18/03/2013 No: 1/2013
Ulusal Gençlik (ve Spor) Politikası Belgesinde Temel Eğilimler Politika Notu Volkan Yılmaz Gençlik ve Spor Bakanlığı tarafından hazırlanan “Ulusal Gençlik ve Spor Politikası Belgesi” Bakanlar Kurulu tarafından 26 Kasım 2012 tarihinde onaylanmış ve 27 Ocak 2013 tarihli Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.1 Ulusal Gençlik (ve Spor) Politikası Belgesi, ülkemizde Gençlik ve Spor Bakanlığı’nın önümüzdeki dört yıl için öngördüğü gençlik politikalarına dair bir referans metni özelliği taşımaktadır. Bu ilk politika belgesini takiben, Bakanlık en geç her dört yılda bir gençlik politikası belgesi hazırlayacağını duyurmuştur. Bu araştırma notunda Ulusal Gençlik (ve Spor) Politikası Belgesi’nin gençlik politikalarına ilişkin bölümü üç başlık altında değerlendirilecektir. Bu üç başlık altında sırasıyla Politika Belgesinin hazırlanma yöntemi, Belgenin dayandığı genç tanımı ve Belgeye hakim olan gençlik algısı tartışılacaktır. Bu araştırma notunda, Belge içerisinde farklı politika alanlarında koyulan hedefler ve politika önerilerinin değerlendirilmesi yerine, hak temelli ve demokratik gençlik politikaları yaklaşımı2 içerisinden Belgenin temel nitelikleri incelenecektir.
I. Hazırlanma yöntemi Günümüzde farklı politika alanlarında ülke politikalarının oluşturulması sürecinin başta ilgili politikadan etkilenme olasılığı olan toplumsal kesimler ve bu kesimlerin örgütleri olmak üzere tüm paydaşların katılımına açık hale getirilmesi demokrasinin gerekliliklerinden olarak algılanmaktadır. Ulusal Gençlik (ve Spor) Politikası Belgesi’nin oluşturulması sürecinde Bakanlık 17 gençlik çalıştayı ile bir gençlik şurası düzenleyerek ve internet sitesi üzerinden görüş toplayarak, gençlik politikalarının oluşturulmasında gençlerin ve gençlik alanında çalışan farklı paydaşların katılımlarını sağlamaya yönelik önemli bir çalışma yürütmüştür. Politika Belgesinin hazırlık sürecindeki bu
1
Ulusal Gençlik (ve Spor) Politika Belgesi’nin tam metnine buradan erişebilirsiniz. Bu yaklaşımı en iyi ifade eden Türkçe metin için bkz. Kurtaran, Y., Nemutlu G ve Yentürk, N., 2008, Gençler Hakkında, Gençlik İçin, Gençlerle, içinde (Yentürk, N. vd. ed.) Türkiye’de Gençlik Çalışması ve Politikaları, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. 2
2 çalışmalar, gençlik politikalarının katılımcı bir biçimde oluşturulmasına yönelik ülkemizde ilk deneyimlerden birini oluşturması nedeniyle önemlidir. Hem akademik yazında hem de siyasette, politika oluşturma süreçlerinin nasıl demokratik bir biçimde kurgulanabileceğine dair ortak prensipler oluşturulmasına yönelik tartışmalar sürmektedir. Bu tartışmalar sürerken, uluslararası kuruluşlar belirli temel prensipleri gündeme getirmektedirler. Örneğin, Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD) devletlerin yurttaşları politika oluşturma süreçlerine katmak üzere şu adımları atmaları gerektiğini bildirmektedir: • Devletler yurttaşlarına tam, tarafsız, güvenilir, kolay bulunabilir ve anlaşılabilir bilgiyi sağlamalı, • Katılım mekanizmaları ve süreçlerinin hedefleri, kuralları ve sınırları açık olmalı, • Devletler yurttaşlarından topladıkları görüşlerin ne ölçüde nihai politikalara yansıdığını şeffaf olarak bildirmeli, • Devletler yurttaşlarına yeni düşünceler ve öneriler oluşturabilecek kadar zaman tanımalı ve esneklik sağlamalıdır.3 OECD’nin bu önerilerinin önümüzdeki yıllarda - özellikle yeni Politika Belgesinin hazırlanması çalışmalarında - Bakanlık tarafından hayata geçirilmesi, bu süreçte gençlerin, gençler tarafından kurulan ve yürütülen örgütlerin ve gençlerle çalışan örgütlerin katılımını daha etkin hale getirebilir. Böyle bir yaklaşım, mevcut Politika Belgesi’nin hazırlanması sürecinde hangi kuruluşların hangi objektif kriterler çerçevesinde dahil edildiğiyle ilgili soru işaretlerini de giderecektir.
