Radisson #12 by Georgia Today Group

#.12 2014

A Publication of Radisson Blu

The Emigrantsâ&#x20AC;&#x2122; Kitchen pages: 44-53

სარჩევი contents A Publication of Radisson Blu

Radisson Blu Iveria Hotel Rose Revolution Square 1, 0108, Tbilisi, Georgia Tel: +995 32 2402 200 Fax: +995 32 2402 201 info.tbilisi@radissonblu.com radissonblu.com/hotel-tbilisi Radisson Blu Hotel Batumi 1, Ninoshvili Street, Batumi 6000, Georgia Tel: +995 422 255 555 Fax: +995 422 228 888 info.batumi@radissonblu.com radissonblu.com/hotel-batumi

პროექტის მენეჯმენტი: ჯორჯია თუდეი ჯგუფი Project Management Georgia Today Group

ემიგრანტების კულინარია The Emigrants’ Kitchen

სიყვარულით ბაქოდან და თბილისიდან With Love From Baku & Tbilisi

www.georgiatoday.ge

ნომერზე მუშაობდნენ/Contributors: მაკა ბიბილაშვილი/Maka Bibilashvili ლაშა გაბუნია/Lasha Gabunia ტონი ჰანმერი/Tony Hanmer ბაია ძაგნიძე/Baia Dzagnidze თათია კუხალაშვილი/Tatia Kukhalashvili ანი ლოლაძე/Ani Loladze ქეით დევისი/Katie Davies ბაჩო კვირტია/Bacho Kvirtia ზვიად ნიკოლაიშვილი/Zviad Nikolaishvili ირმა შარიქაძე/Irma Sharikadze

ექვთიმე თაყაიშვილი საგანძურის მცველი Ekvtime Takaishvili Defender of the Treasure

c o n t e n t s

ტოპ პოზიცია: პიერ ფარესი Top position: Pierre E. Fares

Tbilisi rustaveli avenue 50/1 Tel. 2920850 | zegna.com

DSQUARED2

DSQUARED2 37-39 Kostava Str. tel: 2368461 48 Chavchavadze Ave. tel 2253545

37-39 Kostava Str. tel: 2368461 48 Chavchavadze Ave. tel 2253545

სარჩევი c o n t e n t s

contents ქართული ხუთჯვრიანი დროშა The Georgian Five Cross Flag

„მუღამში მყოფთა“ „მედიტაციები“ “Meditations” of The Groove

106 „ბათუმის ეზოს ამბები“ Batumi Backyard Stories

142 ირმა შარიქაძის ფოტოპროექტი Irma sharikadze's photo session

122 მოგზაურობა დროში, ქართულ სტილში Time Travel, Georgian Style

150 152

თვის თანამშრომელი Employee of The month

ღონისძიებები events

w e l c o m e

l e tt e r

ძვირფასო სტუმრებო! მაქვს პატივი და შესაძლებლობა, სასტუმრო „რადისონ ბლუს“ სტუმრებს თბილისსა და ბათუმში, ამჯერად საქართველოში "რადისონ ბლუს" სასტუმროების გენერალური მენეჯერის რანგში მოგესალმოთ. სასტუმროების სინერგია საუკეთესო გადაწყვეტილებაა, რადგან ჩვენ გვყავს განუმეორებელი ტალანტი ორივე სასტუმროში. გვჯერა, ერთად ძალიან ძლიერ გუნდად ჩამოვყალიბდებით. ჩვენი გუნდი კიდევ უფრო გაძლიერდა მას შემდეგ, რაც სასტუმრო „რადისონ ბლუ“ ბათუმის ახალი მენეჯერი პიერ ფარესი შემოგვიერთდა. რუბრიკაში „ტოპ–პოზიცია“ ის თავად მოგიყვებათ საკუთარ თავზე და მსოფლიოს გარშემო უმაღლესი კლასის სასტუმროების მართვის მისეულ გამოცდილებაზე. დარწმუნებული ვარ, ის გახდება ჩვენი ბათუმის გუნდის უაღრესად სასარგებლო წევრი და უახლოეს წლებში გაერთიანებული ძალისხმევით ახალ სიმაღლეებს მივაღწევთ. დაინტერესდით ჩვენი ახალი კულინარიული ტურით იტალიაში, რომელიც ჩვენმა მილანელმა შეფ–მზარეულმა ლუკა ბეკალიმ თქვენთვის – ექსკლუზიურად სასტუმრო „რადისონ ბლუს“ რესტორნების სტუმრებისთვის უზრუნველყო. „5 ნაბიჯი იტალიისკენ“ არის ინდივიდუალური მიდგომა კლასიკური იტალიური სამზარეულოსადმი. ლუკა ბეკალი ნაბიჯ-ნაბიჯ გაზიარებთ იტალიის ჭეშმარიტ სულისკვეთებას. ჩვენი ჟურნალის სარედაქციო გუნდმა, რომელიც ყოველთვის ცდილობს, მოიძიოს განსაკუთრებულად საინტერესო საკითხავი, ამჯერად კიდევ უფრო მეტი ექსკლუზიური სტატია მოგიმზადათ საქართველოს უნიკალური ისტორიის, კულტურისა და ხელოვნების შესახებ. აღმოაჩინეთ ღვინის წარმოების უნიკალური ტექნოლოგია, რომელიც 8000 წლის წინ იღებს სათავეს და დღეს „იუნესკოს“ მიერ არის დაცული. ასევე გაეცანით აუცილებლად მოსანახულებელ ადგილებს ბაქოსა და თბილისში, სადაც მეგზურობას ჟურნალ „ნარგისის“ რედაქტორი ულვია რახმანოვა გაგიწევთ. იმედი გვაქვს, ისიამოვნებთ ჟურნალის კითხვით. დიდი მადლობა საქართველოში ყოფნისას ჩვენი სასტუმროების არჩევისთვის. მადლობელი ვართ მხარდაჭერისთვის და კვლავ ველით თქვენთან შეხვედრას თბილისსა და ბათუმში. საუკეთესო სურვილებით, მაიკლ ჯაკობი "რადისონ ბლუს" სასტუმროების გენერალური მენეჯერი საქართველოში

