İSTANBUL BİLGİ ÜNİVERSİTESİ STK EĞİTİM VE ARAŞTIRMA BİRİMİ *** STK Çalışmaları ‐ Eğitim Kitapları Bütçe İzleme Dizisi no 6
GENÇLERİN GÜÇLENDİRİLMESİNE YÖNELİK HARCAMALARI İZLEME KILAVUZU Nurhan Yentürk Yörük Kurtaran
Bilgi STK Gençlik Çalışmaları MART 2010
1
STK ÇalışmalarıEğitim Kitapları Bütçe İzleme Dizisi’ne hoş geldiniz. Sivil Toplum Kuruluşlarının gerek yurtdışında gerekse Türkiye’de bütçeyi izleme konusunda yaptıkları çalışmaların, oluşturdukları ağ ve platformların gittikçe yaygınlaştığını söyleyebiliriz. Bu konuda ortaya çıkan bilgi ve eğitim ihtiyacına cevap verebilmek amacıyla bu konuda eğitim programları, eğitim kitapları ve izleme raporları geliştirmek üzerine çalışmaya başladık. STK Çalışmaları Eğitim Kitapları, Bütçe İzleme Dizisi altında çıkacak olan yayınların ilk grubu temel bütçe okuma yazma kapsamında değerlendirilebilecek olan iki eğitim kitabıdır: Temel Bütçe Okuma Yazma ve Çok Yıllı Bütçe İzleme Kılavuzları. Bu iki temel bütçe okuma yazma eğitim kitabını tematik izleme eğitim kitapları/raporları izleyecektir. Tematik raporların amacı STK’lara izleme yöntemi önermek ve her yıl yine STK’ların katılımıyla bütçeleri izleyerek yayınlamaktır. Bu diziden yayımlanan eğitim kitapları ve raporlar: 1)Temel Bütçe Okuma Yazma Kılavuzu 2) Çok Yıllı Bütçe İzleme Kılavuzu 3) Sosyal Koruma Harcamalarını İzleme Kılavuzu 2009 2010 – 2011 4) Askeri ve İç Güvenlik Harcamalarını İzleme Kılavuzu 2009 2010 – 2011 5) Çocuğun Korunmasına Yönelik Harcamaları İzleme Kılavuzu 6) Gençlerin Güçlendirilmesine Yönelik Harcamaları İzleme Kılavuzu 7) Engellilere Yönelik Harcamaları İzleme Kılavuzu Prof.Dr. Nurhan Yentürk
İstanbul Bilgi Üniversitesi Sivil Toplum Kuruluşları Eğitim ve Araştırma Birimi Direktörü STK ÇalışmalarıEğitim Kitapları Bütçe İzleme Dizisi editörü
Nurhan Yentürk ve Yörük Kurtaran Gençlerin Güçlendirilmesine Yönelik Harcamaları İzleme Kılavuzu STK Çalışmaları ‐ Eğitim Kitapları Bütçe İzleme Dizisi no 6 İstanbul, Mart 2010 © İSTANBUL BİLGİ ÜNİVERSİTESİ STK EĞİTİM VE ARAŞTIRMA BİRİMİ
Dolapdere Kampüsü, Kurtuluş Deresi Caddesi No: 47 Dolapdere 34440 Beyoğlu‐İstanbul Telefon: 0212 311 5469, 0212 311 5404, 0212 311 5403, 0212 311 5222 Faks: 0212 297 01 34 e‐posta: stkmerkezi@bilgi.edu.tr yenturk@bilgi.edu.tr Bu rapora http://stk.bilgi.edu.tr/stkButce.asp den ulaşılabilir.
2
ÖZET Gençlerin Güçlendirilmesi’ne yönelik harcamaları izleyebilmek için Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü, Yüksek Öğrenim Kredi ve Yurtlar Kurumu (YURTKUR), AB Eğitim ve Gençlik Programları Merkezi Başkanlığı (Ulusal Ajans)’nın harcamalarını, Sosyal Destek Programı (SODES) kapsamındaki gençlik projeleri ve Türkiye İş Kurumu (İŞKUR)’un gençlerin istihdamına yönelik harcamalarını, TÜBİTAK bursları, Yüksek Öğrenim Kurumu Araştırma görevlileri bursları, Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) yurtdışı öğrenim bursları, MEB Orta Öğretim Yurt ve Burslar Daire Başkanlığı’nın burslarını inceledik. 2008 yılında toplam 2,387,298,878 TL olan harcama 2009 yılında 3,143,090,232 TL olarak gerçekleşmiştir. Gençliğe harcanan toplam bütçenin yaklaşık % 80’ini oluşturan Gençlik Spor Genel Müdürülüğü’nün ve YURTKUR’un harcamalarında 2010, 2011 yıllarında reel bir azalma öngörülmektedir. Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (GSYİH) içinde, gençleri güçlendirmeye yönelik yapılan harcamaların payı, 2007 – 2009 yıllarında, sırasıyla % 0.2, % 0.2, % 0.3 olarak hesaplanabilmektedir. Bu oran, Türkiye’de söylemde çok önemseniyormuş gibi gözüken gençliğe kaynak ayrılmadığının göstergesidir. Bütçede gençlik yoktur. Kaldı ki bu hesaplamaya içinde spor ve işsizlikle mücadele gibi doğrudan gençliğin güçlendirilmesine yönelik olmayan harcamalar da dahil edilmiştir. Gayri Safi Yurt İçi Hasıla içinde gençlerin güçlendirilmesine yönelik yapılan harcamaların artması gerekmektedir. Kamudaki diğer kurumların, bütçelerinde gençlerin güçlendirilmesine yönelik yeni programların açılması ile de artış sağlanmalıdır. Halbuki, yaptığımız tahminlere göre bu oranın, önümüzdeki 3 yıl daha da düşmesi öngörülmektedir. Türkiye’de 15–24 yaşları arasında genç nüfusun % 30’unu oluşturan “eğitim alan gençler”, 2007–2009 yıllarında gençlerin güçlendirilmesine yönelik yapılan harcamaların yaklaşık %75’ini almaktadır. Oysa “eğitim dışındaki gençler” genç nüfusun %70’ini oluşturmalarına rağmen, gençlerin güçlendirilmesine yönelik bütçeden aldıkları pay % 25 ile sınırlı kalmaktadır. Yüksek Öğretim Kurumlarının harcamaları gençlerin güçlendirilmesine yönelik harcamalarla b irarada düşünüldüğünde bile oran % 1.2 civarında kalmaktadır. Ortaöğretim de eklendiğinde bu oran ancak % 2’ye ulaşabilmektedir.
3
1. ÇALIŞMANIN KAPSAMI VE YÖNTEMİ KAPSAM Çocukluk ve gençliğin evrensel bir tanımını yapmak zordur. Birleşmiş Milletler Eğitim Bilim ve Kültür Örgütü “gençlik” için geçerli yaş grubunu 15–24 yaş arasında kabul ederken1 Dünya Bankası 12–24 yaş grubunu2, Avrupa Birliği ise 15–25 yaş grubunu genç olarak nitelemiştir.3 Fakat AB destekli Gençlik Programı altındaki bazı Eylem’ler, 13 – 30 yaş arasındaki gençlerin yararlanmasına yönelik kurgulanmıştır.4 Neredeyse dünyadaki tüm ülkeler tarafından kabul görmüş olan Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi’ne göreyse 18 yaşına dek herkes çocuk kabul edilmektedir.5 Bu çalışma çerçevesinde çocuğa ve gençliğe yönelik harcamaların ayrıştırılmasında da önemli zorluklardan biri çocuk ve genç yaş aralığının belirlenmesiydi. Çocuk ve gençlikle ilgili harcama kılavuzları geliştirilirken Çocuğun Korunmasına Yönelik Harcamaları İzleme Kılavuzu’nda 0‐18, Gençlerin Güçlendirilmesine Yönelik Harcamaları İzleme Kılavuzu’nda ise 15‐24 yaş aralığını inceledik. Eğer harcama koruma ile ilgili ise ve 0‐18 yaş aralığındaki bireyler için yapılmışsa Çocuğun Korunmasına Yönelik Harcama Kılavuzu’nda, eğer güçlendirme ile ilgili ise ve 15‐24 yaş grubundaki bireyler için yapılmışsa Gençlerin Güçlendirilmesine Yönelik Harcamaları İzleme Kılavuzu kapsamında değerlendirdik. Bu yaklaşım, kamudaki yeni gençlik yapılanması kapsamında STK’ların desteğiyle oluşturulan Gençlik Strateji Dokümanı’ndaki yaş aralığıyla da uyumludur. Bu çerçevede kılavuzun bu gelişmeleri de veri olarak desteklemesi muhtemeldir.
