Focus #81

TWO MAGICAL WORDS

ბევრი ვიფიქრე და პირადად მე, მეწარმეობის მხარდაჭერა მხოლოდ ერთი გზით შემიძლია, უფრო სწორად ორი სიტყვის დაწერით. ეს ორი ჯადოსნური სიტყვაა: „იყიდე ქართული“. მიუხედავად იმისა, რომ ამ მხრივ ფართო არჩევანითა და უნივერსალურობით მაინც და მაინც თავს ვერ ვიწონებთ, მიხარია, როცა რაიმე საინტერესოს და თან ქართულს ვპოულობ. ცოტა ხნის წინ ინსტაგრამზე მატა რობაქიძის ფაიფურის ულამაზესი ბეჭდები აღმოვაჩინე, არ გადავაჭარბებ, თუ ვიტყვი, რომ CHUBIKA-ს სამოსი და აქსესუარები ყველა ქალს გააბედნიერებს. გაზაფხულიდან მოყოლებული თითქმის ყოველ კვირას ეწყობა ე.წ. Flea Market, სადაც ქართველ დიზაინერთა ძალიან ლამაზლამაზ რამეებს ნახავთ.

I thought a lot and the only way I can personally support entrepreneurship is through buying products that are made in Georgia. So, to me, the two magical words “Buy Georgian” are crucial, and although we can’t boast much about diversity and abundance of choice, I’m happy when I come across something interesting and find out it’s produced locally.

Recently, I discovered Mata Robakidze’s wonderful porcelain rings; and I won’t be overrating it if I say that CHUBIKA’s clothes and accessories make every woman happy; and from spring, the Flea Market is organized almost every week, where you can purchase very beautiful items made by Georgian designers.

აღარაფერს ვამბობ ქართულ ღვინოსა და ყველზე. ორი კვირის წინ ცნობილ მეყველე ანა მიქაძესთან ინტერვიუ ჩავწერე. მისი თქმით, ჩვენს ქვეყანაში უძველესი – 8 000 წლის

Georgian wine and cheese are of course also very impressive. Two weeks ago I interviewed one famous cheese-maker, Ana Mikadze, who told me that one of the oldest cheese making

მეწარმეობა

ENTREPRENEURSHIP

რედაქტორის სვეტი

ორი ჯადოსნური სიტყვა

1

წინანდელი საყველე დერგია აღმოჩენილი, რაც იმას ნიშნავს, რომ საქართველო არა მხოლოდ ღვინის, არამედ შესაძლოა ყველის სამშობლოც იყოს. სამწუხაროდ, ჯერ სახელმწიფოს არ აქვს სახსრები საიმისოდ, რომ ეს კვლევა დააფინანსოს (!). მჯერა, ქართულ ყველს დიდი პერსპექტივა აქვს და მას მხოლოდ მხარდაჭრა და ჭკვიანური „შეფუთვა“ სჭირდება. ერთადერთი სფერო – ქართული სამზარეულოა, რომელიც „კარგად იყიდება“, თუმცა ქართულ კერძებს საერთაშორისო აღიარებამდე მაინც ბევრი აკლია. აგვისტოს ქართული ბიზნესის მხარდაჭერის თვედ ვაცხადებთ! ატარეთ ქართველი დიზაინერების სამოსი და აქსესუარები, დაისვენეთ საქართველოში (არჩევანი დიდი და მრავალფეროვანია), იყიდეთ მხოლოდ ქართული პროდუქტი, იარეთ ქართველი მუსიკოსების კონცერტებზე, შეიძინეთ ქართველი მხატვრების ნამუშევრები, იყიდეთ და იკითხეთ ქართველი მწერლების წიგნები – არ არის ეს არც შოვინიზმი და არც ნაციონალიზმი. მთავარი, და რომ იტყვიან „ძაღლის თავი“, მეწარმეობის – ისევე, როგორც ყველა სხვა დარგისა და საქმის წარმატებაში – განათლება და პროფესიონალიზმია, და თუ სადმე რაღაც არ გამოგვდის, მათ არქონას უნდა დავაბრალოთ.

We are announcing August as the month for support to Georgian businesses! Wear clothes and accessories made by Georgian designers, spend holidays in Georgia (the choice is wide and diverse), buy only Georgian products, listen to concerts of Georgian musicians, buy paintings by Georgian artists, buy and read books by Georgian writers – this isn’t chauvinism, nor is it nationalism.

The chief underlying attribute for the success of any industry or initiative is education and professionalism and if somewhere we are doing something wrong, only the absence of these two are to blame.

Maka Bibilashvili, Editor in Chief

რედაქტორის სვეტი

მაკა ბიბილაშვილი, მთავარი რედაქტორი

pottery works was discovered in Georgiacreated 8000 years ago, which means that Georgia might be the cradle of not only wine but cheese as well. Unfortunately, our government does not have enough resources to fund this research (!) but I am sure Georgian cheese has great potential and needs only support smart “packaging.” The only sphere which sells well today is Georgian cuisine, though our dishes still need to gain greater worldwide recognition.

2

მეწარმეობა

ENTREPRENEURSHIP

34

22

16

10 ოთხნი თეატრში და მათი მიზიდულობის ძალა NEW ENERGIES FOR HARMONIZING WITH THE ENVIRONMENT 16 საგამომცემლო სტრატეგიები PUBLISHING STRATEGIES 22 ვინილი VS CD VINYL VS CD 30 ალექსანდრე გეგია მიწისა და ფერწერის შესახებ ALEXANDRE GEGIA ABOUT LAND AND PAINTING 34 25 კითხვა ნინო ჩუბინიშვილთან 25 QUESTIONS TO NINO CHUBINISHVILI 40 ქართული მაღაზია სოჰოზე GEORGIAN STORE ON SOHO 4

მეწარმეობა

ENTREPRENEURSHIP

40 44

44 გალერეა - თუთუ კილაძე GALLERY - TUTU KILADZE 48 პატარა ქალაქის ინდუსტრიული პეწი INDUSTRIAL CHARM OF A SMALL CITY 56 სასტუმრო ონში HOTEL IN ONI 62 რა უნდა ვაკეთოთ ამ ქვეყანაში?

WHAT SHOULD WE BE DOING IN THIS COUNTRY? 68 გარემოსდაცვითი მინისტერიალი ENVIRONMENT FOR EUROPE MINISTERIAL

მეწარმეობა

ENTREPRENEURSHIP

5

ამხანაგობა „რკინის ნაკეთობათა საამქრო“ თანადაფინანსების თანხა: 8200 მისამართი: იმერეთი, სამტრედია, სოფ. გომი დასაქმება: 4 ადამიანი Co-financing sum: 8200 Address: ImereTi, Samtredia, Village of Gomi Employment: 4 people

www.qartuli.ge იური ჯინჭარაძე

6

#აწარმოესაქართველოში #‎ჩემისაქმე

#ProduceinGeorgia #Mybusiness

„გამოჩარხვა რომ მჭირდებოდა, 30 კილომეტრს გავდიოდი ქუთაისში ჩასასვლელად. დანადგარების შეძენის შემდეგ კი გომში უკვე ყველაფერს ვაკეთებ, რაც რკინას ეხება. მუშტარი ჩემთან ბათუმიდანაც კი ჩამოდის“, იური ჯინჭარაძე

“When I needed to lathe something I had to go 30 kilometers to Kutaisi. However, after acquiring the machinery, I can do anything related to metal in Gomi. Some of my clients come here even from Batumi,” - IURI JINCHARADZE

მეწარმეობა

ENTREPRENEURSHIP

ENTREPRENEURSHIP

ENTREPRENEURSHIP

მეწარმეობა

მეწარმეობა

ნომრის თემა Theme of the Issue

ოთხნი თეატრში და მათი მიზიდულობის ძალა FOUR IN A THEATER AND THE POWER OF THEIR ATTRACTION ლელა ოჩიაური LELA OCHIAURI საქართველოში (როგორც ნებისმიერ თეატრალურ ქვეყანაში) ყოველთვის იყვნენ და დღესაც არსებობენ რეჟისორები, რომლებიც სპექტაკლების დადგმის გარდა წარმართავენ პროცესებს როგორც უშუალოდ ამა თუ იმ თეატრში, ასევე საზოგადოდ სახელოვნებო სფეროში. ისინი არა მარტო პირადად ქმნიან, აყალიბებენ, ავითარებენ ამა თუ იმ თეატრის სახეს, არამედ საერთოდ განსაზღვრავენ თეატრალური ცხოვრების მსვლელობას. არჩევენ სარეპერტუარო პოლიტიკას, იძლევიან ტონს და შემოქმედებით ტენდენციებს აყალიბებენ. დგამენ და სხვასაც ადგმევინებენ, აქვთ გეზი და მიმართულება. ატარებენ ცდებს და არა ძალადობითა და ზეწოლით, არა საკუთარის თავზე მოხვევით, ხელს უწყობენ სტილის (სტილების) შექმნას, რადგან ბევრს ანიჭებენ გამოხატვის ძალასა და შესაძლებლობას – მათ, ვისშიც თუნდაც პატარა

დათა თავაძე 10

In Georgia (as in any country with a long history of theater) there always were and are such directors who define the processes going on not only while staging a specific play, or in a theater they work in but in the artistic industry as a whole. Not only do they create, establish and develop the face of their theater but also define the course of the whole theatrical life in the country. They choose the policy of staging the plays, set the tone and establish creative trends. They stage themselves and help others to do the same, they have a specific direction.

They do experiments and, without any force or pressure, without imposing their ideas on others, they promote the creation of new styles, because they inspire many to express themselves and give strength and opportunity to those in whom they see potential- they give them a chance!

„ტროელი ქალები“

მეწარმეობა

ENTREPRENEURSHIP

ხელჩასაჭიდს დაინახავენ და აძლევენ შანსს, საქმე აკეთონ. მათგან ამჯერად ოთხს გამოვყოფდი, რომლებზეც, ბევრი მიზეზით, თეატრალური ცხოვრების მნიშვნელოვანი ნაწილია დამოკიდებული და რომლებიც, გარემოებათა გამოც, თეატრალური პროცესების არსებობაწარმართვას აპირობებენ თანამედროვე (უახლესი) თეატრში - ავთო ვარსიმაშვილი, ლევან წულაძე, დათო დოიაშვილი და დათა თავაძე. ცხადია, ეს გამოყოფა არ ნიშნავს სხვის არარსებობას. უფროს თაობას განზრახ არ ვეხები. რომელიღაც, ახალი თაობიდან, ვინც ამ წარდგენაში საკუთარ პერსონას ვერ აღმოაჩენს, თავს დაჩაგრულად მიიჩნევს. იგნორირებულად. უსამართლოდ და მიკერძოებულად. ამიტომ განვმარტავ: პირველი – ჯერჯერობით მხოლოდ თბილისზე ვამახვილებ ყურადღებას და ზემოთქმულთან ერთად, მეორე – რეჟისორებზე, რომლებიც აქტიურად და ხშირად ჩნდებიან არა მარტო სპექტაკლებითა და წარმატებებით, არამედ იმითაც, რომ სხვა როლი და ფუნქციაც აქვთ. ამ ადამიანებს ბედმა არგუნა ყოფილიყვნენ თეატრების დამფუძნებლები ან ხელმძღვანელები, ან ორივე ერთად. უფრო – ორივე ერთად, და ამით სათეატრო ცხოვრების გეზიც განესაზღვრათ. მათ იწვევენ სხვა თეატრები არა მხოლოდ საქართველოდან, და ისინიც დგამენ სპექტაკლებს სხვა ქვეყნების სცენებზე. ებმებიან კოპროდუქციებსა და საერთაშორისო პროექტებში, ზოგჯერ წარმატებულად, ზოგჯერ – არა. ეს ბუნებრივია. მთავარი მაინც პროცესია, ჩართულობაა, რომელიც ზოგჯერ ხარისხზეც არ არის დამოკიდებული. ამ

დავით დოიაშვილი

I would like to single out four directors who, for many reasons, are a very important part of our modern theatrical life and who, also due to the current circumstances, stipulate the processes in the modern theatrical industry: Avto Varsimashvili, Levan Tsuladze, Dato Doiashvili and Data Tavadze.

Obviously, this does not mean the non-existence of other important figures. I deliberately do not talk about the older generation here.

Those from the new generation of directors who don’t find their names on this list will think they are oppressed or ignored, they might also think this list is unjust and opinionated. Therefore, I would like to clarify – firstly – this time I am focusing on Tbilisi and on those directors who are active not only by staging plays and are successful at it, but also carry a more important role and function. These people are the ones who became the founders or executives of important theaters, I think both and by doing so they have determined the course with which the theatrical sphere is developing in general.

They are invited to other theaters not only in Georgia but abroad as well and they work on plays on international stages. They engage in coproduction and international projects, sometimes they are successful, sometimes less and this is natural. Because process and engagement are foremost, sometimes even more significant than the quality. Representatives of theaters, festival directors and managers, agents and theater critics are interested in their works on their own and often not based on the recommendations of others.

„მაკბეტი“

მეწარმეობა

ENTREPRENEURSHIP

11

რეჟისორების სპექტაკლებზეც, საქართველოში ჩამოსული თეატრების წარმომადგენლები, ფესტივალების დირექტორები და მენეჯერები, თეატრალური აგენტები და კრიტიკოსები უკვე გაკვალული გზით მიდიან და ინტერესს რჩევარეკომენდაციების გარეშეც იჩენენ. თითოეულ მათგანს საკუთარი ადგილი და გზა აქვს. მიმართულება, სათქმელი, მუშაობის სტილი და მანერა. არჩევანი, რომელსაც ისინი აკეთებენ და რომელზეც „ფსონს ჩამოდიან“, სხვადასხვა ნიშნითაა აღსანიშნი და თანადროული – სათქმელით, ფორმით, სტილით, ახალი ენის ძიებებით, დამოკიდებულებებით თემების, გადაწყვეტის მიმართ, ხელწერითა და შედეგებით,

Each of them has their own specific role and path, the path that they have chosen, the messages they want to communicate, the style and the method of their own. The decisions that they make and the risks they take deserves a special mention for various reasons – the communications, the form, the style, the method of expression they seek, the attitudes they have towards various issues and how they solve them, their signature works and the results which they get from the reactions of the audience after seeing their work.

The Royal District Theater is one of the most distinctive new theaters in Tbilisi, where most

ლევან წულაძე

რომლებსაც ისინი (სპექტაკლები) მაყურებლის რეაქციებიდან იღებენ. სამეფო უბნის თეატრი ერთ-ერთი გამორჩეული უახლესი თეატრია. მასში დასაქმებულ რეჟისორთა – ძირითადად ახალგაზრდების რიცხვი, ახალი თაობის – თემურ ჩხეიძის სახელოსნოს პირველი გამოშვების რეჟისორებითა და დრამატურგებით ნელნელა და ინტენსიურად იზრდება. თუმცა აქაც არის „ქვეგანყოფილება“, „თეატრი თეატრში“, რომელიც უშუალოდ დათა თავაძეს უკავშირდება და რომელიც განსაზღვრავს კიდეც მის მთავარ და გამორჩეულ ხასიათს. დათა თავაძემ დრამატურგ დავით გაბუნიასა და ახალი თაობის თანამოაზრე რეჟისორებისა და მსახიობების ჯგუფთან ერთად შექმნა ეს „ახალი თეატრი“ და მისი მიმართულება ჩამოაყალიბა. „სხვისი შვილები“, „ფრეკენ ჟული“, „მახინჯი“, „ტროელი ქალები“, „ტკივილი არის ახალგაზრდობა“ – რეჟისორის ის დადგმებია, რომლებიც საფუძვლად უდევს ფაქტს, რომ 12

მეწარმეობა

„უცხოობაში“

of the new generation of young directors work.

The number of directors and dramaturgists starting out from the first wave of students from Temur Chkheidze’s workshop is increasing quite intensively. However, there is a so-called “sub-division” or a “theater in theater” here and it is connected solely with Data Tavadze, who in fact defines that core distinctive character of the theater.

Mr. Tavadze has created this “new theater” together with dramaturgist Davit Gabunia and a group of like-minded new generation of directors and artists, and he has established the exceptional course that the theater took. The Children of Others, Fröken Julie, Ugly One, The Trojan Women, Pain is Youth are some of those plays which lie at the very basis of the creation of this truly new theater, and this means that he has established a new vision, new mindset, new theatrical language - original ENTREPRENEURSHIP

მისი სახით ნამდვილად არსებობს ახალი თეატრი, რაც ნიშნავს ახალ ხედვას, ახალ აზროვნებას, ახალ თეატრალურ გამომსახველ ენას – თავისთავადსა და სპეციფიკურს, ინდივიდუალურსა და გამორჩეულს. ერთი სიტყვით, ყველაფერ იმას, რომელიც ნამდვილ ხელოვნებას ახასიათებს. სიახლეს ხელოვნებაში. დავით დოიაშვილის სპექტაკლებიც უკვე წინასწარ „განწირულნი“ არიან მაყურებლის ინტერესისთვის. საზოგადოებას უკვე მისი სახელი იზიდავს, რომელმაც პირველივე დადგმებით – „მადამ ბოვარი“ და „ცხოვრება იდიოტისა“, მონუსხა მაყურებელი და დღემდე ინარჩუნებს მიზიდულობის ძალას.

and specific, individual and distinctive. In short, everything which defines real and innovative art.

The plays by Davit Doiashvili are also already predispositioned to be at the center of interest; society is already attracted to his name. He, who from his very first plays like Madam Bovary and Life of an Idiot, enchanted the audience and keeps this force of attraction to this day.

The third, new and distinctive stage in Davit Doiashvili’s life, as the Artistic Director of the Music and Drama Theater, started after he had acquired relevant experience and had staged a

ავთანდილ ვარსიმაშვილი

დავით დოიაშვილის ცხოვრებაში მესამე, ახალი და გამორჩეული ეტაპი მუსიკისა და დრამის თეატრის სამხატვრო ხელმძღვანელის რანგში ყოფნის შემდეგ დაიწყო, როდესაც უკვე საკმარისი გამოცდილებაც დაუგროვდა და დადგმული სპექტაკლების რაოდენობაც, როდესაც დიაპაზონიც გააფართოვა და საკუთარი სტრატეგიის განხორციელების სრული შანსი მიეცა. თავისუფლება მისთვის არ აღმოჩნდა უარყოფითი გავლენის, და ძალიან წარმატებული ექსპერიმენტების ჩატარების სითამამეც ეყო (როგორც სიყმაწვილეში, ასევე შემოქმედების მეორე ეტაპზე, როდესაც მარჯანიშვილის თეატრში „მეფე ლირი“ დადგა), როდესაც კვლავ შექსპირის „(შუა)ზაფხულის ღამის სიზმარი“ და „მაკბეტი“, მაქსიმ გორკის „ფსკერზე“ თუ ედმონ როსტანის „სირანო დე ბერჟერაკი“ სრულიად ახლებურად და თანამედროვედ წაიკითხა. ლევან წულაძემ, მეგობრებთან ერთად ჯერ რუსთაველზე, მერე ვაკეში თეატრალური

მეწარმეობა

„რიჩარდ III“

number of works, when his worldview expanded and he was given a wonderful opportunity to bring his unique vision to work. The freedom he was given had no negative influence on him and having the courage to risk experiments, for example during the second stage in his career, when he staged King Lear in the Marjanishvili Theater, or later, when he completely retaught and modernized Shakespeare’s The (Mid) Summer Dream, Macbeth or Maxim Gorky’s The Lower Depths or Edmond Rostand’s Cyrano De Bergerac.