Dear Guests, As Cluster General Manager, Georgia, I have the great pleasure to welcome our Radisson Blu hotel guests, on behalf of our hotels in both Tbilisi and Batumi.The enhancing of synergies between the two properties made perfect sense as we continue to grow the brand and our talents in Georgia.With the combination of these various factors we will be sure to further enhance our already strong teams, brand and guest experience. Joining that team is Pierre E. Fares - the new Hotel Manager at the Radisson Blu Hotel in Batumi. He will tell you more about himself, and his experience in running top class hotel operations worldwide. I have no doubt he will be an asset to our team in Batumi and will enable them to reach new heights in the years to come. Check out our new culinary “5 Steps” tour through Italy as provided by our Milanese Chef, Luca Beccalli, in our Filini restaurant located in Radisson Blu Iveria Hotel, Tbilisi. It is a personal modern take on classic Italian cuisine and a step by step guide to the pure Italian spirit. Always on the search for something to capture your interest, our editorial team has packed this issue with more exclusive articles highlighting Georgia’s unique history, culture and art. Discover the fascinating history of wine production- going back an incredible 8000 years and with traditions now protected by UNESCO. Join us, too, as we take you on a comparative tour of must-see sites in Georgia and Baku as suggested by the fearless and entrepreneurial Ulviyya Rakhmanova, Editor in Chief of Azerbaijan’s Nargis magazine. We hope you enjoy reading our magazine and thank you again for choosing to stay in our hotels during your visits to Georgia. We are grateful for your support and look forward to hosting you in Tbilisi and Batumi again in the future. With best regards, Michael Jacobi Cluster General Manager, Georgia

THE LEADER FOR EXCEPTIONAL CLIENT SERVICE We serve what we know, with integrity and professionalism. We are approachable and committed to valuable relationships with our clients BDO is the leading Audit and Business Advisory Firm in Georgia with 14 years successful experience on audit, business advisory, tax, outsourcing and legal market. BDO is the member of BDO Network since 1 April 2009 and currently ranks 4th among the largest audit firms in the country.

www.bdo.ge

Fashion Hou se

ANN DEMEULEMEESTER

THE ROW

Fashion House

on House

Man & Woman Collection 16, Chavchavadze Ave., Tbilisi, Georgia 0179.: (+99532) 225 05 29

www.fashionhouse.ge; E-mail: info@fashionhouse.ge

Every color of life

in Niko Kherkeladze’s Art Niko Kherkeladze is modern worldwide known Georgian painter and writer. His Masterpieces are represented in different Museums and Galleries of the world. He owns different prizes and awards and despite this the is very modest person and definitely is Georgian Pride. Nikos Arts are very intriguer and amazing. They make you think of life’s eternal values. This are endless images in which every gesture is full of deep ritual meanings.

Make an excursion and visit Niko Kherkeladze’s world in his personal GALLERY PALITRA.

King Erekle II str. 8 Tbilisi,Georgia Tel +995 591 17 67 65, www.niko-kherkeladze.com, gallerypalitra@bigmir.net

position

TOP

t o p

p o s iti o n

position

პიერ ფარესი

მაიკლ ჯაკობი

თქვენ ახლახან დაინიშნეთ სასტუმრო „რადისონ ბლუ“ ბათუმის მენეჯერად. როგორ მოერგეთ ახალ ქვეყანას და სამუშაო გარემოს?

რას იტყვით პიერზე ამ ახალ გუნდში?

გარემოსთან შეგუება და ადგილობრივი მოსახლეობის გაცნობა ყველაზე ადვილი რამ იყო ბათუმში – განსაკუთრებით აზიაში, ჩრდილოეთ აფრიკაში, ახლო აღმოსავლეთსა და ახლა უკვე აღმოსავლეთ ევროპაში მუშაობის შემდეგ. მრავალმხრივ ნიჭიერი და მრავალფეროვანი გუნდი დამხვდა. სასტუმრო ბიზნესში თქვენი დიდი გამოცდილების გათვალისწინებით, როგორ გეგმავთ საკუთარი ცოდნის გამოყენებას სასტუმროს საქმიანობაში? როგორც უცხოელი სპეციალისტებისგან ამ ინდუსტრიაში, ჩვენგან ყოველთვის მოელიან ადგილობრივი ნიჭის განვითარების ხელშეწყობას ჩვენი ცოდნისა და გამოცდილების გაზიარების გზით და თითოეული ადამიანისთვის მისი სწავლებით. ეს სრულყოფილად ერწყმის კომპანიის საბოლოო სტრატეგიას - „ნიჭის განვითარებას“. რამდენიმე აზიურ ქვეყანაში მუშაობდით. რა მსგავსებებსა და განსხვავებებს გამოყოფდით ამ სფეროში საქართველოსა და იმ ქვეყნებს შორის, სადაც აქამდე გიმუშავიათ? სასტუმროებისა და მასპინძლობის ინდუსტრიის სფეროში ყველაზე დიდი განძი ხალხია. ყოველთვის მჯეროდა, რომ სადაც უნდა წახვიდე, განსხვავებები და გამოწვევები ყველგანაა. მაგრამ ყველაფერი იქამდე მიდის, თუ როგორ მიუდგები და რამდენად საუკეთესო გამოსავალს იპოვი ყველა არსებული შესაძლებლობიდან. აზიაში მასპინძლობისადმი დამოკიდებულება რამდენადმე განსხვავდება, იქ ამ მხრივ მდიდარი მემკვიდრეობა, განსხვავებული გრაციოზულობა, სითბო და მზრუნველობაა. ზაფხულის სეზონის მოახლოებასთან ერთად სასტუმროში რაიმე განსაკუთრებული გეგმა ხომ არ გაქვთ? უკვე სამი თვეა აქ ვარ და სასტუმრო დატვირთული სეზონისთვის ემზადება. მთავარი ფოკუსი გართობაზე იქნება: ფეხბურთის მსოფლიო ჩემპიონატი, დიჯეები, ბენდები და ცოცხალი მუსიკა. ასევე ვაუმჯობესებთ საკვებისა და სასმელების შემოთავაზებებს, ვამატებთ ახალ კერძებს მენიუში და ჩვენს რესტორნებში აზიის „გემოები“ შემოგვაქვს.

