Unieke fossielen krijgen nieuw leven

Restauratieproject in CC Stroming

In april bouwde de onderzoeksorganisatie ‘Palaeontologica Belgica’ de grote zaal van CC Stroming om tot een laboratorium voor de restauratie van een unieke verzameling ijstijdfossielen. De sterren op het podium waren wolharige mammoeten, neushoorns, holenberen, reuzenherten, hyena’s, bevers en vele andere ijstijddieren.

De fossielencollectie werd verzameld tussen 1973 en 1978 in de voormalige zandgroeve ‘Maes’ in wat nu recreatiedomein Nieuwdonk is. Rond 1999 kwam ze in het bezit van de intercommunale DDS-Verko die destijds ook de zandwinning uitbaatte. Vorig jaar werd de hele collectie aan gemeente Berlare geschonken.

“De collectie is zonder twijfel uniek te noemen”, zegt Anthonie Hellemond, voorzitter van Palaeontologica Belgica. “Ze is heel gevarieerd en bevat botten van een vijftiental diersoorten die tijdens de laatste ijstijd en de tussenijstijden in deze streek leefden. Zo’n 10.000 tot 126.000 jaar geleden. Enkele spectaculaire stukken tonen aan dat zowel planteneters als vleeseters over dit toenmalige steppelandschap struinden.”

Reuzenslagtanden en een unieke kies

In de ijstijd waren de rivieren die het huidige Scheldebekken vormen verwilderde riviersystemen die tijdens het dooiseizoen diverse kadavers konden meevoeren. “Omdat de locatie van de huidige Nieuwdonk wat lager gelegen was, verloor de ‘oerSchelde’ er aan kracht en bezonken de botten er samen met vele tonnen aan zand en andere sedimenten. Dit zorgde ervoor dat de botten versteenden en later onder 10-15 meter zand werden opgegraven”, legt de paleontoloog uit.

Vandaag vallen zulke bijzondere ontdekkingen quasi niet meer voor omdat er op een andere manier aan zandwinning wordt gedaan. “We hebben hier met andere woorden een tastbaar en onvervangbaar stuk van de regionale geschiedenis in handen”, aldus nog Hellemond. Vooral de slagtanden van de mammoeten springen meteen in het oog. “Dat zijn natuurlijk de meest indrukwekkende stukken die tot de verbeelding spreken bij het grote publiek. Maar wetenschappelijk zijn de kleine botten en wervels ook heel interessant. De kies van een bosneushoorn is bijvoorbeeld het enige fragment dat ooit van dit dier gevonden werd in ons land.”

© Bert Van der Linden

Restauratie en erkenning vanuit de hele wereld

Een kleine halve eeuw na de opgraving bevonden de fossielen zich in een povere staat van bewaring. De stukken waren sterk uitgedroogd en een groot deel leidde aan pyrietziekte. Hellemond: “Deze ziekte is eigenlijk het chemisch verval van het mineraal dat aanwezig is in de fossiele botten. Na verloop van tijd reageert het pyriet met vocht en zuurstof in de omgeving, wat tot de onherroepelijke vernieling van het fossiel leidt.” Het zevenkoppige team van Palaeontologica Belgica heeft de collectie inmiddels veilig gesteld voor de komende twintig jaar. Door de unieke aard van de collectie zal er voor het eerst ook wetenschappelijk onderzoek gebeuren op de Nieuwdonkfossielen. “De onderzoeksresultaten verschijnen in verschillende internationale paleontologische magazines en in november zal over de restauratie ook gesproken worden op het jaarlijks Amerikaans congres van vertebratenpaleontologen. Op deze manier krijgt de Nieuwdonkcollectie wetenschappelijke erkenning vanuit de hele wereld”, besluit Hellemond. De resultaten zullen mettertijd ook in CC Stroming toegelicht worden via lezingen.

In de toekomst vrij te bezichtigen

Een 300-tal bezoekers maakte al kennis met de collectie in de grote zaal van CC Stroming. Volgend seizoen wordt ze er tentoongesteld in de galerie zodat iedereen ze kan bezichtigen. Gemeente Berlare bekijkt intussen waar de collectie nadien permanent zal kunnen bewonderd worden.

Heb je thuis nog Nieuwdonkfossielen liggen?

Contacteer de cultuurdienst. Zo kunnen we mooi in kaart brengen welke andere diersoorten nog deel uitmaakten van deze unieke fauna.

Meer info: cultuurdienst, 052 43 25 50 en cultuur@berlare.be beleefberlare.be/nieuws-restauratie-ijstijdfossielen