1
United Nations. 2007. United Nations World Youth Report 2007, http://www.un.org/esa/socdev/unyin/documents/wyr07_introduction.pdf (09.03.2008) 2 Worldbank. 2006. World Development Report 2007 Development and the Next Generation, Worldbank, Washington D.C. s. 40. 3 European Union .2001. European Commission White PaperA New Impetus for European Youth, Commission of the European Communities COM 2001 (681) Final, Brussels, http://europa.eu/scadplus/leg/en/cha/c11055.htm, s. 6. (09.03.2008) 4 Avrupa Komisyonu Gençlik Program Kılavuzu 2010, http://www.ua.gov.tr/uploads/genclik/2008/program‐guide/Program_Kilavuzu_2010.pdf 5 Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına dair Sözleşme, http://www.unicef.org/turkey/crc/_cr23a.html
4
Gençlerin Güçlendirilmesini, gençlerin özerk ve eşit bireyler olarak yaşayabilmeleri, genç olarak toplumsal hayata katılabilmeleri için yapabilirliklerinin ve yetkinliklerinin arttırılması amacıyla güçlendirilmeleri anlamında kullandık. 6 Çocuğun Korunmasını, diğer bir deyişle bedensel, zihinsel, sosyal ve duygusal gelişiminin sağlanması, ihmalden ve istismardan korunması, içinde bulunduğu sosyo‐ekonomik koşulların düzeltilmesi, karşılaşabileceği risklerle mücadelede güçlendirilmesi ve çocuk haklarına yönelik duyarlılığın tüm toplumda yaygınlaştırılması anlamında kullandık.7 Bu anlamda, 15‐24 yaş grubundaki gençlerin güçlendirilmesi kapsamında ele alınan kurumlar ve harcamalar şunlardır: ‐ Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü (GSGM): Spora ve gençliğe yönelik harcamalar ‐ Kredi ve Yurtlar Kurumu (Yurt Kur): Üniversite gençliğinin barınması, kredi ve burslarına yönelik harcamalar ‐ DPT’ye bağlı Avrupa Birliği Eğitim ve Gençlik Programları Merkezi Başkanlığı (Ulusal Ajans): Hayatboyu Öğrenme ve Gençlik Programları ile ilgili harcamaları ‐ Sosyal Destek Programı (SODES): Gençliğin güçlendirilmesi ile ilgili kültür ve sanat projeleri ‐ TÜBİTAK altındaki Bilim İnsanı Destekleme Daire Başkanlığı (BİDEB): Genç araştırmacılara yönelik karşılıksız eğitim bursları ‐ Türkiye İş Kurumu (İşkur): Aktif işgücü programlarından mesleki eğitim konularında yararlanan gençlere yönelik harcamalar ‐ Milli Eğitim Bakanlığı: Gençlere yönelik burs ve yurtlarla ilgili harcamalar ‐YÖK: Üniversitelerde çalışan araştırma görevlilerini yurt dışı eğitimlerine yönelik burslar
6 Gençlik politikalarının dayanağını oluşturan bu kavramların ve yaklaşımın tartışıldığı bir çalışma
olarak bkz. Yentürk, N. Kurtaran, Y. Ve Nemutlu, G. Türkiye’de Gençlik Çalışması ve Politikaları, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2008. 7 Progress for Children: A Report Card on Child Protection. Number 8, September 2009. S. 2.
5
‐ Kültür ve Turizm Bakanlığı: Gençlere ve çocuğa yönelik müze ve sanat faaliyetleri ile ilgili harcamalar ve AB Kültür Programı ile ilgili harcamalar ‐ Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı (KOSGEP): Genç girişimcilere yönelik program kapsamındaki harcamalar. Özellikle, TÜBİTAK, YÖK, Milli Eğitim Bakanlığı ve İŞKUR tarafından gençlere yönelik harcamalarda 24 yaş üzerindekilere yönelik harcamaları yer yer dahil etmek zorunda kaldık. Gerek çocuğun korunması gerek gençlerin güçlendirilmesi kılavuzlarında eğitime yönelik harcamaları kılavuzun ana bölümlerine katmadık. Bu yaklaşımın temel nedenlerinden biri, eğitim dışındaki desteklerin en az eğitim kadar önemli olduğu yönündeki düşüncemizdir. Gençlerle ilgili tartışmaların “eğitimde reform” konusuna sıkıştığı da gözönüne alındığında, gençleri odağına alan kamu politikalarında eğitim dışındaki olanaklarla ilgili harcamaların mevcut tartışma süreçlerine eklemlenmesi için böyle bir strateji izledik. Gençliğe yönelik yüksek öğretim ve orta öğretim harcamalarını toplam harcamlar tablosunun ekinde ele aldık. Bunun birkaç nedeni vardır: Birinci olarak, bu harcama kaleminin bütçe harcamalarının fonksiyonel sınıflandırmasına yönelik tablolarında gerek geriye doğru gerek ileriye yönelik olarak kolayca bulunabilmesi ve ikinci olarak da eğitim harcamalarının yüksek olması nedeniyle, eğitim harcamaları katıldığında eğitim dışı çocuk ve gençlik harcamalarının göz ardı edilmesi eğiliminin ağır basmasıdır. 8 Bu kılavuzda da mahalli idarelerin çocuğun korunması ve gençlerin güçlendirilmesine yönelik harcamaları yer almamaktadır. 8 Çocuğun eğitimine ilişkin harcamaları da izlemek isteyen STK’lar bu ekleri kullanarak eğitim
harcamalarını izlemek için gerekli yöntemi ve kaynaklara ulaşabilirler. Ayrıca bu konuda Eğitim Reformu Girişimi, 2007 ve 2008 yıllarında Eğitim İzleme Raporları yayınlamıştır, bu raporlar önemli bilgiler içermektedir http://www.erg.sabanciuniv.edu.
6
YÖNTEM Yöntem olarak ikinci bölümde, öncelikle yukarıda sayılan kurumların harcamalarını alt kalemler olarak inceleyip doğrudan gençliğin güçlendirilmesiyle ilgili olanları ayrıştırdık. Bu ayrıştırmayı genel anlamda beş kurum için yapabildik. Bu kurumdan birincisi olan GSGM için 2006‐2009 gerçekleşmiş harcamalarını Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğü verilerinden, 2010‐2012 verilerini Bütçe Mali Kontrol Genel Müdürlüğü’nün verilerinden aldık. Ancak GSGM’nin alt birimleri ile ilgili harcama detaylarını 2008 faaliyet raporundan aldık. Kurumun kendi internet sitesindeki veriler 2006 yılı gerçekleşmiş harcamalarını göstermekte daha ileriki yıllar için herhangi başka bir kaynak bulunamamaktadır. YURTKUR için 2006‐2009 gerçekleşmiş harcamalarını Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğü verilerinden, 2010‐2012 verilerini Bütçe Mali Kontrol Genel Müdürlüğü’nün verilerinden aldık. Alt birimler itibariyle harcamalar çok detaylı olarak YURTKUR’un faaliyet raporunda yer almaktadır. Üçüncü kurum olan, AB Eğitim ve Gençlik Programları Merkezi Başkanlığı (Ulusal Ajans) verilerine internet sitesinden ve Resmi Gazete’den ulaşmak mümkün olmaktadır. Dördüncü kurum olan SODES kapsamında yapılan harcamaların içinden DPT’nin internet sitesinde yayınlanan projeleri tek tek tarayarak gençlerin güçlendirilmesine yönelik olanları ayırdık. TÜBİTAK faaliyet raporlarında harcama verileri daireler ve dairelerin yürüttüğü projelere kadar inen ayrıntıda yer almaktadır. TÜBİTAK toplam harcaması için 2009‐2011 arası öngörü bulunmakla birlikte, alt birimler için ileriye yönelik öngörülere erişemedik. Üçüncü bölümde, gençlerin güçlendirilmesine yönelik harcama yapan ancak harcamaların çocuğa yönelik olanlarının ayrı olarak yayınlanmadığı/tasnif edilmediği İŞKUR’un gençliğe yönelik çalışmalarını kendi kaynaklarından yola çıkarak tanıttık. Ayrıca çocuğun korunmasına yönelik toplam harcamaların hesaplanabilmesi için kurumun yayınlaması gereken verilerin neler olduğunu açıkladık. İŞKUR ile yazılı ve sözlü iletişime geçip gençliğe yönelik harcamalarını ayrıştırarak bize yollamaların talep ettik ve bu verilerini çalışmamıza dahil ettik.
7
Benzer şekilde YÖK’ün üniversitelerde görevli araştırma görevlilerinin yur dışında eğtim örmelerine yönelik bursları, Milli Eğitim Bakanlığı Yurt dışı öğrenim bursları ve Ortaöğrenim yurt ve Burslar Daire Başkanlığı tarafından yapılan harcamaları kurumlardan telep ederek bulabildik. Dördüncü bölümde, verileri ayrıştırılamayan/olmayan kurumlara yer verdik. Bunlar Kültür Bakanlğı ve KOSGEP’tir. Beşinci bölümde gençlerin güçlendirilmesine yönelik bulunabilen tüm verileri toplam bir tablo olarak verdik ve gençlerin güçlendirilmesine yönelik harcamaları değerlendirdik ve politika önerilerinde bulunduk.