Levan Tsuladze - after creating the Basement Theater with his friends at first on Rustaveli Avenue and later in Vake and after being appointed as the Artistic Director of Marjanishvili Theater and, parallel to his new findings in ways of solving various artistic problems and his quest towards establishing the new forms of expression, has also created two additional theaters ENTREPRENEURSHIP

13

სარდაფების შექმნისა და მარჯანიშვილის თეატრის სამხატვრო ხელმძღვანელად დანიშვნის შემდეგ, ქართულ თეატრში ახალი მხატვრული ამოცანების გადაჭრისა და ახალი ფორმების ძიება-დამკვიდრების პარალელურად, უშუალოდ თეატრში კიდევ 2 თეატრი შექმნა - „სხვენი“ და „სარდაფი“, და მიმართულებას რამდენიმე გეზი მისცა, რეპერტუარიც და ფორმაც სწორედ მდებარეობიდან და ფორმატიდან განსაზღვრა. ძიებების პროცესი (საკუთარი თუ სხვებთან, განსაკუთრებით – ახალგაზრდებთან ერთად) რამდენიმე მიმართულებით გააგრძელა. სხვადასხვა ჟანრის, ფორმის, სტილისტიკის სპექტაკლები – სევდიანი კომედიებიდან ტრაგიკომედიამდე, შექსპირიდან თომას მანამდე, ბრეხტიდან გოგოლამდე, ჩეხოვიდან ზიუსკინდამდე, პოლიკარპე კაკაბაძიდან ლაშა ბუღაძემდე, შალომ ალეიხემიდან და გურამ ბათიაშვილიდან გოეთემდე და კაფკამდე, და სხვადასხვა – წარმოადგენენ ლევან წულაძეს, როგორც მრავალსახოვან ხელოვანს, რომლისთვისაც შემოქმედებაში წინააღმდეგობები არ არსებობს და თუ არსებობს, მათი დაძლევის ბევრი ხერხი და საშუალებაა ცნობილი. და თუ ცნობილი არაა, ახლის გამოგონება შეუძლია. ავთო ვარსიმაშვილი ერთ-ერთი პირველია რეჟისორთა იმ თაობაში, რომელმაც ახალი, დამოუკიდებელი თეატრები შექმნეს და შესაბამისად განსაზღვრეს ასეთ თეატრებში

დღეს ქართული თეატრის რეალობას ზემოხსენებული ოთხეული მნიშვნელოვნად განსაზღვრავს. ასე იყო მანამდეც – როდესაც კოტე მარჯანიშვილმა, სანდრო ახმეტელმა, დოდო ალექსიძემ, მიხეილ თუმანიშვილმა, რობერტ სტურუამ, თემურ ჩხეიძემ, სანდრო მრევლიშვილმა თავ-თავიანთ დროს ახალი ეპოქები შექმნეს. ზოგმა თეატრი დააარსა, ზოგმა – თეატრში ახალი თეატრი.

14

in Marjanishvili – the Roof and the Basement, giving a number of new tracks to their specific direction and defining their repertoire as well as form based on their location and format.

The process of constant research (alone or with others, especially youth) developed in a number of directions. Plays of various genres, forms, style – starting from comedies and ending with tragicomedies, from Shakespeare to Thomas Mann, from Brecht to Gogol, Chekhov to Zuskin, Polikarpe Kakabadze to Lasha Bugadze, from Sholem Aleichem and Guram Batiashvili to Goethe and Kafka and many more – make Mr. Tsuladze an exceptionally multifaceted and diverse artist, for whom there is no such thing as barriers and if there are any, he always has numerous ways of overcoming them and if he doesn’t then he can always create new ones himself.

Avto Varsimashvili is one of the first directors in the generation of those artists who have created new and independent theaters and therefore established the new “way of life,” peculiarities and vision in them and also who have conditioned the creative trends and forms, not to mention creative thinking and signature direction.

The Basement Theater on Rustaveli and the Liberty Theater are spaces which have paved the way for the audience of the new generation towards theater, and engaged society in a new and modern dialogue. New life and the course of the Griboyedov Theater is also connected with Mr. Varsimashvili as the Georgian-speaking audience became interested in this Russian theater and where the Georgian theatrical traditions penetrated once again and even stronger than before.

The biography of Mr. Varsimashvili begins in the Rustaveli Theater with Carlo Goldoni’s Wonderful Georgian Woman and continues in the Griboyedov Theater (plays: Thérèse Raquin, Life is Beautiful, Master and Margarita, The Tale of a Horse, The Government Inspector, etc.) and in the Liberty Theater (plays: Comedians, Telemystery, Provocation, Brothers, The Caucasian Chalk Circle, God Save Us

როგორც „ცხოვრებსი წესი“, მიმართულების თავისებურებები და მიზნები, ასევე მნიშვნელოვნად განაპირობეს შემოქმედებითი ტენდენციები და ფორმები, საკუთარ მხატვრულ აზროვნებასა და სარეჟისორო ხელწერაზე რომ არაფერი ვთქვა. თეატრალური სარდაფი რუსთაველზე, თავისუფალი თეატრი – ესაა სივრცეები, რომლებმაც ახალი თაობის მაყურებელს თეატრისკენ მიმავალი გზა გაუკვალეს და ახალ და თანამედროვე დიალოგში ჩააბეს საზოგადოება. გრიბოედოვის თეატრის ახალი ცხოვრებაც და მიმართულებაც ავთო ვარსიმაშვილის სამხატვრო ხელმძღვანელობას უკავშირდება, როდესაც რუსულ თეატრში ქართულენოვანი მაყურებლის სვლა დაიწყო და ქართული თეატრალური ტრადიციები კიდევ ერთხელ და ძლიერად შევიდა. ავთო ვარსიმაშვილის – რეჟისორის – ბიოგრაფია რუსთაველის თეატრიდან – კარლო გოლდონის „მშვენიერი ქართველი ქალით“ იწყება და გრიბოედოვისა („ტერეზა რაკენი“, „ცხოვრება მშვენიერია“, „ოსტატი და მარგარიტა“, „ცხენის ისტორია“, „რევიზორი“ და სხვა) და თავისუფალ („კომედიანტები", „ტელემისტერია“, „პროვოკაცია“, „ძმები“, „კავკასიური ცარცის წრე“, „ღმერთო დაგვიფარე ჩვენ და ადამიანები“, „მექანიკური ფორთოხალი“, „რიჩარდ მესამე“, „ქანცგაწყვეტილ ცხენებს ხომ ხოცავენ“ და ა.შ.) თეატრებში გრძელდება. ის ყოველთვის პირდაპირ და დაუფარავად პასუხობს შეკითხვებს, რომლებიც საზოგადოებას აღელვებს, და ეს პასუხები, გამოცდილი და მრავალფეროვანი ხელწერის ხელოვანისგან – ყოველთვის ცოცხალი ჟღერადობისაა. დღეს ქართული თეატრის რეალობას ზემოხსენებული ოთხეული მნიშვნელოვნად განსაზღვრავს. ასე იყო მანამდეც – როდესაც კოტე მარჯანიშვილმა, სანდრო ახმეტელმა, დოდო ალექსიძემ, მიხეილ თუმანიშვილმა, რობერტ სტურუამ, თემურ ჩხეიძემ, სანდრო მრევლიშვილმა თავ-თავიანთ დროს ახალი ეპოქები შექმნეს. ზოგმა თეატრი დააარსა, ზოგმა – თეატრში ახალი თეატრი. მაგრამ რა თქმა უნდა, მათ გვერდით და მათთან იყვნენ სხვებიც – ინდივიდები ინდივიდუალური ხელწერით, სათქმელით; მაძიებლები, ნამდვილი ხელოვანები, ახალ ენებზე მეტყველნი და მოაზროვნეები. დღესაც ასეა.

მეწარმეობა

THE REALITY OF GEORGIAN THEATER TODAY IS DEFINED LARGELY BY THIS FOURSOME, JUST AS EARLIER IT WAS STIPULATED BY KOTE MARJANISHVILI, SANDRO AKHMETELI, DODO ALEKSIDZE, MIKHEIL TUMANISHVILI, ROBERT STURUA, TEMUR CHKHEIDZE AND SANDRO MREVLISHVILI WHO ALL CREATED THEIR SIGNATURE EPOCHS AT DIFFERENT TIMES. SOME OF THEM FOUNDED THEATERS, OTHERS – “A NEW THEATER” IN AN ALREADY ESTABLISHED ONE.

and The Humans, Clockwork Orange, Richard III, etc.) The questions that worry society are always answered directly and openly by him and these answers, created by an experienced director who has such a diverse signature, are always characterized by being lively and sound.

The reality of Georgian theater today is defined largely by this foursome, just as earlier it was stipulated by Kote Marjanishvili, Sandro Akhmeteli, Dodo Aleksidze, Mikheil Tumanishvili, Robert Sturua, Temur Chkheidze and Sandro Mrevlishvili who all created their signature epochs at different times. Some of them founded theaters, others – “a new theater” in an already established one. But without doubt there were always other interesting directors besides them; artists with individual character, messages, those who searched for novelties, the real artists, the thinkers who used innovatory language in their plays. And that’s the way it is today.

ENTREPRENEURSHIP

15

საგამომცემლო სტრატეგიები PUBLISHING STRATEGIES გაგა ლომიძე GAGA LOMIDZE პუშკინს აქვს ერთი ისტორიული დრამის ჩანაფიქრი, სადაც მოქმედება, სიმბოლურად, რაინდების ხანაში ხდება. მეშჩანების წრიდან გამოსული მთავარი გმირი – პოეტი, რაინდობაზე ოცნებობს, მაგრამ როდესაც რაინდების წრეში არ იღებენ, ის გლეხთა ამბოხის მეთაური ხდება. ბოლოს მას აპატიმრებენ, საიდუმლო პატიმრობას უსჯიან და რაინდი ამბობს, რომ სანამ მისი კოშკი ჰაერში არ აიწევა, ამბოხებული პოეტი საპყრობილედან ვერ გამოვა. რაინდის ეს გამონათქვამი სიმბოლურია, რაც სამუდამო პატიმრობაზე ხაზგასმას გულისხმობს, მაგრამ თვითონ ვერ იფიქრებდა, რომ ამ პერიოდში გაჩნდებოდა დენთი. შემდგომი ამბოხის მეთაური შვარცი სწორედ დენთის გამომგონებელია, რომელიც რაინდის მეტაფორულ სიტყვებს რეალობად აქცევს – აფეთქებს მის კოშკს და პოეტს საპყრობილედან ათავისუფლებს. გეგმის თანახმად, დრამა მეფისტოფელის კუდზე ჩამომჯდარი ფაუსტის გამოჩენით უნდა 16

მეწარმეობა

Pushkin has an idea of one historical drama, where symbolically the action takes place in the epoch of knights. The leading character, a poet coming from a circle of petty bourgeois – dreams of becoming a knight. However, he is rejected and becomes the leader of peasant’s rebellion, is arrested and sentenced to secret imprisonment in a knight’s tower, a knight who says that until his tower floats, the rebellious poet will remain in his prison. These words are symbolic, as the knight means imprisonment for life. Later, one of the heads of the rebel group, Schwarz, invents an explosive powder and turns those metaphorically said words into reality – blowing up the knight’s tower and freeing the poet. According to Pushkin’s plan, the drama should have ended with the scene where Faust is sitting on the tail of Mephistopheles – a symbol of critical thinking, which in turn would create the artillery of the new epoch, a printing-press.

ENTREPRENEURSHIP

დამთავრებულიყო – ამ კრიტიკული გონების სიმბოლოთი, რომელიც ახალი ეპოქის არტილერიას – საბეჭდ დაზგას მოიტანდა. თავის დროზე, როდესაც ახალი ეპოქის არტილერია – საბეჭდი დაზგები ჩნდებოდა, ცოტა ვინმე თუ იფიქრებდა, თუ გავლენის მოხდენის რამდენად ეფექტური საშუალება იქნებოდა სიტყვა. ეს ძალიან კარგად ესმოდა ილია ჭავჭავაძეს, როდესაც საქართველოში დაბრუნებულმა, სხვა მრავალ ფრონტზე მოღვაწეობასთან ერთად (თუნდაც საგანმანათლებლო ზომები), ინტენსიური პუბლიცისტური მოღვაწეობა გააჩაღა. დღეს ბაზარი სულ სხვანაირ მოთხოვნებს აყენებს. თუკი თავის დროზე, რბილყდიანი წიგნის ფორმატში, ძირითადად, იაფფასიანი ლიტერატურა იბეჭდებოდა, დღეისთვის რბილყდიანი წიგნები მკითხველის ერთერთი ყველაზე საყვარელი ფორმატია – ცხადია, თანამედროვე ადამიანს დიდ მანძილებზე უწევს გადაადგილება და გზაში ყველაზე მოსახერხებელი სწორედ ამ ტიპის წიგნების ტარება და კითხვაა. ეს სტიგმა 1950-იან წლებში დაირღვა, როდესაც ბრიტანულმა გამომცემლობა Penguin Booksმა ლიტერატურული კლასიკა მკითხველს რბილყდიან ფორმატში შესთავაზა – ასე მიიღეს ნაკლები დანახარჯით მნიშვნელოვანი მოგება.

1990-იანი წლებიდან წიგნის ინდუსტრია მნიშვნელოვნად შეიცვალა, მსოფლიო ინტერნეტქსელის ამოქმედებასთან ერთად. ელექტრონული წიგნის მაღაზიები – Amazon. com და BarnesandNoble.com გაჩნდა, რომლებიც თანდათან, ათწლეულების განმავლობაში, ფიზიკური წიგნების მაღაზიების სერიოზულ კონკურენტებად იქცნენ. დღესდღეობით, უკვე ბევრი ადამიანი უპირატესობას წიგნის ელექტრონულ ფორმატს ანიჭებს, ბეჭდურისგან განსხვავებით. მათ შორის ვარ მეც, ვინაიდან სამუშაოდ ძალიან პრაქტიკული და მოსახერხებელია წიგნის ელექტრონული ფორმატი – ადგილს ნაკლებს იკავებს და წიგნის სასურველი მონაკვეთი მოსაძებნად მარტივია. საგამომცემლო ინდუსტრია მაინც მუდმივად სიახლეზე და ექსპერიმენტებზეა ორიენტირებული. ერთ-ერთი ასეთი ექსპერიმენტი ჩაატარა არგენტინულმა გამომცემლობამ Eterna Cadencia, რომელმაც შექმნა ე.წ. „მოუთმენელი წიგნი“. წიგნის კონცეფცია ის გახლავთ, რომ მასში ტექსტი ორი თვის შემდეგ ქრება. ასეთი წიგნის ბეჭდვის

მეწარმეობა

In its time, when printing-presses were being born, few would have thought the influence the word would have. Ilia Chavchavadze was very well aware of this, when upon his return to Georgia, together with working in many spheres, he also began intensive publishing activities.

Today, the market sets completely different demands. Where earlier, mainly cheap literature was printed in paperback format, today, this is the most popular among readers – obviously, the modern human needs to travel long distances and reading exactly these types of books is the most comfortable. The abovementioned stigma was broken in the 1950s when British publishing house Penguin Books began to offer classic literature in paperback format to readers – this is how they got significant income with fewer expenses.

From the 1990s, the book industry changed significantly, together with the introduction of the worldwide web: electronic book shops – Amazon.com and BarnesandNoble. com – were created, and over the decades these have turned into serious competitors to physical bookshops. Nowadays, most prefer e-books and I am one of them, since these are both practical and comfortable for work or leisure, use up less space, and finding the place you are looking for is easier.

ENTREPRENEURSHIP

17

ტექნოლოგია ითვალისწინებს საგანგებოდ შექმნილ მელანს, რომელიც ქიმიური პროცესის საშუალებით, გარკვეული პერიოდის შემდეგ ქრება. ასე რომ, მკითხველს ისღა დარჩენია წიგნი ორ თვეზე მეტხანს აღარ გააჩეროს და წაიკითხოს. თან, ეს გამომცემლობა უცნობი ავტორების აღმოჩენითაა დაკავებული. ამგვარი ექსპერიმენტების მიუხედავად, ყოველწლიურად მაინც ეწყობა გამოკითხვები და ადგენენ ყველაზე წაკითხვადი წიგნების სიებს. დღესდღეობით, სამი ყველაზე ტირაჟირებული წიგნია ბიბლია, მაო ძე-დუნის ციტატების წიგნი (ესეც გასაგებია, რადგან ჩინეთის მოსახლეობა მილიარდზე მეტს შეადგენს. თან ისიც გასათვალისწინებელია, რომ სავარაუდოდ, ჩინეთი, ერთ დროს საბჭოთა კავშირის მსგავსად, მრავალტირაჟიან წიგნებს ბეჭდავდა, მაგრამ მომხმარებელი, რეალურად, ძალიან ცოტა იქნება) და „ჰარი პოტერი“. ასე რომ, ბეჭდურ წიგნს საფრთხე მაინც არ ემუქრება – ისევე როგორც წიგნის მაღაზიებს. ალბათ ყველას კარგად ახსოვს ვუდი ალენის ფილმიდან „შუაღამე პარიზში“ ლეგენდადქცეული წიგნის მაღაზია Shakespeare and Company ნოტრ-დამთან, სადაც 1950იანი წლებიდან თავს იყრიდნენ სხვადასხვა ქვეყნიდან პარიზში ემიგრირებული მწერლები: ალენ გინსბერგი, უილიამ ბაროუზი, ანაის ნინი თუ ჰენრი მილერი. გახსნის დღიდან, აქ მწერლებს, არტისტებს და ინტელექტუალებს შეეძლოთ თავისუფლად ეკითხათ წიგნები და გამოეძინათ კიდეც წიგნის თაროების გარემოცვაში. მოგვიანებით აქ იკრიბებოდა ათეულობით ათასი ახალგაზრდა მწერალი და არტისტი. მათ Tumbleweed (ბურბურა) შეარქვეს უდაბნოს იმ მცენარის აღსანიშნავად, რომელსაც, გროვად ქცეულს, ქარი ხან აქეთ გააქანებს, ხან იქით. ბურბურებს სამი რამ მოეთხოვებოდათ: დღეში ერთი წიგნი წაეკითხათ, მაღაზიაში რამდენიმე საათით პერსონალს დახმარებოდნენ და ერთგვერდიანი ავტობიოგრაფია დაეწერათ. ასე შეგროვდა მწერლების, მოგზაურების, არტისტების ან უბრალოდ, მეოცნებეების ათასობით ავტობიოგრაფია. ყოველი გამომცემლობის წარმატება, რომელიც განსაკუთრებულ ავტორს უკავშირდება. თავის მხრივ, ავტორების დიდმა ნაწილმაც წარმატებამდე ეკლიან გზაზე გაიარა. მაგალითად, ჯეიმს ჯოისს „დუბლინელების“ 18

მეწარმეობა

ENTREPRENEURSHIP

The publishing industry is still oriented towards novelties and experiments. One such experiment was made by an Argentinian publishing house, Eterna Cadencia, which created the so-called “The Book that Cannot Wait.” The concept is that the text of the book disappears within two months. The printing technology is based on using a special ink, which, due to chemical reactions, doesn’t last. This way the only thing readers can do is read the book within that period. Moreover, this publishing house is working on discovering unknown authors.

Despite such experiments, different studies are made every year and lists of the most popular books are made. Today, the three books which are most-sold are: the Bible, Mao Zedong Quotes (this is understandable, since the population of China is more than 1 billion people.

Also take into consideration that China, like the Soviet Union once, prints large quantities of books, though the amount of readers in reality is lower) and Harry Potter.

Yet print books don't face the threats like book shops. Everyone will remember the legendary book shop Shakespeare and Company near Notre-Dame from Woody Allen’s ‘Midnight in Paris.’ From the 1950s, immigrant writers would gather there, including Allen Ginsburg, William Barouse, Anaïs Nin, and Henry Miller.

From the day of its opening, writers, artists and intellectuals could read books, even sleep among the book shelves. Later tens of thousands of young writers and artists gathered there, named Tumbleweeds after the desert plant which tumbles in the wind from place to place. Tumbleweeds needed to fulfill three requirements: read one book per day, help the bookshop personnel for a couple of hours and write a one-page autobiography. That is how thousands of autobiographies of writers, travelers, artists and dreamers gathered over time.

