Radisson BLU Magazine by Georgia Today Group

#.13 2014

A Publication of Radisson Blu

სარჩევი contents A Publication of Radisson Blu

ტოპ პოზიცია Top position

Rose Revolution Square 1, 0108, Tbilisi, Georgia Tel: +995 32 2402 200 Fax: +995 32 2402 201 info.tbilisi@radissonblu.com radissonblu.com/hotel-tbilisi Radisson Blu Hotel Batumi 1, Ninoshvili Street, Batumi 6000, Georgia Tel: +995 422 255 555 Fax: +995 422 228 888 info.batumi@radissonblu.com radissonblu.com/hotel-batumi

პროექტის მენეჯმენტი: ჯორჯია თუდეი ჯგუფი Project Management Georgia Today Group

www.georgiatoday.ge

ნომერზე მუშაობდნენ/Contributors: მაკა ბიბილაშვილი/Maka Bibilashvili ტონი ჰანმერი/Tony Hanmer თათია ლაშაური/Tatia Lashauri თათია კუხალაშვილი/Irma Kakhurashvili ირმა კახურაშვილი/Tatia Kukhalashvili თამთა დალაქიშვილი/Tamta Dalakishvili ზვიად ელიზიანი/Zviad Eliziani ანი ლოლაძე/Ani Loladze ქეით დევისი/Katie Davies ბაჩო კვირტია/Bacho Kvirtia ზვიად ნიკოლაიშვილი/Zviad Nikolaishvili გოგა ჩანადირი/Goga Chanadiri

გამოვაჩინოთ საქართველო „მწვანე რუკაზე“ Putting Georgia On The Green Map

დავით აღმაშენებელი David the Builder

44 54

აღმოუჩენელი საგანძური: ერეკლე მეფის უცნობი სახე Undiscovered Treasure: The Other Face of King Erekle

პარიზში დაბრუნება Back to Paris

c o n t e n t s

Radisson Blu Iveria Hotel

Made tu Measure is the Art of Personal Elegance

Su Misura

Tbilisi rustaveli avenue 50/1 Tel. 2920850 | zegna.com

37-39 Kostava Str. tel: 2368461 48 Chavchavadze Ave. tel 2253545

სარჩევი c o n t e n t s

contents

თბილისის მოდის კვირეული 2014 tbilisi fashion week 2014

კახეთი kakheti

ბათუმი – ფესტივალის დრო Batumi – Festival Time

110

ტურიზმის მიღმა Beyond Tourism

120

128 136

თვის თანამშრომელი Employee of The month ბათუმის ბოტანიკური ბაღის საუკუნოვანი ხიბლი The Centuries Old Charm of the Batumi Botanical Garden

138

ღონისძიებები events

Maison Martin Margiela PA R I S

19 Chavchavadze ave., 0179 Tbilisi, Georgia., Tel.: +995 32 225 33 15

w e l c o m e

l e tt e r

ძვირფასო სტუმრებო! დიდი სიამოვნებით მოგესალმებით ჩვენს ორ სასტუმროში – საქართველოს დედაქალაქ თბილისში და საოცარ ზღვისპირა ქალაქ ბათუმში. წლის დასასრულს, სასტუმრო დატვირთულია როგორც საქველმოქმედო, ისე ახალი ბიზნესინიციატივებით კლიენტებისთვის. ჩვენი პროგრამა კიდევ უფრო მრავალფეროვანია და მიმართულია ადგილობრივი საზოგადოების მხარდაჭერის გაძლიერებისკენ. რამდენიმე ასეთი ინიციატივისა და ღონისძიების შესახებ ჩვენი პოპულარული კორპორაციული ჟურნალის ახალ ნომერში წაიკითხავთ. გარდა ამისა, ჟურნალი, როგორც ყოველთვის, ამჯერადაც საინტერესო საკითხავს გპირდებათ ცნობილი ქართველების შესახებ. სასტუმროებში აქციებითა და ღონისძიებებით საკმაოდ დატვირთული წელი გვქონდა. თბილისში, სასტუმროს ლობიში, საცალო მაღაზიების, ასევე განახლებულ რესპუბლიკის მოედანზე ჩვენი „ივერია კაფეს“ გახსნით ვიყავით დაკავებული. მომავალი წლიდან შეგიძლიათ ესტუმროთ ჩვენს ახალ ღია საცურაო აუზს, რომლის საბოლოო დეტალებსაც ახლა ვაწესრიგებთ. განსაკუთრებით უნდა აღინიშნოს ჩვენი ახალი აზიური რესტორანი „უმამი“, რომელიც ახლახან გაიხსნა. „უმამის“ გუნდი მუშაობას შეუდგა და ჯერჯერობით სტუმართა კომენტარები შესანიშნავია. მიზნად გვაქვს დასახული საუკეთესო აზიური საკვების შეთავაზება საკუთარი ჩვეული – „დიახ, შემიძლია“ პრინციპით, ძალიან მშვიდ და კომფორტულ გარემოში.

ახლახან ასევე დავიწყეთ თანამშრომლობა საქართველოს რაგბის კავშირთან. აგრეთვე, ახალი, ჯანმრთელი ინიციატივის შეთავაზება შეგვიძლია „რადისონ ბლუს“ სტუმრებისათვის: #BluRoutes. მორბენალთა და ველოსიპედისტთათვის სპეციალურად შემუშავებული, სხვადასხვა სირთულის მარშრუტები ქალაქის საუკეთესო ქუჩებს შემოგატარებთ და უსაფრთხოდ დაგაბრუნებთ „რადისონ ბლუს“ სასტუმროში. ბათუმშიც ძალიან კარგი წელიწადი გვქონდა. 2014 წელს, მსოფლიოს ტურისტული დაჯილდოების ევროპულ ცერემონიალზე, „რადისონ ბლუ“ ბათუმი უკვე მეორედ დასახელდა საქართველოს წამყვან სასტუმროდ. მოხარული ვარ, რადგან სულ უფრო მეტი ბიზნესის წარმომადგენელი იაზრებს, რომ ქალაქი ბათუმი არ არის უბრალოდ მხოლოდ აგვისტოში დასასვენებელი კურორტი. ჩვენი სასტუმრო იდეალურია როგორც შეხვედრების მოსაწყობად, ასევე სამოგზაუროდ. ბათუმის ბულვარი საუკეთესოა დასვენების მსურველთათვის არა მხოლოდ ცხელი ზაფხულის სეზონზე. მარტში, ბათუმში ყოფნისას, ჩემი ბავშვები დელფინებთან საცურაოდ დელფინარიუმს ესტუმრნენ – სადმე სხვაგან შეძლებდნენ ამას?.. დასასრულ, მინდა მადლობა გადაგიხადოთ მხარდაჭერისთვის. გისურვოთ 2014 წლის ძალიან კარგად, წარმატებით დასრულება და 2015 წლის ასევე წარმატებით დაწყება. საუკეთესო სურვილებით, მაიკლ ჯაკობი "რადისონ ბლუს" სასტუმროების გენერალური მენეჯერი საქართველოში

w e l c o m e

It is with great pleasure I welcome you to our two hotels in the Georgian capital, Tbilisi, and the stunning seaside city of Batumi. As the year draws to a close and the weather grows chiller, the activities within the hotels have heated up- from charity events to new business initiatives for our clients, our program is ever more diverse and supportive to the local community. For your reading pleasure, we will be reviewing some of these initiatives and activities, as well as introducing you to some well-known Georgian faces, in this issue of your complimentary copy of our popular corporate magazine. We’ve had an action-packed year so far in our hotels and have been busy in Tbilisi with the opening of our retail shops in the hotel lobby and opening of our Iveria Café on the newly redeveloped Republic Square. We are also putting the final touches to our new outdoor swimming pool, an area that you will be able to enjoy from next year onwards. The highlight, however, was the recent opening of our new Asian Fusion Restaurant “Umami.” Our Umami team has hit the ground running, and feedback so far has been excellent. It is our aim to offer the best of Asian food with our usual “Yes I Can” service in a relaxed and comfortable atmosphere. We recently opened a new partnership with the Georgian Rugby Union and are also able to offer a new healthy initiative for our Radisson Blu guests: #BluRoutes. Especially designed for runners and cyclists, these multi-level route plans take you around the best streets in the city before bringing you safely back to Radisson Blu.

We have also had a good year in Batumi during which our hotel was named for the second time Georgia’s Leading Hotel 2014 at the World Travel Awards Europe ceremony. It is great to see that more and more businesses understand that Batumi City is not just an “August” destination. Our hotel is ideal to host both meetings and incentive travel while the Batumi Boulevard is great for leisure visitors even outside the hot summer season- on a visit in March of this year my children went swimming with dolphins in the Dolphinarium – where else could you do that? I would like to close by thanking you for your ongoing support and wishing you a very good and successful ending to 2014 and a positive start to 2015. With my best regards, Michael Jacobi Cluster General Manager, Georgia

l e tt e r

Dear Guests,

Fashion Ho

DRIES VAN NOTEN ANN DEMEULEMEESTER

THE ROW

Fashion House

Man & Woman Collection 16, Chavchavadze Ave., Tbilisi, Georgia 0179.: (+99532) 225 05 29

www.fashionhouse.ge; E-mail: info@fashionhouse.ge

T U T TO U O M O mis: rusTavelis gamz. #37 tel: +995 555 877 787

T U T TO U O M O

ADDRESS: RUSTAVELI AVE. N37 TEL: +995 555 877 787

position

TOP

t o p

p o s iti o n

position

t o p

p o s iti o n

t o p

p o s iti o n

საქართველოს

ამომავალი

მზე

რუსეთს, თურქეთს, აზერბაიჯანსა და სომხეთს შორის „ჩამალულია“ შედარებით პატარა ქვეყანა – საქართველო, რომელსაც მდიდარი კულტურული და კულინარიული ტრადიციები აქვს. თუმცა, ბოლო დრომდე ამას სათანადო ყურადღებას არავინ აქცევდა. საქართველოს დედაქალაქი – თბილისი, განსაკუთრებით ხელსაყრელ ადგილას მდებარეობს – ზუსტად აღმოსავლეთ ევროპისა და დასავლეთ აზიის გზათა გასაყარზე, რაც კულინარიული ტრადიციების საინტერესო შერწყმის იდეალურ შესაძლებლობას ქმნის. თბილისში ახალი საკვები კულტურის განვითარების შესახებ მეტი ინფორმაციის შესატყობად თბილისის ერთ-ერთი საუკეთესო რესტორნის – „უმამის“ შეფმზარეულს ალექსანდრე გონსალესს ვესაუბრეთ. გონსალესი წარმოშობით ბულაკანიდან – ფილიპინებიდანაა და ახლა „უმამის“ გამორჩეულ ღია სამზარეულოში მუშაობს, რაც სტუმრებს საშუალებას აძლევს, ახლოდან დააკვირდნენ რესტორნის შესანიშნავი კულინარიული ქმნილებების მომზადების პროცესს. გვიამბეთ თქვენ შესახებ. როგორ მოხვდით საქართველოში? ფილიპინების ქალაქ ბულაკანში სასტუმროსა და რესტორნის მენეჯმენტის კურსი გავიარე და სწორედ ფილიპინებში დაიწყო ჩემი კულინარიული თავგადასავალი. თავიდან, ეს უბრალოდ თავის გატანის გზა იყო – სანამ სტუდენტი ვიყავი, შემდეგ გავაგრძელე ამ მიმართულებით მუშაობა და სინგაპურში იაპონურ და აზიურ სამზარეულოზე სპეციალიზებული შეფმზარეული გავხდი. მოგვიანებით, დუბაიში გადავედი. იქიდან ბაჰრეინში, სადაც დავხვეწე ჩემი უნარები აზიურ სამზარეულოში. ბაჰრეინის შემდეგ, ფანტასტიკური შანსი მომეცა, თბილისში, სასტუმრო „რადისონ ბლუ ივერიაში“ მემუშავა და ახალგახსნილი აზიური ფიუჟენ-რესტორნის – „უმამის“ სამზარეულო მიმეღო. ქართულ კულტურაში შემოსვლისას, რა იყო თქვენთვის ყველაზე დიდი გამოწვევა? უპირველესად, ენობრივი ბარიერი. ხშირად მჭირდებოდა ქართულ ენაზე კომუნიკაცია, თუმცა იუმორით მივუდექი ამ საკითხს. ძალიან მომწონს ქართული კულტურა იმ მდიდარი რელიგიური ასპექტებისა და ისტორიის გამო, რაც თქვენ ქვეყანას აქვს. მომწონს საქართველო, რადგან ხალხი დაინტერესებულია აზიური სამზარეულოთი და სიამოვნებით მიირთმევენ გემრიელ და უხვსუნელიან აზიურ კერძებს.

21 ბევრისთვის ნაცნობია აზიური სტილის საკვები, მაგრამ რატომ გადაწყვიტეთ აზიური არომატების საქართველოში ჩამოტანა?

გეტყვით ყოველგვარი ყოყმანის გარეშე – ჩემი საყვარელი კერძი ტერიაკის საქონლის ხორცია. იგი რამდენიმე მიზეზის გამო მიყვარს: უპირველეს ყოვლისა, ტეპანიაკის კერძები ჩემი სპეციალიზაციაა და ამ სტილში საკვების მომზადება მართლაც დიდად მსიამოვნებს. ამ დროს თავს განსაკუთრებით შემოქმედებითად ვგრძნობ და უფრო მეტი კონტაქტი მაქვს კერძებთან, როცა ამ სტილში ვამზადებ. მეორე – ეს გახლავთ ამ დროს მზარეულობის ასეთ სტილში წარმოდგენის ელემენტი, რაც სხვა შემთხვევაში არსად გვხვდება. მიყვარს იმის ყურება, სტუმრებს სახეები რომ უნათდებათ, როცა მხედავენ, როგორ ვურევ და ვამზადებ მათ საკვებს. ხედავ და გრძნობ იმ მღელვარებას, რაც მათ ეუფლებათ, როცა მიყურებენ. ისიც ძალიან მიყვარს, რომ პირველივე ლუკმის გასინჯვიდან ვიგებ სტუმრების კმაყოფილების შესახებ. ჩემთვის ტეპანიაკი უბრალოდ საჭმლის მომზადება არ არის. ეს გახლავთ ნამდვილი შეფმზარეულობა. რა მდგომარეობაა კვების სფეროში საქართველოში? ქართველები საკვებს სერიოზულად აღიქვამენ. მათთვის ესა თუ ის კერძი ქვეყნის ისტორიისა და კულტურის დიდი ნაწილია. არომატები და სუნელები, რასაც ქართველები იყენებენ, ჩვეულებრივ, საკმაოდ მძაფრია. აქ მწვანილისა და ყველის რამდენიმე ისეთი სახეობაა, რომ პირდაპირი გაგებით, სუნთქვას მიკრავს. საოცარია – ეს ზოგჯერ ზედმეტად მძაფრი არომატები, უგემრიელეს კერძებად გარდაიქმნებიან, თუ სწორი რეცეპტით გამოიყენებ. სად ხედავთ თქვენს თავს, როგორ ხედავთ ქართულ სამზარეულოს და ქართულ სარესტორნო კულტურას 5 წელიწადში?

ხუთ წელიწადში ჩემ თავს რესტორან „უმამიში“ ვხედავ, რომელიც იმ დროისათვის თავს დაიმკვიდრებს კვების ინდუსტრიაში, აქ, თბილისში, მუდმივად იზრდება. „უმამის“ პოპულარობის გასაღები აზიური საკვების შემოქმედებითობა და დიდი არჩევანია. რატომ არის საქართველო საკვების მოყვარულთათვის აუცილებლად სანახავი ადგილი? მე გამიმართლა – რამდენიმე ქვეყანაში და რამდენიმე შეფმზარეულთან ვმუშაობდი. მაგრამ აქ, საქართველოში, იპოვით მსოფლიოში ერთ-ერთ ყველაზე თავდადებულ შეფმზარეულებს. ისინი აქ მართლა დაინტერესებულები არიან მზარეულობის ჩარჩოების დარღვევაში და ახალი სტილით, ახალი არომატებითა და რეცეპტებით ამზადებენ საკვებს – ყველაფერს აკეთებენ თავისი უნარებისა და კერძების გაუმჯობესებისათვის. „უმამი“ მხოლოდ რამდენიმე თვის წინ გაიხსნა. ჯერჯერობით საზოგადოებამ კარგად მიგვიღო, მაგრამ მე მაინც ვეძებ ახალ ტექნიკას და ახალ მიდგომებს, რითაც შეიძლება გავაუმჯობესო ჩვენი საკვები. საქართველოში მყოფი შეფმზარეულები ნამდვილად ზემოქმედებას ახდენენ ჩემზე, რომ საუკეთესო მზარეული გავხდე და ჩვენს სტუმრებს ყველაზე გემრიელი აზიური კერძები შევთავაზო.

p o s iti o n

შესაძლოა, ეს იგივეა, მშობელს რომ ჰკითხო – მისი საყვარელი შვილი რომელია, მაგრამ „უმამიში“ რომელია თქვენი საყვარელი კერძი და რატომ?

t o p

ჩემთვის ეს საოცარი, ახალი შესაძლებლობა იყო. საქართველოს კვების დიდი, ნამდვილი კულტურა და ფანტასტიკური პროდუქტები აქვს. აზიური არომატები შესანიშნავად ერწყმის მათ. ახლა ჩემთვის გამოწვევა ის გახლავთ, აზიური და ქართული სამზარეულოს კომბინაცია ისე შევძლო, რომ საინტერესოც იყოს და გემრიელიც აქ მცხოვრებთათვის.

„უმამი“ მხოლოდ რამდენიმე კვირის წინ გაიხსნა. ჯერჯერობით საზოგადოებამ კარგად მიგვიღო, მაგრამ მე მაინც ვეძებ ახალ ტექნიკას და ახალ მიდგომებს, რითაც შეიძლება გავაუმჯობესო ჩვენი საკვები

t o p

p o s iti o n

დიდი შავი კრევეტები წიწაკის ტკბილ სოუსში ინგრედიენტები:

მომზადების პროცესი:

• წიწაკის ტკბილი სოუსი – 30 გრ. • დიდი შავი კრევეტები (გასუფთავებული) – 180 გრ. • ბროკოლი (მოთუშული) – 25 გრ. • ყვავილოვანი კომბოსტო (მოთუშული) – 25 გრ. • ბადრიჯანი ან ყაბაყი (მოთუშული) – 25 გრ. • სტაფილო (მოთუშული) – 25 გრ. • წითელი ბულგარული წიწაკა – 10 გრ. • ნიორი (დაჭყლეტილი) – 5 გრ. • ახალი ხახვი – 3 გრ. • ლიმონის ნაჭრები (კერძის გასაფორმებლად) – 1 ცალი. • კარაქი – 20 გრ. • საკე, ცეცხლის გასაღვივებლად – 10 გრ.

1. პირველ ყოვლისა, გაახურეთ ტეპანიაკის მაგიდა (გრილის მაგიდა) და დაასხით ზეთი. 2. გაასუფთავეთ კრევეტები და დაიწყეთ შეწვა გრილზე. 3. დაამატეთ ბოსტნეული, ნიორი და შეწვით გრილზე. 4. კრევეტები რომ მომზადდება, წაუსვით კარაქი და თხლად მოასხით წიწაკის ტკბილი სოუსი. 5. ბოსტნეული თეფშზე კრევეტებთან ერთად დააწყვეთ. 6. გააფორმეთ თეფში ახალი ხახვისა და ლიმონის ნაჭრებით. სუფრაზე მიიტანეთ ცხელი.

გაამოთ!

t o p

p o s iti o n

position

positio

t o p

TOP

position

t o p

p o s iti o n

The Rising Sun in Georgia Nestled firmly between Russia,Turkey,Azerbaijan and Armenia – the relatively small country of Georgia has a rich culture and culinary tradition that until recently had been mostly overlooked. The capital city of Tbilisi in particular is perfectly located on the crossroads between Eastern Europe and Western Asia, and provides an ideal backdrop for an exciting fusion of culinary traditions. To learn more about the exciting new foodie culture developing in Tbilisi, we spoke to Alexander Gonzales, chef at one of Tbilisi’s hottest restaurants – Umami. Originally from Bulacan in the Philippines, Gonzales is now working in Umami’s distinctive open kitchen that allows its customers an up close and personal view on this restaurant’s exciting culinary creations. Tell us a little about your background. How did you come to end up in Georgia? I finished a course of Hotel and Restaurant Management in Bulacan, Philippines and it was in the Philippines that I started out on my culinary adventure- at first as a way of supporting myself while I was at college, and then when I got the opportunity to work in Singapore as a chef specializing in Japanese and Asian cuisine. I later moved to Dubai and then Bahrain where I was able to sharpen my culinary skills in the Asian cuisine sphere.Then, from Bahrain, I was given the fantastic chance to come and work with Radisson Blu Iveria Hotel here in Tbilisi, Georgia, to manage the kitchen of the newly opened Asian fusion restaurant “UMAMI”. What has been the most challenging aspect for you on entering the Georgian culture? First it was the language barrier, because I needed to communicate in Georgian often. But I grabbed the opportunity in good humor. I really like the Georgian culture because of the rich religious aspects and history that Georgia has. I like Georgia because the people are interested in Asian cuisine and they enjoy the tasty and flavorsome dishes that Asia has to offer.

This may be akin to asking a parent who their favorite child is, but what is your favourite dish to cook at UMAMI and why? Without a doubt, my favourite dish to prepare is the Beef Teriyaki. I love it for a couple of reasons. Firstly, I specialize in Teppanyaki dishes and it’s truly a great pleasure for me to cook in this style. I always feel especially creative and connected to the dishes I prepare whenever I cook this way. Second, there is a performance component to this style of cooking that is unlike any other type of cuisine. I love watching the guests’ faces light up as they watch me juggle and create their food. You can see and feel the excitement building as they watch, and I love that I can immediately see their satisfaction as they take their first bite. For me, Teppanyaki isn’t just cooking – it’s truly being a chef. What is the food scene like in Georgia? Georgians take their food seriously. For them, food is a huge part of their history and culture, and the flavors and spices they like to use are usually very strong. There are several different types of herbs and cheeses here that literally take my breath away – that’s how powerful they are. It’s amazing how these flavors, which can at times be overwhelming, are transformed into mouth-watering dishes when added to the right recipes. Where do you see yourself, Georgian cuisine and the Georgian restaurant culture in five years' time? I see myself in the Umami restaurant in five years, by which time it will be an established trendy venue in the culinary industry, perhaps one of many such restaurants under the same umbrella in a growing sector here in Tbilisi, Georgia. And that popularity will be thanks to the creative nature and wide variety of flavors within Asian food. Why is Georgia the next big thing for foodies?

Many are familiar with Asian-style cooking, but why bring Asian flavors to Georgia?

I’ve been fortunate enough to work in several countries and with several chefs, but I think here in Georgia you can find some of the world’s most passionate chefs. Chefs here are really interested in pushing the boundaries of cooking with new styles, flavors, recipes – really anything to improve their skills and dishes.

For me, it was an exciting new opportunity. Georgia has a really extensive and authentic food culture, as well as fantastic produce, and the flavours of Asia can really compliment this.The challenge for me is how to combine Asian and Georgian cuisine in a way that is interesting but still palatable for the people here.

UMAMI has only been open for a few months now, and our reception so far has been very positive, but I am still looking for new techniques or new approaches I can bring to our food.The chefs here really push me to be the best chef that I can be so that I can bring the most exciting and delicious Asian food possible to our guests.

in Sweet Chilli Sauce Procedure:

• sweet chilli sauce – 30 g • black tiger prawns (cleaned) -180 g • broccoli (blanched) -25 g • cauliflour (blanched) -25 g • eggplant or zucchini (blanched) -25 g • carrots (blanched) -25 g • red bell peppers -10 g • garlic (crushed) -5 g • spring onions -3 g • lemon wedges (for serving) -1pc • butter -20 g • sake for flaming -10 ml

1. First, heat a teppanyaki table and pour oil over it. 2. Season the prawns and start to grill. 3. Add the vegetables and garlic and grill. 4. Once the prawns are cooked, coat with butter and drizzle on the sweet chilli sauce. 5. Arrange the vegetables on a serving dish with the prawns. 6. Garnish with spring onions and lemon wedges. Serve hot.

p o s iti o n

Ingredients:

t o p

Black

Tiger Prawns

G r e e n

M a p

გამოვაჩინოთ საქართველო „მწვანე რუკაზე“

P u tti n g

G e o rgia

O n

T h e

ინტერვიუ „კარლსონ რეზიდორ ჰოტელ გრუპის“ ვიცეპრეზიდენტთან სოციალური პასუხისმგებლობის საკითხებში ინგე ჰუიჯბრეხტსთან

ცოტა ხნის წინ სასტუმრო „რადისონ ბლუ ივერია“ „კარლსონ რეზიდორ ჰოტელ გრუპის“ ვიცეპრეზიდენტს სოციალური პასუხისმგებლობის საკითხებში ინგე ჰუიჯბრეხტსს მასპინძლობდა. „კარლსონ რეზიდორ ჰოტელ გრუპი“ მსოფლიოს ერთერთი წამყვანი სასტუმროების კომპანიაა. ქალბატონი ჰუიჯბრეხტსი საქართველოში დასასვენებლად ჩამოვიდა მას შემდეგ, რაც 2013 წლის სექტემბერში „იბეის“ აუქციონზე სასაჩუქრე ვაუჩერი შეიძინა. ვაუჩერი „რადისონ ბლუ ივერიამ“ აუქციონზე „კარლსონ რეზიდორის“ სოციალურად პასუხისმგებელი ბიზნესის სამოქმედო თვის 10 წლის იუბილეს ფარგლებში, საქველმოქმედო მიზნით განათავსა. ქალბატონი ჰუიჯბრეხტსი ბელგიერი გახლავთ. იგი „კარლსონ რეზიდორ ჰოტელ გრუპს“ („რადისონ ბლუს“ მფლობელი კომპანია) 2011 წელს სოციალურად პასუხისმგებელი ბიზნესის დირექტორის რანგში შეუერთდა. ამ დროისთვის მას უკვე ჰქონდა 15-წლიანი საერთაშორისო გამოცდილება

კორპორაციული სოციალური პასუხისმგებლობისა და ბიზნესის განვითარების საკითხებში. იგი აძლიერებს „კარლსონ რეზიდორ ჰოტელ გრუპის“ დინამიკურ გუნდს და ხელს უწყობს კომპანიაში სოციალური პასუხისმგებლობის განვითარებას. ეს იყო თქვენი პირველი ვიზიტი საქართველოში. რატომ გადაწყვიტეთ აქ ჩამოსვლა და რა შთაბეჭდილებებს გაუზიარებდით ჩვენს მკითხველს? ეს იყო ჩემი პირველი, მაგრამ ნამდვილად არა უკანასკნელი ვიზიტი ამ ფანტასტიკურ ქვეყანაში. საქართველო წარმოადგენს თვალწარმტაცი ბუნების, უაღრესად საინტერესო და მდიდარი ისტორიის, საოცრად სტუმართმოყვარე ხალხისა და უგემრიელესი საჭმლის (ვიცი, რომ უახლოეს დღეებში სირბილი მომიწევს, რათა დავიკლო მომატებული კილოგრამები) მშვენიერ ნაზავს. ეს გახლავთ საოცარი და საკმაოდ იშვიათი კომბინაცია. მე აუცილებლად დავბრუნდები და იმედი მაქვს, ვეწვევი

29 P u tti n g

არა მხოლოდ ჩვენს ლამაზ სასტუმროს თბილისში, არამედ მომაჯადოებელ სასტუმრო „რადისონ ბლუს“ ბათუმში. რას წარმოადგენს თქვენი პროგრამა „სოციალურად პასუხისმგებელი ბიზნესი“ და რითი განსხვავდება იგი სხვა კომპანიების მსგავსი ინიციატივებისაგან?

G e o rgia

„კარლსონ რეზიდორ ჰოტელ გრუპის“ პროგრამა „სოციალურად პასუხისმგებელი ბიზნესი“ ძალიან ძლიერია. ჩვენ იგი დავიწყეთ 1990-იანი წლების დასაწყისში. პროგრამა 3 ელემენტზეა დაფუძნებული: იფიქრე პლანეტაზე, იფიქრე ხალხზე და იფიქრე ერთად. იფიქრე პლანეტაზე გულისხმობს ჩვენი სასტუმროების მიერ გარემოზე გავლენის მინიმიზაციას. იფიქრე ხალხზე გულისხმობს ჩვენი სტუმრებისა და თანამშრომლების ჯანმრთელობასა და უსაფრთხოებაზე ზრუნვას.

