Baykuş Gençlik Eğitimleri - Yaşayan Kütüphane Deneyim Aktarımı: Yaşayan Kütüphane Düzenleme Eğitimi by Gençlik Çalışmaları Birimi

YAŞAYAN KÜTÜPHANE DENEYİM AKTARIMI: YAŞAYAN KÜTÜPHANE DÜZENLEME EĞİTİMİ

Yaşayan Kütüphane Deneyim Aktarımı: Yaşayan Kütüphane Düzenleme Eğitimi İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları 174 Gençlik Çalışmaları - 11 ISBN 978-605-399-196-0 1. Baskı İstanbul, Nisan 2011 Bilgi İletişim Grubu Yayıncılık Müzik Yapım ve Haber Ajansı Ltd. Şti. Yazışma Adresi: İnönü Cad. No:28 Kuştepe Şişli 34387 İstanbul Tel: 0 212 311 60 00 - 217 28 62 / Faks: 0 212 347 10 11 www.bilgiyay.com e-posta: yayin@bilgiyay.com Dağıtım: dagitim@bilgiyay.com Derleyen: Neslihan Öztürk Editör: Neslihan Öztürk Yayına Hazırlayanlar: Neslihan Öztürk Kapak ve Kitap Tasarım: B Planı İletişim Hizmetleri www.bplani.net Baskı ve Cilt: Set Pozitif Matbaa ve Promosyon Hizmetleri İstanbul Bilgi University Library Cataloging-in-Publication Data A catalog record for this book is available from the İstanbul Bilgi University Library p.cm. Includes bibliographical references. ISBN 978-605-399-196-0 1. Libraries – Turkey. 2. Books and reading. 3. Information science. 4. Public libraries. 5. Libraries and education - Turkey. I. Öztürk, Neslihan. Z665.2.Y37 2011

İçi̇ndeki̇ler • Yaşayan Kütüphane Deneyim Aktarımı: Yaşayan Kütüphane Düzenleme Eğitimi Hakkında • Eğitmen Ekibi • Yaşayan Kütüphane Deneyim Aktarımı: Yaşayan Kütüphane Düzenleme Eğitimi'nin Hedefleri • Katılımcılar Hakkında Bilgiler • Çağrı ve Katılımcıların Belirlenmesi • Yaşayan Kütüphane Deneyim Aktarımı: Yaşayan Kütüphane Düzenleme Eğitimi Tasarlanırken • Yaşayan Kütüphane Deneyim Aktarımı: Yaşayan Kütüphane Düzenleme Eğitimi Programı • Oturumlar Açılış İnsan Hakları ve Kavramlar İnsan Hakları Tarihsel Süreci Kuşak Haklar Ayrımcılık 1 Ayrımcılık 2 Film Üzerine Konuşma ve Ayrımcılık Çeşitleri İnsan Hakları – İnsan Hakları Eğitimi – Yaşayan Kütüphane İlişkisi Yaşayan Kütüphane Tarihsel Süreci Yaşayan Kütüphane Deneyimleme Adım Adım Yaşayan Kütüphane Organizasyonu Farklı Düzenlemeleriyle Yaşayan Kütüphane Sıkça Sorulan Sorular Etik – Sorumluluklar – Roller Yaşayan Kütüphane Planlama Yaşayan Kütüphane İletişim ve Tanıtım Çalışmaları Deneyim Aktarımı Değerendirme

20 22 25 31 38 43 47 49 61 67 69 71 73 77 80 83 86 88

• Eğitimin Değerlendirme Çıktıları

3 5 7 8 10 18 19

Yaşayan Kütüphane Deneyim Aktarımı: Yaşayan Kütüphane Düzenleme Eğitimi Bu eğitim kitabı, Türkiye’de özellikle son 12 yıldır sivil toplumda sıkça kullanılmaya başlanan ‘gençlik çalışması’ kavramı için ‘buralı’ ve ‘yerel’ bir bakış açısı ile gençler ve gençlik örgütlenmeleri için hazırlanmıştır. Gençlik çalışmalarının gelişimine katkıda bulunmak amacıyla tasarladığımız ve uyguladığımız Yaşayan Kütüphane Deneyim Aktarımı Kitabı “Baykuş Gençlik Eğitimleri” serisinin altıncı kitabıdır. 2008 senesinde Baykuş Gençlik Eğitimleri Projesi’ni hayata geçirdik. Projenin amacı gençlik çalışması temelinde gençlerle çalışan kişi / kurumların güçlenmesi, gençlerin aktif yurttaşlık temelinde katılımını arttırıcı bilgilendirme faaliyetlerinde yer alarak, eğitimler ve / veya projelerin hayata geçmesiydi. Baykuş Gençlik Eğitimleri Projesi’ni yaptığımız dönemde Yaşayan Kütüphane Projesi hayatımıza girdi. Yaşayan Kütüphane, kişilere ve gruplara karşı ayrımcılığa yol açan önyargılarla ilgili farkındalık yaratmayı ve yapıcı diyaloglara olanak sağlamayı amaçlayan bir insan hakları projesidir. Günlük hayatta pek fazla bir araya gelme fırsatı bulamayan insanların diyalog temelinde yanyana olabildikleri bir kurguyla hayata geçen proje insan onuruna saygıyı teşvik eden bir araçtır. Yaşayan Kütüphane normal bir kütüphane gibi çalışıyor. Kitapları, kitapların katalogları, okuyucuları, üye kartları ve kütüphanecileri var. Okuyucular kütüphane kataloğundan seçtikleri kitapları alıp okuyorlar. Daha sonra kitapları kütüphaneye iade ediyorlar. Yaşayan Kütüphane’nin diğer kütüphanelerden tek farkı kitapların gerçek insanlar olmalarıdır. Süreçte gördük ki Yaşayan Kütüphane Projesi insan hakları temelinde hayata geçen bir fikir olmasının yanı sıra pek çok gençlik kuruluşunun - gencin de ilgi gösteridği, katılım, güçlendirme, buralı kavramlarını da sıkça konuşmamıza vesile olan bir proje oldu. En geniş tanımı ile gençlik çalışmasını Baykuş Gençlik Eğitimleri’nde ‘gençlerin kendilerini gerçekleştirebilmeleri amacıyla gencin ihtiyaçlarına yönelik tasarlanan bir öğrenme ortamının yaratılmasına yönelik yapılan çalışmalar’ olarak tanımladığımız çerçeveden Yaşayan Kütüphane Projesi de baktığımızda, projenin hayata geçiş süreci ve Kütüphanelerin kendisi başlı başına birer eğitim niteliğinde değerlendirilebilir. Bu kitabı kendi yerellerinde Yaşayan Kütüphane hayata geçirmek isteyen ekiplere, daha önce yaptığımız Kütüphane deneyimlerimizi aktarmak, insan hakları temelinde gençler tarafından hayata geçirilen projelerin yaygınlaşmasına destek olmak üzere hazırladık. Şüphesiz, eğitim kitabı ve eğitimin kendisi bir bütündür. Kitapta, elimizden geldiğince, sadece oturumlara değil, eğitim sürecinin tamamına yer vermeye çalıştık. İlerleyen sayfalarda, katılımcıların nasıl belirlendiği, programın nasıl tasarlandığı, eğitimlerin gerçekleştiği mekanların nasıl seçildiği ve kullanıldığı gibi, eğitim sürecini etkileyen

önemli faktörlerle ilgili bilgiler bulacaksınız. Benzer biçimde, eğitimin değerlendirilmesi için kullanılan yöntem ve ulaştığımız sonuçlara da bu kitapta yer verdik. Yaşayan Kütüphane Deneyim Aktarımı: Yaşayan Kütüphane Düzenleme Eğitimi yolculuğumuzda, teşekkür etmek istediğimiz kurumlar var, destekleri olmadan yapamazdık. Öncelikle, Gençlik Çalışmaları Birimi’nin kurucuları Toplum Gönüllüleri Vakfı ve İstanbul Bilgi Üniversitesi’ne, proje ortaklarından olan Olof Palme Merkezi’ne destekleri için teşekkür ediyoruz. Bir de bu fırsatla teşekkür etmek istediğimiz kişiler var. Tüm birikimlerini ve enerjilerini bizlerle paylaşıp, eğitimin var olmasını sağladılar. Arkadaşlıkları ise, tüm bu zorlu süreci yaşanır kıldı. Hakan, Özgecan, Neslihan ve Umut eğitimi tasarladılar, uyguladılar. Ellerine sağlık. Gençlik Çalışmaları Birimi’nden Esin Demircioğlu bu eğitim kitabının hazırlanması sürecinde tüm çabalarıyla ekibe destek oldu. İyi ki varsın. Olof Palme Merkezi’nden Helin Şahin ve Carina Eriksson’a da bu fırsatla bir kez daha teşekkür etmek istiyoruz. Ve tabii ki eğitim katılımcıları... Sizler olmasaydınız, Yaşayan Kütüphane Deneyim Aktarımı: Yaşayan Kütüphane Düzenleme Eğitimi “gerçek” olmazdı. Paylaştıklarınız, kattıklarınız ve kahkahalarınız için teşekkürler... Umarız bu kitap, gençlik çalışması alanındaki eğitimlere ve tüm çalışmalara katkı sağlar.

Gençlik Çalışmaları Birimi – Toplum Gönüllüleri Vakfı

Yaşayan Kütüphane Deneyim Aktarımı: Yaşayan Kütüphane Düzenleme Eğitimi Eğitmen Ekibi

Hakan Kahraman

1983 yılında doğan Hakan, Marmara Üniversitesi İktisat bölümünde öğrenim gördüğü sırada çeşitli sivil toplum kuruluşlarında gönüllü faaliyetler gerçekleştirmeye başladı. 2005 yılında aldığı eğitmen eğitimiyle gönüllü faaliyetlerine akran eğitmenliğini yaparak devam etti. Çeşitli ulusal ve uluslar arası hak temelli eğitimde katılımcı veya eğitmen olarak yer aldı ve 2004 yılından bu yana Toplum Gönüllüleri Vakfı’nda (TOG) çalışmaktadır. Halen TOG Eğitim Departmanı’nda “Demokrasi ve Haklarımız” eğitim projesini koordine etmektedir.

Neslihan Öztürk

1980 doğumlu Neslihan, 2002 – 2006 yılları arasında Toplum Gönüllüleri Vakfı’nda (TOG) Saha Koordinatörü olarak çalıştı. 2006 yılında Letonya’da Avrupa Gönüllü Hizmeti yaptı. 2007 yılından sonra Gençlik Çalışmaları Birimi’nde (GÇB) çeşitli projelerde koordinatör ve yerel gençlik çalışması yapılan Kısa Dalga Gençlik Merkezi’nde gençlik çalışanıydı. Halen İstanbul Bilgil Üniversitesi Sahne ve Gösteri Sanatları Yönetimi bölümüden öğrenim görüyor ve GÇB’de proje koordinatörlüğü yapıyor.

Özgecan Sağıroğlu

1986 Aksaray doğumlu Özgecan, sırası ile Ağrı, Gümüşhane ve Ankara illerinde yaşadıktan sonra 2004 yılında İstanbul’a geldi. Mimarlık lisans eğitimini 2010 yılında İstanbul Teknik Üniversitesinde tamamlayan Özgecan aynı fakültede mimarlık bölümünde yüksek lisans öğrencisi olup, dezavantajlı gruplarla mimarlık ilişkisi üzerine bir tez çalışması yapmaktadır. İlk olarak 2008 yılında Toplum Gönüllüleri Vakfı demokrasi ve haklarımız projesinde gönüllü akran eğitmenliği yapmaya başlamış, 2008’den bu yana da hak temelli çeşitli proje, eğitim ve atölyelerde eğitmenliği yapmaya devam ediyor.

Umut Karapeçe

Umut, 1985 İzmit doğumlu Umut, 2003 yılından beri Toplum Gönüllüleri Vakfı (TOG) içerisinde gönüllü olarak çeşitli projelerde yer aldı. 2008 yılında Portekiz’de Avrupa Gönüllü Hizmet yaptı. 2009 yılında düzenlenen Barışarock Festivali, Sivil Sesler Festivali ve TÜYAP Kitap Fuarında, 2010 yılında düzenlenen !f İstanbul A.F.M Bağımsız Filmler Festivalinde kurulan Yaşayan Kütüphanelerin koordinatörlüğünü yaptı. Halen TOG Projeler Departmanında Güneş Kuşağı Projesi’ni yürütmekte.

Eğitimin Hedefleri Eğitimin öğrenme hedefleri, eğitmen ekibiyle birlikte, Yaşayan Kütüphane’nin farklı aşamaları ve uygulama biçimleri de göz önünde bulundurularak hazırlandı. Öğrenme hedefleri bilgi, beceri ve tutum olmak üzere üç ayrı başlık altında düşünülüp, eğitim programının içeriği de bu hedefleri destekleyen metodlarla tasarlandı. Bilgiye dayalı hedefler •İnsan hakları kavramları ve insan hakları evrensel beyannamesi hakkında bilgi vermek, •Ayrımcılık ve ayrımcılığa neden olan etkenler hakkında bilgi vermek, •Bir insan hakları projesi olarak Yaşayan Kütüphane ve tarihsel gelişimi hakkında bilgi vermek, •Proje döngüsü ve proje yonetimi aşamaları ile ilgili bilgi vermek, •Yaşayan Kütüphane’nin düzenleme aşamaları hakkında bilgiler vererek bir fikrin projelendirilebilmesini sağlayacak kavramsal ve içerik desteği vermek. Beceriye dayalı hedefler •Yaşayan Kütüphane ile insan haklarının ilişkilendirilebilmesini sağlamak, •İnsan hakları ile günlük hayat pratiklerinin ilişkilendirilebilmesini sağlamak, •İnsan hakları ve ayrımcılık kavramlarının ilişkilendirilebilmesini sağlamak, •Toplumsal normların sorgulanmasını ve dilin ayrımcılıkla ilişkilendirilebilmesini sağlamak, •Proje oluşturma becerilerinin geliştirilmesini sağlamak, •Proje tanıtım çalışmaları için gerekli becerilerin geliştirilmesini sağlamak, •Ekip çalışması becerilerinin geliştirilmesini sağlamak, •Sunum ve tartışma becerilerinin geliştirilmesini sağlamak. Tutuma dayalı hedefler •İnsan hakları odaklı bir perspektif edinilmesini sağlamak, •Yaşayan Kütüphane düzenleme konusunda motivasyon arttırmak, •İnsan hakları ve ayrımcılık temalı gençlik projeleri düzenlenmesi ve bu çalışmaların yaygınlaştırılması için yeni girişimlerde bulunacak ekiplerin kapasitesini geliştirmek. Eğitim için planlanan tüm öğrenme hedefleri listelendikten sonra, eğitimin tarihleri ve yeri belirlendi. Katılımcılar için açık çağrı yapıldı. Katılımcıların gönderdikleri başvuru formları, eğitmenlerle beraber incelendikten sonra, öğrenme hedefleri tazelendi ve eğitim programının tasarımına başlandı.

Katılımcılar Hakkında Bilgiler

Yaşayan Kütüphane Deneyim Aktarımı: Yaşayan Kütüphane Düzenleme Eğitimi katılımcıları, 2007-2010 yılları arasında Yaşayan Kütüphane projesinden haberdar olan ve Türkiye’nin farklı yerellerinde Kütüphane düzenlemek isteyen gençlik derneği / vakfı / kulübü / inisiyatifi vb. ekiplerden seçildi. Başvuru süreci ve formu, Yaşayan Kütüphane düzenlemek isteyen kişilere değil ekiplere yönelik yapıldı. Bu nedenle başvuru formu ekibi adına eğitime katılacak 4’er kişilik formlar üzerinden hazırlandı. Katılımcılar belirlenirken başvuru sahiplerinin; •Eğitime katılma motivasyonları ve bu motivasyonların eğitimin hedeflerine uygunluğu, •Yerellerinde Yaşayan Kütüphane etkinliği düzenleme motivasyonu ve taahhüdü, •Aktif olarak ilişkide bulundukları sivil toplum kuruluşlarının ya da grupların insan hakları ve gençlik alanı ile ilişkisi, •Ekip içi cinsiyet dağılımı, •Ekipleriyle birlikte yerellerinde daha önce başka bir projede birlikte çalışıp çalışmadıkları, temel kriterleri oluşturdu. Yaşayan Kütüphane Deneyim Aktarımı: Yaşayan Kütüphane Düzenleme Eğitimi katılımcılarının genel profili hakkında aşağıdaki şekiller bir fikir verebilir: Katılımcıların Cinsiyet Dağılımı kadın erkek 9 11

Şekil 1: Yaşayan Kütüphane Deneyim Aktarımı: Yaşayan Kütüphane Düzenleme Eğitimi katılımcıları cinsiyet dağılımı.

Kişi Sayısı

Katılımcıların Yaş Dağılımı 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 18

Yaşı

Şekil 2: Yaşayan Kütüphane Deneyim Aktarımı: Yaşayan Kütüphane Düzenleme Eğitimi katılımcıları yaş dağılımı.

Katılımcıların İllere Göre Dağılımı Eşkişehir Diyarbakır Gaziantep İstanbul

4 8

Şekil 3: Yaşayan Kütüphane Deneyim Aktarımı: Yaşayan Kütüphane Düzenleme Eğitimi katılımcılarının illere göre dağılım.

4 4

Çağrı ve Katılımcıların Belirlenmesi

Yaşayan Kütüphane Deneyim Aktarımı: Yaşayan Kütüphane Düzenleme Eğitimi için aşağıdaki gibi bir çağrı metnini ağırlıklı olarak gençlik sivil toplum kuruluşlarının aktif olarak kullandıkları e-posta gruplarına gönderdik. Yaşayan Kütüphane Eğitimi için Açık Çağrı Eğitim tarihi: 30 Kasım – 5 Aralık 2010 Yer: İstanbul / Silivri Son başvuru tarihi: 19 Kasım 2010 Saat 17:00 Yaşayan Kütüphane bildiğimiz bir kütüphane gibi çalışır. Kitapları, katalogları, kütüphanecileri, üye kartları ve okuyucuları vardır. Yaşayan Kütüphane’nin diğer kütüphanelerden tek farkı, kitaplarının gerçek insanlar olmasıdır. Yaşayan Kütüphane

•İnsan haklarına ve insan onuruna saygıyı teşvik eden bir araçtır. •Kişilere ve gruplara karşı ayrımcılığa yol açan önyargılarla ilgili farkındalık yaratmayı ve yapıcı diyaloglara olanak sağlamayı amaçlar. •Günlük hayatta bir araya gelme fırsatı bulamayan insanları, kişisel deneyim paylaşımına dayalı bir düzlemde buluşturur. •Kitaplar; bir takım etnik, kültürel, mesleki, dini, sağlık, cinsel kimlik, vb. özellikleri nedeniyle, toplumda, haklarında önyargılar bulunan ve bu önyargılar nedeniyle zaman zaman ve muntazaman ayrımcılıkla karşı karşıya kalan kişilerdir. •Kütüphane, okuyucusunun zihnindeki “yabancı”yla, zamansal ve mekansal olarak yapılandırılmış ancak serbest bir ortamda tanışmasını sağlar. Bu zamana kadar gerçekleşen kütüphane deneyimleri hakkında daha ayrıntılı bilgi edinmek için http://www.yasayankutuphane.net adresini ziyaret edebilirisiniz. Gençlik Çalışmaları Birimi (https://genclik.bilgi.edu.tr) ve Toplum Gönüllüleri Vakfı (www.tog.org.tr) ortaklığında, Avrupa Konseyi Gençlik ve Spor Müdürlüğü’nün içerik desteğiyle, Ağustos 2007’den bu yana çeşitli festival ve gençlik etkinliklerinde 7 tane Yaşayan Kütüphane’yi İstanbul’da gerçekleştirdik. Bu süreç içerisinde kendi gönüllü çabalarımızla Ankara AEGEE (Avrupa Öğrencileri Forumu) ve Eskisehir TOG tarafından gerçekleştirilen Kütüphanelerin kurulma aşamalarında deneyimlerimizi paylaştık. Şimdi, deneyimimizi daha fazla kuruluşla paylaşıp birlikte geliştirerek, gelecek dönemde Yaşayan Kütüphane yapmak isteyen ekiplerle işbirliği kurup bir eğitim organize etmeyi planlıyoruz.

Yaşayan Kütüphane Eğitimi’nin amacı kendi yerellerinde, kendi gönüllüleri, kitapları ve imkanlarıyla Yaşayan Kütüphane yapmak isteyen ekipleri destekleyerek Kütüphane’nin yaygınlaşmasını sağlamak. Yaşayan Kütüphane Eğitimi, kütüphanenin hayata geçmesi için gerekli fiziki imkanların ihtiyaçların geliştirilmesi ve desteklenmesinin yanı sıra Yaşayan Kütüphane’yi yaygınlaştırma motivasyonumuzun kaynağı olan ilkelerinin de paylaşılıp birlikte yaygınlaştırılacağı bir etkinlik olacak. Yaşayan Kütüphane Eğitimi’ne daha önce birlikte çalışmış çekirdek ekibi olan gençlik derneği / vakfı / kulübü / inisiyatifleri katılabileceği gibi farklı bir alanda faaliyet gösteren ama ağırlıklı olarak gençlerle çalışan kurumlar da katılabilir. Eğitim sonrasında örgütlenmelerin kütüphane yapabilecekleri bir alan – imkan – yapılarının olması başvuruları değerlendirmede öncelik verilecek en önemli noktadır. Başvuru formunu yukarıda belirtilen tarihe kadar neslihan@bilgi.edu.tr adresine gönderebilirsiniz. Formun sonunda, başvurunuzu okurken ekibinizle ilgili bilgileri daha rahat kavrayabileceğimiz ve Yaşayan Kütüphane’nin hayata geçebilmesini kolaylaştıran bir rehber listesi bulunmaktadır. Formu rehber listesiyle bir bütün olarak düşünüp eksiksiz doldurunuz.

Yaşayan Kütüphane Eği̇ti̇mi̇ Başvuru Formu

Kurum Adına Formu Dolduran Kişinin Adı Soyadı Güncel e-posta adresi Güncel cep telefonu 1 Güncel cep telefonu 2 Cinsiyeti Doğum Tarihi Yaşadığı il Kurumdaki görevi Kurumun Adı Kuruluş Yılı İnternet sayfası (varsa) Güncel telefon Adres Kurumda irtibata geçilecek kişinin adı soyadı Kurumdaki görevi Yaşayan Kütüphane yapmak isteyen kurumlarla eğitim ya da benzeri bir iş biriliği gerçekleştirecek olsak 4 kişilik bir ekiple bu çalışmaya katılabileceğinizi taahhüt eder misiniz? Evet ise bu 4 kişinin aşağıdaki bilgilerini doldurur musunuz? (Eğer o kişilerden biri siz iseniz yukarıdaki bilgileriniz yeterli olacaktır.) 1. Kişi Adı Soyadı Güncel e-posta adresi Güncel cep telefonu 1 Güncel cep telefonu 2 Cinsiyeti Doğum Tarihi Yaşadığı il Kurumdaki görevi

2. Kişi Adı Soyadı Güncel e-posta adresi Güncel cep telefonu 1 Güncel cep telefonu 2 Cinsiyeti Doğum Tarihi Yaşadığı il Kurumdaki görevi 3. Kişi Adı Soyadı Güncel e-posta adresi Güncel cep telefonu 1 Güncel cep telefonu 2 Cinsiyeti Doğum Tarihi Yaşadığı il Kurumdaki görevi 4.Kişi Adı Soyadı Güncel e-posta adresi Güncel cep telefonu 1 Güncel cep telefonu 2 Cinsiyeti Doğum Tarihi Yaşadığı il Kurumdaki görevi

Siz ya da ekibinizden başka biri daha önce Yaşayan Kütüphane’ye katıldı mı? Evet ise nerede, ne zaman?