"რადისონ ბლუს" სასტუმროების გენერალური მენეჯერი საქართველოში

მოხარული ვარ, რომ პიერი ჩამოვიდა საქართველოში და შემოუერთდა „რეზიდორის“ სასტუმროების ჯგუფს, „რადისონ ბლუს“ ბრენდის მმართველ კომპანიას. პიერი ძალიან საინტერესო და მნიშვნელოვან პერიოდში შემოგვიერთდა. დარწმუნებული ვარ, მაღალი კლასის სასტუმროების მართვის დიდი გამოცდილება, ასევე მისი პოზიტიური დამოკიდებულება და ენერგია დაეხმარება ბათუმის ნიჭიერ გუნდს ახალი მწვერვალების დაპყრობაში მომდევნო წლების მანძილზე. რას იტყვით „რადისონ ბლუ ივერიასა“ და ბათუმის „რადისონის“ სასტუმროების სინერგიაზე? გვიამბეთ ამ ახალი სტრატეგიის შესახებ. ამ ორი სასტუმროს გაერთიანება ძალიან ლოგიკურია. ეს პროცესი გარკვეული ხნის წინ დავიწყეთ. ამ ეტაპზე დავაჯგუფეთ ჩვენი გაყიდვების, მარკეტინგისა და შემოსავლების ჯგუფები. ჩვენი კლიენტების უმეტესობა ძირითადად თბილისში მუშაობს ან თბილისში აქვს სათაო ოფისი. ამიტომ კარგი აზრი იყო გაყიდვების ერთი ჯგუფის ფუნქციონირება, რომელიც ორივე სასტუმროზე იმუშავებდა. ანგარიშგების განახლებული სისტემით, ჩემთვის ანგარიშგებით, ჩვენ გავაგრძელებთ გზების ძიებას ძალების გასაერთიანებლად და ერთმანეთის დასახმარებლად იმ სფეროებში, რომლის გაუმჯობესებაც გვჭირდება. ორივე სასტუმროში ნიჭისა და გამოცდილების უზარმაზარი მარაგი გვაქვს და თუ ამ ორს გავაერთიანებთ, ძალიან ძლიერი გავხდებით. ჩვენი სტრატეგიის ძირითადი კომპონენტია „ნიჭის განვითარება“ და ორი სასტუმროს გაერთიანებით საქართველოში ჩვენი კოლეგებისთვის კარიერული განვითარების მეტი შესაძლებლობის შექმნა.

sition

t o p

p o s iti o n

სასტუმრო "რადისონ ბლუ" ბათუმის ახალი მენეჯერი

Maison Martin Margiela PA R I S

19 Chavchavadze ave., 0179 Tbilisi, Georgia., Tel.: +995 32 225 33 15

24 Pierre E. Fares

Michael Jacobi

You were recently appointed as the Hotel Manager of Radisson Blu Batumi. How did you fit into the new country and work environment?

How do you see Pierre in this new Cluster Team?

t o p

p o s iti o n

New Hotel Manager at the Radisson Blu Hotel in Batumi

Adjusting and mixing with the local people is the easiest part of living in Batumi after having travelled and worked in Asia, North Africa, the Middle East and now Eastern Europe.The team is multi-talented and diverse- a great reflection of the true Georgian way. With your broad experience in the hospitality industry, how do you plan on implementing your knowledge in the hotel's activities? As expatriates in this industry, we are always expected to help hone the local talent by sharing our know-how and cascading it down to each individual.This comes in perfect alignment with the company's ultimate strategy to "Develop Talent". You have worked in several Asian countries. Do you find similarities, differences and challenges between any of those countries and Georgia in relation to the industry? Given that the biggest assets for the hospitality industry are its people, I have always had a personal conviction that wherever you go, differences and challenges are bound to be present. But it always comes back to your approach and how you make the best out of all those opportunities. Asian hospitality is somehow slightly different in its attitude- in its richness in heritage, grace, warmth and care. Do you have any special plans for the hotel as the summer season approaches? Having been here for almost three months, I have seen how the h o t e l i s p re p a r i n g for the busy season with a major focus on entertainment, such as the World Cup, DJs, bands, and the upgrading of its food & beverage offerings on its menus, with the aim of adding a flair of Asia to our restaurants.

Cluster General Manager, Georgia

I am delighted to welcome Pierre to Georgia and to the Rezidor Hotel Group, the management company of the Radisson Blu brand. Pierre joins us at a very exciting time and I am sure his wealth of experience in running top class hotel operations, combined with his positive attitude and high energy, will help our talented team in Batumi to reach new heights in the years to come. How do you see the synergy of Radisson Blu Iveria and Batumi Hotels? Tell us more about your new strategy. To form synergies between the two properties of course makes perfect sense and we started this process a while ago. So far we have clustered our Sales, Marketing, and Revenue teams. The majority of our clients are based in Tbilisi, so having one sales force to sell both properties was a logical step to take. With the revised reporting lines coming directly to me, we will continue to look for ways to combine our strength and to assist each other in the areas where we need improvement. We have an incredible amount of talent in our two properties and, put together, we will be very strong. A key component of our strategy is to "Develop Talent," and having two properties opens more doors for career development in Georgia for our colleagues.

radi s s o n

n e w s

კერძები და კოქტეილები სასტუმრო "რადისონ ბლუ" ივერია და სასტუმრო "რადისონ ბლუ" ბათუმის შეფმზარეულებისგან

Dishes and Cocktails from the Chefs of Radisson Blu Iveria Hotel and Radisson Blu Hotel, Batumi

კერძი

Radisson Blu Iveria Hotel

Dish

Radisson Blu Iveria Hotel

იხვის გულ–მკერდს მოაცილეთ ზედმეტი ცხიმი – მჭრელი დანით ქონი ისე მოაჭერით, რომ ხორცი არ დააზიანოთ. იხვის გულ–მკერდი მოათავსეთ თიხის თეფშის ერთ მხარეს და გვერდით დაუდეთ ცეცხლმოკიდებული ფიჭვის ნაჭრები. ორივეს თავზე კიდევ ერთი თიხის თეფში დაახურეთ და დაუწიეთ ცეცხლს.

Clean the duck breast from excess fat- cut away fat with a sharp knife without scoring the meat.

10 წუთში ამოიღეთ გულ–მკერდი და შეაზავეთ მარილით და წიწაკით.

After 10 minutes remove the breast and season with salt and pepper.

ცხიმში მოხარშეთ გულ–მკერდი დაბალ ცეცხლზე. ამის შედეგად ქონი დაიშლება და იხვის კანი უფრო დაბრაწული იქნება.

Place the duck breast on one side of a clay dish and place beside it a ramekin with flaming pine hashes and cover both with another clay plate in order to extinguish the flame.

Sautee the breast in a pan, skin down, on a low fire- this allows the fat to melt and results in crisp skin. Turn the breast in the pan and seal the other side,

გულ–მკერდს გამოუცვალეთ გვერდი და დარწმუნდით, რომ ორივე მხარეს წვავთ.