8
2. GENÇLERİN GÜÇLENDİRİLMESİNE HARCAMALARININ İZİNİ SÜRMEK
YÖNELİK
YAYINLANMIŞ
A. Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü (GSGM) GSGM, 356 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile Başbakanlığa bağlı olarak çalışmalarına devam etmektedir. Gençler ile ilgili ‘…gençlerin boş zamanının değerlendirilmesine ilişkin hizmetleri yürütmek, bilgi ve beceri kursları düzenlemek, gençlerin kötü alışkanlıklardan korunması için gerekli tedbirleri almak’, ‘Okul dışı izcilik ve spor faaliyetleri ile gençlik faaliyetlerini programlamak, düzenlemek, yönetmek ve gelişmesini sağlamak’, ‘…gençlik derneklerinin tescil, vize, aktarma işlemlerini yapmak’, ‘beden eğitimi, gençlik ve spor faaliyetleri için gerekli olan gençlik merkezleri, hostelleri, kampları … işletmek ve bu tesisleri vatandaşın istifadesine sunmak’, ‘gençlerin boş zamanlarının değerlendirilmesi hususunda diğer kuruluşlarla işbirliği yapmak’ 9 çerçevesinde belirlenmiş faaliyetlerin yürütülmesini, kendi bünyesindeki Gençlik Hizmetleri Dairesi Başkanlığı (GHDB) aracılığı ile hayata geçirmektedir. GSGM’nin yedi adet ana hizmet birimi içinde altısı doğrudan spor ile ilintiliyken, içlerinden sadece biri ‐ GHDB ‐ gençler ile doğrudan ilgilidir. Gençlik Hizmetleri Daire Başkanlığı (GHDB) bünyesinde sekiz adet şube müdürlüğü bulunmaktadır. Bu şube müdürlükleri; Destek Hizmetleri, Gençlik Merkezleri, Gençlik Kampları, Kutlamalar ve Kültürel Faaliyetler, Gençlik Sivil Toplum Kuruluşları, Çocuk Oyunları, Uluslararası İlişkiler, ve Rehberlik, Danışma ve Araştırma Şube Müdürlükleri’dir. İl başkanlıklarına bağlı Gençlik Merkezleri’ni çalıştırmak da GHDB’nin çalışma alanları içindedir. 10 Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü’nün bütçesi Tablo 1’da görülebilir. GSGM harcamalarını 2006‐2009 yılları için gerçekleşen 2010 için kanunlaşan ve 2011‐ 2012 için öngörülen harcamalar olarak görebiliyoruz. Harcamalar ve GSYH’ya oranları Tablo 1’de verilmektedir.
9 Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü, 2006 Faaliyet Raporu, Başbakanlık, Ankara
10 Ayrıntılı bilgi için bkz. Kurtaran, Yörük, Türkiye’de Gençlik Alanında Devletin Rolü, Türkiye’de
Gençlik Çalışmaları ve Politikaları, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınevi, İstanbul, 2007.
9
Bu tabloya göre GSGM’nin harcamalarında önümüzdeki dönemde bir artış öngürülmemektedir. Fakat gençlik alanındaki yeni yapılanma sürecinde yeni bir gençlik kurumunun kurulması gündemdedir. Bu durumda GSGM’nin yapısına nasıl devam edebileceğiyle ilgili gelişmelerin 2010 yılı içinde bütçe harcamalarını değiştirmesi mümkündür. Buna ek olarak yeni bir kurumun kurulma olasılığı çerçevesinde ek bir tablonun tüm analizlere eklenmesi mümkün olabilir. GSGM’nin alt birimlerinin gerçekleşmiş harcamalarına ilişkin 2008 yılı tarihli verilerine kurumun Faaliyet Raporları’ndan ulaştık. Tablo 2’de 2008 yılı ödenek ve harcamaları görülmektedir. Burada karşılaştırma olanağı elde etmek için, devletin kriz olmadan GSGM’ye ne kadar ödenek plandığı üzerinden bir yorum yapmamız mümkün olacaktır. Ocak 2010 tarihinde 2009 yılı harcamaları gerçekleşmiş olarak elimizde olacağı için harcamalar açısından da bir karşılaştırma yapılabilecektir. GSGM teşkilat yapısında ağırlıklı olarak sporla ilgili faaliyet yapan birimlerdedir. Bunlar Tesisler Dairesi Bşk., Spor Eğitimi Dai. Bşk., Spor Kontrolörleri Kurul Bşk., Spor Kuruluşları Dai. Bşk. Spor Federasyonları, Spor Faaliyetleri Dai. Bşk.’dır. 1993 yılından itibaren Spor Federasyonları, özerk federasyonlar haline dönüştürüldü ve başkanları seçimle işbaşına gelmeye başladı. Bu çerçevede Federasyonlara verilen bütçelerde Spor Federasyonları Dairesi’nden Spor Faaliyetleri Dairesi’ne kaydırıldı. Sporla ilgili dairelerin bütçeleriyle doğrudan gençlerin güçlendirilmesine yönelik hedefleri olan GHDB’nın bütçesi karşılaştırıldığında ciddi bir fark görülmektedir (Tablo 2).
10
11
GSGM teşkilatı içinde il başkanlıkları önemli bir yere ve önemli bir bütçeye sahiptir. İl başkanlıkları bütçesinden iller için gerekli malzeme, sportif faaliyetler hakem ve küçük onarımlar gibi genel harcamalar yapılmaktadır. Aynı zamanda illerde gençlik merkezi müdür ve personelinin maaşları ile gençlik merkezlerinin malzeme (donanım) ihtiyaçlari da il başkanlıkları bütçesinden karşılanmaktadır. Ayrıca illerin reklam ve kiralama gibi ayrı gelirleri olabilmektedir. Bu nedenle, GSGM tarafından illere gönderilen ödeneklerin içinde gençlik ve spora ayrılan harcamaları görmek mümkün olmamaktadır. İl başkanlıkları gelen taleplere göre ilgili bütçeyi kendi içinde ayırarak harcamaktadır. Bu çerçevede Tablo 2’de söz edilen GSGM il başkanlıkları kalemindeki harcamaların içinde de gençlik olmasına rağmen ayrıştırılmış bir biçimde görememekteyiz. Bu çerçevede il başkanlıklarının bütçelerinden ne kadarının gençliğe ne kadarının spora ayrıldığı bilgisine, yerel bir izleme süreci gerçekleştirilerek ulaşılması mümkündür. Fakat bu çalışma kapsamında böyle bir uygulama yapılmamıştır. GSGM bütçesi içerisinde, il başkanlıklarının bütçesi gençlik ve spor arasında nasıl dağıtılırsa dağıtılsın, spora ayrılan bütçe ile gençlik hizmetlerine ayrılan bütçe karşılaştırıldığında, spor lehine olan ağırlık dikkat çekmektedir. Örneğin 2008 toplam GSGM harcamaları, il başkanlıkları hariç toplam 246,864,646 TL’dir. Bu miktarın sadece % 2.2’si GHDB’ının payı iken % 6.8’i destek pizmetlerine, % 91’i ise sporla ilişkili olarak harcanmaktadır (Tablo 2). Raporun başında da belirtildiği gibi, bu kılavuzdaki genel analizlerde, gençlerin güçlendirilmesi kalemi altında Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü’nün tüm harcamaları dahil edildi. Halbuki spor, sadece gençlere değil tüm yurttaşlara yönelik olanakları kapsıyor. Bu durumda, gençlerin güçlendirilmesiyle ilgili harcamalar ve bunların GSYH’a oranlarında hesaplarken, spora yönelik harcamaları da dahil etmek zorunda kaldığımız için gençlere yönelik harcamaları olduğundan daha yüksek tahmin ettiğimiz burada belirtmek gerek. Alt birimlerin gerçekleşmiş harcamalarına ilişkin ayrıntılıları kurumun yıllık faaliyet raporlarından alıyoruz. 2009 yılıyla ilgili faaliyet raporuna 2010 bahar aylarından önce ulaşamayacağımız için analizlerde 2009’a yer verilemedi.
12
Yurt dışı fonlar Son 4 senedir, Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü harcama bütçesinde gözükmeyen çeşitli uluslararası fonlar ve işbirlikleri de gençlerin güçlendirilmesine yönelik yapılan harcamalardır. Bu harcamaların ilgili kalemler altında gözükmemesinin temel nedenlerinden biri, aşağıda ayrıntısı verilecek uluslararası kurumların bu nakit transferlerini vakıf statüsünde olan Gençlik Spor Vakfı üzerinden hayata geçirmesidir. Kağıt üzerinde ilgili uluslararası kuruluş tarafından STK’ya transfer olarak gözüken süreç uygulamada, ilgili vakfın bünyesindeki uzmanların Gençlik Hizmetleri Dairesi Başkanlığı’na hesap vermesi biçiminde yürümüştür. Bu uygulamaya ek olarak ilgili uluslararası kurumun harcamaları ayni katkı biçiminde de projelere yansıyabilmiştir. Bunları ayrıştırmak mümkün olmamaktadır. Bu projelerle ilgili Daire Başkanlığı tarafından yapılan eş finansman harcamaları GHDB’nın harcamaları içinde gözükmektedir. Vakıf üzerinden yapılan projeler için uluslararası kurumlardan elde edilen kaynakları kamunun yaptığı harcamalar içine katmadık. Bu uygulamalarla ilgili somut örnek, Gençlik Hizmetleri Dairesi Başkanlığı tarafından Dünya Bankası desteğiyle yürütülen Gençlik Sosyal Gelişim Programı’dır. Bu projeyle ilgili harcamalar da Vakıf bünyesinde olduğu için hesaplarımıza katmadık. Yeni kanun çalışmaları 2009 yılının yazından itibaren Başbakanlık talimatıyla görevlendirilen gençlik çalışma grubu, bürokratlardan oluşan beş kişilik bir ekipten oluşmaktadır. Bu grup TÜSSİDE’de (Türkiye Sanayi ve Sevk İdare Enstitüsü) kamu, yerel yönetimler, bazı STK’lar ve çeşitli sektör uzmanlarının katılımıyla yaklaşık 100 katılımcıyla büyük bir toplantı düzenlemiştir. Daha sonra bu grup içinden daha ufak bir çalışma grubu Gençlik Strateji Dokümanı üzerinde çalışmaya başlamıştır. Ayrıca gençlik çalışma grubunun kendi içinde, sivil toplum kuruluşlarının dahil edilmediği, bir çalışmayla gençlik alanında yeni bir kurumun kurulmasına yönelik bir çalışma yaptığı bilinmektedir. Her iki çalışmanın da son haline ulaşmak henüz mümkün olmamaktadır. Fakat bu yeni çalışmalar ve değişim süreci dikkate alındığında, gelecek yıllarda gençlik alanında yeni kurumlar ve bunların harcamaları ortaya çıkabilir ve varolan bazı kurumların ödenekleri azaltılabilir.