Ne olarak (okuyucu, kitap, proje ekibinde gönüllü, geçiyordum uğradım )

Kurumunuz ya da ekibinizle birlikte bu zamana kadar hayata geçirdiğiniz çalışmalardan kısaca bahseder misiniz?

Yaşayan Kütüphane’yi hayata geçirecek olsanız birlikte çalışacağınız ekipten biraz bahseder misiniz? Kaç kişisiniz, ekipteki arkadaşlarınız proje tecrübeleri vb

Ekip olarak Yaşayan Kütüphane yapmaya karar verecek olsanız sizi en çok ne motive ederdi?

Yaşayan Kütüphane Projesi’ni, insan hakları ve ayrımcılık konusunda farkındalık yaratma bakımından düşündüğünüzde proje hakkındaki yorum ve önerilerinizi bizimle paylaşır mısınız?.

Yaşadığınız yerelden biraz bahseder misiniz?

Yaşayan Kütüphane’nin kendi yerelinizde ne gibi etkileri olacağını düşünüyorsunuz?

Yaşayan Kütüphane esnasında size olumsuz etkileri olabileceğini düşündüğünüz durumlar var mı? Yerelinizin sosyal yapısı bakış açısı, maddi kaynak vb. varsa bu durumları en aza indirmek için ekip olarak neler yapabilirsiniz?

Yaşayan Kütüphane internet sitesinde çok dikkatinizi çeken bir şey oldu mu? Evet ise nedir?

Yaşayan Kütüphane’ye Ev Sahipliği Yapmak İsteyen Ekipler için Rehber Listesi Önemli Bilgiler

•Katılımcısı çok olan festival benzeri bir aktiviteye ihtiyaç var. •Bu aktivitenin gündüz de açık olması gerekiyor. •Bu aktiviteyi düzenleyen kuruluş ve kişilerin Yaşayan Kütüphane fikrine açık olması gerekiyor. •Koordinasyonu ve uygulamayı sağlayacak, daha önceden benzer işler yapmış, bir ekip olması olmazsa olmazlardan biri. •En az 4 ay önceden çalışmaya başlamak gerekiyor. •Kütüphane’nin hayata geçmesi için çadırdan otobüse birçok ihtiyacı karşılayacak yeterli destekçi bulunması gerekiyor. Yaşayan Kütüphane yapacak 25 kişilik bir gönüllü ekibi kurabiliriz Evet

Hayır

Kalabalık etkinliklerde ekiple çalışma deneyimi olan gönüllülerimiz var Evet

Hayır

Yaşayan Kütüphane kurabilmek için yerelden destek alabileceğimiz sivil toplum kuruluşları var Evet

Hayır

Yaşayan Kütüphane yapabilmek için fikri önce ekip arkadaşlarımıza anlatmaya ihtiyacımız var Evet

Hayır

Yaşayan Kütüphane ekibimizin ilk etkinlik deneyimi olacak Evet

Hayır

Ekibimizde daha önce Yaşayan Kütüphane’ye katılmış (okuyucu, kitap ya da gönüllü olarak) kişi/ler var Evet

Hayır

Eğer bir kütüphane yaparsak hangi şehirdeki hangi festival / organizasyon içinde / nerede yapabileceğimizi biliyoruz. Evet

Hayır

Son olarak eklemek istedikleriniz?

â&#x20AC;&#x192; 17

Yaşayan Kütüphane Deneyim Aktarımı: Yaşayan Kütüphane Düzenleme Eğitimi Tasarlanırken Eğitim programı, belirlenmiş olan öğrenme hedefleri, katılımcıların profilleri ve eğitim için ayrılan süre göz önünde bulundurularak tasarlandı. Katılımcılar farklı illerde yaşadıkları ve ağırlıklı olarak üniversite öğrencisi ve / veya çalışan olduklarından, herkesin eğitime tam katılabilmesi için eğitim tarihi başvuru esnasında belirtilmişti. Program tasarlanırken, deneyimsel öğrenme metodolojisi ve formel olmayan öğrenme prensipleri temel yaklaşım olarak benimsendi. Belirlenen öğrenme hedeflerinin ve programın katılımcılarla paylaşılması, oturumların katılımcı odaklı olması, uygulamalar sırasında süreç – sonuç - insan odaklı yaklaşımlar arasındaki dengenin göz önünde bulundurulması ve samimiyet eğitim sürecinin diğer temel özellikleri olarak belirlendi. Öğrenme hedefleri doğrultusunda, oturumlar beş temel grup altında toplandı: •Genel Çerçeve – Yaşayan Kütüphane •Tematik Konular – İnsan Hakları ve Ayrımcılık •Ekip Çalışması •Uygulama Süreci •Değerlendirme Süreci Oturumlar, insan hakları ve ayrımcılık başlıklı tematik konulardan Yaşayan Kütüphane’nin insan hakları bağlamındaki değerleri ve organizasyonel aşamaları özeline geçilecek şekilde tasarlandı. Eğitimin günlük programını ve her oturumun detayını devam eden sayfalarda bulabilirsiniz.

Yaşayan Kütüphane Deneyim Aktarımı: Yaşayan Kütüphane Düzenleme Eğitimi Programı

30 Kasım Salı

1 Aralık Çarşamba

2 Aralık Perşembe

3 Aralık Cuma

4 Aralık Cumartesi

5 Aralık Pazar

Gelişler

Kavram Konuşmaca

Film Üzerine Konuşmaca ve Ayrımcılık Çeşitleri

Adım Adım Yaşayan Kütüphane Organizasyonu

Etik – Sorumluluklar – Roller

Deneyim Paylşaşımı

10:30 11:00

Ara

11:00 12:30

İnsan Hakları ve Tarihsel Süreç

Kavramsal İnsanHakları, İnasna Hakları Eğitim Yaşayan Kütüphane ilişkisi

Farklı Düzenlemeleriyle Yaşayan Kütüphane

Yaşayan Kütüphane Projesi Planlama 1

Değerlendirme

12:30 14:30

Öğlen Yemeği

14:30 16:00

Ayrımcılık 1

Yaşayan Kütüphane Tarihsel Süreci

Sıkça Sorulan Sorular 1

Yaşayan Kütüphane Projesi Planlama 2

Ayrılış

16:00 16:30

Ara

16:30 18:00

Ayrımcılık 2

Yaşayan Kütüphane Deneyimletme

Sıkça Sorulan Sorular 2

Yaşayan Kütüphane İletişim ve Tanıtım Çalışmaları

18:30:00

Akşam Yemeği

20:00:00

Açılış, Teknik Film İzleme Yaşayan Bilgilendirme (District Kütüphane Program 9 / Yasak Deneyimletme Sunumu Bölge) Tanışma, Açılış Kokteyli

09:00 10:30

Son Gece Etkinliği

Açılış

Özet / Genel Bakış Katılımcılar, eğitim yapılacağı alanda ilk kez yanyana gelerek, tanışma, eğitimin genel metodolojisine dair fikir edinme ve kaynaşma fırsatı bulurlar. Amaç: Katılımcıların birbirlerini daha yakından tanımasını ve grubun ekip olarak eğitim sürecinde çalışabilmelerinin kolaylaştırılmasını sağlamak. Hedefler: Katılımcıların ve eğitmenlerin birbirleriyle tanışmalarını sağlamak, Bütün ekibin grup dinamiği kazanmasına yardımcı olmak, Katılımcıların, eğitimin metodolojisi hakkında fikir edinmelerine sağlamak, Programdaki Yeri 0. gün 1. oturum Süre ve Planlama 40 dakika: Tanışma ve grup dinamiği etkinlikleri Kokteyl (serbest) Gerekli Malzemeler Renkli kalemler Renkli ve farklı şekillerde kağıtlar Önerilen Yöntem ve Etkinlikler Tanışma Etkinliği: Katılımcılar önce birer tur, ad soyad, geldikleri il-örgütlenme ve kendileriyle ilgili bir özellik söylemeleri ve ardından 2 ayrı daire olmaları istenir. Bu dairelerden biri diğerinin içine girer ve her katılımcı diğer dairedeki bir katılımıc ile yüz yüze gelecek şekilde yerde oturur. Dış çemberdekilere birer kağıt - kalem verilir. Tüm grup hazır olduğunda dış çemberdekiler, karşılarında bulunun kişinin yüzünü çizmeye başlar. 8-10 saniye sonra dış çemberde oturanlara çizim yaptıkları kağıdı orada bırakıp bir sağa kaymaları ve karşılarına gelecek yeni kişinin yüzünü önlerinde bulunan kağıda çizmeye devam etmeleri komutu verilir. Bu komut dış çemberde oturan katılımcılar bir tam tur tamamladıktan sonra son bulur. Ardından iç çemberde oturan katılımcılara kağıt – kalem verilerek aynı uygulama bir kere daha tekrarlanır ve bu sefer dış çemberde oturan katılımcıların resimleri yaptırılır. Uygulama sonunda her katılımcının tüm grubun katılımı ile oluşan bir portresi yapılmış olur.

Uygulamadan Deneyimler ve Öneriler: Katılımcıların, karşısındakine odaklanması, çizimlerin hakaret içermemesi, uygulama sonunda herkesin herkesi çizdiğinden emin olunması gerekir. Portreler oluştuktan sonra eğer vakit varsa portler bir duvarda sergilenir ve hangi portrenin kime ait olduğu tahmin edilmeye çalışır. Böylece katılımcıların kaynaşması biraz daha pekişebilir. Tanışma etkinliğinin ardınan serbest bir zaman içinde gerçekleşecek olan kokteyle geçilir. Katılımcılara kokteyle kendi hazırladıkları 2 doğru 1 yanlış kostümü ile katılmaları gerektiği söylenir ve herkese kokteyl kostümünü hazırlaması için 15 dakika verilir. Bu 15 dakika içerisinde katılımcılardan üzerlerine takacakları 3 ayrı aksesuar tasarlamaları istenir. Hazırlanacak aksesuarlara kendileriyle ilgili özellikler yazmaları söylenir. Her aksesuarda bir özellik yazmalı. Üç ayrı aksesuarda yazacak üç özellikten ikisi doğru biri yanlış, yani o kişiye ait olmayan bir özellik olmaldır. Katılımcılar, vücutlarına yapıştırdıkları aksesuarlardan oluşan kostümlerini hazırladıklarında kokteyl başlar. Herkes birbiri ile bir kere daha tanışıp, aksesuraların üzerinde yazan özellikleri okuyup doğru ve yanlışları tahmin etmeye çalışır. Uygulama tanışma etkinliğinin son bölümü olduğu için kısıtlı bir zaman olmayabilir, ayrıca eğitimin ilk akşamını ve açılışı da kutlamak için katılımcılara kurabiye – içecek vb. ikram edilebilir.

İnsan Hakları ve Kavramlar

Özet / Genel Bakış Katlımcılar, insan hakları ve ayrımcılıkla ilgili bazı kavramları birbirileri ile ilişkilendirmek için hep birlikte konuşma ve üzerine tartışma fırsatı bulurlar. Amaç Katılımcıların, eğitimin kavramsal çerçevesini oluşturan ve Yaşayan Kütüphane'nin tüm felsefesinin üzerine kurulmuş olduğu insan hakları ve ayrımcılık kavramları ile ilgili düşünmelerini sağlamak. Hedefler İnsan hakları ve ayrımcılıkla ilgili kavramların neler olduğundan bahsetmek, Katılımcıların bu kavramlar hakkında tartışıp ortak bir çerçeveye sahip olabilmelerini sağlamak, Katılımcıların, eğitimin hemen başında birlikte düşünme, tartışma, karar verme ve aktarma becerisi kazanmaları için uygun ortamı yaratmak, Programdaki Yeri 1.Gün - 1.Oturum Süre ve Planlama 10 dakika: Yönergenin verilmesi 50 dakika: Küçük grup çalışması 15 dakika: Çözümleme Gerekli Malzemeler Poster kağıdı Tahta kalemi Renkli ipler Kavramların yazılı olduğu küçük kağıtlar Önerilen Yöntem ve Etkinlikler Günlük yaşantımızda kullandığımız ve eğitim süresince sıkça kullanacağımız altı kavram üzerine küçük gruplarda çalışılacağından bahsedildikten sonra gruba ayırma yöntemlerinden biri kullanılarak tüm ekip altı gruba ayrılır. Grupların her birinin bir kavramı olur (ayrımcılık grubu, norm grubu gibi). Gruplar öncelikle kendi kavramları üzerinde düşünüp tanımlamaya çalışır. Aynı zamanda eğitim salonunun ortasında bir yerlerde her grubun kendi kavramının adını taşıyan bir sandalyesi, sandalye üzerinde geri kalan beş kavramı ve ipler olur.

Kendi kavramlarını tanımlamaları için gruplara verilen süre dolduktan sonra küçük gruplardan birer kişi sandalyelerine gidip grubun sıradaki kavramını alır. Her küçük grup, yeni gelen kavramın üzerine tartışır, tanımlama yapar ve grubun kendi kavramıyla ilişkilendirilir. (''Ben'' grubu ''Saygı'' kavramını tartışmayı tanımladıktan sonra Ben ve Saygı kavramının birbiriyle ilişkisi hakkında konuşur) Süre dolduktan sonra ve yeni kavram sandalyeden alınmadan hemen önce sıradaki kavramı almaya gelen grup üyesi bir kişi grubun kendi sandalyesiyle üzerine çalıştıkları ve kendi kavramlarıyla ilişkilendirdikleri kavramın sandalyesini iple bağlar. Bu çalışmaya sandalye üzerindeki kavramlar bitene kadar aynı şekilde devam edilir. Tüm kavramların üzerine konuşma, tartışma, tanımlama, ilişkilendirme bittikten sonra büyük grupta çözümleme yapılır. Sunumlara Ek Kaynak Bilgiler Kullanılan kavramların sözlüklerdeki (Türk Dil Kurumu, ekşisözlük vb) karşılıklarına bakmak, daha önemlisi eğitmen ekibinin önden bu kavramları tartışması oturumun kolaylaştırıcılığını yapacak kişinin elinin güçlenmesini sağlayacaktır.

İnsan Hakları Tarihsel Süreci

Özet / Genel Bakış Katılımcılar, insan hakları ve ayrımcılık kavramları arasında ilişkiyi tartışarak kavramların tarihsel gelişimi hakkında bilgi sahibi olurlar. Amaç: Katılımcıların insan hakları konusunda bilgi edinmelerini sağlayarak, günlük yaşam pratikleri içerisindeki deneyimleri insan hakları bağlamında ayrımcılık kavramıyla ilişkilendirebilmeleri için tartışmalarına olanak tanımak. Hedefler: Katılımcıların, İnsan hakları tarihsel gelişimi ile ilgili fikir sahibi olmalarını sağlamak, İnsan hakları kavramını günlük hayat ile ilişkilendirebilmelerine olanak tanımak, İnsan hakları evrensel beyannamesinin kavramsal alt yapısını kavramalarını sağlamak, İnsan haklarının tarihselliği, evrenselliği, bölünmezliği ve devingenliğine dair algılarını geliştirmek. Programdaki Yeri 1. Gün - 2. Oturum Süre ve Planlama 60 dakika: Uygulama 30 dakika: Çözümleme ve insan hakları tarihsel gelişimi sunumu Gerekli Malzemeler Rol kartları, Poster kağıdı, Tahta kalemi, Eski dergi gazete vb. (kolaj için) Yapıştırıcı, makas, boya kalemi Önerilen Yöntem ve Etkinlikler Katılımcılar gruplara ayrılır. Kolaylaştırıcı tarafından her bir gruba bir yönerge ve yönergede istenen çalışma için bir süre verilir. Gruplar çalıştıktan sonra hazırladıkları uygulamayı diğer katılımcılara sunarlar. Grupların sunumlarından sonra tüm ekiple birlikte uygulamalara dair bir çözümleme yapılır. Ardından insan hakları tarihsel gelişimi, (günümüze kadar tarihten seçilmiş bazı örnekler, insan hakları özellikleri, kuşak hakları) ile ilgili sunum yapılır.

Grup sunumlarından sonra çözümlemede kulanılabilecek kolaylaştırıcı sorular: Katılımcılara ne olup bittiğini, etkinlik hakkında ne düşündüklerini neler hissettiklerini sorarak başlanabilir. • Uygulama esnasında ne hissettiler? • Gazetelerde ortak noktalar var mıydı? Varsa nelerdi? • Günümüzde böyle gazete haberlerine rastlamak mümkün mü? • Gazetelerdeki haberlerde insan hakları ihlallerinden ve ayrımcılıktan bahsedebilir miyiz? • İnsan hakları ve ayrımcılık arasında nasıl bir bağ kurulabilir? Uygulama için Katılımcılara Verilen Yönerge ve Vaka Kartları: Katılımcılara birer gazeteci oldukları ve bir zaman makinesine binerek kendilerine verilen tarihlere yolculuk yapacakları söylenir. Zaman makinesi ile yolculuk yaptıkları yer ve zamanda eğitim alanında bulunan malzemelerle bir gazete haberi yapmaları istenir. Vaka 1 Sevgili gazeteci, işte uzak diyarlar; Kuzey’in buzlarla kaplı topraklarında yaşayan insanlar, insanlığın ulaşabileceği en uç noktada zorlu hayatlara sahiptirler. Hemen hiçbir şeyin bulunmadığı bu dünyada avlanarak hayatta kalan bu insanların kendilerine ait hikayeleri, dilleri ve kadim bir kültürleri vardır. Zaten zor bir coğrafyada yaşayan bu insanların artık yeni bir dertleri daha var. Üstelik binlerce yıllık tarihleri boyunca hiç rastlamadıkları kadar zorlu bir dert. Kiraz ağaçları ve arılar... İklim değişikliği sebebiyle, buzda yaşayan bu insanların kültürleri, tanıdıkları çevre, bağlı oldukları yaşam zinciri ve hatta toprakları bile şu sıralar kayboluyor. Dünyanın en buzlu bölgelerinde yaşayan İnuitler küresel ısınmanın etkilerini yakından hissediyorlar. Üzerinde avlandıkları buz örtüsü her sene bir öncekinden daha erken eriyor; kutup ayıları alışık olunmadık yerlerde avlanıyorlar; bölgede yöreye özgü olmayan canlı türleri görülüyor ve geçen yaz ilk kez arı gördüler. Dört ülkeye yayılmış olarak yaşayan İnuitler 90ların sonundan itibaren duruma dair etkili olmaya çabalıyorlar. Bu çabanın bir kahramanı da var: Sheila Watt-Cloutier... İnuit Kutup Dairesi Konferansı (Inuit Circumpolar Conference (ICC)) sözcüsü Sheila Watt-Cloutier, Bizi koruyabilecek ne gibi uluslarası araçların olduğunu araştırdık. ABD ve diğerleri, tüm yaşantımız, gelecekte, torunlarımızın zamanında tamamen sona erdiğinde ticaretlerine olağan bir şekilde devam edebilecekleri fikrine sahip

olabilirler. Sorun ortada, bu da bizim stratejimiz ve bu yolda ilerleyip planımızın nasıl sonuçlanacağını önümüzdeki aylarda göreceğiz diyor. Vaka 2 Sevgili gazeteci, İşte sana ipucu. Elizabeth Bentley, İngiltere'de Leeds kentinde yaşayan bir işçi kadındır. Elizabeth, 1832'de 23 yaşındayken, parlamento tarafından, tekstil işçilerinin çalışma koşullarını incelemek için yapılan bir soruşturmaya tanık olarak katıldı. Elizabeth, ifadesinde, 6 yaşından beri çalıştığını, sabah 5'te iş başı yapıp, gece saat dokuza kadar fabrikada kaldığını söyledi. Çalışma koşulları öylesine kötüydü ki, yemek yemeye zamanı yoktu. Elizabeth ve benzer şekilde çalışan diğer işçilerin verdiği ifadeler, 1833'te parlamentonun çalışma koşulları ile ilgili yeni bir kanun çıkarmasına neden oldu. Vaka 3 Sevgili gazeteci, 1943 Varşova’sına gidiyorsun. Nazi Almanyası’nda,1935 yılında çıkartılan kanunlarlarla ari ırktan (üstün) olmayan Yahudiler alt sınıf insanlar olarak tanımlandı ve ari ırktan olanlarla evlenmeleri yasaklandı. Almanya 1939’da Almanya’da yaşayan tüm Yahudiler’in toplanıp Polonya’daki gettolara yerleştirilmesine karar verdi. 1941 Ekiminden itibaren bütün Yahudiler, görünür bir şekilde “Davudun Kalkanı” olarak bilinen sarı yıldız sembolünü taşımaları zorunlu hale getirildi. 1940 yılının başlarında Nazi askerleri Yahudiler’i kitleler halinde Polonya’nın büyük kentlerindeki gettolara yerleştirmeye başladı. Henryk Iwanski, II. Dünya Savaşı başlayana kadar Polonya ordusunda yüzbaşı rütbesinde görev yaptı. Varşova Gettosu’nda yaşam koşulları her geçen gün daha kötüye gidip, tecritin ve sürgünün aslında bir kitle imha ve bir soykırımın hazırlığı olduğuna dair fikirler her dakika güçlendi. Nazi Almanyası Polonya’yı işgal edip, Varşova Gettosu’nda Yahudiler için ölüm dışında imkan olmadığı anlaşıldığında, Iwanski gettoda yaşayan direnişçilerle bağlantıya geçerek direnişi örgütleyen liderlerinden birisi oldu. Vaka 4 Sevgili gazeteci, işte ipucu kağıdın: Gideceğin tarih 1 Aralık 1955, yer ABD’nin Alabama eyaletinin Montgomery şehri. 1800’lerde bu coğrafyada kabul edilen Yasalar, şehirdeki toplu taşımacılık sisteminde, otellerde, tiyatrolarda, kütüphanelerde, okullarda ve hatta asansör ve kiliselerde “sadece beyazlar için” ve “siyahlar” şeklinde ırka dayalı ayrım ve eylemleri de beraberinde getirmiştir. Yasalara göre, siyah derili insanların otobüslerde beyazlarla aynı kapılardan binip aynı yere oturmaları yasaktı.