II. Gençlik tanımı Akademik yazında ve farklı ülkelerdeki gençlik politikalarında gençliğin nasıl tanımlanacağı üzerinde herhangi bir uzlaşma yoktur. Gençliğin yaş aralıkları üzerinden tanımlanması yönündeki görüşlerle birlikte, gençliğin kültürel olarak tanımlandığına dair yaklaşımlar bulunmaktadır. Ancak gençlik politikaları alanında, her ne kadar teknik bir mesele gibi görünse de, yasal olarak gençliğin kimlerden oluştuğuna dair yazılı ya da yazılı olmayan tanımlar gençlik politikalarının kimi hedeflediğini belirlemektedir. Ulusal Gençlik (ve Spor) Politikası Belgesi gençliği 14-29 yaş aralığındaki kişiler olarak tanımlamaktadır. Politika Belgesi neden bu yaş aralığının seçildiğine dair bir bilgi vermemektedir. Bilindiği üzere, ülkemizde 18 yaşının altındaki herkes yasal olarak çocuk kabul edilmektedir. 16 yaşını dolduran bireyler ise yasal olarak çalışabilmektedirler. Şüphesiz ki çocukluk döneminden gençliğe geçiş bu yaşları da kapsayan geniş bir zaman aralığına yayılmaktadır. Bu nedenle, Belgenin çocuk politikaları ile gençlik politikalarının kesiştiği ergenlik döneminde hangi politika alanlarında hangi politika yaklaşımın hakim olacağına dair bir değerlendirme yapması beklenirdi.
3 OECD, 2001, Engaging Citizens in Policy-making: Information, Consultation and Public Participation, OECD Public Management Policy Brief.
3
III. Gençlik algısı Farklı siyasi görüşlerin gençliğe dair farklı tahayyülleri olabilmektedir. Ancak demokratik ve hak temelli gençlik politikalarının temelini devletin her birey gibi gençlerin de kendi yaşamlarına dair kararlarını özgür iradeleri ile alabilmelerini kolaylaştırıcı bir rol üstlenmesi yaklaşımı oluşturmaktadır. Bu yaklaşım içerisinde gençlerin ihtiyaçları ancak kendileri tarafından belirlenebilir. Tabii ki devlet ve diğer tüm paydaşlar gençlere bu ihtiyaçları belirlemek için gereken tüm bilgileri açık ve anlaşılır olarak sunmakla yükümlülerdir. Gençlik politikaları da gençler tarafından belirlenen ihtiyaçlara cevap vermelidir. Örneğin, Belge içerisinde tek ebeveyne sahip olmanın gençler için önemli bir sorun olduğu iddia edilmekte, ancak bu iddia ne gençlerin kendi deneyimlerine ne de bu alanda yapılmış bilimsel çalışmalara dayandırılmamaktadır. Ülkemizin tarihi boyunca devletin ve siyasi aktörlerin farklı gençlik tahayyülleri olagelmiştir.4 Her ne kadar Türkiye’de yakın döneme kadar tanımlanmış gençlik politikaları olmamış olsa dahi, bu tahayyüller devletin gençlerle kurduğu ilişkiyi belirlemiştir. Ulusal Gençlik (ve Spor) Politikası Belgesi de geçmişteki eğilimden uzaklaşamamıştır. Gençler Politika Belgesi’nde bazen “korunması gereken” bir toplumsal kesim, bazense “geleceğin taşıyıcısı” olarak sunulmaktadır. Politika Belgesi gençlik politikalarında değerler konusunda eklektik bir yapı arz etmektedir. Belge bir yandan çerçevesi insan hakları sözleşmelerinde netleştirilmiş evrensel insan hakları değerlerine vurgu yapmakta iken, diğer yanda sınırı belirli olmayan milli ve manevi değerlere de göndermelerde bulunmaktadır. Bu durum, özü itibariyle – bazı durumlarda – belirli bir uzlaşmazlık oluşmasına katkı sağlamakta, ancak bunun çözümleriyle ilgili öneri geliştirmemektedir. Oysa demokratik ve insan hakları temelli bir gençlik politikası yaklaşımı içerisinde gençler, devlet tarafından her yurttaş kadar kendi yaşamlarında söz sahibi olması gereken bireyler olarak tanınırlar. Bu yaklaşım çerçevesinde gençlik politikalarının temel başarı kriteri, gençlere toplumun geleceği ile ne ölçüde sorumluluk yükleyebildiği değil, gençlerin bugün çözülmesi gereken ihtiyaçlarına ne ölçüde cevap verebildiği ve gençlerin kendi yaşamlarına dair karar alma evrenlerini ne derece genişletebildiğidir.
Sonuç Yerine Bu araştırma notunda değinilen eksikleri olmakla birlikte, Ulusal Gençlik (ve Spor) Politikası Belgesi’nin katılımcılığın bir yöntem olarak önemsendiği bir süreç sonunda oluşturulmuş olması önemli bir gelişmedir. Belge belirli bir süre için Türkiye’de gençlik politikalarının hedeflerini ve Gençlik ve Spor Bakanlığı’nın politik izleğini takip etme imkanı sağlaması açısından, başta gençler tarafından kurulan ve yürütülen örgütler ile gençlerle çalışan örgütler olmak üzere gençlik alanının tüm paydaşlarına ortak bir referans metni sunmaktadır. Umarız Ulusal Gençlik (ve Spor) Politikası Belgesinin yayınlanmasıyla başlayan süreç, ülkemizde demokratik ve hak temelli bir gençlik politikasının oluşturulmasına yönelik bir tartışma ortamına zemin hazırlar ve bu tartışma sürecine tüm farklılıklarıyla gençler ve gençlerin kuruluşları eşitler üzerinden ulaşma ve burada söz söyleme hakkına sahip olurlar.
4
Demet Lüküslü, 2009, Türkiye’de “Gençlik Miti,” İletişim Yayınları.