„რადისონ ბლუს“ სასტუმროები თბილისსა და ბათუმში ძალიან დიდი სოციალური პასუხისმგებლობის მქონეა. ჩვენი გუნდები ნამდვილად ერთად ფიქრობენ. ძალიან მნიშვნელოვანია ადგილობრივი საზოგადოების წევრობა სწორედ აღმოცენებად საბაზრო სივრცეებში, და ადგილობრივი საჭიროებების დაკმაყოფილებაში დახმარების გაწევა. ჩვენს გუნდებს წვლილი შეაქვთ ახალგაზრდების დასაქმების საქმესა და ხანდაზმულთა, ასევე სოციალურად დაუცველ ბავშვთა ზრუნვის საქმეში. ამჟამად ხორციელდება ძალიან კარგი პროექტი ორივე სასტუმროში. პროექტს C.O.A.T.S. ეწოდება და ითვალისწინებს გაჭირვებულ ადამიანთა დახმარებას ტანსაცმლით.

M a p

უპირველესად, დავიწყეთ დაპირების შესრულება – შევამციროთ ენერგიის მოხმარება 25%-ით 5 წლის განმავლობაში (2012-2016 წწ.). „იფიქრე პლანეტაზე – ენერგია“ პროგრამის დაწყების შემდეგ უკვე დავზოგეთ 12%. წინა წლებში დაზოგილი გვქონდა 8%, რაც შთამბეჭდავ 20%-იან დანაზოგს გვაძლევს 2007 წლიდან დღემდე. ძალიან აქტიური ვხდებით წყლის ზედამხედველობის კუთხით, რაც ნიშნავს იმას, რომ მინიმუმამდე შევამცირებთ წლის მოხმარებას ჩვენს საქმიანობაში. ასევე შევისწავლით საკვები პროდუქტების მომწოდებლებს, რათა მინიმუმამდე დავიყვანოთ წლის მოხმარებაზე საერთო გავლენა. პირველი ნაბიჯი ამ კუთხით იყო გაეროს CEOWter მანდატის ხელმოწერა 2014 წლის მაისში. დავდეთ პირობა, რომ

G r e e n

რა პრიორიტეტები აქვს „კარლსონ რეზიდორ ჰოტელ გრუპს“ სოციალური პასუხისმგებლობის კუთხით მომავალი წლებისთვის?

რამდენად მნიშვნელოვანია სოციალური პასუხისმგებლობა თქვენს სასტუმროებში, რომლებიც მდებარეობს ისეთ აღმოცენებად საბაზრო სივრცეში, როგორიც საქართველოა? რა არის მთავარი განსხვავება აღმოცენებად ქვეყნებსა და უფრო განვითარებულ – დასავლეთ ევროპის ქვეყნებს შორის?

T h e

მომავალი წლის ბოლომდე ეკონიშანი მივანიჭოთ ჩვენს ყველა სასტუმროს. თბილისისა და ბათუმის სასტუმროებს „კარლსონ რეზიდორის“ ევროპის, ახლო აღმოსავლეთისა და აფრიკის სასტუმროების 70%-თან ერთად უკვე მინიჭებული აქვს ეკონიშანი. ბოლო ნაწილია ადგილობრივ მოსახლეობასთან უფრო აქტიური ურთიერთობა და „კარლსონ რეზიდორის“ სოციალურად პასუხისმგებელი ბიზნესის სამოქმედო თვის განმავლობაში უფრო მეტი აქტიურობა. ადამიანთა განვითარების კუთხით, აქტიურად ვუჭერთ მხარს ლიდერი ქალების პროგრამას, რაც გულისხმობს ჩვენი ძალიან ნიჭიერი ლიდერი ქალბატონების ბაზის გაზრდას.

O n

იფიქრე ერთად გულისხმობს ადგილობრივ საზოგადოებასთან ურთიერთობას და ბიზნესეთიკის დაცვას. მე მრავალი წელია ვმუშაობ კორპორაციული სოციალური პასუხისმგებლობის სფეროში, მაგრამ „კარლსონ რეზიდორის“ პროგრამა ყველასგან განსხვავებულია, რადგან იგი ჩვენი თანამშრომლების, კოლეგების ცხოვრების წესია. ამით ცხოვრობენ ჩვენი სასტუმროების გუნდები. ეს შეგიძლიათ ნახოთ აქაც და ბათუმშიც, სადაც შექმნილია სოციალური პასუხისმგებლობის კომიტეტები, რომლებიც აქტიურად არიან ჩართული ადგილობრივ საზოგადოებასთან ურთიერთობაში და მრავალ „იფიქრე პლანეტაზე“ აქტივობაში, რაც გამოიხატება ენერგიისა და წყლის ხარჯვის შემცირებაში. მთავარი განსხვავება არის ის, რომ კომპანიის ყველა თანამშრომელი ამ პროგრამაშია ჩართული.

P u tti n g

G e o rgia

O n

T h e

G r e e n

M a p

„რადისონ ბლუ“ – თბილისსა და ბათუმში, რეგიონის სხვა სასტუმროებისთვის მაგალითია. ამგვარი წარმატებული სასტუმროები საშუალებას მაძლევს სხვა დანარჩენებს მეტი მოვთხოვო. ხშირად მომყავს საქართველოს წარმატების მაგალითი და ამას მომავალშიც გავაგრძელებ.

მჯერა, რომ აღმოცენებად საბაზრო სივრცეებში შეგვიძლია ვიყოთ ლიდერები „იფიქრე პლანეტაზე“ პროგრამის კუთხითაც. ერთ დღესაც ყველა გაიღვიძებს და გააცნობიერებს, რომ კლიმატის ცვლილება და წყლის სიმწირე თითოეულ ჩვენგანზე მოქმედებს. ჩვენ შეგვიძლია ვითავოთ ინიციატივა და ვაჩვენოთ მოსახლეობას, რომ შესაძლებელია არსებობდეს ეკონიშნის მქონე სასტუმროები საქართველოში და სხვაგან. მსოფლიოს 70 ქვეყანაში ჩვენ ვამტკიცებთ, რომ პროექტები „იფიქრე პლანეტაზე“, „იფიქრე ხალხზე“ და „იფიქრე ერთად“ – მნიშვნელოვანია. არსებობს კომერციული კავშირი თქვენს სოციალური პასუხისმგებლობის პროგრამასა და ახალი სასტუმროების განვითარებას შორის? არის ორი მომენტი: პირველი გახლავთ ის, რომ მნიშვნელოვანი საერთაშორისო მომხმარებლები სულ უფრო მეტ ყურადღებას აქცევენ სოციალური პასუხისმგებლობის მქონე ბიზნესს. მათ ნამდვილად აინტერესებთ, რას ვაკეთებთ. მსხვილი კორპორაციები, რომლებსაც სერიოზული სოციალური პასუხისმგებლობა გააჩნიათ, ეძებენ ისეთ პარტნიორებს, რომლებიც ასევე სოციალური პასუხისმგებლობით მუშაობენ. მეორე მომენტია „იფიქრე პლანეტაზე“, როცა ახალ სასტუმროებს ვაშენებთ. ჩვენ გვაქვს მკაცრი სახელმძღვანელო წესები გარემოსთან დაკავშირებული ტექნოლოგიების „კარლსონ რეზიდორის“ ნებისმიერ ახალი სასტუმროში გამოყენების შესახებ. მაგრამ მინდა სასტუმროს ბიზნესში მომუშავე დეველოპერები კიდევ უფრო მეტად იყვნენ მონდომებული, რომ მათი შენობები გარემოს

მიმართ მეტად „მეგობრული“, ანუ მეტად „მწვანე“ იყოს. უკვე აგებული შენობების „გამწვანება“ გაცილებით ძვირი ჯდება. მომავალში გაიზრდება მოთხოვნა „მწვანე“ სასტუმროებზე და შევძლებთ გავაფართოვოთ ჩვენი სასტუმროების ეკოლოგიური ნიშნების სია BREEAM ან LEED ნიშნებით, რომლებიც უკვე აქვთ მინიჭებული სასტუმროებს: Radisson Blu Hotel East Midlands Airport-ს და Radisson Blu Riverside Hotel Gothenburg-ს. ჩვენი მომხმარებლები ითხოვენ, გარემოს მიმართ უფრო მეგობრული ვიყოთ და შევთავაზოთ გაცილებით ინოვაციური და სოციალური პასუხისმგებლობით გამსჭვალული მომსახურებები. გასულ წელს დავნერგეთ ერთ-ერთი ამგვარი ინოვაციური პროგრამა, სახელწოდებით „შეხვედრები ნახშირბადის გარეშე“, რომლის ფარგლებშიც ვაბალანსებთ ჩვენს სასტუმროებში გამართული ნებისმიერი შეხვედრის თუ ღონისძიების გავლენას ნახშირბადის გამოყოფის კუთხით. ნახშირბადის დაბალანსება უფასოა და შესაბამისად, კიდევ ერთი გამორჩეული შეთავაზებაა (USP), რომელიც ჩვენი მომხმარებლებისა და პარტნიორებისთვისაა გამიზნული. ყველა ჯილდო, მათ შორის ქართული „მწვანე“ ბიზნესის ჯილდო, რომელიც ჩვენმა თბილისის სასტუმრომ წელს მიიღო, ადასტურებს, რომ სწორ გზაზე ვდგავართ და „მწვანეობა“ მნიშვნელოვანია როგორც ადგილობრივი, ისე საერთაშორისო ბიზნესსაზოგადოებისათვის. საქართველოში არსებული „რადისონ ბლუს“ სასტუმროები ცნობილია მათი ზრუნვით გარემოზე, ასევე საზოგადოებრივი შრომით. როგორ აფასებთ მათ შედეგებს ბრიუსელის კორპორაციული სათაო ოფისიდან? რა თქმა უნდა, სულ სხვაა, როცა გუნდს პირისპირ შეხვდები. მნიშვნელოვანია, რომ მათ მიამბონ მიღწეული შედეგებისა და წარმატებების შესახებ. ძალიან სასიამოვნო იყო თბილისის გუნდის პირისპირ ნახვა. ეს ის ადამიანები არიან, რომლებიც ყოველდღიურად მუშაობენ სოციალური პასუხისმგებლობის განცდით, და რწმენით, რომ „მათ შეუძლიათ“. ორივე სასტუმროდან ვიღებ ინფორმაციას ენერგიის, წყლისა და ნაგვის შესახებ და ვიცი, რომ ამ მაჩვენებლებით ისინი წამყვანი სასტუმროებია. „რადისონ ბლუ“ – თბილისსა და ბათუმში, რეგიონის სხვა სასტუმროებისთვის მაგალითია. ამგვარი წარმატებული სასტუმროები საშუალებას მაძლევს სხვა დანარჩენებს მეტი მოვთხოვო. ხშირად მომყავს საქართველოს წარმატების მაგალითი და ამას მომავალშიც გავაგრძელებ. მადლობას გიხდით. იმედი გვაქვს, მალე გიხილავთ საქართველოში!

G r e e n

M a p

P u tti n g

G e o rgia

O n

T h e

Putting Georgia On The Green Map Interview with Inge Huijbrechts, Vice President, Responsible Business of the Carlson Rezidor Hotel Group

Radisson Blu Iveria Hotel in Tbilisi recently hosted Inge Huijbrechts, Vice President of Responsible Business in the Carlson Rezidor Hotel Group, one of the leading hotel companies worldwide.

but anyways – food.This is a great and quite rare combination. I will definitely be coming back and hope to visit not only our beautiful property in Tbilisi, but also the stunning Radisson Blu Hotel in Batumi.

Ms. Huijbrechts visited Georgia for leisure purposes after purchasing a gift voucher at an Ebay auction donated by the Radisson Blu Iveria Hotel during the 10th Anniversary of the Carlson Rezidor’s Responsible Business Action Month (RBAM) in September 2013.

What is your Responsible Business Program and how does it differ to similar CSR initiatives in other companies?

Ms. Huijbrechts, who is Belgian, joined the Carlson Rezidor Hotel Group (Mother Company of Radisson Blu) in 2011 as a Director of Responsible Business. She brought 15 years of international experience in the areas of corporate social responsibility and business development with her and since then has continued to strengthen the dynamic team of Carlson Rezidor Hotel Group.

Carlson Rezidor Hotel Group’s Responsible Business Program is very strong.We started it way back in the early 90’s.The program is based on three elements:Think Planet,Think People & Think Together. Think Planet is about minimizing the environmental footprint of our hotels in operations. Think People is thinking about the health and safety of our guests and employees.

This was your first visit to Georgia. Why did you decide to visit the country? What were your first impressions?

Think Together means sharing with the local community and is all about business ethics.

This was my first but definitely not the last visit to this fantastic country. Georgia is a wonderful combination of stunning nature, extremely interesting and rich history, extremely welcoming people, and – although I know I will have to do some running after this week,

I’ve been a CSR professional for many years, but the way it is in Carlson Rezidor is different from anything else, as it is lived by our people. It is lived by the teams in our hotels; you can see it also here and in Batumi, where the teams have built up their own Responsible

What are the Responsible Business priorities for the Carlson Rezidor Hotel Group in the coming years?

Is there a commercial connection between your Responsible Business program and the signing and development of new hotels?

The two Radisson Blu Hotels in Georgia are famous here for their environmental and community work. How do you see their performance from your Corporate Head Office in Brussels? There is nothing like meeting the team in person and of course, it’s important that the hotels tell me their best practice stories. It was such a pleasure to meet the Tbilisi team in person –it is the team driving all the RB activities every day with a true Yes I Can! spirit. From both hotels I see the figures and statistics on energy, water and waste, so I know they are top performers. The Radisson Blu in Tbilisi and Batumi set an example for our other hotels in the same geographical area and climatic zone. Good achievers like these hotels allow me to challenge our hotel base. So I often use the best practice examples of Georgia and we’ll continue to do so. Thank you and we hope to welcome you back to Georgia soon!

M a p

We demonstrate in 70 countries that it makes sense to Think Planet, Think People and Think Together.

All the awards, including the Georgian Green Business Award that our Tbilisi hotel received this year, are another confirmation for the hotel team that we are on the right track and that being green does make a difference to the local and international business community.

G r e e n

In emerging markets, I do believe that we can also be leaders from a Think Planet point of view. One day, everybody will wake up to the fact that climate change and water scarcity is affecting all of us. So we can take a lead and show that it’s possible to have eco-labelled hotels in Georgia or elsewhere.

Our customers are really pushing us – they want to know that we are thorough and want to see more innovative and responsible services. Last year, we put one of these innovations on the market Meetings Minus Carbon program, where we are offsetting the carbon footprint of any meeting or event happening at our hotels. The carbon offset is free so it’s an additional USP that we give to our clients and meeting planners.

T h e

Our Radisson Blu hotels in Tbilisi & Batumi are very responsible. Our teams are really Thinking Together. It’s very important to be an active member of the local community on the emerging markets and to help relieve local needs. Our teams contribute by giving back in the areas of youth employment or in the care of elderly people and children in need. A very nice project happening this week in both hotels is C.O.A.T.S. (Clothing Others Against The Snow).

The other aspect is Thinking Planet when building new hotels. We have strict guidelines on the environmental technologies which need to be part of any new Carlson Rezidor hotel. But I would love to see the developers in the hospitality business even more engaged in going green with our buildings, because it’s much more expensive to retrofit afterwards. We will definitely see even more demand for green hotels in the future, so we’ll be able to extend our list of true ecological flagships with a BREEAM or LEED label such as the Radisson Blu Hotel East Midlands Airport or the Radisson Blu Riverside Hotel Gothenburg.

O n

How important is Responsible Business for your hotels in emerging markets such as Georgia and what do you see as the main difference between emerging markets and more developed countries in Western Europe?

First is that the important international clients are getting more and more serious about Responsible Business. They really want to know what we are doing. Large corporations who are serious about Responsible Business want to have partners who are serious about it as well.

G e o rgia

First of all, we’ve launched a very strong commitment of reducing energy consumption by 25% in five years (2012 to 2016). Since the launch of Think Planet Energy, we have already saved 12% and in the years before that 8%, adding up to an impressive 20% in energy savings since 2007. We are becoming very active in water stewardship, which means that we minimize the water use in our operations. We also look into our food suppliers to minimize our overall water footprint. The first step in this commitment was by signing the UN CEOWater Mandate in May, 2014. We are also committed, by the end of next year, to eco-label all our hotels. Our Tbilisi & Batumi hotels, among almost 70% of the Carlson Rezidor hotels in Europe, the Middle East and Africa (EMEA) are already eco-labelled. The last element is to engage even more actively with the local community and to continue to grow during our RBAM. In the People Development arena, we are very actively promoting our Women in Leadership programme– to increase our our base of very talented female leaders.

There are two aspects:

P u tti n g

Business committees and are very much involved in sharing with the community and in many Think Planet activities, which means reducing energy and water consumption.The main difference is that everyone in the company is really involved.

radi s s o n

n e w s

სოციალური პასუხისმგებლობის თვე 2014 – „რადისონ ბლუ“, საქართველო გიწვევთ თქვენ

Responsible Business Action Month 2014 Radisson Blu, Georgia Challenges YOU

სექტემბერში „რადისონ ბლუ“, საქართველო სოციალური პასუხისმგებლობის თვეს აღნიშნავს. 30 დღის განმავლობაში, „რადისონ ბლუ ივერიისა“ და „რადისონ ბლუ ბათუმის “თანამშრომლები ახორციელებენ აქტივობებს ადგილობრივი საზოგადოებისა და World Childhood Foundation-ის, მხარდასაჭერად. ამ ერთთვიანი კამპანიის განმავლობაში, ორივე სასტუმროს გუნდი სტუმრებს კამპანიაში ჩართვისაკენ მოუწოდებენ. თანამშრომლები ყოველი სტუმრის ანგარიშს სიმბოლურ 1 ევროს დაუმატებენ, შეგროვილი თანხა კი World Childhood Foundation-ს საქველმოქმედო მიზნით გადაერიცხება. სასტუმროები ასევე იღებენ მონაწილეობას ყაზბეგის საქველმოქმედო მარათონში, მსოფლიო დასუფთავების აქციაში, აბარებენ სისხლს, აგროვებენ წიგნებს სკოლის ასაკის ბავშვებისათვის, რგავენ ხეებს, ორგანიზებას უწევენ საქველმოქმედო სადილს „კათარზისში“, ასევე სტუმრობენ იაშვილის – ბავშვთა საავადმყოფოს და ნოდარ დუმბაძის სახ. საბავშვო თეატრის დასთან ერთად, პატარა პაციენტებისათვის წარმოდგენას მართავენ. სასტუმროს თანამშრომლები სტუმრობენ რამდენიმე სკოლას და ატარებენ ლექციებს გარემოს დაცვის შესახებ. „პასუხისმგებლიანი ბიზნესის წარმოება ჩვენი კომპანიის ფილოსოფიის განუყოფელი ნაწილია და ვსარგებლობთ ნებისმიერი შემთხვევით, რათა წვლილი შევიტანოთ ადგილობრივი საზოგადოების განვითარებასა და კეთილდღეობაში. ჩვენი სასტუმროები თბილისსა და ბათუმში სოციალური პასუხისმგებლობის თვეს გახსნის დღიდან აღნიშნავენ და მეამაყება, რომ ჩვენი მიღწევები ყოველწლიურად უმჯობესდება,“ – განაცხადა მაიკლ ჯაკობიმ, „რადისონ ბლუ“, საქართველოს გენერალურმა მენეჯერმა. სოციალური პასუხისმგებლობის თვე „კარლსონ რეზიდორ ჰოტელ გრუპის“ სოციალური პასუხისმგებლობის ზოგადი სტრატეგიაა. ეს კამპანია გამოხატავს კომპანიის დამოკიდებულებას თანამშრომლებთან, სტუმრებთან, პარტნიორებთან, მომწოდებლებთან, გარემოსთან, სახელმწიფოსა და იმ საზოგადოებასთან, სადაც სასტუმროს ამუშავებენ.

During September, Radisson Blu Hotels in Georgia celebrated the Responsible Business Action Month. For the 30 days of the month, the teams of the Radisson Blu Iveria Hotel & Radisson Blu Hotel, Batumi initiated activities for the local community and World Childhood Foundation, the nominated charity of the company. During this month-long campaign, Radisson Blu, Georgia’s team urged hotel guests to get involved with hotel staff, encouraging guests to contribute one Euro via their room bill to be donated to the World Childhood Foundation. The hotels also participated in the Kazbegi Charity Marathon,World Clean Up 2014, donated blood, collected books for underprivileged school children, planted trees, organized a charity dinner in the Katharzisi Home for the Elderly, visited Iashvili Children’s Hospitalthere organizing a theatre play for the little patients -and held lectures in various schools about the environment & pollution. “Doing business in a responsible way is a part of our company DNA and we embrace every opportunity to support and give back to the communities where we operate hotels. Both of our hotels in Tbilisi and Batumi have been celebrating the Responsible Business Action Month since opening and we are extremely delighted that our efforts are improving year by year,” - said Michael Jacobi, General Manager of the Radisson Blu, Georgia. Responsible Business Action Month is Carlson Rezidor Hotel Group’s overall Responsible Business strategy. It addresses how the company interacts with its stakeholders, including its employees, its customers, its partners, its suppliers, the environment, governments, and the communities in which it operates.

radi s s o n

n e w s

„ლიდერები ერთად უნდა იყვნენ“ – „რადისონ ბლუ“, საქართველო, საქართველოს რაგბის კავშირის ოფიციალური მხარდამჭერი გახდა

“Leaders Belong Together” – Partnership memorandum between Radisson Blu, Georgia & Georgian Rugby Union Officially Signed

ოთხშაბათს, 23 ივლისს, „რადისონ ბლუ“, საქართველომ ,საქართველოს რაგბის კავშირთან პარტნიორობის მემორანდუმს ხელი მოაწერა. როგორც ორივე მხარის წარმომადგენლები აცხადებენ, ეს არის გრძელვადიანი და ნაყოფიერი თანამშრომლობის დასაწყისი, რომლის ფარგლებშიც არაერთი საინტერესო პროექტი განხორციელდება.

Radisson Blu, Georgia & the Georgian Rugby Federation have signed a partnership memorandum. Both parties believe that this is the start of a successful long-term collaboration.

„ჩვენ ვსარგებლობთ ნებისმიერ შანსით, რომ შევიტანოთ წვლილი იმ ქვეყნის საზოგადოების განვითარებაში, სადაც სასტუმროებს ვამუშავებთ. რაგბი საქართველოში სპორტის ყველაზე წარმატებული სახეობაა. სწორედ ამიტომ, გადავწყვიტეთ, ქვეყნის ლიდერი სასტუმროების ქსელის სახელი ყველაზე წარმატებულ სპორტთან დაგვეკავშირებინა. ლიდერები ერთად უნდა იყვნენ,“განაცხადა ბატონმა ბერნარდ თომასმა, „რადისონ ბლუ ივერიის“ აღმასრულებელმა მენეჯერმა. „მინდა, მადლობა გადავუხადო „რადისონ ბლუ“, საქართველოს. ჩვენთვის დიდი მნიშვნელობა აქვს ასეთ ცნობილ და წარმატებულ ბრენდთან ურთიერთობას. იმედი მაქვს, ეს თანამშრომლობა გაღრმავდება და უფრო ბევრ ასპექტს მოიცავს მომავალში. მიმაჩნია, რომ ეს კარგი მაგალითი და მოტივაციაა სხვა კომპანიებისათვის და ვიმედოვნებ, კერძო სექტორი უფრო აქტიურად ჩაერთვება ქართული რაგბის მხარდაჭერაში, რაც მისთვის სასიცოცხლოდ აუცილებელია“ – განაცხადა ბატონმა გიორგი ნიჟარაძემ – საქართველოს რაგბის კავშირის პრეზიდენტმა. „რადისონ ბლუ“, საქართველო და რაგბის კავშირი მომავალში როგორც მარკეტინგული, ასევე სოციალური პასუხისმგებლობის პროექტების მიმართულებით ითანამშრომლებენ.

Bernard Thomas, Executive Assistant Manager of the Radisson Blu Iveria Hotel,Tbilisi: "We embrace every opportunity to support and give back to the communities in which we operate hotels and we are constantly on the lookout for new ways in which to do this.We have therefore decided to contribute to the successful development of sport on a national level. Rugby is an example of the success of sport in Georgia- the Georgian National Team enjoys great popularity both locally and on the international stage. Together, we will continue to develop a strong mechanism to promote Georgia internationally, " Gia Nizharadze, President of the Georgian Rugby Union: “I’d like to take this opportunity to thank the management team of the Radisson Blu, Georgia. It is crucial for us to be partners with such a successful international brand. I hope this partnership will extend even more in future. Radisson Blu Georgia’s initiative should serve as a motivation for other representatives of the private sector to support Georgian rugby.”

radi s s o n

n e w s

კაფე „ივერია“

ახალი, მყუდრო ადგილი ყავისა და ნაყინის მოყვარულებისათვის

IVERIA CAFE – FRESH, FAST, COSY

კაფე „ივერია“ საუკეთესო ადგილია ლანჩისა თუ ფინჯანი ყავის დასალევად. მყუდრო ატმოსფეროში მოხვედრილ სტუმრებს თბილი და უშუალო პერსონალი უგემრიელესი საფირმო ყავითა და ახლად დამზადებული სენდვიჩებით გაუმასპინძლდება. და რაც მთავარია – ეს ყველაფერი ხელმისაწვდომ ფასად. გარდა ამისა, კაფე „ივერია“ სტუმრებს საუკეთესო ხარისხის ჩაის, ადგილზე დამზადებულ ცომეულს, უგემრიელეს ნაყინსა და არაერთ სხვა გემრიელ დესერტს სთავაზობს. საფირმო ყავის კოქტეილები – კარამელის კაპუჩინო, ვანილისა და კოჭას ლატე თუ თეთრი შოკოლადის ლატე – ყავის ნებისმიერი მოყვარულის გულს ადვილად მოიგებს; ხისა და შუშის ნაზავით შექმნილი ინტერიერი კი სტუმრებს მყუდრო ატმოსფეროს შეუქმნის. „რადისონ ბლუ ივერიის“ კვებისა და სასმელების გუნდს (კაფე „ივერიის“ მმართველი გუნდი) სჯერა, რომ სულ მალე კაფე „ივერია“ შეკრებისა თუ მუშაობისათვის საუკეთესო ადგილად იქცევა. თბილი გარემო, უგემრიელესი მენიუ და გამწვანებული ტერასა – კაფე „ივერია“ უდავოდ საუკეთესო ადგილია, რომ თქვენს ყოველდღიურ ცხოვრებაში მრავალფეროვნება შეიტანოთ. „ჩვენი გუნდი მუდამ ცდილობს, სტუმარს განსხვავებული სიახლე შესთავაზოს. ჩვენი ახალგაზრდა და კრეატიული თანამშრომლების წყალობით, კაფე „ივერიის“ თანამედროვე კონცეფცია შევქმენით – იდეალურია მათთვის, ვინც აფასებს სწრაფად მორთმეულ ახალ, ჯანსაღ საკვებსა და მყუდრო ატმოსფეროს,“ – განაცხადა მაიკლ ჯაკობიმ, „რადისონ ბლუ“, საქართველოს გენერალურმა მენეჯერმა. კაფე „ივერია“ სასტუმრო „რადისონ ბლუ ივერიის“ გვერდით მდებარეობს და ღიაა ყოველდღე.