1 Aralık 1955’te Rosa Louise Parks isimli siyah bir kadın Montgomery’de otobüse bindi. Otobüse binen beyaz bir erkek, beyazlara ayrılan bölümde yer bulamayınca siyahlara ayrılan bölümde oturan Rosa Parks’tan kalkmasını istedi. Beyaz adamın baskısına ve otobüs şoförünün uyarısına rağmen yerinden kalkmayan Parks tutuklandı. Onun tutuklanışı kamu otobüslerindeki ayrımcılığa karşı çıkmak için büyük bir hareketin başlamasına sebebiyet verdi. Hak savunucusu Martin Luther King otobüs boykotunu örgütledi. Boykot, Amerikan Yüksek Mahkemesi’nin eyaletler arası otobüslerde ve diğer ulaşım aralarında ırk ayrımcılığını kanun dışı ilan etmesine kadar devam etti. Nihayet Yüksek Mahkemenin siyah yolcuların otobüste istedikleri yere oturabilecekleri yönünde bir karar vermesiyle eylem sona erdi. Sunumlara Ek Kaynak Bilgiler Tarihten çeşitli örneklerle günümüze kadar yapılan hak temelli örnekler verilir. Bu örnekler üzerinden gidilerek, kuşak haklar anlatılır. İnsan haklarının 3 temel özelliğinin (devingenliği, bölünmezliği ve evrenselliğinin) altı çizilir. Pozitif ve negatif haklar üzerinde durularak, ayrımcılık ve insan hakları ilişkisine bakılır. Bilgi Notu İnsan Hakları Tarihçesi İnsanların haklara doğuştan sahip olması düşüncesinin kökeni bir çok kadim ve kültür gelenekte yatar. İnsan haklarının tarihsel gelişimi, evrensel tek bir tarihe dayanmıyor. Tarih boyunca farklı toplumlarca ileri sürülen haklar, insanlığın tarihsel gelişimi içerisinde insan kuşaklarının ihtiyaçlarının farklılaşmasına dayanıyor. İnsanların haklarını tanımlama ve talep etmelerinin tarihi, milattan önceki dönemlere kadar geriye gider. Antik dönemdeki örnekler Hammurabi Kanunu (M.Ö. 2000 / Irak) Yönetici tarafından halka ilan edilen en eski kanun. Bütün ağır suçlar ölüm cezası ile cezalandırılıyor. Çoğu düzenleme misilleme(kana kan, dişe diş) ilkesine dayalı. Farklı cezalara göre de farklı cezalandırmalar var; ancak krallıkta adeletin hüküm sürmesi, kötülük ve şiddettin yok edilmesi, güçlünün zayıf üzerinde baskı kurmasını engellemesini amaçlaması bakımından antik dönem de önemli bir örnektir. Antigone (M.Ö 440 / Yunanistan) Sophokles’in ünlü tredjidisidir. M.Ö yazılan bu eser de mitolojik kahraman Antigone’un hayatını anlatır. Kendi vatanına karşı savaşan kardeşinin gömülmesinin yasaklamasının üzerine krala karşı gelip kardeşini gömer ve ölümle cezalandırılır.

Spartaküs (M.Ö 73-71 / İtalya) Romalı bir köle olan Spartaküs ( Köle olmadan önce de gladyatör olduğu söyleniyor.) kaçarak, kaçak köleler, gladyatörler ve yoksullardan oluşan ordusu ile bağımsız bir şekilde var olmuştur. Konfüçyus (M.Ö 3 / Çin) Çinli filozoflar {Lao-Tse, Konfiçyus) insanın iç dünyasını araştırmış ve zihinlerde özgürlüğün gereği üzerinde durmuşlardır, özellikle Konfiçyus, insan sevgisini, her sorunun çözümü için baş şart olarak görmüştür. Bu konuda Konfiçyus söyle demektedir: "Eğer insanların hepsi birbirini severse; o zaman güçsüzler güçlülerin avı olmayacak, aza sahip olanlar çoğa sahip olanlarca yağmalanmayacak, yoksullar zenginlerin hakaretine maruz kalmayacak ve saflar entrikacılarca bunaltılmayacaktır". Günümüzde bile ütopik olarak değerlendirilen bu düşünceler Çinli filozofların insan haklan konusunda katettiği mesafeyi göstermek bakımından oldukça ilginçtir. “Birey alabildiğine önemlidir, egemenin kendisinden daha az önemli bir şey yoktur. Eski Yunan ve Roma'da filozof ve düşünürler, Çin'deki gelişmeye benzer bir şekilde özgürlük, demokrasi ve serbest düşünce konularında önemli katkılarda bulunmuşlardır. Magna Carta (Latince: "Büyük Sözleşme") veya Magna Carta Libertatum (Latince: "Büyük Özgürlükler Sözleşmesi"), 1215 yılında imzalanmış bir İngiliz belgesidir. Günümüzdeki anayasal düzene ulaşana kadar yaşanılan tarihi sürecin en önemli basamaklarından birisidir. Vatandaşların özgürlüklerini belirlemekten çok, toplum güçleri arasında bir denge kuran Magna Carta, kralın sonsuz olan yetkilerini din adamları ve halk adına sınırlamıştır. Doğal haklar (17&18 yy. / Avrupa) 17. ve 18. yüzyıllarda, Avrupa’da felsefeciler “doğal haklar” kavramını ortaya attılar. Doğal haklar belli bir dine, gruba ya da etnik kökene sahip olunduğundan değil, insan olmaktan kaynaklanan haklar olarak tanımlanmaktaydı. İnsan ve Yurttaşın Hakları Hakkında Fransız Bildirgesi (1789 / Fransa) Fransa ihtilali ile monarşi yerinden edildi ve ilk Fransız Cumhuriyeti kuruldu. Bildirge, Fransız Devrimi’nden hemen sonra farklı grupların temsilcileri tarafından Voltaire, Montesquieu, Ansiklopedistler ve Rousseau gibi Aydınlanma Çağı düşünürlerinin fikirlerini gözönüne alarak hazırlandı. Bildirge’de monarşinin politik ve hukuki sistemi eleştirilirken, insanın doğal hakları “özgürlük, güvenlik, mülk edinmek ve baskıya karşı koymak” olarak tanımlandı. Her bireyin hukuk önünde eşit olduğunu belirtildi. Amerika Birleşik Devletleri Özgürlük Bildirgesi: (1776 / Amerika) Kuzey Amerika’daki pek çok İngiliz Kolonisi İngiliz İmparatorluğu’ndan koparak Amerika Birleşik Devletleri Özgürlük Bildirgesi ile bağımsızlıklarını ilan ettiler. Anayasada hükümetin gücü bireysel özgürlükler güvence altına alınacak şekilde sınırlandırıldı.

Uluslararası Anlaşmalar (20 yy. / Avrupa) Yirminci yüzyıl ile birlikte insan hakları alanında uluslarüstü anlaşmalar imzalanmaya başlandı. Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra temel insan hakları standartlarını kuran Uluslararası Uluslar Ligi (The International League of Nations) kuruldu. İkinci Dünya Savaşı’ndan hemen sonra 26 Haziran 1945’te Birleşmiş Milletler Sözleşmesi imzalandı. Bu sözleşme uyarınca Birleşmiş Milletler’in temel hedefleri “gelecek nesilleri savaşlardan sakınmak ve korumak” ve “temel insan haklarına, insanın saygınlığına ve değerine, ve kadın ve erkeklerin eşit haklara sahip olması inancın korunması” olarak belirlendi. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi Birleşmiş Miletler’in İnsan Hakları Komisyonu tarafından oluşturuldu ve Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından 10 Aralık 1948 yılında kabul edildi. Dünyanın çeşitli bölgelerinde insan haklarının korunması için çeşitli bildirgeler, beyannameler ve sözleşmeler imzalanmıştır. Bunlardan farklı ve önemlilerinden birisi de Afrika İnsan Hakları Sözleşmesi’dir. Afrika İnsan Hakları Sözleşmesi Ekim 1985’te yürürlüğe girdi. Kırktan fazla devlet tarafından tanındı. Sözleşmenin dünyanın diğer bölgelerinde hazırlanan ve yürürlüğe giren diğer insan hakları sözleşmelerinden önemli birkaç farkı sosyal, ekonomik ve kültürel hakları da sivil ve politik haklar olarak değerlendirmesidir. Ayrıca Afrika İnsan Hakları Sözleşmesi bireysel hakların yanı sıra gruplara kollektif haklar tanır. Son olarak Sözleşme, bireyin haklarının yanı sıra ailesine, topluma, devlete ve uluslararası topluma belli sorumlulukları olduğunu söyler ve bu sorumlulukları listeler. İnsan hakları temelde bireylerin varoluşları ile kazandıkları, her bir bireyin doğumuyla birlikte elde ettiği ve çevresinde ya da bireye her ne olursa olsun var olacak temel normlardır. İnsan haklarının en önemli özelliği bireyin kendisine bir yaşam alanı sağlarken, öte yandan ve aynı zamanda, diğer bireylere de yaşayacak alanlar sağlanmasıdır. İnsan hakları bir başkasının sözü ya da gerçekleştirmesi üzerine kurulu değildir. İnsan hakları, insan olmaktan kaynaklanan haklardır. Bir bireyin yaşama hakkı başka birinin onu öldürmemesine bağlı değildir. Bireyin yaşaması başka birinin onu öldürmemesine bağlı olabilir. Ancak bireyin yaşam hakkı insan olması ile varolur. Wikipedia: İnsan Hakları “tüm insanların sahip oldukları temel haklar ve özgürlüklerdir.” İnsan hakları temelde iki ana ahlaki değer üzerine kurulur. Bunlardan birincisi insan (olmanın) saygınlığı (human dignity), ikincisi ise eşitliktir. İnsan hakları temelde her bireyin saygınlığını kaybetmeden yaşayacağı evrensel kurallar sunar. Bu iki temel değerin yanı sıra özgürlük, başkalarına saygı, ayrımcılık yapmamak, adalet ve hareketlerinden sorumlu olmak da insan haklarına zemin hazırlayan temel değerlerden sayılabilir.

Kuşak Haklar

Birinci Kuşak Haklar Klasik haklar olarak da adlandırılan birinci kuşak hakların özelliği, bireyi korumaya yönelik (negatif statü hakları) haklar olmasıdır. Devleti sınırlandıran bu haklar, kişiye devletin, toplumun ve üçüncü kişilerin dokunamayacağı özel, bağımsız bir eylem alanı sağlar. Yaşama ve özgürlük hakkı Kölelik yasağı İşkence yasağı Kişi olarak tanınma hakkı Hukuk önünde eşitlik Etkili bir hukuk yoluna başvurma hakkı Keyfi tutma yasağı Adil yargılanma hakkı Mahremiyet hakkı Seyahat özgürlüğü Sığınma hakkı Vatandaşlık hakkı Evlenme ve ailenin korunması hakkı Mülkiyet hakkı Düşünce, vicdan ve din özgürlüğü İfade özgürlüğü Toplanma ve örgütlenme hakkı Katılma hakkı İkinci Kuşak Haklar Ekonomik, Sosyal ve Kültürel haklar olarak da nitelendirilen ikinci kuşak hakların doğuşunun temelinde, sanayi devrimi; bu ekonomik ve sosyal dönüşümün yarattığı ve derinleştirdiği sosyal sınıflar arasındaki sosyal eşitsizlikler ve işçi sınıfının bu eşitsizliklere gösterdiği tepki ve eylemler vardır. İnsanların doğuştan sahip olduğu haklara erişebilmesinin sağlanması ve gerçek bir eşitlik ortamının sağlanması için var olan haklardır. Pozitif statü haklar olarak bilinir. Sosyal güvenlik hakkı Çalışma, adil gelir ve sendika kurma hakkı Dinlenme hakkı Eğitim hakkı Kültürel yaşama katılma hakkı Sağlık, beslenme ve konut hakkı Grev ve toplu sözleşme hakkı

Üçüncü Kuşak Haklar (Dayanışma Hakları) Dayanışma hakları da denilen üçüncü kuşak haklar, belli bir topluluk halinde yaşam anlayışını yansıtır. Bu haklar, insancıl bir toplum yaşamı düşüncesinin anlatımıdır. Hem bireylere, hem de toplumun tümüne aittir. Üçüncü kuşak hakların oluşum süreci henüz tamamlanmamıştır. Dayanışma haklarını doğuran nedenlerin başında, bilimsel ve teknik ilerlemenin yarattığı sorunlar gelmektedir. Çevre kirliliğinin korkunç boyutlara ulaşması, nükleer silahların tüm insanlığı yok edebilecek bir savaş tehlikesine yol açması, ülkeler ya da bölgeler arasında çok büyük gelişme farklarının bulunması akla ilk gelen ciddi sorunlardır. Üçüncü kuşak haklar başlıca şöyle sıralanabilir: Barış hakkı Çevre hakkı, Halkların kendi kaderini tayin (self-determinasyon) hakkı Gelişme hakkı Herkesin insanlığın ortak mal varlığından yararlanma hakkı İnsan Haklarının Temel Özellikleri: Uluslararası alanda insan haklarının 3 temel özelliği konusunda uzlaşmaya varılmıştır. Bunlar: 1. İnsan hakları devredilemez.: İnsan hakları bireyin varoluşu ile ilişkilidir. Bu yüzden kaybedilemez ve devir olunamazlar. İnsan haklarının tutuklu olmak, savaş durumu gibi özel durumlarda kısıtlandıkları görülmektedir. 2. İnsan hakları bölünmez, birbirine bağlı ve birbiriyle ilişkilidirler.: Farklı haklar kapsadıkları ve korudukları alandan dolayı birbirleriyle bağlantılıdır ve birbirlerinden ayrı değerlendirilemezler. Bir hakkın kullanımı diğer hakların kullanıma bağlıdır ve hiçbir hak bir diğerinden daha önemli değildir. 3. İnsan hakları evrenseldir.: İnsan hakları dünyada her birey için zaman ya da coğrafi sınır olmadan, eşit olarak geçerlidir. Her birey ırk, renk, cinsiyet, din, politik fikir, milliyet ve sosyal sınıfına bakılmaksızın eşit haklara sahiptir. Farklı ve eşit olmak her bireyin hakkıdır. Kaynak Ayrımcılık ve Önyargılarla Mücadele Yaygınlaştırma Eğitimi Kitapçığı “zaman tüneli” oturumu

Öneriler: Vakalar değiştirilmek ya da artırılmak istenirse eklenecek vakaların ayrımcılık üzerinden örnekler olması ve insan haklarıyla ilişkilendirmeye yardım edebilecek vakalar olmasına dikkat edilmelidir. Tarihsel sunumda verilcek örneklemeler önceden hazırlnamış olursa sunum daha canlı ve verimli geçebilir. Ayrıca yine tarihsel süreç sunumda seçilen örnekler Avrupa dışındaki bölgeleri de barındırmalıdır. Birleşmiş Milletler Genel Kurulu; Toplumun her bir birey ve her bir organının, bu Bildirge'yi her zaman göz önünde tutarak, söz konusu hak ve özgürlüklere saygıyı geliştirmek için eğitim ve öğretim yoluyla ve gerek üye devletlerin halkları arasında, gerek üye devletlerin yönetimi altındaki bölgelerin halkları arasında bu hak ve özgürlüklerin evrensel ve etkin biçimde benimsenmesi ve uygulaması için giderek gelişen ulusal ve uluslararası önlemler aracılığıyla harcayacağı çabalarda bütün halklar ve devletler için ortak standart olarak işbu Evrensel İnsan Hakları Bildirgesi'ni ilan eder. Madde 1- Bütün insanlar özgür, onur ve haklar bakımından eşit doğarlar. Akıl ve vicdana sahiptirler, birbirlerine karşı kardeşlik anlayışıyla davranmalıdırlar. Madde 2- Herkes, ırk, renk, cinsiyet, dil, din, siyasal veya başka bir görüş, ulusal veya sosyal köken, mülkiyet, doğuş veya herhangi başka bir ayrım gözetmeksizin bu bildirge ile ilan olunan bütün haklardan ve bütün özgürlüklerden yararlanabilir. Ayrıca, ister bağımsız olsun, ister vesayet altında veya özerk olmayan ya da başka bir egemenlik kısıtlamasına bağlı ülke yurttaşı olsun, bir kimse hakkında, uyruğunda bulunduğu devlet veya ülkenin siyasal, hukuksal veya uluslararası statüsü bakımından hiçbir ayrım gözetilmeyecektir. Madde 3- Yaşamak, özgürlük ve kişi güvenliği herkesin hakkıdır. Madde 4- Hiç kimse kölelik veya kulluk altında bulundurulamaz, kölelik ve köle ticareti her türlü biçimde yasaktır. Madde5- Hiç kimseye işkence yapılamaz, zalimce, insanlık dışı veya onur kırıcı davranışlarda bulunulamaz ve ceza verilemez. Madde 6- Herkesin, her nerede olursa olsun, hukuksal kişiliğinin tanınması hakkı vardır. Madde 7- Herkes yasa önünde eşittir ve ayrım gözetilmeksizin yasanın korunmasından eşit olarak yararlanma hakkına sahiptir. Herkesin bu Bildirgeye aykırı her türlü ayrım gözetici işleme karşı ve böyle işlemler için yapılacak her türlü kışkırtmaya karşı eşit korunma hakkı vardır. Madde 8- Herkesin anayasa yada yasayla tanınmış temel haklarını çiğneyen eylemlere karşı yetkili ulusal mahkemeler eliyle etkin bir yargı yoluna başvurma hakkı vardır.

Madde 9- Hiç kimse keyfi olarak yakalanamaz, tutuklanamaz ve sürgün edilemez. Madde 10- Herkesin, hak ve yükümlülükleri belirlenirken ve kendisine bir suç yüklenirken, tam bir şekilde davasının bağımsız ve tarafsız bir mahkeme tarafından hakça ve açık olarak görülmesini istemeye hakkı vardır. Madde 11- 1.Kendisine bir suç yüklenen herkes, savunması için gerekli olan tüm güvencelerin tanındığı açık bir yargılama sonunda, yasaya göre suçlu olduğu saptanmadıkça, suçsuz sayılır. 2.Hiç kimse işlendiği sırada ulusal yada uluslararası hukuka göre bir suç oluşturmayan herhangi bir eylem veya ihmalden dolayı suçlu sayılamaz. Kimseye suçun işlendiği sırada uygulanabilecek olan cezadan daha ağır bir ceza verilemez. Madde 12- Kimsenin özel yaşamına, ailesine konutuna ya da haberleşmesine keyfi olarak karışılamaz, şeref ve adına saldırılamaz. Herkesin bu gibi karışma ve saldırılara karşı yasa tarafından korunmaya hakkı vardır. Madde 13-  1.Herkesin bir devletin toprakları üzerinde serbestçe dolaşma ve oturma hakkı vardır. 2.Herkes , kendi ülkesi de dahil olmak üzere, herhangi bir ülkeden ayrılmak ve ülkesine yeniden dönmek hakkına sahiptir. Madde 14- 1. Herkesin zulüm altında başka ülkelere sığınma ve sığınma olanaklarından yararlanma hakkı vardır. 2.Gerçekten siyasal nitelik taşımayan suçlardan veya Birleşmiş Milletlerin amaç ve ülkelerine aykırı eylemlerden doğan kovuşturma durumunda bu haktan yararlanılamaz. Madde 15-   1. Herkesin bir yurttaşlığa hakkı vardır. 2.Hiç kimse keyfi olarak yurttaşlığından veya yurttaşlığını değiştirme hakkından yoksun bırakılamaz. Madde 16-  1.Yetişkin her erkeğin ve kadının, ırk, yurttaşlık veya din bakımlarından herhangi bir kısıtlamaya uğramaksızın evlenme ve aile kurmaya hakkı vardır. 2.Evlenme sözleşmesi, ancak evleneceklerin özgür ve tam iradeleriyle yapılır. 3. Aile, toplumun, doğal ve temel unsurudur, toplum ve devlet tarafından korunur. Madde 17-   1.Herkesin tek başına veya başkalarıyla ortaklaşa mülkiyet hakkı vardır. 2.Hiç kimse keyfi olarak mülkiyetinden yoksun bırakılamaz. Madde 18- Herkesin düşünce, vicdan ve din özgürlüğüne hakkı vardır. Bu hak, din veya topluca, açık olarak ya da özel biçimde öğrenim, uygulama, ibadet ve dinsel törenlerle açığa vurma özgürlüğünü içerir.

Madde19- Herkesin düşünce ve anlatım özgürlüğüne hakkı vardır. Bu hak düşüncelerinden dolayı rahatsız edilmemek, ülke sınırları söz konusu olmaksızın, bilgi ve düşünceleri her yoldan araştırmak, elde etmek ve yaymak hakkını gerekli kılar. Madde 20-  1.Herkesin silahsız ve saldırısız toplanma, dernek kurma ve derneğe katılma özgürlüğü vardır. 2. Hiç kimse bir derneğe girmeye zorlanamaz. Madde 21- 1.Herkes, doğrudan veya serbestçe seçilmiş temsilciler aracılığı ile ülkesinin yönetimine katılma hakkına sahiptir. 2.Herkesin ülkesinin kamu hizmetlerinden eşit olarak yararlanma hakkı vardır. 3.Halkın iradesi hükümet otoritesinin temelidir. Bu irade, gizli veya serbestliği sağlayacak benzeri bir yöntemle genel ve eşit oy verme yoluyla yapılacak ve belirli aralıklarla tekrarlanacak dürüst seçimlerle belirlenir. Madde 22- Herkesin, toplumun bir üyesi olarak, sosyal güvenliğe hakkı vardır. Ulusal çabalarla ve uluslararası işbirliği yoluyla ve her devletin örgütlenmesine ve kaynaklarına göre, herkes onur ve kişiliğinin serbestçe gelişim için gerekli olan ekonomik, sosyal ve kültürel haklarının gerçekleştirilmesi hakkına sahiptir. Madde 23  1.Herkesin çalışma, işini serbestçe seçme, adaletli ve elverişli koşullarda çalışma ve işsizliğe karşı korunma hakkı vardır. 2.Herkesin, herhangi bir ayrım gözetmeksizin, eşit iş için eşit ücrete hakkı vardır.+ 3.Herkesin kendisi ve ailesi için insan onuruna yaraşır ve gerekirse her türlü sosyal koruma önlemleriyle desteklenmiş bir yaşam sağlayacak adil ve elverişli bir ücrete hakkı vardır. 4.Herkesin çıkarını korumak için sendika kurma veya sendikaya üye olma hakkı vardır. Madde 24- Herkesin dinlenmeye, eğlenmeye, özellikle çalışma süresinin makul ölçüde sınırlandırılmasına ve belirli dönemlerde ücretli izne çıkmaya hakkı vardır. Madde 25- 1.Herkesin kendisinin ve ailesinin sağlık ve refahı için beslenme, giyim, konut ve tıbbi bakım hakkı vardır. Herkes, işsizlik, hastalık, sakatlık, dulluk, yaşlılık ve kendi iradesi dışındaki koşullardan doğan geçim sıkıntısı durumunda güvenlik hakkına sahiptir. 2. Anaların ve çocukların özel bakım ve yardım görme hakları vardır.  Bütün çocuklar, evlilik içi veya evlilik dışı doğmuş olsunlar, aynı sosyal güvenceden yararlanırlar.