The success of every publishing house is connected with one particularly distinguished author. And many an author had to find their way along thorny paths. For example, Dubliners by James Joyce was denied publishing 22 times.

When the novel was finally published, only 379 copies were sold, out of which 120 were purchased by Joyce himself. Vladimir Nabokov’s

მეწარმეობა

ENTREPRENEURSHIP

19

გამოცემაზე 22-მა გამომცემელმა უთხრა უარი. საბოლოოდ, როდესაც რომანი გამოქვეყნდა, პირველ წელს მხოლოდ 379 ეგზემპლარი გაიყიდა და აქედან 120 ცალი თვით ჯოისმა შეიძინა. ვლადიმირ ნაბოკოვის „ლოლიტამაც“, ანალოგიურად, ათეულობით უარი მიიღო გამოქვეყნებაზე. ამ რომანზე უთხრეს: „ეს წიგნი უნდა დამარხო და ათასი წელი არ უნდა ამოიღო“. მაგრამ ნაბოკოვმა რომანი პარიზში გამოსცა და 5000 ეგზემპლარი მაშინვე გაიყიდა. დღესდღეობით ამ რომანის გაყიდვებმა 50 მილიონს გადააჭარბა. დღეისთვის მარკეტინგულ საკითხებზე მეტწილად ლიტერატურული აგენტები ზრუნავენ. მე, პირადად, მახსოვს ერთი საინტერესო ფაქტი რეალური ცხოვრებიდან. დღესდღეობით ერთერთი ყველაზე გავლენიანი თურქი ლიტაგენტი – ნერმინ მოლაოღლუ, რომელმაც ერთ ჯერზე შვიდი თურქი ავტორი გაყიდა ჩინეთში, ჩინელი გამომცემლისგან მხოლოდ ერთი ავტორის გაყიდვის თხოვნა მიიღო. ქალბატონი მოლაოღლუ შვიდივე გამომცემელთან ცდილობდა მოეგვარებინა ეს საქმე და როგორმე გაეყიდა ჩინელი ავტორი, რომელსაც არავინ იცნობდა და არც ყიდვა სურდათ. ამ წარუმატებელი მცდელობების შემდეგ, რამდენიმე თვეში, როდესაც ის ფრანკფურტის წიგნის ბაზრობაზე იყო, ნობელის პრემიის ლაურეატების სია გამოაქვეყნეს. ლიტერატურის დარგში ნაცნობი გვარი აღმოჩნდა. ეს იყო ის ჩინელი ავტორი, რომლის გაყიდვასაც ნერმინ მოლაოღლუ ამაოდ ცდილობდა – მო იანი. რამდენიმე წუთში ლიტერატურულმა აგენტმა ერთ-ერთი თურქული გამომცემლობისგან მოკლე ტექსტური შეტყობინება მიიღო, შეკითხვით: „მო იანის საავტორო უფლებები კიდევ შენ გაქვს?“, რაზეც ნერმინისგან მხოლოდ ერთი პასუხი - „დიახ“ მიიღო. ეს გარიგება ლიტერატურული აგენტისთვის ერთერთი ყველაზე წარმატებული და მომგებიანი აღმოჩნდა. ასე რომ, სკეპტიკოსების პროგნოზების მიუხედავად, წიგნის საქმე არ შეიძლება წამგებიანად იყოს მიჩნეული. საქართველოც, ამ მხრივ, პერსპექტიული ქვეყანაა. მსოფლიოს ჯერ კიდევ წინ აქვს საქართველოს ლიტერატურული რუკის აღმოჩენა. მით უმეტეს, ამის წინაპირობაც არსებობს: საქართველო 2018 წელს ფრანკფურტის წიგნის ბაზრობის მასპინძელი ქვეყანაა.

20

Lolita also received dozens of rejection letters.

He was told “this book should be buried and not dug up for a thousand years.” But Nabokov published the novel in Paris and 5,000 copies were sold overnight. Today, sales of this novel have exceeded 50 million copies.

Literary agents are more involved in marketing books today. I personally remember one interesting fact that happened to one of the most influential contemporary Turkish literary agents, Nermin Mollaoğlu, who sold seven Turkish authors in one visit to China but from the Chinese publisher she got just one request regarding one of the authors. Ms. Mollaoğlu tried to sell one specific Chinese author to seven publishers, but since the author was unknown, nobody was willing to buy. Some months after these unsuccessful attempts, during her visit to the Frankfurt Book Fair, the list of Nobel Prize Laureates was published. A familiar name could be read among them, that of the Chinese author she had tried to sell so eagerly – Mo Yan. Within minutes she received an SMS from one of the Turkish publishers asking – “Do you still own the rights to Mo Yan’s books?” to which they got her answer – “Yes”. The following deal was one of the most successful and profitable ones in the career of that literary agent.

Thus, despite the forecasts of skeptics, books can’t be regarded as an unprofitable business.

In this regard, Georgia is also a promising country. The world has yet to discover the map of Georgian literature and we have a wonderful opportunity right now since Georgia is the hosting country of the Frankfurt Book Fair 2018.

ვინილი VS CD VINYL VS CD ლაშა გაბუნია LASHA GABUNIA ციფრული ტექნოლოგიების განვითარების შემდეგ, 21-ე საუკუნეში მუსიკაზე წვდომა ისეთი ადვილი გახდა, როგორც არასოდეს კაცობრიობის ისტორიაში. მისი მოსმენა შესაძლებელია ყველგან – საკუთარ სახლში, ტრანსპორტში, ბუნების წიაღში, ქუჩაში... ადამიანს სასურველ მუსიკაზე წვდომა გლობალურ ქსელში, ფაქტობრივად, უფასოდ შეუძლია თუნდაც ყველაზე დიდ ვიდეოპორტალ „იუთუბის“, აუდიოპორტალ „საუნდქლაუდის“ და მსგავსი ინტერნეტსაიტების საშუალებით. გამარტივებულია სასურველი მუსიკის შეძენაც. ციფრულ ტექნოლოგიებამდე, მუსიკალური ჩანაწერის შოვნა საკმაოდ შრომატევადი საქმიანობა იყო. ის ბევრ დროსა და თანხას საჭიროებდა. 21-ე საუკუნის მეორე ათწლეულის ნახევარს გავცდით და მუსიკისმოყვარულებს, მუსიკოსებსა და სპეციალისტებს შორის არ ცხრება კამათი, რომელი მუსიკალური ფორმატი სჯობს – ძველი, ტრადიციული, თუ ახალი? დღეს თითქმის ყველაფერი შეიძლება იშოვო ინტერნეტმაღაზიებში. სანამ თანამედროვე მუსიკალური ბაზრის ტენდენციებსაც შევეხები, მუსიკალურ ფორმატებსა და მათ მატარებლებზეც მოკლედ მოგითხრობთ. დღეისთვის არსებობს ორი მუსიკალური ფორმატი: ანალოგური და ციფრული. ანალოგური – ძველი, ტრადიციული ფორმატია, რომელიც იწერება ასევე ტრადიციულ მუსიკალურ მატარებლებზე – ვინილის ფირფიტებზე და მაგნიტურ ფირებზე (ყოფაცხოვრებაში გავრცელებული კოჭებიანი, ანუ „ბაბინებიანი“ და კასეტების 22

მეწარმეობა

The development of digital technologies in the 21st century has made music more accessible than ever before in the history of humankind.

You can listen to it virtually anywhere – at home, on transport, in nature, on the street... everywhere. People have access to music in the global web, practically for free in video portals YOUTUBE or audio-portals SOUNDCLOUD and other similar websites. Purchasing music is easy. Before digital technologies, getting music was quite hard, it required a lot of time and money. We have passed the first half of the second decade of the 21st century and music lovers, musicians and specialists are still debating the best music format– old, traditional or new? Today, almost anything can be bought in online, and before I start talking about the musical market trends, I’d like to explain a little bit about various musical formats and carriers.

Today there are two formats: analog and digital. Analog is the old, traditional format, which is written on a traditional musical carrier – vinyl and magnetic tapes, while digital music is recorded on CDs and other digital carriers (USB, hard drives, etc.). The digital format is quite diverse, there are lossy and lossless music files.

The most widespread lossy digital music is MP3, found most frequently over the internet.

A lot of musicians sell their compositions in this format. Most popular lossless music files are FLAC and APE. There are differences in MP3s as well, however defining these would take us ENTREPRENEURSHIP

მაგნიტოფონების სახით). ციფრული მუსიკა დააქვთ ჩვეულებრივ კომპაქტ-დისკებსა და სხვა ციფრულ მატარებლებზე (ე.წ. „ფლეშკაზე“, მყარ დისკზე და სხვა). თავის მხრივ, ციფრული ფორმატი საკმაოდ მრავალფეროვანია. არსებობს დანაკარგებით (lossy) და დანაკარგების გარეშე შეკუმშული (lossless) ციფრული მუსიკა. ყველაზე ფართოდ გავრცელებული დანაკარგებით შეკუმშული ციფრული მუსიკის სახესხვაობაა MP3, რომელიც ინტერნეტსივრცეში ძალზე ხშირად გვხვდება. ბევრი შემსრულებელი ამ სახით ყიდის ხოლმე თავის ნაშრომს. დანაკარგების გარეშე შეკუმშული მუსიკის ყველაზე გავრცელებული ფორმატებია: FLAC და APE. დიფერენციაცია MP3-შიც გვხვდება, თუმცა მათი ჩამოთვლა და განმარტებები ახლა შორს წაგვიყვანს – ისევე, როგორც ყველა დანაკარგებით თუ დანაკარგების გარეშე შეკუმშული ფორმატის ჩამოთვლა. გრამფირფიტა მე-20 საუკუნის მუსიკალური სიმბოლოა. იყო დრო, როცა იგი მუსიკალური ინფორმაციის თითქმის ერთადერთ მატარებლად მიიჩნეოდა. მისი ისტორია 1877 წლიდან იწყება, როცა თომას ედისონმა საკუთარი გამოგონება – ფონოგრაფი დააპატენტა. ის ხმას ნემსით იწერდა ცილინდრის ფორმის ღერძზე და შემდეგ უკრავდა. ამ მოვლენიდან ზუსტად 10 წლის შემდეგ, ედისონის აღმოჩენაზე დაყრდნობით, ამერიკელმა ემილ ბერლინერმა გრამოფონი და ჩამწერი მოწყობილობა დააპატენტა. სწორედ მისი იდეა იყო, რომ ხმოვან

მეწარმეობა

too far, just as talking about all the lossy and lossless formats that exist would.

The LP is the symbol of music of the 20th century. There was a time it was the only carrier of musical information. Its history started in 1877, when Thomas Edison patented his invention – the phonograph. It recorded sound using a needle on a cylinder shaped axis and then played it. 10 years after this event, based on Edison’s invention, American Emil Berliner patented the gramophone and a recording device. It was his idea to give the shape of a CD to the music carrier. At first the vinyl was made from ebony. But later they started using discs of shellac (natural resin which is extracted from some tropical plants), which at that time were heavy, very thick and easily breakable.

At the same time, because of the contact with the needle, they quickly wore out, so, in order to increase the life of these vinyls, they often recorded the same song on both sides.

In 1948, after WWII, the first more durable LPs made from vinyl were created and soon the standardization of disc rotation speed happened. The speed of gramophone LPs was 78 rotations per minute, later RCA introduced 45 rotations per minute (and this speed and size were established as a standard for Music Singles), this resulted in reducing the size of LPs and, on the initiative of Columbia Records, the speed of the standard, most widespread sized ENTREPRENEURSHIP

23

მატარებელს დისკის ფორმა ჰქონოდა. პირველად ფირფიტებს ებონიტისგან ამზადებდნენ. მოგვიანებით დაიწყეს შელაკის (ბუნებრივი ფისი, რომელსაც ზოგიერთი ტროპიკული მცენარე გამოიმუშავებს) დისკების წარმოება. თუმცა ეს ფირფიტები მძიმე, ძალიან სქელი და ადვილად მსხვრევადი იყო. ამავე დროს, ნემსთან შეხების გამო ხშირად ცვდებოდა. ამიტომ, დისკის ექსპლუატაცია რომ გაეხანგრძლივებინათ, ორივე მხარეს ხშირად ერთსა და იმავე სიმღერას წერდნენ. მე-2 მსოფლიო ომის შემდეგ, 1948 წელს გაჩნდა ვინილისგან დამზადებული ბევრად გამძლე ფირფიტები და თანდათან დისკების ბრუნვის სიჩქარის სტანდარტიზაციაც მოხდა. გრამოფონის ფირფიტების ბრუნვის სიჩქარე იყო: 78 ბრუნი წუთში, შემდეგ RCA-მ 45 ბრ/ წთ-ში შემოიღო (შემდეგ ეს სიჩქარე და ზომა იქცა სინგლების სტანდარტად) და ფირფიტის ზომა შეამცირა, ხოლო Columbia Records-ის ინიციატივით სტანდარტული, ყველაზე გავრცელებული ზომის ფირფიტების სიჩქარე 331/3-ბრ/წთ-მდე შემცირდა. 1958 წლიდან კი ფირსაკრავების ნემსის განვითარების შემდეგ სტერეოფონური ფირფიტებიც გამოჩნდა. აქედან მოყოლებული დღემდე ჩაწერის ტექნოლოგია საერთოდ არ შეცვლილა, მხოლოდ ჩამწერი აპარატურა დაიხვეწა. ვინილის ფირფიტებზე დღემდე გამოდის შემსრულებელთა ალბომები და სინგლები. ანალოგური მუსიკის კიდევ ერთი მსხვილი მატარებელი მაგნიტური ფირი გახდა. მისი ისტორია 1888 წლიდან იწყება და ასევე თომას ედისონს უკავშირდება, რომლის ლაბორატორიაშიც მაგნიტური ჩანაწერი ობერლინ სმიტმა შეიმუშავა. 1925 წელს ჩანაწერები მაგნიტურ მავთულზე გაკეთდა. ზოგადად მაგნიტური ფირი პირველად გერმანულმა ფირმა BASF-მა 1930-იან წლებში შემოიღო. „მაგნიტოფონი“ თავდაპირველად AEG-ის ფირმის მიერ გამოშვებულ ჩამწერს ერქვა. აუდიოკასეტა, რომელსაც ოფიციალურად კომპაქტ-კასეტა ჰქვია, თავის ისტორიას 1962 წლიდან ითვლის, როცა ჰოლანდიურმა ფირმა Philips-მა საზოგადოებას თავისი ახალი გამოგონება წარუდგინა. სტანდარტული კასეტების პირველი მასობრივი წარმოება აღნიშნულმა ფირმამ 1965 წლიდან დაიწყო. 1970-იანების დასაწყისიდან 1990იან წლებამდე კომპაქტ-კასეტა ლიდერი იყო ინდივიდუალური ჩასაწერი მოწყობილობების ბაზარზე, სანამ იგი ჩამწერმა ციფრულმა 24

მეწარმეობა

LPs decreased to 33 1/3 rotations per minute.

From 1958, following the development of the turntable needle, stereophonic LPs were created and to date the technology of recording hasn’t changed, only the recording equipment improved. Albums and singles are released on LPs to this day.

Another large carrier of analog music was the magnetic tape, its history beginning in 1888 and also connected with Edison, as magnetic recording was created in his laboratory by Oberlin Smith. In 1925, records were made on magnetic wires. Magnetic tape itself was introduced by the German firm BASF in the 1930s. Magnetophone was the name of a recorder made by the firm AEG. Audio cassette, officially named compact-cassette was invented in 1962 by the Dutch firm Phillips. The first mass-production of standard cassettes started in 1965. From the early 1970s to the 1990s, the compact-cassette was the leader in the market, until these were substituted by digital recordings on Compact Discs (CDs).

Cassettes were still produced, some recorded and some blank, and the highest quality recordings could be made on them. After these were established, making audio recordings was very simple and comfortable for people; they were portable, and easy to lend or ask for. In 1979, when Sony introduced the first mini audio player, the Walkman, it was already possible to carry music with you and listen to it using earphones. Walkmanomania spread over the whole planet.

In the Soviet Union, the Ministry of Culture managed all musical production. Music recording studios, equipment, factories producing ENTREPRENEURSHIP

LPs – everything was under its control. The Ministry founded the firm Melodia in 1964 and had full monopoly on producing LPs and audio tapes. Melodia had 7 studios and 8 factories, one of them in Tbilisi. Here was the regional studio covering all the South Caucasus, and also a factory producing LPs. The factory was established in 1958 to produced mono, as well as elastic stereos (blue colored) and vinyl. In 1972, Tbilisi bought modern equipment for the factory worth about USD 300,000 and the production of audio-cassettes began. From 1981 separate components of audio cassettes were also produced and it also had a line producing large quantities of record copies.

კომპაქტ-დისკებმა არ ჩაანაცვლა. კასეტები გამოდიოდა როგორც ჩაწერილი (თავისი გაფორმებით), ასევე ცარიელი, რომელზეც უმაღლესი ხარისხის ჩანაწერის გაკეთება შეიძლებოდა – როგორც ვინილის ფირფიტიდან და კოჭებიანი (ე.წ. „ბაბინებიანი“) ფირიდან, ასევე მეორე კასეტიდანაც. იგი ფირფიტასთან და კოჭასთან შედარებით ძალიან კომპაქტური და ადვილი სატარებელია. მისი დამკვიდრების შემდეგ ადამიანებისთვის საოცრად მოსახერხებელი გახდა აუდიოჩანაწერების გაკეთება, წაღება-წამოღება, განათხოვრება.

1979 წელს კი, როცა SONY-მ კასეტის პირველი მინიაუდიო პლეერი, იგივე „უოქმენი“ შექმნა, მუსიკის „თან ტარება“ - ყურსასმენებით მოსმენა გახდა შესაძლებელი. „უოქმენომანია“ მთელ პლანეტას მოედო. საბჭოთა კავშირში მუსიკალურ წარმოებას მხოლოდ კულტურის სამინისტრო განაგებდა. მის განკარგულებაში იყო ჩამწერი სტუდიები, ტექნიკა, ფირფიტების დამამზადებელი ქარხნები. 1964 წელს სამინისტრომ ფირმა „მელოდია“ დააარსა და მხოლოდ მას ჰქონდა სრული მონოპოლია გამოეშვა ვინილის ფირფიტები თუ აუდიოკასეტები. „მელოდიას“ მთელი ქვეყნის მასშტაბით 7 სტუდია და 8 ქარხანა ჰქონდა, მათ შორის – თბილისშიც. ჩვენთან არსებობდა „მელოდიას“ როგორც სტუდია, რომელიც მთელ სამხრეთ კავკასიას ემსახურებოდა, ასევე ფირფიტების დამამზადებელი ქარხანა. თბილისის გრამფირფიტების ქარხანაში, რომელიც 1958 წელს დაარსდა, მზადდებოდა როგორც მონო, ისე სტერეო დრეკადი (ლურჯი 26

მეწარმეობა

Philips and Sony introduced the first digital carriers, audio compact CDs, in the 1980s, which turned out to be truly revolutionary and quickly became the standard. The largest number of CDs was sold in the year 2000. According to the data of Philips, more than 200 billion CDs were sold over 15 years. A CD is made of polycarbonate, which has a thin aluminum, silver, golden or other metal plate in the middle, and the information on it is written using a laser ray and is also read (played) using the laser. A rival to the audio CDs was born when people started using the above-mentioned lossy compressed audio formats – MP3.

MP3 was also created in Philips laboratory.

And to this day online stores sell music in this format. MP3 is very comfortable for music players and smartphones because of their small (virtual) size. A large archive can be stored using a quite small space. Because of MP3 or other lossy and other compressed formats, the CD market lost its popularity and numerous music-shops closed down worldwide. The logic of customers is simple: why should I buy various CDs or LPs when I can pay much less for lossy format and have dozens of albums online, which don’t even use up space in the room? The problem of pirate music enhanced after MP3 was introduced. This format created the market of mini-players in the 2000s, the iPod leading. However, the development of smartphones causing the market of music players to decrease drastically, since mobiles began to substitute them.