The New Modern Hang-out for Coffee & Ice-Cream Lovers. Situated in the heart of Tbilisi, Iveria Cafe is an ideal venue for everything from lunch to a simple cup of luscious coffee. Guests are welcomed with genuine service, a cosy atmosphere and an exceedingly tasty cup of signature coffee as well as freshly made sandwiches and snacks – all at affordable prices. Iveria Cafe also offers a wide selection of the finest teas, homemade pastries, delicious creamy ice-cream and other mouth-watering delights to please guests of every taste. Outstanding signature coffee cocktails such as Caramel Cappuccino, Vanilla Ginger Latte or White Chocolate Latte will win the hearts of all coffee lovers; and the wooden and glass interior has been carefully designed to create a warm and inviting environment sure to entice all visitors to come again. Radisson Blu Food & Drinks Team, the managing team of the Iveria Cafe, believes that it will easily become a favourite place for people to gather with friends or even work.With its welcoming atmosphere, delicious menu and green terrace, Iveria Cafe is definitely a perfect venue to make the daily routine more inspiring. “Our team always tries to think out of the box.Thanks to our young and creative team members with true 'Yes I Can!' spirit, we have created an exciting modern concept for the Iveria Cafe, ideal for those who value fresh & healthy food served fast in a welcoming, comfortable atmosphere,”- said Michael Jacobi, Cluster General Manager, Radisson Blu, Georgia. Iveria Cafe is situated next to Radisson Blu Iveria Hotel (Republic Square #1, 0108 Tbilisi) and is open daily.

radi s s o n

n e w s

„რადისონ ბლუ“ წარმოგიდგენთ #BLUROUTES ფიტნეს-ენთუზიასტებისთვის ახალი პროგრამა სტუმრებს სარბენი და ველოსიპედის მარშრუტებით მოამარაგებს. თბილისი (16 ოქტომბერი, 2014) – „რადისონ ბლუმ“, მსოფლიოს ერთ-ერთმა წამყვანმა სასტუმროს ბრენდმა, ახალი პროგრამა – #BluRoutes წარადგინა, რომელიც სტუმრებს სარბენი და ველოსიპედის მარშრუტებით მოამარაგებს. #BluRoutes იწყება და სრულდება სასტუმროსთან. #BluRoutes შექმნილია სტუმრების სამგზავრო რუტინაში მრავალფეროვნების შეტანის მიზნით. „ჩვენ ვიცით, რომ ვარჯიში ჩვენი მრავალი სტუმრისათვის ძალზე მნიშვნელოვანია. სწორედ ამიტომ, მოხარული ვართ, წარმოგიდგინოთ #BluRoutes, რომელიც სტუმრებს ჩვენთან ცხოვრებისას, ფიტნესრეჟიმის მოწესრიგებაში დაეხმარება“, – განაცხადა როზე ანდერსონმა, „რადისონ ბლუს“ ბრენდინგის დეპარტამენტის ვიცეპრეზიდენტმა. „ყოველი მარშრუტი შემუშავდა სასტუმროს თანამშრომლების მიერ, ასე რომ, სტუმარს შეუძლია, იყოს დარწმუნებული, რომ იგი იყენებს სირბილისა თუ ველოსიპედის საუკეთესო მარშრუტს ქალაქში.“ მონაწილე სასტუმროები წარმოადგენენ ერთ ან მეტ მარშრუტს, რომლებიც განსხვავდება სიგრძითა და სირთულით. #BluRoutes-ის ხილვა შესაძლებელია „რადისონ ბლუს“ One Touch-აპლიკაციის მეშვეობით. ახალი აპლიკაცია საშუალებას მოგცემთ, გაეცნოთ „რადისონ ბლუს“ სასტუმროების მომსახურებასა და ადგილობრივ ინფორმაციას. სტუმრებს შეუძლიათ აირჩიონ კონკრეტული სასტუმრო, მონიშნონ Out and About მთავარი მენიუდან და იხილონ #BluRoutes. ან უბრალოდ ესტუმრონ სასტუმროს ვებგვერდს (თბილისი: radissonblu.com/hotel-tbilisi; ბათუმი: radissonblu.com/hotel-batumi). სასტუმროს თანამშრომლები სიამოვნებით მიართმევენ სტუმრებს რუკის ამობეჭდილ ვერსიასაც. „რადისონ ბლუს“ 275-ზე მეტი სასტუმრო მსოფლიოს უდიდეს ქალაქებში, აეროპორტებსა და დასასვენებელ კურორტებზეა განლაგებული. საქართველოში, „რადისონ ბლუ“ თბილისსა და ბათუმში რეგიონის ერთ-ერთი ყველაზე წარმატებული სასტუმროებია.

RADISSON BLU INTRODUCES #BLUROUTES FOR FITNESS ENTHUSIASTS A New Program Will Provide Guests with Running and Cycling Routes at Radisson Blu Hotels. Radisson Blu®, one of the world’s leading hotel brands, today announced a new program called #BluRoutes that will provide guests with running and cycling routes at select Radisson Blu hotels. #BluRoutes start and end at the hotel. #BluRoutes are designed to help guests maintain their exercise routines while travelling. For a list of participating hotels and more information, visit radissonblu. com/bluroutes “We know that exercise is important to many of our guests, and we are delighted to introduce #BluRoutes to help them maintain their fitness regime while staying with us,” said Rose Anderson,Vice President of Branding at Radisson Blu.“Each route has been carefully designed by hotel staff with a passion for sport, so our guests can be sure that they are experiencing the best run or cycle that the immediate local area has to offer.” Participating hotels will have one or more routes of varying length and degree of difficulty that start and end at the hotel. #BluRoutes may be accessed via the Radisson Blu One Touch app, the new mobile app which puts all Radisson Blu hotel services and local area information in the palms of our guests’ hands. Guests can simply choose their hotel and select ‘Out and About’ from the main menu to view the #BluRoutes. Guests may also access #BluRoutes via the hotel’s web site, or request a printed map from the reception desk.

TILL 31.01.15

Description VTD Group was founded in 2011. Main direction for our company is the development of residential and commercial buildings. VTD Group’s takes great care of the quality of construction materials and construction process, safety and ergonomics. VTD Group develops projects based on local specificity and ever increasing demands customer have. Since the foundation, we have build 22000 square meters of residential space, developed 500 square meters of recreational space. Projects, which we have developed have no third party liability, which fully protects customers from adverse situations. The same time, VTD Group starts selling property only after the construction process is finished, so that the customers have opportunity to see the finished product and make informed decision. In the construction matters, we cooperate with Anagi Ltd. a well experienced company with positive reputation. Our quality ensures your safety and comfort. Our partners: LLC ,,Anagi” LLC ,,Elite Constructing” LLC ,, Metal Force Georgia” LLC ,,Komfort – EL” LLC ,,Si. Do. Ma.” financial partners: LLC ,,Milton” Switzerland

The building constructed by VTD Developer Company is situated ad 50-52 Tavdadebuli st; Batumi town. This is a quarter having the ordered infrastructure.The building is situated in 20 m from central street, close to the port,from where the most beautiful views of the port, mountin and town open. VTD Company is a reather novice subject in the construction business, although it is very rational and motivated, reliable partner having ordered legal basis with the safe ambitions for extension of activity. This building is the Company’s first project worked out by stipulating the traditional nuances and Total area: 18 099 sq.m Residential space: 12 213 sq.m Commercial space: 2 153.64 sq.m Minimal/maximal area: 40/140 sq.m Quantity of floors: 15 Quantity of flats: 214

price starts from: 540 $ Project’s completion time: The August.

The Terms of Putting the Project into Operation • The completed construction and installation works; • The completed external façade of the building; • The improvement of entrances; • The installed ( passanger and goods) lifts; • The metal-plastic doors and windows; • The electricity, water, natural gas given to the apartment; • The iron entrance door; • The improved court.

Terms of settlement As opposed to the other companies VTD LTD registers the agreement of sale and purchase in the public registry upon its making with a client i.e. the Buyer shall be fixed as a future owner, which excludes the precedent of alienation of the apartment to the other person or its burdening with the rights on any stade of construction. The flex payment system choosen for desires and means of the buyer is functioning for the persons willing to buy apartment or commercial space. Definite sale is stipulated in the case of paying the total sum.

Batumi, Chavchavadze 23; Tel.: 995(422) 22 21 32 Cell.: 995 577 54 54 80 E-mail.: sales@vtd.ge Vtd.ge

D a v id

th e

B u ild e r

იმაზეც მიფიქრია, რომ დავით აღმაშენებლისეული დამოკიდებულება საკუთარი ცოდვების მიმართ, რამდენიმე საუკუნით უსწრებს თანამედროვე ევროპულ რევიზიონიზმსა და თვითკრიტიკულ პოლიტიკურ პრინციპებს

დავით აღმაშენებელი ქართული სახელმწიფოს ლეგენდა საუბარი დათო ტურაშვილთან

დიდი მადლობა ინტერესისა და მოლოცვისათვის, მაგრამ სიმართლე რომ ვთქვა, ჩემთვის წიგნი გაცილებით მნიშვნელოვანია, ვიდრე ნებისმიერი, თუნდაც ამ წიგნთან დაკავშირებული გრანდიოზული პროექტი, და ახლა, როცა ამ იდეის ავტორი – ლევან კორინთელი ცოცხალი აღარ არის, მისი განხორციელება თუნდაც იმიტომ გამიხარდება, რომ თვითონ ლევანი ძალიან ბედნიერი იქნებოდა...

„ტყეების მეფის“ შესავალში განმარტავთ, რომ თქვენი სურვილი იყო დავით აღმაშენებლის ქართულ ისტორიულ მეხსიერებაში დაკანონებული, იდეალიზებული სტერეოტიპისგან გათავისუფლება, მისი ადამიანური ჰიპოსტასის წინ წამოწევა. თქვენ მიერ შექმნილი ადამიანური სახე სტერეოტიპს სულაც არ ეწინააღმდეგება, არც სიმაღლით ჩამოუვარდება, თუმცა თქვენეული დამაჯერებელი ფსიქოლოგიური მოტივირებებით ორიგინალურობას იძენს. როგორ მიყავდით თქვენს გმირს? რა ნიშნით შეირჩა მისი უახლოესი გარემოცვა? რა წყაროებზე იმუშავეთ? დიდი მადლობა ასეთი შეფასებისთვის, მაგრამ სრულიად გადაუჭარბებლად შემიძლია ვთქვა, რომ ზემოთქმულში განსაკუთრებული დამსახურება თავად დავით აღმაშენებელს ეკუთვნის, რადგან სინამდვილეში მე კი არ ვქმნიდი მის პერსონაჟს, არამედ უბრალოდ მივყვებოდი მის თავგადასავალს ჩემს წიგნში, და მგონია, რომ ზუსტად ისეთი გამოვიდა, როგორც სინამდვილეში იყო. ყოველთვის გულწრფელად მაინტერესებდა, როგორ განსხვავდებოდა ჩვენს სადღეგრძელოებში ნაქები დავით აღმაშენებელი რეალურისგან და ყოველთვის მინდოდა, ის ყოფილიყო არა სამუზეუმო ექსპონატი ჩვენი ცნობიერებისთვის,

B u ild e r

ბატონო დათო, თქვენი ახალი წიგნი (შესავალი-ტექსტიბოლოთქმა) ბევრ საფიქრალს და ძლიერ ემოციებს აღძრავს, რაც, ცხადია მოსალოცია! ერთ-ერთი მთავარი ემოცია ალბათ შფოთვაა იმის გამო, თუ რა ბედი ეწევა მეგაპატრიოტულ პროექტს მოკრძალებული ეკონომიკისა და მსოფლმხედველობრივი დაბნეულობის ქვეყანაში. მკითხველს შევახსენებ, რომ „ტყეების მეფე“ კინორომანია, წარმოადგენს ლიტერატურულ საფუძველს, ლიბრეტოს მომავალი ფილმისთვის დავით აღმაშენებელზე. რას ფიქრობთ მასშტაბური პატრიოტული პროექტების მნიშვნელობაზე?

სინამდვილეში საქმე გაცილებით მარტივად იყო და უკვე ხსენებულმა ლევან კორინთელმა აკა მორჩილაძეს და მე კინოსცენარის დაწერა შემოგვთავაზა, რასაც სიამოვნებით დავთანხმდით და სცენარის წერაც დავით აღმაშენებლის შესახებ მაშინვე დავიწყეთ. ცოტა ხანში ამის თაობაზე (სხვათა შორის, ჩემგან), მაშინდელმა პრეზიდენტმა მიხეილ სააკაშვილმაც შეიტყო და ფილმის იდეა ისე მოეწონა, რომ ამის შესახებ რამდენიმე დღის განმავლობაში ილაპარაკა ყველა ჟურნალისტთან, ვინც კი იმ დღეებში სადმე შეხვდა. ალბათ ჩვენი დახმარება მართლა უნდოდა, მაგრამ პირიქით კი გამოუვიდა (როგორც ზოგჯერ ხდება ხოლმე) – იმდენი ილაპარაკა, სანამ ეს ამბავი არ ჩაიშალა. რასაკვირველია, სხვა მიზეზებიც იყო (მთავარი მაინც ფინანსებია, ასეთი მასშტაბური პროექტების განხორციელებისას), მაგრამ წინასწარმა და ნაადრევად გახმაურებამაც საკმაოდ უარყოფითად იმოქმედა.

th e

2014 წელს გამოვიდა დათო ტურაშვილის ახალი რომანი – „ტყეების მეფე. ლეგენდები დავით აღმაშენებელზე“, რომელიც ლეგენდარული ქართველი მონარქის, ქართული სახელმწიფოებრივი აზროვნების გიგანტის – დავით IV აღმაშენებლის ფენომენის ორიგინალურ გააზრებას გვთავაზობს.

ისტორიული რომანების ერთი ავტორის თქმით, „ისტორია – წარსულისკენ მიმართული პოლიტიკაა.“ ბოლოს, დავით აღმაშენებლის ეპოქისადმი ინტერესი წინა ხელისუფლებამ გამოამჟღავნა. ამბობენ, მისდამი ინტერესს ავლენდა სტალინიც. თითქოს კონსტანტინე გამსახურდიამ თავისი ტეტრალოგიის – „დავით აღმაშენებლის“ შესაქმნელად ბიძგიც აქედან მიიღო. როგორია დავით აღმაშენებლის ფიგურაზე თქვენი ფოკუსირების პოლიტიკური კონცეფცია?

D a v id

დათო ტურაშვილი – მწერალი და საზოგადო მოღვაწე. 1980-იანი წლების ეროვნული მოძრაობის სტუდენტური ფრთის ერთ-ერთი საკვანძო ფიგურა. ქართულმა საზოგადოებამ გაიცნო დავით გარეჯის სამონასტრო კომპლექსის გადარჩენისთვის უკომპრომისო ბრძოლით. არასოდეს ჰქონია პოლიტიკური ამბიცია, თუმცა მუდამ მკაფიოდ გამოხატავს მოქალაქეობრივ პოზიციას ქვეყნისთვის აქტუალურ საკითხებზე. იბეჭდება 1988 წლიდან. მის წიგნებს, როგორც წესი, მკითხველის ფართო აუდიტორია ჰყავს, მაგრამ საკულტოს სტატუსი წილად ხვდა „ჯინსების თაობას“ (პიესა, შემდეგ – კინორომანი), რომელმაც ქართველი მოწინავე ახალგაზრდობის 3-4 თაობის სათქმელი მოიცვა. ბევრს მოგზაურობს, ეწევა ინტენსიურ საგანმანათლებლო მოღვაწეობას, განსაკუთრებით – საქართველოსა და საზღვარგარეთის ქვეყნებს შორის კულტურული კავშირების, ასევე იბერიული მოდგმის ტომების ეთნოგენეზში პარალელიზმების პოპულარიზაციის მიმართულებით.

D a v id

th e

B u ild e r

შეუძლებელი იქნებოდა, ამ წიგნში რამდენიმე ნამდვილი ამბავი და პერსონაჟი არ მოხვედრილიყო, და მათ შორის (უპირველესად) – გიორგი ჭყონდიდელი. დავით აღმაშენებლის სახელმწიფო მშენებლობის გამოცდილება სანიმუშოდ მიგაჩნიათ ახალი ქართული სახელმწიფოს მშენებლობის პრინციპების შემუშავებაში. სახელმწიფოს ცენტრალიზაციის, ჯარის (სპათა), სასამართლოს (სააჯო კარი), სახელმწიფო უშიშროების (მსტოვართა ინსტიტუტი), ფულის და სხვა ბრწყინვალე რეფორმები... თქვენი აზრით, რომელი მათგანი შეესაბამება დღეს მსოფლიო სტანდარტს? თუ ვარაუდობთ ერთგვარ სინთეზს თანამედროვეობასთან?

არამედ ძალიან ახლობელი და თანამედროვე. რაც შეეხება წყაროებს, რასაკვირველია, უზომოდ ბევრი ლიტერატურა წავიკითხე ამ წიგნის დასაწერად, მაგრამ მთავარი მაინც თვითონ დავით აღმაშენებელია, რომელმაც, მაგალითად, თავისი გარემოცვა და მეგობრები თავად აირჩია, ჩვენ კი, მათი თავგადასავალი უბრალოდ სიყვარულით აღვწერეთ... თქვენი ტექსტი ყოველ თავში გარკვეული სტილისტური ან სიმბოლური მინიშნებებით აპელირებს თანამედროვე ქართულ კოლექტიურ ცნობიერებასთან, იძლევა იმპულსს მის „გასაღიზიანებლად“. ასეთია, მაგალითად, ნაცარქექიას სახე. ეს კინოენის სპეციფიკაა თუ თქვენი მხატვრული მეთოდის თავისებურება? რა ფუნქცია აქვს ნაცარქექიას რომანში? ნაცარქექიაც თვითონ გაჩნდა. უფრო სწორად, ახლა ზუსტად ვერც ვიხსენებ, კონკრეტულად როგორ გაჩნდა და საერთოდ არ შემიძლია იმ საიდუმლოს გადმოცემა, რასაც წიგნის შექმნა ჰქვია. ეს ნამდვილად ისეთი მისტიკური პროცესია, რომლის აღწერაც არ შემიძლია, რადგან ზოგჯერ ხდება, რომ წინასწარ არაფერი იცი, მაგრამ როცა წერას იწყებ, ისეთი სამყაროც კი გეხსნება ხოლმე, რომლის არსებობაზეც მხოლოდ ზედაპირული წარმოდგენა გაქვს. მითუმეტეს, პერსონაჟები, რომლებიც ზოგჯერ ისე ჩნდებიან, რომ არც კი გეკითხებიან... რომანში ხაზგასმულია დავით აღმაშენებლის იმპერისტობა – ჯვართან და ხატებთან ერთად ის გულის ჯიბით ატარებს ალექსანდრე მაკედონელის მონეტას, როგორც ავგაროზს. საგულისხმოა, რომ ეს მისი მოძღვრის – გიორგი ჭყონდიდელის, ანუ ქვეყნის მთავარი იდეოლოგის საჩუქარია. მკითხველის მხრიდან როგორ გამოძახილზეა გათვლილი ეს სახე? ეს რომანი ჰგავს სინთეზს, სადაც ზღვარი ისტორიულ და მხატვრულ ლიტერატურას შორის ხშირად ქრება, მაგრამ

რასაკვირველია, აღმაშენებლის დრო და გარემო იმდენად განსხვავებულია დღევანდელისაგან, რომ მათი ზედაპირული შედარებაც კი არასწორი იქნებოდა, მაგრამ მეორე მხრივ, ადამიანი შესაძლებელია არც კი შეცვლილა თუნდაც ათი საუკუნის მანძილზე (რასაკვირველია, ყველა მახასიათებელს არ ვგულისხმობ). თუმცა ამ წიგნში ყველაზე მეტად ადამიანი და ადამიანები მაინტერესებდა, ვიდრე მეფე და ძალაუფლება, და მგონი ამიტომ უფრო გადავწყვიტე ასეთი წიგნის დაწერა. დავით აღმაშენებლის რომელი რეფორმები მიგაჩნიათ ყველაზე შორსმჭვრეტელურად? ჩემთვის კარგი სახელმწიფო არის ის, სადაც ხელისუფლება დარწმუნებულია, რომ განათლება უნდა იყოს პრიორიტეტული და ყველაზე მეტად სწორედ ამ მიმართულებით უნდა წარმართოს საკანონმდებლო და საბიუჯეტო საქმიანობა. რაც დავით აღმაშენებელმა გააკეთა, ახლაც სამაგალითო და მშვენიერი სახელმძღვანელოა ნებისმიერი ქართული ხელისუფლებისთვის, რომელსაც უჭირს სწორად ორიენტირება და ვერ ხვდება, რას ნიშნავს განათლების ძალა. თქვენი რომანის მთავარი გზავნილი ისაა, რომ ქვეყნისთვის გამრღვევი მნიშვნელობის წარმატებებს მხოლოდ მაღალი სულიერი „თამასის“ მქონე – ზნესრული ლიდერი აღწევს. დღეს ასეთი ლიდერები თითქმის აღარ არიან. თანამედროვე

D a v id

th e

B u ild e r

გენიალურ სტრატეგიულ სვლას, ბრძოლის დაწყების წინ მტრის 300 000-იანი ჯარის წიაღში 200-კაციანი „სამშვიდობო“ ჯგუფი გაეგზავნა, რომელმაც შეძლო სელჩუკთა მთავარსარდლის – ი ლღ აზ ი ს დაჭ რა და მტრის სრული დემორალიზება. მათი ვინაობა დაუზუსტებელია. სხვადასხვა წყაროთი, ისინი შეიძლება ყოფილიყვნენ ფრანგები (ჯვაროსნები), ყივჩაყები, ვარიაგები ან სხვ. როგორ მიხვედით თქვენს ვერსიამდე? მსოფლიო პოლიტიკა, ეთიკურ პლანში, მეტისმეტად თავდაჯერებულია. რას ფიქრობთ სულიერ დისციპლინაზე პოლიტიკაში? ცნობილია, რომ ბილწსიტყვაობა, უხამსობა, „საეშმაკონი სიმღერანი, სახიობანი და განცხრომანი“ მკაცრად რეგულირდებოდა აღმაშენებლისდროინდელ საქართველოს საზოგადოებასა და ჯარში. რა ფენომენია მსოფლიო სევდის მატარებელი მეფე, რომელსაც საკუთარ ცოდვის კედელზე აღუნუსხავი არ რჩება არცერთი თავისი შეცოდება? რა მნიშვნელობისაა ქართული ცნობიერებისთვის მისი ჰიმნოგრაფიული შედევრი „გალობანი სინანულისანი“? იმაზეც მიფიქრია, რომ დავით აღმაშენებლისეული დამოკიდებულება საკუთარი ცოდვების მიმართ, რამდენიმე საუკუნით უსწრებს თანამედროვე ევროპულ რევიზიონიზმსა და თვითკრიტიკულ პოლიტიკურ პრინციპებს, რომლისაგანაც ჯერ კიდევ საკმაოდ შორს არიან ჩვენი სახელმწიფოს ლიდერები. სამწუხაროდ, ჩვენი პოლიტიკოსები ახლაც არ არიან ისეთი ევროპულები, როგორიც აღმაშენებელი იყო თითქმის რვა საუკუნის წინ. სხვათა შორის, არცერთ წარმატებულ მმართველს (მსოფლიო ისტორიაში), არც ასეთი სინანული დასცდენია... ალბათ სწორედ სულიერი დისციპლინის კულტივირების საკითხს უკავშირდება თქვენეული ვერსიაც დიდგორის ომისა, რომლის 893 წლისთავი 12 აგვისტოს შესრულდა. ეს ვერსია განსაკუთრებულ ხიბლს სძენს რომანს, ძალზე დამაჯერებელია და გადამდებია იმდენად, რომ უკვე ვერც წარმომიდგენია სხვანაირად ყოფილიყო, ანუ სასულიერო საბრძოლო ორდენების ეპოქაში საქართველოს რეფორმატორ მეფეს, საგანგებო მისიებისთვის, ფიცის ბერთა ორდენი არ ჰყოლოდა. მკითხველს შევახსენებ, რომ დიდგორის გამარჯვება უკავშირდება დავით აღმაშენებლის

რაც შეეხება დიდგორის ბრძოლას, ამასთან დაკავშირებით, რასაკვირველია, ბევრი ვერსია გვქონდა, მაგრამ მეც სწორედ ის მომწონდა ყველაზე მეტად, რომელიც საბოლოოდ წიგნში აღმოჩნდა. მახსოვს, უამრავ ადამიანს ვეკითხებოდი აზრს და მაინტერესებდა, ვის რა მოეწონებოდა. სწორედ იმ დღეს, როცა ეს ვერსია დავწერე, დეფი გოგიბედაშვილი შემხვდა ვერაზე (შეიძლება თვითონ აღარც ახსოვს) და ისეთი აღტაცებით ისაუბრა ფიცის ბერებზე, რომ გადავწყვიტე, სწორედ ასეთი ყოფილიყო დიდგორის დაწყების ეპიზოდი. ისევ თქვენი ჩანაფიქრის მომავალს შევეხოთ. მე თუ მკითხავთ, ამ პროექტის პოპულარიზაციისთვის ახალგაზრდული მოძრაობა უნდა დაიწყოს და სახელმწიფომაც თავისი ნება და ამბიცია გამოამჟღავნოს მისი რეალიზების საქმეში. როგორია პირადად თქვენი ვიზუალიზაცია – ჰოლივუდური ყაიდის ბლოკბასტერად ხედავთ თუ ტრადიციულ ქართულ კინოდ? ის უნდა განხორციელდეს აქცენტით, მსოფლიოში ქართული სახელმწიფოს „მე“-ს რეაბილიტაციაზე, თუ ბრძოლისა და სულის ჰეროიკის გაღვიძებაზე თავად ჩვენში? ჩემი სურვილი იყო (და ახლაც არის) ისეთი ფილმის გადაღება დავით აღმაშენებლის შესახებ, რომელსაც მთელი მსოფლიო ნახავს, და რაც მთავარია, იმასაც გაიგებს, რომ თანამედროვე ევროპის შექმნაში, ჯერ კიდევ შუა საკუნეებში მივიღეთ ძალიან აქტიური მონაწილეობა და მერე კი ხელოვნურად დაგვაშორეს იმ უძველეს ევროპულ ცივილიზაციას, რომელსაც სინამდვილეში ვეკუთვნით...

თათია კუხალაშვილი

David the Builder

The Legend of the Georgian State

D a v id

th e

B u ild e r

Conversation with David Turashvili. David Turashvili is a writer and public figure and one of the key figures of the student wing of the 80s Nationalist Movement. Georgian society first met him during his uncompromising fight for the survival of the Gareji monastery complex. He claims he never had political ambition, although his position as a citizen on the country’s topical issues has always been clearly reflected. His works were first published in 1988 and his books tend to be widely read. One story in particular- Jeans Generationgained cult status (later being rewritten as a play and a movie script), perhaps because it covered issues relevant to the last 3-4 generations of Georgian youth. Turashvili is well-traveled and is involved in intensive educational activities, especially in the direction of promoting cultural ties between Georgia and foreign countries, in particular exploring the parallelisms with the ethno genesis of the Iberian tribes. In 2014,Turashvili released a new novel “The King of the Woods: Legends of David the Builder” which presents an original understanding of the phenomenon of the legendary Georgian monarch and giant of the Georgian state- David IV the Great. Mr. Turashvili, your new book elicits many thoughts and feelings, a fact which certainly deserves congratulations! One of the main emotions is probably anxiety towards the fate of the grand patriotic project in a country with a modest economy and ideological confusion. I would like to remind the reader that the King of the Woods is a movie novel- it is a literary basis, a libretto, for a future movie about David the Builder. What do you think about the significance of large-scale patriotic projects?

51 Thank you for your interest and congratulations. Frankly speaking, the book is far more significant to me than any other project related to it, even such a grand one. And now, considering that the author of the idea, Levan Korinteli, is no longer with us, its implementation would make me glad even if only that it would have made him happy.

Thank you very much for such an assessment, but I will say with no exaggeration that the biggest merit in the above-mentioned goes to David the Builder- it was not me who created his character; I was just following his adventures in my book and I think that he came out exactly as he was in reality. It always sincerely interested me how David the Builder, acclaimed in our toasts, differed in reality, and I always imagined that he was very close to us and modernity rather than just being a museum exhibit for our consciousness. As for the sources, of course I read a lot of literature in order to write this book, but still the most important source was David the Builder himself, who, for example, chose his environment and friends on his own. We just described his adventure with love… Your text refers to the modern Georgian collective consciousness with some stylistic and symbolic insinuations

B u ild e r

In the introduction of the King of the Woods you explain that your wish was to release David the Builder from the generally accepted, idealized stereotype and move more toward his humane hypostasis. The human face, created by you, doesn’t come into contradiction with his stereotype at all, nor is it inferior to it in size. However, it acquires originality through your compelling psychological motivations. How did the hero move you? How was his environment chosen? Which sources did you use?

th e

In fact, things were much easier than that. Levan Korinteli suggested that we (me and Aka Morchiladze) write a movie script which we eagerly accepted and immediately started working on. Our theme was David the Builder. Shortly after this, the then-president Mikheil Saakashvili was informed about the project (by me) and he favored the idea so much that he talked about it for several days with all the journalists he met during that time. I guess he really wanted to help us, but the result was the contrary (as sometimes happens). He talked about it until it got spoiled. Of course, there were other reasons as well (still, the most important aspect for the implementation of such wide-scale projects is financing), but an early and premature propagation had a very negative impact.

D a v id

One author of historical novels once mentioned that “history is politics, directed to the past.” An interest in the epoch of David the Builder was expressed by the previous government.They say that Stalin was interested in it as well, as if Konstantine Gamsakhurdia received a push towards it for the creation of his tetralogy “David the Builder.” What is the political conception of your focus on the figure of David the Builder?