Remove the breast from the pan. Remove the fat juice and caramelize 10g of sugar with a strawberry cube,

ამოიღეთ გულ–მკერდი ტაფიდან. მოაცილეთ ცხიმი და კარამელის მსგავსი მასა მოამზადეთ 10 გრამი ქათმისგან და მარწყვის კუბთან ერთად.

Add 20ml of white wine and evaporate. Add 40 ml of chicken stock and 20 of demi-glace and simmer.

დაუმატეთ 20 მლ. თეთრი ღვინო და მოურიეთ. 40 მლ. ქათმისა და 20 ნახევრად გლიასესთან და კუბიკთან ერთად. გადმოდგით სოუსი ცეცხლიდან და აურიეთ კარაქის ცივ კუბიკებთან ერთად. გაასუფთავეთ გოგრა და დაჭერით პატარა კუბიკებად. შეაზავეთ მარილით, წიწაკითა და ნივრით. მოათავსეთ გოგრა ღუმელისთვის განკუთვნილ სპეციალურ დახურულ პარკში, დადეთ წყლიან ტაფაზე და 45 წუთის განმავლობაში ხარშეთ 68 გრადუსზე. შემდეგ ამოიღეთ პარკიდან და შეწვით ისეთ ტაფაზე, რომელიც არ მიიწვავს, ან გრილზე მანამ, სანამ ოქროსფერი არ გახდება. გაფრცქვენით ორი კარტოფილი და წვრილი საჭრელით დაჭერით სპაგეტის ფორმის ნაჭრებად. გააცხელეთ მზესუმზირის ზეთი და შეწვით კარტოფილის სპაგეტი, სანამ მოოქროსფრო-მოყავისფრო არ გახდება.

Take sauce from the fire and stir in cold cubes of butter. Clean the pumpkin and cut into wedges and small cubes. Season with salt, pepper and garlic. Place the pumpkin in a sealed (Ziploc) bag and slow cook it in a pan with water at 68 degrees for 45 minutes. Remove from the bag and roast on a non-stick pan or a flat grill until golden. Peel two potatoes and cut with a spiral slicer to form spaghetti. Heat sunflower oil and deep fry the potato spaghetti until golden brown.

n e w s

Duck Breast Strawberries Pumpkin Strawberry juice Potato Spaghetti

radi s s o n

იხვის გულ–მკერდი მარწყვი გოგრა მარწყვის წვენი კარტოფილის სპაგეტი

radi s s o n

n e w s

კოქტეილი

Radisson Blu Iveria Hotel

Cocktail

Radisson Blu Iveria Hotel

ქვემოთ მოცემულია კოქტეილ „გაზაფხულის ბრიზის“ რეცეპტი. ეს გახლავთ ტერასის სასმელების მენიუს ექსკლუზიური კოქტეილი.

Below you can find the recipe for “Spring Breeze” cocktail, a signature cocktail from the Terrace Beverage Menu.

„გაზაფხულის ბრიზი“: „ჰავანა“ – 3 წლის რომი, ტკბილი და მწარე ანანასის ახალგამოწურული წვენი პასოას ტროპიკული ლიქიორი შავი რომი (დასხმის შემდეგ შესავსებად)

Spring Breeze Havana 3-year-old rum Sweet and sour Fresh pineapple juice Passoa tropical liquor Dark rum (as a filler once poured)

მეთოდი: შეურიეთ ყველა ინგრედიენტი. შეაჯანჯღარეთ, ჭიქა შეავსეთ შავი რომით. ჭიქა: ექსკლუზიური ჭიქა. ყინული: დიახ. მოსართავი: ანანასი/ლიმონი

Method: Mix all ingredients. Shake, top up the glass with the dark rum. Glass: Signature glass Ice: Yes Garnish: Pineapple/lemon

კერძი Radisson Blu Hotel, Batumi

Dish

Radisson Blu Hotel, Batumi

გასრესილი კარტოფილი: • გაფრცქვენით და მოხარშეთ კარტოფილი. როცა დარბილდება, ამოიღეთ წყლიდან და გააგრილეთ. მოგვიანებით, გასრისეთ, აურიეთ კარაქი და დაჩეჩქვილი ოხრახუში. შეაზავეთ მარილით და შავი წიწაკით. მინანქრიანი სტაფილო: • ცხიმში მოხარშეთ კუბიკებად დაჭრილი სტაფილო, დაუმატეთ დაჩეჩქვილი კამა და შეაზავეთ მარილითა და შავი წიწაკით.

Mashed potatoes: • Peel and boil the potatoes. When soft, remove from the water and leave to cool. Later, mash and mix with butter and chopped parsley. Season with salt and black pepper. Glazed carrots: • Sauté diced carrots, add chopped dill and season with salt and black pepper.

n e w s

ბატკანი: • დაჭერით და დაბალ ცეცხლზე მოხარშეთ ბატკნის ფეხის ნაჭრები სტაფილოსთან, ხახვთან, ნიახურთან, დაფნის ფოთოლთან, ოხრახუშთან და შავ წიწაკასთან ერთად, სანამ ხორცი ნაზი და რბილი არ გახდება. დაახლოებით ორი საათის შემდეგ ამოიღეთ ბატკანი და დატოვეთ მცირე რაოდენობის ნახარში. ნახარშს დაუმატეთ ნაღები და მოურიეთ მანამდე, სანამ სასიამოვნო კონსისტენციას არ მიაღწევს. შეაზავეთ მარილით, წიწაკით, შაქრითა და თეთრი ძმრით. დაუმატეთ ბატკანი და ერთი მუჭა დაჩეჩქვილი კამა.

• Cut and boil- on a low heat -pieces of leg of lamb with carrots, onions, celery, bay leaf, parsley and black pepper until soft and tender. After approximately two hours, remove the lamb and reduce the broth. Add cream and stir until it has a pleasant consistency. Season with salt, pepper, sugar and white wine vinegar. Add the lamb and a handful of chopped dill.

radi s s o n

გაზაფხულის ქართული ბატკანი ტკბილ და Georgian spring lamb in sweet and sour dill sauce served მწარე კამის სოუსთან ერთად მორთმეული, with buttered mashed potatoes and glazed carrots: კარაქში არეული, გასრესილი კარტოფილისა Lamb: და მინანქრიანი სტაფილოს გარნირით:

radi s s o n

n e w s

კოქტეილი Radisson Blu Hotel, Batumi

Cocktail

„ჯეკი & ჯინჯერი“

Jack & Ginger

ვისკის ჭიქა აავსეთ ყინულით, დაამატეთ 40 გრამი „ჯეკ დენიელსი“ და 20 გრამი „კამპარი“. ჭიქა შეავსეთ ჯანჯაფილის ლუდით. მოურიეთ და მორთეთ ფორთოხლის ნაჭრითა და კოქტეილის ჯოხზე ჩამოცმული მთვრალი ალუბლით.