ENTREPRENEURSHIP

ფერის) და ვინილის ფირფიტები. 1972 წელს თბილისის ქარხნისთვის 300 000 დოლარის ღირებულების ახალი აღჭურვილობა შეიძინეს და აუდიოკასეტების წარმოებაც ამუშავდა.

1981 წლიდან ქარხანა კასეტების ცალკეულ კომპონენტებსაც ამზადებდა და ჩანაწერთა ტირაჟირების ხაზიც ჰქონდა.

1980 წელს Philips-მა და SONY-მ მომხმარებელს შესთავაზეს პირველი ციფრული მატარებელი – აუდიო კომპაქტ-დისკი, რომელიც მართლაც რევოლუციური გამოგონება აღმოჩნდა და სტანდარტად იქცა. მსოფლიოში ყველაზე მეტი კომპაქტ-დისკი (იგივე CD) ზუსტად XX და XXI საუკუნეების მიჯნაზე, 2000 წელს გაიყიდა. Philips-ის მონაცემებით 15 წლის განმავლობაში 200 მილიარდზე მეტი CD გაიყიდა. ტექნოლოგიურად კომპაქტ-დისკი პოლიკარბონატისგან შედგება, რომლის შუა ნაწილში მოთავსებულია ალუმინის, ვერცხლის, ოქროს ან სხვა მეტალის თხელი ფენა, რომელზეც ინფორმაცია ლაზერის სხივის საშუალებით იწერება და ასევე ლაზერის სხივით იკითხება. აუდიო კომპაქტ-დისკებს მტერი მაშინ გამოუჩნდა, როდესაც მუსიკის მომხმარებლებმა ზემოთნახსენებ დანაკარგებით შეკუმშულ აუდიოფორმატებზე, MP3-ზე (და მსგავსზე) მასობრივად დაიწყეს გადასვლა. MP3 ასევე Philips-ის ლაბორატორიებში მიიღეს. სწორედ ამ ფორმატებში იყიდება დღემდე ონლაინმაღაზიებში მუსიკის დიდი ნაწილი.

MP3 ძალიან მოსახერხებელია მუსიკალური პლეერებისთვის, სმარტფონებისთვის – მათი მცირე ვირტუალური „ზომა-წონის“ გამო. ამ თვისების წყალობით, პატარა მოცულობაზე შესაძლებელია საკმაოდ დიდი მუსიკალური არქივის გაკეთება. MP3-ის და სხვა დანაკარგებით, თუ მის გარეშე შეკუმშული ფორმატების გამო, დღეს კომპაქტ-დისკების ბაზარი გაღარიბდა და მთელ მსოფლიოში ბევრი მუსიკალური მაღაზია დაიხურა. მყიდველის ლოგიკა მარტივია: რა საჭიროა, ვთქვათ, რომელიღაც შემსრულებლის მიერ გამოშვებული ყველა ალბომის შესაძენად ცალ-ცალკე კომპაქტ-დისკის ან ვინილის ყიდვა, როცა ბევრად მცირე თანხით შესაძლებელია lossy ფორმატით, ონლაინ, რამდენიმე ათეული ალბომი იყიდო, რომლებიც ოთახში ადგილსაც კი არ დაიკავებს? მუსიკალური მეკობრეობის პრობლემა ყველაზე მწვავედ სწორედ MP3 ბაზრის განვითარების შემდეგ გაჩნდა. ამ ფორმატმა 2000-იანების დასაწყისში მინიპლეერების ბაზარი შექმნა, რომლის

მეწარმეობა

Wonders can be observed on the musical carrier market in the last three years, because the demand for analog records that is on vinyl and almost-forgotten audio-tapes has increased considerably. In 2014-15, the demand for LPs increased by 29.5%. Strangely, in 2013-14 even the sales of audio-cassettes increased by 20%. In 2015, the demand increased by as much as 31%.

The majority of music lovers has started returning to analog formats – vinyl LPs and tapes.

They all agree that the sound of vinyl is much higher than that of CD, not to say anything about MP3s. They believe that vinyl has a much more natural, distinctively deep and clear bass. Some DJs think that the sound of bass from vinyl is much more flexible and emotional.

The sound is much more voluminous and spacious; there are no spiritless digital signals in it.

ENTREPRENEURSHIP

27

ლიდერი iPod იყო, თუმცა სმარტფონის განვითარებასთან ერთად შემცირდა მუსიკალური პლეერების გაყიდვაც, რადგან მუსიკის მოსმენის საშუალებას სმარტფონიც შესანიშნავად იძლევა. მუსიკალური მატარებლების ბაზარზე ბოლო 3 წელია საოცრებები ხდება, რადგან დაუჯერებლად გაიზარდა მოთხოვნა ანალოგურ ჩანაწერებზე, ანუ ვინილის ფირფიტებსა და თითქოს ყველასგან მივიწყებულ აუდიოკასეტებზე. 2014 და 2015 წლებში ვინილის ფირფიტებზე მოთხოვნილება 29.5%ით გაიზარდა. უცნაურია ისიც, რომ 2013-2014 წლებში აუდიოკასეტების გაყიდვებმა 20%-ით მოიმატა. 2015 წელს კი მათზე მოთხოვნა მთელი 31%-ით (!) გაიზარდა. ზოგადად, მელომანების აბსოლუტური უმრავლესობა ანალოგურ ფორმატებს, ვინილის ფირფიტებს და კასეტებს უბრუნდება. მელომანები თანხმდებიან, რომ ვინილის ფირფიტის ჟღერადობა კომპაქტდისკებისას აღემატება, MP3-ზე რომ საერთოდ აღარაფერი ვთქვათ. მათი აზრით, ვინილის ხმას ბევრად ბუნებრივი, გამორჩეულად ღრმა და სუფთა ბასები ახასიათებს. ზოგიერთი დიჯეი მიიჩნევს, რომ ვინილის ბასი უფრო მოქნილი და ემოციურია. ვინილის ფირფიტის ხმა უფრო მოცულობითი და სივრცითია, მასში არ არის უსულო ციფრული სიგნალები.

Let’s see what musicians think about this debate. One of the founders of the legendary King Crimson, Robert Fripp, said: "There is an ongoing debate of vinyl vs. CD, analogue vs. digital. Probably, virgin vinyl on high-flight gear has not yet been matched by CD for audiophiles. I note that audiophiles learnt to listen on analogue equipment to vinyl. But vinyl damages and lacks the convenience of CDs. On modest / domestic equipment, I prefer CD. Current innovation in the digital domain is staggering."

Quite influential English musician, Robert Wyatt, answered the question on vinyl vs. CD shortly – “Cassette”, famous American singer Eddie Vedder just sang in answer: “Spin, spin, spin the black circle!”

ახლა ვნახოთ რას ფიქრობენ ამ დაპირისპირებაზე მუსიკოსები. ლეგენდარული King Crimson-ის ერთ-ერთი დამაარსებელი რობერტ ფრიპი ამბობს: „არ წყდება დებატები იმის შესახებ, ვინილი სჯობს თუ კომპაქტ-დისკი, ანალოგური თუ ციფრული. მელომანისთვის ვინილის „მაღლა გაფრენის“ შესაძლებლობებამდე კომპაქტ-დისკი ვერასოდეს მივა. ისინი მიეჩვივნენ ანალოგურ ტექნიკაზე მოსმენას. მეორე მხრივ, ვინილი ზიანდება და არაა ისეთი მოსახერხებელი, როგორც CD. მოკრძალებულ საშინაო ტექნიკაზე მე კომპაქტ-დისკს ვარჩევდი. დღეს ციფრულ სფეროში მიმდინარე ინოვაციები შოკისმომგვრელია“. საკმაოდ წონიანმა ინგლისელმა მუსიკოსმა რობერტ უაიეტმა ჟურნალისტის შეკითხვას ვინილი თუ კომპაქტ-დისკი, მოკლედ უპასუხა – აუდიოკასეტა, ცნობილმა ამერიკელმა მომღერალმა ედი ვედერმა კი უბრალოდ წაიმღერა: „იტრიალე, იტრიალე, შავო წრეო“.

28

მეწარმეობა

ENTREPRENEURSHIP

GEORGE (PRINCE) MACHABELLI

გიორგი (პრინცი) მაჩაბელი გიორგი მაჩაბელი იყო პირველი ქართველი, რომელმაც აშშ-ში საკუთარი სუნამოების ხაზი შექმნა. 1926 წელს მან თავის მეუღლეთან ერთად, მეგობრების დახმარებით, ცნობილი პარფიუმერული კომპანია Prince Matchabelli Perfume Company დააარსა და პირველი სუნამო – „საქართველოს დედოფალი“ თავის მეუღლეს, ამერიკაში მოღვაწე მსახიობ ნორინა ჯილინს მიუძღვნა. მაჩაბლის პარფიუმერული კომპანია 1920-1930-იან წლებში აშშ-ის უმნიშვნელოვანესი კორპორაციების ხუთეულში შედიოდა. მაჩაბლის ფირმის ფლაკონზე მისი საგვარეულო ღერბი და სამეფო გვირგვინი იყო გამოსახული. მაჩაბლის კომპანია კონექტიკუტის შტატში დღესაც არსებობს. პროდუქცია მისი დამფუძნებლის სახელით გამოდის და საფირმო ნიშანიც იგივეა – ქართულჯვრიანი სამეფო ოქროს გვირგვინები. საინტერესოა, რომ „პრინცი მაჩაბელი“ მსოფლიო პარფიუმერიის კლასიკად მიიჩნევა.

DEMNA GVASALIA Demna Gvasalia was appointed as the art director of Balenciaga Fashion House instead of Alexander Wang. Before that he worked with numerous famous designers and fashion houses, among them Louis Vuitton.

Machabeli was the first Georgian to create a signature perfume line in the USA. Together with his wife, and with the help of his friends, in 1926 he established the Prince Matchabelli Perfume Company and dedicated his first perfume “Queen of Georgia” to his wife, an actress working in America, Norina Gilli.

Machabeli’s company was among the five greatest corporations in 1920-30s. The perfume bottle carried his family coat of arms and the royal crown. The company exists in Connecticut to this day and the products are made under the name of its founder. The brand logo is still the same – Royal golden crowns with Georgian crosses. Prince Matchabelli perfumes are regarded as classics.

დემნა გვასალია საინტერესოა, რომ ალექსანდრ ვონგის ნაცვლად „ბალენსიაგას“ სახლის ხელმძღვანელად დემნა გვასალია დაინიშნა. „ბალენსიაგამდე“ დემნა გვასალია უამრავ ცნობილ დიზაინერთან და მოდის სახლთან თანამშრომლობდა. მათ შორის – პარიზის „ლუი ვიტონის“ მოდის სახლთან.

ალექსანდრე გეგია მიწისა და ფერწერის შესახებ ALEXANDRE GEGIA ABOUT LAND AND PAINTING ხათუნა ხაბულიანი KHATUNA KHABULIANI ალექსანდრე გეგიას არტისტული ბიოგრაფიის დასაწყისი შთამბეჭდავ სახელებს უკავშირდება. დიუსელდორფის აკადემიაში ის სწავლობდა ხელოვანებთან, რომლებიც თანამედროვე ხელოვნების ისტორიის მოქმედი პერსონები არიან: იორგ იმენდორფი, მარკუს ლუპერცი. ალექსანდრე გეგიამ დაამთავრა ანდრეას შულცეს კლასი მისი Meisterschüler-ის სტატუსით, რომელიც არსებული სასწავლო სისტემის ფარგლებში შესაძლოა პროფესორმა თავის ყოფილ სტუდენტს მიანიჭოს. თავად მხატვარი ასევე მნიშვნელოვან გამოცდილებად მიიჩნევს იორგ იმენდორფის ასისტენტად მუშაობის პერიოდსაც, რომელიც საკმაოდ დიდხანს გაგრძელდა (იმენდორფის გარდაცვალებამდე). საქართველოში ალექსანდრე გეგიას ჯერჯერობით თავისი ნამუშევრები არ წარუდგენია, თუმცა რამდენიმე პროექტზე აქაც იმუშავა, რომლის გაცნობის საშუალება ქართულ აუდიტორიას არ ჰქონია. ბოლო პერიოდი მისთვის განსაკუთრებულად დატვირთულია სხვადასხვა მედიუმებსა და ფაქტურებში ექპერიმენტირებით.

30

მეწარმეობა

The beginning of Alexandre Gegia’s artistic biography is connected with influential names.

In Dusseldorf Academy he studied with artists who are well-known contemporary personas: Jörg Immendorff and Markus Lüpertz. Alexandre graduated from Andreas Schulze’s class with Masterschuler status, the highest status a professor can grant his former student.

The artist himself believes that the period of working as an assistant to Immendorff, which lasted for quite some time (till the death of the painter), is important.

Gegia has not exhibited his works in Georgia yet. However, he has worked on a number of projects here, though the public did not have an opportunity to get aquinted with them. Recently he has been particularly busy, since he has been experimenting with various mediums and textures. Land and its energetic abilities have a special place in his works. In two of his almost simultaniosly created installations, ground is a central component. The version ENTREPRENEURSHIP

განსაკუთრებით მნიშვნელოვან ადგილს მიწა და მისი ენერგეტიკული შესაძლებლობები იკავებს. ორ, თითქმის ერთმანეთის მიყოლებით შექმნილ ინსტალაციაში მიწა ცენტრალური კომპონენტია. „ლენდ არტის“ ფორმატში აიგო ის ვერსია, სადაც ახლადგაჭრილი საფლავების (მიწაში ჩარჭობილი ჯვრებით არის აღნიშნული) გვერდით დაგროვილი მიწის ბორცვები დაფარულია მკაფიო სამი ფერით – წითლით, ყვითლითა და ლურჯით. ლოკაციას განსაკუთრებული დატვირთვა აქვს, - ეს არის აღმოსავლეთ საქართველოს ისტორიული ადგილის - უფლისციხის სიახლოვეს, სადაც კლდეში ნაკვეთი უძველესი ციხე-ქალაქის ნაშთებია. ისტორია, არქაული ფორმები, მეხსიერება, საფლავები – მთლიანობაში ადამიანური გამოცდილების სფეროსკენ მიმართავს ნამუშევრის გააზრების პროცესს. ალექსანდრე გეგიას თქმით შთაგონება მოდერნისტული ხელოვნების ისტორიის დასაწყისიდან გააქტიურებული და დღემდე განსჯადი თემიდან მოდის – „მხატვრობის სიკვდილი“, რომლის პარალელურად პარადოქსული რეალობა ვლინდება: რაც უფრო მეტს საუბრობენ ხელოვნების დასასრულზე, მით მეტი ადამიანი ხდება მხატვარი და მეტი ნამუშევარი იქმნება. „დამარხული“

მეწარმეობა

where newly dug graves (denoted by crosses in the ground) were made in the Land Art format, next to them the hills of accumulated earth after digging are covered with three bright colors – red, yellow and blue.

Location has a special meaning as it is set near a historical place in Eastern Georgia – Uplistsikhe, where the remains of an old cave-city carved into the mountain can be found. History, archaic forms, memory, and graveyards direct the process of analyzing the work towards the sphere of human experience.

The artist says that inspiration came from an issue which became important from the very start of the modernistic art to date – “The Death of Art,” parallel to which paradoxical reality is revealed: the more they talk about the end of art, the more people become artists and the more works are created. “Buried” art in the work of Gegia comes out of land and proves its strength by bursting out in colors.

The second installation, which was exhibited in Germany, created a specific minimalistic assemblage by displaying a long block covered with earth and two miniature laurel trees ENTREPRENEURSHIP

31

ფერწერა ალექსანდრე გეგიას ნამუშევარში მიწიდან ამოდის და თავის ძალას ფერების ამოფრქვევით ადასტურებს. მეორე ინსტალაცია კი, რომელიც გერმანულ საგამოფენო სივრცეში იყო წარმოდგენილი, მკაფიო მინიმალისტურ ასამბლაჟს ქმნიდა მიწით დაფარული სიგრძივი ბლოკითა და სარკისებრი ანარეკლის პრინციპზე დამონტაჟებული მინიატურული დაფნის ორი ხით. არსებული ინტერიერის არქიტექტურული თავისებურება – სვეტებით სამ ნაწილად დაყოფილი სეგმენტები ნამუშევარს ერთგვარი ტრიპტიქის სახით წარმოადგენდა. მიწით დაფარული სიგრძივი ბლოკი ჰორიზონტალურად „გადიოდა“ სვეტებში და მათ მიღმა გრძელდებოდა. ეს ერთგვარი განყენებული სამყაროს მოდელი იყო, რომელიც თავისი კანონებით ცხოვრობს.

32

მეწარმეობა

installed using the mirror reflection principle.

The specificity of existing interior – segments divided in three by columns, showed the work as a sort of triptyque. The long block horizontally “moved” through the columns and continued beyond them. This was something like a model of a separate world which lives according to its laws.

ENTREPRENEURSHIP

25

ki T x va 1.ნინო 2. ჩუბინიშვილი 3. პროფესიული ცოდნა მაქვს მიღებული მოდის დიზაინში, საფრანგეთში. თუ ამ ცოდნას არ ჩავთვლით, თავს ერთდროულად ხელოვანად და დიზაინერად მივიჩნევ. თითქოს ამ დისციპლინის გზაჯვარედინზე ვარსებობ.

4. ხელოვნება ბავშვობიდან ჩემი ბუნებრივი გარემო იყო. ოჯახის ყველა წევრი ხელოვანი გახლდათ და არიან. ალბათ ამიტომ სამყაროს ხელოვანის თვალით აღქმა ჩემთვის ყველაზე ახლოა.

5. უამრავი მხატვარი მიყვარს – ეგვიპტიდან დღემდე, ყველა კულტურაში.

1. სახელი 2. გვარი 3. პროფესია 4. რატომ ხელოვნება?

5. საყვარელი მხატვარი 6. დიზაინერი, რომელმაც დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა 7. საყვარელი ფილმი, ან ფილმები

25 კითხვა

8. საყვარელი მუსიკოსი და მუსიკალური ნაწარმოები?

34

9. გაიხსენეთ, პირველად როდის და რა დახატეთ?

10. როგორ გახდით ყველასთვის ცნობილი „ჩუბიკა“?

მეწარმეობა

6. 1990-იანებში მოდის დიზაინით სერიოზულად დავინტერესდი. მაშინ გამოჩნდნენ თანაკურსელები – ალექსანდრ მაკქუინი, ჰუსეინ ჩალაიანი და ჯონ გალიანო. ყველანი ერთად სეინთ მარტინში სწავლობდნენ. სწორედ მაშინ დაინგრა საბჭოთა კავშირი და შეგრძნება გვქონდა, რომ ახალ რეალობაში შევედით. მეც დავიწყე ოცნება სეინთ მარტინში სწავლაზე. ეს სამი გენიოსი მაშინ ზუსტად ჩემხელა იყო. ყველაზე დიდი შთაბეჭდილება მაკქუინმა და ჩალაიანმა მოახდინეს, შემდეგ კი – ბევრმა. ხან რა ახდენს გავლენას, ხან რა.

7. მიყვარს საავტორო კინო. ძალიან მიყვარდა აბას ქიაროსთამი, რომელიც ახლახან გარდაიცვალა.

8. აქაც კლასიკიდან ელექტრონულ მუსიკამდე, ჰევი მეტალის გარდა, ყველაფერს ვუსმენ. ბევრნაირი (ან სხვადასხვა სახის) მუსიკა მიყვარს. უძველეს სიყვარულად Aphex Twin რჩება, რომელმაც 1990-იანებში აზროვნება დამაწყებინა. ბახი! ესეც მუდმივი გაოგნების საგანია. სჯობს ამ ორზე შევჩერდე.

ENTREPRENEURSHIP

11. სამი სიტყვით როგორ დაახასიათებდით ბრენდს CHUBIKA? 12. თქვენი შექმნილი ნამუშევრებიდან რომელს გამოარჩევდით?