I’ve thought about that quite a bit- that David the Builder’s attitude towards his own sins runs a few centuries ahead of the modern European revisionism and self-critical political principles from which leaders of our state are still quite far away. Unfortunately, our politicians are still not as European as David the Builder was almost eight centuries ago. By the way, none of the successful leaders (in world history) has ever expressed such regret…

D a v id

th e

B u ild e r

in every chapter; it gives an impulse for its “annoyance”. That is, for example, Natsarqeqia’s character (the roguish, sharp-witted, and smart character of the Georgian tales who meditates on ashes. – T.K.) Is it a specificity of cinematic language, or a peculiarity of your artistic method? What function does Idler have in the novel? Natsarqeqia, too, appeared by himself, or to say more precisely, I don’t even remember now exactly how he appeared in the book, and, generally, I can’t explain the mystery of the processes that result in the creation of a book- often it happens that you don’t know anything in advance, but when you start writing such a world opens to you,

the existence of which you have only a superficial understanding. This goes especially for characters who appear sometimes and do not even ask to come in… The novel underlines David the Builder’s imperialism – together with a cross and icons, he carries a coin of Alexander the Great as a lucky charm in his breast pocket. It should be noted that it was a gift from his tutor, George of Chkondidi, the country’s main ideologist. On which inner call of a reader is this point intended? This novel is like a synthesis in which the line dividing historical

53 and fictional literature often disappears, but it would be impossible not to include several true stories and characters in the book, and George of Chkondidi (firstly) is among them.

A good state for me is one in which a government believes that education should be a priority, and in which, most of all, it should guide legislative and budgetary matters exactly in this direction. What David the Builder did is exemplary and works as a wonderful guide, even nowadays, for any Georgian government which finds it difficult to orient correctly and is unable to understand what the power of education means. The main message of your novel is that successes of disruptive meaning are achievable only depending on the high spirituality and comprehensive temper of a country’s leader. Today, there are almost no leaders of that kind. The politics of the modern world is too self-confident in an ethical plane. What do you think about the spiritual discipline in politics? It is known that profanity, obscenity, lewd songs and similar sinful activities were strictly regulated in the society and army of David the Builder.What kind of a phenomenon is a king who carries the sorrow of the world on his shoulders and who doesn’t keep even one of his sins unwritten on his own wall of sins? What importance does his Georgian hymnographic masterpiece “Hymns of Repentance” have for the Georgian state consciousness? I’ve thought about that quite a bit- that David the Builder’s attitude towards his own sins runs a few centuries ahead of the modern European revisionism and self-critical political principles from which leaders of our state are still quite far away. Unfortunately, our politicians are still not as European as David the Builder was almost eight centuries ago. By the way, none of the successful leaders (in

When it comes to the Battle of Didgori, we certainly had many versions. But I favored the one which finally appeared in the book. I remember that I asked a number of people for their opinions. I was interested who would prefer what. Exactly on the day I wrote this version, I met Dephi Gogibedashvili on Vera Street (maybe he doesn’t even remember) and he talked about the Monks on Oath with such admiration that I decided that exactly that moment should be an episode of the commencement of the Didgori Battle. If we go back to the future of your intentions, I think that, for the popularization of this project, a youth movement should be launched and that the state should offer its support for its realization.What is your personal visualization? Do you see it as a Hollywood-style blockbuster, or do you consider it should be pictured from the perspective of Georgian movie traditions? Should it be implemented with an accent on rehabilitation of the Georgian state’s “I” in the world, or on the awakening of a battle cry and heroism within our own selves? My wish was (and still is today) to shoot such a movie about David the Builder that the whole world would watch and, most importantly,from which it would find out that we Georgians actively participated in the creation of modern Europe- most importantly that we did it way back in the Middle Ages, after which we were artificially separated from that oldest European civilization to which we in fact belong…

By Tatia Kukhalashvili.

B u ild e r

Which reforms by David the Builder do you consider as the most far-sighted?

th e

Of course, the time and the environment of David the Builder differs from the contemporary so much that even their superficial comparison would be wrong. That said, on the other hand people might not have changed despite the number of centuries, and, certainly, I don’t mean in all features. However, what mostly interested me in this book was a person and his people, rather than a king and power, and I think that’s why I decided to write it.

Perhaps your version of the Battle of Didgori, the 893rd anniversary of which was on 12th of August, is also related to the cultivation of spiritual discipline. Your version adds a special charm to the novel and is convincing and “transmittable” to such an extent, that I now can’t even imagine that in the epoch of religious military orders, the Georgian reform-minded king wouldn’t have had an order of Monks of the Oath for special missions. I will remind the reader, at this point, that the victory in the Battle of Didgori is associated with a great strategic move by David the Builder in which he sent a diplomat “peace-seeking” group of 200 people to the enemy’s side, which then conducted a surprise attack against the main commander of Seljuks, Il–Ghazi, resulting in the absolute demoralization of the enemy. The identities of those 200 people are uncertainsources claim them to be French (Crusaders), Kipchak, Varyags, or something else entirely. How did you come up with your version?

D a v id

David the Builder’s experience of the state construction is considered by you as a perfect example for the development of principles for building a new Georgian state. The state centralization, the army, the court, state security, the financial and other brilliant reforms by David the Builder… In your opinion, which of them would come into compliance with today’s world standards? Or do you imagine a kind of synthesis with modernity?

world history) has ever expressed such regret…

U n di s c o v e r e d T r e a s u r e : T h e

Oth e r

Face

King

Er e kl e

აღმოუჩენელი საგანძური:

ერეკლე მეფის უცნობი სახე ბრიტანულ პრესაში მეფე ერეკლეს შესახებ დაწერილი მე-18 საუკუნის ხუთასამდე სტატია აღმოაჩინეს

(ამონარიდი) Whitehall Evening Post / London Intelligencer 2-5 ნოემბერი, 1754 წ.

„საძიებო სისტემაში უბრალო ძიების შედეგად აღმოვაჩინე მე-18 საუკუნის ბრიტანული პრესის 500-ზე მეტი საგაზეთო სტატია, რომელშიც საქართველოს პრინცი ჰერაკლიუსია ნახსენები... არ მჯეროდა!“ – ამბობს გიორგი კალანდია.

„ასტრახანის რჩევანი“ ადასტურებს იმ ამბავს, რომ ქართველი პრინცი შეიჭრა სპარსეთში 80 000-იანი არმიით და თავისი თავი ტიფლისისა და ერევნის მმართველად გამოაცხადა, ხოლო შემდეგ შეუტია და დაამარცხა ხუთი სპარსელი პრინცი, რომლებიც მის წინააღმდეგ იყვნენ.“

შესაძლოა გაივლოს პარალელები მაშინდელ და ახლანდელ დროს შორის. პროდასავლური ორიენტაციის მქონე ერეკლე ხშირად ცდილობდა ევროპული ქვეყნების მხარდაჭერის მოპოვებას და დასავლეთელი მეცნიერებისა და ტექნიკოსების ჩამოყვანას საქართველოში ყველაზე ახალი სამხედრო და ინდუსტრიული ტექნოლოგიების გაზიარების მიზნით. მეფე ერეკლემ ვერ მიიღო ევროპის მხარდაჭერა

Er e kl e

თავიდან გიორგი კალანდია არ იყო დარწმუნებული, რომ რასაც ხედავდა, მართლაც ქართველთა ლეგენდარულ მეფე

როგორც ლიდერი მეფე, ერეკლე შეიძლება მივიჩნიოთ ევროპული დესპოტური მიდგომის მაგალითად. იგი ცდილობდა ძალაუფლების ცენტრალიზაციას და არისტოკრატიის გავლენის შემცირებას.

King

„მინდა მადლობა გადავუხადო ირლანდიაში საქართველოს ელჩს გია ზურაბაშვილს და მის ასისტენტს ნათია კალანდიას, რომლებმაც დახმარება გამიწიეს ამ დიდი აღმოჩენის საქართველოში ჩამოსატანად. ასევე მინდა დიდი მადლობა ვუთხრა დუბლინის ბიბლიოთეკის თანამშრომლებს, რომლებიც დამეხმარნენ აღმოჩენილი სტატიების დაბეჭდვაში,“ – აცხადებს გიორგი კალანდია.

General Evening Post, ლონდონი, 13-16 ნოემბერი 1750

ცოტა ხნის წინ, დუბლინში ვიზიტისას, გიორგი კალანდიამ, რომელიც უკვე ხუთი წელია საქართველოს თეატრის, მუსიკის, კინოსა და ქორეოგრაფიის სახელმწიფო მუზეუმის დირექტორია, ბრიტანული მუზეუმის არქივებში დაცული, ქართველთათვის აქამდე უცნობი საგანძური, შემთხვევით აღმოაჩინა.

ევროპელები ქრისტიან მეფე ერეკლეს იმედითა და აღტაცებით შეჰყურებდნენ. მათ თვალში იგი იყო ლიდერი, რომელიც ევროპის სამხრეთ-აღმოსავლეთ საზღვარზე წინ აღუდგა სპარსელებსა და ოსმალებს. კალანდიას მიერ აღმოჩენილი მრავალი სტატია მეფე ერეკლეს გმირად წარმოაჩენს და ზოგჯერ გაზვიადებულად აღწერს მის ძალაუფლებასა და ჩადენილ გმირობებს.

Face

ერეკლეზე იყო დაწერილი, რადგან ბრიტანულ პრესაში ნახსენებია სახელ „ერეკლეს“ ბერძნული შესატყვისი – „ჰერაკლიუსი“. მცირეოდენი შესწავლის შემდეგ იგი მალევე მიხვდა, რომ საქმე ნამდვილად მეფე ერეკლეს ეხებოდა. აღმოჩენილი სტატიები დუბლინში სხვადასხვა ადგილიდან, მათ შორის ამსტერდამიდან, ასტრახანიდან, ფრანკფურტიდან, პეტერბურგიდან და ვენიდანაა ჩატანილი. ტექსტებს სხვადასხვა სიგრძნე და შინაარსი გააჩნიათ და მე-18 საუკუნის ბოლოს და მე-19 საუკუნის დასაწყისშია დაბეჭდილი. ეს ის დროა, როცა ევროპა ოსმალეთის იმპერიის შეუჩერებელი ძალების საფრთხის წინაშე იდგა.

Oth e r

პრინცი ჰერაკლიუსი, იგივე მეფე ერეკლე II, რომელსაც სიყვარულით „პატარა კახს“ ეძახდნენ, ბაგრატიონთა დინასტიიდან გახლდათ და 1720 წელს დაიბადა. იგი აღიზარდა აღმოსავლეთ საქართველოში, რომელსაც ჯერ ოსმალები მართავდნენ, ხოლო შემდეგ სპარსელები. მამასთან ერთად ერეკლე ცდილობდა მშვიდობა შეენარჩუნებინა ქართლში, რომელსაც ერეკლეს მამა თეიმურაზი მართავდა, და კახეთში, რომელიც ერეკლეს სამეფო გახლდათ. მამა-შვილს ქართლისა და კახეთის სამეფოები სამართავად ირანის ნადირ შაჰმა უბოძა მუხრანთა დინასტიის აბდულა ბეგისა და გივი ამილახვრის წინააღმდეგ ბრძოლაში გაწეული დახმარების სანაცვლოდ. 1747 წელს, შაჰის მკვლელობის შემდეგ, მამა-შვილი გაერთიანდა, გააძევა სპარსთა გარნიზონები საქართველოდან და თბილისი გაათავისუფლა. 1762 წელს თეიმურაზი გარდაიცვალა და ერეკლემ ქართლისა და კახეთის სამეფოებზე საკუთარი მმართველობა დაამყარა. ბოლო სამი საუკუნის განმავლობაში პირველად მოხდა, რომ აღმოსავლეთ საქართველო ერთიანი შეიქმნა.

U n di s c o v e r e d T r e a s u r e : T h e

როცა სპარსეთიდან მოგვდის ცნობა, რომ პრინცი ჰერაკლიუსი, რომლის საგმირო საქმეებმა მთელი მსოფლიოს ყურადღება მიიქცია, მთელ თავის ძალებს კასპიის ზღვის მოსაზღვრე პროვინციებში აგროვებდა...

U n di s c o v e r e d T r e a s u r e : T h e

Oth e r

Face

King

Er e kl e

56 შემოვიდა. ერეკლეს 5 000-იანი ჯარი ამ რაოდენობის მტერს ვერ გაუმკლავდებოდა. მათ ბოლომდე იბრძოლეს და მრავალი მათგანი ბრძოლის ველზე დაიღუპა. თბილისი მიწასთან გასწორდა.

ევროპელები ქრისტიან მეფე ერეკლეს იმედითა და აღტაცებით შეჰყურებდნენ. მათ თვალში იგი იყო ლიდერი, რომელიც ევროპის სამხრეთაღმოსავლეთ საზღვარზე წინ აღუდგა სპარსელებსა და ოსმალებს. კალანდიას მიერ აღმოჩენილი მრავალი სტატია მეფე ერეკლეს გმირად წარმოაჩენს და ზოგჯერ გაზვიადებულად აღწერს მის ძალაუფლებასა და ჩადენილ გმირობებს

ოსმალებთან და სპარსელებთან ბრძოლაში და იძულებული გახდა დახმარება რუსეთის იმპერიისთვის ეთხოვა. მართლმადიდებელი რუსეთი მე-18 საუკუნეში განვითარებული, წარმატებული და ძლიერი ქვეყანა იყო, რომელიც ცენტრალურ აზიაში გაფართოვდა, მოთოკა ყირიმის სახანო და ბოლო მოუღო მის თარეშს. ეკატერინე დიდი და მისი ამბიციები ოსმალეთის იმპერიის დამარცხებასთან და კონსტანტინოპოლის ქრისტიანულ მმართველობაში დაბრუნებასთან დაკავშირებით მეფე ერეკლეს ევროპასთან დაახლოების ალტერნატულ გზად და საკუთარი მიწების დაბრუნების საშუალებად ეჩვენებოდა. თუმცა მხოლოდ 1783 წელს, როცა ეკატერინე II-მ ყირიმი დაიპყრო, მას ინტერესი გაუჩნდა საქართველოსადმი. იმავე წელს ერეკლემ ხელი მოაწერა გეორიევსკის ტრაქტატს, რომლის მიხედვითაც საქართველო რუსეთის პროტექტორატში შევიდა. თუმცა ერეკლე იმედგაცრუებული დარჩა – ეკატერინემ და მისმა ჯარებმა მიატოვეს იგი და 1795 წელს საქართველოში 35 000-იანი სპარსული არმია

ამის მიუხედავად, ერეკლეს მაინც სჯეროდა, რომ რუსეთთან კავშირი იყო ის ერთადერთი გზა, რომელიც დაიცავდა მის ქვეყანას, უზრუნველყოფდა რელიგიურ შემწყნარებლობას და საქართველოს კუთვნილ საზღვრებში აღადგენდა. ამ იმედით გარდაიცვალა იგი, თუმცა ერეკლეს სიკვდილიდან სულ რაღაც სამ წელიწადში მისი იმედები გაცამტვერდა. ერეკლეს ვაჟის და საქართველოს უკანასკნელი მეფის გიორგი XII-ის უდროოდ გარდაცვალება გამოიყენა რუსეთის მეფე პავლე I-მა და 1801 წელს საქართველო დაიპყრო. ამით დასრულდა საქართველოს დამოუკიდებლობა და ქართული მონარქიის ათასწლოვანი ტრადიცია. გიორგი კალანდია იმედოვნებს, რომ მის მიერ აღმოჩენილი ბრიტანული სტატიები დაიბეჭდება და საშუალებას მისცემს ქართველ სპეციალისტებსა და ფართო საზოგადოებას გაეცნონ ამ ჩანაწერებს. „დახმარებას მიწევენ საქართველოს დავით აღმაშენებლის უნივერსიტეტის ინგლისური ენის ფაკულტეტის სტუდენტები პროფესორ რუსუდან კავთიაშვილის ზედამხედველობით. ისინი სტატიებს ინგლისურიდან ქართულ ენაზე თარგმნიან. ქეით დევისი – ბრიტანელი მწერალი და ინგლისური ენის სპეციალისტი, ასევე მზადაა დაგვეხმაროს მე-18 საუკუნის ინგლისურის რთულად გასაგები ფრაზების გადმოთარგმნაში.“ „ამსტერდამიდან მიღებული უკანასკნელი წერილების მიხედვით, სპარსეთის დამპყრობელი პრინცი ჰერაკლიუსი დაჯილდოებულია ადამიანების გულის მოგების ნიჭით. მის მიერ დაპყრობილი ტერიტორიების ხალხი მის მიმართ უფრო მეტად არიან კეთილგანწყობილი, ვიდრე მისი წინამორბედების მიმართ.“

Public Advertiser (ლონდონი) პარასკევი, 27 ივლისი, 1753 წ. ერეკლე ბევრისთვის გმირი და საყვარელი მეფეა, სხვათათვის იგი კრიტიკის საგანია „საქართველოს რუსებისთვის ჩაბარებისთვის“. საქართველოს მეფე ერეკლე II-ის პიროვნების უახლესი სურათის გადმოსაცემად მხოლოდ დრო და ახალი მასალების შეფასება დაგვეხმარება.

გიორგი კალანდია ქეით დევისი

Flabour is a multibrand company, one that produces and sells creations of Georgian fashion designers. Nowadays the company Flabour had a re-branding, it now represents us with furniture and textile, home decorations, fashionable clothes, creative magazines with library and beautiful cafe-terrace together. At Flabour you are able to get any kind of production such as clothes or furniture. Plus with the clothes at Flabour you can also get exclusive products made by Tbilisi fashion week and itsâ&#x20AC;&#x2122; designers. Flabour has become the official partner of Tbilisi fashion week, so on the 0 floor of the shop you can take a look and buy products made by Georgian fashion designers. Visit Flabour, find your style and make your every moment spent in Georgia as beautiful as it can be.

With Love, FLabour Adress: Shardeni Street #1; Tbilisi, Georgia. Memed Abashidze #21 Batumi, Georgia Instagram: @flabourtbilisi E-mail: flabourtbilisi@gmail.com Phone: +995593626888

U n di s c o v e r e d T r e a s u r e : T h e

Oth e r

Face

King

Er e kl e

We learn from Persia, that Prince Heraclius, whose exploits have made so great a Noise in the World, was drawing all his Forces into the provinces bordering the Caspian Seaâ&#x20AC;Ś (Extract) Whitehall Evening Post / London Intelligencer 2-5 November, 1754

Undiscovered Treasure: The Other Face of King Erekle Five hundred 18th century newspaper articles about Georgian King discovered in the British press

“With just a random key-word search, I uncovered over 500 newspaper articles from the 18th century British press directly mentioning King Heraclius of Georgia…I couldn’t believe it!”George Kalandia. On a recent trip to Dublin, Ireland, George Kalandia, five-year Director of the Georgian State Museum of Theatre, Music, Cinema and Choreography, by chance stumbled upon a historically significant find previously unknown to Georgians, hidden within the vast depths of the British Museum archives.

Er e kl e

The last Advices from Astracan confirm the news of an invasion made in Persia by a Georgian Prince who, at the Head of an Army

King

From the European side, the Christian King Heraclius was viewed with hope and admiration- the one leader who could make a stand against the Persians and Ottomans at the far reaches of Europe, a last defense protecting the West from the advances of the Muslims. Many of the articles found by Kalandia paint the king as a hero; a fierce warrior of the bravest and most noble kind, at times actively exaggerating- however inadvertently –his power and exploits.

At the time sourced from a variety of locations, including Amsterdam, Astracan, Frankfurt, Peterburg, and Vienna, the articles he found vary in length and content and were printed in the mid to late 18th and early 19th century at a time when Europe faced the dire threat of the seemingly unstoppable forces of the Ottoman Empire.

Face

At first, George Kalandia was not sure if what he was seeing was truly related to the well-known King Erekle of Georgia, as in the British press he was described using the Greek version of his name, Heraclius. But some quick digging soon proved Kalandia’s instincts right.

Oth e r

“I would like to thank the Georgian Ambassador of Georgia to Ireland Gia Zurabashvili and his Assistant Natia Kalandia who helped me to bring this wonderful find to Georgia, as well as the staff of the Dublin Library for helping with the enormous task of printing out everything I had found.”- George Kalandia.

U n di s c o v e r e d T r e a s u r e : T h e

King (or Prince) Heraclius, known to Georgians as King Erekle II (or, more fondly, ‘Patara [Little] Kakhi ‘) was born in 1721 into the Bagrationi Dynasty. He grew up in first Ottoman-dominated and then Persian-ruled Eastern Georgia, working with his father to maintain peace in their respected kingdoms of Kartli (controlled by Erekle’s father Teimuraz), and Kakheti (under the rule of Erekle), granted to their kingship by Nader Shah of Iran as reward for their support against rivals Abdullah Beg of the Mukhrani dynasty, and Givi Amilakhvari. Upon the Shah’s assassination in 1747, father and son united and quickly succeeded in expelling all Persian garrisons from Georgia and freeing Tbilisi. Yet it was in 1762, on his father’s death, that Erekle truly came into his own, uniting eastern Georgia for the first time in three centuries.

Er e kl e

As a leader, King Heraclius employed what can be considered a European despotic approach to governance, focusing on centralization and reducing of the powers of the aristocracy.

General Evening Post, London, 13-16 November 1750

Parallels can be found with contemporary Georgian governance in the fact that the Western-leaning Erekle often endeavored to enlist the support of the European powers and to attract Western scientists and technicians to Georgia in order to benefit from the latest military and industrial techniques.

Yet still Erekle held onto his beliefs that an alliance with Russia was the only way forward to defend his country, to ensure a policy of religious tolerance, and to reclaim his rightful borderlands. He went to his deathbed with such hopes- hopes that were to be crushed just three years after his demise. Following the untimely death of Erekle’s son- George XII, the last king of Georgia -Tsar Paul I annexed Georgia in 1801, terminating its independence and ending a millennia-long tradition of monarchy. George Kalandia hopes to have the British press articles published to allow Georgian specialists- as well as the general public- to enjoy and analyze the discovery for themselves. “I am enlisting the help of students of the English Language Faculty at the David Aghmeshenebeli University of Georgia - under the supervision of Professor Rusudan Kavtiashvili - to translate the

U n di s c o v e r e d T r e a s u r e : T h e

Oth e r

Face

of 80,000 men, has made himself Master of the cities of Tiflis (Tbilisi) and Erivan (Yerevan) and afterwards attacked five Persian princes who were come against him, and totally defeated them, after which Victory the Persians were repairing in Throngs to his army.

King

In the face of a lack of support from the Muslim-bogged Europe for the re-conquest of Georgian lands from the Ottomans and Persians, King Erekle turned to his next-best option: the Russian Empire.Also Orthodox Christian, Russia of the 1700s was a developed, successful and strong nation, having expanded into Central Asia, held back the Crimean Khanate and put a stop to its slave raids. Catherine the Great and her ambitions of destroying the Ottoman Empire and returning Constantinople to Christian rule seemed to King Erekle as an alternative step towards the Europe he desired and to the return of his lands. Yet it wasn’t until Russia’s definitive annexation of Crimea in 1783 that Catherine II took a genuine interest in the land of Georgia. Erekle signed the Treaty of Georgievsk that same year, transferring Georgia into a Russian protectorate. But Erekle was to be disappointed. Catherine and her troops abandoned him and in 1795 a 35,000-strong Persian army moved into Georgia. Erekle’s army of 5000 was no match against them and was all but annihilated; the capital Tbilisi razed to the ground.

articles from English to Georgian. Katie Davies, British writer and English Language Specialist will be on hand to help us with the more challenging aspects of understanding the 18th century English, and to work on a contemporary-English version of the texts.” “According to the last letters from Amsterdam, Prince Heraclius, the new Conqueror of Persia, eminently possesses the art of captivating the hearts of his new subjects who appear more sincerely attached to him than to any of his predecessors.” Public Advertiser (London) Friday July 27, 1753 Today loved by many for his heroism; disliked- and perhaps misunderstood -by others for ‘handing Georgia over to the Russians,’ only time and the evaluation of the newly uncovered material will reveal the latest face of King Erekle II of Georgia. By George Kalandia Katie Davies

DIPLOMATIC SHOP

მსოფლიო მნიშვნელობის

ქართველი ავანგარდისტის

B a c k

t o

Pari s

ნამუშევრების პარიზში დაბრუნება

პარიზში, მაიოლის მუზეუმმა დიდი ხანია სახელი გაითქვა დროებითი გამოფენების განსაკუთრებით მაღალი ხარისხით. მომავალი წლის 15 თებერვლამდე მუზეუმი დავით კაკაბაძის 40 ნამუშევარს უმასპინძლებს. ქართველი ფერმწერი, გრაფიკოსი, გამომგონებელი, თეატრისა და კინოს მხატვარი, ხელოვნების მკვლევარი და თეორეტიკოსი, ერთ-ერთი პირველთაგანი იყო, ვინც ქართული ხელოვნება გლობალურ მოდერნისტულ მოძრაობას დაუახლოვა.

63 მაიოლის სამუზეუმო სივრცეში მიმდინარე წლის სექტემბრის შუა რიცხვებში გახსნილმა გამოფენამ ასობით დამთვალიერებელი პირველსავე დღეს მიიზიდა. უნიკალური ექსპოზიცია საქართველოსა და ევროკავშირის კულტურული დაახლოების პროგრამის ფარგლებში, საქართველოს კულტურისა და ძეგლთა დაცვის სამინისტროსა და კომპანია „სილქნეტის“ მხარდაჭერით მოეწყო. დავით კაკაბაძის ნამუშევრების პარიზული რეტროსპექტივა ხელოვნების ექსპერტებმა 2014 წლის გამორჩეულ კულტურულ მოვლენად შეაფასეს.

B a c k

დავით კაკაბაძე (1889-1952 წწ.) მხატვართა იმ პლეადას ეკუთვნის, რომელმაც XX საუკუნის პირველ ნახევარში ქვეყნიდან გააღწია და სხვადასხვა ერების კულტურულ მემკვიდრეობას ეზიარა. დავით კაკაბაძე პარიზის კულტურულ განედზე მოხვდა და რამდენიმე წლის განმავლობაში ხელოვნების მსოფლიო ეპიცენტრში იცხოვრა.

მოვლენას, რომ დავით კაკაბაძემ ახალი სიტყვა თქვა ხელოვნებაში, დღეს პარიზის პრესტიჟული სამუზეუმო სივრცის რამდენიმე დარბაზი მოწმობს. ასეთი ტიპის გამოფენა ხელოვნების მოყვარულთათვის ნამდვილი დღესასწაულია. სტუმრებს შეუძლიათ საკუთარი თვალით იხილონ დავით კაკაბაძის უჩვეულო კონსტრუქციულდეკორატიული კოლაჟები, სხვადასხვა პერიოდის გრაფიკა, ნახშირით შესრულებული ჩანახატები, ზეთისა და აკვარელის ნამუშევრები. აღფრთოვანებას ვერავინ მალავს – ვერც საფრანგეთის დედაქალაქში ჩამობრძანებული მაღალი რანგის სტუმრები საქართველოდან, ვერც ქართველი ემიგრანტები, და რასაკვირველია, ვერც ფრანგი

Pari s

საერო ხელოვნების სფეროში დავით კაკაბაძე გამორჩეული ქართველი მხატვარია. აი, როგორ აფასებს მის მასშტაბურობას გავლენიანი ხელოვნებათმცოდნე სამსონ ლეჟავა: „მხატვარს მისხალიც კი არ ახასიათებს პროვინციულობისა, რადგან თავისი ეპოქის ურთულესი შემოქმედებითი გამოცდებისა თუ გამოწვევების პერიოდში მუდამ ავანგარდში იმყოფებოდა, საყოველთაო, უნივერსალური ამოცანების როგორც დასმის, ისე გადაწყვეტის თვალსაზრისით. რად ღირს თუნდაც მისი შემორჩენილი სკულპტურა, რომელიც ფორმის სრულყოფის, დაწურულობისა და ამომწურავი ექსპრესიის კუთხით მსოფლიო ხელოვნებაში გამორჩეული მოვლენაა, ნამდვილი შედევრი და გვერდში თავისუფლად უდგას გამოჩენილი ბრანკუსის საუკეთესო ქმნილებებს.“

t o

იმერეთის პატარა სოფელ კუხში დაბადებული დავით კაკაბაძე თამამად შეგვიძლია მივიჩნიოთ ევროპელ ქართველ მხატვრად, რომელმაც მოახერხა თვითმყოფადობის შენარჩუნებით ფეხი აეწყო დასავლური ხელოვნების ტენდენციებისათვის.