13
Yeni doküman ve önerilen yeni gençlik kurumunun içeriği belli olmadığı için gençlerin kamu politikalarına katılımını nasıl sağlayacağı, devlet kurumları arasında gençlik özelinde nasıl bir koordinasyon hayata geçireceği ve gençlerin ve sivil toplum kuruluşlarının ihtiyaçlarına yönelik nasıl bir yaklaşımla hangi politikaları hayata geçireceği konusunda bir netlik yoktur. Tüm bu gelişmelerin mevcut harcamaları nasıl değiştireceğini en erken 2011 yılında görebileceğiz. B. Yüksek Öğrenim Kredi ve Yurtlar Kurumu (YURTKUR) YURTKUR’un görevleri faaliyet raporlarında “Yüksek öğrenim öğrencilerine burs, öğrenim ve katkı kredisi vermek, Yüksek öğrenim öğrencilerine barınma hizmeti vermek, Kurum yurtlarında barınan öğrencilerin sosyal, kültürel, sportif vb. ihtiyaçlarını karşılamak üzere gerekli çalışmaları yapmak” olarak tanımlanmaktadır Burs: Ülke içerisinde yüksek öğrenim gören Türk gençlerinin, sosyal ve kültürel gelişimlerini kolaylaştırmak amacı ile devam ettikleri yüksek öğrenim kurumlarının normal öğretimleri süresince başarılı ve ihtiyaç sahibi öğrencilere Kurum tarafından karşılıksız olarak verilen maddi destektir. Öğrenim kredisi: Ülke içerisinde yüksek öğrenim gören Türk gençlerini maddi yönden desteklemek, sosyal ve kültürel gelişimlerini kolaylaştırmak amacı ile devam ettikleri yüksek öğrenim kurumlarının normal öğretimleri süresince verilen zorunlu hizmet yükümlülüğü bulunmayan borç paradır. Katkı kredisi: Yüksek öğrenim kurumları; öğrencilerine yönelik sosyal, kültürel ve sportif faaliyetler ile beslenmelerine katkıda bulunmak için her yıl Bakanlar Kurulunca tespit edilen miktarlarda katkı payı almaktadır. Katkı kredisi; katkı payına karşılık olarak öğrenci adına borç para kaydedilip, yüksek öğrenim kurumlarına ödenen paradır. Katkı kredisi Kurumca istenen şartları taşıyan her öğrenciye verilmektedir. YURTKUR’un üç ana hizmet birimi bulunmaktadır. Bunlar Kredi Dairesi Başkanlığı ve Yurt İdare ve İşletme Dairesi Başkanlığı ve YURTKUR Bölge müdürlükleridir. YURTKUR özel bütçeli bir kurum olduğu için devlet bütçesinden aldığı katkının yanısıra öz gelirleri bulunmaktadır. Bunlar yurt yatak ücreti, kantin gelirleri, tahsil edilen borçlar gibi gelirlerdir. YURTKUR’un harcamaları, bütçe katkısı, öz gelirleri
14
Tablo 3’de TL ve GSYH’ya oranlar olarak verilmektedir.
Merkezi Yönetim bütçesinden YURTKUR’a yapılan ve yapılması öngörülen transferlerin GSYH’ya oranına bakıldığında bir artış öngörülmediği anlaşılmaktadır (Tablo 3). Kredi Dairesi Başkanlığı ile Bölge müdürlükleri ve Yurt İdare ve İşletme Daire Başkanlığı’nun harcamalarını ayrı ayrı görmek YURTKUR harcamalarının hangi alanda yoğunlaştığını görmek açısından kolaylık sağlayacaktır. Tablo 4’te bu harcama rakamları yer almaktadır.
Tablo 4 üç ana birimin harcamalarını gösteriyor. En büyük harcama Kredi Dairesi Başkanlığı’nın borç verme kaleminde görülüyor. Bu harcama aslında isminden de anlaşıldığı gibi, ileride geri alınmak üzere yapılan bir harcama. Tablo 4’te yer alan yurtlara ve burslara yönelik harcamaların karşılıksız destek olduğu düşünülebilir. Ancak Yurtlar için yapılan harcamaların bir kısmının da öğrencilerden yatak ücreti olarak geri alındığını biliyoruz. Aşağıda yurtlar, krediler ve burslarla ilgili harcama ve gelirleri ayrı ayrı inceleyeceğiz.
15
B.1. Kredi Dairesi Başkanlığı Anayasa’da yer alan 42. Madde “Devlet, maddi imkânlardan yoksun başarılı öğrencilerin öğrenimlerini sürdürebilmeleri amacıyla burslar ve başka yollarla gerekli yardımları yapar.” demektedir. Böylece öğrenciler için “başarı” gibi ön koşullu bir yaklaşımla, aslında bir hak olarak tanımlanması engellenmiştir. Böylece Kredi Dairesi Başkanlığı’nın sunabildiği burs sayısı ve burs ve kredi miktarları, Anayası’nın 42. Maddesinde yer alan hükmü yerine getirmesine olanak vermemektedir. 2008 Faaliyet raporunda, “Kuruma müracaat eden ve belgelerini veren başarılı ve ihtiyaç sahibi öğrencilere burs, geri kalan öğrencilere ise öğrenim kredisi, başvuruda bulunan ve kurumca istenilen şartları taşıyan her öğrenciye katkı kerdisi verilmiştir” denilmektedir. 2008 yılı için 181,490 öğrenci arasından 32,338 öğrenci çeşitli kontenjanlar kapsamında ya da kayıtsız şartsız burs almaktadırlar. Bu kontenjanlar: ‐
ÖSYM Kılavuzundaki kontenjanlarının toplamı üzerinden üniversitelere,
‐ Milli Eğitim Bakanlığı Öğretmen Yetiştirme ve Eğitim Genel Müdürlüğüne; ‐ ÖSS sonucunda ilk 100 ’ e giren öğrencilere Sosyal devlet anlayışı gereği tabloda belirtilen öğrencilerimize kayıtsız şartsız olarak burs verilmektedir. ‐
Engelli
16
‐
Anne ve babası vefat eden
‐
Daruşşafaka Liseli mezunu
‐
Gazi çocuğu
‐
Şehit çocuğu
‐
Yetiştirme yurdunda barınan
‐
Amatör Milli sporcu
‐
Terör sebebiyle köyü boşaltılan
Kurumca verilen burs sayısının az olduğu, öğrencilerin esas olarak öğrenim kredisi ve katkı kredisi ile desteklendikleri söylenebilir (Tablo 5) . Üniversiteyi kazanmış ve ailesinin geliri düşük olan her genç bu yarışma içinde çok önemli bir başarı elde etmiş demektir. Fırsat eşitsizliğinin körüklememek için puana bakılmaksızın kendi bulunduğu yaşam koşulları içinde başarılı sayılabilecek (ailesinin gelirinin düşük olmasına rağmen üniversiteyi kazanmış) tüm öğrencilere burs verilmelidir. Bu çerçevede ilgili Anayasa maddesinin değişmesi gerekmektedir. Kurum tarafından verilen burs/kredi miktarı da oldukça azdır (Tablo 6). Artış oranları açısından bakıldığında enflasyon artışları dikkate alındığında burs miktarının yeterli olmadığı görülebilir. Özellikle 2008 yılındaki artış oranının enflasyon artış oranının altında olduğu görülmektedir.
17
Tablo 7’de Krediler Dairesi’nin kredi ve burs harcamaları ve YURTKUR’un kredi almış öğrencilerden yaptığı tahsilat, aldığı faizler ve aldığı para cezaları görülmektedir. Kredi harcamalarından bu gelirler çıkarıldığında Merkezi Yönetim bütçesinden net olarak harcanan kaynağın GSYH’nın yaklaşık %0.08’i kadar olduğu görülmektedir. Anayasanın 42 maddesinde yer alan başarılı ve ihtiyaç sahibi gençlere yönelik olarak Merkezi Yönetim bütçesinden ayrılan kaynak ise olağan üstü düşüktür. B. 2. Yurt İdare ve İşletme Dairesi Başkanlığı 2008 Faaliyet Raporu’nda Yurt İdare ve İşletme Dairesi Başkanlığı “ yüksek öğrenime devam eden öğrencilerin, çağın gereklerine uygun, modern ortamlarda, huzur ve güven ortamı içerisinde yurtlarda barındırılması, ucuz, sağlıklı ve dengeli beslenmeleri, sosyal, kültürel ve sportif yönden gelişmeleri için gerekli olan her türlü hizmeti yerine getirmeyi amaç edinmiştir. Bu amaçla, ülke genelinde yurt ihtiyaç ve önceliklerini
tespit
eder.