13. რა რეაქცია გაქვთ, როდესაც ხვდებით, რომ თქვენი კოლექცია ბევრ ადამიანს მოსწონს?

14. საიდან გაჩნდა თქვენს კოლექციებში ნიღბები?

15. რას ურჩევდით დამწყებ ხელოვანდიზაინერებს?

16. რა გაღიზიანებთ მოდის სფეროში?

17.რას ნიშნავს იყო მოდური?

18. რაზე ოცნებობთ?

19. ათი წლის წინ რომ დაბრუნდეთ, რას შეცვლიდით?

20. თქვენი სისუსტეა…

21. სიყვარული არის…

22. ადგილი, ქალაქი, რომელსაც თქვენი ხელოვნება განსაკუთრებით მოუხდებოდა?

23.ყველაზე დიდი მიღწევა ცხოვრებაში.

24. დღე, რომელიც მუდმივად გემახსოვრებათ...

25. რა სიახლეებს გვიმზადებს „ჩუბიკა“?

9. მე რაც დამრჩა იმ ნახატებით თუ ვიმსჯელებთ, პირველად გოგო დავხატე ლამაზ კაბაში, რომელსაც გვერდით დედ-მამა ესხდა და ის (გოგო) სავარაუდოდ მე ვიყავი. დღემდე მაქვს ეს ნახატი. ძალიან ლამაზი კაბები აცვიათ. ოთხი წლის გოგოსთვის სასაცილო და საყვარელი ნახატია. მამა მაღალია და ულვაშებიანი. მაშინ 1960-იანების მოდა იყო. დედას კი თვალებზე ტუში უსვია.

10. ყველასთვის ცნობილი „ჩუბიკა“ არ ვიცი ვარ თუ არა. ყოველ შემთხვევაში პირველი შოუ 1998 წელს გავაკეთე. მაშინ არავინ არაფერი ვიცოდით და იქვე ვსწავლობდით. ეს შოუ – „ეირლაინს“, ჩემი საყვარელი შოუა. წელს ვნახე პირველად ამდენი წლის შემდეგ და ისევ მომეწონა.

11. Fashion crossing art (მოდა ხელოვნების გზაჯვარედინზე) – ეს ორი რეალობა ყველა ჩემს ნამუშევარში დევს. ვფიქრობ, ეს არის ჩემი ხელწერა.

12. ჩემი ნამუშევრებიდან ყველაზე სახასიათო black angels dress (შავი ანგელოზის კაბაა), რომელიც ტექნოლოგიურად და მხატვრულად ჩემი ერთ-ერთი სააზროვნო სივრცის პორტალი იყო. აქედან წამოვიდა 3D ტყავის სხვა მოტივები ჩემს დიზაინში, რომლებიც შემდეგ ქამრებად და სამაჯურებად იქცა.

13. რა თქმა უნდა მიხარია, როდესაც მოსწონთ.

14. ჩემს კოლექციაში ჯერ სახეები გაჩნდა. სწორედ ეს 3D ტყავის სახეები, რომლებიც ქალღმერთების სახეებია. 2 წლის წინ კი, შოუში ნიღბები გაჩნდა. ნიღბები ნაკლებად მაინტერესებს. მითოლოგიური ქალღმერთები უფრო ჩემი სივრცეა.

15. დამწყებებს ვურჩევდი: თავიანთ თავს

25 QUESTIONS

მეწარმეობა

ENTREPRENEURSHIP

35

ჩაუღრმავდნენ და საკუთარი სათქმელი გულწრფელად იპოვონ. მხოლოდ ამის შემდეგ იფიქრონ წარმატებაზე. თავიდანვე წარმატებასა და ფულზე ორიენტირებული შემოქმედება კრახს მალე განიცდის. ეს მხოლოდ ჩემი აზრი არ არის. წარმატება პროფესიული დახვეწის თანმდევი პროცესია.

16. ზოგადად, მოდის სფეროში მაღიზიანებს ძალიან მკაცრი რეჟიმი. ხელოვნურად შექმნილი წესები. აბსოლუტურად ვეთანხმები და მადლიერი ვარ დემნა გვასალიასი, რომელიც ცდილობს დიზაინი სეზონურობისგან და high ტემპისგან იხსნას და დიზაინერს შემოქმედებითობა დაუტოვოს. ბედნიერი ვიქნები, თუ ამ მიდგომით უფრო მეტი დიზაინერი იმუშავებს. ტემპი დავარდება და ხარისხი აიწევს.

17. ...

18. რაზე ვოცნებობ? რომ სამყარო დამშვიდდეს. ერთმანეთთან კონკურენციას, თავი გაანებონ. პატივი სცენ კულტურებს, ადამიანს და დრო დარჩეთ ამ საოცარ სამყაროსთან ურთიერთობისთვის.

19. ...

21. სიყვარული არის უპირობო, რაც ძალიან რთულია.

22. ჩემი მოდა მოუხდებოდა NYC-ს! შარშან, 2015-ში გამოფენა მქონდა და ვფიქრობ ჩემი დიზაინი ამ ადგილისთვის ძალიან დროული იქნებოდა.

23. ჩემი ყველაზე დიდი მიღწევა? ჯერ ადრეა მგონი მიღწევებზე საუბარი.

24. დღე, რომელიც მუდმივად მემახსოვრება... ბევრი დღეა დაუვიწყარი. მუდამ მინდა ხოლმე, რომ თვალებში ფოტოაპარატი და ხმის ჩამწერი მოწყობილობა მქონდეს, რათა ეს დაუვიწყარი მომენტები ბუნებრივმა კამერებმა ყოველდღე თავისით ჩაიწეროს. როცა ჩემს საყვარელ გარემოში ვარ, ყოველი დილა დაუვიწყარია.

25 კითხვა

2. Surname 3. Education?

4. Why art?

5. Favorite painter?

6. A designer who has made a significant impression on you?

7. Favorite Movies?

8. Favorite musician or musical composition?

9. Recall the first time you painted. What was your subject matter?

10. How did you become the well known Chubika?

11. How would you describe the brand CHUBIKA in three words?

12. Which work would you single out?

20. უამრავი სისუსტე მაქვს.

36

1. Name

25. „ჩუბიკა კონცეპტ მაღაზია“ მისამართს იცვლის და ულამაზეს ადგილას – მთაწმინდაზე, აბაკელიას ქ. 3ა-ში გადადის. „ჩუბიკას საიდუმლო ბაღი“ (Secret garden by chubika) – ეს იქნება ატელიეს და მაღაზიის ერთობლივი სახელი. გახსნა მალე – შემოდგომაზე იქნება, და დაგპატიჟებთ!

მეწარმეობა

13. How do you feel knowing so many people love your collections?

14. Where did the masks come from in your collections?

15. What would your advice be to young artists and designers?

16. What irritates you about the fashion industry?

17. What does it mean to be fashionable?

18. What do you dream about?

19. If you could rewind 10 years, what would you change?

20. What are your weaknesses?

21. Love is...

22. A place, or a city, which would ideally suit your art?

ENTREPRENEURSHIP

23. Your biggest accomplishement?

24. The day you will remember for ever?

25. Which novelties does CHUBIKA have for us?

1. Nino 2. Chubinishvili 3. I acquired a professional education in Fashion Design in France. However, I perceive myself as both an artist and a designer. I feel I’m on the crossroads of these two disciplines.

4. Art and everything connected to it has surrounded me since childhood. Every member of my family is an artist. Perhaps that is why perceiving the world from an artist’s perspective is the closest to me.

5. I love numerous artists, from the Egyptians to modern times, in various cultures.

6. I got interested in fashion design in the 90s. Three geniuses- Alexander McQueen, Hussein Chalayan and John Galliano -were the same age as me, all of them studying at Saint Martin’s University. The USSR collapsed and I felt like I was entering a new reality.

I started dreaming about studying at Saint Martin’s; McQueen and Chalayan made the biggest impression on me, later on many others also... This process is infinite. Different things make impressions on me at different times.

7. I love signature films. Abbas Kiarostami is one of my favorite film-makers. Sadly, he died recently.

8. Various things, I listen to many styles, from classical to electronic, but never heavy metal. I like diverse music. Aphex Twin remains one of my oldest favorites- his music provided food for thought in the 90s. Bach is also a source of infinite amazement to me. I think these two are enough.

10. I don’t know if I am the Chubika known by everyone or not, but my first show was held in 1998. We didn’t know anything about the fashion business and

მეწარმეობა

learned everything as we went. The show Airlines is my favorite- I watched it this year for the first time after so many years and liked it all over again.

11. Fashion crossing art. Both of these directions are present in my work, this is my signature.

12. The black angels dress is the most characterizing one; the portal of one of my thought spaces, both technologically and artistically. Later, other motiffs of 3D leather came out of this concept and these have been transformed into belts and bracelets as well.

ENTREPRENEURSHIP

25 QUESTIONS

9. I have kept some of my earliest paintings and I think the one where I painted a girl in a beautiful dress sitting next to her parents, which I guess was me, is one of the oldest. The dresses are very beautiful and for a painting made by a four-year-old it is a funny, cute work. Dad is tall and has a mustache and the mother is wearing mascara.

37

13. Of course, I’m happy!

14. First it was faces, the 3D leather faces of goddesses. Two years ago the masks emerged in the show but I am less interested in masks- mythical goddesses are more fascinating to me.

15. To beginners I would recommend looking deep inside themselves and finding what they honestly have to say through their works. Only after this can they start thinking about success. Art oriented towards success and income from the very beginning will inevitably end in failure. This isn’t only my idea: success is the process which accompanies the strength and professional evolution of a person.

16. In general, the strict regime of the fashion industry irritates me; artificially created laws. I completely agree and am thankful to Demna Gvasalia, who wants to save design from seasonality and the high pace and tries to leave some space for creativity for designers. This attitude is good and I would be happy if it became a norm for many designers. The quaility will rise when the tempo decreases.

17. No answer.

19. No answer.

20. I have plenty of them.

21. Unconditional.

22. My fashion suits New York City! Last year I had an exhibition there and I think my designs fit the place wonderfully.

23. I think it's quite early to talk about it.

24. Many days are unforgettable. I always want to have a photo camera in my eyes and a voice recorder, so that these moments are taped by these natural cameras all the time. When I'm in my favorite environment, every morning is unforgettable.

25.The concept store CHUBIKA is changing its location and moving to 3A Abakelia street, in a wonderful historical building, behind the Academy of Arts in Mtatsminda. The Secret Garden by Chubika will be the name of my concept store and attelier. The opening is planned for autumn!

25 კითხვა

18. I dream about the universe becoming peaceful, I dream that people will stop competing and being in a

constant race, and that they will stop changing each other, respect cultures and people, and I dream of having time to die and fight in this amazing world.

38

მეწარმეობა

ENTREPRENEURSHIP

ALEXANDRE KARTVELI Alexandre Kartveli was a Georgian aviation constructor and one of the pioneers of US aviation construction. In 1922-1927 he worked as a tester in the company founded by the French aviator Louis Bleriot on the creation of Bernard and Ferbois planes.

In 1927, American millionaire and aviation philanthropist Charles Levine invited him to work in New York. Together they constructed an airship called Uncle Sam. Kartvelishvili’s most successful plane is the US fighter aircraft Republic P-47 "Thunderbolt", which was one of the leading aircrafts used by the US Air Force in WWII and which played an important role in defeating Germany.

ჯორჯ კობი მსოფლიოში პირველი მინის ნაძვის ხის სათამაშო და სანათები ქართველმა გამომგონებელმა და აშშ-ში პირველმა ქართველმა მილიონერმა გრიგოლ კობახიძემ შექმნა. XX საუკუნის 40-იანი წლების შუაში ახალი წლის მთავარ ატრიბუტს – ნაძვის ხეს ნებისმიერ ამერიკულ ოჯახში სანათებით და მინის სათამაშოებით რთავდნენ. ამერიკის ნებისმიერ ოჯახში იპოვიდით საახალწლო სათამაშოებით სავსე ყუთს წარწერით „კობი მინის საშობაო ხის ორნამენტები“. კობიმ ქალაქ ეტლებოროში საკუთარი წარმოება შექმნა. გრიგოლ კობახიძის შემოსავალმა წლიურად 4 მილიონ დოლარს გადააჭარბა.

ალექსანდრე ქართველი ალექსანდრე ქართველი – ქართველი ავიაკონსტრუქტორი და აშშ-ის ავიამშენებლობის ერთ-ერთი პიონერია. ქართველიშვილი 1922-1927 წლებში ფრანგ ავიატორ ლუი ბლერიოს კომპანიაში გამომცდელად, ასევე თვითმფრინავების Bernard-ისა და Ferbois-ის შექმნაზე მუშაობდა. 1927 წელს ამერიკელმა მილიონერმა და ავიაციის მეცენატმა ჩარლზ ლევინმა ალექსანდრე ქართველიშვილი ნიუ-იორკში სამუშაოდ მიიწვია. მათ ერთად ააწყვეს ხომალდი, რომელსაც Uncle Sam უწოდეს. მისი ყველაზე წარმატებული თვითმფრინავია Republic P-47 „Thunderbolt“ („მეხთამფრქვევი“), რომელიც მეორე მსოფლიო ომის წლებში შეერთებული შტატების საჰაერო ძალების ერთ-ერთ მთავარ თვითმფრინავს წარმოადგენდა და გერმანიაზე გამარჯვებაში მნიშვნელოვანი როლი შეასრულა.

GEORGE COBY The first glass Christmas tree baubles and lights were created by Georgian inventor and the first Georgian millionaire living in the USA – Grigol Kobakhidze. In the 1940s you could find a box with Christmas decorations in every family and all of them had the sign “Coby Glass Christmas Tree Ornaments.”

Coby started his own production in Attleboro, Massachusetts, and his annual income was more than USD 4 million.

ქართული მაღაზია სოჰოზე GEORGIAN STORE ON SOHO ციკო ინაური TSIKO INAURI

10 მარტს, ნიუ-იორკში, ბროდვეიზე ქართული მაღაზია – Malat Store გაიხსნა, სადაც ქართული სამოსი და აქსესუარები იყიდება. ამ ამბით ის ადამიანებიც კი დაინტერესდნენ, ვისაც მოდა საერთოდ არ აინტერესებთ. მაღაზიის წარმატებაზე, ქართული პროდუქტის უცხოეთში პოპულარიზაციასა და მაღაზიის სამომავლო გეგმებზე „ფოკუსი“ Malat Store-ის ერთ-ერთ დამფუძნებელს ანიკა ოძელაშვილს ესაუბრა. ანიკა პროფესიით ჟურნალისტია. ამჟამად ერთერთ სამედიცინო ცენტრში ადმინისტრაციული დირექტორის თანაშემწედ მუშაობს და მარკეტინგის მიმართულებასაც ითავსებს. საიდან გაჩნდა იდეა, რომ მაღაზია საქართველოს ფარგლებს გარეთ, კონკრეტულად აშშ-ში, ბროდვეიზე გაგეხსნათ? თქვენი პარტნიორებიც გაგვაცანით. ანიკა ოძელაშვილი: იდეა მე და ჩემს მეგობრებს – ანი ფურცელაძესა და ნია ოძელაშვილს დაგვებადა. ვინაიდან ჩემი პარტნიორი ანი ფურცელაძე ნიუ-იორკში ცხოვრობს, ქვეყანაზე, და მით უმეტეს ქალაქზე ბევრი აღარ გვიფიქრია. მივიჩნიეთ, რომ ამერიკა საუკეთესო ქვეყანაა ჩვენი მაღაზიისთვის. აქ წარმოდგენილია ქართველი დიზაინერების ტანისამოსი, ფეხსაცმელი და აქსესუარები. ამ ეტაპზე ნიაც ამერიკაში ცხოვრობს. მე კი, უწყვეტ რეჟიმში, თბილისიდან ვზრუნავ ჩვენი მაღაზიის ახალი კოლექციებით შევსებაზე. რას ნიშნავს Malat Store? დასახელებაზე ბევრი ვიფიქრეთ. გვინდოდა სახელი ყოფილიყო ქართული და ამავე დროს, ლამაზი. ინგლისურად ქართულ სიტყვებს სხვანაირი ჟღერადობა აქვს. მოკლედ რომ ვთქვათ, ბევრი ძებნის შედეგად, ერთობლივი გადაწყვეტილებით შევჩერდით სიტყვაზე „მალატ“, რომელიც სვანურად ნიშნავს „მიყვარხარ“.

40

მეწარმეობა

Malat Store opened on Broadway on March 10th. The Georgian clothes and accessories raised curiosity even in those people who are completely uninterested in fashion. Focus decided to interview one of the founders, Anika Odzelashvili, and find out more about the success of the store, promotion of Georgian products in the US and future plans. Anika is a journalist by profession and works as an administrative assistant to the director in one of the medical centers. She also works in marketing.

How did you come up with the idea of opening a shop on Broadway? Tell us about your business partners.

Anika odzelashvili: The idea belongs to my friends Ani Purtseladze, Nia Odzelashvili and me. Since Ani lives in New York we did not think a lot about which country or city to open the store in. We decided that the USA would be the best market for our shop. We sell clothes, shoes and accessories made by Georgian

ანიკა ოძელაშვილი ENTREPRENEURSHIP

ქართველი დიზაინერების გარდა, უცხოელ დიზაინერთა სამოსი და აქსესუარებიც გაქვთ მაღაზიაში? არა, მხოლოდ ქართული და მხოლოდ handmade. კონკრეტულად რომელი ქართველი დიზაინერის კოლექციებს აერთიანებს მაღაზია? ამ ეტაპზე ჩვენს მაღაზიაში წარმოდგენილია: „ლალო“, „ანუკი“, „დალოოდი“, „7/11“, ATELIER KIKALA, ვასკა ტაბატაძე, სალომე ღვინიაშვილი, გიორგი ქებურია, გვანცა ჯანაშია, თეონა ელიზბარაშვილი, ტატუნა ნიკოლაიშვილი, „ეშვი“, „ლელა ელოშვილი“, GWEN SALAKAI, „სილუეტი“, „ketion“, „ლაკო ბუკია“, „გიორგი ფანცულაია“, „ნათია ხუციშვილი“. ასევე ვგეგმავთ სხვა დიზაინერებთან თანამშრომლობას. რა კრიტერიუმებით არჩევთ დიზაინერებს? ძალიან დიდ ყურადღებას ვაქცევთ ხარისხს, ასევე პრიორიტეტს ვანიჭებთ ხელნაკეთ ტანისამოსს თუ აქსესუარებს, რაც იმას ნიშნავს, რომ ისინი სერიულად გამოშვებული არაა. ცნობილია, რომ მაღაზიას აშშ-ის პრეზიდენტის ქალიშვილი მალია ობამა ესტუმრა.

მეწარმეობა

designers. At this point Nia lives in the US as well, while I work on filling the collections of our store from Tbilisi.

What does the name “Malat” mean?

We thought a lot about the name of our store.

We wanted it to be Georgian and sound beautiful but easy to pronounce in English. Georgian words have a different sound in English.

After some research we unanimously chose the word malat, which means “I Love You’ in Svanetian.

Do you also sell products made by international designers?

No, we only sell handmade Georgian items.

The collections of which Georgian designers can be found in your store?

Right now we have Lalo, Anouki, Dalood, 7/11, Atelier Kikala, Vaska Tabatadze, Salome Gviniashvili, Giorgi Keburia, Gvantsa Janashia, Teona Elizbarashvili, Tatuna Nikolaishvili, Eshvi, Lela Eloshvili, Gwen Salakai, Silluette, Ketion, Lako Bukia, Giorgi Pantsulaia and Natia Khutsishvili. We plan to cooperate with more designers.

ENTREPRENEURSHIP

41

ჩვენი მაღაზია სოჰოში, მანჰეტენზე, ვესტ ბროდვეიზე (310 west broadway new york NY 10013) მდებარეობს. ის პირდაპირაა დაკავშირებული სასტუმრო „გრანდ ოტელ სოჰოსთან“. ამიტომ ჩვენთან არაერთი ცნობილი ადამიანი მოდის.