Madde 26- 1.Herkes eğitim hakkına sahiptir. Eğitim, en azından ilk ve temel eğitim aşamasında parasızdır. İlköğretim zorunludur. Teknik ve mesleksel eğitim herkese açıktır. Yüksek öğretim, yeteneklerine göre herkese tam bir eşitlikle açık olmalıdır. 2.Eğitim insan kişiliğini tam geliştirmeye ve insan haklarıyla temel özgürlüklere saygıyı güçlendirmeye yönelik olmalıdır. Eğitim, bütün uluslar, ırklar ve dinsel topluluklar arasında anlayış, hoşgörü ve dostluğu özendirmeli ve Birleşmiş Milletlerin barışı koruma yolundaki çalışmalarını geliştirmelidir. 3. Çocuklara verilecek eğitimin türünü seçmek, öncelikle ana ve babanın hakkıdır. Madde 27-  1.Herkes toplumun kültürel yaşamına serbestçe katılma, güzel sanatlardan yararlanma, bilimsel gelişmeye katılma ve bundan yararlanma hakkına sahiptir. 2.Herkesin yaratıcısı olduğu bilim, edebiyat ve sanat ürünlerinden doğan maddi ve manevi çıkarlarının korunmasına hakkı vardır. Madde 28- Herkesin bu bildirgede öngörülen hak ve özgürlüklerin gerçekleşeceği bir toplumsal ve uluslararası düzene hakkı vardır. Madde 29- 1.Herkesin, kişiliğinin serbestçe ve tam gelişmesine olanak veren topluma karşı ödevleri vardır. 2.Herkes haklarını kullanırken ve özgürlüklerinden yararlanırken, başkalarının hak ve özgürlüklerinin tanınması ve bunlara saygı gösterilmesinin sağlanması ve demokratik bir toplumda genel ahlak ve kamu düzeniyle genel refahın gereklerinin karşılanması amacıyla yalnız yasayla belirlenmiş sınırlamalara bağlı olur. 3.Bu hak ve özgürlükler hiçbir koşulda Birleşmiş Milletlerin amaç ve ilkelerine aykırı olarak kullanılamaz. Madde 30- Bu bildirgenin hiçbir kuralı, herhangi bir devlet, topluluk veya kişiye, burada açıklanan hak ve özgürlüklerden herhangi birinin yok edilmesini amaçlayan bir girişimde veya eylemde bulunma hakkını verir biçimde yorumlanamaz.

Ayrımcılık 1

Özet / Genel Bakış Katılımcılar, ayrımcılığa yol açan durumlar hakkında farklı deneyimler ve kimlikler üzerinden empati kurarak, insan hakları ile ayrımcılık kavramını ilişkilendirir. Amaç: Katılımcıların, günlük hayatta yaşadıkları vakalar ve karşılaştıkları kimlikler üzerinden ayrımcılık kavramını ve ayrımcılığa neden olan durumları sorgulamalarını sağlamak. Hedefler: Katılımcıların, Farklı kimliklere karşı empati geliştirmelerini sağlamak, Toplumdaki fırsat eşitsizliğiyle ilgili farkındalık edinmelerini sağlamak, Belirli sosyal azınlıklara ya da kültürel gruplara dahil olmanın getirebileceği kişisel sonuçlar üzerine düşünmelerini sağlamak, Ayrımcılığa dayalı insan hakları ihlalleri karşısında tutum geliştirmelerine olanak tanımak, Ayrımcılığın nedenleri olan kalıp yargı, ön yargı ve genelleme hakkında bilgi sahibi olmalarını sağlamak, Programdaki Yeri 1.Gün - 3. Oturum Süre ve Planlama 30 dakika: Uygulamanın gerçekleşmesi 40 dakika: Uygulama üzerine tartışma 20 dakika: Ön yargı - kalıp yargı - genelleme sunumu Gerekli Malzemeler Rol kağıtları, Uygulama esnasında kullanılacak müzik, Poster kağıdı ve tahta kalemi Önerilen Yöntem ve Etkinlikler Rol kartları rastlantısal olarak her katılımcıya bir tane düşecek şelikde dağıtılır. Katılımcılara kartları kendilerine saklamalarını ve başka kimseye göstermemeleri söylenir. Rahatlatıcı bir müzik açılır. Katılımcılardan gözlerini kapatıp ellerindeki kartlarda yazan rollere girmeye çalışmaları istenir. Katılımcılardan ellerindeki rollere kolay girebilmeleri için gözleri kapalıyken aşağıdaki sorular sorulur. Bu sorular sorulurken katılımcıların

yeteri kadar konsantre olabilmeleri ve yaşantılarını gözlerinde canlandırabilmeleri için her sorudan sonra kısa bir ara verilir: Çocukluğunuz nasıldı? Yaşadığınız ev nasıldı? Ne tür oyunlar oynardınız? Anne-babanız ne iş yapardı? Şu anda günlük yaşantınız nasıl? Toplumsallaşma ortamlarınız hangileri? Sabah, öğleden sonra ve akşam ne yaparsınız? Ne tür bir yaşam tarzınız var? Nerede yaşıyorsunuz? Aylık ne kadar kazanıyorsunuz? Boş vakitlerinizde ne yapıyorsunuz? Tatillerde ne yapıyorsunuz? Sizi heyecanlandıran şeyler neler? Sizi korkutan şeyler neler? Katılımcıların role girdiğinden emin olduktan sonra sesiz bir şekilde tek sıra oluşturmaları istenir. (bu sıra atletizm başlangıç çizgisinde olduğu gibi yan yana düz bir sıra). Katılımcılara durumlar ve olaylardan oluşan bir liste okunacağı söylenir ve “Evet” diye yanıtladıkları her ifade için ileri doğru bir adım atmaları ''Hayır'' diye yanıtladıkları ifade için oldukları yerde kalmaları istenir. Durumlar sırayla okunur. Her durumdan sonra, ileri doğru adım atmaları ve rolüne büründükleri kişi gibi düşünebilmeleri için kısa bir süre beklenir. Durumlar ve olaylar Aşağıdaki durumları sesli bir şekilde okuyun. Okuduğunuz her durumdan sonra, ileri doğru adım atmaları ve diğerlerine kıyasla nerede durduklarını anlamaları için katılımcılara kısa bir süre tanıyın. • Hiçbir zaman ciddi bir maddi sıkıntıyla karşı karşıya kalmadın. • Telefon hattı ve televizyonu olan nezih bir evin var. • İçinde yaşadığın toplumda, dil, din ve kültürüne saygı gösterildiğini hissediyorsun. • Toplumsal ve politik olaylarla ilgili fikrinin dikkate alındığını, görüşlerinin dinlendiğini hissediyorsun. • İnsanlar çeşitli konularda sana danışıyorlar. • Polis tarafından engellenme korkun yok. • İhtiyacın olduğunda tavsiye ve yardım için kime başvuracağını biliyorsun. • Kökeninden dolayı ayrımcılığa uğradığını hiçbir zaman hissetmedin. • İhtiyaçların için yeterli düzeyde sosyal ve tıbbi güvenceye sahipsin. • Yılda bir kez tatile çıkabiliyorsun.

Uygulamada Kullanılan Roller Siyasi bir partinin gençlik örgütünün başkanısın (örgütün bağlı olduğu parti şu anda yönetimde) Yerel banka şubesi müdürünün kızısın. Üniversitede ekonomi okuyorsun. Dini bütün anne-babasıyla yaşayan Müslüman bir Arap kızısın. Şuanda yaşadığın ülkenin Amerikan büyükelçisinin kızısın. Sadece tekerlekli sandalye ile hareket edebilen engelli genç bir adamsın. İlkokulu bitirememiş 17 yaşında bir Roman (Çingene) kızısın. HIV pozitif olan, orta yaşlı bir sex işçisisin. 22 yaşında bir lezbiyensin. Afrika kökenli bir foto modelsin. 24 yaşında, Afganistan’dan gelen bir mültecisin. Mali’den gelen kaçak bir göçmensin. Dağların arasında çok uzak bir köyde yaşayan bir çiftçinin 19 yaşındaki oğlusun. Bir şirketin üst yüzey yöneticisisin 30 yaşında evli bir adamsın Bir üniversitede başarılı bir profesörsün Hapisten yeni çıkmış eski bir mahkumsun Yaptığın sanatla geçimini sağlayan bir trans-kadınsın Bir ithalat-ihracat şirketinin sahibisin Sunumlara Ek Kaynak Bilgiler Önyargı, kalıp yargı, genelleme, yargı tanımları yapılan bunların ayrımcılığa nasıl yol açtığını anlatan bir sunum olmalıdır. Sunum esnasında tanımlar ve ayrımcılıkla ilişkisi katılımcılara sorularak ortaya çıkarılabilir. Yargı Kavrama, karşılaştırma, değerlendirme vb. yollara başvurularak kişi, durum veya nesnelerin eleştirici bir biçimde değerlendirilmesi, hüküm anlamına gelir. İnsanlar her deneyimlerinden sonra bir öğrenme gerçekleştirir ve her öğrenme sonucunda vardığı kanı bir yargıdır. İnsanların çeşitli öğrenmelerde ulaştıkları yargılar, hayatlarının kolaylaşmasına neden olur. Örneğin sıcak bir sobaya dokunan çocuk, elinin yandığını fark eder ve sıcak sobaya dokunmamak gerektiği yargısına varır. Genelleme Herhangi bir somut araştırmayla desteklenmeden, küçük bir örneklemden yola çıkılarak yapılan tüme maletme durumudur. Örneğin belli bir gruba mensup olduğunu bildiğimiz bir a kişisiyle ilgili vardığımız kanının, a grubunun mensup olduğu tüm kişiler için geçerli olduğu kabulü bir genellemedir. Genellemeler bir grubun çoğunluğuna ait doğru

bir bilgi içerse de her insanın biricik olması, bu bilginin grubun tüm elemanları için geçerli olmadığını gösterir. Bu bakış açısıyla baktığımızda genellemelerin tekil şahıslar üzerinde önyargıları doğurduğunu söyleyebiliriz. Bir genellemede yapılan, gözlem sayısı eksik ya da gözlemlerden yapılan çıkarımlara olasılıksal değil, mutlak bir değer atfetmek ya da yapılan genellemelerin zaman ve mekanla sınırlı olduğunun unutulması ile yapılan genellemelerin temelsiz tüme varım yöntemi ile yapıldığı kabul edilir. Bu tip genellemeler yanlış bilgiyi ortaya çıkarıp zarar verici duruma gelebilirler. Örneğin, Almanya’da, komşusu veya iş arkadaşı veya sadece metroda rastladığı Türklerde gördüğü bazı özelliklerden yola çıkarak, Almanya’da yaşayan tüm Türkler böyledir, dahası, Türkiye’dekiler de dahil tüm Türkler böyledir şeklinde bir genelleme yapmak, temelsiz tümevarımla yapılmış bir genelleme örneğidir. Bu şekilde, Doğu Avrupa’da Romanlar, Fransa’da Müslümanlar, Türkiye’de Aleviler, ABD’de zenciler ve daha bir çok toplumsal grup için temelsiz genellemeler oluşmuştur. Kalıp Yargı Kalıp yargı (stereotip), bir grubun üyelerine yönelik sabit, aşırı basitleştirilmiş, aşırı genelleştirilmiş, kişilerin bireysel özelliklerini göz ardı eden ve hepsine ortak özellikler yükleyen, bir grubun tüm üyelerinin paylaştığı düşünülen olumlu veya olumsuz özellikleri taşıyan bilişsel bir şemadır. Kalıp yargılar başkaları tarafından oluşturulmuş yargılardır. Bu yargılara toplum içinde zamanla kalıplaşmış genellemeler demekte mümkündür. Yaygın bir şekilde kullanılan, ve sorgulanmayan kalıp yargılara sıklıkla hedef olan gruplar, yaş, cinsiyet, meslek grupları, azınlık grupları ve milliyetlerdir. Stereotip, önyargıları besleyen, koruyan önemli bir mekanizmadır. Belirli bir kategoriye ait kişilere ilişkin enformasyonların algılanmasındaki ve işlenmesindeki rolleri yanı sıra, gruplar hakkındaki beklentileri de etkilerler. Kalıp yargılar, önyargıların gelişmesine yol açıp ayrımcılığa zemin hazırlarlar. Önyargı "Ön" ve "yargı" sözcüklerinin birleşmesiyle oluşan "önyargı" sözcüğü kendi tanımını da içinde taşır. Sözcük aslında Latince “praejudicum” dan gelmekte olup, “peşin hüküm” anlamındadır. Bunun, Antik Roma devrinde davalının sosyal statüsünü belirlemek için duruşmadan önce mahkeme tarafından yapılan “ön soruşturma” olarak özel bir anlamı vardır. Önyargı ya da başka bir deyişle peşin hüküm, bir kişi ya da olaya ilişkin yeterli ve nesnel bilgi edinmeden, önceden bir karara varmış olmaktır. Önyargı bireylere, düşüncelere, belirli bir insan topluluğuna ya da nesnelere ilişkin olabilir. Önyargı, "bir şeye karşı olmak" ya da "bir şeyin yanında olmak" biçiminde ortaya çıkabilir.

Önyargılar eğitim, yetişme koşulları, aile gelenekleri ve kültürel inançlar gibi etkenlere bağlıdır. Kalıp yargıların ve genellemelerin sorgulamadan doğru kabul edilip, buna göre bir yargıya varılması önyargıları doğurur. Önyargı kişinin nesnel bir yargıya varmasını engelleyebildiği gibi kişisel, toplumsal, hatta uluslararası düzeydeki ilişkilere de zarar verebilir. Genelde rastlanan başlıca önyargılar arasında ırk, din, cinsiyet ile ilgili olanlar sayılabilir. Irkçı önyargı, bazı ırkların biyolojik olarak aşağı olduğu inancına dayanır. Bir insanın, kendi dininden başka dinlerin haklı ve geçerli olmadığına inanması da dinsel önyargıdır. Cinsiyetçi önyargı ya da cinsiyetçilik, bir cinsin, genellikle erkeklerin öbür cinsten yani kadınlardan üstün olduğu ve bu nedenle onları yönlendirme hakkı olduğu görüşüdür. Sonuçta, önyargının yöneldiği nesneye bağlı kesin ve değişmez davranış biçimleri oluşunca ayrımcılık başlar. Belirli bir önyargının birçok insan tarafından paylaşılması ayrımcılığın yaygınlaşmasına ve toplumun bir kesimi üzerinde baskı uygulanmasına yol açabilir. Örneğin, ABD'de Siyahlar'ın beyazlardan aşağı bir ırk olduğuna inanan beyazların kurdukları Ku Klux Klan Örgütü, günümüzde hâlâ ülkenin bazı yörelerinde Siyahlar'ın yaşamasına engel olabilmektedir. Ayrımcılık Ayrımcılık bir kişinin siyasal, sivil, ekonomik, toplumsal veya kültürel haklarından tam olarak yararlanmasını engelleme durumudur. Belirli bir kişinin veya grubun reddedilmesi, kısıtlanması dışlanması veya ortadan kaldırılması ayrımcılığın ortaya çıktığı eylem biçimleridir. Ayrımcılık doğrudan ayrımcılık olarak açık biçimde uygulanabilir. Bunun özelliği belirli bir kişiye veya gruba karşı kasıtlı ayrımcılık yapılmasıdır. Doğrudan ayrımcılığın örnekleri olarak belirli bir etnik gruba mensup bir çocuğun okula alınmaması veya bir emlak şirketinin göçmenlere ev kiralamaması verilebilir. Dolaylı ayrımcılık ise, fark edilmeden yapılan ancak pratikte belirli bir azınlığa sahip insanları diğerlerine göre sistematik bir biçimde dezavantajlı konuma iten sonuçlara yol açar. Örneğin itfayeciler için belirli bir boy ortalaması standartı getiren teşkilat pek çok göçmen ve kadının bu hizmette çalışmasını engeller. Ayrımcılık türleri, ırkçılık, etnik ve kültür temelinde ayrımcılık, yabancı düşmanlığı temelinde ayrımcılık, toplumsal cinsiyet temelinde ayrımcılık, din temelinde ayrımcılık, cinsel yönelim temelinde ayrımcılık ve engellilik temelinde ayrımcılık olarak sınıflandırılabilir. Kaynak Gençlere İnsan Hakları Eğitimi Kılavuzu / Pusula / İleri Doğru Bir Adım At

Ayrımcılık 2

Özet / Genel Bakış Katılımcılar kendi değerleri doğrultusunda ayrımcılık içeren durumlarla ne kadar karşılaştıklarını tartışma ve norm – normal kavramları bağlamında kendi değerleri ile toplumsal değerleri karşılaştırma sorgulama şansı bulurlar. Amaç: Katılımcıların ayrımcılık üzerine konuşabilmesi için uygun ortamı yaratmak ve güncel hayattan örneklerle ayrımcılık kavramının insan hakları bağlamında tartışılmasını sağlmak. Hedefler: Katılımcıların, Günlük hayattan örnekler üzerinden ayrımcılık kavramını tartışmalarına olanak tanımak, Farklı yaşam deneyimleri üzerinden kendi fikirlerini diğerleri ile paylaşmasını sağlamak, Norm - normal kavramları üzerine tartışmalar yürüterek bu kavramların anlamlarını sorgulamalarına yardımcı olmak, Programdaki Yeri 1.Gün - 4. Oturum Süre ve Planlama 15 dakika: Uygulama hakkında bilgilendirme 45 dakika: Uygulama 15 dakika: Değerlendirme / yargılar üzerine konuşma 15 dakika: Çözümleme Gerekli Malzemeler Önceden hazırlanmış yargı kartları Uygulama alanında yere çizilecek çizgi için kullanılabilecek bir malzeme (renkli kalın bant, ip vb.) Önerilen Yöntem ve Etkinlikler Oturuma başlarken katılımcılara uygulama hakkında bilgi verilir. Uygulamada, yere veya duvara tüm katılımcıların yanyana durabilmelerine olanak tanıyacak uzunlukta düz bir şerit çekilir. Şerdin bir ucunda 'Olur', diğer ucunda 'Olmaz' yazar. Ardından, katılımcılara yerde bulunan yargılar gösterilerek, bu yargılardan istediklerini alıp şerit üzerinde kendileri için uygun olduğunu düşündükleri yere yerleştirmeleri istenir. Şeridin uçlarındaki 'Olur' – 'Olmaz' yargılarının en kesin fikri belirten yer, diğer yerlerinde bu yargılara olan uzaklığına göre hemfikir olma derecesinin farklı aşamalarını temsil

eden değerler olduğu belirtilir. Katılımcılara uygulama başladıktan sonra, isterlerse derecelendirme çizgisine daha önce yerleştirilmiş yargıların yerlerini değiştirebilecekleri de söylenir. Uygulamayla ilgili tüm bilgiler verildikten sonra katılımcılar birer birer üzerlerinden çeşitli vakalar bulunan kartları çekerek yüksek sesle okurlar. Katılımcılar, okudukları vakayla ilgili kişisel fikirlerini yere ya da duvara çekilmiş şeritteki 'Olur' – 'Olmaz' ölçeğinin üzerinde bir yere yerleştirirler. Yargı kartlarındaki vakayı okuyan katılımcı fikrini ölçekte belirtmeden önce konuyla ilgili yorumlarını diğerleri ile paylaşabilir ancak birebir tartışmaya giremez. Bir önceki adımda ölçeğe yerleştirilen vaka ile ilgili görüşünü belirtip o vakanın ölçekteki yerini değiştirmek isteyen katılımcı konuyla ilgili yorumlarını kendine sıra geldiğinde yapar vaka kartının yerini değiştirir ve yeni kart çekmez. Kartlardaki bütün yargılar çekilip tüm katılımcılar en az bir kere uygulamaya katıldıktan sonra, eğitim salonda başka bir yere, yeni bir oturma düzenine geçilir ve uygulama ile ilgili çözümleme yapılır. Çözümleme yapılırken moderasyonu kolaylaştıracak ve katılımcıların konuşmasına yardım edecek sorular Günlük yaşantımızda benzer vakalar var mı? O zaman da bugünkü gibi mi yanıt verirdiniz? Vakalarla ilgili yargıda bulunurken kararınızı etkileyen etkenler nelerdi? Değer yargılarımız ve verdiğimiz kararların ne kadarı deneyimlerimizle ilişkili? Sunumlara Ek Kaynak Bilgiler Uygulamada Kullanılan Yargılar: Mehmet ve Selin 16 yaşında. Her ikisinin de öğrenme bozukluğu var. Bir süredir genç insanların barınması için devlet tarafından yapılan bir yurtta kalıyorlar. Güzel bir beraberlikleri var ve bu ilişkinin sonucu olarak aynı odada kalmak istiyorlar. Onur 19 yaşında bir eşcinsel bir genç. Cinsel eğilimi sebebiyle ayrımcılığa uğramamak ve desteklenmek istiyor. Ayrıca başka eşcinsel erkeklerle tanışabileceği yerlerle ilgili bilgi almak istiyor. Gülten bir transseksüel. Gülten’in alkol sorunu var ve kadın alkolikler isimli özel bir terapi grubuna katılmak istiyor. Ancak terapi grubunu organize eden moderatör, Gülten’in bu isteğini reddediyor. Moderatör sebep olarak, terapiye katılan diğer kadınlar tarafından Gülten’in erkek olarak algılanabileceğini, bu algının grup dinamiklerini ve grubun uyumunu tehlikeye atabileceğini söylüyor.

"Yeni Başlangıçlar", gönüllü olarak çalışan, küçük bir STK'dır. "Yeni Başlangıçlar", çalıştıkları alan olan kalkınma konusunda bir uzmanı işe almayı planlamaktadır. Görüşmelerde, Binnur en uygun aday olarak öne çıkmaktadır. Ancak Binnur bacakları işlemediği için tekerlekli sandalye kullanmaktadır. "Yeni Başlangıçlar" ofisi tekerlekli sandalyeye uygun bir ofis değildir. Yönetim Kurulu ise Binnur'un işe alımına ilişkin tartışmalarda, ofislerini tekerlekli sandalye için uygun hale getirmenin mali olarak mümkün olmadığına karar verdi. Bu yüzden de işin, ikinci en uygun adaya verilmesine karar verildi. "Gençlik Ağları" isimli kurum, yerel gençlik grupları için bir eğitim düzenliyor. Katılımın ücretsiz olabilmesi için maliyetleri asgaride tutmaya çalışıyorlar. Katılımcılardan ikisi duyma engelli olduğu için eğitimde işaret dili bilen bir tercümana ihtiyaç var. Bu durum belirgin derecede maliyetleri yükseltiyor. "Gençlik Ağları", bütün katılımcılardan 60 lira almaya ve tercümanların ücretini buradan karşılamaya karar verdi. Ancak bu durum da bazı katılımcıların katılım ücretini ödeyemeyecekleri anlamına geliyor. Bir öğretmen, sınıfındaki genç erkeklerden birinin HIV+ olduğunu ve bu genç erkeğin, sınıftan genç bir kadınla birlikte olduğunu biliyor. Genç kadının bir arkadaşıyla konuşmasına kulak misafiri olan öğretmen, genç kadının kondom kullanmaya ihtiyaç duymadığını çünkü doğum kontrol hapı kullanmayı tercih ettiğini öğreniyor. Öğretmen genç erkeğin HIV+ durumu gizli bilgi olduğu için genç kadına hiçbir şey söylemiyor. Kendilerinin de iki çocukları olan bir çift annesi HIV+ bir çocuğa bir süredir koruyucu ebeveynlik yapıyor. Çocuğun annesi, geçtiğimiz günlerde öldü. Aile, bu sebeple artık çocuğu evlat edinmek istiyor. Ancak evlat edinmeden önce çocuğun HIV için test edilmesini istiyorlar. Çocuk oldukça sağlıklı ve muhtemelen HIV negatif. Ayşe ile Zehra 4 yıldır birlikte yaşayan lezbiyen bir çift. Bir çocuk sahibi olmak istediklerine karar verdiler. Biseksüel bir erkek arkadaşlarını sperm donorü olarak kullanmak ve karşılığında arkadaşlarına hiçbir ebeveynlik sorumluluğu yüklememek istiyorlar. Tülin bir evde kiracı olarak oturmaktadır. Tülin aynı zamanda Yükselen Türk Milli Partisi'ne üyedir. Yerel seçimler sürecinde penceresini Yükselen Türk Milli Partisi'nin bayraklarıyla süsledi. Aynı bölgede oturan ve farklı etnik gruptan gelen diğer kiracılar, "taciz karşıtı kanunlara dayanarak Tülin'i ev sahibine şikayet ettiler. Ev sahibi Tülin'den bayrakları çıkarmasını istedi. Tülin şikayetçilerin, demokratik haklarını ve ifade özgürlüğünü ihlal ettiğini öne sürüyor.