კრიკიტიკოსები. ამ უკანასკნელთ გამოფენის საშუალებით კიდევ ერთხელ შეუძლიათ აღმოაჩინონ გასული საუკუნეების პარიზი, სადაც ძალიან სწრაფად იბადებოდა ფერწერის ყველაზე ხმაურიანი ახალი მიმდინარეობები. პარიზული ექსპოზიციის დამთვალიერებელი იგებს, თუ რას საქმიანობდა დავით კაკაბაძე პარიზში, რით იყო გატაცებული. მისი მხატვრობა დროში მოგზაურობას ჰგავს, განცდილი ისტორიების თანმიმდევრულ თხრობას – სენის სანაპიროზე, პიგალის მანსარდებზე, ქარის წისქვილებსა და იალქნიან ნავებზე, სახლებზე, რომელთა საკვამურები ცაში ბოლავენ... კაკაბაძის შემოქმედებაში ლანდშაფტებს ყოველთვის განსაკუთრებული ადგილი უჭირავს. პარიზული პერიოდის შემდეგ, მშობლიური იმერული პეიზაჟებიც მის მთავარ თემად იქცა. თუმცა ამაზე მუშაობა მხატვარმა პარიზში გამგზავრებამდე დაიწყო.

B a c k

t o

Pari s

Silk TV

აპლიკაცია

ინტერაქტიული ტელევიზია ტელევიზორის გარდა ახლა უკვე სხვა მოწყობილობებზეც.

Silk Up მობილური აპლიკაცია სილქნეტისგან

უფასო მობილური აპლიკაცია, რომლის დაინსტალირება შესაძლებელია ანდროიდზე და iOS-ზე.

B a c k

t o

Pari s

66 დავით კაკაბაძე ნახატებს ქართულ პრესაში მოსწავლეობიდანვე ბეჭდავდა. მოასწრო ფოტოგრაფიაში მუშაობდა. დაამთავრა პეტერბურგის უნივერსიტეტის ფიზიკამათემატიკის ფაკულტეტის საბუნებისმეტყველო განყოფილება. პარალელურად, მეცადინეობდა მხატვარ დიმიტროევ-კავკაზსკის სახელოსნოში. სტუდენტობის წლებში იკვლევდა ძველ ქართულ ხელოვნებას.1918 წელს შეასრულა ისეთი ნამუშევრები, როგორებიცაა: „იმერეთის ნატურმორტი“, „იმერეთი-დედაჩემი“. 1919 წელს ლადო გუდიაშვილთან და სერგეი სუდეიკინთან ერთად მოხატა იმხანად პოპულარული არტისტული კაფე „ქიმერიონი“ (რუსთაველის სახელობის თეატრის სარდაფში). მონაწილეობდა სხვა თბილისური კაფეების მხატვრულ გაფორმებაში. 1919 წელს, ძმასთან ერთად გამოსცემდა ინტერდისციპლინურ ჟურნალს „შვიდი მნათობი“, სადაც ხელოვნებაზე მისი ტექსტები ქვეყნდებოდა. რაც შეეხება ნათელ პარიზულ პერიოდს, დავით კაკაბაძე აქ 1919 წელს, დამოუკიდებელი საქართველოს მთავრობის დახმარებით, სტუდენტური სტიპენდიით მოხვდა. სხვა ახალგაზრდებთან ერთად, იგი საფრანგეთის ბოჰემურ დედაქალაქში უახლესი მხატვრული მიმდინარეობების შესასწავლად გაემგზავრა. პარიზში ჯერ კუბიზმის მიმართულებით მუშაობდა. კაკაბაძე ზუსტად გრძნობდა დროის მაჯისცემას. დავით კაკაბაძემ პარიზში 1927 წლამდე იცხოვრა. მონაწილეობდა „დამოუკიდებელ მხატვართა საზოგადოების“ ყოველწლიურ გამოფენებში, სხვა ქართველ მხატვრებთან ერთად აწყობდა გამოფენებს, კითხულობდა ლექციებს ხელოვნების საკითხებზე, მუშაობდა სტერეოკინოს

67 გამოგონებაზე, თანამშრომლობდა ლეონ როზენბერგის Bulletin de L’effort Moderne-თან, სადაც ქვეყნდებოდა მისი წერილები თანამედროვე ხელოვნებაზე (Lart-L Espace, Du Tableau Constructif, Deux Conceptions Spatiales).

Pari s

1926 წელს ამერიკელი კოლექციონერი, ავანგარდული ხელოვნების გულშემატკივარი ქეთრინ დრაიერი საფრანგეთს და გერმანიას ეწვია. ის აშშ-ში წარსადგენად ნოვატორული

t o

1922 წელს დავით კაკაბაძემ შექმნა უსათვალო სტერეოაპარატი, მიიღო მისი პატენტი ამერიკიდან და ევროპის სხვადასხვა ქვეყნიდან. ქმნიდა არაჩვეულებრივ კოლაჟებს ლითონის ნაწილების, ლინზების, სარკისა და ხის მასალის გამოყენებით. მან ერთერთმა პირველმა გამოიყენა პულვერიზატორი ფონის დასადებად. დავით კაკაბაძე არ იყო დადაისტი და სურრეალისტი, მაგრამ მისი კოლაჟები და აბსტრაქციები ახლოს დგას ამ მიმდინარეობებთან. პარიზიდან წამოსვლამდე ორი წლით ადრე, დავით კაკაბაძემ შექმნა ფერწერული აბსტრაქციების სერია – არარეალური, კოსმოსური პეიზაჟების მსგავსი სამყარო, რომლის ნაწილი დღესაც მიკროსკოპში დანახულ უჯრედს ან ემბრიონის გამოსახულებას მოგვაგონებს.

B a c k

პარიზული ნამუშევრების სერიებში დავით კაკაბაძე აბსტრაგირების ლიანდაგზე გადავიდა. მოდერნიზმის ისტორიაში მან ერთ-ერთმა პირველმა განავითარა ორგანული აბსტრაქცია. სწორედ პარიზის პერიოდს ეკუთვნის ყველა მისი ცნობილი სერია: „ბრეტანი“ (1921 წ.), ფერწერული და გრაფიკული კუბისტური სერიები „პარიზი“ (1920 წ.), „იალქნიანი ნავები“ (1921 წ.), „აყვავებული ბაღის აბსტრაქტული ფორმები“ (1921 წ.) და სხვა ნამუშევრები.

B a c k

t o

Pari s

B a c k t o კუბისტურ-აბსტრაქციული ნამუშევრების პარალელურად, მხატვარს უწევდა მუშაობა ინდუსტრიული შინაარსის ნამუშევრებზე. თუმცა საბჭოთა ხელისუფლებისთვის მისი შემოქმედება მაინც მიუღებელი აღმოჩნდა. სამხატვრო აკადემიიდან იმ მიზეზით გაათავისუფლეს, რომ მან „ვერ შეძლო სოციალისტური რეალიზმის პრინციპების სწორად აღქმა“. ე.წ. „ფორმალისტი“ მხატვარი სხვადასხვა მმართველობით ორგანოს და სკოლას თხოვდა სამი წლით მაინც მიეცათ მისთვის რომელიმე დისციპლინის – ხატვის, ხაზვის, ბიოლოგიის, ფიზიკის, ფრანგული ენის სწავლების საშუალება, რათა პენსიის მიღების უფლება ჰქონოდა. მხატვრის თხოვნას უპასუხოდ ტოვებდნენ.

1927 წელს საქართველოში დაბრუნებული დავით კაკაბაძე კოლეგების კრიტიკის ქარცეცხლში მოხვდა. მის ნამუშევრებს „რაღაც კუბებს და მინებს“ უწოდებდნენ.

1950 წელს დავით კაკაბაძემ გამოიგონა ფოტოდან ან სხვა სახის ბრტყელი გამოსახულებიდან კიდევ ერთი – მოცულობითი გამოსახულების მიღების ნოვატორული მეთოდი.

დავით კაკაბაძემ თეატრსა და კინოში გადაინაცვლა. აფორმებდა სახელმწიფო აღლუმებს. სულ მალე კი კომუნისტურ საქართველოში სოცრეალიზმი გამოცხადდა ერთადერთ ნებადართულ სტილად ხელოვნებაში. 1933 წლამდე დავით კაკაბაძეს აღარცერთი ნამუშევარი არ შეუქმნია. 1940 წელს მხატვარი ასრულებს ჯერ კიდევ პარიზში დაწყებულ ნაშრომს ქართული ორნამენტის შესახებ. 1943 წლიდან ის სამხატვრო აკადემიის პროფესორია. აღსანიშნავია, რომ ისევე, როგორც ბევრი საბჭოთა ხელოვანის ცხოვრება, დავით კაკაბაძის ბიოგრაფიც არ არის მოკლებული ტრაგიკულ შტრიხებს, რომელიც ხელოვნებაში თავისუფლების გამოხატვის შეზღუდვას უკავშირდება.

დავით კაკაბაძე უდავოდ მსოფლიო მასშტაბის მხატვარია, რომელმაც მომავალ თაობებს უდიდესი სულიერი საგანძური დაუტოვა – გამორჩეული კომპოზიციური ოსტატობით, დახვეწილი ლაკონურობით, ფერადოვანი სიფაქიზითა და პოეტურობით დამუხტული. მაიოლის მუზეუმში გამოფენილი ექსპოზიცია კი, რომელიც მნახველს მომავალი წლის შუა თებერვლამდე ელის, დავით კაკაბაძის დაბადებიდან 125 წლის იუბილეს ეძღვნება.

ირმა კახურაშვილი

Pari s

ხელოვნების ნიმუშებს ეძებდა. პარიზში დრაიერი დავით კაკაბაძის სახელოსნოს ესტუმრა. ასე მოხვდა ქართველი მხატვრის ნამუშევრები ბრუკლინის საერთაშორისო გამოფენაზე, შემდეგ იელის უნივერსიტეტის სამხატვრო გალერეის კოლექციაში. დღეს იელის კოლექცია 1020 ნამუშევარს წარმოადგენს. უმრავლესობა გასული საუკუნის 20-იანი წლების ავანგარდული შედევრებია. დავით კაკაბაძის ნამუშევრები მონდრიანის, გაბოს, კანდინსკის, დუშანის, მენ რეის, ბრანკუსის, პევზნერის, ბოჩიონის, მოჰოლი-ნაგის, მალევიჩის და სხვა მხატვართა გვერდითაა დაცული. მაგალითად, მისი სკულპტურა „Z, განგმირული თევზი“ (1926 წ.) და „16 აკვარელი“ (1921 წ.).

B a c k

t o

Pari s

Back to Paris: The works of Georgian renowned global artist return to the French capital

Born in the small village of Kukhi in Imereti, Kakabadze can be considered a European-Georgian artist who managed to remain different yet share the trends of Western culture. This is what Samson Lezhava, an influencial connisseur of art, has to say about him: “Not even a tiny bit of the artist is provincial. In a period of difficult creative challenges, Kakabadze was always in the vanguard in terms of posing, as well as solving, universal problems. Let it be suffice to point to his sculptural work which holds a special place in world art as a real masterpiece of perfection of form and complete expression. It can easily be compared and placed beside the best works of the famous Brancusi.” The novelty in art left behind by Kakabadze can be seen in several prestigious museum spaces of Paris and such an exhibition is a real celebration for art lovers, during which visitors can check out Kakabadze’s unusual constructional-decorative collages, graphic works of different periods, charcoal sketches, oil and watercolor works. These masterpieces earn the admiration of high-ranking guests arriving in Paris from Georgia, Georgian emigrants in France

Exhibition visitors will learn about Kakabadze’s life in Paris. His art is like traveling in time; like telling stories that happened on the bank of the Seine River, the attics of Pigalle, the windmills and sailboats, the houses with smoking chimneys... Landscapes occupy a special place in Kakabadze’s works- not just those of Paris, but also the numerous landscapes of his native Imereti.

Pari s

David Kakabadze (1889-1952) came from the generation of Georgian artists who left Georgia in the early 20th century and became exposed to the cultural heritage of various nations. Kakabadze spent several years in Paris, where he found himself at the very epicenter of world culture.

and, of course, French connisseurs of art. The exhibition allows the latter to rediscover the Paris of the past where the loudest new trends in art were born one after another.

t o

The exhibition opened in the Maillol in mid-September and attracted hundreds of visitors on the very first day. The unique exposition is organized within the framework of the Georgia-EU cultural program supported by the Ministry of Culture and Monument Protection of Georgia and the company Silknet. Art experts assessed the Parisian retrospective of David Kakabadze’s works as a notable cultural event of 2014.

B a c k

The Maillol Museum in Paris has long been known for organizing high quality temporary exhibitions and the latest is no exception- the museum will host 40 works of David Kakabadze until February 15, 2015. The Georgian painter, graphic artist, theatre and cinema artist, art scholar and theorist was one of the first to bring Georgian art closer to the modernist movement.

Kakabadze was already publishing his artwork in the Georgian press in his early school days. He even spent time working in photography but later graduated from the Physics-Mathematic Faculty of the Petersburg University. Parallel to studying, he also trained and worked in the studio of artist Dimitrov-Kavkazski and while a student he studied Georgian art- by 1918, he was producing such works as: “Imereti Standstill” and “Imereti-Mother.” In 1919, together with Lado Gudiashvili and Sergei Sudeikin, he decorated the popular art cafe Kimerioni (in the cellar of the Rustaveli Theatre). He also took part in decorating several other cafes around Tbilisi and the same year, together with his brother, Kakabadze published the interdisciplinary magazine Seven Planets with his commentaries on art. He arrived in Paris in 1919 on a scholarship from the government of independent Georgia with the aim of studying the latest art trends. He first worked in the style of cubism, appearing to feel the pulse of time well. He lived in Paris until 1927 where he took part in the annual exhibitions of the Society of Independent Artists, organizing exhibitions together with other Georgian artists; giving lectures on

B a c k

t o

Pari s

art, working on the invention of the stereo cinema, and cooperating with Leon Rosenberg’s Bulletin de L’effort Moderne in which his letters on contemporary art were published (Lart-L Espace, Du Tableau Constructif, Deux Conceptions Spatiales). In his Paris series, Kakabadze took the direction towards abstractionism. In the history of modernism he was one of the first to develop organic abstraction and it is to the Parisian period that all of his famous series belong: “Brittany” (1921), paintings and graphic cubist series “Paris” (1920), “Sailboats” (1921), “Abstract Shapes of Blossoming Garden” (1921), and others. In 1922, he created the glassless stereo machine and patented it in the USA and several European countries; he created amazing collages from pieces of metal, lenses, mirrors and wood materials; and he was one of the first to use a sprinkler for a background. He was not a dadaist or surrealist but his collages and abstractions are close to the mentioned movements.Two years before leaving Paris, Kakabadze produced a series of abstract paintings – surreal, cosmic landscapes that remind one of cells or embryos as seen in a microscope.

In 1926, Katherine Dreier, American collector and a fan of vanguard art, visited France and Germany looking for innovative works of art to present in the USA. In Paris she visited the studio of David Kakabadze and this is how the works of the Georgian artist happened to end up at the Brooklyn International Exhibition and, later, in the collection of the Art Gallery of Yale University. The Yale collection today unites 1,020 works, most of which are vanguard works of art from the 1920s. The works of David Kakabadze, such as his sculpture “Z, Stricken Fish” (1926) and 16 watercolors (1921), are preserved next to the works of Mondrian, Gabo, Kandinsky, Dushan, Man Ray, Brancusi, Pevzner, Boccioni, Moholy-Nagy, Malevich, and other such artists. In 1927, when Kakabadze returned to Georgia, he found himself the target of his colleagues’ critical attacks- and his works were labeled as little more than “cubes and glass.” He began to work in Georgian theatre and cinema and decorated state parades.Yet it wasn’t long before socialist realism was declared the only permitted style of art in communist Georgia and, until 1933, David Kakabadze produced not a single further piece of art.

B a c k

t o

Pari s

B a c k

t o

Pari s

In 1940, the artist finished his work on Georgian ornaments which he had started back in Paris and in 1943 he became a professor in the Academy of Art. It is worth noting that, like the life of many Soviet artists, his contains tragic episodes linked to the restriction on the freedom of expression: parallel to working on cubist-abstractionist works, the artist also had to work on artwork of industrial topics. However, his art proved to be unacceptable to the Soviet government: he was dismissed from the Academy of Art because “he did not properly perceive the principles of socialist realism.” The so-called “formalist” artist requested that he be given at least three years to teach any of the following disciplines – painting, drawing, biology, physics, or French– so that he would at least be entitled to a pension, but the artist’s voice was not heard.

In 1950, he invented an innovative method of getting a three dimensional image from a photo or other flat image. David Kakabadze is undoubtedly an artist of global scale who left a great treasure to future generations. His artwork is characterized with compositional mastery, refined laconism, colorful neatness and poetic charge. The exhibition at the Maillol Museum will be open until February 15, 2015 and is dedicated to the 125th anniversary of the artist.

By Irma Kakhurashvili

tbili s i

fa s hi o n

w e e k

2 0 1 4

თბილისის მოდის კვირეული 2014 27-დან 31 ოქტომბრის ჩათვლით, დედაქალაქი მოდის რიგით მეათე კვირეულს მასპინძლობდა. Tbilisi Fashion Week-ის ფარგლებში, საკუთარი ნამუშევრები 20-მდე ქართველმა დიზაინერმა წარმოადგინა. ავთანდილთან, თამუნა ინგოროყვასთან, გიორგი შაღაშვილთან და სხვა უკვე წარმატებულ დიზაინერებთან ერთად, 2015 წლის გაზაფხული-ზაფხულის კოლექციები საზოგადოებას დამწყებმა დიზაინერებმაც უჩვენეს. ღონისძიება, ჩვენების გარდა, მასტერკლასებსა და შოურუმებსაც აერთიანებდა. მოწვეულ საპატიო სტუმრებთან, ჟურნალისტებთან და მოდის კრიტიკოსებთან ერთად, მოდის კვირეულს აქტიურად ადევნებდნენ თვალს ადგილობრივი მედია და მოდის მოყვარულები.

tbili s i

fa s hi o n

w e e k

2 0 1 4

tbili s i

fa s hi o n

w e e k

2 0 1 4

წლევანდელ მოდის კვირეულს აქტიურად აშუქებდა უცხოური მედია. ისეთი ცნობილი გამოცემები, როგორებიცაა Harpers Bazaar, Grazia, buro 247, glamour და ცხადია, ქართული მედია და მოდის ბლოგები. ჩვენების უმეტესობა „დიზაინ ცენტრში“ გაიმართა, თუმცა რამდენიმე დიზაინერმა განსხვავებული ლოკაციის შერჩევა გადაწყვიტა. ერთ-ერთი მათგანი ანუკი არეშიძე იყო, რომლის ჩვენებაც მოდის კვირეულის გამხსნელი აკორდი გახდა. Anouki-ს 2015 წლის გაზაფხული-ზაფხულის კოლექცია ვარდისფერ, ლურჯ და ატმისფერ სადა ტონალობებში იყო გადაწყვეტილი. დამწყები დიზაინერის რიგით მეორე ჩვენება ეროვნულ ბიბლიოთეკაში გაიმართა. მკაცრი გეომეტრიული ფორმები Gola Damian-ის კოლექციის ძირითადი კონცეფცია იყო. მკვეთრი ლურჯი, ყვითელი,

tbili s i fa s hi o n w e e k 2 0 1 4

თეთრისა და შავის კომბინაცია, და ეს ყველაფერი ცოცხალი მუსიკის ფონზე. ჩვენება-პერფორმანსს მუსიკალურად ქეთათო ჩარკვიანი აფორმებდა. გამორჩეულად დახვეწილი და ნაზი იყო თამუნა ინგოროყვას ჩვენება, რომელიც სატუმრო Rooms-ის ეზოში გაიმართა. ქალური სილუეტი და სადა ყვავილებიანი პრინტის სამოსი, შეხამებული მბზინვარე დეტალებთან – 2015 წლის გაზაფხულიზაფხულისათვის ინგოროყვამ საკმაოდ საინტერესო კომბინაცია შემოგვთავაზა. Tbilisi Fashion Week-ზე კიევის მოდის კვირეულის შემდეგ საკუთარი კოლექცია Atelier Kikala-მ უჩვენა. მოდის სახლის დიზაინერი ლადო ბოკუჩავა გასულ სეზონებზე ძირითადად ტყავისა და სხვა უხეში სტრუქტურის სამოსს გვთავაზობდა, თუმცა ამჯერად ნაზი, ღია ვარდისფერ და თეთრ ფერებში გადაწყვეტილი კოლექცია წარმოადგინა.

თბილისის მოდის კვირეულის დასკვნითი მოვლენა ავთანდილ ცქვიტინიძის ჩვენება იყო, რომელიც „შატო მუხრანში“ გაიმართა. მეცხრამეტე საუკუნის ისტორიული სასახლის მარანში დიზაინერმა ელეგანტური კოლექცია წარმოადგინა – ბუმბულის, თეთრი ქსოვილისა და ჭრელი პრინტების გამოყენებით. ჩვენებამდე ჟურნალ ქართული OK!-ს ოფიციალური პრეზენტაცია შედგა. Tbilisi Fashion week სტუმრებს გაზაფხულამდე დაემშვიდობა. მომავალ წელს დიზაინერები უკვე 2015 წლის შემოდგომაზამთრის კოლექციებს შემოგვთავაზებენ.

თათია ლაშაური

tbili s i

fa s hi o n

w e e k

2 0 1 4

tbili s i

fa s hi o n

w e e k

2 0 1 4

tbili s i

fa s hi o n

w e e k

2 0 1 4

fa s hi o n

With almost 20 designers presenting their new collections, this yearâ&#x20AC;&#x2122;s Tbilisi Fashion Week, the biggest event on the calendar of the fashion industry, took place from 27 to 31 October. Alongside well known designers like Avtandil,Tamuna Ingorokva and George Shagashvili, newcomers were also able to show their collections for Spring-Summer 2015. Besides fashion shows,Tbilisi Fashion Week also included showrooms, master classes and other activities.This year, the event had a huge media coverage, counting Harpers Bazaar, Grazia, and Buro 247 among the media outlets present to witness the meeting of special foreign guests, fashion bloggers, fashion enthusiasts and local celebrities.

tbili s i

Tbilisi Fashion Week 2014

w e e k 2 0 1 4

While most of the shows were presented at the Design Center, some designers chose a different location.Avtandil Tskvitinidze presented his new collection in Chateau Mukhrani, while Tamuna Ingorokva welcomed the guests of her show at Rooms Hotel, Tbilisi. Young designer, Anouki Areshidze, held her show at the National Library, a collection dominated by pink, dark blue and pastel colors. This was the second time Anouki has presented her collection in Tbilisi.

Strict Geometric forms was the main concept of Gola Damian`s show in which he combined neon blue and yellow with black and white stripes, a show further heightened by Ketato Charkviani`s live performance. Tamuna Ingorokva gave a romantic twist to her collection with pastel pink, flower prints and sparkling details, both sophisticated and feminine.

tbili s i

fa s hi o n

w e e k

2 0 1 4

After presenting his collection at Kiev Fashion week, the creative director of Atelier Kikala, Lado Bokuchava, was pleased to present a show in Tbilisi. Although Bokuchava usually uses leather, this time he chose soft garments and bright colours.

the historic Chateau Mukhrani. By using feathers and combining soft white textures with glamorous and colorful evening dresses, Avtandil made a strong statement in terms of defining what to wear in Spring- Summer 2015.

The Final Show of Tbilisi Fashion Week was offered by Avtandil Tskvitinidze who presented his collection in the wine-cellar of

The next Tbilisi Fashion Week can be enjoyed next spring, when designers will show off their collections for Autumn-Winter 2015. By Tatia Lashauri

tbili s i

fa s hi o n

w e e k

2 0 1 4

kakh e ti

კახეთი kakheti

გოგა ჩანადირის ფოტორეპორტაჟი Photos by Goga Chanadiri

kakh e ti

88 ბოდბის მონასტერი – წმ. ნინოს სახელობის დედათა მონასტერი და საეპისკოპოსო ცენტრი კახეთში. განეკუთვნება IV საუკუნის ძეგლს. ტაძრის აღმშენებლად მეფე მირიანი მიიჩნევა. ტაძარი მრავალჯერ შეკეთდა და რესტავრირდა. მონასტრის ტერიტორიაზე არის წყარო, რომელიც სასწაულმოქმედია და მასში განბანვით ბევრი სნეული ადამიანი განიკურნა. Bodbe Monastery, IV-IX cc., Sighnaghi District. History ascribes the building and decorating of the temple to the first Christian King of Georgia, Mirian. This is where St. Nino, enlightener of all Georgians, died and was buried. It has been restored and repainted many times over. On the territory of Monastery there is St.Nino’s Spring, which, according to a local legend, emerged through Nino’s prayers and is believed to have healing properties. ძველი გავაზი მდებარეობს ყვარლის რაიონში, ისტორიულ გავაზში. ეკლესია აგებულია წმინდა მარიამის სახელზე და თარიღდება V-VI საუკუნეებით. გავაზის ეკლესია არქიტექტურულად გამორჩეული ტაძარია, რომელიც ტეტრაკონქის ტიპისაა. XIX საუკუნეში სოფელი და ეკლესია ალექსანდრე აფხაზმა აღადგინა. Dzveli Gavazi - The cross-domed church of the Virgin Mary in Kvareli District (V- VI cc). is a tetra conch form and an outstanding monument of Georgian architecture. From the XVII c. the church and its surroundings were abandoned until1850 when prominent culture figure Aleksandre Apkhazi restored the temple and the village.

Gurjaanis Kvelatsminda – The Church of the Dormition of the Virgin is situated in a Gurjaani Eparchy, in the gorge of Kakhtubani, two kilometers from the town of Gurjaani. Gurjaani Kvelatsminda is a wonderful example of a transitional period in Georgian culture. This 8th century church of Dormition of the Virgin is unique as it is the only two-domed temple in Georgia.

თეთრი გიორგის ეკლესია – წმინდა გიორგის სახელობის კომპლექსი ახმეტის მუნიციპალიტეტის სოფელ აწყურში. კომპლექსში შედის ეკლესია, სამრეკლო, გალავანი და დამხმარე ნაგებობანი. ეკლესია და გალავანი განეკუთვნება X-XIII საუკუნეებს, სამრეკლო XVI საუკუნისაა. თეთრი გიორგისადმი მიძღვნილი დღესასწაული 14 აგვისტოს იმართებოდა. Tetri Giorgi – is a Georgian Orthodox monastery located in the Akhmeta area, 2km from the village Atskuri. The complex includes a church, bell tower, wall and auxiliary buildings. The church and the wall were built in the X-XIII centuries, the bell tower was built in XVI and the auxiliary buildings added in XIX-XX cc.. The Tetri Giorgi holiday ("tetrigiorgoba") is marked annually on August 14.

kakh e ti

გურჯაანის ყველაწმინდა – VIII-IX საუკუნეების ქართული ხუროთმოძღვრების უმნიშვნელოვანესი ძეგლი – ღვთისმშობლის მიძინების მონასტერი. გურჯაანის ყველაწმინდა შესანიშნავი მაგალითია ქართული გარდამავალი პერიოდის არქიტექტურაში. გამორჩეული ძეგლია იმითაც, რომ ორი გუმბათი გააჩნია, რაც მსოფლიოში მხოლოდ რამდენიმე ტაძარს აქვს.

kakh e ti

90 თელავის ისტორიული მუზეუმი – მოიცავს კახეთის მეფის – ერეკლე მეორის მემორიალურ სასახლეს, სასახლის კარის ეკლესიას, ფილოსოფიის სკოლას, მეფის აბანოსა და საიდუმლო გვირაბებს, რომელიც ერეკლე II-ის დავალებით აიგო. აქვეა აგრეთვე ქეთევან იაშვილის გალერეაც. მუზეუმში დაცულია ნუმიზმატიკის, ადრეფეოდალური და გვიან შუა საუკუნეების არქეოლოგიური მასალა. Telavi History Museum – The museum complex includes the memorial palace of the Kakheti King Erekle II (built in 1884-86), the court church, and the renovated philosophy school, bath and tunnel built by Erekle II, as well as the Ketevan Iashvili Art Gallery. The museum houses King Erekle's belongings and a numismatic collection, early medieval sarcophagus, late medieval armor, and collections dating from the XVIIXIX c.c.. კოტე მარჯანიშვილის სახლმუზეუმი ყვარელში - ცნობილი ქართველი რეჟისორის კოტე მარჯანიშვილის (1872-1933 წწ.) სახლში 1959 წელს დაარსდა. მუზეუმში დაცულია რეჟისორის მემორიალური ნივთები, XX საუკუნის ანტიკვარული ავეჯი, ხალიჩები, ფერწერული ნამუშევრები, სკულპტურები, დოკუმენტური მასალა, აუდიო და კინოჩანაწერები. Kote Marjanishvili House-Museum -The house museum of wellknown Georgian theatre producer Kote Marjanishvili (1872-1933) was established in 1959. In the museum funds and on display are memorial objects of the producer: early XX century antique furniture, carpets, crockery , paintings , graphics, sculpture, photographs, documents, books on the subject of the producer's performances, and audio-video copies of his films and performances.