Yurtlara
alınacak
öğrencilerin
başvurularının
değerlendirmesi ile ilgili kayıt ve kabullerine ilişkin işlemleri yürütür” denilmektedir. Buradan ve Tablo 4’ten anlaşılacağı gibi, bu birim idari bir birimdir, yurtlara ilişkin esas harcamalar Bölge müdürlüklerince yapılmaktadır. Yurtlarla ilgili harcamaları değerlendirirken bu iki birimin harcamalarını birarada göz önünde bulundurucağız.
18
B.3. YURTKUR Bölge Müdürlükleri 2008 Faaliyet Raporu’nda Bölge müdürlüklerinin görevleri “Yurtlarda huzurun, can ve mal güvenliğinin sağlanması, yatak kapasitelerini ve boş yatak durumlarını bağlı yurtlarla koordine ederek atıl kapasite olmaması, gece hizmetlerinin aksatılmadan yürütülmesi için gerekli tedbirlerin alınması ile ilgili iş ve işlemleri yapar. Yurtlardaki küçük işletmelerle ilgili çalışmaları genel müdürlükçe tespit edilen statülere uygun olarak yerine getirir. Yaz aylarında hizmete açık kalacak yurtların ve küçük işletmelerin, yurtlarda konuk edileceklere ilişkin işlemlerin yerine getirilmesi için gerekli tedbirleri alır. Öğrenci disiplin, beslenme, sosyal, kültürel ve sportif faaliyetlerine ilişkin çalışmaların mevzuat ve genel müdürlük emirleri doğrultusunda yerine getirilmesini sağlar” şeklinde tanımlanmaktadır. Tablo 8’den YURTKUR yurtlarında barınabilen kız ve erkek öğrencilerin sayıları görülmektedir. Bu sayı oldukça düşüktür ve yüksek öğrenim gören gençlerin ihtiyacını karşılamaktan uzaktır. Sadece yurt talebini karşılayarak çözülecek bir sorun değildir. Bu çerçevede “gençlerin özerkliğini geliştirecek yaşam alanları”nı hedefleyen bütüncül bir yaklaşımın hayata geçmesine yönelik çok kademeli bir politika uygulama sürecine ihtiyaç vardır. Tablo 9 öğrencilerin verdikleri aylık yatak ücretini göstermektedir.
19
Aylık asgari ücretin 2008 yılı için ortalama 492 TL (iki dönem olarak hesaplanan net asgari ücretin ortalamasını alarak) olduğu düşünülürse ve ailede bir kişinin çalıştığını varsayarsak, ilgili maaşın her ay %15’i sadece yurt yatak ücretine gitmektedir. Bu çok yüksek bir rakamdır. 11 Merkezi yönetim bütçesinden yüksek öğrenim gören gençlerin ihtiyaçlarını gidermek için ayrılan kaynak oldukça kısıtlıdır ve mutlaka artırılmalıdır. Tablo 10 bu kaynağı göstermektedir. YURTKUR’un bünyesindeki birimlerden yurtlarla ilgili olan iki birimin tüm harcamalarının doğrudan yurtlarla ilgili harcamalar olduğun varsayarsak, bunlardan YURTKUR’un gelirlerinden yatak ve kantin gelirlerinin tümünü çıkararak elde ettiğimiz rakam Merkezi Yönetim’in bütçesinden yurtlara yönelik harcamalar olarak kabul edilebilir. Bu harcamalar yaklaşık verilen burslar kadardır ve GSYH içindeki payı çok düşüktür ve azalmaktadır. 11 Türkiye’de yurtların gençlerin eğitimi için temel bir ihtiyaç olduğunu gösteren bir çalışma için bkz.
B. Özer ve Y. Kurtaran, Türkiye’de Gençler ve Barınma, 2009, Gençlik Çalışmaları Birimi, İstanbul.
20
Yurtlarda barınmak için 2007 yılında 172,693 kişi başvururken, 2008 yılında ise 220,141 öğrenci başvurmuştur. Başvuran 220,141 öğrenciden öğretim yılı başı itibariyle asıl listeden 89;579 öğrenci yurtlara yerleştirilmiştir. Aralık ayına kadar yerleştirmeler devam ettiği için ilgili sene içinde tam yerleştirilen öğrenci sayısına ulaşmak mümkün olamamıştır. Dönem başındaki rakamlar temel alındığında kabul oranı %41’dir. 12 Ancak barınma desteği sadece yatak hizmetin ve sayısı ile ölçülemez. Eğer barınmayı sadece bir odada belirli bir dönem konaklamaktan öte, bizzat bir yaşam alanı olarak alırsak Yurt‐Kur’un sağladığı hizmetlerin geliştirilmesi gerektiği ortaya çıkar. Yurt‐ Kur’un 2006 yılında yayınlanan kılavuzuna göre, YURTKUR’un amacı yüksek öğrenim gören öğrencilere kredi vermek, yurt yaptırmak ve yurtların işletmesini sağlamak suretiyle gençlerin yüksek öğrenimlerini, sosyal ve kültürel gelişmelerini kolaylaştırmak olarak belirtiliyor. Ancak bazı rakamlara bakınca YURTKUR’un bu amaca ulaşmaktan oldukça uzak olduğu görülebilir. YURTKUR tarafından işletilen 219 yurt bulunmakta ve bu yurtlarda barınan öğrenci sayısı 200,942. Yurtlarda öğrenci başına düşen m2, sosyal alanlar kantinler, koridorlar dahil edildiğinde 13.5 m2 çıkıyor. Spor dışı sosyal alanlar spor için ayrılan alanların üçte biriyle sınırlıdır. Tüm yurtlarda bulunan bilgisayar sayısı 1,927’dir. Böylece 104 öğrenciye bir bilgisayar düşmektedir. Türkiye’de bir çok üniversite ve özel kurumun yüksek kira karşılığı barınma olanağı sunduğunu biliyoruz. Bu olanağı olmayan öğrencilerin ucuza barınabileceği çeşitli yurtlara yerleşmeleri oldukça yaygın bir olgu. Birçok genç üniversite eğitimini sürdürürken, bireysel özgürlüklerini geliştiremeyecekleri, bir çok konuda özgür tercihlerini yapamayacakları ve sorgulayamayacakları bir ortam içinde barınmak zorunda kalıyor. Üniversite öğrencilerine yurt olanaklarının artırılması, her üniversitenin kontenjanına bağlı olarak kampüs alanı içinde yurt olanağının da Yurt‐ Kur tarafından geliştirilmesi fırsat eşitliğinin sağlanması açısından vaz geçilemez bir unsur olarak karşımıza çıkıyor. Diğer yandan gençlerin sosyal ve kültürel gelişimine katkıda bulunmak ibaresinin amacında yer aldığı YURTKUR disiplin yönetmeliği, herhangi bir sosyal ve kültürel 12 Yurt‐Kur 2008 Faaliyet Raporu, 2009, Ankara
21
gelişime katkıda bulunmanın ötesinde, tümüyle yasaklayıcı, gençleri potansiyel suçlu kabul eden bir mantıkla hazırlanmış durumda.13 Bu çerçevede üniversite öğrencisi gençlerin barınabilmelerine yönelik sadece bütçesel açıdan yapılacak olumlu değişimler, bu sorunun çözülmesini sağlamayacaktır. C. AB Eğitim ve Gençlik Programları Merkezi Başkanlığı (Ulusal Ajans) UA tarafından sürdürülen ve genel anlamda gençlerin güçlendirmesine katkıda bulunduğu düşünülebilecek iki kapsamlı program bulunmaktadır. Bunlardan birincisi Gençlik Programı, ikincisi ise büyük oranda gençlerin güçlendirilmesine katkıda bulunan Hayatboyu Öğrenme Program’dır. Gençlik Programı Avrupa Komisyonu tarafından gençler için uygulamaya konmuş bir programdır. Bu program Avrupalı gençlerin aktif vatandaşlık, dayanışma ve hoşgörü duygularının gelişmesini ve onların Avrupa Birliğinin geleceğinin şekillenmesinde rol almalarını sağlamayı amaçlamaktadır. Gençlik Programı AB sınırları içinde ve arasında hareketliliği, yaygın eğitimi, kültürlerarası diyaloğu destekler ve sosyal, eğitimsel ve kültürel geçmişlerine bakmaksızın bütün gençlerin dahil edilmesine imkan sağlar. 14 Hayatboyu öğrenme programının amacı, “Topluluğu ileri bir bilgi toplumu haline getirmek, daha çok ve daha iyi iş imkanı yaratmak, sosyal bütünlüğü geliştirmek; çevrenin gelecek kuşaklar için daha iyi korunmasını sağlamak; özellikle de dünyada bir kalite referansına dönüşmelerini temin etmek amacıyla Topluluk içindeki eğitim ve öğretim sistemleri arasında karşılıklı değişim, işbirliği ve hareketliliği güçlendirmek" olarak tanımlanmaktadır. 15 Her iki program, programa katılan ülkelerde "ulusal ajanslar" aracılığıyla yönetilmektedir. Türkiye’de ulusal ajans DPT, AB Eğitim ve Gençlik Programları Merkezi Başkanlığı tarafından yürütülmektedir. Türkiye, Programlara katilmak için, Avrupa Birligi’nin genel bütçesine her yıl bir 13 Üniversite Öğrencilerinin Barınma Hakkı Çerçevesinde Yurt – Kur Mevzuatı, Yörük Kurtaran, 2007,
Toplum Gönüllüleri Vakfı, İstanbul 14 Ayrıntılı bilgi için bkz. http://www.ua.gov.tr/uploads/genclik/2008/program‐guide/Program_Kilavuzu_2009‐TR.pdf 15 http://www.ua.gov.tr/index.cfm?action=detay&yayinid= 7461927F111B3AFFA71DE3198573F086F893B
22
katkı payı ödeyecektir. Türkiye’nin öneyeceği bu katkı payı kısmen katılım öncesi fonlardan karşılanacak kısmen Türkiye’nin bütçesi tarafından karşılanacaktır. Dolayısıyla Türkiye’nin AB bütçesine ödeyeceği katkının devlet bütçesi tarafından karşılanan miktarı gençlerin korunmasına yönelik harcamalar içinde kabul edilmelidir. İlgili veriler Tablo 11’de görülmektedir.