Fill up a whiskey glass with ice cubes. Add 4 cl of Jack Daniels and 2 cl Campari. Fill the remainder of the glass with Ginger Ale. Stir, and garnish with a slice of orange and a Maraschino cherry on a cocktail stick.

კაფე ივერია - ახალი მყუდრო ადგილი ყავისა და ნაყინის მოყვარულებისთვის

IVERIA CAFE – FRESH, FAST, COZY

მყუდრო ატმოსფეროში მოხვედრილ სტუმრებს თბილი და უშუალო პერსონალი უგემრიელესი საფირმო ყავითა და ახლად დამზადებული სენდვიჩებით გაუმასპინძლდება. რაც მთავარია - ყველაფერი ხელმისაწვდომ ფასად.

Situated in the heart of Tbilisi, newly opened Iveria Cafe is an ideal venue for lunch or just a cup of luscious coffee. Guests are welcomed with the genuine service, a cozy atmosphere and an exceedingly tasty cup of signature coffee as well as freshly made sandwiches and snacks – all for affordable prices.

გარდა ამისა, კაფე ივერია სტუმრებს საუკეთესო ხარისხის ჩაის, ადგილზე დამზადებულ ცომეულს, უგემრიელეს ნაყინსა და არა ერთ სხვა გემრიელ დესერტს სთავაზობს. საფირმო ყავის კოქტეილები - კარამელის კაპუჩინო, ვანილისა და კოჭას ლატე, თუ თეთრი შოკოლადის ლატე - ნებისმიერი ყავის მოყვარულის გულს ადვილად მოიგებს; რადისონ ბლუ ივერიის კვებისა და სასმელების გუნდს (კაფე ივერიის მმართველი გუნდი) სჯერა, რომ სულ მალე კაფე ივერია შეკრებისა თუ მუშაობისათვის საუკეთესო ადგილად იქცევა. „ჩვენი გუნდი მუდამ ცდილობს, სტუმარს განსხვავებული სიახლე შესთავაზოს. ჩვენი ახალგაზრდა და კრეატიული თანამშრომლების წყალობით, კაფე ივერიის თანამედროვე კონცეფცია შევქმენით - იდეალურია მათთვის, ვინც აფასებს სწრაფად მორთმეულ ახალ, ჯანსაღ საკვებსა და მყუდრო ატმოსფეროს,“ - განაცხადა მაიკლ ჯაკობიმ, რადისონ ბლუ, საქართველოს გენერალურმა მენეჯერმა. კაფე ივერია სასტუმრო რადისონ ბლუ ივერიის გვერდით მდებარეობს და ღიაა ყოველდღე, 10-დან 23 საათამდე (შაბათ-კვირას: 11-დან 23 საათამდე).

Radisson Blu Hotel, Batumi

Iveria Cafe also offers a wide selection of finest teas, homemade pastries, delicious creamy ice-cream and other mouth-watering delights to please guests with different tastes. Outstanding signature coffee cocktails such as Caramel Cappuccino, Vanilla Ginger Latte or White Chocolate Latte will win the hearts of all coffee lovers. Radisson Blu Food & Drinks team, the managing team of the Iveria Cafe believes that this place will easily become a favourite place to gather, greet or even work.With its welcoming atmosphere, delicious menu and a green terrace, Iveria Cafe is definitely a perfect venue to make the daily routine more exciting. “Our team always tries to think out of the box. Thanks to our young and creative team members with true Yes I Can! spirit, we have created an exciting modern concept of the Iveria Cafe ideal for those who value the fresh & healthy food served fast, in a welcoming cozy atmosphere,”- said Michael Jacobi, Cluster General Manager, Radisson Blu, Georgia. Iveria Cafe is situated next to Radisson Blu Iveria Hotel (Republic Square #1, 0108 Tbilisi) and is open daily (Mon.-Fri. – 10:00 – 23:00; Sat. – Sun. – 11:00 – 23:00).

New Gudauri II

m 850$ 2

გაყიდვების სამსახური : +995 577 220 220; ნომერი რეზერვაციისთვის: +995 577 245 245 0179 საქართველო, თბილისი, კოსტავას 44 sales office : +995 577 220 220; for reservation: +995 577 245 245 44 kostava Str., Tbilisi, 0179 Georgia, Red-co

info@redco.ge

radi s s o n

n e w s

ხელოვნების განუმეორებელი ნიმუში... ჩვენი ბიზნესის მართვის შთამაგონებელ მაგალითად გამოდგება სასტუმრო „რადისონ ბლუ ივერიას“ საკვებისა და სასმელების დეპარტამენტის ინიციატივა, იტალიური სასმელის „ლიმონჩელოს“ ბოთლი ხელოვნების ნიმუშად ექცია. ძველი იტალიური ოჯახური რეცეპტების გამოყენებითა და მათი შერევით ცნობილი ქართველი ხელოვანის რუსიკო ჩიკვაიძის თანამედროვე ხელოვნების ნამუშევრებთან, ამ ერთმა მარტივმა სადილზე დასაყოლებელმა სასმელმა ქართულ სუფრაზე შემოაბიჯა. ეს განუმეორებელი „ხელოვნების ნიმუში“ მხოლოდ სასტუმრო „რადისონ ბლუ ივერიაში“ შეგიძლიათ გასინჯოთ. მისი შეფასებებიდან ცხადია, რომ თქვენი პირველი შეხვედრა ხანგრძლივი ურთიერთობის დასაწყისი იქნება. „ჩვენი გუნდი ყოველთვის ცდილობს განსხვავებულად იაზროვნოს. ჩვენი იტალიელი შეფ-მზარეულის ლუკა ბეკალის მიერ ტრადიციული რეცეპტით დამზადებულმა და ქალბატონ ჩიკვაიძის ულამაზესი ნამუშევრით მორთულმა „ლიმონჩელომ“ საშუალება მოგვცა, იტალიური კულინარიული კულტურისა და ადგილობრივი ხელოვნების ერთობლივი პოპულარიზაცია გაგვეხორციელებინა“, – განაცხადა "რადისონ ბლუს" სასტუმროების გენერალურმა მენეჯერმა საქართველოში მაიკლ ჯაკობიმ.