Kardenakhi Sabatsminda – The Sabatsminda dome-shaped church (XIII century) is one of the historical-architectural monuments of the village Kardenakhi (14km from the city Gurjaani). There is a attached to the church of the XV-XVI c.. The St.Barbare church (middle ages) and St.Nikoloz basilica church (VI century) stand alongside the monastery.

ჭიკაანი – მდებარეობს ყვარლის მუნიციპალიტეტის აღმოსავლეთ ნაწილში. პირველი ცნობები გვხვდება 1804 წლიდან. სოფელში არის ღვთისმშობლის სახელობის მცირე ზომის ცნობილი ბაზილიკური ეკლესია, აგრეთვე წმ.თომას სახელობის ჯვრის ტიპის ახალი ეკლესია (XVII-XVIII სს.) სოფლის დღესასწაულია „კვირაცხოვლობა“, რომელიც წმ.თომას სახელობის ეკლესიის მიდამოში იმართება. Chikaani – is located in the east of Kvareli area. 1804 is the first date we see Chikaani in history. There is a small very well-known basilica church of the Virgin Mary and a cross-type new church of St.Thomas (XVIIXVIII). The holiday of Chikaani is “Kviratsxovloba” and is celebrated on the territory of the St.Thomas church.

kakh e ti

კარდენახის საბაწმინდა – საბაწმინდის ჯვარგუმბათოვანი ეკლესია (XIII საუკუნის) სოფელ კარდენახის (ქალაქი გურჯაანიდან 14 კმ) ერთ-ერთი ისტორიულ-არქიტექტურული ძეგლია. ტაძარს მიშენებული აქვს სამრეკლო (XV-XVI სს). მონასტრის გვერდით დგას წმინდა ბარბარეს დარბაზული ეკლესია (შუა საუკუნეები) და VI საუკუნის წმინდა ნიკოლოზის სამნავიანი ბაზილიკა.

kakh e ti

92 „ბატონის ციხე“ კახეთის მეფეთა რეზიდენცია იყო და ამიტომაც ჰქვია ეს სახელი. ამჟამად იგი შედგება გალავნისაგან, სასახლისაგან, აბანოსა და ეკლესიისაგან. ციხის კედლები სამ ჰექტრამდე ფართობს მოიცავს. 1865 წელს, ამ შენობაში წმ. ნინოს სახელობის ქალთა სასწავლებელი გაიხსნა. სასახლე სამსართულიან შენობად გადააკეთეს. ახლა იგი რესტავრირებულია და მუზეუმის სახით ფუნქციონირებს. Batonis Tsikhe citadel is located in Telavi town. It served as the residence of Kakhetian Kings of the XVII- XVIII cc.The castle encloses two churches, the ruins of the 11th century royal baths, the pantheon and the Persian style Palace of King Erekle II. At present there is also the housemuseum of King Erekle II, the Ethnographic Museum and the Picture Gallery. იყალთო – სამონასტრო კომპლექსი თელავის ჩრდილოეთით, 10კმ-ში. დააარსა ერთ-ერთმა ასურელმა მამათაგანმა ზენონმა,VI საუკუნეში. გადმოცემის თანახმად, არსენ იყალთოელს (XI-XII საუკუნეები) აქ აკადემია დაუარსებია. მონასტრის ტერიტორიაზე შემორჩენილია 3 ეკლესია: ფერისცვალების ეკლესია „ღვთაება“, სამების მცირე და ყველაწმიდის ერთნავიანი ეკლესიები. Ikalto monastery complex is about 10 km west of the town Telavi. The Ikalto monastery was founded by Saint Zenon, one of the 13 Syrian Fathers, in the late 6th century. There is also an Ikalto Academy that was founded at the monastery by Arsen Ikaltoeli (Ikaltoeli meaning from Ikalto) in the early 12th century. There are three churches on the monastery grounds – Khvtaeba, Kvelatsminda and Sameba.

საუკუნოვანი ტრადიციებით დამზადებული ავეჯი მხოლოდ ბელიტაში. იტალიური ხარისხი თქვენი ოჯახისთვის! ეწვიეთ ჩვენს გალერეას და შეარჩიეთ საუკეთესო ავეჯი თქვენი სახლისთვის! თბილისი,აღმაშენებლის ხეივანი, პირველი კილომეტრი. ტელ:.+995 790 30 84 84

kakh e ti

94 ალავერდი – საკათედრო ტაძარი და მონასტერი. ალავერდის ეპარქიის ცენტრი. VI საუკუნეში დააარსა იოსებ ალავერდელმა – 13 ასურელ მამათაგან ერთერთმა. ტაძარი მდებარეობს ალაზნის ველზე. დღეს არსებული წმ. გიორგის ტაძარი XI საუკუნეში კვირიკე კახთა მეფემ ძველი პატარა ეკლესიის ადგილას ააგო. საქართველოში ერთ-ერთი უდიდესი საკათედრო ტაძარი სიმაღლით 50 მეტრზე მეტია. Alaverdi Monastery is a Georgian Eastern Orthodox monastery located in the Alazani Valley. While parts of the monastery date back to the 6th century, the present day cathedral was built in the XI century by Kvirike III of Kakheti, replacing an older church of St. George. The monastery was founded by the Assyrian monk Joseph Alaverdeli. At a height of over 55 meters, Alaverdi Cathedral is the second tallest religious building in Georgia. გრემი – ქართული მართლმადიდებლური ტაძარი. მდებარეობს ყვარლის მუნიციპალიტეტის სოფ. გრემის აღმოსავლეთით. ააგო კახთა მეფე ლევანმა 1565 წელს. მოხატვა დაუმთავრებიათ 1577 წელს. გეგმით სწორკუთხა შენობა აგურითაა ნაშენი. აქა-იქ რიყის ქვაც გამოუყენებიათ. ტაძრის აგებამდე გორაკზე კოშკურა შენობა მდგარა, რომლის მესამე სართულზე მოგვიანებით სამრეკლო დაუშენებიათ. Gremi - this XVI c. architectural monument – the royal citadel and the Church of the Archangels can also be found in Kakheti. The Church of the Archangels was constructed at the behest of King Levan of Kakheti (r. 1520–1574) in 1565 and decorated with frescoes in 1577. It is a cruciform domed church built chiefly of stone. Its design marries traditional Georgian masonry with a local interpretation of the contemporary Iranian architectural style.

Khornabuji Castle was built in Dedoplistskaro district on the edge of Gombori range on a rock mass at the end of the first millenium BC. It controls entrances to the Alazani and Ivri valleys. In the V c,, during the time of Vakhtang Gorgasali, Khornabuji was one of the largest cities in Kakheti region.

კვეთერა – ისტორიული ციხექალაქი კახეთში, ახმეტის მუნიციპალიტეტში. წყაროებში პირველად XI საუკუნის I ნახევრიდან იხსენიება, თუმცა ვახუშტი ბატონიშვილის მიხედვით, ჯერ კიდევ VIII საუკუნეში უნდა არსებულიყო. ციხე-ქალაქის კომპლექსის შემადგენლობაში შედის შიდა ციხე, ქვედა ციხე, გალავანი, სასახლე, დარბაზული ეკლესია და მთავარი ღირსშესანიშნაობა – გუმბათოვანი ეკლესია. Kvetera - The town of Kvetera used to one of the centers of the Principality of Kakheti. According to Vakhushti Bagrationi, Kvetera dates back at least to the VIII c. AD. It is also mentioned in a written document from the XI c. It is known for the Kvetera Church, a relatively small church resembling the Georgian cross-dome style of architecture.

kakh e ti

ხორნაბუჯი – შუა საუკუნეების ციხე-ქალაქი აღმოსავლეთ საქართველოში. ხორნაბუჯის ნანგრევები შემორჩენილია ახლანდელი დედოფლისწყაროს რაიონული ცენტრის მახლობლად. წყაროებში პირველად იხსენიება V საუკუნეში, როდესაც აქ მეფე ვახტანგ I გორგასალმა საეპისკოპოსო კათედრალი დააარსა. მანვე ხორნაბუჯი საუფლისწულოდ მისცა თავის ძეს – დაჩი I უჯარმელს.

kakh e ti

96 „ნუმისი“ გურჯაანის რაიონის სოფელ ველისციხის უძველესი მარანია, რომელიც XVI საუკუნით თარიღდება. მარნის შენობა კახური ხუროთმოძღვრების კლასიკური ძეგლია, აშენებული რიყის თეთრი ქვით და ოთხკუთხა ქართული აგურით. ნაგებობა გვაკვირვებს მეტად საინტერესო თაღოვანი ღვინის შესანახი სარდაფით, ქვითკირის საწნახელით, სხვადასხვა ზომის თიხის 33 ქვევრითა და ვრცელი მანსარდით.

“Numisi” in Gurjaani region, in the oldest village, Velistsikhe, is an XVI c. wine cellar. The building itself is a monument of ancient classical architecture, built of white river stone and rectangular Georgian brick. There is an arched wine cellar storage with an old limestone wine press, 33 different-sized clay pitchers and a large mansard.

kakh e ti

98 მანავის ეკლესია საგარეჯოს რაიონში მდებარეობს. ტაძარი საინტერესოა იმით, რომ ძველი ქართული გუმბათოვანი ეკლესიების ერთ-ერთ უკანასკნელ ნიმუშს წარმოადგენს. იგი ზუსტად არის დათარიღებული სამშენებლო წარწერით და მიეკუთვნება 1794 წელს. ეს ეკლესია კუპელჰალეს მიეკუთვნება, რომელიც ერთერთი გამორჩეული სტილია არქიტექტურაში. Manavi – Domed Church, 18th century; Sagarejo District. A part of this domed church was built with cobblestones, the other half – with bricks. The inscription states it was built by Euphemos, Superior of Natlismtsemeli Monastery at Davit Gareji Lavra with the consent of King Erekle II in 1794. For a long time the temple stood inactive and the locals even drove cattle into it at night.

მელაანის სამების ეკლესია – ეკლესია საქართველოში, კახეთის მხარეში, გურჯაანის მუნიციპალიტეტში, სოფელ მელაანიდან 2-3 კმ-ში, პატარა გორაკზე მდებარეობს. არქიტექტურული თავისებურების მიხედვით, XVIII-XIX საუკუნეს განეკუთვნება. ეკლესია კუპელჰალეს ნიმუშს წარმოადგენს. მელაანის სამების ეკლესია გურჯაანისა და ველისციხის ეპარქიას ექვემდებარება. Melaani Trinity Church – is located in Kakheti, in Gurjaani region. 2-3 kilometres from the village Melaani. According to the architecture it was built in XVIII-XIX cc.. The church is an example of kuppelhalle, encompassing the Eparchies of Gurjaani and Velistsikhe.

Tbilisi: pekinis 20 / tel: 238 15 86; WavWavaZis 16 / tel: 218 15 86; rusTavelis 14 / tel: 299 91 66; vaJa-fSAvelas 15 / tel: 218 39 31; savaWro centri evrazia (gldani); lublianas 5 (klinika ofTalmiji) rusTavi mesxiSvilis 1 baTumi demetre Tavdadebulis 29 მე-16 / tel:კმ., 275529 აღმაშენებლის ხეივანი 0131 თბილისი, საქართველო / 16th km, Aghmashenebeli Alley, 0131 Tbilisi, Georgia quTaisi +995 322 505 556; info@tbilisimall.com; marketing@tbilisimall.com; www.facebook.com/TbilisiMall www.youtube.com/TbilisiMall Tamar mefis 4 / tel: 253043

kakh e ti

100 ხირსის სტეფანწმინდის მონასტერი მდებარეობს სიღნაღის მუნიციპალიტეტის სოფელ ტიბაანში. მონასტერი VI საუკუნეში დააარსა ღირსმა სტეფანემ (552-557 წწ.), რომლის წმინდა ნაწილებიც ამავე მონასტერში განისვენებენ. ხირსის მონასტერი რამდენიმე ნაგებობას მოიცავს. მთავარია სტეფანწმინდის სახელობის ტაძარი, რომელიც ბაზილიკის სახით სტეფანე ხირსელს აუშენებია. Khirsa -The church was established in the 6th-century by Stephen, one of the Syrian Fathers. St. Stephen's tomb is to the left of the altar. There are several buildings on the monastery grounds, most important of which is St.Stephans church, with a basilica form.

სიღნაღი – სიღნაღის მუნიციპალიტეტის ადმინისტრაციული ცენტრი. სიღნაღი ქალაქად ჩამოყალიბდა XVIII საუკუნის მიწურულს. სიღნაღი ამჟამად საქართველოს ერთ-ერთი ულამაზესი ქალაქია. იგი განლაგებულია მაღალბორცვიან ადგილას და გადაჰყურებს ალაზნის ველის გაშლილ სივრცესა და კავკასიონის ქედებს. Sighnaghi is an administrative center of the Sighnaghi Municipality. In 1762, King Heraclius II of Georgia sponsored the construction of the town. Sighnaghi has recently undergone a fundamental reconstruction program and has become an important center of Georgia's tourist industry. At the elevation of about 790 m above sea level, the town overlooks the Alazani Valley and faces the Greater Caucasus mountains.

101

Akhali (new) Shuamta’s Kakhuli Mother of God Nunnery is located near Telavi, on the slope of ’’Tsivgombori’’ Mountain Range. The name of new Shuamta Kakhuli Mother of God Nunnery comes from its location The Monastery was founded by King of Kakheti, Leon (1520 – 1574) and his wife Tinatin. Queen Tinatin became a nun in the Monastery and found her final rest there. ძველი შუამთა – ქართული ხუროთმოძღვრული ანსამბლი თელავის რაიონში. მდებარეობს ტყეში, თელავიდან 7 კმ-ში. კომპლექსი მოიცავს სამ ეკლესიას, რომელთაგანაც ყველაზე ძველი სამნავიანი ბაზილიკაა. ასევე კომპლექსში შედის VII საუკუნის გუმბათოვანი ეკლესია. მესამე ეკლესიაც VII საუკუნეს მიეკუთვნება და შედარებით მცირეა. ამჟამად მოქმედი არ არის, მაგრამ მიუხედავად ამისა, დღეისათვის უამრავ მნახველს მასპინძლობს. Dzveli (old) Shuamta is situated in the forest, seven kilometres from Telavi. The complex comprises three early churches, among them the old Basilica which dates to the V c., the VII c. church and the Minor Domed church also of the VII c.. Despite the fact that it is not currently active, it still welcomes a lot of visitors.

kakh e ti

ახალი შუამთის ხახულის ღვთისმშობლის დედათა მონასტერი – გვიანი შუა საუკუნეების ქართული მართლმადიდებლური დედათა მონასტერი კახეთში, ახლანდელი თელავის მუნიციპალიტეტში. მონასტერი დაფუძნდა XVI საუკუნის 50-იან წლებში. ახალი მონასტერი კახეთის მეფის ლევანისა და მისი მეუღლის – თინათინის მიერ დაარსდა, რომელიც მონაზვნად აღიკვეცა და ახალი შუამთის მონასტერშია დაკრძალული.

kakh e ti

102 ნეკრესის სამონასტრო კომპლექსი ყვარლის რეგიონში მდებარეობს. იგი დაარსდა VI საუკუნეში, ცამეტ ასურელ მამათაგან ერთ-ერთის – აბიბოს ნეკრესელის მიერ. კომპლექსი ქართული ხუროთმოძღვრების რამდენიმე ძეგლს აერთიანებს, რომელთა შორის IV საუკუნის II ნახევრის მცირე ზომის ბაზილიკა ერთ-ერთი უძველესია საქართველოში დღემდე მოღწეულ ეკლესიათაგან. Nekresi is a monastery complex which is situated in the Kvareli area. The monastery was established by Abibos Nekreseli, one of the thirteen Assyrian Fathers in the 6th century. It was one of the most significant and best-known cultural centres of Georgia. The monastery represents various ecclesiastical buildings built at different times. The oldest is a small chapel of a basilica style built in the IV c. ნინოწმინდა – გალავანშემოვლებული სამონასტრო კომპლექსი – ტაძარი, აგურის ოთხსართულიანი სამრეკლო, მიტროპოლიტ საბა ტუსისშვილის ორსართულიანი სასახლე და სხვა ნაგებობათა ნანგრევები, რომელიც საგარეჯოს მუნიციპალიტეტშია შემორჩენილი. იგი VI საუკუნის საყურადღებო ძეგლია. ტაძარი მრავალჯერ შეუკეთებიათ საფუძვლიანად (XI-XII სს; XVI ს.). საბოლოოდ დაინგრა 1824 და 1848 წლების მიწისძვრების დროს. Ninotsminda Cathedral (c. 575) is located in the village of Sagarejo, in the Kakheti region, Georgia.The site is in ruins today, with only the eastern apse and a portion of the western wall remaining. Historical records indicate that restoration work was undertaken in the X c. and XI c . and also in 1671 and 1774. However, the cathedral collapsed during earthquakes in 1824 and 1848 and was not reconstructed.

kakh e ti

104 კურორტი „ყვარლის ტბა“ მდებარეობს ქალაქ ყვარლის აღმოსავლეთით, კავკასიონის სამხრეთ კალთების ქვეშ. გარშემო ტყე, წინ ტბა, უკან ალაზნის ველი, ფართო ნომრები ტერასებითა და უმშვენიერესი პანორამებით უნიკალურს ხდის კურორტს. მისი ფართობი 300 ჰექტარს შეადგენს. კომპლექსში შედის სასტუმრო და რეკრეაციული ზონა outdoor სპორტის ელემენტებით. Kvareli Lake Resort is to the east of the small town of Kvareli, beneath the southern slope of the Great Caucasus mountains, spread over 300 hectares of beautiful natural landscape. The virgin forest surrounding the resort, the lake in the front, Alazani Valley to the back and large hotel rooms equipped with small balconies and a beautiful panoramic view, make Kvareli Lake Resort a unique place to stay. „ლოპოტა რეზორტი“ დასასვენებელი კომპლექსია თბილისიდან 100 კილომეტრში. „ლოპოტა რეზორტის” სარეკრეაციო ზონა მილიონ კვადრატულ მეტრს უტოლდება. ტბის გარშემო სასტუმროს 8 შენობა დგას. ჯამში, „ლოპოტა რეზორტის“ დასასვენებელ კომპლექსს შეუძლია უმასპინძლოს 200-ზე მეტ სტუმარს. ტერიტორიაზე მრავალი გასართობი საშუალებაა. Lopota Resort is a spectacular hotel complex that is located 100 km from the capital Tbilisi and 26 km from city of Telavi. The resort offers a recreation zone stretched over one million square meters. Lopota Resort offers eight hotels with Standard, Junior Luxe and Luxe rooms. In total, Lopota Resort can accommodate more than 200 guests. Lopota Resort offers its guests a variety of entertainment options.

Supporting people and nature in the Caucasus If you are looking for something unique and memorable to take back from your unforgettable trip to Georgia, then Caucasus Nature Jewels gallery is the place. We present unique art works, handmade crafts, jewelry and textiles collected from all over Georgia and the Caucasus. We specifically work with artists and craftsmen from remote areas of the country who use traditional techniques to create their pieces.The Caucasus has a very ancient and rich craftsmanship tradition which we do our best to preserve, and revive. We also offer pieces inspired by archaeological findings created by various artists. In addition to supporting local artists Caucasus Nature Jewels contributes to preserving nature in the region, by donating a percentage of revenues from every item sold to Caucasus Nature Fund, which is a non profit organization that was established to safeguard the Caucasus eco-region by protecting and strengthening the network of national parks and natural reserves in Georgia, Armenia and Azerbaijan. – So by shopping with us you can also make your contribution to the preservation of nature in the region. Our wrapping is also made of eco-friendly products and recycled items. Our pricing policy is the same in all our shops, but for Radisson guest we apply a special discount. VERE PARK

RIKE

tbilisi history Museum, Qarvasla, 8, sioni str.

• Jewelry and cloisonné enamel • Crafts and textile • Fine art and prints • unique corporate gifts

radisson blu iveria, lobby, 1, rose revolution sq.

5-10% DisCOunt fOr rADissOn blu hOtels’ Guests

kakh e ti

106 წინანდალი – სოფელი თელავის მუნიციპალიტეტში მდებარეობს. წინანდლის ჭავჭავაძეების ადგილმამული საკუთარ ისტორიას XVII საუკუნიდან ითვლის. 1818 წელს ალ. ჭავჭავაძემ წინანდალში სასახლე ააგო. 1835 წელს წინანდლის მამულებში ააშენა ერთერთი პირველი მარანი საქართველოში. 1946 წელს სასახლე სახლ-მუზეუმად გადაკეთდა. 2008 წელს სახლმუზეუმს აღდგენითი სამუშაოები ჩაუტარდა.

Tsinandali village is situated in the district of Telavi, noted for the estate and its historic winery which once belonged to the XIX c. aristocratic poet Alexander Chavchavadze (1786–1846) who built Georgia’s oldest and largest winery. After his death, the estate passed to the property of the Imperial family. In 1947, the estate was organized into a museum. It was reconstructed in 2008.

kakh e ti

108

რთველი კახეთში Vintage in Kakheti

Discover A

New

Lifestyle!

FOR YOU ! 16th KM, AGHMASHENEBELI ALLEY, 0131 TBILISI, GEORGIA

Tbilisi Mall +995 322 505 556 www.tbilisimall.com

110

T im e

ბათუმი თანდათან ხდება ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი საფესტივალო ცენტრი საქართველოში, რაც უშუალოდ უკავშირდება ქალაქის ტურისტული პოტენციალის შემდგომ განვითარებას.ბათუმი, რომელიც დღესდღეობით ქვეყნის უმნიშნვნელოვანეს ტურისტულ ცენტრად მიიჩნევა, სხვადასხვა საერთაშორისო ფესტივალის (ჯაზის, კინოს, კლასიკური მუსიკის და ა.შ.) მასპინძლობით აჭარის რეგიონის ტურისტული აქტივობების დივერსიფიკაციას ახდენს. სხვა ტურისტულ ატრაქციებთან ერთად, საერთაშორისო ფესტივალების არსებობა ადგილობრივი თუ უცხოელი ტურისტებისთვის ქალაქს უფრო მიმზიდველს ხდის.

B at u mi

F e s ti v al

ფესტივალების შემდგომი განვითარების, მასშტაბებისა და ფორმატის გაზრდის შედეგად, ბათუმს აქვს ძალიან კარგი შანსი, იქცეს კავკასიის რეგიონში (და შემდგომში – შავი ზღვის რეგიონში) კულტურული/ივენთ ტურიზმის ცენტრად. ყოველივე ამას ხელს უწყობს ბოლო წლებში მიმდინარე ინფრასტრუქტურული პროექტებიც – ახალი არტსივრცეების მშენებლობა (მაგ: ბათუმის მუსიკალური ცენტრი, საზაფხულო თეატრი და ა.შ.), სასტუმრო სექტორში მიმდინარე პროექტები („დივან სუითს“, „ჰილტონი“, „კემპინსკი“, „ჰოლიდეი ინნ“, „ბაბილონ ტაუერი“ და ა.შ.).

BIAFF

ბათუმი

ფესტივალის

დრო

სამთავრობო და კერძო სექტორის მხრიდან შემდგომი მხარდაჭერის შემთხვევაში ბათუმს შეუძლია მალე იქცეს არამარტო ქვეყნის (რეგიონის) უმთავრეს ტურისტულ დესტინაციად, არამედ ფესტივალების ქალაქადაც. არტ/ კულტურული ღონისძიებების წარმატებული კომბინაცია, ზღვის მიმზიდველ სანაპიროსთან, ლამაზ ბუნებრივ ლანდშაფტთან, ქართულ ღვინოსთან და სამზარეულოსთან ერთად, დამატებით ფასეულობას შესძენს ქალაქს და გაზრდის მის ტურისტულ ღირებულებას და კონკურენტუნარიანობას. BIAFF (ბათუმის საავტორო კინოს საერთაშორისო ფესტივალი) ამ კუთხით მართლაც რომ წარმოადგენს უმნიშვნელოვანეს საერთაშორისო კულტურულ ღონისძიებას რეგიონისთვის, რომლის დროსაც ბათუმს სტუმრობენ უახლესი კინონამუშევრების შემქმნელები და ცნობილი კინემატოგრაფისტები. ფესტივალს მართლაც ფასეული წვლილი შეაქვს ქალაქის პოპულარიზაციაში საერთაშორისო დონეზე. კინოფესტივალზე საპატიო სტუმრის სტატუსით სხვადასხვა წელს იმყოფებოდნენ მსოფლიოში ცნობილი რეჟისორები: Bela Tarr (უნგრეთი), Marlen Khutsiev (რუსეთი), Nuri Bilge Ceylan, Yesim Ustaoglu (თურქეთი), Zbigniew Rybczynski, Krzystof Zanussi, Jerzy Radziwilowicz, Jerzy Sturr (პოლონეთი), Jos Stelling (ჰოლანდია), Otar Iosseliani, Mikheil Kobakhidze, Alexander Rekhviashvili, Nana Jorjadze, Irakli Kvirikadze, Rezo Cheishvili(საქართველო), Abbas Kiarostami, Dariush Mehrjui, Manijet Hekmat, Mohsen Amirousafiri (ირანი), Pawel Pawlikowski (დიდი ბრიტანეთი)და ა.შ.

111

B at u mi

ბათუმის კინოფესტივალის მთავარი მხარდამჭერი ქალაქ ბათუმის მერია გახლავთ. კინოფესტივალის მხარდამჭერების სია მოიცავს მრავალ ორგანიზაციას: საქართველოს ეროვნული კინოცენტრი, საქართველოს კულტურისა და ძეგლთა დაცვის სამინისტრო, აჭარის განათლების, კულტურისა და სპორტის სამინისტრო, ბრიტანეთის საბჭო, ფრანგული ინსტიტუტი, საელჩოები (იტალიის, აშშ-ის, ისრაელის, თურქეთის), პოლონეთის ფილმების ინსტიტუტი, პოლონეთის აუდიო-ვიზუალური ფონდი. ფესტივალის მხარდამჭერთა რიცხვს თანდათან კერძო სპონსორებიც უერთდებიან. მათ შორისაა სასტუმრო „რადისონი“, რომელიც სამი წელი იყო ფესტივალის პარტნიორი, სასტუმროები: „დივან სუითს“, „რჩეული“, „ადმირალი“, „ვანილა“, „ბათუმი პლაზა“ და ა.შ. BICT (ბათუმის საერთაშორისო კონტეინერების ტერმინალი) ასევე ფესტივალის მრავალწლიანი პარტნიორი გახლავთ. კინოფესტივალის ჩვენებები რამდენიმე ადგილას ტარდება. ძირითადი პროგრამის ფილმები წარმოდგენილია კინოთეატრ „აპოლოში“, მოკლემეტრაჟიანი ფილმების პროგრამა სასტუმრო „დივან სუითსის“ საკონფერენციო დარბაზში, ხოლო ღია კინოჩვენებები (სიახლე, რომელიც 2013 წელს დაინერგა) ქალაქის ცენტრალურ – „ერას“ მოედანზე. კინოფესტივალის გახსნისა და დახურვის ცერემონია ტარდება ბათუმის საზაფხულო თეატრში, რომელიც ბათუმის ბულვარში მდებარეობს და 1200 მაყურებელს იტევს. გახსნისა და დახურვის ფილმის ჩვენებაც ამავე თეატრში ხდება.

F e s ti v al T im e

ფესტივალის მიმდინარეობისას, ყოველ საღამოს, კინოფესტივალი აწყობს მიღებებს/ბანკეტს ფესტივალის სტუმრებისთვის სხვადასხვა რესტორნებსა და კაფეებში, სადაც მათ საშუალება აქვთ მიირთვან ადგილობრივი სამზარეულოს კერძები, ღვინო, და შეხვდნენ ერთმანეთს. შეხვედრების/საღამოების ადგილები ყოველწლიურად იცვლება, თუმცა ნაწილი ფესტივალის ხშირი ლოკაცია ხდება. მათ შორისაა: „ფან-ფანი“, „რჩეულის“ რესტორანი, სასტუმრო „შერატონის“ აუზის რესტორანი, „სანაპირო“, „შემოიხედე, გენაცვალე“, „კოშკი“ და სხვა. BIAFF კინოსკოლა – კინოფესტივალზე ახალგაზრდა რეჟისორებსა და სტუდენტებს საშუალება ჰქონდათ დასწრებოდნენ BIAFF კინოსკოლის (ხორციელდება აჭარის განათლების, კულტურისა და სპორტის სამინისტროს მხარდაჭერით) ტრენინგ-კურსებს. კინოსკოლის პროექტი დაიწყო 2011 წელს და ყოველწლიურად ახალგაზრდა კინორეჟისორებს სთავაზობს პროფესიულ, პრაქტიკული ხასიათის ტრენინგებს კინოგადაღების სხვადასხვა ასპექტის შესახებ.