Tablo 11’in ilk bölümünde her iki program için Türkiye’nin AB bütçesine ödeyeceği katkı miktarları görülmektedir. Birinci bölümde ayrıca bu katkının ne kadarının katılım öncesi fonlardan ne kadarının Türkiye’nin bütçesinden karşılancağı belirtilmektedir. Tablonun ikici bölümünde ise Türkiye’nin bütçesinden her iki programa ve toplam olarak yapacağı harcama görülmektedir. Bu bilgiler avro ve dolar olarak verilmektedir. Bu verilere göre Türkiye’nin bütçesinden yapılacak toplam harcama , 2009 yılı kuru sabit kabul edildiğinde, 2009 yılı için 61,622,000 TL; 2010 yılı için 66,796,400 TL; 2011 yılı için 72,248,000 TL ve 2012 yılı için 77,704000 TL olarak öngörülmektedir. Türkiye’nin AB gençlik programları ve hayatboyu görenme programları çerçevesinden yaptığı harcamalar 2007‐2013 dönemi için karar bağlanmış ve resmi gazetelerde yayınlanmıştır. Bu anlamda bu harcamaların artırılabilmesi için Türkiye’nin 2014‐2020 dönemi için bu programlara katkısını artırması gençlik STK’ları için önemli bir savunuculuk alanıdır.
23
C.1. Hayatboyu Öğrenme Programı Genel Koordinötürlüğü16’ncü yapılan harcamalar Yukarıda hesapladığımız harcamalarda gerek gençlik programlarını gerek hayatboyu öğrenme programlarına yönelik bütçeden yapılan harcamaları dikkate aldık. Ancak Hayatboyu Öğrenme programının tüm alt programları gençliğe yönelik değildir. Bu nedenle aşağıda bu alt programlarla ilgili bilgi verilmektedir. Comenieus Programı: Programın temel amacı, "Okul Eğitimi" alanında Avrupa ülkeleriyle işbirliği yapmak suretiyle eğitimde kaliteyi artırmak ve kültürel diyalogu sağlayarak dil öğrenimini teşvik etmektir. Bu program, Okul Öncesi Eğitim, İlköğretim ve Ortaöğretim alanlarını kapsamaktadır. Bu amaçla okul ortaklıkları, Comenius asistanlığı, hizmetiçi eğitim ve çok taraflı projeleri kapsamaktadır Erasmus Programı: Programın amacı Avrupa'da yüksek öğretimin kalitesini artırmak ve Avrupa boyutunu güçlendirmektir. Erasmus programı, üniversiteler arasında ülkelerarası işbirliğini teşvik ederek; öğrencilerin ve eğitimcilerin Avrupa'da karşılıklı değişimini sağlayarak; programa katılan ülkelerdeki çalışmaların ve alınan derecelerin akademik olarak tanınması ve şeffaflığın gelişmesine katkıda bulunarak bu amacı gerçekleştirmeye çalışmaktadır. Daha kaliteli yükseköğretim sunan Avrupa'da mezunlar daha donanımlı, iş dünyasının beklentilerine daha fazla cevap veren bireyler olacaklardır. Leonardo Programı: Program, AB'ye üye ve aday ülkelerin mesleki eğitime yönelik politikalarını desteklemek ve geliştirmek için yürütülen bir programdır. Program ülkeler arası işbirliğinin kullanılarak mesleki eğitim sistemleri ile uygulamalarında kalitenin geliştirilmesini, yeniliklerin teşvik edilmesini ve Avrupa boyutunun yükseltilmesini amaç edinmiştir. Üye Devletlerin mesleki eğitimin kapsamı ve organizasyonu konusundaki sorumluluğuna, kültürel çeşitliliğe ve dil çeşitliliği dikkate alınarak gerçekleştirdikleri eyleme destek olmaya çalışılmaktadır. Bunun için mesleki eğitim alanındaki ülkeler arası işbirliği projelerine hibe desteği verilmektedir. Grundtvig Programı: Grundtvig Programı, bilginin sürekli yenilenmesi neticesinde
16 Hayat Boyu Öğrenme Programları ile ilgili bilgiler UA’nın internet sitesinden özetlenmiştir
www.ua.gov.tr
24
oluşan gereksinimleri karşılamak ve yetişkin kişilere yaşamları boyunca, bilgi ve niteliklerini geliştirmek için imkanlar sunarak istihdam olanaklarını artırmak ve toplumda meydana gelen değişikliklere uyum sağlamalarını amaçlar. Grundtvig, mesleki eğitim dışında her çeşit yetişkin ve yaygın eğitim üzerine odaklanır. Yaygın eğitim içindeki öğrenici, öğretmen, eğitmen ve diğer personelle yetişkin eğitim alanındaki eğitim kurumları ve bu tür eğitim fırsatları sunan kuruluşları hedefler. Programda “yetişkin” yaşı ne olursa olsun örgün eğitimin dışındaki herkes olarak tanımlanmaktadır. Bunlardan Grundtvig dışındakiler doğrudan gençlere yönelik değildir ama örgün eğitim dışındaki gençleri de kapsamaktadır. Bu nedenle Grundtvig programı dışındaki programların harcamaları dikkate almak gerekmektedir. Ancak verilerde bu alt program için ulusal katkı verilerine ulaşamadık. Bu nedenle, Tablo 11’de verdiğimiz ulusal katkı toplamı Grundtvig Programı’nın harcaması kadar yüksek tahmin etmiş oluyoruz. C.2. Gençlik Programı Genel Koordinatörlüğü’nce yapılan harcamalar Gençlik Programlarının tümü gençliğe yöneliktir ve bu programlara yönelik bütçeden ayrılan katkı gençlerin güçlendirilimesi içinde kabul edilmelidir. Bu programlar Eylem 1 – Avrupa için Gençlik; Eylem 2 – Avrupa Gönüllü Hizmeti; Eylem 3 – Dünya Gençliği; Eylem 4 – Gençlik destek sistemleri ; Eylem 5 – Gençlik Alanında Avrupa İşbirliği için Destek başlıklarında olmaktadır.