Muhsin, büyük bir şirkette işinde başarılı olan ve işinden keyif de alan bir müdür. Muhsin, 65 yaşında ve emekli olmak gibi bir isteği de yok. Ayrıca, üniversiteye giden bir oğlu olduğu için maaşına ihtiyacı da var. Şirketi ise Muhsin'den memnun olmasına rağmen, 65 yaşında emekli olmasının zorunlu olduğunu bildirmektedir. Zira şirket politikası "yeni kan"ın daha iyi olduğunu düşünüyor. "İskoç Enerji" büyük bir kurumdur. Her ne kadar bünyesinde pek çok etnik gruptan insanları çalıştırsa da, etnik gruplardan olan çalışanların hiçbiri yönetimde ya da üst düzey pozisyonlarda değildir. Hatta çok azı terfi etmiştir. Bu dengesizliği gidermek için, şirketin eğitim departmanı sadece etnik gruplardan olan çalışanlara açık olan yönetici seminerleri düzenlemektedir. Yerel toplum merkezinde çalışan bir sosyal hizmet uzmanı, eşcinsellere verilen hizmetler hakkında görünürlük ve bilgi sağlamak için Eşcinsel Gurur Haftası'nda bir faaliyet organize etmek istiyor. Merkezin yöneticisi, bu faaliyetin merkezi kullanan yaşlı insanları gücendirebileceğini düşündüğü için, faaliyet yapmayı reddediyor. Hatice, evde hasta bakımı yapan bir hemişerdir. Yakın zamanda Birol isimli AIDS'le yaşayan bir eşcinsele bakması istenmiştir. Ancak Hatice, müdürüne, eşcinsel bir hastayı bakmak konusunda rahatsızlık hissedeceğini söylemiştir. Bunun üzerine Hatice'nin müdürü de, Birol'a, Birol'un hayat tarzını onaylamayan biri tarafından bakılmasının doğru olmadığına karar vererek, bakımı için başka bir çalışan aramaya başlamıştır. Burak'ın ciddi bir kas / sinir hastalığı vardır. Bu hastalık yüzünden Burak evden çıkamamakta ve zorlukla hareket edebilmektedir. Dahası sürekli bakıma ihtiyaç duymaktadır. Evde ona bakan kadından, kendisine pornografik dergiler almasını istemiştir. Aydın, Sulukule'de büyümüştür. Baba mesleği çalgıcılık yerine, beden öğretmeni olmayı tercih etmiştir. Özel bir okulda iş görüşmesine gittiğinde, aslında harika bir aday olduğu; ancak Roman olduğu için işe alınamayacağı hissettirilmiş, ardından da işe alınmadığını öğrenmiştir.

Film Üzerine Konuşma ve Ayrımcılık Çeşitleri

Özet / Genel Bakış Eğitimde ayrımcılıkla ilgili konuşulanların genellenmesi, ayrımcılık türleri, dildeki ayrımcı söylemler ve sebep oldukları üzerine konuşulur. Amaç Katılımcıların, ayrımcılık kavramını, ayrımcılığa neden olan durumları, ayrımcılık türleri ve ayrımcılığın yol açtığı durumları tekrar düşünmelerini ve konuşmalarını sağlamak. Hedefler Katılımcıların, İzledikleri bir film içerisindeki insan hakları ihlallerini ve ayrımcılığı fark edebilmelerini sağlamak için üzerine düşünmeleri için uygun ortamı oluşturmak. Ayrımcılık türlerini bilmeleri ve ayrımcılığa uğrayan gruplar üzerine konuşmalarını sağlamak, Ayrımcılığa yol açan ''ayrımcı dil'' üzerine düşünebilecekleri ortamı kurgulamak, Ayrımcılığın yol açtığı durumlar hakkında konuşabilmelerini sağlamak. Programdaki Yeri 2.Gün - 1.Oturum Süre ve Planlama 30 dakika: Film üzerine konuşma 30 dakika: Ayrımcılık türleri 30 dakika: Dil (ayrımcı dil) Gerekli Malzemeler Film (Yasak Bölge) Projeksiyon Poster kağıdı Tahta kalemi Önerilen Yöntem ve Etkinlikler Oturum bir önceki gece izlenen film hakkında konuşarak başlar. Filmin, eğitimin bu aşamasında üzerine düşünülecek tarışılacak konuları destekleyen – örneklendiren bir konusu olması önerilir. Film üzerine konuşurken, filmden bazı sahneleri yeniden izlemek tartışmayı kuvvetlendirebilir. Bunun için eğitmenlerin üzerine konuşacakları sahneleri önceden belirlemeleri önerilir.

Film hakkında yapılan konuşmanın ardından, ayrımcılığa uğrayan kişi ve gruplar üzerine konuşlur. Katılımcıların ayrımcılık üzerine kapsamlı bir bakış açısı kazanabilmeleri için çevrelerinde kimlerin ayrımcılığa uğradığı sorularak birlikte ayrımcılık türleri tanımlanır. Bu aşamada, filmde ayrımcılığa uğrayan gruplardan / kişilerden örnekler de alarak gerçek hayatta ayrımcılığa uğrayan kimliklere geçiş yapılabilir. Birlikte tanımlanmış olan ve ayrımcılığa uğrayan gruplar postere not alınır ve eğer var ise eğitmen ekibinin de katkısı ile söylenmeyenler de posterdeki listeye eklenir. (cinsiyet, etnik köken, yaş, din, engellilik, ırk, milliyet, cinsel yönelim temelinde ayrımcılık) Sunumlara Ek Kaynak Bilgiler Yasak Bölge (District 9): http://www.d-9.com/ Dil felsefesi açısından ayrımcılık: http://blog.milliyet.com.tr/Dil_felsefesi_acisindan_ ayrimcilik/Blog/?BlogNo=176756 Film Üzerine Konuşurken Tartışmayı Kuvvetlendirecek Yardımcı Sorular • Filmdeki hak ihlallerinin neler olduğunu düşünüyorsunuz? • Filmde ayrımcılığa yol açan eylemler / söylemler nelerdi? • Filmde yaşananların gerçek günlük hayatımızla ilişkisi / günlük hayatımızla ortak yanları sizce var mı?

Tartışmaya Örnek: Yasak Bölge filminde, dünyadan olmayan canlılar hakkında konuşulurken kullanılan dile referans vererek, dil ayrımcılığı konuşuldu. Günlük hayatta kullandığımız dildeki ayrımcı söylemler katılımcılarla birlikte çıkarılabilir ve üzerine konuşulabilir.

İnsan Hakları İnsan Hakları Eğitimi Yaşayan Kütüphane İlişkisi Özet / Genel Bakış Eğitimin bu aşamasına kadar konuşulan insan hakları ve ayrımcılıkla ilgili kavramsal bölümü kapatıp Yaşayan Kütüphane'ye geçiş yapılan bu bölümde, eksik kalan ve / veya anlaşılmayan yerlerin üzerinden geçilerek son bir toparlama yapılır. Amaç Özellikle gençlik çalışmalarında yaygın olarak kullanılan deneyimsel öğrenme modeline referansla, insan hakları kavramı ile insan hakları eğitimi arasındaki ilişkiyi kurarken, Yaşayan Kütüphane'nin de gençlik çalışmalarında kullanılan bir insan hakları eğitim modeli olarak ilişkilendirilmesini sağlamak. Hedefler İnsan hakları konusuyla ilgili konuşulmuş konular üzerine bir toparlama yapmak, İnsan hakları eğitimi ve insan hakları eğitimi felsefesi üzerine konuşmak, Uygulama ve metodolojisi açısından değerlendirip Yaşayan Kütüphane'yi bir insan hakları eğitim modeli olarak ilişkilendirmek, Programdaki Yeri 2.Gün - 2.Oturum Süre ve Planlama 60 – 70 dk Gerekli Malzemeler Poster kağıdı Tahta kalemi Önerilen Yöntem ve Etkinlikler Oturum, eğitimin açılış zamanından o güne kadar konuşulan konular üzerinden adım adım gidilerek programın katılımcılara bir kere daha hatırlatılmasıyla başlar. Eğitimin o aşamasına kadar olan bölümlerde tartışılan, bilgi aktarımı yapılan kavramsal kısımların üzerinden bir kere daha geçilerek eksik kalan, anlaşılmayan yerlerle ilgili yeniden konuşulur. Bu aşamada olabildiğince sözü katılımcılara vermek, geçmiş programı hatırlamaları için konuşulanlardan duvarlarda asılı posterlerden örnekler sunmak ve katılımcıları soru sormaları için teşvik etmek gerekir. Katılımcıların yorumları üzerinden, moderatör sadece bilgi anlamındaki eksikleri tamamlamak ve yanlışları gidermek için araya girer, geri kalan zamanlarda alan katılımcılara bırakılır.

Oturumun ikinci aşamasında insan hakları eğitimi, felsefesi ve yöntemleri üzerine konuşulur, örnekler verilir. Katılımcıların, içinde bulundukları eğitimin bazı unsurlara dikkat çekerek, formel olmayan eğitim modeli yaklaşımından bahsedilir. Katılımcıların, Yaşayan Kütüphane ve içinde bulundukları eğitim metodolojisinin ilgili ortak unsurları arasındaki ilişkiyi kurmalarına yardım edilir. Formel olmayan eğitimin özgürlükçü bir yaklaşımı olduğundan, eğitimenin kolaylaştırıcı rolünden, oturma düzeni ile katılımcılar arasındaki ilişkiden mekan kullanımından ve deneyimin öğrenmeyi kolaylaştıran / yol açan olması özelliklerinden bahsedilebilir. Yeni bir insan hakları eğitim modeli olarak düşünülen Yaşayan Kütüphane'nin tüm süreçlerinden bahsedilir. Uygulamadan sonra projede okuyucuların yanısıra, kitaplar ve organizasyondaki gönüllüler için de bir öğrenme ortamı olduğu üzerine konuşularak oturum sonlandırılır. Sunumlara Ek Kaynak Bilgiler1 İnsan Hakları Eğitimi Nedir? ‘’..... kültürlerarası öğrenme, katılım ve azınlıkların güçlendirilmesi gibi hedefleri olan çeşitli programlarla bağlantı içinde işleyen, insan onurunda eşitliğin geliştirilmesine odaklanan eğitsel programlar ve etkinliklerdir’’ Avrupa Konseyi Gençlik Programı’nın resmi İnsan Hakları Eğitimi tanımıdır. Uzun vadeli bir amaç Birçok tanım ve farklı yaklaşım mevcut olsa da insan hakları eğitmi (İHE) en iyi şekilde, neyi amaçladığıyla tanımlanabilir. Bu tür programların uzun vadeli amacı insan haklarının doğru şekilde algılandığı, savunulduğu ve saygı gördüğü bir kültür yaratmaktır. Başkaları ile çalışma ilişkisi içinde olup, bu amacı zihninin bir köşesinde koruyan ve bu konuda adım atmak isteyen her insan aslında – nasıl yol aldığı ya da nereye gittiği önem taşımaksızın – insan hakları eğitimiyle ilişki içindedir. Böyle bir amaca ulaşmak için en uygun ya da en iyi yol hakkında birbirleri arasında ufak farklar taşıyan görüşler sunulabilir, bunun olması doğaldır. İki birey ya da birey gruplarının ya da iki farklı kültürün talepleri tıpatıp aynı olamaz; bu sebeple sadece bir eğitsel yaklaşım, tüm bireyler tüm gruplar, ya da toplumlar için uygun olmayabilir. Bu durum şunu açıklığa kavuşturur; etkin bir insan hakları eğitimi her şeyin ötesinde öğrenen kişiyi merkeze almalıdır: Çıkış noktası toplumdaki her bireyin ihtiyaç, tercih, beceri ve istekleri olmalıdır. Öğrenen-merkezli eğitim yaklaşımı kişisel eylem ve kişisel değişimin değerini takdir eder, 1Pusula – Gençlerle İnsan Hakları Eğitimi Kılavuzu, S: 15 – 24, İnsan Haklarını Anlamak

ayrıca öğrenen kişilerin içinde bulundukları toplumsal bağlamı dikkate alır. Ancak bu, eğiticilerin yalıtılmış bir biçimde çalışacakları ya da farklı ortamlarda çalışan kişilerden bir şey öğrenemeyecekleri anlamına gelmez. Dünyanın dört bir yanında bulunan insan hakları eğitmenlerini birarada tutan şey ortak bir girişimdir; bu, insan haklarına değer verilen ve saygı gösterilen bir dünyanın geliştirilmesi ve bunun gerçekleşmesi isteğidir. İnsan hakları eğitimine rehberlik eden çeşitli yollar, denenmiş yöntemler ve çeşitli eğitim kaynakları vardır. Aynı zamanda bu alanda birçok insan çalışmaktadır. Bunların hepsi bu ortak amaca ulaşmamızda bize yardımcı olabilirler. Bu kılavuz kitap ise bu amaçla ortaya çıkmış başka bir katkıdır. İnsan hakları eğitiminden siz ne anlıyorsunuz? Parçalara bölmek Uzun vadeli bir bakışa sahip olmak önemlidir, fakat pratik olmak açısından amaçlarımızı ayakları yere daha sağlam basar br şekilde tanımlamamız gerekir. Amacımızı daha somut parçalara bölmek faydalı olacaktır; bunun için insan hakları kültürünü oluşturan farklı öğeleri incelemeli ve bunları teker teker nasıl ele almamız gerektiğini düşünmeliyiz. İnsan hakları kültürü, tüm insanların haklarını bildikleri bir kültür değildir. Çünkü bilginin varlığı insan haklarına saygıyı her zaman zorunlu olarak beraberinde getirmez ve her zaman hak ihlalleriyle karşılaşabiliriz. İnsan hakları kültürü; birbiri ile iç içe geçmiş tutumlar, inançlar, davranışlar, normlar ve düzenlemelerdir. Bunları kavramamız, gruplarımızda yaptığımız çalışmaları bir temele oturtmakta bize yardımcı olacaktır. İnsan hakları kültürüne doğru Aşağıdaki noktalar insan hakları kültürünün sahip olduğu temel öğelerden türetilmiştir. Bu noktalar bize insan hakları eğitiminin temel hedeflerini sunar: •İnsan hakları ve temel özgürlüklere karşı saygının güçlendirilmesi. •Bir insanın kendisine ve diğerlerine karşı saygısının geliştirilmesi, böylelikle insan onuruna değer verilmesi •Başkalarının haklarına saygı duyulmasını sağlayacak tutum ve davranışların geliştirilmesi. •Cinsiyet eşitliğinin ve kadınlar için her ortamda fırsat eşitliğinin güvence altına alınması. •Kültürel çeşitliliğe, özellikle farklı ulusal, etnik, dinsel, dilsel azınlıklara ve topluluklara karşı saygının, anlayışın ve takdirin geliştirilmesi. •İnsanların daha aktif yurttaşlar olmak üzere güçlendirilmeleri. •İnsanlar ve uluslar arasında demokrasi, gelişim, sosyal adalet, toplumsal uyum, dayanışma ve dostluğun geliştirilmesi. •Evrensel insan hakları değerleri, uluslararası anlayış, hoşgörü ve şiddet karşıtlığını temel alan bir barış kültürünü yaratmak amacında olan uluslararası örgütlerin etkinliklerinin geliştirilmesi.

İHE Sonuçları

Grubumun hedefleri nelerdir? İnsan hakları eğitiminin küresel ve uzun vadeli bazı amaçlarını belirledik. Buradan yaşadığımız yere geçebilir ve grupların ve toplulukların ihtiyaçlarına tek tek nasıl yanıt vereceğimizi düşünebiliriz: Yerel çalışmalarla dünya üzerinde değişim yaratarak! Günümüz dünyasında insan hakları ihlalleri tarafından çevrelenmiş durumdayız. İdealde insanlara karşı saygı hissini grubunuzun üyelerine yavaş yavaş aşılamak ve onların ileride başkalarının haklarını ihlal etmeyeceklerini ümit etmek yeterli olacaktır. İnsan hakları eğitmenleri olarak çalışan bizlerin görevlerimizin önemli bir yanı budur. Bununla birlikte amaç çıtamızı yükseltebiliriz: Birlikte çalıştığımız genç insanları sadece kendileri için değil, aynı zamanda etraflarındaki insanlar için de çalışmaları konusunda etkilemeyi hedefleyebiliriz. Onları, kendi insan haklarının savunusunu yapan küçük eğitmenler ya da küçük aktivistler olmaya özendirebilir, hatta kendilerini bireysel olarak ilgilendirmeyen konularda da aktif olmaları konusunda teşvik edebiliriz. Bu amacın ulaşılmazlığı diye bir şey söz konusu değildir: Bundan, genç insanların hayatlarını insan hakları savunusuna adamalarını beklememiz gerekli değil, onların bu konuda bilinçli olmaları, bu konuyla ilgili olmaları ve gerekli gördükleri durumlarda mevcut durumu iyileştirmek üzere girişimde bulunma kapasitesine sahip olmaları gerektiği anlamı çıkar. Bu amacı aklımızın bir köşesinde tutarak, mevcut insan hakları eğitimi modellerinin amaçlarını 3 temel gruba ayırabiliriz: •İnsan hakları ihlallerinin farıkna varılmasını sağlamak üzere, insan hakları konularında bilinç ve anlayışın geliştirilmesi. •İnsan hakları savunuculuğu için gerekli beceri ve yetilerin geliştirilmesi. •İnsanların, diğer insanların haklarını bilerek ve isteyerek çiğnemelerine engel olmak için insan haklarına saygı konusunda gerekli tutumların geliştirilmesi. Beraber çalıştığınız genç insanları ilgilendiren temel konular olarak neleri belirlersiniz?

Bilgi, beceri ve tutumlar İnsan hakları konularında daha derin bir anlayışa sahip olmaları için gençlerin ne tür bilgilere sahip olmaları gerektiğini düşünüyorsunuz? Gençlerin insan hakları savunusuna destek olmak için ne tür beceri ve tutumlara gereksinimleri var? Aşağıdaki liste bu sorulara bazı yanıtlar vermektedir; bunlar aynı zamanda bu kılavuzu ortaya çıkarırken kullandığımız hedeflerdir. Bilgi ve anlayış Özgürlük, adalet, eşitlik, insan onuru, ayrımcılık yasağı, demokrasi, evrensellik, haklar, sorumluluklar, karşılıklı bağımlılık ilişkisi içinde olma ve dayanışma gibi anahtar kavramlar; İnsan haklarının aile, okul, toplum ve daha geniş bir çevre için sözkonusu olan davranış standartları üzerinde tartışmak ve anlaşmak için bir çerçeve oluşturduğu fikri; İnsan haklarının bir insanın, toplulukların ve dünya üzerinde yaşayan diğer insanların hayatlarındaki rolü, geçmiş ve gelecek boyutu; Kişisel / siyasal ve sosyal / ekonomik haklar arasındaki ayrım; Farklı toplumlarda, aynı toplum içindeki farklı gruplarda ve çeşitli meşruiyet kaynaklarında - dini, ahlaki ve hukuki kaynaklar – insan haklarını algılamanın ve yaşamanın farklı yolları; İnsan haklarının tanınmasına yol açan temel sosyal değişimler, tarihi süreçler ve sebepler; İnsan haklarının korunmasını sağlayan; İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi (İHEB) Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi (ÇHS), İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunmasına ilişkin Avrupa Sözleşmesi (AİHS) gibi temel uluslararası araçlar; İnsan haklarını desteklemek ve koruma altına almak için çalışan yerel, ulusal, uluslararası kurumlar, Sivil Toplum Kuruluşları ve bireyler; Beceriler Etkin dinleme ve iletişim: Farklı görüşleri dinleyebilmek, kendi haklarını ve diğer insanların haklarını savunabilmek;