– ეტაპი 1 – სექტემბერი, 2014 წ. – ბათუმის კინოფესტივალის პერიოდში 7-დღიანი ვორქშოფი „სცენარის განვითარება და ადაპტაცია“. ტრენერი – ცნობილი სცენარისტი/რეჟისორები – რუსტამ იბრაგიმბეკოვი და ირაკლი კვირიკაძე;

2014 წელს, BIAFF კინოსკოლის ფარგლებში, სამეტაპიანი ტრენინგ-კურსის ორგანიზება განხორციელდება:

– ეტაპი 3 – ნოემბერი, 2014 წ. – 3-4-დღიანი ვორქშოფი „პროდიუსინგი და ფილმის პროექტის მომზადება“ ქართველი პროდიუსერების მიერ.

– ეტაპი 2 – ნოემბერი, 2014 წ. – 7-დღიანი ვორქშოფი „მოკლემეტრაჟიანი ფილმების რეჟისურა“. ტრენერები: ცნობილი ქართველი რეჟისორები – საშა რეხვიაშვილი და მიხეილ კობახიძე;

112

– მრგვალი მაგიდა „რეგიონული კინოფონდი – პერსპექტივები აჭარის რეგიონში“ – შეხვედრას ესწრებოდნენ ბათუმის მერი, აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის კულტურის სამინისტროს, საქართველოს

– კანის კინოფესტივალის კრიტიკოსთა კვირეული – 2014 წლის ბათუმის კინოფესტივალის ერთ-ერთი სიახლე სპეციალური სექცია გახლდათ – „კანის კინოფესტივალის კრიტიკოსთა კვირეულის ფილმების კოლექცია“, რომელიც ორგანიზებული იყო კომპანია „აბლაბუდა ფილმის“ მიერ და საქართველოს კინოცენტრის მხარდაჭერით. აღნიშნული პროგრამის ფარგლებში წარმოდგენილი იყო 5 ფილმი (2013-2014 წწ.). კრიტიკოსთა კვირეული წელს ორმოცდამეთოთხმეტედ გაიმართა კანის კინოფესტივალის ფარგლებში და მის მთავარ მიზანს ახალი ტალანტების

B at u mi

F e s ti v al

T im e

BIAFF ინდუსტრიული შეხვედრები – კინოფესტივალის მენეჯმენტის მიერ წელსაც განხორციელდა ინდუსტრიული შეხვედრების ორგანიზება, რომელიც საქართველოს კინოცენტრის მხარდაჭერით, 2011 წელს დაიწყო. 2014 წელს შემდეგი შეხვედრა ჩატარდა:

კინოცენტრის, ადგილობრივი მთავრობის, კინოინდუსტრიის (ქართველი და უცხოელი) წარმომადგენლები. შეხვედრაზე წარმოდგენილი იყო დეტალური პრეზენტაცია აჭარის ა/რ კულტურის სამინისტროს კინოხელოვნების ხელშეწყობის სპეციალური პროგრამის შესახებ. მოწვეულმა სპიკერებმა (სილეზიის რეგიონული კინოფონდი (პოლონეთი), სერბეთის კინოცენტრი, სოფიის კინოფესტივალის ინდუსტრიული პლატფორმის კოორდინატორი) ისაუბრეს რეგიონული კინოფონდების უცხოური გამოცდილების შესახებ, რეგიონული კინოფონდების საქმიანობისა და კინოფესტივალებზე არსებული ინდუსტრიული პლატფორმის დადებით მხარეებზე. BIAFF 2014 კინოფესტივალზე წარმოდგენილი იყო ასევე მრავალი სხვა საინტერესო ღონისძიება:

ძიება და მათი სამომავლო მხარდაჭერა წარმოადგენს. სწორედ კრიტიკოსთა კვირეულმა შეუწყო ხელი შემდგომში საქვეყნოდ ცნობილი რეჟისორების (ბერნარდო ბერტოლუჩი, კენ ლოუჩი, ოთარ იოსელიანი, ლეო კარაქსი, თემურ ბაბლუანი, ფრანსუა ოზონი, ჟული ბერტუჩელი და სხვები) აღმოჩენას. კვირეულის პროგრამას ესწრებოდნენ კრიტიკოსთა კვირეულის სამხატვრო დირექტორი ჩარლზ ტესონი და საფრანგეთის აუდიოვიზუალური ატაშე ფანი ობერი, რომლებმაც ისაუბრეს ახალი ტალანტების აღმოჩენის მნიშვნელობაზე, მათი სწორი პოზიცირების სირთულეებზე და ფესტივალების როლზე, ფრანგული კინოს განვითარების განახლებულ სტრატეგიაზე.

113

– სერგო ფარაჯანოვისა და თენგიზ აბულაძის 90 წლისთავისადმი მიძღვნილი საიუბილეო ღონისძიებები: – სემინარი – „ფარაჯანოვის კინოშემოქმედება“. სემინარის მონაწილე ქართველმა და უცხოელმა კინემატოგრაფისტებმა გაიხსენეს ფარაჯანოვის შემოქმედება, ერთობლივი მუშაობის მომენტები და ა.შ.

კინოფესტივალი ყოველწლიურად აჯილდოებს ქართველ და უცხოელ კინემატოგრაფებს სპეციალური პრიზით „მსოფლიო კინემატოგრაფში შეტანილი წვლილისათვის“. 2014 წ. ეს ჯილდო გადაეცათ: – ავთო მახარაძეს და ირაკლი კვირიკაძეს (საქართველო)

B at u mi

სემინარის სპიკერები გახლდნენ: რომან ბალიანი, ზავენ სარგისიანი (ფარაჯანოვის მუზეუმის დირექტორი ერევანში),

ნანა ჯანელიძე, რეზო ჭეიშვილი, მიხეილ კობახიძე, ზაზა ხალვაში; მსახიობები: ავთო მახარაძე, ქეთი აბულაძე. სემინარების მოდერატორი – ლელა ოჩიაური.

F e s ti v al T im e

ანჟეი სლოვიცკი, იური მეჩითოვი და სხვები. – ფოტოგამოფენა – „ბათუმის თანამედროვე ხელოვნების სივრცეში“ ოთხი დღის განმავლობაში განხორციელდა გამოფენა, სადაც სერგო ფარაჯანოვის შესახებ იური მეჩითოვის ფოტოებისა და ერევანში არსებული ფარაჯანოვის მუზეუმის კოლაჟების კოლექცია იყო წარმოდგენილი. – კინოჩვენებები – კინოფესტივალზე აჩვენეს სერგო ფარაჯანოვის „ამბავი სურამის ციხისა“, „აშუღ-ქერიბი“ და თენგიზ აბულაძის ფილმები – „მონანიება“ და „ვედრება“. – სემინარი – „თენგიზ აბულაძის კინოშემოქმედება“. მონაწილეობდნენ რეჟისორის კოლეგები, მეგობრები:

– რომან ბალაიანს (უკრაინა) და რუსტამ იბრაგიმბეკოვს (რუსეთი/აზერბაიჯანი) BIAFF 2015 მომდევნო წლის13-20 სექტემბერს გაიმართება. კინოფესტივალის მენეჯმენტი ათი წლისთავის იუბილეს მრავალფეროვანი კინოპროგრამით, ცნობილი რეჟისორების მოწვევით, მასტერკლასებით და მრავალი საინტერესო ღონისძიებით აღნიშნავს. სიახლეები ფესტივალის შესახებ შეგიძლიათ იხილოთ შემდეგ მისამართებზე: www.biaff.org; www.facebook.com/biaffbatumi.

ზვიად ელიზიანი ბათუმის საერთაშორისო კინოფესტივალის მენეჯერი

B at u mi

F e s ti v al

T im e 114

Batumi Festival Time

115

BIAFF (Batumi International Art-house Film Festival) is clearly one of the major international cultural events in Batumi, not only bringing new, high quality art-house films and famous cinematographers, but also contributing to the further popularization of Batumi. BIAFF Festival guests and celebrities in past years have included world famous cinematographers: Bela Tarr (Hungary); Nuri Bilge Ceylan (Turkey); Zbigniew Rybczynski, Krzysztof Zanussi, Jerzy Radziwilowicz, and Jerzy Sturr (Poland); Pawel Pawlikowski (UK); Marlen Khutsiev and Irakli Kvirikadze (Russia); Jos Stelling (Netherlands); Abass Kiarostami, Dariush Mehrjui, Manijet Hekmat,

BIAFF

T im e

With further government and private sector support, Batumi has a strong chance to become not only the Top Tourism Destination in the country (and region) but also to position itself as a FESTIVAL CITY. The successful combination of Art/Cultural events, together with an attractive coastline, surrounding natural resources, Georgian wine and cuisine will add more value to the overall tourism potential and competitiveness of Batumi city.

F e s ti v al

With further development increasing the scale and format of festivals, Batumi has the opportunity to become a center of Cultural/Event tourism in both the Caucasus and Black Sea region. Recent ongoing infrastructural development has also contributed positively to these goals â&#x20AC;&#x201C; construction of new art spaces (such as the Batumi Musical Center and the Summer Theate) and development of new hotel projects such as the Divan Suites, Hilton, Kempinski, Holiday Inn, and Babylon Tower.

B at u mi

Batumi is gradually becoming the center for a variety of festivals in Georgia.This, for sure, is well connected to the development of the cityâ&#x20AC;&#x2122;s tourism potential. Batumi, which at this moment is considered one of the major tourism destinations of Georgia through its hosting of different international festivals (Jazz, Film, Classical Music etc.), is diversifying the tourism activities of the Adjara region. Adding interesting international cultural events to other tourist attractions makes the city more appealing to both domestic and international tourists.

116 AR; the British Council, French Institute and Polish Film Institute, and various embassies (US, Italy, Israel, Turkey, and Netherlands). Gradually, private companies also are joining that list, amongst which can be counted Radisson Blu, which has been the official partner hotel of the BIAFF festival for three years, as well as hotels Divan Suites, Rcheuli, Admiral, Vanila, and Batumi Plaza. The BICT (Batumi International Container Terminal) also provides sponsorship for BIAFF.

B at u mi

F e s ti v al

T im e

The BIAFF film festival takes place in several locations with the main program being screened at the Apollo Cinema, the Short Films program at Divan Suites Hotel and, during the evening, cinema lovers can enjoy the Open Air Cinema in the city center (a BIAFF novelty started in 2013) in Era Square. The opening and closing ceremony of the Festival is the held at the New Summer Theater on Batumi Boulevard, which can host around 1,200 people. The Opening and Closing film screening also take place at this location.

Mohsen Amirousafiri, and Ramtin Lavafipour (Iran), Otar Iosseliani, Alexander Rekhviashvili, Rezo Cheishvili, Mikheil Kobakhidze, Nana Jorjadze and Nana Janelidze (Georgia). The major supporter of the BIAFF festival, since its very beginning, has been Batumi City Hall, and the circle of festival supporters is increasing each year. The list includes– The Georgian National Film Center, The Ministry of Culture and Monument Protection of Georgia; The Ministry of Culture, Education and Sports of Adjara

Each evening, the BIAFF festival organizes receptions for festival guests at various restaurants and cafes where they can taste local dishes and wine while socializing. Each year these locations change, although some stay as annual partners. Among them can be named Fan-Fan with its unique atmosphere of boutique design, Rcheuli Restaurant, Sheraton Pool Terrace Café, Shemoikhede, Sanaprio, and Koshki. BIAFF Film School - As part of the BIAFF 2014 program, young filmmakers and film faculty students had the opportunity to attend the “BIAFF Film School” (a project supported by Ministry of Education, Culture and Sports of Adjara AR).The BIAFF Film School,

118 which was launched in 2011 as an annual project, provides a unique opportunity for young filmmakers to get professional training and practical insight into various aspects of film-making from wellestablished trainers/film directors both from Georgia and abroad.

B at u mi

F e s ti v al

T im e

The following three-stage training course was suggested in 2014 in the framework of the BIAFF Film School: - I Stage - September, 2014 – during the Batumi Film Festival a sevenday workshop is conducted in “Script development and Adaptation” by well-known director/scriptwriters Rustam Ibragimbekov (Russia/ Azerbaijan) and Irakli Kviriakadze (Georgia). - II Stage - October, 2014. – A seven-- day workshop in “Short Film Directing” by famous Georgian Directors, Sasha Rekhviashvili and Mikheil Kobakhidze. - III Stage - November 2014 – 3-4 day workshop in “Producing and Film Project Preparation” provided by Georgian producers. BIAFF industry meetings - in 2014 the festival management continued the BIAFF industry meeting series, which was started in 2011, and organized a roundtable with the participation of both local and foreign representatives of the cinema industry. In 2014, the following event was organized: - Roundtable “Regional Film Fund – Perspectives of the Adjara Region” - attended by representatives of the Ministry of Culture of Adjara AR, the Georgian National Film Center, the Mayor of Batumi city, local government bodies, film industry representatives (Georgian

and international), and the regional film fund of the Silesia region (Poland). Detailed information was provided about a special program of the Ministry of Culture of Adjara AR “supporting the development of the cinema sector.”Representatives of Silesia Region’s film fund (Poland), Serbia Film Center, and “Sofia Meetings” (the industry platform of Sofia International Film Festival) provided an overview of regional film fund concepts, and pointed to the benefits such projects bring to the region, the importance of industry co-production platforms at film festivals, and success stories from other countries. The major goal of the meeting was to highlight the importance of regional film fund formation, further development of the BIAFF festival co-production platform for the Adjara region and to get feedback from the cinema industry about further perspectives and action needed in this direction. BIAFF 2014 featured many interesting events for cinema lovers, such as: - Special Section of BIAFF 2014 festival Collection of “Cannes of Cannes Critic’s Week Films” - One important novel addition to the BIAFF festival in 2014 was screenings of a collection of films from “Cannes of Cannes Critic’s Week” which was organized by the company “Ablabuda Films” and supported by the Georgian National Film Center. Five films were presented in this section for audiences from the 2013-2014 program of the Cannes festival. Cannes Critic’s week was held 54 times this year, and its major goal is to seek new talent and afterwards to support their successful development. With help of the critics’ week sessions, many modern well-known directors have been discovered, such as Bernardo Bertolucci, Ken

119 at newly opened “Batumi Contemporary Art Space”. During 4 days cinema lovers, tourists could see this unique exhibition.

The program was attended by Charles Tesson (art director of the Cannes Critic’s Week and famous art critic in France) and Fanny Aubert (Attaché of the French Audiovisual Fund). A special event/ master class was arranged with them during which they spoke about discovering and promoting new talents and issues of France’s policy in the cinema sector. This was the first year of cooperation, and BIAFF management hopes to continue this cooperation in future .

• Screenings of films of Parajanov and Abuladze – “Legend of Surami Fortress” & “Ahuq Kerib” by Parajanov and “Repantence” & “Vedreba” by Tengiz Abuladze.

- Special events dedicated to the 90 year anniversary of famous film makers Sergei Parajanov and Tengiz Abuladze – as part of a special program, the following events were organized to honor the memory of these two great film directors:

• Seminar “Cinema Of Tengiz Abualdze” - friends and colleagues of Tengiz Abuladze talked to the audience about his cinema, work etc. Among the speakers were – Nana Janelidze, Mikheil Kobakhidze, Rezo Cheishvili, Zaza Khalvashi, actors – Avto Makaharze, Keti Abuladze (acting in famous film of Abuladze – “Repentance”).

- Roman Balayan (Ukraine) and Rusatam Ibragimbekov (Russia/ Azerbaijan) BIAFF 2015 will take place from 13-20 September, 2015 and will be the 10th year anniversary of the festival. Management has a very interesting and diverse program planned, with the finest collection of the latest films, famous guests and master classes. Updates and news about the BIAFF festival can be found and followed on – www. biaff.org, www.facebook.com/biaffbatumi.

By Zviad Eliziani (Manager of BIAFF Film Festival)

T im e

• Photo exhibitions - The photo collection of Yuri Mechitov, depicting Sergey Parajanov’s cinema carreer as well as photo collages of Parajanov from the Parajanov Museum of Yerevan were exhibited

- Avto Makharadze (famous actor, Georgia) and Irakli Kvirikadze (Georgia)

F e s ti v al

• Seminar “Cinema of Sergei Parajanov” - friends and colleagues of Parajanov- both Georgian and foreign cinematographers -discussed his cinema. Among the speakers were – Roman Balayan, Zaven Sargisian, Andrzej Slowicki, and Yuri Mechitov.

The BIAFF festival each year awards selected Georgian and foreign cinematographers with a special prize – the “BIAFF Lifetime Achievement Award for Contribution to World Cinema”. In 2014, this award was granted to:

B at u mi

Louchi, Otar Ioseliani,Temur babluani, Fransua Ozon, Julie Bertucheli, and others.

T h e C e n t u ri e s Old Charm o f th e B at u mi B o ta n i c al G ard e n

120

ბათუმის ბოტანიკური ბაღის საუკუნოვანი ხიბლი მაგნოლიების ხეივანი, მთის კამელიები, ცად აზიდული კვიპაროსები, სექვოიები, ევკალიპტები, მუხები, ამბრის ხეები, გრაციოზული ბამბუკები, არომატული ქაფურები, ოსმანთუსები, პიერისები, გარდენიები, სამეფო ვარდები, წელიწადის თვეების მიხედვით მოყვავილე დეკორატიულ-ყვავილოვანი მცენარეები, მსოფლიოს სუბტროპიკულ მცენარეთა მდიდარი კოლექციები, პანორამული ხედები შავ ზღვაზე და წყლის სივრცის უსასრულობა – ასეთია დღეს ბათუმის ბოტანიკური ბაღი. აჭარის სტუმრებს ბათუმიდან სულ რაღაც ცხრა კილომეტრში ბუნების მიერ ნაბოძები მშვენიერება ელით. მწვანე კონცხის უნიკალური ტერიტორია რამდენიმე თაობის მეცნიერთა წარმატებული ნაშრომის შედეგია. თუმცა, ვიდრე აქაურობა

ტურისტების საყვარელი ადგილის სტატუსს მიიღებდა, ის ბათუმის მხარეში ერთ-ერთი პირველი მოაგარაკეს, მეჩესლავ დ’ალფონსის ყურადღების ფოკუსში ხვდება. მეჩესლავ დ’ალფონსი მწვანე კონცხზე ნატიფი გემოვნებით ბაღს აშენებს. ცნობილი ფრანგი მებაღე ზღვისპირა პარკის ერთ-ერთი დამაარსებელიცაა. მან ბათუმის ბულვარის გაშენება 1880-იან წლებში დაიწყო. დ’ალფონსი საფრანგეთიდან იშვიათ დეკორატიულ მცენარეებს იწერს: ოლეანდრები, პალმები, კვიპაროსები, კედრები, ფიჭვები, ზეთისხილი, ქვამუხა და სხვა. ბათუმის სანაპირო იმდენად ლამაზდება, რომ თამამ კონკურენციას უწევს მონტე კარლოსა და კანის შესანიშნავ ბაღებს. ამჟამად დ’ალფონსის აგარაკი ბოტანიკური ბაღის ერთ-ერთი თვალსაჩინო ნაწილიცაა და „ქვედა პარკად“ მოიხსენიება. ამიერკავკასიის შავი ზღვის სანაპიროზე მცენარეთა

121 იყო წიწვოვნების, ევკალიპტების, პალმების, აკაციებისა და სხვადასხვა სუბტროპიკული, ხეხილოვანი და დეკორატიული მცენარეები. ბათუმის სოფლის მეურნეთა საზოგადოების დახმარებით ბაღმა კავშირი დაამყარა მსოფლიოს სხვადასხვა სუბტროპიკულ ოლქებთან და ბოტანიკურ ბაღებთან, 1913 წელს კი შავი ზღვის სანაპიროს „რუსკაია რივიერას“ გამოფენაზე, პეტერბურგში, მცენარეების საინტერესო კოლექციით ოქროს მედალი მოიპოვა. ბაღის მაშინდელი და დღევანდელი მთავარი ღირსებაა ლადშაფტურ-გეოგრაფიული დაგეგმარების პრინციპი. შეიქმნა რამდენიმე ფიტოგეოგრაფიული – ამერიკის, იაპონიისა და შორეული აღმოსავლეთის, ჰიმალაისა და ტროპიკული მთიანეთის, ავსტრალიის, ჩილეს და ახალი ზელანდიის განყოფილებები. ა. კრასნოვის მიერ არჩეული ლადშაფტურ-გეოგრაფიული პრინციპი პირველი პროგრესული მიმართულება იყო, რომელმაც თავისი დადებითი გავლენა იქონია სხვა ბოტანიკური ბაღების სტრუქტურაზე. ბათუმის ბაღის მოწყობაში დიდი წვლილი მიუძღვის ლონდონის სამეფო ბოტანიკური ბაღიდან მოწვეულ აგრონომ-დეკორატორ იასონ გორდეზიანს. მისი ნიჭი მშენებარე ბათუმის გამწვანებასაც მოხმარდა. ბათუმის ბოტანიკურმა ბაღმა პირველი მსოფლიო ომის წლებშიც კი შეძლო იერსახის შენარჩუნება. აქ დაარსდა ბიბლიოთეკა, თესლთა გამოსაცდელი სადგური, შეიქმნა ჰერბარიუმის ფონდი. საინტერესოა, რომ 1912 წელს შექმნილი ჰერბარიუმი შეტანილია საერთაშორისო საჰერბარიუმო სისტემაში. მისი ფონდი დღეისათვის 41 ათასამდე საჰერბარიუმო ფურცელს ითვლის და 1298 გვარის 3500-მდე სახეობითაა წარმოდგენილი. ინტროდუქციის ერთ-ერთ ინიციატორად გეოგრაფი, ბოტანიკოსი და მოგზაური ე. ტატარინოვი მოიაზრება. მან ბათუმის სანაპიროზე 1892 წელს 10 ჰა ფართობზე შექმნა ე.წ. „სააკლიმატიზაციო ბაღი“. იმ დროისათვის აქ უკვე არსებობდა მარადმწვანე მერქნიან მცენარეთა მდიდარი ასორტიმენტი. ამჟამად ეს პარკიც ბათუმის ბოტანიკური ბაღის ნაწილია. მას „ზედა პარკს“ უწოდებენ. მრავალი წლის განმავლობაში ბაღის შექმნის ინიციატორი ბათუმის სოფლის მეურნეთა საზოგადოება იყო. ბაღის გაშენების იდეა ბათუმში 1893 წელს სტუმრად მყოფ ხარკოვის უნივერსიტეტის პროფესორს, ანდრეი კრასნოვსაც დაბადებია. 1912 წლის 1 ივლისს კრასნოვი ბაღის დირექტორად დაინიშნა. ცოტა ხანში ბოტანიკური ბაღი საიმპერატორო ბრძანებაზე დაფუძნებულად გამოცხადდა. 1913 წლის გაზაფხულზე დასარგავად უკვე მომზადებული

1921 წლის მერქნიან მცენარეთა პირველი ინვენტარიზაციით დადგინდა, რომ ბათუმის ბოტანიკური ბაღის კოლექცია 917 სახეობას შეადგენდა. გასული საუკუნის 20-იანი წლების დასაწყისიდან ბაღში შეიქმნა სამეცნიერო განყოფილებები. 1930-იანი წლებიდან აქ პირველი საგანმანათლებლო ექსკურსიებიც შედგა. ტერიტორია ყოველწლიურად 60 ათას დამთვალიერებელს ემსახურებოდა. დღეს ბათუმის ბოტანიკური ბაღი კიდევ უფრო მეტ მნახველს იზიდავს. 2014 წლის აგვისტოს ჩათვლით, ბაღმა 154770 ადამიანს უმასპინძლა. მეზობელი ქვეყნებიდან ჩამოსული სტუმრების გარდა, ბაღი მოინახულეს ბრაზილიელებმა, არაბეთის გაერთიანებული საემიროების წარმომადგენლებმა, ყატარის, ტუალოს, ავსტრალიისა და ახალი ზელანდიის მოქალაქეებმა. წლის ნებისმიერ დროს, ბაღი, თავისი განუმეორებელი ბუნებით ძლიერ შთაბეჭდილებას ახდენს დამთვალიერებელზე.

T h e C e n t u ri e s Old Charm o f th e B at u mi B o ta n i c al G ard e n

მაგნოლიების ხეივანი, მთის კამელიები, ცად აზიდული კვიპაროსები, სექვოიები, ევკალიპტები, მუხები, ამბრის ხეები, გრაციოზული ბამბუკები, არომატული ქაფურები, ოსმანთუსები, პიერისები, გარდენიები, სამეფო ვარდები, წელიწადის თვეების მიხედვით მოყვავილე დეკორატიულ-ყვავილოვანი მცენარეები, მსოფლიოს სუბტროპიკულ მცენარეთა მდიდარი კოლექციები, პანორამული ხედები შავ ზღვაზე და წყლის სივრცის უსასრულობა – ასეთია დღეს ბათუმის ბოტანიკური ბაღი

T h e C e n t u ri e s Old Charm o f th e B at u mi B o ta n i c al G ard e n

122

როგორც უკვე აღვნიშნეთ, ბაღი ფიტოგეოგრაფიული პრინციპითაა გაშენებული. დამთვალიერებელს შეუძლია გაეცნოს სხვადასხვა კონტინენტის ან მსხვილი გეოგრაფიული ოლქის მცენარეთა ნიმუშებს – სამხრეთამერიკულს, ავსტრალიურს, ახალზელანდიურს, მექსიკურს, ჰიმალაიურს, აღმოსავლეთაზიურს, ჩრდილოამერიკულს, ხმელთაშუაზღვისპირეთისა და ამიერკავკასიის ტენიანი სუბტროპიკების ფლორას. ბაღში შეგიძლიათ იხილოთ დეკორატიულ-ლანდშაფტური ექსპოზიციები, რომლებიც წარმოდგენილია იაპონური მინიატურული ბაღების, წელიწადის დროების მიხედვით მოყვავილე მცენარეთა პარტერით, მიქსბორდიურებით და წყლის დეკორატიული აუზებით. ბაღის ინფრასტრუქტურა წლიდან წლამდე იხვეწება. თბილ სეზონზე ბათუმის ბოტანიკური ბაღი მუშაობს დილის რვა საათიდან საღამოს ცხრა საათამდე. ბაღში შესვლა ფასიანია (უცხო ქვეყნის მოქალაქე – 8 ლარი, ბავშვები და მოზარდები 10-დან 16 წლამდე – 1 ლარი). ბაღი ადაპტირებულია შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე ადამიანებისთვის. დამთვალიერებელს შეუძლია ისარგებლოს ქართულ, გერმანულ, ინგლისურ, რუსულ და თურქულენოვანი გიდების მომსახურებით (ფასი: 30 ლარი). გიდი ექსკურსიებს სხვადასხვა მიმართულებით უძღვება. მაგალითად,

მწვანე კონცხიდან – აქ მოინახულებთ ქვედა პარკს, სამხრეთამერიკულ ფლორისტულ განყოფილებას, გადაიხედავთ ზღვისკენ (ადმინისტრაციის შენობასთან), მოინახულებთ ახალზელანდიურ, ავსტრალიურ, ამიერკავკასიის ტენიანი სუბტროპიკების, აღმოსავლეთ აზიურ განყოფილებებს ქვედა მინიატურული ბაღით, ჰიმალაიურ, ევროპულ, მექსიკურ, ჩრდილოამერიკულ, ზღვისპირა პარკს. თუ ზღვისპირა პარკიდან დაიწყებთ, გზად ნახავთ ჩრდილოამერიკულ, მექსიკურ, იაპონური ქვის ბაღის გავლით აღმოსავლეთაზიურ, ჰიმალაიურ, ავსტრალიურ, ამიერკავკასიის ტენიანი სუბტროპიკების, ახალზელანდიურ განყოფილებებს, ზედა პარკის, ადმინისტრაციის შენობის გავლით, სამხრეთამერიკულ განყოფილებას და ქვედა პარკს. ქვედა პარკი რკინიგზის ბაქან „მწვანე კონცხის“ მხრიდან, მთავარი შესასვლელიდან იწყება. პარკის გზისპირზევე იხილავთ მარადმწვანე, დიდტანიან, ჩრდილოამერიკულ ვეიმუტის ფიჭვს (Pinus strobus), დიდყვავილა მაგნოლიისა (Magnolia grandiflora) და იაპონური კამელიის (Camellia japonica) ხეივნებს. ზედა პარკი ზღვის მხარეს რკალისებრად განლაგებული იაპონური კრიპტომერიების (Crypto-meria japonica) მწკრივით იწყება. წყლისკენ მიქცეული ულამაზესი ხედი ადგილობრივი,

123

ზღვისპირა პარკი ბოტანიკური ბაღის უკიდურეს ჩრდილოდასავლეთ დაბლობის 4 ჰა ფართობზეა გაშლილი და დეკორატიულ თუ ბალახოვან მცენარეთა მდიდარი კოლექციით გამოირჩევა. დამთვალიერებელს თუ რომელიღაც მცენარე მოეწონა, შეუძლია შეიძინოს კიდეც. ბოტანიკურ ბაღში დამხმარე სანერგე მეურნეობაა, სადაც სპეციალურად სარეალიზაციოდ გამოჰყავთ მრავალი სახეობის ეგზოტიკური მცენარე. აგრეთვე, ბათუმის ბოტანიკური ბაღის სპეციალისტებს შეუძლიათ საჭირო კონსულტაციებისა და რჩევების მიცემა თემებზე: მცენარის დარგვა, დაკალმება, გამოყვანა, მოვლა – როგორც ოთახის პირობებში, ისე ღია გრუნტში. საოთახო მეყვავილეობა, ბაღ-პარკების, ეზოების, აივნების, ოფისების ფლორისტული გაფორმება და სხვ. აღსანიშნავია, რომ დღეს ბათუმის ბოტანიკურ ბაღს თესლების გაცვლითი პროგრამით ურთიერთობა აქვს ჩრდილოეთ ამერიკის, ავსტრალიის, ევროპისა და აზიის ქვეყნების 278 ბოტანიკურ ბაღთან, უნივერსიტეტთან და სხვა სამეცნიერო დაწესებულებასთან. ბაღის ტერიტორიაზე მოძრავი ელექტრომობილები მაქსიმალურად კომფორტულს ხდის ადგილობრივ თუ უცხოელ ვიზიტორთა გადაადგილებას. ასე რომ, ფიტოგეოგრაფიული განყოფილებებისა და პარკების დათვალიერებას ან უბრალოდ, გასეირნებას ოთხი უსაფრთხო და ეკოლოგიურად სუფთა ტრანსპორტი ემსახურება. ბაღი გვთავაზობს საკემპინგე, საპიკნიკე და საქორწილო მომსახურებას. ბაღის ადმინისტრაციის მიმდებარე ტერიტორიაზე არის უკაბელო ინტერნეტი. დამთვალიერებელს შეუძლია სამახსოვროდ ბოტანიკური ბაღის სათბურში გამოყვანილი მცენარე ზღვისპირა პარკის ტერიტორიაზე მდებარე მცენარეთა სალონში შეიძინოს. ბაღში აღინიშნება როგორც საერთაშორისო, ასევე ადგილობრივი დღესასწაულები, ტარდება გამოფენები, ფოტოსესიები, კინო და სამოდელო ჩვენებები, სპორტული ღონისძიებები. 1997 წლიდან, ბათუმის ბოტანიკური ბაღი გაწევრიანებულია ბოტანიკური ბაღების საერთაშორისო საბჭოში. საუკუნოვანი არსებობის მანძილზე ბაღი აგრძელებს საქმიანი ურთიერთობების ტრადიციას სხვადასხვა ქვეყნების ბოტანიკურ ბაღებთან და მონათესავე დაწესებულებებთან. მას ყოველწლიურად ბიოლოგიის დარგის სულ უფრო მეტი სპეციალისტი, სტუდენტი, მოსწავლე და ტურისტი სტუმრობს.