Eylem 1 – Avrupa için Gençlik programı altında, Eylem 1.1 – Gençlik Değişimleri, farklı ülkelerden genç gruplarına bir araya gelme ve birbirlerinin kültürleri hakkında öğrenme fırsatı sunuyor. Eylem 1.2 – Gençlik Girişimleri, yerel, bölgesel ve ulusal düzeyde tasarlanan grup projelerini destekliyor. Eylem 1.3 – Gençlik Demokrasi Projeleri, gençlerin hem yerel, bölgesel ya da ulusal düzeyde, hem de uluslararası düzeyde demokratik yaşama katılımını destekliyor. Eylem 2 – Avrupa Gönüllü Hizmeti, bir AB ülkesinde sosyal içerikli bir projede 2‐12 aylık süreler dahilinde gönüllü hizmet olanağı sunuyor. Eylem 3 – Dünya Gençliği programı altında, Eylem 3.1 ‐ Avrupa Birliği Komşu Ülkeleriyle İş Birliği, Komşu Ortak Ülkelerle gençlik alanında Gençlik Değişimleri ve Eğitim ve Ağ Kurma projelerini destekliyor. Eylem 4 – Gençlik destek sistemleri programı dahilinde Eylem 4.3 ‐ Gençlik Çalışanları ve Gençlik Kuruluşları İçin Eğitim ve Ağ Kurma
25
faaliyeterini destekliyor. Eylem 5 – Gençlik Alanında Avrupa İşbirliği için Destek çerçevesinde Eylem 5.1 ‐ Gençler ve Gençlik Politikalarından Sorumlu Olanlar İçin Toplantılar yapılmasını sağlıyor. Eylem’lere yönelik tüm bu alt programlara yönelik harcamaların tümünü gençlerin güçlendirilmesi harcamaları içinde kabul edeceğiz. Kurumun internet sitesinden Hayatboyu Öğrenme programlarının ve Gençlik Programlarının toplam harcamalarına ve bu programlara yönelik ulusal katkıya ilişkin verilere ulaşmak mümkün olmaktadır. Ancak bu programların alt programlarına yönelik harcama bilgisi bulunmamaktadır. Bu bilgilerin de internete konulması gençliğe yönelik harcamaların doğru hesaplanması için yararlı olacaktır. D. SODES Kapsamında Yapılan Gençlerin Güçlendirilmesi ile ilgili Projeler 2008–2012 yılları için GAP Eylem Planı hazırlanmış ve 18 Haziran 2008 tarihinde, 2008/11 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile Sosyal Destek Pragramı (SODES) yürürlüğe konulmuştur. “GAP bölgesindeki kırdan kente göç, yoksulluk ve işsizlik nedeniyle yaşanan sorunlar ve değişen sosyal yapının doğurduğu yeni ihtiyaçlar bölgedeki sosyal yatırımların önemi dikkate alınarak sosyal ihtiyaçları kısa sürede gidermek amacıyla, valiliklerin doğrudan sorumluluk aldığı, proje odaklı Sosyal Destek Programı (SODES) hazırlanmıştır. Bu kapsamda, bölgede yoksulluk ve sosyal dışlanma riski altında bulunan birey ve grupların ekonomik ve sosyal hayata aktif katılımlarının artırılması ve yaşam kalitelerinin yükseltilerek toplumsal dayanışma ve bütünleşmenin gerçekleştirilmesi amaçlanmaktadır” (www.dpt.gov.tr). Program kapsamına istihdam, sosyal içerme ve kültür, sanat ve spor olmak üzere üç başlık altında hazırlanacak sosyal projelerin girdiği belirtilmektedir. Bu alt başlıkların altında yapılan projelerin konuları incelendiğinde 2,565,710 TL’lik kısmı gençlerin güçlendirilmesine yönelik projelere aktarılan kaynak olarak kabul edilebilir (Tablo 12). Her başlık altında yapılan projeler ve bütçeleri DPT tarafından yayınlanmaktadır. Gençlikle ilgili projeler ağırlıklı olarak spor, eğitim ve sınavlara
26
hazırlık projelerinde yoğunlaşmaktadır. Ancak tüm projelerin amaç ve bütçelerinin ayrı ayrı internette açıklanmış olması şeffaflık açısından örnek oluşturmaktadır. E. TÜBİTAK Gençlere Yönelik Burs ve Destek Harcamaları TÜBİTAK Bilim İnsanı Destekleme Daire Başkanlığı (BİDEB) tarafından ilköğretim, ortaöğretim, üniversite lisans ve lisansüstü öğrencileri ile doktora sonrası düzeyde araştırma yapan araştırmacılara yönelik karşılıksız burs ve bilimsel destek programları yürütülmektedir. Bu programların listesi aşağıda verilmişitir. Bu liste içinden gençlerin güçlendirilmesine yönelik sayacağımız harcamalar listenin ilk bölümünde diğerler destek
ve
burs
programları
ise
ikinci
bölümünde
yer
almaktadır
(http://www.tubitak.gov.tr/home.do?ot=1&sid=455&pid=453 ). TÜBİTAK ‐ BİDEB programları arasından gençlerin güçlendirilmesiyle ilgili olanlar: • Ulusal İlköğretim Matematik Olimpiyatı • Ulusal Bilim Olimpiyatları • Uluslararası Bilim Olimpiyatları • Ortaöğretim Öğrencileri Arası Araştırma Projeleri Yarışması • Yurt İçi Lisans Burs Programı • Üniversite Öğrencileri Yurt İçi/Yurt Dışı Araştırma Projeleri Dest. Pr. • Lisans ve Lisans Öncesi, Öğretmen ve Öğrenci Bilimsel Etk. Dest. Pr. • Yurt İçi Yüksek Lisans Burs Programı • Yurt İçi Doktora Burs Programı • Lisans Mezunları ve Son Sınıf Lisans Öğrencileri için Yurt Dışı Y. L. Burs Pr. • Yurt Dışı Doktora Burs Programı
27
• Yurt Dışı Araştırma Burs Programı (Doktora öğrencileri için) • Lisansüstü Yaz Okulu ve Benzeri Diğer Etkinlikleri Destekleme Programı • Son Sınıf Lisans Öğrencieri için Lisansüstü (Y. L. /Doktora) Burs Programı TÜBİTAK ‐ BİDEB diğer burs programları programları: • PhD Fellowship for Foreign Citizens • Research Fellowship for Foreign Citizens • Research Fellowship for Foreign Citizens • Yurt İçi Doktora Sonrası Araştırma Burs Programı • Yurt Dışı Doktora Sonrası Araştırma Burs Programı • Konuk Bilim İnsanı Destekleme Programı • Yurt İçi Bilimsel Etkinlikleri Destekleme Programı • Yurt Dışı Bilimsel Etkinliklere Katılma Desteği Programı • TÜBİTAK ‐ Almanya (DFG) Avrupa Bilimsel Değişim Burs Programı • TÜBİTAK ‐ İngiltere (Royal Society) Avrupa Bilimsel Değişim Burs P. • TÜBİTAK ‐ Macaristan (HAS) Avrupa Bilimsel Değişim Burs Programı • TÜBİTAK ‐ Lindau Bİlimsel Etkinliklere Katılma Destek Programı Bu burs ve destek programlarından gençlerin güçlendirilmesine yönelik olarak tasnif edilenlerin harcamaları Tablo 13’te verilmektedir.
28
3. GENÇLERİN GÜÇLENDİRİLMESİNE YÖNELİK, KURUMLARDAN TALEP EDİLEREK ALINAN HARCAMALAR A. İŞKUR’un Gençlere Yönelik Harcamaları İŞKUR’un faaliyet raporunda gerçekleştirdiği faaliyetlerin içinden gençlerin güçlendirilmesi ile ilgili faaliyetler olduğu görülmektedir. 2008 Faaliyet Raporu’na göre düzenlenen kurslar arasından İşgücü Yetiştirme Kursları, Girişimcilik Eğitimleri, Staj Programları, Toplum Yararına Çalışma Programları (TYÇP), Çalışanların Mesleki Eğitimi programlarına önemli kaynak ayrılmaktadır. Bu programlardan yararlananlarIN İŞKUR’un internet sayfasından cinsiyetlerine göre dağılımı verilmekle birlikte yaş gruplarına göre dağılımı bulunmamaktadır. 2008 yılında çıkarılan 5763 sayılı kanunda Fon’un aktif işgücü piyasası dahilinde kabul edilebilecek harcamalarının kapsamı genişletilmiştir. Bu kanuna göre “sigortalı işsizler ve İŞKUR’a kayıtlı diğer işsizlere; iş bulma, danışmanlık hizmetleri, mesleki eğitim, işgücü uyum ve toplum yararına çalışma hizmetleri verilir ve işgücü piyasası araştırma ve planlama çalışmaları kapsamında yapılacak giderler İşsizlik Sigortası Fonu’ndan karşılanır. Bu giderlerin yıllık miktarı, İşsizlik Sigortası primi olarak Fon’a aktarılan Devlet payının yüzde otuzunu geçemez”. Bu durumda sigortalı işsizlere yönelik tüm aktif piyasa işlemlerinin harcamaları Fon tarafından karşılanmakta ve Fon’a devlet katkısının % 30’u kadarı İŞKUR tarafından yürütülen işsizlere yönelik aktif piyasa harcamaları için kullanılabilmektedir.
Yukarıda belirtilen kanun gereği aktif işgücü programlarının maliyeti 2008 yılının ikinci yarısından itibaren İşsizlik Sigortası Fonu’ndan finanse edilmektedir.
29
İŞKUR’un sürdürdüğü aktif işgücü programlarına ayrılan toplam kaynak türleri ve yıllar itibariyle Tablo 14’te görülmektedir. İŞKUR yetkilileri tarafından verilen bilgilere göre 2008 ve 2009 yıllarında aktif işgücü programlarına yönelik yapılan toplam harcamanın 16‐29 yaş grubuna yönelik olanlarının oranı % 58 olarak hesaplanmaktadır (Tablo 15). İŞKUR çeşitli uluslararası kaynaklarla ulusal kaynakları biraraya getirerek bir çok proje yönetmektedir. 2008‐2009 yıllarında bu projelerin arasında doğrudan gençlerle ilgili olanlar olduğu gibi, kadın istihdamını artırmaya yönelik olan ve genç kadınlar üzerinden gençlerle ilgili olanlar da bulunmaktadır. İŞKUR 2008 yılında hibe programları çerçevesinde mesleki eğitim verilmesini sağlayan 101 proje uygulamıştır. Bu projelerden yararlananlar arasında gençler bulunmaktadır. Bu projelere yönelik yukarıda belirtilen aktif işgücü programları dışında yapılan harcamaları ayrıştırmak mümkün olmamaktadır. İşsizlik sigortası giderlerinin içine yeni eklenen giderlerden bir diğeri İstihdam Paketi olarak bilinen 5763 sayılı İş Kanunu ile belirlenmektedir. Bu paket ile gençlerin ve kadınların istihdamı teşvik edilmiştir. Bu pakette “18 yaşından büyük ve 29 yaşından küçük olanlar ile yaş şartı aranmaksızın 18 yaşından büyük kadınların, kanunun aradığı şartları taşımaları durumunda, prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan sigorta primine ait işveren hisselerinin; birinci yıl için yüzde yüzü, ikinci yıl için yüzde sekseni, üçüncü yıl için yüzde altmışı, dördüncü yıl için yüzde kırkı ve beşinci yıl için yüzde yirmisi İşsizlik Sigortası Fonu’ndan
30
karşılanacaktır” denmektedir. Söz konusu primler SGK tarafından hesaplanarak İşsizlik Sigortası Fonu’dan talep edilecektir. Ancak gerek Fon gerek SGK yetkilileri Ocak 2010 itibariyle Fon’dan böyle bir harcama yapılmadığını belirtmişlerdir. Bu harcama ile ilgili gerçekleşmeler daha sonraki yıllar için SGK’dan öğrenilebilecektir. 2008 Faaliyet Raporu’na göre İŞKUR tarafından düzenlenen programlarından yararlananlar İŞKUR’un internet sayfasından cinsiyetlerine göre dağılımı verilmekle birlikte yaş gruplarına göre dağılımı bulunmamaktadır. Bu programlardan yararlananların yaş grubuna göre dağılımı gençlere yönelik harcamaların hesaplanmasında önemli katkı sağlayacaktır. B. Milli Eğitim Bakanlığı ve YÖK’un Gençlere Yönelik Harcamaları Milli Eğitim Bakanlığı bütçesinden gençlere yönelik burs ve yurt harcamaları yapılmaktadır. Bunlardan birincisi 1416 sayılı kanun çerçevesinde yurt dışına yollanan gençlere verilen burslardır. İkinci önemli harcama Ortaöğretin Yurt ve Burslar Daire Başkanlığı tarafından ortaöğretim öğrencilerine verilen burslar ve sağlanan yurt olanakları ile ilgili harcamalardır. Bu harcamaların toplamı Tablo 16’da görülmektedir.