Driving, Delighting & Rejuvenating in Tbilisi... In an inspirational example of Driving Our Business, the F&D department of Radisson Blu Iveria Hotel in Tbilisi turned a simple bottle of the Italian digestif, Limoncello, into a work of art. Using old Italian family recipes and combining them with the beautiful modern artwork of famous Georgian artist Rusiko Chikvaidze, this once simple after-dinner drink has made a welcome entry onto the Georgian table. This one of a kind “work of art” is only available at Radisson Blu Iveria Hotel, and reviews indicate that it will be a long partnership. “Our team always tries to think out of the box. Limoncello, made with the traditional recipe of our Italian Chef Luca Beccalli and decorated with the fabulous artwork of Ms. Chikvaidze, gave us the opportunity to promote both Italian culinary culture and local art together,” said Michael Jacobi, Cluster General Manager, Georgia.

Tbilisi: pekinis 20 / tel: 238 15 86; WavWavaZis 16 / tel: 218 15 86; rusTavelis 14 / tel: 299 91 66; vaJa-fSAvelas 15 / tel: 218 39 31; savaWro centri evrazia (gldani); lublianas 5 (klinika ofTalmiji) rusTavi mesxiSvilis 1 baTumi demetre Tavdadebulis 29 / tel: 275529 quTaisi Tamar mefis 4 / tel: 253043

radi s s o n

n e w s

საქართველოს საუკეთესო GEORGIA’S BEST შეფმზარეული 2014 COOK 2014 „რადისონ ბლუ ივერიას“ ბანკეტების შეფ-მზარეულის ვალერი წიკლაურის პირველი მონაწილეობა მსოფლიო შეფ-მზარეულების ასოციაციის (WACS) მიერ ორგანიზებულ კონკურსზე „ორიგინალური კერძის“ ნომინაციაში გამარჯვებით დასრულდა. კონკურსი 2014 წლის მარტში, თბილისში ჩატარდა. WACS-ის საერთაშორისო ჟიურიმ მონაწილეებს მათივე შერჩეული კერძის დასამზადებლად მხოლოდ 45 წუთი მისცა. ორგანიზატორების თქმით, ორიგინალური კერძი კონკურსის ყველაზე მნიშვნელოვანი ნომინაციაა. კერძის გემოს გარდა, მონაწილეების შეფასება კერძის ვიზუალური მხარის გათვალისწინებითაც ხდებოდა. „ამ კონკურსში გამარჯვება უდიდესი პასუხისმგებლობა იყო, რადგან ჩემთან ერთად, მონაწილეობას ქვეყნის საუკეთესო შეფ-მზარეულები ღებულობდნენ. ჩემი კოლეგების მხარდაჭერისა და „რადისონ ბლუ ივერიაში“ დაგროვილი უდიდესი გამოცდილების გარეშე, ამ გამოწვევას თავს ვერ გავართმევდი“,- განაცხადა ვალერი წიკლაურმა. „მოხარული ვართ, რომ ვალერი ჩვენი გუნდის წევრია,“ – თქვა ირაკლი თოდაძემ, „რადისონ ბლუ ივერიას“ The very first appearance of Valeri Tsiklauri, Radisson Blu Iveria აღმასრულებელმა შეფ-მზარეულმა. Hotel’s banquet chef, at the contest organized by WACS (World Association of Chefs Society) resulted in a winner for the ვალერი წიკლაურის მიერ დამზადებულმა ორაგულის Outstanding Dish nomination. რულეტმა საქართველოს საუკეთესო მზარეულის 2014 წლის კონკურსის საერთაშორისო ჟიური სასიამოვნოდ გააკვირვა. At the contest, held in March 2014 in Tbilisi, the international jury of the WACS competition gave participants just 45 minutes to prepare a single dish of the chef’s choice. As stated by the organizers, the Outstanding Dish was the most important nomination within the competition. Aside from the taste, the participants were judged on the visual attractiveness of the dish. “It was a great challenge to win this contest as my competitors were the very best chefs from around the country. I wouldn’t have made it without the support of my colleagues and the experience that I’ve gained at Radisson Blu,” said Tsiklauri. “We are very proud to have Valeri as part of our team,” – said Irakli Todadze, Executive Sous Chef of Radisson Blu Iveria Hotel. Salmon Involtini, the award-winning dish prepared by Valeri, also fascinated the international jury of Georgia’s Best Cook 2014 contest.

You only live ones, Enjoy the Life

Luxury Yacht Rental Designed to inspire your emotion Enrich your vacation with unforgettable memories Enjoy sailing in the Black Sea and not only Exclusive venue for relaxation, events, private parties and business meetings Activities: Fishing, Diving, Barbecue Party

For more information please contact: Tel: +995 595 279997; +995 574 441144 Find us on Facebook: Yacht Rental Black Sea