What criteria do you use when choosing designers?

We pay close attention to the quality. Handmade clothes and accessories are our priority, which means that what we sell is not produced in large quantities.

როგორია მაღაზიის სამომავლო გეგმები, PR-სტრატეგია, და განსაკუთრებულს რას სთავაზობთ კლიენტებს? რით აპირებთ ამერიკული ბაზრის დაინტერესებას? სამომავლო გეგმები ძალიან ბევრია. 27 ივლისს ვაშინგტონში ჩვენი მაღაზიის pop-up გაიმართა. 8 სექტემბერს კი ნიუ-იორკის მოდის კვირეულის ფარგლებში გაიმართება „მალატის“ ჩვენება სასტუმრო Dream Downtown Hotel Rooftop Lounge-ში, სადაც ასევე წარდგენილი იქნება დიზაინერების მიერ ექსკლუზიურად „მალატისთვის“ შექმნილი კოლექციები.

It is true that Malia Obama, daughter of the US President, once visited your store?

Yes. Our shop is located in Soho, Manhattan, West Broadway (310 West Broadway, New York NY 10013) and is directly connected with the Soho Grand Hotel, therefore a lot of famous faces are our guests on a daily basis.

ვინ არიან მაღაზიის ძირითადი კლიენტები – ამერიკაში მცხოვრები ქართველები თუ ამერიკელები? ჩვენი მომხმარებლები არ არიან მხოლოდ NY-ში მცხოვრები ქართველები, რაც ვფიქრობთ ძალიან კარგია. ჩვენი იდეაც სწორედ ეს იყო. გვინდოდა ახალ ბაზარზე გავსულიყავით და ახალი მომხმარებლები შეგვეძინა. თუმცა 42

მეწარმეობა

What are your future plans and PR strategy?

What exclusives do you offer your clients?

How do you plan to build interest towards your store in the American market?

We had and have plenty of plans. On July 8th in the framework of the NY Fashion Week, the Malati Show was held in the Dream Downtown Hotel Rooftop Lounge, where collections created by Georgian designers exclusively for Malati were presented. Also on July 27 a popup store of our shop opened in Washington.

Who are the frequent clients of the store, Georgians living in the US or Americans?

ENTREPRENEURSHIP

ძალიან ბევრია უცხოელი ტურისტი და თავად იქ მცხოვრები ადამიანები. ჩვენს მომხმარებლებს ნამდვილად აქვთ ექსკლუზიურობის შეგრძნება და ვფიქრობთ, ეს ყველაზე მნიშვნელოვანია. რა სჭირდება უცხოელს იმისთვის, რომ ამერიკაში საკუთარი ბიზნესი ჰქონდეს და რას ურჩევდით ადამიანებს, რომლებსაც საქართველოს ფარგლებს გარეთ ბიზნესის დაწყება სურთ? დაიმკვიდრო სახელი და მოიპოვო მომხმარებლების ნდობა ისეთ მეგაპოლისში, როგორიც ნიუ-იორკია, ძალიან რთულია. იმდენად რთული, რომ არც წარმოგვედგინა. იქაურ მცხოვრებლებს ვერაფრით გააკვირვებ. ნიუ-იორკში ყველაფრის შეძენაა შესაძლებელი და ძალიან დიდი კონკურენციაა. ჩვენ თავიდანვე ავირჩიეთ და დავიკავეთ საკუთარი ნიშა, განვსაზღვრეთ ჩვენი სეგმენტი და ამის შესაბამისად შევარჩიეთ ლოკაცია. პირველები ვართ, ვინც ქართველი დიზაინერების სამოსის მაღაზია ნიუ-იორკში გახსნეს. თუმცა მთავარია მონდომება, დაუღალავი შრომა და იმის რწმენა, რომ ყველაფერი გამოგივა!

მეწარმეობა

Our clients are not only Georgians based in NY, which we think is great. Our idea was to enter this new market and gain new clients.

There are many tourists and locals as well. Our clients do have the feeling of exclusivity and this is very important for us.

What does a foreigner need in order to run a business in America and what would you recommend to Georgians who want to start their business abroad?

Establishing your name and gaining customer loyalty in such a megapolis as NY is very, very hard and we could not have imagined this success. You can’t surprise people who live there, since virtually everything is available for purchase and the competition is very harsh.

From the very beginning we defined our niche, defined our segment and chose the location.

We were the first to open a shop of Georgian designers in New York.

Determination and hard work as well as the belief that everything will work out are the main prerequisites for success.

ENTREPRENEURSHIP

43

გალერეა / GALLERY 44

მეწარმეობა

ENTREPRENEURSHIP

TUTU KILADZE SERIES: BAZAAR

თუთუ კილაძე სერია "ბაზარი"

გალერეა / GALLERY

მეწარმეობა

ENTREPRENEURSHIP

45

გალერეა / GALLERY 46

მეწარმეობა

ENTREPRENEURSHIP

მე მუშათა კლასის უბანში დავიბადე – მოგუგუნე ქარხნებისა და ფაბრიკების გარემოცვაში. ჩემს სახლს დასავლეთიდან გაზოაპარატისა და ტრიკოტაჟის ფაბრიკები ესაზღვრებოდა, ჩრდილოეთიდან – ელექტროშემკეთებელი ქარხანა. ბავშვობაში ჩვენს ეზოში საყვირის სპეციფიკური ხმებიც აღწევდა. საყვირის მესამე შეკივლებაზე, დილის ცხრის ნახევრისკენ, ყველა ქარხანა-ფაბრიკის ალაყაფის კარი მჭიდროდ იხურებოდა და ახალი სამუშაო დღე იწყებოდა.

პატარა ქალაქის ინდუსტრიული პეწი INDUSTRIAL CHARM OF A SMALL CITY ირმა კახურაშვილი IRMA KAKHURASHVILI

ტრიკოტაჟის ფაბრიკისკენ მიმავალ მუშათა კლასს ჩემს ქუჩაზე უნდა ჩაევლო. მუშების ნაკადი ვულკანის ლავასავით მოედინებოდა – ავტობუსის ზედა გაჩერებიდან დაღმართით, კომუნისტური შრომის ქუჩის გავლით. გამოკვეთილად მახსოვს: ამ ადამიანებს რუხად ეცვათ. მამაკაცები ზედმეტად ხმამაღლა იცინოდნენ, ქალები კი ოდნავ ოფლნარევი, იაფი პარფიუმის სურნელს ტოვებდნენ. ჩემი ერთ-ერთი საყვარელი გასართობი ეზოს ღობის რიკულიდან ამ ქალებსა და კაცებზე დაკვირვება იყო. მინდოდა მათი საუბრისთვის ყური მომეკრა, მათ რიგებს უჩინრად შევრეოდი, მათ „სამფლობელოში“ შემეღწია და მენახა, როგორ მუშაობდნენ, რას აწარმოებდნენ. თუმცა ყველა მცდელობა უშედეგოდ გვირგვინდებოდა – დილა-საღამოს ალაყაფის კარებს მოხუცი დარაჯები და მათი ერთგული ოთხფეხები ყეფით იცავდნენ. იმისთვის, რომ აკვიატებული ოცნება ამეხდინა, ტრიკოტაჟის ფაბრიკის სპორტდარბაზში, კალათბურთის წრეზე ჩავეწერე. კალათბურთი საერთოდ არ მიტაცებდა, მაგრამ კარგად დამამახსოვრდა შოკის ხარისხი, რომელიც ფაბრიკის ტერიტორიაზე მივიღე: ალაყაფის კარს იქითა სამყარო ედემივით მოვლილი აღმოჩნდა – მარადმწვანე ბუჩქნარით, დიდი ნაძვებით, სასადილო ბლოკით, ფეხბურთის მოედნით და საერთო საცხოვრებლით. მსგავსი მოთუხთუხე კოლექტიური სივრცე არასოდეს მენახა. მერე ფაბრიკის საამქროებშიც შევხეტიალდი. ხმაურიანი ინდუსტრიის გიგანტური მექანიზმი – მოგუგუნე სართავი დაზგები, მრგვალთაღიანი, ჭერამდე აწოწილი ფანჯრები, ფერადი ძაფების ჯადოქრობამდე ფერადი მტვერი, მუშების გაუგებარი გადაძახილი და ქსოვილის გადამზიდი მინიატურული მანქანები შოკის მეორე ტალღად მერგო. აი, თურმე როგორ 48

მეწარმეობა

I was born in the working class district, surrounded by buzzing factories and plants The Gazoaparat factory and a knitting factory bordered my house to the west and an electro-repair plant to the north. Distinctive trumpet sounds could be heard in our yard in childhood and the third time we heard it, which was around 8:30 in the morning, it meant all the massive gates of the factories were closing and the working day had begun.

The workers coming to the knitting factory had to walk down my street. The flow of workers ENTREPRENEURSHIP

ფოტო: ირმა გაჩეჩილაძე Photo: Irma Gachechiladze მუშაობენ ეს ადამიანები! ისინი არ ჰგვანან ჩემს მშობლებს, რომლებიც ინჟინრები არიან. ჩემი მშობლების მყუდრო სამუშაო ოთახში მოხერხებული მაგიდებია, კონდენციონერები და საბეჭდი მანქანები, ქოთნის ეგზოტიკური ყვავილები და ფითქინა სახაზავი დაფები. ამ ოთახებში მოსიარულეებს ელეგანტურად აცვიათ, მშობლების თანამშრომელი მამაკაცები ლოყაზე მჩქმეტენ, თანამშრომელ ქალებს კი ძვირფასი პარფიუმის სურნელი ასდით...

1990-იანი წლების დასაწყისში ფაბრიკისკენ მიმავალი მუშათა ნაკადი თვალშისაცემად შეთხელდა. საქართველოს მსუბუქი

მეწარმეობა

passed like volcanic lava – from the upper bus stop downhill via Communist Labor Str.; I remember clearly they used to wear grey clothes, men laughed overly loudly and women left behind the scent of sweat and cheap perfume as they passed.

One of my favorite entertainments was to observe these women and men from the fence of the yard. I wanted to overhear their discussions, invisibly mix into their crowd, enter their “kingdom” and see myself how they worked and what they produced. However, ENTREPRENEURSHIP

49

მრეწველობის ინდუსტრია ჩაიფუშა. ქართული ნაწარმი ქვეყნის ფარგლებს ვერ გასცდა. საბჭოეთის სხვა რესპუბლიკებთან ეკონომიკური კომუნიკაცია მოიშალა. მუშებს ხელფასის ნაცვლად მათივე წარმოებულ პროდუქციას ატანდნენ: უხარისხო ძაფებს, კოლგოტებს და საბნებს, რომელიც არცთუ კარგად საღდებოდა სანაცნობოში. ფაბრიკა-ქარხნების დიდი ნაწილი გაკოტრდა. ტოტალურმა უმუშევრობამ ტრიკოტაჟელი ქალები თურქეთში გახიზნა, მამაკაცები კი უსუსურად გამოკეტა სახლებში. ფაბრიკის დიადი – საბჭოთა პლაკატებითა და ძეგლებით მორთული სივრცე – გავერანდა, ხეები გაიკაფა, თაღოვანფანჯრებიანი შენობები აგურ-აგურ დაიშალა. ფაბრიკის რამდენიმე შემორჩენილ საამქროში დევნილები ჩასახლდნენ. მე ისინი რამდენჯერმე მოვინახულე. დევნილებს ერთი სართული ორად გადაეტიხრათ. მათი საცხოვრისი ასკეტურ კელიებს უფრო ჰგავდა, სადაც ხეირიანად მხრებშიც კი ვერ გაიმართებოდი. შემზარავი იყო ამ ნაპრალებიან შენობაში შეყუჟულთა ყოფა. თუმცა ისინი მაინც ემადლიერებოდნენ ფაბრიკის ავარიულ თავშესაფარს – აქ არაერთი და ორი ზამთარი გაადაგორეს. ცოტა ხანში კი, იქვე, მეზობლად, აკვაპარკი აშენდა – ხალისიანი, ბედნიერი და შეძლებული ადამიანების გასართობი. დევნილთა ბავშვები ხშირად სხდებოდნენ ყოფილი ფაბრიკის უკედლო მხარეს ჩამომწკრივებულ ხის სკამებზე. ეს მხარე ღია აივანივით აკვაპარკს გადაჰყურებდა. ისხდნენ დევნილთა ბავშვები და უყურებდნენ სხვათა უზრუნველი ცხოვრების ფეიერვერკს, როგორც მორიგ კინოსეანსს. ალბათ ჩვენ ვერასოდეს წარმოვიდგენთ, რას გრძნობდნენ ამ დროს მათი მშობლები, რომლებმაც საკუთარი სახლები და ნამდვილი ზღვა დაკარგეს... რამდენიმე თვის წინ, მიწასთან გასწორებულ ფაბრიკასთან, საიდანაც დევნილები გაასახლეს, მშენებლობა წამოიწყეს. როგორც აღმოჩნდა, სტამბას აშენებდნენ. ამან ძალიან გამახარა. ეს პირველი შემთხვევა იყო, როდესაც მშენებლობასთან დაკავშირებული პროტესტი არ გამჩენია. სტამბამ საკმაოდ დიდი ტერიტორია დაიკავა, მშენებლებმა გარშემო დარჩენილი ფლორა-ფაუნაც შეინარჩუნეს. ნუთუ ეს ადგილი კვლავ დაიბრუნებს თავის ინდუსტრიულ პეწს? დიახ, პეწს და შრომის 50

მეწარმეობა

every attempt was unsuccessful – the gates were guarded by old watchmen and their loyal barking four-legged friends.

In order to make my obsessive dream come true I even enrolled in the basketball club in the sports hall based in the factory. I never enjoyed basketball, but what I clearly remember is the shock that I got once on the territory of the factory – the world inside those gates turned out to be something like Eden: evergreen bushes, large fir trees, dining block, football pitch and a dormitory. Never before had I seen such a lively collective urban space. I wandered onto the factory workshop. Gigantic loud industrial machines – rumbling weaving looms, windows all the way up to the ceiling, the vibrant magical dust of colorful threads, almost uninteligible loud communication between the workers and the miniature cars moving textiles. So, this is how these people work, I thought. They do not look like my parents, who are engineers. The cozy working room of my parents has comfortable tables, conditioners and typing machines, exotic house plants and snow-white drawing boards. People walking in these rooms are dressed up elegantly; the male co-workers of my parents poke my cheek and females have an expensive perfume fragrance...

The stream of workers going towards factories decreased noticeably at the beginning of the 1990s as light industry shrank. Georgian products didn’t pass the borders, the economic communication with other Soviet republics collapsed. Instead of salaries, the workers were paid with the products they produced– low quality threads, tights and blankets, and these were not easily sold among acquaintances. The majority of factories and enterprises went bankrupt. Total unemployment forced the factory women to emmigrate to Turkey and the hopeless men to stay “locked up” at home.

The great space of the factory – decorated with soviet posters and monuments – was devastated, the trees were cut down, and buildings with arch windows were deconstructed brick by brick.

IDPs settled in a number of the former factory buildings. I visited them a couple of times.

They had split one floor into two, their home ENTREPRENEURSHIP

კულტურას, რომელიც ასე გვაკლია. ოდესღაც სტამბაში მუშაობა მეც მომიწია. ჩვეულებრივი მუშა ვიყავი, ასოთამწყობი. მიუხედავად მძიმე ფიზიკური გარჯისა, რომელმაც ჯანმრთელობა დამიზარალა, ეს ჩემი ცხოვრების ყველაზე საინტერესო პერიოდი იყო. ბევრი თვისება იმ დროს გამომიმუშავდა, მათ შორის – პასუხისმგებლობა და თანაგანცდა ადამიანთა მიმართ, ვისაც „მუშახელად“ ან „შავი საქმის მკეთებლებად“ მოვიხსენიებთ. ჩემი იმდროინდელი დილებიც გარიჟრაჟზე იწყებოდა, მეც უბრალო ჩაცმულობაზე გადავედი, პარფიუმით სარგებლობა კი საერთოდ შევწყვიტე. და, ბოლოს და ბოლოს, დღეს გაცილებით უკეთეს დროში ვცხოვრობთ. თუნდაც იმიტომ, რომ პერმანენტულად ჩნდება სახელმწიფო პროგრამები, რომელთა მთავარი მიზანი მეწარმეობის ხელშეწყობა და ადგილობრივი წარმოების სტიმულირებაა. მაშასადამე, ახალი საწარმოების ამუშავება და ახალი სამუშაო ადგილების შექმნა. საქართველო ბიზნესის წამოწყების სიმარტივის კუთხით მსოფლიო ათეულშიც კი შევიდა. თუმცა ახალი ბიზნესის სიცოცხლისუნარიანობის საკითხი ხშირად ღია რჩება და ალბათ ეს უკვე სულ სხვა თემაა.

52

მეწარმეობა

resembling an ascetic cell where you could not even stand upright. The sheltered life of those living in these fissured buildings was horrific.

Nevertheless, they were thankful to have at least this deteriorated shelter in the factory; they wintered there for years.

Soon an Aqua Park was built nearby – a place for amusement for cheerful, happy and wealthy people. The children of IDPs often sat on the wooden chairs in the wall-less part of the former factory, an open balcony looking over the Aqua Park. They sat there and watched the fireworks of a carefree life, just like a movie. I doubt we can ever imagine what their parents felt, those who had lost their homes and the real sea.

A few months ago, near the flattened factory, the one from which those IDPs were evicted, new construction began. As it turned out they were building a new printing house. This made me very happy. This was the first case when I did not have a feeling of protest against a new construction. The printing house takes up a fairly big territory and luckily the surrounding flora and fauna has been preserved. Will

ENTREPRENEURSHIP

ტრიკოტაჟის ფაბრიკისკენ მიმავალ მუშათა კლასს

this place regain its charming industrial looks again? Yes, the charming looks and the culture of hard work, which we lack so much.

ჩემს ქუჩაზე უნდა ჩაევლო. მუშების ნაკადი ვულკანის ლავასავით მოედინებოდა – ავტობუსის ზედა გაჩერებიდან დაღმართით, კომუნისტური შრომის ქუჩის გავლით. გამოკვეთილად მახსოვს: ამ ადამიანებს რუხად ეცვათ. მამაკაცები ზედმეტად ხმამაღლა იცინოდნენ, ქალები კი ოდნავ ოფლნარევი, იაფი პარფიუმის სურნელს

I also worked in a printing house once. I was an ordinary worker. Despite hard physical work, which affected negatively on my health, this was one of the most interesting periods in my life. I acquired many positive characteristics, among them responsibility and empathy towards people, whom we call the “workforce” and “black job workers”. My mornings at that time started together with the dawn, I also started wearing simple clothes and completely stopped using perfume.

But finally, today, we live in a much better time.

At least because there are new governmental programs whose main aim is to support entrepreneurship and encourage local production –therefore opening new enterprises and creating new jobs.

ტოვებდნენ.

ფაქტია, რომ დღეს მაღაზიებში ქართული პროდუქტის ყიდვა შეგვიძლია – ზოგჯერ ძალიან ხარისხიანი, გემრიელი, კარგად შეფუთული პროდუქტის. თურქეთიდან დაბრუნებულმა ბევრმა ქალმაც სცადა საკუთარი ბიზნესი სამშობლოში აეწყო. ქართულ სოფლებში კი სულ უფრო ხშირად ვხვდებით პატარა ფერმებს, სათბურებს, ღვინის მინიქარხნებს. ადამიანები ცდილობენ აწარმოონ საკუთარი დოვლათი, ამოგზაურონ საქართველოს სტუმრები იმ ტურისტულ ბილიკებზე, რომელიც თვითონ გაკაფეს, იამაყონ იმ კიტრით და პომიდვრით, რომელიც თავად მოიყვანეს და ფეხზე დადგნენ. მინდა მჯეროდეს, რომ მიტოვებული ქარხანაფაბრიკების ტერიტორიები ოდესმე პატარა საწარმოების სახით გამოცოცხლდება. რასაკვირველია, გარემოსთვის მინიმალური ზარალის მიყენებით. საწარმოების მოსაბეზრებელი საყვირის ხმას კი არა უშავს – როგორმე შევეგუებით.