Eleştirel düşünme: Geçerli bilgiye ulaşmak, kanıtları eleştirel bir gözle değerlendirebilmek, önyargı ve yanlılıkların farkında olmak, manipülasyon biçimlerinin farkında olmak, akıl yolu ile edinilmiş yargılar temelinde karar alabilmek; İşbirliği içinde çalışma becerisi ve çatışmayı yapıcı bir şekilde ele alma yetisi; Sosyal gruplara katılma ve bu grupları örgütleme becerisi; İnsan haklarını yerel ve küresel anlamda korumak ve geliştirmek. Tutum ve değerler Bir kişinin kendi eylemlerine ilişkin sorumluluk duygusu, kişisel gelişim ve sosyal değişim için kararlı olmak; Merak, açık fikirlilik ve çeşitliliği takdir etmek; Empati (kendini başkalarının yerine koyabilme becerisi), diğer insanlarla dayanışma içine girmek ve insan hakları tehdit altında olan kişilere destek vermede kararlı olmak; İnsan onuruna saygı duyma, kendine ve sosyal, kültürel, dilsel ve dinsel farklılıklarına bakmaksızın tüm insanlara değer vermek; Adalet duygusuna sahip olmak; özgürlük, eşitlik ve çeşitliliğe saygı idealleri için çalışma isteği duymak; Kapsayıcı Yaklaşım Bu kılavuzda İHE için birçok anlamda kapsayıcı bir yaklaşım kullandık. İlk olarak, bilgi, beceri ve tutum boyutlarını eşit düzeyde ele aldık. İkinci olarak, etkinlikler, yaş aralığı ve resmi yaygın ve enformal eğitim sektörleri bağlamında geniş bir kitle dikkate alınarak hazırlandı. Üçüncü olarak insan hakları eğitimini, katılımcı ve aktif öğrenme etkinlikleri vasıtasıyla kalkınma, çevre, kültürlerarası ilişkiler ve günümüzde geçerli olan yerel ve kültürel temalarla ilişkilendirmeye çalıştık. İHE’nin bağımsız bir disiplin olarak ele alınmasını önermiyoruz. Katılıma dayalı bu tür etkinlikler kılavuzun temele özelliğidir. Araştırmalar göstermektedir ki işbirliğini temel alan küçük grup çalışmaları grup bütünlüğünü oluşturmada ve grup üyelerinin önyargılarının azalmasından etkilidir. İşbirliğine dayalı grup çalışması aynı zamanda karmaşık kavramların anlaşılmasına ve problem çözme becerilerinin gelişmesine yardımcı olmakta, katılımcıların daha fazla yaratıcılık ve pratik zeka gerektiren çözümler üretmelerini sağlamaktadır. Tüm bu sonuçlar İHE’nin önemli amaçlarıdır. Bu durum genç insanları öğrenme sürecinin her aşamasına ‘’dahil’’ etmemiz gerektiğini gösterir. Biz eğitmenler mutlak bir doğrunun mülkiyetimizde olduğu düşüncesiyle bu doğruyu pasif öğrenenlere aktarmamız gerektiğini sanarak

tuzağa düşmemeliyiz. Böyle bir yaklaşım İHE’nin ‘’ideolojik’’ eğitimi en kötü örneğine dönüştürebilir. Bu kılavuzun içerdiği metodolojinin en önemli özelliği, genç insanların, eğitim süreçlerine zengin katkılar sağlayacağı inancıdır. Eğitsel etkinliklerin etkili ve ilgi çekici bir şekilde hazırlanması için bu yaklaşımın unutulmaması gerekir. Sorular, hatta çoğunlukla çatışmalar, olumlu bir tavırla yaklaşılması gereken temel eğitim kaynakları olarak ele alınmalıdır. Genç İnsanlarla İHE Gençlere yönelik İHE’ne daha fazla önem verilmesi gerektiği günden güne daha çok kabul görüyor. Bunun bir sebebi insan hakları eğitiminin toplum için faydalı olması, diğer bir sebebi de bu çalışmanın da içerdiği etkinlik türlerinin gençler tarafından değerli görülmesi ve gençlerin bundan yararlanmasıdır. Çağdaş toplumlar ve özellikle genç nüfus, toplumsal dışlanmaya, dini, etnik ve ulusal farklılaşma süreçlerine ve etkisi artan küreselleşmenin dezavantajlarına – ve avantajlarına – gittikçe daha fazla maruz kalmaktadır. İHE bu önemli temaları ele alır ve modern ve çok kültürlü bir toplumun sahip olduğu farklı algılama, inanç, tutum ve değerlerin anlaşılmasına yardımcı olur. İHE, bu tür farklılıkları olumlu biçimde kullanmanın yolunu bireylere gösterir. Bunlardan daha önemli bir nokta belki de şudur: Gençler insan haklarını önemsemektedirler ve bu anlamda insan hakları eğitiminin en temel kaynağı sağlamış olurlar. Günümüzde genç insanlar çoğunlukla siyasete karşı kayıtsız ve ilgisiz olmakla eleştirilmektedirler; bir dizi araştırma bunun tam tersinin geçerli olduğunu ileri sürer. Örneğin Avrupa Komisyonu için 2001 yılında yürütülmüş olan bir araştırmaya göre gençler, dernekler ve gençlik kulüpleri vastasıyla, hiç de azımsanmayacak bir düzeyde toplumsal hayata katılmaktadırlar. Avrupa Birliği üyesi ülkeler arasında genç nüfusun ortalama %50’si herhangi bir derneğin ya çalışmalarına katılmaktadırlar ya da o derneğe üyedir. 2 Avrupa Birliği’nin gençlerin siyasete dair tutumuyla ilgili araştırması aslında şunu göstermiştir: Gençler için insan hakları öncelikler arasında yer almaktadır. Sadece işsizlik ve suç meseleleri gündeme geldiğinde muhattap alınan gençler aslında insan haklarının korunmasında, çevrenin korunmasında ve ırkçılık ve cinsiyet eşitsizliğiyle mücadelede hükümetlerinin aktif olmasını istemektedirler. 3 Siz de gençlerin siyasetle ilgili konulara ilgi duymadığı düşüncesine sahip misiniz? Yanıtınız evetse neden böyle olduğunu düşünüyorsunuz? 2Iard tarafından Avrupa Komisyonu için yürütülen ‘’Study on the state of young people and youth policy in Europe’’ (Avrupa’da gençlerin ve gençlik politikalarının durumu üzerine çalışma) araştırmasından alınan veriler ve rakamlar; Milano, Ocak 2001. 3Kaynak: Euro Barometar 47.1, Young Peoples attitudes to the European Union (Gençlerin Avrupa Birliğine Karşı Tutumları), Avrupa Komisyou 1998.

Dünyadaki deneyimler göstermiştir ki yaptıkları çalışmalarda ve eğitim süreçlerinde ortak sorumluluk aldıklarında ve işlenen temalar gençler için anlamlı ve ilgi çekici bir şekilde sunulduğunda genç insanlar enerjilerini bu alanda kullanmakta hayli istekli olmaktadırlar. Eğitmenler olarak, bu enerjiyi yönlendirmenin yollarını bulmalıyız. Gençlerle yürütülen birçok program – gençlik kulüpleri ya da okullarda yürütülen küçük ölçekli kısa vadeli etkinliklerden, büyük ölçekli Avrupa Konseyi ya da başka örgütlerin yürüttüğü uluslararası programlara kadar – gençler tarafından benimsenmekte ve sahiplenilmektedir. Grup üyelerinizin en fazla ilgisini çeken konular hangileri? Resmi ve Yaygın Eğitim Ortamları Katılımcıların ilgisini çekmenin ve eğitsel bir süreç oluşturmanın en uygun yolu büyük oranda eğitmenlerin çalıştığı ortama bağlıdır. Çalıştığımız resmi, yaygın ya da enformal eğitim ortamına bağlı olarak içerik, zamanlama ve etkinlik şeklini belirlerken az ya da çok özgürlüğe sahip olabilirsiniz. Bu kılavuzda sunulan etkinlikler her türlü eğitim ortamı için (gençlik kulüpleri, okullar, yaz kampları, enformal toplantılar vs.) yeterli derecede esnek olacak şekilde tasarlanmıştır: Enformal eğitim (informal education), yaşam boyu eğitim sürecidir. Her birey bu süreçte eğitsel etki ve kaynaklardan ve gündelik deneyimlerden gelen (aile, komşular, kütüphane, medya, iş, oyun vs.) çeşitli tutum, değer, bilgi ve beceriler edinir. Resmi eğitim (formal education), yapılandırılmış eğitim sistemidir.

ilköğretimden

üniversiteye

kadar

uzanan,

Yaygın eğitim (non-formal education), resmi eğitim müfredatı dışında genç insanların bir dizi beceri ve yeterlilik geliştirmelerini sağlayan planlı, kişisel ve toplumsal eğitim programlarıdır. Birçok gençlik organizasyonu ve grubu tarafından uygulanan yaygın eğitim: Gönüllüdür; (idealde) herkese açıktır; Eğitim amaçları olan örgütlü bir süreçtir; Katılımcıdır ve öğrenen kişiyi merkeze alır; Yaşam becerilerini öğretmek ve aktif yurttaşlığa hazırlamakla ilgilidir; Kollektif bir yaklaşımla hem birey hem de grup öğrenmesine dayanır; Bütüncüldür ve sürece yöneliktir; Deneyim ve eylemi temel alır, katılımcıların ihtiyaçlarından yola çıkar;

Harekete Geçme Noktası Olarak İHE İHE’nin merkezinde eleştirel düşünce, çatışma yönetimi ve eyleme geçme becerilerinin gelişimi vardır. Bu kılavuzun amaçlarına, dayanışmayı temel alan etkinliklere ve toplumsal faaliyetlerin örgütlenmesine gençlerin teşvik edilmesini de ekledik, çünkü bunlar, İHE ile sıkı bir ilişkisi olan beceri ve yeterliliklerin gelişitirilmesinde önemlidir. Bunlar aynı zamanda, pozitif bir insan hakları kültürünün oluşmasında önemli araçlardır. Genç insanlar kendilerini çevreleyen dünyalarında doğrudan bir değişim yaratabilirler. Bu fikir bu kılavuzun en önemli temalarından biridir. Kılavuza insan haklarına yönelik toplumsal faaliyetler için bir dizi basit öneri sunan ayrı bir bölüm (Bölüm 3: Eyleme Geçmek) ekledik. Bu kısıma ek olarak, bölüm 2’de yer alan etkinliklerin her biri, toplumsal faaliyetler organize etmek ve yürütmek için gerekli becerilerin gelişimine katkıda bulunmak amacıyla tasarlandı. Burada, çoğulcu bir yaklaşım ve yaparak öğrenmek perspektifini benimsemeye çalıştık. Böyle bir yaklaşım, örneğin Avrupa Konseyi Demokratik Yurttaşlık Eğitimi (DYE) projesinin önerileriyle paralellik içindedir. Bu kılavuzda İHE, yaşantısal öğrenme ve yaparak öğrenmeyi temel alması gereken gündelik bir pratik olarak sunuldu. Bunu yaparken yeterlik ve girişmleri süreklilik ve değişim süreci içinde harekete geçirmek amaçlandı. Aşağıda sunulan eğitim politikaları önerileri ‘’Demokratik yurttaşlık eğitimi: Yaşam boyu öğrenme süreci’’ projesinden alındı. Bu önerilerin, kendiliğinden gelişen değişim sürecini desteklediği düşünülmektedir. Uygulayıcıları, kendi eğitsel etkinliklerini tasarlamaya, izlemeye, uygulamaya ve değerlendirmeye davet etmek; onları edindikleri uygulama becerisini (know-how) ve uygulama deneyimlerini kullanarak somut sosyal sorunların çözümü için teşvik etmek; tabandan tavana gerçekleşen bir eğitsel dönüşümü öne çıkarmak; yerel topluluklar, sivil toplum ve toplumsal ortakların bağlantı içinde belirli eylemleri gerçekleştirebilmeleri için eğitim temsilcilerinin daha özerk çalışmalarına çaba göstermek; iletişim ağlarını (networking), ortak projeler ve etkinlikleri teşvik etmek, aynı zamanda uygulayıcılar ve karar vericiler arasındaki iletişimi desteklemek.

Yaşayan Kütüphane Tarihsel Süreci

Özet / Genel Bakış Katılımcılar Yaşayan Kütüphane Projesi'nin ortaya çıkış hikayesinden, Avrupa deneyimine Türkiye'de Yaşayan Kütüphane tarihinden eğitime kadar olan dönemler hakkında bilgi edinirler. Amaç Yaşayan Kütüphane yapmak isteyen katılımcıların, proje fikrinin ortaya çıktığı dönemden bu güne kadar uygulanmış farklı örnekleri hakkında fikir edinmelerini sağlayarak, kendi kütüphanelerini daha kolay hayal etmelerine olanak tanımaktır. Hedefler Katılımcıların, Yaşayan Kütüphane tarihsel süreci hakkında bilgi edinmelerini sağlamak. Avrupa ve Türkiye deneyimleri hakkında fikir sahibi olmalarını sağlamak. Farklı ihtiyaçlarda, imkanlarda ve zamanlarda farklı kütüphane uygulamaları olabileceği konusunda farkındalık edinmelerini sağlamak. Yerellerindeki Yaşayan Kütüphane'yi kendi ihtiyaç ve imkanlarını da göz önünde bulundurarak hayal edebilecekleri ortamı yaratmak. Programdaki Yeri 2. Gün - 3. Oturum Süre ve Planlama 45 dakika: Tarihsel süreç bilgilendirme 25 dakika: Eski deneyimlerin görsellerini izleme Gerekli Malzemeler Poster kağıdı Tahta kalemi Projeksiyon Bilgisayar Önerilen Yöntem ve Etkinlikler Uygulma başlamadan, katılımcıların salona geldiklerinde çember halinde oturmalarını sağlamak için salondaki oturma düzeni önceden hazırlanır. Katılımcılar yerlerini aldıklarında eğitmenler çemberin ortasında herkesin kendilerini duyabilecek ve görebilecekleri şekilde oturup uygulamaya başlarlar.

Uygulama bu oturumun hazırlanması aşamasında yapılan ekip toplantısının birebir canlandırması şeklinde yapılır. Eğitmenler oturumun amaçlarını, o oturumdan beklenen öğrenme hedeflerini kendi aralarında tartışırlar. Beklenen öğrenme hedeflerinin katılımcılar tarafından açık bir şekilde anlaşılabilmesi için bu tartışma esnasında, eğitmenler ekip toplantısında değinmiş oldukları tüm noktaları atlamadan net bir şekilde yeniden canlandırırlar. Uygulama sırasında cevabı verilmesi önerilen sorular: Eğitimin neden bu aşamasında bu oturum? Oturumda tam olarak aktarılması hedeflenen bilgi notları neler? Oturum, başlığıyla da ilişkili olarak eğitimin bütünü içinde nereye denk düşüyor? Eğitimin bu aşamasında katılımcılarla paylaşılması gereken başka ne gibi materyaller olabilir?1 Uygulama esnasında eğitmenler canlandırdıkları hazırlık toplantısı içinde ‘peki bu oturumu hangi yöntemle yapacağız?’ sorusunu da birbirlerine sorarlar. Sonrasında eğitmenlerden birinden ‘burada konuştuğumuz herşeyi oturum esnasında aynı bu açıklıkta paylaşabilir toplantıda nelerden konuştuğumuzu aktarabiliriz’ önerisinde bulunur. Bu öneri de zaten oturumun bu metodla uygulanma biçimidir ve katılımcılar uygulamanın yöntemine dair fikir sahibi olurlar. Canlandırmanın sonunda yukarıdaki sorulardan sonuncusu dillendirilir ve ekip yine kendi içinde katılımcılarla paylaşılacak videoları seyreder. Videolar izlenirken Yaşayan Kütüphane’nin tarihsel süreci içinde Türkiye deneyimi hakkında ve ağırlıklı olarak organizasyonel anlamda bilgiler verirler.

Yaşayan Kütüphane Projesi Türkiye deneyimi videoları

Sunumlara Ek Kaynak Bilgiler1

Yaşayan Kütüphane Avrupa Deneyimi Yaşayan Kütüphane (Menneske Biblioteket = İnsan Kütüphanesi) fikri ilk olarak Danimarkalı gençlik kuruluşu ‘’Foreningen Stop Volden’’ (Şiddeti Durdur ) tarafından, her yıl düzenlenen ve Danimarka’nın en büyük müzik etkinliği olan, Roskilde Festivali 2000’de yürüttüğü faaliyetlerin bir parçası olarak geliştirildi. Roskilde Festivali’ndeki olumlu deneyimden sonra Budapeşte’deki Avrupa Konseyi Avrupa Gençlik Merkezi’nin (European Youth Center Budapest – EYCB) dikkatini çekti. Danimarka düzenleyicileri EYCB aracılığıyla Macaristan’daki Sziget Festivali’ni – Macaristan’daki önemli bir müzik festivali- düzenleyenlerle bağlantıya geçerek, orada da Yaşayan Kütüphane düzenlemeye karar verdiler. Yaşayan Kütüphane 2003’den beri EYCB tarafından, Sziget Festivali’nde ‘’Sivil Ada’’ adı verilen yerde Avrupa Konseyi masasının bir parçası olarak düzenleniyor. Macaristan deneyimi Yaşayan Kütüphane’nin farklı toplumlara uyarlanabileceğini gösterdi. Süreç içinde festivalin yapıldığı yerlerin çeşitlenmesi Kütüphane’nin yapıldığı yerdeki dili konuşamayan kişilerin de okuyucu olarak etkinlikte yer almaları ‘’çevirmen’’ - ‘’sözlük’’ kavramlarının da oluşmasına neden oldu. Yaşayan Kütüphane yaklaşımının imkanlara bağlı olarak çeşitlenebilen bir yapıda uygulanabilmesi yeni Kütüphanelerin yaygınlaşmasına olanak sağladı. Bu özelliğine bağlı olarak Kütüphane 2002 yılı sonbaharında Oslo’da düzenlenen Kuzey Ülkeleri Bakanlar Konseyi Gençlik Komitesi’nin “Kuzey Ülkelerinde Gençlik” adlı ana etkinliğinde de yapıldı. Gerçek bir kütüphanede, ücretsiz, halka ve çeşitli Kuzey ülkelerinden toplantıya katılan 450 gence açık olarak düzenlendi. Sonrasında 2004 yazında, şiddet kurbanları ile çalışan Portekizli örgüt APAV, Lizbon’daki Rock In Rio Festivali’nde “Daha iyi bir Dünya Çadırı’nda” bir günlük bir Yaşayan Kütüphane düzenledi. Etkinlik çok mütevazı bir bütçeyle, sınırlı çalışma saatlerine rağmen çok ilginç sonuçlar verdi: Lizbon Kütüphanesi gösterdi ki, etkinlik sadece farklı ülkelere değil, aynı zamanda farklı düzeyde talepler ve mali kapasitelere de uyarlanabilir. Örneğin, Roskilde’deki ilk kütüphanede kitap sayısı 75, Sziget Festivali’nde 50’ye yakınken, Lizbon Kütüphanesi’nde sadece 20 kitap vardı. Yaşayan Kütüphane’nin Macaristan’daki deneyimi, ne kadar geliştirilerek düzenlenebileceğini, Kuzey Ülkeleri’ndeki deneyimi var olan farklı boyutlarını ve Portekiz’deki deneyimi de uyarlanabilirliğini ispatlıyor. Tüm bu süreç içerisinde Avrupa Konseyi’nin insan hakları eğitimiyle ilgili gençlik programı kapsamında düzenlenen Yaşayan Kütüphaneler en geniş katılımı, basında görünürlüğü ve etkinliğin yöntemi ve etkisiyle ilgili en kapsamlı belgelemeyi sağladı.

Yaşayan Kütüphane Düzenleyici Rehberi’nden alınmıştır.

YAŞAYAN KÜTÜPHANE: ETKİNLİKLER TAKVİMİ 2000 Roskilde Festivali, Roskilde, Danimarka 2001 Sziget Festivali – Sivil Ada, Budapeşte, Macaristan 2002 Kuzey Ülkeleri Birliği Bakanlar Konseyi, “Gençlik Zirvesi 2002”, Oslo, Norveç 2002 Sziget Festivali – Sivil Ada, Budapeşte, Macaristan 2002 Alværn Gençlik Okulu, Nesodden, Norveç 2003 Sziget Festivali – Sivil Ada, Budapeşte, Macaristan 2003 Stavanger Kütüphane Festivali, Stavanger, Norveç 2004 Budapeşte Szabó Ervin Kütüphanesi 100. Yıldönümü, Macaristan 2004 Pszinapszis Gençlik Festivali, Budapeşte, Macaristan 2004 Rock In Rio Lizbon, Lizbon, Portekiz 2004 Sziget Festivali – Sivil Ada, Budapeşte, Macaristan 2004 Northbridge Festivali, Kopenhag, Danimarka 2004 Grønerlykka Halk Okulu, Oslo, Norveç Yaşayan Kütüphane Türkiye Deneyimi Haziran 2006 – Eylül 2007 tarihleri arasında Avrupa Konseyi’ne üye tüm ülkelerde yürütülmüş olan Herkes Farklı Herkes Eşit gençlik kampanyasının Türkiye sekreteryasını Gençlik Hizmetleri Dairesi Başkanlığı ve Gençlik Çalışmaları Birimi yürütmüştü. Çeşitlilik, insan hakları ve katılım temalı bu kampanyanın desteklenmesi için Yaşayan Kütüphane uygulanabilecek etkin ve kapsamlı etkinliklerden biriydi. Bu fikirle de yola çıkarak ilk Yaşayan Kütüphane Ağustos 2007’de BarışaRock isimli festivalde uygulandı. BarışaRock festivalin Yaşayan Kütüphane için bir diğer önemli özelliği de kendini bir barış eylemi olarak da tanımlamasıydı. Kendi bütçesi, kendi gönüllü ekibi ile 2007’deki ilk deneyim bir gençlik festivali içinde uygulanmış Kütüphane örneği olarak gösterilebilir. 2008 yılında yine başka bir gençlik festival olan GePGeNç FeSTiVaL içinde düzenlenen Yaşayan Kütüphane’de bir önceki deneyimin değerlendirmeleri de gözönünde bulundurularak, yeni kitaplar ve yeni başlıklarla bir kere daha uygulandı. 2008’de BarışaRock Festival’de bir kere daha kapılarını açtı. Eylül 2009’da Sivil Toplum Geliştirme Merkezi (STGM) tarafında İstanbul’da bir sivil toplum kuruluşlarını biraraya getiren Sivil Sesler Festivali yapıldı. Yaşayan Kütüphane burda da okuyucuları ile buluştu. Ardından Kasım 2009’da yine İstanbul’da TÜYAP Kitap Fuarında 2 günlük bir Kütüphane daha yapıldı. Sivil Sesler Festivali ve TÜYAP Kitap Fuarı’ndaki Kütüphaneler 2008 yılındaki diğer uygulamalarına göre, başka bir etkinlik içinde olması bakımından aynı, okuyucu profili bakımından diğer farklıydı. 2010 senesine gelindiğinde Kütüphane artık daha bilinir bir proje haline geldiğinde yine diğer uygulamalardan farklı iki yeni deneyim daha yaşadı. Bunlardan ilki Şubat

ayındaki İf İstanbul Bağımsız Filmler Festivali kapsamında kapılarını açtı. Bu festival tek bir mekanı olan bir etkinlik değildi. Şehrin çeşitli yerlerinde farklı zamanlarda farklı etkinlikleri olan İf İstanbul Bağımsız Filmler Festivali’nde uygulanan kütüphanelerin diğerlerinden farkı, etrafında başka etkinliklerin olmadığı şehrin herhangi bir yerinde kendine ait bir mekanının olmasıydı. Bu deneyimden üç ay sonra Kütüphane 2010 İstanbul Kültür Başkenti etkinlikleri kapsamında Üniversiteler Arası Tiyatro Festivali’nin desteği ile bağımsız bir iletişim çalışması yaparak kendi okuyucularıyla yine İstanbul’da uygulandı. Bu uygulamada okuyucular yalnızca Kütüphane için oraya gelmişlerdi. Gençlik Çalışmaları Birimi ve Toplum Gönüllüleri Vakfı ortaklığında yapılan bu yedi kütüphane deneyimi esnasında AEGEE-Ankara Avrupa Öğrencileri Forumu Ankara Şubesi ve Eskişehir Toplum Gönüllüleri kendi yerellerinde kendi imkanlarıyla iki Kütüphane daha yaptılar. Bu süreçte eski ekiplerden deneyim aktarımı toplantıları ve eğitimlerle destek aldılar. İlgili İnternet Kaynakları •Yaşanayan Kütüphane İnternet Sitesi: www.yasayankutuphane.net •Yaşanayan Kütüphane Elektronik Günlük: http://yasayankutuphane.blogspot.com •Yaşayan Kütüphane Türkiye Deneyimi Videoları: http://www.youtube.com/user/ genclikcalismalari •Yaşayan Kütüphane Teknik Raporları: http://yasayankutuphane.net/Yasayan_ Kutuphane/Belgeler.html

Yaşayan Kütüphane Deneyimleme

Özet / Genel Bakış Katılımcılar insan hakları, insan hakları eğitimi ve bu kavramlar bağlamında Yaşayan Kütüphane'yi tüm aşamaları ile deneyimlerler. Amaç Katılımcıların, eğitimin o aşamasına kadar olan oturumlarda tartıştıkları kavramları da göz önünde bulundurarak Yaşayan Kütüphane'yi deneyimlemelerini sağlamak ve bu yolla hem organizasyonel hem de kavramsal olarak kütüphane olgusunu kafalarında daha gerçekçi canlandırmalarına yardımcı olmaktır. Hedefler Katılımcıların, Bir Yaşayan Kütüphane'nin tüm aşamaları hakkında bilgi edinmelerini sağlamak. Yaşayan Kütüphane'de gerçekleşen okuma deneyim edinmelelerini sağlamak. Yaşayan Kütüphane esnasında mekan, ekipler arası iletişim, akış vb. süreç - öğelerin birbiri ile ilişkisini kavramalarını ve önemi hakkında farkındalık edinmelerini sağlamak. Programdaki Yeri 2. Gün - 4. Oturum ve akşam yemeği sonrası Süre ve Planlama 1 saat: Kütüphane kurulacak alanın hazırlanması ve ekiplerin kendi içinde hazırlık yapması 2 saat: Kütüphane uygulaması 15 dakika: Kütüphane alanının toplanması Gerekli Malzemeler* Yaşayan Kütüphane esnasında kullanılan T-shirt Kütüphane alanında tanıtım için kullanılacak broşür, poster vb. basılı mazlemeler Değerlendirme formları Kitap katalogları Okuyucu kartları Okuma alanlarında kullanılmak üzere sandalyeler *Kütüphane esnasında kullanılacak malzemeler, eğitim öncesinde organizasyon ekibi tarafınan eğitim mekanına getirilimiş olur. Eğer daha önceden hazırlanmış malzemeler yok ise önerilen yöntemlerin içine bu malzemelerin hazırlığı için de bir süre ve görev tanımı konmalıdır.