radi s s o n

n e w s

Radisson Blu Iveria სასტუმრო „რადისონ ბლუ ივერიამ“ „საქართველოს მწვანე Hotel wins Georgian Green Business Award ბიზნესის“ ჯილდო მიიღო 22 აპრილს გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტროს მიერ ორგანიზებულ დაჯილდოების ცერემონიალზე სასტუმრო „რადისონ ბლუ ივერია“ „საქართველოში წლის მწვანე ბიზნესად“ დასახელდა. ეს კონკურსი სამინისტროს ახალი ინიციატივაა იმისთვის, რომ გამოარჩიოს საქართველოში მოღვაწე კომპანიები, რომლებსაც სურთ იმუშავონ პასუხისმგებლობით გარემოსა და საზოგადოების მიმართ და ამის მისაღწევად განახორციელონ გარემოსდაცვითი მიდგომები და საუკეთესო პრაქტიკა. გამარჯვებულები შეარჩია მონიტორინგის ჯგუფმა, რომელიც შედგებოდა გარემოს ზედამხედველობის დეპარტამენტის, არასამთავრობო ორგანიზაციებისა და დამოუკიდებელი ექსპერტების წარმომადგენლებისგან. შერჩევა ასევე მოხდა Facebook-ის გვერდსა და ვებ-გვერდზე ხმის მიცემის საშუალებით. „ბიზნესის პასუხისმგებლობით განხორციელება ჩვენი კომპანიის ორგანული ნაწილია. მოხარულები ვართ, ამ სფეროში ჩვენს ქვეყანაში ლიდერის პოზიციის ფლობით. რამდენიმე საერთაშორისო სერთიფიკატის მიღების შემდეგ ცხადია, რომ საქართველოს მთავრობა აფასებს ჩვენს ძალისხმევას. ძალიან ვამაყობ ამ ჯილდოთი მთელი ჩემი თავდადებული და მონდომებული, პასუხისმგებლობის მქონე ბიზნეს-გუნდის სახელით“, - განაცხადა მაიკლ ჯაკობიმ, "რადისონ ბლუს" სასტუმროების გენერალურმა მენეჯერმა საქართველოში. „კარლსონ რეზიდორის“ სასტუმროების ჯგუფის პასუხისმგებლობის მქონე ბიზნესის პროგრამა მდგრადი განვითარების პრინციპებს ემყარება. საქართველოში „რადისონ ბლუს“ სასტუმროები მისი მმართველი კომპანიის „კარლსონ რეზიდორის“ სასტუმროების ჯგუფის ნაწილია. სასტუმროს მენეჯმენტის მიზანია ეკონომიკური, სოციალური, ეთიკური და გარემოსთან დაკავშირებული საკითხების გათვალისწინება ყოველდღიურ საქმიანობაში გადაწყვეტილებების მიღების დროს. სასტუმრო „რადისონ ბლუ ივერია“ დიდი რაოდენობით ელექტროენერგიას, გაზსა და წყალს იყენებს. ამის შედეგად მას დიდი გავლენა აქვს გარემოზე. ამიტომაც სასტუმროს საქმიანობა მიზნად ისახავს გარემოს დაცვასა და გარემოზე მისი გავლენის შემცირებას.

Radisson Blu Iveria Hotel was named as the “Georgian Green Business of the Year” at an award ceremony held by the Ministry of Natural Recourses and Environment Protection on April 22. The contest is a new initiative of the Ministry in order to recognize companies in Georgia motivated to operate in an environmentally and socially responsible manner through implementation of their own best practices and environmentally friendly approaches. The winners were identified by a monitoring group of representatives of the Environment Supervision Department, NGOs, independent experts, and through voting on Facebook and its own webpage. “Doing business in a responsible way is a part of our company DNA. We are delighted that we are leading the way in this area in our country and that, after being awarded with several international certificates, the Georgian government also recognised our ongoing efforts. I am very proud to accept this award on behalf of my extremely dedicated and passionate Responsible Business hotel team,” said Michael Jacobi, Cluster General Manager, Georgia. Carlson Rezidor Hotel Group’s Responsible Business programme builds on the principles of sustainable development and the triple bottom-line. As part of the Carlson Rezidor Hotel Group, the management team at Radisson Blu strives to take economic, social, ethical and environmental issues into consideration when making decisions in their everyday work. Radisson Blu Iveria Hotel uses vast amounts of electricity, gas and water and, consequently, has a huge impact on the environment.Yet the hotel team aims to direct its activities towards taking care of the environment and reducing the overall environmental impact.

radi s s o n

n e w s

“რადისონ ბლუ“-ს კულინარიული გზამკვლევი იტალიისკენ

RADISSON BLU GUIDE TO ITALY

„რადისონ ბლუ ივერიის“ გუნდმა ბანალური ვახშამი თანამედროვე იტალიაში დაუვიწყარ კულინარიულ ტურად აქცია. ძირძველი იტალიური ოჯახური რეცეპტებისა და ეგზოტიკური ინგრედიენტების გამოყენებით, მილანელმა შეფმზარეულმა, ლუკა ბეკალიმ სრულიად ახალი, მადისაღმძვრელი არომატები შექმნა. 5 კერძი განასახიერებს 5 ნაბიჯს „რადისონ ბლუ“-ს მიერ გათანამედროვებული იტალიური სამზარეულოს შესაცნობად. „ჩვენი გუნდი მუდამ ცდილობს, ორიგინალურად იფიქროს. შეფმზარეულ ლუკას თანამედროვე მიდგომა ტრადიციულ იტალიურ სამზარეულოსთან საშუალებას გვაძლევს, რიგითი ვახშამი მეგობრებთან ერთად თუ ბიზნეს ლანჩი შთამაგონებელ ღონისძიებად ვაქციოთ. In an inspirational new project, the Radisson Blu Iveria team turned a simple dinner into an exciting culinary tour through modern Italy. Using old, Italian family recipes and incorporating the non-Italian ingredients into the traditional dishes, Milanese Chef Luca Beccalli invented new mouth-watering flavours. 5 courses symbolize the 5 steps to experience the Radisson Blu touch to these Old Italian classics. “Our team always tries to think out of the box. Chef Luca’s modern approach to the traditional Italian cuisine gave us an opportunity to turn a regular dinner with friends or a business lunch into an unforgettable culinary experience.”- said Michael Jacobi, General Manager, Georgia.

Radisson Blu Iveria Team Member Finished Fourth In The Wings For Life World Run

„რადისონ ბლუ ივერიას“ გუნდი საქართველოში World Run Charity მარათონის ერთ-ერთი ყველაზე მრავალრიცხოვანი მონაწილე იყო. „რადისონ ბლუს“ სპას გუნდის წევრი თამარ გელაშვილი ქალთა შორის მეოთხე ადგილზე გავიდა.