Milli Eğitim Bakanlığı ve YÖK bütçesinden yapılan burs ve yurt harcamalarının yayınlanması gençlere yönelik harcamaların hesaplanabilmesi için gereklidir.
31
4. GENÇLERİN GÜÇLENDİRİLMESİNE YÖNELİK BULUNAMAYAN HARCAMALAR A. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın harcmaları içinde ,gençlere ve çocuğa yönelik müze ve sanat faaliyetleri ile ilgili harcamalar bulunmaktadır. Örneğin halk kütüphanelerinden,
müzelerden,
opera
ve
bale
hizmetlerinden
gençler
yararlanmaktadır. Ancak özel olarak gençlere yönelik ve harcaması ayrı olarak izlenen bir faaliyet bulunmamaktadır. Diğer yandan, sanatçıların ve kültür alanında çalışanların sınır ötesi dolaşımının geliştirilmesi ve kültürlerarası diyaloğun artırılması amacıyla Avrupa kültür programları irtibat noktası Kültür ve Turizm Bakanlığı’dır ve bu programa merkezi hükümetin katkısı yıllık 1.490.000 avrodur. Ancak bu program dahilinde fonlanan projelerin gençlere yönelik olup olmadığına ilişkin bir bilgi bulunmamaktadır. B. KOSGEB KOSGEB çerçevesinde girişimcilere yönelik destekler bulunmaktadır. KOSGEB tarafından 2008 yılında geri ödemesiz yapılan destekler kapsamında 112 şirkete girişimciliği geliştirme destekleri verilmiştir. Ancak bu sayının kaç tanesinin genç girişimcilere yönelik olduğu bilinmemektedir. Kültür Bakanlığı ve BOSGEB gençlere yönelik yaptığı harcamaları ayrı olarak tutmamaktadır.
32
TABLO 17: VERİ KAYNAK LİSTESİ
KAYNAK 1:
Merkezi Yönetimin ekonomik sınıflandırmaya göre verilen 2006, 2007, 2008 ve 2009 yılının gerçekleşmiş harcamaları, Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğü’nün sayfasında Kamu Hesapları Bülteni seçeneğinin altında yer almaktadır. Her yılın Ocak ayında bir önceki yılın gerçekleşmiş bütçeleri internete konulmaktadır. http://www.muhasebat.gov.tr/mbulten/index.php
KAYNAK 2:
2010 Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu, Genel ve Özel Bütçeli İdarelerin ve Düzenleyici Denetleyici Kurumların A cetveli icmali, fonksiyonel sınıflandırma tablolarında yer almaktadır. 2010 yılı verileri BÜMKO sitesinden şu yol izlenerek bulunabilir: http://www.bumko.gov.tr ‘den Mevzuat > Bütçe mevzuatı> Kanunlar> Bütçe kanunu ve ekleri>2009>Bütçe türleri itibariyle ödenek (A) cetveli icmalleri.
2010 Bütçe Gerekçesi’nin adresi: http://www.bumko.gov.tr ‘den Bütçe>Bütçe gerekçesi>2010 Yılı Bütçe Gerekçesi
KAYNAK 3:
GSYH gerçekleşmiş verileri ve öngörüleri 2010 Bütçe Gerekçesinde yer almaktadır. 2010 Bütçe Gerekçesi’nin adresi bkz. KAYNAK 2.
KAYNAK :
Öğrencilerin tedavi ve ilaç giderleri, 2006, 2007, 2008 ve 2009 yılı Merkezi Yönetimin ekonomik sınıflandırmaya göre 4 KOD düzeyinde verilen gerçekleşmiş harcamaları içinde yer almaktadır .Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürülüğü’nün sayfasında Kamu Hesapları Bülteni seçeneğinin altında yer almaktadır. http://www.muhasebat.gov.tr/mbulten/index.php
33
5) GENÇLERİN GÜÇLENDİRİLMESİNE YÖNELİK HARCAMALARIN TOPLAMINA ULAŞMAK Gençlerin güçlendirilmesine yönelik harcamaları izleyebilmek için gençliğin spor, toplumsal hayata katılım, barınma, eğitime destek, eğitimden işe geçişte destek kurumlarını dikkate aldık. Tüm bu kurumların harcamaları 2008 yılında 2,387,298,878 TL iken 2009 yılında 3,143,090,232 TL olarak gerçekleşmiştir (Tablo 18)17. Tabloda görülen tüm kurumların toplam harcamaları temel alındığında, genç başına 2007 yılı için 137 TL, 2008 için 172 TL ve 2009 için tahmini harcama 226 TL’dir.
17 Tablo 18’de yer alan eğitim harcamları için Veri Kaynak Listesi Tablo 17, KAYNAK 1 ve 2’ye
bakılabilir. Öğrenci tedavi ve ilaç giderleri için bkz. Veri Kaynak Listesi Tablo 17, KAYNAK 4.
34
GSYH içinde, gençleri güçlendirmeye yönelik yapılan harcamaların payı, 2007– 2009 yıllarında, sırasıyla % 0.2, % 0.2, % 0.3 olarak hesaplanabilmektedir. Bu oran, Türkiye’de söylemde çok önemseniyormuş gibi gözüken gençliğe kaynak ayrılmadığının göstergesidir. Bütçede gençlik yoktur. Gençliğe harcanan toplam bütçenin yaklaşık % 80’ini oluşturan Gençlik Spor Genel Müdürülüğü’nün ve YURTKUR’un harcamalarında 2010 ve 2011 yıllarında reel bir azalma öngörülmektedir. GSYH içinde gençlerin güçlendirilmesine yönelik yapılan harcamaların artması gerekmektedir.
Kamudaki
diğer
kurumların,
bütçelerinde
de
gençlerin
güçlendirilmesine yönelik yeni programların açılması ile artış sağlanmalıdır. Halbuki, bu oranın önümüzdeki 3 yıl daha da düşmesi öngörülmektedir. Özellikle Tablo 4’te görüldüğü gibi YURKTUR’un bütçesi için önümüzdeki üç yıl içinde reel daralma kabul edilemez. YURTKUR’un bütçesi düşürülmeden önce bile öğrenci başına aylık burs miktarı 2008 için 160 TL, 2009 için 180 TL'dir. Bu miktardaki bir burs yetersizdir, özellikle kriz ortamında burs oranlarındaki artış yeterli değildir. Ayrıca, yurtlara yapılan başvurularla kabul oranları arasındaki uçurum devam etmektedir. Gençlere ayrılan bütçeden eğitim dışında olan gençlere yapılan harcamaların başında Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü gelmektedir. Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü’nün 2009 yılı için toplam ödeneği 426,390,000 TL'dir. İl Başkanlıkları hariç GSGM ödeneği 271,140,000 TL’dir. Bu ödenek içinden sporla ilgili dairelerin payı ise % 89’dur. Eğitim dışındaki gençliğin topluma katılımı ve gelişiminin esas olarak spor üzerinden kurgulanmasını doğru bulmuyoruz. Gençlerin özerk ve eşit bireyler olarak yaşayabilmeleri, genç olarak toplumsal hayata katılabilmeleri için desteklenmeye ihtiyaçları vardır ve bu ihtiyaçlar kesinlikle sporla sınırlı değildir. Türkiye’de 15–24 yaşları arasında 13,899,621 genç yaşıyor. Gençlerin genel nüfusa oranı % 20. Bu gençlerin yaklaşık % 30’u eğitim almakta, % 30’u çalışmakta, % 40’ı eğitim almamakta ve çalışmamaktadır. Tüm genç nüfusun % 30’unu oluşturan “eğitim alan gençler”, 2007–2009 yıllarında gençlerin güçlendirilmesine yönelik yapılan harcamaların yaklaşık %75’ini almaktadır. Oysa “eğitim dışındaki gençler” genç nüfusun %70’ini oluşturmalarına rağmen, gençlerin güçlendirilmesine yönelik
35
yapılan harcamaların içinden aldıkları pay % 25 ile sınırlı kalmaktadır. Her ne kadar harcamalar açısından ayrıştırılma yapılamamasına rağmen, genç kadınların eğime ve toplumsal hayata katılımı için özel kaynak ayrılmasına önem verilmesi gerektiğini düşünüyoruz. Yüksek Öğretim kurumlarının harcamaları (Üniversitenin aldığı harçlar ve diğer özgelirleri dahil, 8,985,913,000 TL) gençlerin güçlendirilmesine yönelik harcamalarla birarada düşünüldüğünde bile oran % 1.2 civarında kalmaktadır. Ortaöğretim harcamaları da eklendiğinde (7,368,855,000 TL) bu oran ancak % 2’ye ulaşabilmektedir.
36