Önerilen Yöntem ve Etkinlikler Katılımcılara uygulamadan önce Yaşayan Kütüphane etkinliğinin yeri ve saati duyurulur. Ardından daha önce kütüphane deneyimi olmuş katılımcılardan (eğer ekibin içinde varsa ) hazırlık aşamasına yardım etmeleri için gönüllü olmaları istenir. Kütüphane saati gelinceye kadar eğitmen ekibiyle daha önce kütüphane deneyimi olmuş gönüllüler birlikte bir hazırlık toplantısı yaparlar. Toplantıda kütüphane esnasında görevli olacak ekiplere ve o ekiplerde kimlerin olacağına karar verilir. Kütüphanenin kurulacağı alanın nasıl kullanılacağı da hazırlığın bu aşamasında karar verilecek konulardan biridir.

Adım Adım Yaşayan Kütüphane Organizasyonu

Özet / Genel Bakış Katılımcılar, Yaşayan Kütüphane'yi yerine getirilmesi gereken birbiriyle ilişkili belli başlı aşamaları olan bir proje özelinde düşünerek, düzenleme aşamasını proje döngüsü adımlarını göz önünde bulundurarak tasarlama şansı bulurlar. Amaç Katılımcıların proje yönetimi ve döngüsü aşamaları hakkında bilgi sahibi olarak, bu bilgilerin düzenlemek istedikleri Yaşayan Kütüphane planlamasını kolaylaştırmak. Hedef Proje yönetimi ve proje döngüsü hakkında teknik bilgilendirme yapmak, Katılımcıların fikirlerini projelendirirken göz önünde bulundurmaları gereken süreçler hakkında bilgi edinmlerini sağlamak, Yaşayan Kütüphane fikri, değerleri ve düzenleme motivasyonu ile proje yönetiminin temel adımları arasında ilişkiler kurarak, süreç odaklı bir yaklaşım geliştirmek. Programdaki Yeri 3. Gün – 1. Oturum Süre ve Planlama 20 dakika: Proje yönetimi ve döngüsü hakkında bilgilendirme 20 dakika: Grup çalışmaları 20 dakika: Grupların sunumları ve geri bildirimler. Önerilen Yöntem ve Etkinlikler Katılımcılara proje yönetimi ve proje döngüsü adımlarıyla ilgili kısa bir sunum yapılır. Ardından katılımcılardan 4-5 gruba ayrılarak, proje döngüsündeki adımları da gözönünde bulundurarak Yaşayan Kütüphane fikirlerini projelendirmeleri istenir. Gruplar kendilerine verilen süre içinde proje döngüsü yönetimi başlıklarıyla ilgili çalışıp sunumlarını hazırladıktan sonra çalışmalarını diğer ekiplerle paylaşırlar. Grup sunumlarından sonra katılımcıların hazırlanan çalışmalarla ilgili tartışıp sorular sormaları ve önerilerle hazırlanan proje fikirlerini geliştirmeleri için belirli bir zaman ve alan ayrılarak oturum sonlandırılır.

Sunumlara Kaynak Ek Bilgiler1 Proje Tanımı Proje, belli bir hedefe ulaşmak amacıyla zamanın ve kaynakların kullanımını planlayan faaliyetler dizisidir. Bir proje finansal, teknik insan kaynaklarının planlı kullanımı mantığı üzerine kurulmıuştur. Projelere Yaklaşım Projelere yaklaşım başlığı altında süreç, insan ve sonuç odaklı projelerle ilgili çeşitli örnekler ve yaklaşımların projeleri nasıl etkilediği ile ilgili bilgilendirme yapılır. Proje Döngüsü ve Proje Geliştirme Proje döngüsü adımları: •Proje fikrinin belirlenmesi •Proje ihtiyacının analizi ve ilgi sahipleri •Projenin planlanması •Projeye kaynak bulunması •Projenin uygulanması •Projenin izlenmesi (tüm süreçlerin) ve değerlendirilmesi (sonuçlarıyla birlikte) •Proje Geliştirme: Bir fikrin projelendirilmesi •Proje Fikrinin Belirlenmesi Sorunun belirlenmesi: Projenin amacının belirlenmesi: Sorunun doğurduğu sonuçları tespit etme Projenin ihtiyaç analizi ve ilgi sahipleri İlgi sahiplerinin analizinin yapılması: Dolaylı olarak etkilenenler: Resmi kurumlar, bağışçılar ve diğer STK'lar Doğrudan etkilenenler: Hedef gruplar, doğrudan faydalanıcılar Diğer paydaşlar Projenin Planlanması Hedeflerin belirlenmesi: Soruna neden olan etkenleri belirleme Etkinliklerin planlanması

Toplum Gönüllüeri Vakfı Anahtar Eğitimleri / Kırmızı Anahtar Modülü’nden alınmıştır.

Farklı Düzenlemeleriyle Yaşayan Kütüphane

Özet / Genel Bakış Yaşayan Kütüphane düzenlemek isteyen katılımcılar, bir projenin temel adımları ve bu adımlara bağlı kalarak ellerindeki imkanları kullanıp var olan proje fikirlerini farklı alternatif mekanlarda geliştirme ve çeşitlendirme fırsatı bulurlar. Amaç Katılımcıların, farklı mekan, zaman ve imkanlarla alternatif Yaşayan Kütüphane fikirleri tasarlamalarını sağlamak. Hedefler Katılımcıların, Hayata geçirmek istedikleri kütüphanelerini faklı uygulamalarla çeşitlendirmelerini sağlamak Yaşayan Kütüphane'yi farklı mekanlarda tasarlanabilecek bir proje olarak algılamalarını sağlamak Farklı düzenlemelerle hayata geçecek olan bir Yaşayan Kütüphane projesi için yapılacak farklı görev dağılımları ve iş planları yapmanın gerekli olduğuyla ilgili farkındalık edinmelerini sağlamak. Programdaki Yeri 3. Gün - 2. Oturum Süre ve Planlama 20 dakika: Grup çalışmaları 20 dakika: Grup sunumları 20 dakika: Geri bildirim Önerilen Yöntem ve Etkinlikler Katılımcılar gruplara ayrılır. Her gruptan kendilerine verilen mekanlarda farklı düzenleme şekilleriyle bir kütüphane etkinliği tasaramaları istenir. Çalışma esnasında bir önceki oturumda bahsedilen proje döngüsü adımlarına bağlı kalarak bir hazırlık yapılması istenir. Katılımcılara gruplarında yapacakları tartışmalar sırasında, projelerin süreç – sonuç – insan odaklı proje yaklaşımlarını da gözönünde bulundurmalarını söylemek ve Yaşayan Kütüphane'nin bir insan hakları projesi olduğunu bir kere daha hatırlatmak ekiplerin çalışmalarını kolaylaştıracak bir vurgu olabilir.

Gruplara çalışmaları için verilen alternatif kütüphane mekanları Otobüste gezici Yaşayan Kütüphane Online (İnternet üzerinden) Yaşayan Kütüphane Okulda ya da kütüphanede Yaşayan Kütüphane Şehir meydanında Yaşayan Kütüphane Üniversitelerin bahar şenliklerinde Yaşayan Kütüphane

Sıkca Sorulan Sorular

Özet / Genel Bakış Kendi yerellerinde Yaşayan Kütüphane düzenlemek isteyen katılımcılar, projenin aşamaları hakkında detaylıca konuşma sonrasında da kendi yerellerinin imkanlarını da hayal ederek plan yapma şansı bulurlar. Amaç Katılımcıların, temel adımlara bölünmüş Yaşayan Kütüphane Projesi'nin faaliyet planı hakkında bilgi edinmeleri ve bu bilgiler doğrultusunda kendi ekipleri ile bir kütüphane tasarlarken uygulanması önerilen bu adımları detaylıca düşünüp planlama yapmalarını sağlamak. Hedefler: Katılımcıların bir adım daha ileri giderek Yaşayan Kütüphane'yi düzenlerken izleyecekleri süreçleri daha somut soru ve öneriler üzerinden hayal etmelerine olanak sağlayacak uygun ortamı kurgulamak, Geçmiş kütüphane deneyimlerinden yola çıkarak Yaşayan Kütüphane düzenlemesiyle ilgili süreçleri katılımcılarla paylaşmak, Yaşayan Kütüphane özelinde katılımcıların, kendi ihtiyaçlarını kendilerinin belirleyebilmesine olanak tanımak, Katılımcıların kendi yerellerindeki imkanlar dahilinde etkin bir planlama yapmalarına yardımcı olmak, Yaşayan Kütüphane düzenlemekle ilgili temel adımlar hakkında fikir alışverişi yaparak katılımcıların birbirlerinin fikir ve deneyimlerinden faydalanmalarını sağlamak, Programdaki Yeri 3. Gün – 3. ve 4. Oturumlar Süre ve Planlama 10 dakika: Uygulama hakkında bilgilendirme 30 dakika: 1. tur grup çalışması 30 dakika: 2. tur grup çalışması 20 dakika: Grup sunumları 1-1,5 saat: Sunumlarla ilgili geribildirim, düzenleme aşamalarıyla ilgili geçmiş deneyimlerin aktarımı Önerilen Yöntem ve Etkinlikler Aynı örgütlenmeden / kurumdan gelmiş katılımcılardan uygulama için biraraya gelmeleri istenir. Gruplara Yaşayan Kütüphane düzenleme adımlarının her birinden bir başlık verilir ve o başlıkla ilişkili olarak, o grubun Yaşayan Kütüphane düzenlemeye

karar verdiklerinde yapılması gerektiğini düşündükleri işlerin faaliyet planını çıkarmaları istenir. (1.tur grup çalışması) Katılımcılara 1. tur sonunda, Yaşayan Kütüphane düzenleme adımlarıyla ilgili olarak belirlenmiş bir diğer başlık verilir ve kendilerinden ilk turda yaptıkları planlamayı bu başlık için de yapmaları istenir. Gruplar iki tur kendilerine verilen başlıklar hakkında tartışıp planlamalarını yaptıktan sonra, hazırladıkları posterlerle, çalışmalarını diğer katılımcılara sunarlar. Poster sunumlarının yapıldığı bu aşamada, diğer katılımcılar grupların yaptıkları sunumlara ilişkin soru ve önerilerini sunum yapan ekiple de paylaşır. Bu uygulamadan sonraki oturumda tüm sorular ve başlıkların üzerinden ayrıca yeniden daha detaylı olarak (eski deneyimlere referans vererek) geçileceği için ekiplere gelen soruların yanıtlanması için bu aşamada zaman ayırmaya gerek olmayacaktır. Ekiplerin sunumlarının ardından bir sonraki aşamaya geçilir. Sıkça sorulan sorular oturumunun tamamı deneyim aktarımı üzerinden kurgulanmış olduğu için diğer oturumlardan biraz daha uzun. Bu nedenle tasarlanmış geribildirim aşamasına geçmeden önce kısa bir ara verilmesi önerilir. Oturmun bu aşaması Yaşayan Kütüphane deneyimlerinden yola çıkarak, hem ekiplerin sunumlarına geri bildirim hem de yeni kütüphane tasarımlarına referans verilerek farklı ihtiyaçlara yönelik öneriler niteliğinde düşünülmelidir. Katılımcılardan, Yaşayan Kütüphane düzenlemeyle ilgili belirlenmiş ve bir önceki uygulamada üzerine çalışılıp plan yapılmış olan 8 temel adım tüm ekiple birlikte tartışılarak, ilk önce yapılması gerekenden en son yapılması gerekene doğru sıralanır.

Yaşayan Kütüphane Düzenleme Aşamaları: Katalog Oluşturma Kitap Görüşmeleri / Eğitimleri Mekanın Belirlenmesi Bütçenin Bulunması Basın – İletişim Çalışmaları Değerlendirme Gönüllü Toplantıları Kütüphane Kurulum Öneriler: Bu oturum daha önceki Yaşayan Kütüphane deneyimleri üzerinden tasarlanmış bir uygulamadır. Bu eğitimde daha önceki deneyimlerden yola çıkarak Yaşayan Kütüphane düzenlemekle ilgili olarak 8 adım belirlenmişti Yaşayan Kütüphane düzenleme aşamasını destekleyecek olan bir uygulama olduğu için bu oturumda yapılan grup çalışmalarında herkes kendi örgütlenmesinden / kurumundan gelen diğer katılımcılarla birlikte çalışır. Ekiplerin sunumları esnasında gelen sorular, deneyim aktarımı aşamasından eğitmenler tarafından yanıtlanmak üzere not edilmelidir.

Etik - Sorumluluklar - Roller

Özet / Genel Bakış Katılımcılar, Yaşayan Kütüphane'nin kavramsal açıdan değerleri ve uygulama açısından da işlevleri hakkında konuşma ve tartışma fırsatı bulurlar. Amaç Katılımcıların Yaşayan Kütüphane'nin işlevini ve işleyişini benimsediği değerleri de göz önünde bulundurarak akıllarındaki soruları birlikte tartışmalarını sağlamak, kendi uygulayacakları projede Kütüphane aktörlerinin ilişkilerini insan hakları değerleriyle düzenlemelerine destek olmaktır. Hedefler Katılımcıların, Yaşayan Kütüphane'nin işlevi hakkında sahip oldukları fikirleri tartışmalarını sağlamak, Yaşayan Kütüphane sürecinde işleyişi ve ilişkileri düzenleyen değerler hakkında fikir sahibi olmalarına yardımcı olmak. Kütüphaneyi düzenleyecek ekipler olarak katılımcıların, insan hakları çerçevesinde yerelin ihtiyaçlarını da göz önünde bulundurarak ortak değerler konusunda hemfikir olunması gerektiği ile ilgili farkındalığı sağlamak. Kütüphane esnasında belirlenecek organizasyonel ayarlamaların bile ekip içi iletişim ve insan hakları kavramlarıyla ilişkisini vurgulamak. Programdaki Yeri 4. Gün - 1. Oturum Süre ve Planlama 45 dakika: Verilen yargıları tartışılması 40 dakika: Tartışılan yargılar üzerine geri bildirim ve beyin fırtınası. Gerekli Malzemeler Önceden hazırlanmış yargı kartları Uygulama alanında yere çizilecek çizgi için kullanılabilecek bir malzeme (renkli kalın bant, ip vb.)

Önerilen Yöntem ve Etkinlikler Uygulamanın yapılacağı alanda yere uzunca bir çizgi çekilir. Katılımcılara çizginin bir ucunun ''Katılıyorum'' diğer ucunun da ''Katılmıyorum'' tarafını temsil ettiği söylenir. Uygulama kolaylaştırıcının, Yaşayan Kütüphane ile ilgili önceden hazırlanan yargı kartlarını okuması ve hiç müdahaleci olmadan katılımcıların bu yargıları tartışmaları için gerekli zamanı vermesiyle devam eder. Kolaylaştırıcı yargıları okuduğu sırada katılımcılar, uygulamada tarafsız bölge olarak kabul edilen ve katılıyorum – katılmıyorum taraflarının bulunduğu çizginin ortasında dururlar. Katılımcılardan, okunan yargı ile ilgili olarak kendilerine bir taraf seçmeleri ve orada durmaları istenir. Sonra her iki tarafa da sırasıyla söz verilerek, neden o tarafta durduklarını açıklamaları istenir. Katılımcılar tartışma esnasında fikir değiştirebilir. Kolaylaştırıcının yapılan tartışmanın birebir bir diyaloğa dönüşmemesine dikkat etmesi gerekir bu yüzden katılımcılara yorum yaparken paylaşılan diğer fikirlere kişisel olarak cevap vermememeye özen göstermeleri gerektiği söylenir. Uygulamada çizginin orta kısmı konuyla ilgili ''kararsızım'' durumunu temsil eder. Kolaylaştırıcı yargıları okuduğunda katılımcılar dilerlerse hemen bir taraf seçmeden, yapılan tartışmaları dinledikten bir süre sonra taraf olabilirler. Her bir yargı için en fazla 4-5 dakika tartışma süresi vermek ve katılımcıları eğer isterlerse yer değiştirmeleri konusunda teşvik etmek uygulamayı daha da verimli yapabilecek bir öneridir. Katılıyorum – Katılmıyorum uygulamasından sonra, tartışılan yargılarla ilgili ekibe bir geri bildirim verilir. Geri bildirim esnasında, tartışılan yargılara da referans verilerek, Yaşayan Kütüphane'nin değerlerine, insan hakları ve ayrımcılık kavramlarına bir kere daha değinilir. Uygulamada Tartışılan Yargılar: Uygulamada tartışılan yargıları hem daha önceki Yaşayan Kütüphane deneyimlerinden hem de katılımcıların eğitimin o güne kadar yaptıkları tartışmalarda satır aralarında sıkça tekrar ettikleri durumlardan yola çıkarak hazırlamak, uygulamanın daha verimli ve grubun ihtiyacına yönelik gerçekleşmesini sağlar. •Kitaplar okuyucuların görüş ve fikirlerini değiştirmek durumundadır. •Yaşayan Kütüphane kataloğu kitapların özelliklerini içermeli, önyargıları değil. •Herkes Yaşayan Kütüphane'de ilginç bir kitap olabilir. •Kitaplar sahip oldukları özelliğin mensup olduğu grubu temsil eden kişiler olmalıdır. •Kitaplar rollerini yerine getirebilmek için eğitim almalıdır. •Kütüphane gönüllüleri önyargılarıyla yüzleşmiş insanlar olmalıdır. •Kitapla okuyucu arasındaki soruna gözlemeci oralarda olmasa bile kitap kurdu / ön ekip müdahale etmemelidir.

Yaşayan Kütüphane Planlama

Özet / Genel Bakış Kendi yerellerinde Yaşayan Kütüphane yapmak isteyen katılımcılar, fikirlerini daha detaylı planlama, projelendirme ve yazma imkanı bulurlar. Amaç Katılımcıların, kendi yerellerinin ihtiyaç ve imkanlarını da gözönünde bulundurarark ekip arkadaşlarıyla tartışıp, kendilerine özgü farklı Yaşayan Kütüphane tasarımı ve planı yapmalarını sağlamak. Hedefler Katılımcıların, Bir fikri projelendirirken üzerine düşünmeleri gereken aşamalar hakkında fikir sahibi olmalarını sağlamak, Yaşayan Kütüphane fikrini proje metnine dönüştürmelerine olanak tanımak ve bu süreçte desteklemek, Yaşayan Kütüphane özelinde fon arama ve bulma süreci hakkında bilgi edinmelerini sağlamak, Yaşayan Kütüphane'yi farklı mekan, zaman ve imkanlarda hayal edip önceki deneyimleri tekrar etmek yerine yeni uygulama şekilleriyle bir kütüphane tasarlamalarına destek olmak, Programdaki Yeri 4. Gün – 2. ve 3. Oturumlar Süre ve Planlama 15 dakika: Uygulama hakkında bilgilendirme 45dakika: Küçük grup çalışmaları 30 dakika: Grupların sunumları 15dakika: Geri bildirim Gerekli Malzemeler Poster Tahta Kalemi Projeksiyon Önerilen Yöntem ve Etkinlikler Katılımcılar 4 – 5 gruba ayrılır. Yaşayan Kütüphane Projesi ile ilgili eğitimin o anına kadar bahsedilen ve projenin uygulama aşamaları hakkında değinilen başlıklar geçmiş

program üzerinden bir kere daha katılımcılara hatırlatır. Eğitim süresince Yaşayan Kütüphane'yle ilgili süreçleri, ihtiyaç ve imkanları da göz önünde bulundurarak her ekipten zihinlerinde olan fikri projelendirmeleri istenir. Ekiplere bu egzersizlerine yardımcı olması için, fikirlerini daha somut öneriler ve hedeflerle yazılı hale getirebilecekleri bir proje başvuru formu örneği verilir. Katılımcılar kendilerine verilen süre içinde yazılı hale getirerek planladıkları projelerini oturumun bir sonraki aşamasında eğitime katılan diğer katılımcılara sunarlar. Sunumlar sonrasında soru – cevap ve önerilerle sunumu yapılan proje hakkında biraz daha konuşulur. Bütün gruplar sunumlarını yaptıktan sonra, eğitimenler tarafından her bir projeyle ilgili geri bildirim verilir. Öneriler: Katılımcılara fikirlerini projelendirirken, geçmiş kütüphane deneyimlerinden esinlenebilecekleri gibi, her ilin farklı imkanları doğrultusunda maddi kaynakla da ilişkili olarak kendi Yaşayan Kütüphanelerini tasarlayabilmeleriyle ilgili çeşitli önerilerde bulunulabilir. Bu oturumun en belirgin ve üzerinde ısrarla durulması gereken bir kritik nokta da Yaşayan Kütüphane'nin eldeki maddi ve ayni kaynaklarla ilişkisini kurmaktır. Yaşayan Kütüphane her proje gibi hayata geçme şekli bütçesiyle çok ilişkili bir süreçtir. Dolayısıyla fikrin projelendirilmesi bütçeyle çok ilişkilidir. Ancak bütçeye bağlı olarak projeyi tasarlarken Yaşayan Kütüphane'nin felsefesi ve değerleri de asla göz ardı edilmemelidir.