მეწარმეობა

Georgia was even in the top ten of countries where starting a business is easy. However, the issue of life expectancy of new businesses is often open to debate, but this is probably another subject.

It is a fact that today we can buy Georgian products in stores, often very high quality, tasty and well packaged.

Many women who returned from Turkey tried to start their own business in Georgia; more and more frequently do we come across small farms, greenhouses, mini wine factories in Georgian villages. Some try to produce products, some to guide visitors on those touristic tracks which they have created themselves, to be proud of the cucumbers and tomatoes which they grow and which helped them improve their quality of life.

I want to believe that the abandoned factories will resurrect in the form of small enterprises, but of course causing minimal damage to the environment. As for the trumpet sound typical for factories, it’s ok – we’ll get used to it somehow.

ENTREPRENEURSHIP

53

სასტუმრო ონში HOTEL IN ONI გიორგი კეკელიძე GIORGI KEKELIDZE

ჩემი ადრეული მეხსიერების ერთი მთავარი ადგილი რაჭაა. სანამ საბჭოთა ამბები სულს ღაფავდა და მერეც, აფხაზეთის ომის დაწყებამდე, იქ დავდიოდით. იმის შემდეგ, ასე – რიტუალური წასვლა დასასვენებლად არ მახსენდება. ჯერ დრო შეიცვალა და მერე მე. ნაკლებად ვარ მსგავსი საქმეების კაცი – ერთ ადგილას სამი-ოთხი დღე თუ გავჩერდები. ხოლო რაჭა ჯადოსნური ადგილია – მრავალძალში, ნისლი რომ სახლის ღიობებში რძესავით (ამ გაცვეთილი, მაგრამ შედარებისთვის, ბოდიშს ვერ მოვიხდი – ზედმეტად ზუსტია) შემოდის და უწერაში, წყალი რომ ჟანგს იკიდებს და წესით, კარგი გემო რომ არ აქვს და მაინც დაუსრულებლად სვამ და ბებოები და ბაბუები სახლის წინ, ძალიანაც რომ არ აშტერდებიან გამვლელს, ჩვენთან რომ ერთგვარი სპორტია – ისე. შესანიშნავი ხალხი. ასოციაციების საქმეებზე და თქვენთვის ნაცნობ შეგრძნებებზე აღარ დაგაყოვნებთ. ანუ აღარ მოგითხრობთ იმაზე, თუ როგორია დიდი ხნის უნახავ ადგილებზე დაბრუნება – მით უფრო მაშინ, როცა ეს მხარე ბავშვობას გულისხმობს. რაჭაზე და რაჭველებზე მერეც დავწერ, ონის მუზეუმის და ბიბლიოთეკის გმირ 56

მეწარმეობა

Racha holds one of the central places in my initial memories. While the last soviet events were slowly fading away and even later, until the war burst forth in Abkhazia, we used to visit the place frequently. After that I can hardly recall any holiday similar to those early ones, which were practically ritualistic. Firstly, the times changed and later – I did. These kinds of holidays have become less my thing: I can stay only three or four days in the same place.

However, Racha is a magical place – when the milky fog enters the open spaces of the house in Mravaldzali (I won’t pardon myself for such worn-out comparison since it is very accurate), and when in Utsera the water gathers rust, which shouldn’t taste good, but which you still drink over and over again anyway, on the porches of old grandmas and granddads, the ones who don’t particularly stare at the bypassers, which is sort of a sport of some kind in our country. Wonderful people they are.

I won’t keep you for long on these associations and familiar feelings that you have yourself, meaning I won’t tell you what it feels like to return to the places you’ve not visited for a ENTREPRENEURSHIP

თანამშრომლებზე (ხომ ბევრი გაცვეთილი ეპითეტი გხვდებათ, მაგრამ სულ ზუსტია და სხვა გზა არ არის), იქაურ სირთულეებზე – იმაზე, რომ ძალიან მიტოვებული მხარეა. „ყველა მთავრობისგან დავიწყებული“ – როგორც იქ ამბობენ. ახლა, იმ ოჯახზე მინდა მოგიყვეთ, „მთავრობებს“ რომ არ დაელოდა. ეროვნულ ბიბლიოთეკას და კომპანია „ჯეოსელს“ გვაქვს ასეთი პროექტი – „ეროვნული ფოტომატიანე“. სოფელ-სოფელ დავდივართ და ოჯახებში შემონახული ფოტოები ციფრულ ფორმატში გადაგვყავს. კარგი საქმეა. ახლა რაჭაში ვიყავით. დავბინავდით სასტუმროში. აი, გესთ-ჰაუსებს რომ უხმობენ. („მხატვრის სახლი“ – http://georgiahotelgallery. blogspot.com/p/blog-page_8013.html). ამ სასტუმროს პატრონებზე მოგიყვებით. ჩათვალეთ სარეკლამო ტექსტად ეს ბლოგი, ან გნებავთ მოწოდებად: მოკლედ, ერთ მშვენიერ დღეს ოჯახმა გადაწყვიტა თბილისიდან ონში ჩასულიყო საცხოვრებლად. ეს ამბავი ხომ ჩვენს ქვეყანაში პირიქით ხდება და პირველი აღსანიშნავი ეს არის.

მეწარმეობა

long time, especially, when this place reminds you of your childhood. I will write about Racha and Rachvelis (people living there) later, I will write about the hero employees of the Museum and Library of Oni (you read a lot of worn-out ephitets don’t you? But they are so accurate, there is no other way), I will write about the hardships prevailant there – that the place is left without attention and feels lonely. “Forgotten by each and every government” – as they say there. What I want to tell you is a story of a family which lives there and which decided not to wait for any “governments.”

The National Libarary and Geocell have a mutual project – Photomatiane.ge (national photo chronicles). We travel from village to village, find local family photos and make them digital. It is a good initiative. We visited Racha recently, stayed in a hotel, the one that is often reffered to as a guest-house.

I want to tell you about the hosts. Think of this blog as an advertisement or a proclamation.

So, once upon a time, the family decided to move from Tbilisi to Oni. The fact that this ENTREPRENEURSHIP

57

მერე გადაწყვიტეს, რომ შეექმნათ სასტუმრო, რომელიც სტუმრებს მხოლოდ ღამეს კი არ გაათევინებდა, არამედ „რაჭას ასწავლიდა“. ცოლ-ქმარი, ორივე კარგი ხელოვანია – თეიმურაზ გუგეშაშვილი და ელენე მაგრაქველიძე. ცოცხალი მუზეუმი შექმნეს. პროცესი, რომელშიც ცხოვრობ – არაყს ხდი, ღვინოს აყენებ, ხატავ, რთავ, ლობიანს აცხობ, ლორს ჩამოთლი, საჩუქრებს იღებ, ექსკურსიებს გიწყობენ და თან სასტუმროში ხარ, ეთნოოთახში გძინავს. საგნების ფოლკლორში. სამოც ლარად. ძაღლი, რომელსაც შეშა პირით შემოაქვს სახლში და ღუმელთან აწყობს – ცალკე თემაა ჩემთვის, როგორც „ძაღლოფილისთვის“ და ეს ხალხი არავის დაელოდა, საკუთარი ხელებით დაძლიეს ბევრი წინააღმდეგობა, მათ შორის ზოგჯერ მათგანაც, ვისი გასაკეთებელიც გვგონია ეს საქმე. მე კი იმის თქმა მინდა, განსაკუთრებით მოსწავლეებისთვის, რომლებიც ამ წერილს კითხულობენ და კიდევ უფრო რაიონებისა და სოფლის სკოლის მოსწავლეებისთვის, რომ ყველაფერი თქვენ ხელთაა. ნუ დაელოდებით სხვას – გარისკეთ და იშრომეთ, სადაც ხართ იქ, ან სადაც გინდათ – იქ. ყველაფერი გამოვა. როგორც „მხატვრის სახლი“, რაჭაში. ონში. ტექსტი პირველად გამოქვეყნდა www.mastsavlebeli.ge-ზე

58

მეწარმეობა

happens all the time but vice versa in our country deserves a special mention. Later, they decided to open a hotel, which would offer not just a night shelter to guests, but would “teach them Racha”. The couple, both of whom are good artists – Teimuraz Gugeshashvili and Elene Magrakvelidze – created a living museum, a process in which you live - make vodka and wine, paint, decorate, bake Lobiani, cut ham, get presents, go on excursions and at the same time live in an ethno-room of the hotel.

Sleeping among the folklore of objects for just sixty Georgian Laris.

The dog brings wood with his mouth and puts it near the oven - a completely unique story for me as a “dogophile” (dog lover) ,as is the fact that these people never waited for anyone, overcame many obstacles with their bare hands, on the way creating things that many of us think we should be doing ourselves.

What I want to say, and especially to the students reading this, and particularly to those who live and study in regional schools and villages – is that everything is in your hands, don’t wait for somebody – take a risk, work hard where you are or where you want to.

Everything will work out. Just like the Painter’s House in Oni, Racha.

The text was initially published on www. mastsavlebeli.ge

ENTREPRENEURSHIP

კანი გალამაზებულია აბრეშუმისებრი პიონის ფურცლებით სრულყოფილი კრემი

პიონის ექსტრაქტით

გარადა იმისა, რომ პიონი განთქმულია თავისი სილამაზით, ის გამოირჩევა ექსტრაორდინალური თისებებით: სრულყოფილებით. L’OCCITANE - ის ლაბორატორიამ აღმოაჩინა პიონის თვისება - "ჭკვიანი"ფორმულა თუ როგორ შეუძლია კანის გარდასახვა ნატურალურ ინგრედიენტებს, რომლებიც უზრუნველყოფენ ოპტიმალური დატენიანებას ყველა ტიპის კანისთვის, აუმჯობესებს კანის მდოგომარეობას და ანიჭებს ბრჭყინვალებას. კანი ელასტიური და აბრეშუმისებურია, როგორც პიონის ფურცელი.

კანი გალამაზებულია აბრეშუმისებრი პიონის ფურცლებით გარადა იმისა, რომ პიონი განთქმულია თავისი სილამაზით, ის გამოირჩევა ექსტრაორდინალური თისებებით: სრულყოფილებით. L’OCCITANE - ის L’OCCITANE, ნამდვილი ისტორია. ლაბორატორიამ აღმოაჩინა პიონის თვისება - "ჭკვიანი"ფორმულა თუ როგორ შეუძლია კანის გარდასახვა ნატურალურ ინგრედიენტებს, რომლებიც უზრუნველყოფენ ოპტიმალური დატენიანებას ყველა ტიპის კანისთვის, აუმჯობესებს კანის მდოგომარეობას და ანიჭებს ბრჭყინვალებას. კანი ელასტიური და აბრეშუმისებურია, როგორც პიონის ფურცელი.

L’OCCITANE, ნამდვილი ისტორია.

საქართველო,თბილისი ჭავჭავახუს გამზ.40 0179 ტელ: (+995 32)222 69 41 საქართველო,თბილისი სავაჭრო ცენტრი ისთ ფოინთი-თვალჭრელუძის ქ.2მობ :(+995)597 07 55 22 საქართველო,თბილისი ჭავჭავახუს გამზ.40 0179 ტელ: (+995 32)222 69 41 საქართველო,თბილისი სავაჭრო ცენტრი ისთ ფოინთი-თვალჭრელუძის ქ.2მობ :(+995)597 07 55 22

ახალი მაღაზია ისთ ფოინთში წელს ლოკსიტანი 40 წლის იუბილეს აღნიშნავს. გაცნობებთ, რომ გაიხსნა L'Occitane-ის კიდევ ერთი მაღაზია სავაჭრო ცენტრ ისთ ფოინთში (თვალჭრელიძის №2), სადაც წარმოგიდგენთ პიონის სახის მოვლის ახალ საშუალებებს

რა უნდა ვაკეთოთ ამ ქვეყანაში?

WHAT SHOULD WE BE DOING IN THIS COUNTRY? ბაჩო კვირტია BACHO KVIRTIA უამრავი ძალზე სერიოზული პრობლემისა და სირთულეების წინაშე მყოფ ჩვენს ქვეყანას კიდევ ერთი მეტად საყურადღებო ამოცანა აქვს გადასაჭრელი – ხელი შეუწყოს და განავითაროს მცირე მეწარმეობა, ბიზნესი, მრეწველობა. ეს საქართველოს ეკონომიკის წარმატებული განვითარების პირდაპირპროპორციულია. თავის მხრივ, გაზრდილი და გაჯანსაღებული ეკონომიკა სამუშაო ადგილების შექმნისა და შეძლებული საშუალო ფენის წარმოშობის საწინდარი იქნებოდა, რომელიც თავიდან აგვაცილებდა ჰუმანიტარულ კატასტროფას ( დღითიდღე რეალური რომ ხდება), გახშირებულ სუიციდს, მკვლელობებს ოჯახური კონფლიქტის ნიადაგზე, სიღატაკის ზღვარს მიღმა მცხოვრებ ადამიანთა რაოდენობის ზრდას და სხვა ძალიან უარყოფით სტატისტიკას. თუმცა როგორი რეალობის წინაშე ვართ დღეს? სახელმწიფოს მხრიდან მცირე და საშუალო მეწარმეობის გასავითარებლად ხელშეწყობა მიზერულია. პრაქტიკულად, არ არსებობს.

62

მეწარმეობა

A country facing numerous extremely serious problems and hardships has one more important issue– it needs to support and develop small and medium entrepreneurship, business and industries. This would be directly proportionate to the successful development of the Georgian economy. In its turn, an increased and improved economy would create jobs and be a prerequisite for a wealthy middle class, which would help us avoid a humanitarian catastrophe (which becomes more and more real with each passing day), frequent suicides, murders following family disagreements, an increased number of people living below the poverty line and many other negative statistics.

But what kind of reality are we facing today?

Right now the government’s support for the development of small and medium entrepreneurship is tiny, almost non-existent. The absolute majority of today’s so-called individual entrepreneurs are working on purchasing wholesale household, food, construction and agricultural ENTREPRENEURSHIP

დღევანდელ ე.წ. ინდმეწარმეთა აბსოლუტური უმრავლესობა დაკავებულია საყოფაცხოვრებო, საკვები, სამშენებლო ან სამეურნეო საქონლის შეძენით საბითუმო ფასებში და შემდეგ გადაყიდვით.

საქართველოს ყოველი კუთხე-

ჩემი აზრით, ასევე მინიმალურია ე.წ. სტარტაპის დაფინანსება სახელმწიფოს მხრიდან, რათა მცირე მეწარმეობის განვითარებას, ქალაქში თუ სოფლად, ხელი შეეწყოს, და ხალხმა ცოტათი მაინც სული მოითქვას, წელში გაიმართოს.

და ბოსტნეულით, ვაზით და

არ ვიბრალებ არც ეკონომიკის და არც ბიზნესის ექსპერტობას, მაგრამ ინტუიციის, საკმაოდ ბევრი ლიტერატურის წაკითხვისა და სიახლეების მუდმივად გაცნობის მეშვეობით, ავად თუ კარგად, მაინც მესმის რა ხდება დღევანდელ ქართულ ეკონომიკაში, საბანკო სექტორში, სოფლის მეურნეობაში და მრეწველობაში. შესაბამისად შემიძლია საკუთარი, მართალია დილეტანტური, მაგრამ ვფიქრობ ობიექტური და არაბრიყვული მოსაზრება გამოვთქვა იმის შესახებ, რაც ჩვენს თავს ხდება. სწორედ საკუთარი თავი რომ მოვიყვანო მაგალითად, ამ ორიოდე წლის წინ, ბუკვალურად მაწუხებდა რამდენიმე იდეა კერძო მეწარმეობის მიმართულებით, და ჩემდა ბედად ჩამივარდა ბრწყინვალე მომენტი, მქონოდა პირისპირ ურთიერთობის რამდენიმე საათი საქართველოში ცნობილ ერთ-ერთ ყველაზე წარმატებულ ბიზნესმენთან, რომელიც საკუთარი შესანიშნავი და დიდი ბიზნესის გარდა, მაღალი დონის ინტელექტითაც გამოირჩევა. თუმცა, ყოველივეს მიუხედავად, ამ ადამიანმა აბსოლუტურად იმედგაცრუებული, და მეტსაც გეტყვით – გაწბილებული დამტოვა. მას მერე, რაც ამ პატივცემულ პიროვნებას საკუთარი ბიზნესიდეები სრულიად აჟიტირებულმა და აღტკინებულმა გავაცანი, მივიღე საოცრად ცივსისხლიანი, დამაჯერებელი და შეუვალი პასუხები, პრაქტიკულად ვერდიქტი, რომ ჩემი ეს ე.წ. „იდეები“, ანუ ეს „ღრუბლებში ნავარდი“ დავივიწყო და ცოტა უფრო რეალურზე ვიფიქრო, რომელზე ფიქრიც, პრინციპში ასევე აზრსაა მოკლებული და დროის უაზრო ფლანგვაა, იმიტომ, რომ „ყველა ნიშა დაკავებულია“ და „ყველაფერი მონოპოლიზებულია“ „დიდი მოთამაშეებისა“ და ხელსუფლების პროტეჟეთა მიერ. არა, რა თქმა უნდა შენ არავინ დაგიშლის და არც არავინ

მეწარმეობა

კუნჭული, ქალაქი და სოფელი, მთა და ბარი, მდინარე და ტბა, ზღვა და ტყე, თავისი ხილით საქონლით, ეთნოგრაფიით და ტრადიციებით, კურორტებით და ჰაერით, ხალხით! – მეწარმეობაა! products and reselling to get some profit.

Although supporting the development of startups in the cities or villages is very important because it would support people and create better living conditions, the funding from the government is minimal here as well.

I’m not saying that I'm an expert in the fields of economy or business, but due to my intuition, reading a lot of literature and getting familiar with news systematically, I do, to some extent, understand the current economic situation and what is going on in the banking sector, agriculture and industry. Therefore, I can state my, though dilettante but still objective and not foolish opinion about today’s happenings.

I would like to bring myself as an example.

Some two years ago I had a number of ideas about starting a private entrepreneurship and luckily I had a brilliant opportunity to talk for a few hours with one of the most successful businessmen in Georgia, who, apart from his large and wonderful business, is also distinguished by his high level of intelligence.

Despite this, he left me feeling totally disappointed and even hopeless. After sharing my business ideas with him with all the excitement and passion, this respectable person responded with coldblooded answers, convincing and undisputable. It was a verdict in a way that I should forget my so called “ideas” because I was “flying in the clouds.” He suggested forgetting all of it and thinking about more realistic things, which in turn would also be a waste of time, because “all these niches are already taken” and “everything is monopolized” by “big players” and governmental protégées.