ირმა კახურაშვილი

T h e C e n t u ri e s Old Charm o f th e B at u mi B o ta n i c al G ard e n

აბორიგენული ფლორის წარმომადგენლების – მურყნის (Alnus), წაბლის (Castanea), წიფლის (Fagus), ცაცხვის (Tilia) უნიკალური ეგზემპლარებით იქსოვება.

T h e C e n t u ri e s Old Charm o f th e B at u mi B o ta n i c al G ard e n

124

The Centuries Old Charm of the Batumi Botanical Garden The alley of magnolias, camellias, skyrise cypresses, sequoias, eucalyptus, oaks, liquidambars, gracious bamboos, olive trees, royal roses and other decorative blossoming plants, rich collections of the world’s subtropical plants, panoramic views out over the Black Sea – this is what the Batumi Botanical Garden is like today. Located a mere nine kilometers from Batumi city, the beauty of nature awaits guests of Adjara. The garden spreads across the territory of the Green Cape and is the result of the successful work

of three generations of scientists. Before becoming a tourist hotspot, the area drew the attention of famous French gardener, Mecheslav D’Alphonse, who was one of the first to settle on the territory. He

125

D’Alphonse ordered rare decorative plants from France, including oleanders, palms, cypresses, cedars, pine trees, olive trees, and holm oaks. The coastline of Batumi became so beautiful that it dared to rival the coastline gardens of Monte Carlo and Cannes.The estate of D’Alphonse is currently a highlight of the Batumi Botanical Garden and is named the “lower garden”. Among the initiators of introducing different plants to the Black Sea coast is geographer, botanist and traveler, E. Tatarinov. In 1892, he created the so-called “acclimatization garden” on 10ha of territory on the coast of Batumi. At the time, the place already had a rich collection of evergreen plants and today this garden is also part of the Batumi Botanical Garden and is known as the “upper garden”. For many years, the driving force behind the development of the garden was the Batumi Society of Agriculturists.The idea of creating such a garden also crossed the mind of Andrey Krasnov, Professor at the Kharkiv University, who visited Batumi in 1893. On July 1, 1912, Krasnov was appointed the Director of the Batumi Botanical Garden and soon thereafter, the garden was confered on the basis of an Emperor’s Decree. In spring 1913, many plants, including coniferous trees, cypresses, palms, acacias and other subtropical fruit and decorative trees, were ready for planting. With the help of the Batumi Society of Agriculturists, the Batumi Botanical Garden established contacts with different botanical gardens and subtropical districts around the world and in 1913, the garden was awarded the gold medal at the Russian Riviera exhibition in Petersburg for its interesting collection of plants. The beauty of the Batumi Botanical Garden lies in its principle of landscape-geographic planning.The park has several phytogeographical zone sections, including: America, Japan, the Far East, Himalayas and tropical mountains, Australia, Chile and New Zealand.The principle of landscape-geographic planning chosen by A. Krasnov was the first progressive step that influenced the arrangement of other botanical gardens. Another person who made a great contribution to the development of the Garden was Jason Gordeziani, agriculturist and decorator of the London Royal Botanical Garden. The garden managed to preserve its look during World War I. A library, a seed testing laboratory and herbarium fund were added, and it is noteworthy that the herbarium created in 1912 is included in the International Herbarium System and currently contains 41,000 herbarium pages and 3,500 plant varieties of 1,298 families. The first stock take of plants, carried out in 1921, showed that the

Batumi Botanical Garden had 917 plant varieties. From the early 1920s, different scientific departments were created within the park and from the 1930s, the garden started receiving education tours, serving 60,000 visitors annually. Undergoing constant infrastructural development, today, the Batumi Botanical Garden attracts more visitors than ever. In the first ten months of 2014, the park hosted 154,770 people. Besides guests from Georgia’s neighboring countries, the garden was visited by the citizens of Brasil, UAE, Qatar, Tuvalu, Australia and New Zealand. The park is impressive any time of the year because of its diverse ecosystem. As already mentioned, the garden is set up on the basis of the phytogeographical principle. Visitors can learn about the flora of different continents or large geographic districts, including South America, Australia, New Zealand, Mexico, Himalayas, East Asia,

T h e C e n t u ri e s Old Charm o f th e B at u mi B o ta n i c al G ard e n

built a refined garden in the Green Cape and this became the first step towards the creation of the Batumi Botanical Garden.As a point of interest, it was also D’Alphonse who started the development of the Batumi Boulevard in the 1880s.

T h e C e n t u ri e s Old Charm o f th e B at u mi B o ta n i c al G ard e n

126

North America, Mediterranean and the humid subtropics of the South Caucasus. The park also includes decorative-landscape expositions of Japanese miniature gardens, seasonally blossoming plant sections and decorative water pools. During the warm season the Batumi Botanical Garden is open from 8:00 to 21:00. The entrance fee is 8 GEL for foreign citizens and 1 GEL for youngsters from 10 to 16. The park is adapted to host people with physical disabilities. Visitors can have guide service in Georgian, German, English, Russian and Turkish languages for 30 GEL. There are several guided tours through the garden. One starts at the Green Cape where you can see the lower garden, the South American section, get a view of the sea near an administrative building, check the sections of New Zealand, Australia, the humid subtropics of South Caucasus, and the East Asia section with a lower miniature garden, Himalayas, Europe, Mexico, North America, and the seaside park. If you start at the seaside park, you will go through the sections in the following order: North America, Mexico, Japanese stone garden, East Asia, Himalayas, Australia, the humid subtropics of the South Caucasus, New Zealand, the upper garden, an administrative building, South America and the lower garden. The lower garden starts at the Green Cape railway station where, at the very entrance, you can see large alleys of evergreen North American Pine (Pinus strobus), Southern Magnolia (Magnolia grandiflora) and Japanese Camellia (Camellia japonica).

127

Since 1997, the Batumi Botanical Garden has been a member of the International Council of Botanical Gardens and more and more specialists and students of biology, as well as tourists, visit it every year.

If a visitor happens to take a liking to a particular plant, it can be purchased in seed-form from the Botanical Garden Seed Farm where many exotic plants are grown for sales purposes. The consultants of the Batumi Botanical Garden can also give recommendations and advice on a variety of topics: planting, growing and taking care of a plant both at home and outdoors, indoor flower growing, and decorative arrangement of yards, balconies, and offices. It is worth noting that today the Batumi Botanical Garden has seed exchange programs with 278 botanical gardens, universities and schools of North America, Australia, Europe and Asia.

By Irma Kakhurashvili

The electric vehicles available in the Garden make it comfortable for local and foreign visitors to tour the park. Four safe and ecologically clean vehicles serve the park and can take visitors to all of its phytogeographic sections. The Batumi Botanical Garden also offers camping, picnic and wedding ceremony services. The territory adjacent to the garden administration has wifi and visitors can purchase plants in the plant store located in the seaside park. The Batumi Botanical Garden celebrates international and local holidays, holds exhibitions, photo sessions, film and fashion shows, sports events, and more.

T h e C e n t u ri e s Old Charm o f th e B at u mi B o ta n i c al G ard e n

The upper garden starts with a circular line of Cryptomeria japonica. The beautiful view over the sea is combined with local indigenous plants â&#x20AC;&#x201C; Alder (Alnus), chestnut (Castanea), beech (Fagus), and Tilia. The seaside park is spread across 4ha of space in the northwesternmost corner of the botanical garden and hosts a rich collection of decorative and herbal plants.

B e y o n d

T o u ri s m

128

ტურიზმის მიღმა სასტუმროს იქით რეალური სამყაროა... მკითხველო, გთხოვ, გამომყვე საქართველოში სამოგზაუროდ. შევეცდები შენი ყოფნა ამ ქვეყანაში უნიკალური და დაუვიწყარი იყოს შენთვის და მათთვის, ვისთანაც მოგიწევს ურთიერთობა. ქვემოთ მოცემულია რამდენიმე იდეა, რითაც შეგიძლია დაიწყო და შეაბიჯო ამ ქვეყნისა და მისი მოქალაქეების რეალობაში... საქართველოში ჩამოსვლამდე • წინასწარ შეისწავლე ადგილები, სადაც აპირებ წასვლას, რათა იცოდე, თუ რა განაპირობებს მათ უნიკალურობას

– ენა, დიალექტი, ჩვევები, ისტორია, მნიშვნელოვანი ადგილები და სხვა. ინტერნეტში ზღვა ინფორმაციაა არამხოლოდ მთლიანად საქართველოზე, არამედ მის ცალკეულ რეგიონებზეც. ეს დაგეხმარებათ განსხვავებების გარჩევაში, უხერხული კულტურული შეცდომებისგან თავის არიდებაში, და ნადვილი ინტერესის გაღვივებაში. გარდა ტექსტური მასალებისა, როგორიცაა, მაგალითად, „ვიკიპედია“ ან „გუგლის“ საძიებო სისტემა, საკმარისი ინფორმაცია მოიპოვება „იუთუბზე“ ან „ვიმეოზე“ ფილმების, კლიპების, სიმღერებისა და სხვა სახით. ამაყ ქართველებს, რომლებიც უხსოვარი დროიდან მოდიან, უზარმაზარი

129 ისტორია გააჩნიათ აღმოსაჩენად და შესასწავლად.

B e y o n d

• გირჩევთ, განსაკუთრებული ყურადღებით შეისწავლოთ ქართული სუფრა, თავისი წესებითა და რიტუალებით. სუფრა მრავალსაათიანი რთული ღონისძიებაა, რომელსაც ქართველთა კულტურაში ცენტრალური ადგილი უჭირავს. მას მრავალი დეტალი გააჩნია, რომლის გაგება დაგეხმარებათ უფრო აქტიურად ჩაერთოთ სუფრის პროცესში და მეტი სიამოვნება მიიღოთ. ინტერნეტში სუფრის შესახებ შეგიძლიათ წაიკითხოთ აქ: http://aof.revues.org/2342 ან აქ: http://www.mapageweb.umontreal.ca/tuitekj/publications/ Tuite-supra.pdf

T o u ri s m

• წამოიღეთ საჩუქრები თქვენი მასპინძლებისთვის და სხვა ადამიანებისთვის, ვისაც აქ შეხვდებით: სუვენირები, საფოსტო ბარათები, პატარა და დიდი დროშები, ქინძისთავები, მაცივრის მაგნიტები და სხვა. საქართველოში მიღებული ყურადღებისა და პატივისცემის გადახდა გაგიჭირდებათ, ხოლო გულუხვობის სანაცვლოდ არც იფიქროთ ფულის მიცემა, რადგან ეს შესაძლოა შეურაცხმყოფელი აღმოჩნდეს. ფულის ნაცვლად, უმჯობესია რაიმე საჩუქარი გასცეთ. თუ საქართველოში ყოფნისას ვინმეს სახლში დარჩენა მოგიწიათ • მოერიდეთ იმის აღნიშვნას, რომ რაიმე მოგეწონათ ვინმეს ოჯახში, ვინაიდან შესაძლოა ეს ნივთი გაჩუქონ. საჩუქარზე უარის თქმა თითქმის შეუძლებელია, და დიდი ალბათობაა, რომ უხერხულ სიტუაციაში აღმოჩნდეთ. • ასწავლეთ მათ რაიმე საინტერესო თქვენი კულტურიდან: კერძი, ენა, სიმღერა, ჩვევები, ნაკეთობები და სხვა. თქვენი მხრივ, ითხოვეთ, რომ გასწავლონ რომელიღაც ადგილობრივი საქმე, კერძი, ლექსი და ა.შ. არაფერი სჯობს ინფორმაციის მიღებას ადგილზე, ადგილობრივისგან. ეს გაცილებით უკეთესია, ვიდრე ტელევიზორში, ინტერნეტში ან წიგნში ამოიკითხოთ და მოისმინოთ ინფორმაცია. • დააკვირდით, რა სახის პრაქტიკული საჭიროებანი არსებობს სახლში ან სოფელში და დაფიქრდით, როგორ შეგიძლიათ თქვენ მათ მოგვარებაში მონაწილეობა. მოერიდეთ არარეალისტური დაპირებების მიცემას. • ეწვიეთ ადგილობრივ მერს ან მთავრობის სხვა წევრებს (არა სუფრისთვის, არამედ ურთიერთობისთვის). • იცოდეთ, რომ თქვენი დაგეგმილი თუ დაუგეგმავი ვიზიტი ადგილობრივ მოქალაქეებთან ან მთავრობის წევრებთან შესაძლოა მათი რუტინის დარღვევის მიზეზი გახდეს და სუფრაში გადაიზარდოს. ეს იმის ბრალია, რომ ქართველებს სჯერათ – „სტუმარი ღვთისაა“, და აუცილებლად ეცდებიან სტუმრის „პურ-მარილით“ გამასპინძლებას. • ბაღში, სამზარეულოში და სხვაგან შესთავაზეთ დახმარება,

თუ გაქვთ შესაბამისი უნარები ან სურვილი, ისწავლოთ რაიმე ახალი... ქართველი მასპინძელი ამაზე შესაძლოა ძნელად დაგთანხმდეთ, მაგრამ – ცდა ბედის მონახევრეაო... • ეწვიეთ ადგილობრივ სკოლას, თუ ის ღიაა. შესთავაზეთ ენის ან რაიმე სხვა საგანში გაკვეთილების ჩატარება, თქვენი სპეციალობის მიხედვით. • გადაუხვიეთ გატკეპნილი გზიდან (რა თქმა უნდა, მოერიდეთ საფრთხეს). • თუ სოფლიდან ქალაქში მიდიხართ, თან გაიყოლეთ ნაგავი. მრავალ სოფელს დღემდე არ აქვს მოწესრიგებული ნაგვის შეგროვებისა და გადამუშავების სისტემა. თუ არ შეიძლება ნაგვის დაწვა ღუმელში (შეშის ან ქაღალდის

T im e

T raB ve ey lo, n G ed o Trgia o u rin s mSt y l e

130

პროდუქტები), ან მისი საკვებად მიცემა შინაური ცხოველებისთვის, რას მოუტანს იგი მდინარეს ან ტყეს? პლასტმასი, ქიმიური ნივთიერებები, მინა და მეტალი ძალიან დიდი ხნის განმავლობაში არ იხრწნება ბუნებაში. ზოგიერთი ნარჩენისთვის ეს დრო საუკუნეებით და ათასწლეულებითაც კი განისაზღვრება! სოფლად ყველას არ ჰყავს ავტომობილი და არ შეუძლია ნაგვის სათანადო ადგილას წაღება. უფრო მდიდარ ქვეყნებში ნაგვის დაბინავება და მოვლა შესაძლოა პრიორიტეტია, თუმცა საქართველოში ხშირად ეს მეორეხარისხოვანია, რადგან პრიორიტეტი გადარჩენაზე ზრუნვაა. • წიგნები, რომლებიც აღარ გჭირდებათ, „ვისოლის“ ავტოგასამართ სადგურებში, ან თქვენს მასპინძლებთან და მეგობრებთან დატოვეთ. „ვისოლს“ აქვს პროგრამა, რომლის ფარგლებში შეგროვებულ წიგნებს ქვეყნის მასშტაბით არსებულ ბიბლიოთეკებს აწვდიან. თუ ინგლისურ ენაზე ინფორმაციას მომხმარებელი დღეს უკვე ინტერნეტის

მეშვეობით ღებულობს, ქართულ ენაზე ინფორმაციის მთავარი წყარო კვლავაც წიგნია. • დაუმეგობრდით აქაურ ადამიანებს „ფეისბუქით“. შეინარჩუნეთ კავშირი ახალგაცნობილ მეგობრებთან – მიუხედავად იმისა, რომ შესაძლოა არსებობდეს ენის ბარიერი. შემდეგ • გაუგზავნეთ ან დაუტოვეთ ადგილობრივ მეგობრებს თქვენი, მათი და მონახულებული ადგილების ფოტოები. • დაუტოვეთ USB მეხსიერების ბარათი ფოტოებითა და ვიდეოებით. • დაგეგმეთ შემდგომი ვიზიტი – უფრო ღრმა და დეტალური.

131

გირჩევთ, განსაკუთრებული ყურადღებით შეისწავლოთ ქართული სუფრა, თავისი წესებითა და რიტუალებით. სუფრა მრავალსაათიანი რთული ღონისძიებაა, რომელსაც ქართველთა კულტურაში ცენტრალური ადგილი უჭირავს

• დაეხმარეთ ადგილობრივ ჰუმანიტარულ პროექტებს (თუ მათ გააჩნიათ ანგარიშვალდებულება!). ეს შესაძლოა იყოს უპატრონო ბავშვთა სახლები, მიუსაფართა სახლები, უმუშევართა დახმარების, სამედიცინო, კულტურული მხარდაჭერის პროგრამები და მრავალი სხვა.

ზედაპირული, ბიზნესზე ორიენტირებული, ურთიერთობაზე ნაკლებად ფოკუსირებული ხალხი ჰგონიათ, შეეცადეთ გააქარწყლოთ ეს შეხედულება. ნორმალურია, იყო ის, ვინც ხარ და შენი კულტურა იყოს ის, რაც არის. ყველა ხალხსა და ყველა კულტურას აქვს დადებითი მხარეები.

• დაეხმარეთ თქვენს მასპინძლებს მათი სასტუმროს, გესთჰაუსის, ბიზნესისა თუ ადგილის პოპულარიზაციაში მეგობრების, ოჯახის, „ფეისბუქის“, TripAdvisor-ის, Lonely Planet-ის და სხვა პროგრამების საშუალებით. თუ კმაყოფილი დარჩით, დატოვეთ ამ საიტებზე დეტალები და რეკომენდაციები. ამ გზით წვლილს შეიტანთ ტურისტული ცოდნის ბაზის განვითარებაში და პოზიტიური გამოცდილებების შენარჩუნებასა და გაზრდაში.

ტონი ჰანმერი საქართველოში 1999 წლიდან ცხოვრობს. მას აქვს „ფეისბუქის“ ჯგუფი „სვანეთის აღორძინება“, რომელშიც 900-ზე მეტი წევრია გაერთიანებული www.facebook.com/ groups/SvanetiRenaissance/.

• თუ ქართველებს დასავლეთელები და უცხოელები ცივი,

მას და მის მეუღლეს ასევე აქვთ საკუთარი გესთჰაუსი ეცერში: www.facebook.com/hanmer.house.svaneti.

132

T o u ri s m

Now, reader, follow me on a journey through some of the endless variations on how to make your stay in Georgia truly unique, both for you and for those you interact with or stay with here. Below (in rough chronological order) are some ideas to get you started, out of your comfort zone and into the real lives of the country and its inhabitants... Before

B e y o n d

- Research the areas you'll be going to beforehand, so as to understand what makes them uniqueâ&#x20AC;&#x201D;language, dialect, customs, history, important places, and more. The internet has a wealth of information not only on Georgia as a whole, but also on its diverse regions. This will help you relate to what is different, avoid awkward cultural mistakes, and be perceived as having a genuine interest. Aside from text, e.g. in Wikipedia or Google news searches, there is now much available on Youtube or Vimeo, including films or film clips, dance, song, news and more. The ancient, proud peoples of Georgia and the Caucasus have a massive history to discover.

Beyond Tourism

â&#x20AC;˘ Learn especially how the Georgian supra, the feast ritual, works, including the differences for men and women, so as to contribute well. This potentially hours-long and complicated affair, a central part of the culture, the importance of which is hard to overstate, has many subtleties which definitely reward study and enable the foreign guest to more actively participate, earning considerable respect in the process.

B e y o n d

T o u ri s m

134

Online resources include: http://aof.revues.org/2342 or http://www.mapageweb.umontreal.ca/tuitekj/publications/Tuite-supra.pdf for example. • Bring gifts for your hosts or people you meet, especially from your home country: souvenirs, postcards, small or large flags, pins, fridge magnets, practical things like small tools, and so on. The attention and care lavished on you may far surpass what you can reciprocate, and money as "pay" in impromptu situations of generosity may easily be taken as an insult. But a tangible gift will not go wrong.

or homes may indeed disrupt routines and force the famed "supra machinery" into inconvenient motion... because Georgians will do their best to arrange a feast whenever a guest comes, going by the proverb "The guest is a gift from God". • Offer to help in the garden, barn, kitchen or wherever you have special knowledge or skills, or just where you are willing or wanting to learn something... this can be hard for Georgian hosts to accept, but try your best! • Try to visit a local school if it's open; offer to be of use especially for language examples or practice or in your area of specialty.

During, if you are able to visit or stay in someone's home or village

• Get off the beaten track (as long as you're neither trespassing nor placing yourself in danger).

• Avoid stating that you admire or like something in someone's home, or you may end up with it being pressed most forcibly onto you as a gift! This may then be nearly impossible to refuse, resulting in much awkwardness all around.

• Take some garbage back to bigger cities with you—including all of your own. Many villages and rural areas have neither organized garbage collection and storage programs, nor fines for those who litter, although the larger towns and cities may have both of these. If it can't be burnt in the family stove (wood and paper products), or fed to the farm animals or dogs, what good will it do in a river or forest? Plastics, some chemicals, glass and metal have ridiculously long lifetimes in nature, some of them estimable in centuries or millennia! Not everyone in rural areas has a vehicle and the luxury of taking their own non-biodegradable garbage to the proper place, which may be far away. Although this can be a priority in richer countries, often in Georgia it's less important than merely trying to survive.

• Teach them something interesting from your culture: food, language, a song, customs, crafts, etc.; ask to learn something in exchange (or vice-versa). There is nothing, for either party, like learning a thing first-hand, by participating, instead of from TV, internet or a book. • See what practical needs there are in the house or village, and think about what you can do to meet them in person. These might be of any size, depending on what you can handle. Try to avoid making unrealistic promises though. • Visit the local mayor or other government officials (not for the supra, the feast, but for the relationship!). • Realize, though, that drop-in or planned visits to official places

• Leave some books that you've finished with (any language, but especially Georgian, English, other EU languages, Russian, etc.) at Wissol fuel stations, or at your hosts' or friends' home. They have a program to get these into local libraries across the country, revitalizing or restarting from zero what used to be flourishing and important cultural places. Although in English and other large languages the internet might largely have replaced the local library,

135

• Make yourself unforgettable in the best ways; do the same for your experience! After • Send or leave them a printed, framed photo of yourself, or them, or scenery from your area or theirs. • Leave them a USB stick with photos or videos from your trip on it, if they have a computer or access to one. • Plan a follow-up trip, more in depth, to take in what you missed or discovered too late. • Donate to local humanitarian projects (if they have accountability!). These might include orphanages, programs to house or feed the homeless, refugee housing, job skill teaching programs, medical programs, cultural support centres or programs, and many more. • Promote their hotel, guest house, business and/or local area to others (friends, family, Facebook people, TripAdvisor, Lonely Planet, etc.) if it was good; give details and recommendations. In this way you'll both add to the growing tourism knowledge base and support whatever was worthwhile, helping it to continue. • If Georgians perceive Westerners or foreigners in general as shallow, cool in relationships, too business-minded, time-conscious and not relational enough, do your best to overturn these ideas! It's fine to be who you are, and for your culture to be what it is, and all people and cultures have good sides.

T o u ri s m

• Exchange Facebook friendships. Stay in touch, even if there is a language barrier and you can only post photographs.

Tony Hanmer has lived in Georgia since late 1999. He runs the “Svaneti Renaissance” Facebook group, now with over 900 members, at www.facebook.com/groups/SvanetiRenaissance/ . He and his wife also run their own guest house in Etseri: www.facebook.com/hanmer.house.svaneti

B e y o n d

in Georgian this process is far from complete.

Radisson Blu Hotel, Batumi

მაისი / may

Radisson Blu Hotel, Batumi

აპრილი / april

Em p l o y e e

o f

m o n th

Radisson Blu Hotel, Batumi

მარტი / march

Radisson Blu Hotel, Batumi

თებერვალი / February

th e

136

გელა ბაჯელიძე ტექნიკოსი Gela Bajelidze Technician

ავთანდილ ბეჟანიძე ელექტრიკოსი Avtandil Bezhanidze Electrician ასლან გოჩაძე მღებავი Aslan Gochadze Painter

ლევან ხომერიკი მზარეული Levan Khomeriki Cook

Radisson Blu Hotel, Batumi

ივნისი / june

ივლისი / july

Em p l o y e e

Radisson Blu Hotel, Batumi

137

th e

გელა კვირიკაძე რეცეფციონისტი Gela Kvirikadze Receptionist

o f

გოჩა გაბუნია რეცეფციონისტი Gocha Gabunia Receptionist

Radisson Blu Hotel, Batumi

აგვისტო / august

m o n th

ვარდო დუმბაძე დამლაგებელი Vardo Dumbadze House-keeper

EVENTS

e v e n t s

138

umami at the Radisson Blu Iveria Hotel

e v e n t s

140

outside catering at the Radisson Blu Iveria Hotel

141

e v e n t s

animal day at the Radisson Blu Iveria Hotel

e v e n t s

142

elderly people at the Radisson Blu Hotel, Batumi

Ice cream day at the Radisson Blu Hotel, Batumi

Staff meeting at the Radisson Blu Hotel, Batumi

143

Book donation at the Radisson Blu Hotel, Batumi

Concert & Exhibition at the Radisson Blu Hotel, Batumi

e v e n t s

Blood donation at the Radisson Blu Hotel, Batumi