Oturumda Kullanılan Örnek Proje Başvuru Formu / Başlıkları 1- Proje Künyesi Adı Süresi Özeti Proje Ortakları (Varsa) Sponsor ve Destek Veren Kurumlar (Varsa) 2- Proje Tanımı Projenin Uygulanacağı Yer Projenin Süresi Proje Toplam Süresi Faaliyet Başlangıç Tarihi Faaliyet Bitiş Tarihi Projenin Tanımı Projenin Gerekçesi Projenin Amaçları Projenin Hedefleri Projenin Hedef Kitlesi ve Bu Kitleye Ulaşmak için Kullanılacak Araçlar Doğrudan Kitle Dolaylı Kitle Proje Yeri ve Etki Alanının Mevcut Sosyal Fiziki Özellikleri Projeye Gençlerin Katılımı Projenin Görünürlüğü Projenin Başvuruda Kurumunuza Sağladığı Katkılar Projenin Yerel ve Ulusal Düzeyde Etkisi Proje ile İlgili Özel Durumlar ve Koşullar (Varsa) 3- Projenin Koordinasyonu Projenin Temel Etkinlikleri Projenin Başarı Göstergeleri Projenin Çalışma Takvimi Projenin İzleme Değerlendirme Planı Proje Ekipleri ve Görev Dağılımı 4- Projenin Sürdürülebilirliği Sürdürülebilirlik Planı Riskler ve Varsayımlar 5- Projenin Bütçesi Nakdi Ayni

Yaşayan Kütüphane İletişim ve Tanıtım Çalışmaları

Özet / Genel Bakış Katılımcılar Yaşayan Kütüphane etkinliği için yerellerinde yapabilecekleri farklı iletişim çalışmalarıyla ilgili araçlar hakkında fikir sahibi olurlar. Amaç Katılımcıların, Yaşayan Kütüphane için yapılıcak görünürlük çalışmalarının nasıl, neden, nerede, ne zaman, kimle, kim için ve ne olması gerektiği konusunda farklı bakış açıları kazanmalarını sağlamak. Hedefler Katılımcıların, Yaşayan Kütüphane özelinde basınla iletişimde kullanılacak farklı araçlarla tanışmalarını sağlamak, Yaşayan Kütüphane özelinde iletişimin önemini farkına varabilmelerini sağlamak Yaşayan Kütüphane özelinde basın bülteni hazırlayabilmelerini sağlamak, İnternet ve sosyal medyayı etkin kullanabilmelerini sağlamak, Basın toplantısı, basın bülteni gibi araçlarıın oluşturulmasına dair bilgi sahibi olmaları ve deneyim edinmlerine olanak taınmak Programdaki Yeri 4. Gün - 4. Oturum Süre ve Planlama 40 dakika: Uygulama 20 dakika: Geri bildirim ve geçmiş deneyimlerden örnekler Gerekli Malzemeler Poster kağıdı, Tahta kalemi, A4 kağıtlar Renkli kalemler Eski dergi gazeteler (olacaksa kolaj için) Önceden hazırlanmış yargı kartları Önerilen Yöntem ve Etkinlikler Katılımcılar 4 gruba ayrılır. Her bir gruptan belirlenen süre içerisinde kendilerine verilen başlıklarda bir Yaşayan Kütüphane iletişim materyali hazırlamaları istenir. Gruplar kendilerine verilen malzemelerle gruplarına verilen iletişim aracını tasarlamayla ilgili planlamalarını yaptıktan sonra, hazırladıkları araçları diğer katılımcılara sunarlar. Her grup sunumu yaptıktan sonra, diğer katılımcılardan yapılan sunumlarla ilgili öneri ve

sorular alınır. Daha sonra grupların yaptıkları sunumlar ve diğer katılımcılardan gelen öneriler de göz önünde bulundurularak, daha önceki Yaşayan Kütüphanelerdeki iletişim çalışmalarında yapılan örnekler ve belli başlı olası vakalar paylaşılır. Katılımcılardan hazırlamaları istenen iletişim araçları Basın Bülteni Basın Toplantısı Sokak Gösterisi İnternet Kullanımı Bu iletişim araçlarını kullanarak yapılacak iletişim çalışmalarında katılımcılara 5N1K (ne, nerede, ne zaman, nasıl, neden, kim / kime) yöntemini kullanmaları söylenerek yol gösterilir. Uygulamadan Deneyimler ve Uygulamaya Dair Dikkat Edilmesi Gereken Yerler: Basın bülteni: Başlığında basın bülteninde etkinliğin ilk paragrafta çarpıcı bir şekilde anlatılması, ne zaman ve nerde sorularını cevap veriyor olması, logo ve iletişim bilgilerini ayrıca yapan kurum hakkında bilgi içerip içermediğine dikkat etmek gerekir. Ayrıca uzun olmamasınında altı çizilmelidir. Basın toplantısı: Davetlilerin bir hafta öncesinden haber edilmesi ve etkinlik öncesi hatırlatılması gerektiği, anlatma süresinin, kimlerin kiminle ilgileneceğinin soru cevap kısmı içerip içermediği gibi teknik konuların toplantı öncesinde kesinleşmiş olmasının altı çizilmelidir. Gelen basın mensuplarıyla olan ilişkilerinde üzerinde durulmalıdır. İnternet kullanımı: Hangi sosyal ağlar kullanılacağı bunların ne zaman ve hangi hedef kitle için kullanılıp kullanılmadığına dikkat etmek gerekir. İnternet sitesi ve sosyal ağlar farklı zamanlarda farklı işlevler görebilir. Sokak tanıtımı: Sokak tanıtımının iyi bir anlatım ve dil gerektirdiği, çekici olması gerektiği ve konudan bağımsız olmaması gerektiği üzerinde durulmalıdır. Not: Yukarıdaki başlıklar, bu eğitimi yeniden tasarlayacak ekipler için özet bir örnek niteliğindedir. Farklı yerellerin farklı ihtiyaçlarına ve farklı iletişim araçlarına göre yenilenmeli geliştirilmelidir.

Örnek Basın Bülteni

KİTABI KAPAĞINA GÖRE YARGILAMA! Bugün değişik bir şey yap! Beyoğlu’na gel ve Yaşayan Kütüphane’den daha önce hiç okuma fırsatı bulamadığın kitaplardan birini ödünç al. Oku. Çünkü yine bir insandır insanın okuyabileceği en gerçek kitap. Daha önce okuma fırsatı bulamadığımız kitapların buluştuğu Yaşayan Kütüphane, 2010 programına 9.!f İstanbul AFM Uluslararası Bağımsız Filmler Festivali’nde başlıyor. Yaşayan Kütüphane tıpkı gerçek bir kütüphane gibi işliyor: Okuyucular kütüphaneye geliyor, katalogdan ödünç almak istedikleri kitabı seçiyorlar; kütüphanecinin yardımıyla kitabı alıyorlar ve belli bir süre okuduktan sonra zarar vermeden kitabı geri iade ediyorlar. Ancak alışık olduğumuz kütüphanelerden farklı olarak, Yaşayan Kütüphane’deki kitaplar insan; ve bu kitaplar okuyucularıyla kişisel bir diyalog içine giriyorlar. Kütüphane katalogundaki kitap başlıkları, çoğunlukla genellemelere ve önyargılı davranışlara maruz kalan ve zaman zaman da ayrımcılığa uğrayan grupları temsil ediyor. Toplum Gönüllüleri Vakfı (TOG) ve İstanbul Bilgi Üniversitesi Gençlik Çalışmaları Birimi (GÇB) tarafından, İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Ajansı desteğiyle uygulanan Yaşayan Kütüphane projesi, aynı kentte birlikte yaşadığı halde birbiriyle konuşma fırsatı bulamayan insanlara yapıcı ve kişisel bir söyleşi ortamı sunmayı ve bu yolla kişilerin birbirlerine karşı önyargılarını yeniden gözden geçirmelerini teşvik etmeyi hedefliyor. Açılımların birbirinin peşine dizildiği bugünlerde Yaşayan Kütüphane, açılmaya da önce kendimizden başlamak gerektiğinin altını çiziyor. İlk olarak 2000 yılında Danimarka’da Roskilde Festivali’nde kurulan Yaşayan Kütüphane, bugüne dek yirmiden fazla ülkenin gençlik şenliklerinde tekrarlandı; 2003 yılında Avrupa Konseyi’nin İnsan Hakları ve Toplumsal Bütünlük için Gençlik programı kapsamına alındı. Türkiye’de Yaşayan Kütüphane daha önce TOG ve GÇB ortaklığında Barışarock Festivali (2007, 2008) GepGenç Festival (2008), Sivil Sesler Festivali (2009) ve 28. İstanbul TÜYAP Kitap Fuarı (2009) kapsamında uygulandı ve yaklaşık 2500 okuyucuya doğrudan ulaştı. 2010 yılının ilk Yaşayan Kütüphanesi, İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti etkinlikleri programı kapsamında, 9. !f İstanbul AFM Uluslararası Bağımsız Filmler Festivali’nde okuyucularıyla buluşacak. Ne zaman? 13 Şubat Cumartesi 14 Şubat Pazar 16 Şubat Salı günleri, 15.00-19.00 arasında Nerede? !f İstanbul Festival Merkezi “The Hall” Küçük Bayram Sokak, Hüseyinağa, Beyoğlu (İstiklal’den Yeşilçam Sokak’a girince ilk sağ… veya Ağa Camii’nin sokağından ilk sol) Yaşayan Kütüphane’de tüm kitaplar ÜCRETSİZ! Detaylı bilgi için: www.yasayankutuphane.net

Deneyim Aktarımı

Özet / Genel Bakış Katılımcılar eğitim süresince Yaşayan Kütüpane'nin işleyişi, içeriği ve değerleriyle ilgili akıllarında kalan soruları sormak ve yeniden tartışmak istedikleri konular hakkında son kez konuşmak için alan bulurlar. Amaç Katılımcıların Yaşayan Kütüphane hakkında akıllarında kalan soruların yanıtlanmasını sağlamak. Hedefler Tüm eğitim süresince, konuşulan konuların üzerinden son kez geçerek toparlamak, Katılımcıların tüm oturumlar boyunca verdikleri geri bildirimler ve sordukları sorular üzerinden eksik kalan yerleri tamamlamak, Yaşayan Kütüphane ile ilgili eğitim süresince katılımcıların akıllarında kalan noktalar hakkında son kez konuşmalarını sağlamak. Programdaki Yeri 5.Gün- 1.Oturum Süre ve Planlama 70-80 dakika Gerekli Malzemeler Küçük bir kutu / kumaş kese Küçük not kağıtları Kalem Önerilen Yöntem ve Etkinlikler Oturumun başında beş günlük eğitim programının üzerinden başlıklar halinde geçilerek her oturumda konuşulan konular ve metodlar bir kere daha katılımcılara hatırlatılır. Ardından bu uygulamanın beş gün boyunca katılımcılara Yaşayan Kütüphane'nin özellikle teknik konuları ve değerleriyle ilgili akıllarında kalan soruları sorabilecekleri bir uygulama olduğu anlatılır. Katılımcılara 15 dakika süre verilir. Bu süre içerisinde, kendilerinden küçük kağıtlara sormak istedikleri soruları yazıp ortadaki kutuya / keseye atmaları istenir. Sonra soruların bulunduğu kutudan sorular rastgele çekilerek teker teker yanıtlanır. Bu oturumda amaç katılımcıların akıllarında kalan son sorulara yanıt bulmalaırını sağlamak olduğundan, odaklanılması ve sorular yanıtlanırken de vurgulanması gereken

şey geçmiş Yaşayan Kütüphane deneyimleri olmladır. Eğitmenler de geçmiş günlerde konuşulan ve bir kere daha üzerinden geçilmesini önemli – faydalı bulduğu başlıklar hakkında soru yazıp kutuya atabilirler.

Değerlendirme

Özet / Genel Bakış Eğitimin hedeflerine ulaşıp ulaşmadığını, katılımcılar tarafından nasıl algılandığını ve katılımcıların eğitimden hoşnutluk durumlarının ne olduğunu anlamak için eğitimin son oturumunda yazılı ve sözlü olarak gerçekleştirilir. Amaç Eğitimin programından fiziki imkanlarına, içerğinden uygulanan yöntemlerine kadar tüm bileşenlerinin, eğitimin amaç ve hedeflerine hizmet edip etmediğini anlayabilmektir. Hedefler Genel olarak eğitimin katılımcıları tatmin edip etmediğini anlayabilmek, Eğitimin bilgi beceri ve tutum odaklı hedeflerine ulaşılıp ulaşılmadığını belirlemek, Katılımcıların kendilerini Yaşayan Kütüphane yapabilme konusunda ne kadar yetkin gördüklerini anlayabilmek Programdaki Yeri 5.Gün (son gün) 2.Oturum (son oturum) Süre ve Planlama 15 dakika: Değerlendirmenin neden yapıldığının anlatılması ve değerlendirme formunun tanıtımı 25 dakika: Formun doldurulması 30 dakika: Sözel değerlendirme 10 dakika: Son sözler ve kapanış Gerekli Malzemeler Değerlendirme formu, kalem Önerilen Yöntem ve Etkinlikler Oturumun ilk aşamasında, eğitimin de son günü olması nedeniyle oluşan yorgunluğun negatif etkilerini dağıtmak için katılımcıların ilgisini sağlamak ve değerlendirmeye odaklanmak için son bir konuşma yapılır. Katılımcılara değerlendirme oturumunun neden yapıldığı bu oturumdan çıkacak verilerin daha sonra nasıl kullanılacağıyla ilgili bilgilendirme yapmak da oturuma dikkat çekmek için kullanılacak bilgilerden bazıları olabilir. Katılımcılara değerlendirme formu tanıtılır ve yazılı olarak formu doldurmaları istenir. Katılımcılara eğer istemezlerse formlara isim yazmak zorunda olmadıkları hatırlatılır. Formlar doldurulurken katılımcıların eğitim salonunda hep birlikte olmaları ve kısık sesle hafif nağmeli sözsüz bir müzik çalmak süreci olumlu etkileyecek bir uygulama olabilir.

Değerlendirmenin ikinci aşamasında herkesin birbirini görebileceği bir çemberde oturulur. Katılımcılar sırasız ama birbirlerinin sözlerini de kesmeden tek tek söz alarak, eğitimle ilgili söylemek istedikleri son sözlerini paylaşırlar. Sunumlara Ek Kaynak Bilgiler

Yaşayan Kütüphane Eğitimi

30 Kasım – 5 Aralık 2010, Family Otel - Selimpaşa DEĞERLENDİRME FORMU 1 – Eğitime dair genel memnuniyetini, hoşnutluğunu derecelendirir misin?

%0 (hiç değil)

Biraz Yorum Lütfen:

(pek çok) %100

2 – Aşağıda yazılanları 1 – 5 arası derecelendirir misin? (1-kesinlikle hayır – 5-kesinlikle evet)

İnsan haklarıyla ilgili kavramları biliyorum

İnsan haklarıyla ilgili kavramları birbirleriyle ilişkilendirebiliyorum

İnsan hakları tarihsel gelişimi hakkında fikir sahibiyim

İnsan hakları ile ayrımcılık kavramını ilişkilendirebiliyorum

İnsan haklarını günlük hayat pratiklerimle ilişkilendirebiliyorum

Ayrımcılık nedir biliyorum

Ayrımcılığa neden olan şeyleri biliyorum

Yaşadığım toplumda ayrımcılığa uğrayan kimlikleri biliyorum

Toplumsal normları sorgulayabilirim

Okuduklarımdan ve izlediklerimden ayrımcılıkla ilgili durumları fark edebiliyorum

Dilin ayrımcılık üzerindeki etkisini biliyorum

Yaşayan kütüphanenin tarihsel sürecini biliyorum

Proje döngüsü aşamalarına hakimim

Yaşayan kütüphaneyi farklı mekanlarda tasarlayabilirim

Yaşayan kütüphane düzenleme aşamalarını biliyorum

Yaşayan kütüphane faaliyet planını yapabilirim

Yaşayan kütüphane etiği ve değerlerini sorgulayabiliyorum

Bir durum üzerine SWOT analizi yapabilirim

Yaşayan kütüphaneyi projelendirebilirim Yaşayan kütüphanenin halka ve ilişkiler ve tanıtımını yapabilirim

Varsa Yorum Lütfen:

3 – Eğitim boyunca yaşadıklarınızı bir sembolle ifade edebilir misiniz?

4 – Eğitmenler hakkında yorum yapmak ister misiniz?

5 – Eğitimi alan katılımcı arkadaşların eğitime katkısı hakkında yorum yapmak ister misin?

6 – Eğitime senin katkın hakkında yorum yapmak ister misin?

7 – Çook ileride torunlarına bu eğitimle ilgili ne anlatırsın?

Eğitimin Değerlendirme Çıktıları

Yaşayan Kütüphane Deneyim Aktarımı: Yaşayan Kütüphane Düzenleme Eğitimi’nin değerlendirmesi iki farklı araç kullanılarak ve bu araçların verdiği sonuçlar yorumlanarak yapıldı. Bu araçlar; • Eğitmen ekibi toplantıları, • Katılımcılarla yapılan sözlü değerlendirme, • Eğitim sonunda formu kullanılarak yapılan değerlendirme. Ulaşıldığı Düşünülen Hedefler Bilgiye Dayalı Hedefler • İnsan hakları kavramları ve insan hakları evrensel beyannamesi hakkında bilgilendirmek, • Ayrımcılık ve ayrımcılığa neden olan etkenler hakkında bilgi edinmelerini sağlamak, • Proje döngüsü ve proje yönetimi analizi ile ilgili bilgi edinmelerini sağlamak, Beceriye dayalı hedefler • Yaşayan Kütüphane ile insan haklarını ilişkilendirebilmelerini sağlamak, • İnsan hakları ile günlük hayat pratiklerini ilişkilendirebilmelerini sağlamak, • Proje oluşturma becerilerini geliştirmek, • Ekip çalışması becerilerini geliştirmek, Tutuma dayalı hedefler • Katılımcıların, insan hakları odaklı bir perspektif edinmelerini sağlamak, • Yaşayan Kütüphane düzenleme konusunda motivasyonlarını arttırmak, • İnsan hakları ve ayrımcılık temalı gençlik projeleri içinde yer almaları ve bu çalışmaların yaygınlaştırılması için yeni girişimlerde bulunmaları için istek uyandırmak.

Uygulamanın Geliştirilmesi Gerektiği Düşünülen Hedefler Bilgiye dayalı hedefler • Yaşayan Kütüphane’yi yerel ihtiyaçlar özelinde düzenlemeyle ilgili aşamaları tespit etme yolları hakkında bilgilenmelerini sağlamak. • Türkiye’de sivil alan ve gençlik alanındaki paydaşlara fon veren kurumlar hakkında bilgilendirme yapmak.

Beceriye dayalı hedefler • İnsan hakları ve ayrımcılık kavramlarını ilişkilendirebilmeleriyle ilgili örneklerin çeşitlendirilmesi. Katılımcıların değerlendirme formunda yazdıkları geribildirimlerin tamamına burada yer vermek mümkün değil. Formlardaki açık uçlu sorulardan ve sözlü değerlendirmeden aldığımız bazı geribildirimleri aşağıda bulabilirsiniz. Eksik kalan birşeyler olsa bile süreç içerisinde karşılıklı iletişimle tamamlayacağımıza inanıyorum. Eksik yanlarımı da tamamlamak koşuluyla Yaşayan Kütüphane projesi yapabilirim. Yaşayan Kütüphane artık kafamda daha net. Kendimi ne kadar önyargısız ve insan hakları konusunda bilgili düşünsem de eğitimde yanıldığımı anladım. Verim açısından mekanın çok güzel bir seçim olduğunu düşünüyorum. Daha önce Yaşayan Kütüphane deneyimimiz olsa bile çok eksik olduğumuz birçok şey öğrendim. Ayrımcılık konusu üzerine daha fazla durulabilirdi. Projeyi uygularken basite almamız gerektiğini anladım. İnsan hakları temeli gibi çok sağlam bir temelimiz oldu. Rahat hissettim ve herkes çok katılımcıydı. Artık bazı kelimeleri söylerken anlamı üzerine çok fazla düşünüyorum. Ekip olabildik ve birbirimizi tamamladık.

Tablo 1 Eğitime Dair Genel Memnuniyet Derecelendirmesi 12

Kişi Sayısı

10 8 6 4 2 0 10

100

Değerler

Tablo 2 Eğitime Dair Genel Memnuniyet Derecelendirmesi 6 5

Değerler

4 3 2 1 0

İH ile ilgili kavramları birbiriyle ilişkilendirebiliyorum

İH tarihsel gelişimi hakkında fikir sahibiyim

İH ve ayrımcılık kavramını ilişkilendirebiliyorum

İH'nı günlük hayat pratiklerimle ilişkilendirebiliyorum

Ayrımcılık nedir biliyorum

Ayrımcılığa neden olan şeyleri biliyorum

Oturum İsimleri

Yaşadığım toplumda ayrımcılığa uğrayan kimlikleri biliyorum

Toplumsal normları sorgulayabiliyorum

Okuduklarımda ve izlediklerimde ayrımcılıkla ilgili durumları fark edebiliyorum

Dilin ayrımcılık üzerindeki etkisini biliyorum

Tablo 3 Yaşayan Kütüphane Projesi Bağlamında Hedefler 4.7 4.6

Değerler

4.5 4.4 4.3 4.2 4.1 4 3.9

YK'nin tarihsel YK sürecini düzenleme biliyorum aşamalarını biliyorum

Bir durum Proje döngüsü üzerine aşamalarına SWOT analizi hakimim yapabiliyorum

YK faaliyet planını biliyorum

YK'yi YK'yi farklı YK etiği ve projelendire- mekanlarda değerlerini bilirim tasarlayabilirim sorgulayabiliyorum

YK'nin hakla ilişkiler ve tanıtımını yapabilirim

Oturum İsimleri

Tablo 4 Bilgiye Dayalı Hedeflerden Bazıları 5 4.8 4.6

Değerler

4.4 4.2 4 3.8 3.6

İH ilgili kavramları biliyorum

Ayrımcılık nedir biliyorum

Ayrımcılığa neden olan şeyleri biliyorum

Yaşadığım toplumda ayrımcılığa uğrayan kimlikleri biliyorum

Dilin ayrımcılık üzerindeki etkisini biliyorum

YK'nin Proje döngüsü YK tarihsel aşamalarına düzenleme sürecini hakimim aşamalarını biliyorum biliyorum

Oturumlar

YK faaliyet planını biliyorum

YK düzenleme aşamalarını biliyorum

Tablo 5 Beceriye Dayalı Hedeflerden Bazıları 4.7 4.6 4.5

Değerler

4.4 4.3 4.2 4.1 4 YK'yi projelendirebilirim

YK'nin hakla iilişkiler ve tanıtımını yapabilirim

YK'yi farklı mekanlarda tasarlayabilirim

Bir durum üzerinde SWOT analizi yapabiliyorum

Oturumlar Tablo 6 Tutuma Dayalı Hedeflerden Bazıları 4.7 4.6 4.5 4.4

Değerler

4.3 4.2 4.1 4 3.9 3.8 3.7 İH ile ilgili kavramları birbiriyle ilişkilendirebiliyorum

İH ve ayrımcılık kavramını ilişkilendirebiliyorum

İH'nı günlük hayat pratiklerimle ilişkilendirebiliyorum

Oturumlar

Toplumsal normları sorgulayabiliyorum

Okuduklarımda ve izlediklerimde ayrımcılıkla ilgili durumları fark edebiliyorum