No, of course no-one will tell you not to try ENTREPRENEURSHIP

63

შეგავიწროებს, მაგრამ არსებული საბაზრო პირობები თავისთავად ისეთ მდგომარეობაში ჩაგაგდებს (პატივცემული წარმატებული ბიზნესმენის სიტყვებია ეს), რომ შეიძლება თავბედი იწყევლო, და თუ დროზე არ მოეგები გონს და არ გამოეცლები, სულმთლად ცივ ქვაზე აღმოჩნდები. რა თქმა უნდა ჩემი თავდაპირველი იმედგაცრუება და გაწბილება უზომოდ მძაფრი იყო, მაგრამ მოგვიანებით მაინც დამიბრუნდა ოპტიმისტური ძალ-ღონე და ისევ იმედიანად განვეწყე, რომ უახლოეს ხანში ჩემი სრულიად ინოვაციური და ძალიან ორიგინალური (გადაჭარბების გარეშე) იდეები აუცილებლად განხორციელდება. თუმცა, ჩემნაირ ადამიანებს – მეწარმეობის სურვილით შემართულებს, რომლებსაც არ აქვთ საწყისი კაპიტალი, რესურსი, რომ 6 თვიდან 1 ან 2 წლამდე მაინც შეძლონ საკუთარი ბიზნესის შენახვა, სანამ ის ბაზარზე არ მოიმაგრებს ხერხემალს და სერიოზული მოგების მოტანას არ დაიწყებს, სახელმწიფო დაუდგეს გვერდში, დაეხმაროს რომ არ გაკოტრდეს, არ გაქრეს, და მოგების ნაცვლად, ბიზნესის მეპატრონეს მევალეებისგან დამალვა, ან უარეს შემთხვევაში – ციხეში არ მოუწიოს თავის ამოყოფა. ყოველგვარი უტრირების გარეშე შემიძლია ვთქვა, რომ საქართველოს ყოველი კუთხეკუნჭული, ქალაქი და სოფელი, მთა და ბარი, მდინარე და ტბა, ზღვა და ტყე, თავისი ხილით და ბოსტნეულით, ვაზით და საქონლით, ეთნოგრაფიით და ტრადიციებით, კურორტებით და ჰაერით, ხალხით! – მეწარმეობაა! სწორედ ის დიდი და მცირე ბიზნესია, რომელიც ხალხსაც და სახელმწიფოსაც ფულს მოუტანს, მოაძლიერებს, განავითარებს! ჰო, ასეა. რაც უნდა ლოზუნგები უწოდოთ ზემოთქმულს. ასე რომ, თვალები გაახილეთ, ცოტა მეტხანს მიაყურადეთ და გონება უფრო დაძაბეთ. ცოტა მეტი ლოიალობა და მეტი ჰუმანურობა ხალხის მიმართ!

64

and no-one will oppress you, but the current market terms will put you in such circumstances (these are the words of the respectful and successful businessman), that you might wish you had never started anything and if, once in, you don’t manage to get out of the business in time, you will find yourself left with virtually nothing.

Of course my initial disappointment and dejection was immensely strong, but later I regained my optimistic and hopeful determination that sooner rather than later my (without exaggeration) very innovational and original ideas would come to life.

However, I believe that the government should stand by people like me, who are full of entrepreneurial spirit but who do not possess any initial capital or resources to support their business at least from 6 months to 1 or 2 years, until it strengthens its position on the market and starts bringing serious profits. The government should save such people from bankruptcy, from vanishing... so that they do not need to start hiding from debtors, or in the worst case - find themselves in prison.

Without any exaggeration I can say that virtually every corner of Georgia, with its cities and villages, mountains and valleys, rivers and lakes, sea and forests, fruits and vegetables, vines and cattle, ethnography and traditions, resorts and air, and most importantly its people, is in itself already a successful entrepreneurship of large and small businesses which will bring money, strengthen and develop these people and the government!

Yes, that’s the way it is, whether or not you think this sounds like a much worn-out slogan.

So open your eyes, listen more carefully and pay more attention.

Show a bit more loyalty and humanity towards people.

ჰო, ბევრი სიბრიყვეს ამბობს და ბევრიც თაღლითია, მაგრამ იქაც ხომ შეიძლება მარგალიტების შემჩნევა?..

You are right, many say stupid things and many are swindlers, but gems can be found even among them, right?

იცის გამგებმა, რომ უნდა გაიგოს.

And those in charge – you know who you are.

მეწარმეობა

ENTREPRENEURSHIP

Tbilisi: pekinis 20 / tel: 238 15 86; WavWavaZis 16 / tel: 218 15 86; rusTavelis 14 / tel: 299 91 66; vaJa-fSAvelas 15 / tel: 218 39 31; savaWro centri evrazia (gldani); lublianas 5 (klinika ofTalmiji) rusTavi mesxiSvilis 1 baTumi demetre Tavdadebulis 29 / tel: 275529 quTaisi Tamar mefis 4 / tel: 253043

ამხანაგობა „შიფერა“ თანადაფინანსების თანხა: 10000 მისამართი: შიდა ქართლი, გორი, სოფ. გარეჯვარი დასაქმება: 6 ადამიანი Co-financing sum: 5000 Address: Shida Kartli, Gori, Village of Garejvari Employment: 6 people

ანზორ მეზვრიშვილი

#აწარმოესაქართველოში #‎ჩემისაქმე თურმე, ზამთარშიც კი შეიძლება საქართველოში მოწეული მარწყვის მირთმევა. როგორ? სოფელ გარეჯვარში ანზორ მეზვრიშვილის ოჯახმა პროგრამა „აწარმოე საქართველოში“ ფარგლებში 10 ათასი ლარის გრანტი მოიპოვა და სან ანდრეას ჯიშისთვის სათბური გააკეთა. ისეთი მარწყვია, თითებს ჩაიკვნეტო, მითხრა მასპინძელმა და თავისი ხელით დაკრეფილი მსხვილი ნაყოფი გამომიწოდა. ისე მომეწონა, არც მიკითხავს და რამდენიმე ცალი თავადვე მოვწყვიტე. ეს მარწყვი მთელი წელი გვექნება, აგვისტოში დაისვენებს. დანარჩენ დროს კი რიგისა გაიყვავილებს და რიგისა დაიკრიფება კმაყოფილებით თქვა ბატონმა ანზორმა, რომელსაც სოფელში, თურმე მეტსახელად შიფერას უწოდებენ. მერე სახლში შემიყვანა და რომ დავერწმუნებინე, მთელი მისი ოჯახი როგორი შრომისმოყვარე იყო, ღორების მცირე ფერმაც მაჩვენა. მარწყვის სათბურში მთელი ოჯახი მუშაობს. ზამთარში მეზობლებსაც დაიხმარნენ. ასე რომ, მარწყვის ტორტი საახალწლოდ იშვიათი აღარ იქნება.

#ProduceinGeorgia #Mybusiness Now you can enjoy the amazing taste of strawberries even in winter. Anzor Mezvrishvili, from village of Gerjvari got involved in the “Produce in Georgia” program and with the 10 000 GELfunding made his own greenhouse to grow San Andreas strawberries.

This strawberries taste amazing told me Anzor and gave me some to try. I liked the taste so much that got myself some more even forgetting to ask the host for his permission.

We will have harvest throughout the year and will only take one month off in August said Anzor and invited me to his home for me to see that all his family was really hardworking. He even showed me his small pig farm.

Anzor’s entire family is working in strawberry Greenhouse and in winter they employ their neighbors.

The good news is that a strawberry cake is no longer a surprise by the New Year ’s Eve. Goga Chanadiri

გოგა ჩანადირი

მეწარმეობა

ENTREPRENEURSHIP

67

გარემოსდაცვითი მინისტერიალი კავშირი მწვანე სამყაროსთან ENVIRONMENT FOR EUROPE MINISTERIAL CONNECTING WITH THE GREEN WORLD ირმა კახურაშვილი Irma Kakhurashvili ტურისტული სეზონის დაწყებისთანავე ბათუმმა გლობალურ კონფერენციას (მინისტერიალს) – „გარემო ევროპისთვის“ უმასპინძლა. საქართველოს გარემოსა და ბუნებრივი რესურსების დაცვის სამინისტროს მიერ სხვადასხვა პრესტიჟულ სასტუმროთა სივრცეებში ორგანიზებულმა სამდღიანმა მინისტერიალმა 56 ქვეყნის 600-მდე დელეგატს, გარემოს დაცვისა და განათლების საკითხებზე პასუხისმგებელ პირებს, ასოციაციებისა და საერთაშორისო ორგანიზაციების მაღალი დონის წარმომადგენლებს მოუყარა თავი. პირველი მინისტერიალი 1991 წელს, ჩეხოსლოვაკიაში, დობრისში ჩატარდა. ბოლოსწინა ყაზახეთში – ასტანაში გაიმართა. ბათუმის კონფერენცია კი რიგით მერვე აღმოჩნდა.

68

მეწარმეობა

At the beginning of the touristic season Batumi hosted a three-day Global Conference – Environment for Europe. The events organized by the Ministry of Environmental protection and Natural Resources took place in various prestigious hotels, and up to 600 delegates attended the conference, including officials responsible for environmental protection and education, representatives of associations and international organizations.

The first ministerial was held in Dobris, Czechoslovakia in 1991, the one prior to this year’s was held in Astana, Kazakhstan, and this year it was held in Batumi, Georgia for the eighth time. Environment for Europe is held once every 3-5 years and is a working process whereby the United Nations Economic Com ENTREPRENEURSHIP

„გარემო ევროპისათვის“ 3-5 წელიწადში ერთხელ ტარდება. ეს არის სამუშაო პროცესი, სადაც გაეროს ევროპის ეკონომიკური კომისიის რეგიონის წევრი ქვეყნები, მთავრობათაშორისი თუ რეგიონული ორგანიზაციები ერთად განიხილავენ გარემოსდაცვით საკითხებს, აზიარებენ პოზიტიურ გამოცდილებას, განსაზღვრავენ პრიორიტეტულ მიმართულებებს, ერთობლივად გეგმავენ ღონისძიებებს მდგრადი განვითარების მიზნით. წელს გარემოს ექსპერტებმა სამ მთავარ მიმართულებაზე გაამახვილეს ყურადღება: მწვანე ეკონომიკის განვითარება პან-ევროპულ რეგიონში, ჰაერის გაუმჯობესება უკეთესი გარემოსა და ადამიანის ჯანმრთელობისთვის, და განათლება. მინისტერიალის ფარგლებში საქართველოს გარემოსა და ბუნებრივი რესურსების დაცვის მინისტრმა და მისმა თანამშრომლებმა არაერთი შეხვედრა გამართეს ესტონელ, ნიდერლანდელ, მოლდოველ, უკრაინელ და სხვა ქვეყნების კოლეგებთან (მაგალითად, დღეს საქართველო აქტიურად თანამშრომლობს რუმინეთთან შავი ზღვის დაბინძურებისგან დაცვის კონვენციის ფარგლებში. ქართული მხარე დაინტერესდა რუმინეთში მოქმედი „გარემოსდაცვითი ფონდით“, რომელიც ნარჩენების, ჰაერის დაბინძურებისა თუ სხვა გარემოსდაცვითი გადასახადებისა და ჯარიმებიდან მიღებული თანხით „მწვანე პროექტებს“ აფინანსებს).

მეწარმეობა

mission for Europe regional member countries, governmental or regional organizations discuss environmental issues, share positive experiences, define prioritized directions and plan events for sustainable development.

This year three main directions were highlighted: the development of green economy in the Pan-European region, air quality improvement for a better environment and human health and education.

In the framework of the ministerial, the Minister of Environment and Natural Resource Protection of Georgia and the employees of the ministry held meetings with Estonian, Dutch, Moldovan, Ukrainian and other colleagues (for example, today Georgia is actively cooperating with Romania within the convention of Black Sea Pollution Protection. Georgia became interested in the Environmental Protection Fund operating in Romania, which finances Green Projects from the money gathered from fines paid for waste, polluted air or other environmental taxes.

The role of reconstruction of degraded forests and landscapes and development of the protected areas in the green economy were discussed. It was noted that the protected territories not only have high conservational value, but also represent an indirect mechanism of economic stimulation for the local population.

ENTREPRENEURSHIP

69

სამდღიანმა მინისტერიალმა 56 ქვეყნის 600-მდე დელეგატს, გარემოს დაცვისა და განათლების საკითხებზე პასუხისმგებელ პირებს, ასოციაციებისა და საერთაშორისო ორგანიზაციების მაღალი დონის წარმომადგენლებს მოუყარა თავი. მინისტერიალზე ისაუბრეს დეგრადირებული ტყისა და ლანდშაფტის აღდგენისა და დაცული ტერიტორიების სისტემების განვითარების ხელშემწყობ როლზე „მწვანე“ ეკონომიკის განვითარებაში. აღინიშნა, რომ დაცულ ტერიტორიებს აქვთ არა მარტო მაღალი კონსერვაციული ღირებულება, არამედ წარმოადგენენ ადგილობრივი მოსახლეობის ეკონომიკური სტიმულირების ირიბ მექანიზმს. კონფერენციის წევრებმა „მწვანე“ ეკონომიკა განიხილეს როგორც ერთ-ერთი აუცილებელი ინსტრუმენტი მდგრადი განვითარების მისაღწევად. კონფერენციის დელეგატები კიდევ ერთხელ შეთანხმდნენ იმაზე, რომ „მწვანე“ ეკონომიკა ხელს უწყობს ბუნებრივი რესურსების რაციონალურ გამოყენებას, გარემოზე უარყოფითი ზემოქმედების შემცირებას, „მწვანე“ სამუშაო ადგილების შექმნას. ქართულმა მხარემ საკუთარი გარემოსდაცვითი პოლიტიკა შეაფასა როგორც ადამიანის უფლებათა სფეროს კომპონენტი. საქართველომ ახლახან დაასრულა მუშაობა „გარემოსდაცვითი შეფასების კოდექსზე“. საქართველოს სტუმრებმა აღნიშნეს ჩვენი ქვეყნის „მწვანე“ პოტენციალი – „მწვანე“ ბიზნესის გამართვის აუცილებლობა, „მწვანე“ აქტივობების სიმრავლე, ეკოტურიზმის განვითარების ტემპი და მზის, ბიოთერმული თუ სხვა ენერგეტიკული რესურსების გამოყენების საჭიროება.

Members of the conference discussed the green economy as one of the crucial instruments for attaining sustainable development.

Delegates once again agreed that the green economy supports rational usage of natural resources, decrease of negative influence on the environment and the creation of green working places.

Georgia evaluated its environmental policy as a component of the human rights sphere and recently finished working on the Environmental Evaluation Codex.

Guests noted that our country has great potential– the necessity of doing green business, abundance of green activities, development of ecotourism and the need to implement usage of sun, biothermal and other renewable energy resources.

Sessions held in various conference halls covered many themes from the role of forests in the green economy to the effective management of natural resources. A master class was also held for journalists.

While discussing environmental education it was highlighted that making correct decisions is impossible without involvement from society (implementation of a pilot project in kindergartens has begun and aims to increase the awareness of children on the issues of environmental protection). The National Strategy and Action Plan “Education for Sustainable Development” are under development.

Focus had an opportunity to talk to the former Minister of Environmental Protection about the level of air pollution in urban spaces.

სხვადასხვა საკონფერენციო დარბაზში პარალელურ რეჟიმში მიმდინარე სესიებზე ბევრმა თემამ გაიჟღერა – დაწყებული ტყის როლიდან „მწვანე“ ეკონომიკაში, დასრულებული ბუნებრივი რესურსების ეფექტიანი მართვით. შედგა მასტერკლასი ჟურნალისტებისთვის.

70

მეწარმეობა

ENTREPRENEURSHIP

გარემოს შესახებ განათლების საკითხების განხილვისას ითქვა, რომ მის გარეშე შეუძლებელია საზოგადოებამ სწორი გადაწყვეტილებები მიიღოს (შეგახსენებთ, რომ თბილისის ბაღებში უკვე იწყება საპილოტე პროექტის დანერგვა, რომელიც ბავშვების გარემოცდაცვით ცნობიერებას გაზრდის). შემუშავების პროცესშია ეროვნული სტრატეგია და სამოქმედო გეგმა – „განათლება მდგრადი განვითარებისთვის“. „ფოკუსს“ ჰქონდა შესაძლებლობა მიეღო პასუხი შეკითხვაზე საქართველოს გარემოს დაცვის ყოფილი მინისტრისგან ურბანულ სივრცეებში ჰაერის დაბინძურების ხარისხთან დაკავშირებით. გიგლა აგულაშვილი: „ჩვენ უკვე დავიწყეთ ქვეყნის ათობით ობიექტზე ჰაერის სინჯის აღება და მონიტორინგი. ამჟამად, ევროსტანდარტების შესაბამისად, საქართველოს იმ ქალაქებში, სადაც ავტომანქანების სიჭარბეა, ფიქსირდება ჰაერის საშუალო დონის დაბინძურება. უფრო მეტი პრობლემაა მტვრის ნაწილაკებთან დაკავშირებით, რაც დაგვაფიქრებს ამ პრობლემის კომპლექსურ მოგვარებაზე. საჭიროა ურბანისტების, მუნიციპალიტეტების ჩართულობა, გამწვანებაზე მუშაობა. ჰაერის ხარისხის გაუმჯობესებისთვის მიმდინარეობს სათანადო პოლიტიკის შემუშავება ახალი საკანონმდებლო რეგულაციებით, რის შედეგადაც 2017 წელს ბენზინის ხარისხისთვის დადგენილი ნორმები „ევრო ხუთის“ სტანდარტის შესაბამისი გახდება. ხორციელდება ჰაერის ხარისხის შეფასების მოდელირების სრულიად ახალი სისტემა, რომელიც თბილისში დაინერგება. ეტაპობრივად გაფართოვდება მონიტორინგის ქსელი, განსაკუთრებით – მაღალი რისკის ადგილებში“. ბათუმში ჩატარებული კონფერენციის დასასრულს დელეგატებმა მიიღეს დეკლარაცია – „უფრო სუფთა, უფრო მწვანე, უფრო გონივრული!“ მინისტერიალის მონაწილენი იმედოვნებენ, რომ ბათუმში ჩატარებული მასშტაბური ღონისძიება უფრო დააახლოებს ქვეყნებს მწვანე და გონივრულ სამყაროსთან, რაც აისახება მათ სამოქმედო გეგმებსა და სტრატეგიებში, საბოლოოდ კი – ჩვენი ცხოვრების ხარისხზე.

მეწარმეობა

Gigla Agulashvili: “We already started measuring and monitoring air pollution in dozens of places throughout the country. Currently, according to European standards, the level of air pollution in Georgia compared to the cities with heavy car traffic is average. More problems have been discovered regarding dust particles, which obliges us to think of ways to solve this problem complexly. For improvement of air quality we are working on a new policy and legislation with the aim of implementation of the Euro 5 emissions standards by 2017. A completely new system of air quality measurement is underway and gradually the area of monitoring will widen, especially in high risk zones.”

At the end of the conference, delegates adopted a declaration: "Cleaner, Greener, Smarter."

The participants hope that this large-scale event will promote closer connection between countries of the greener and smarter world, which will be reflected in their action plans and strategies and finally on our quality of life.

UP TO 600 DELEGATES ATTENDED THE CONFERENCE, INCLUDING OFFICIALS RESPONSIBLE FOR ENVIRONMENTAL PROTECTION AND EDUCATION, REPRESENTATIVES OF ASSOCIATIONS AND INTERNATIONAL ORGANIZATIONS.

ENTREPRENEURSHIP

71

გამომცემელი: გიორგი შარაშიძე

Publisher: George Sharashidze

მთავარი რედაქტორი: მაკა ბიბილაშვილი

Editor in Chief: Maka Bibilashvili

პროექტის მენეჯერი: მაიკო წერეთელი

Project manager: Maiko Tsereteli

ნომერზე მუშაობდნენ: მაკა ბიბილაშვილი გაგა ლომიძე გიორგი კეკელიძე ლელა ოჩიაური ლაშა გაბუნია ხათუნა ხაბულიანი ციკო ინაური ირმა კახურაშვილი თარგმანი: მარიამ ყიასაშვილი სტილი: ბაჩო კვირტია ქეით დევისი

Journalists: Maka Bibilashvili Gaga Lomidze Giorgi Kekelidze Lela Ochiauri Lasha Gabunia Khatuna Khabuliani Tsiko Inauri Irma Kakhurashvili Translation: Mariam Kiasashvili Copy Editors: Bacho Kvirtia Katie Davies

დიზაინი და დაკაბადონება: მაიკო თავდიდიშვილი

Design: Maiko Tavdidishvili

რეკლამის მენეჯერი: მაკო ბურდული ნათია მაისურაძე ანუკა ფოლადიშვილი

Sales: Mako Burduli Natia Maisuradze Anuka Poladishvili

შპს „ფოკუსი“ მელიქიშვილის #1 ტელ.: 229 59 19

E-mail: info@focus.ge

LTD Focus #1 Melikishvili Str. Tel.: 229 59 19 E-mail: info@focus.ge

www.focus.ge