„ჩვენი კომპანიის ფილოსოფიის ნაწილია ბიზნესის წარმართვა პასუხისმგებლობის სრულად გათვალისწინებით. მოხარულები ვართ, რომ ამ მხრივ ჩვენს ქვეყანაში გზას ჩვენ ვკვალავთ და ყველა შესაძლებლობას ვიყენებთ, რომ დავეხმაროთ და მხარი დავუჭიროთ იმ საზოგადოებებს, სადაც ჩვენი სასტუმროები ფუნქციონირებს. ვამაყობ ჩვენი სასტუმროს თავდადებული და მოტივირებული გუნდის კიდევ ერთი წარმატებით“, – მაიკლ ჯაკობი, კლასტერის გენერალური მენეჯერი, საქართველო.

n e w s

The Wings for Life World Run პირველი მარათონია, რომელშიც მთელი მსოფლიო ერთად და ერთდროულად მონაწილეობს. მარათონის ეს უნიკალური ფორმატი გულისხმობს, რომ 2014 წლის 4 მაისს UTC დროით დილის 10 საათზე და შესაბამის დროს მსოფლიოს სხვა ქვეყნებში, ათასობით მონაწილემ დაიწყო სირბილი მსოფლიოს 35 ტრასაზე. ამ დღეს, სასტუმრო „რადისონ ბლუ ივერიას“ გუნდი მთელ მსოფლიოსთან ერთად იმისთვის დარბოდა, რომ საკუთარი წვლილი შეეტანა ზურგის ტვინის დაავადებების სამკურნალო პრეპარატის შესამუშავებლად. მარათონში მონაწილეობის საფასურის 100% გადაირიცხა Wings for Life ფონდში, რომელიც აფინანსებს კვლევებს ზურგის ტვინის დაზიანებების სამკურნალოდ, რადგანაც ზურგის ტვინის განკურნება დროის საკითხია.

radi s s o n

„რადისონ ბლუ ივერიას“ გუნდის წევრი მარათონში The Wings for Life World Run მეოთხე ადგილზე გავიდა

Radisson Blu Iveria team became one of the biggest participants in the World Run Charity Marathon in Georgia. Tamar Gelashvili, the Radisson Blu Spa team member finished fourth among ladies in Georgia. The Wings for Life World Run is the first running race in which the entire world can race together, simultaneously. This unique race format means that on the 4th May 2014 at 10am UTC and equivalent times across the globe, thousands of competitors started to run on 35 race tracks worldwide. On this day, the Radisson Blu Iveria Hotel team ran together with the whole entire world to take precious steps towards finding a cure for debilitating spinal cord injury. 100% of all entry fees from the Wings for Life World Run went towards Wings for Life, a foundation that funds research into finding a cure for spinal cord injury: Finding a cure is a matter of when not if. “Doing business in a responsible way is a part of our company DNA. We are delighted that we are leading the way in this area in our country and that we embrace every opportunity to support and give back to the communities where we operate hotels. I am very proud to celebrate one more success on behalf of our extremely dedicated and passionate hotel team,” – said Michael Jacobi, Cluster General Manager, Georgia.

სამშენებლო კომპანია „ანაგი” წარმოადგენს 25-წლიანი გამოცდილების მქონე მრავალპროფილიან სამშენებლო ორგანიზაციას, რომელიც თავის კლიენტებს სთავაზობს სამშენებლო მომსახურების სრულ პაკეტს. კომპანია დაკომპლექტებულია მაღალკვალიფიცირებული საინჟინრო კადრებით, რომელთა ძირითადი ნაწილის მუშაობის სტაჟი მშენებლობაში აღემატება 10 წელს. მთლიანად კომპანიაში დასაქმებულია 1500-ზე მეტი ადამიანი. 2011 წლიდან კომპანიაში დაინერგა ხარისხის მენეჯმენტის სისტემა ISO – 9001. 2014 წლის მდგომარეობით „ანაგს“ დასრულებული აქვს 90-ზე მეტი სამშენებლო პროექტი. მიმდინარე პროექტებიდან აღსანიშნავია სასტუმრო Hilton-ის მშენებლობა ბათუმში, სასტუმრო Rixos-ის მშენებლობა თბილისში, სავაჭრო გასართობი კომპლექსი East Point-ი თბილისში, საცხოვრებელი სახლი M2 ნუცუბიძეზე და „ფორდის“ ცენტრი თბილისში.

www.anagi.ge Tel.: 599 000 707

Anagi is composed of skilled and qualified engineering specialists, the majority of whom have more than 10 years of experience working in the field. Over 1500 people are employed in the company. Since 2011, Anagi has been functioning under quality management system ISO-9001.

წარმატების 25 წელი

Construction company “Anagi“ is a multi-profile construction company, with 25 years working experience, which offers its clients a full package of construction services.

As of 2014, Anagi has finalized more then 90 construction projects. Amongst our ongoing projects, we would like to highlight the construction of the Hilton Hotel in Batumi, the Rixos Hotel in Tbilisi, the Tbilisi shopping and entertainment mall- East Point, Residential complex M2 on Nutsubidze, and the Ford center, also in Tbilisi. Residential complex „M2 “

www.anagi.ge

The SOCAR gas station located in Batumi, together with McDonald’s fast food restaurant, has been recognized by Archidaily as the best architectural building of 2014. Designed by Giorgi Khmaladze and implemented by SOCAR Energy Georgia and fast food restaurant chain T and K Restaurant LTD, the building has been nominated among the world’s 100 most creative and attractive fast food venues of 2013 by The Huffington Post, while Architizer.com has listed it among the best designs for commercial buildings. The modern building which provides full comfort and high quality service for any customer, whose main investor - SOCAR Energy Georgia – spent around $14 million on the building, is considered to be one of the most successful projects of the company. The three-story structure built of steel and 460 panels of glass, includes a petrol station with modern technology and worldwide fast food chain McDonald’s, surrounded by water, while the interior is decorated with a beautiful hanging garden. The Petrol station and restaurant are isolated from each other both physically and visually, so that petrol service users are invisible to the restaurant guests. From one part of the restaurant, customers can enjoy a beautiful view of the outdoor pool, while the second part joins an open-air courtyard. The glass construction protects users from outside noise and creates a cozy atmosphere

T h e

Emigra n t s â&#x20AC;&#x2122;

K it c h e n

ემიგრანტების კულინარია T h e

„თუ გინდა დაახასიათო საქართველო ერთი სიტყვით, ეს სიტყვა სტუმართმოყვარეობაა“ ჯონ სტეინბეკი

სალომე ანდრონიკაშვილის წიგნმა კიდევ ერთ კარგ საქმეს დაუდო საფუძველი. მისი გაცნობის შემდეგ ლონდონში მცხოვრები ქართველი ემიგრანტი დავიდ გიგაური ქართული კულნარიის თემამ გაიტაცა. რამდენიმეწლიანი მუშაობის შემდეგ მან და ანა სალდაძემ ინგლისურენოვანი წიგნი Be

Be My Guest-ს დართული აქვს ნაწყვეტი ამერიკელი მწერლის ჯონ სტეინბეკის „რუსული დღიურებიდან“. იგი ფოტოგრაფ რობერტ კაპასთან ერთად „ნიუ იორკ ჰერალდ ტრიბუნიდან“ 1947 წელს საბჭოთა კავშირში მოავლინეს. მისი ჩანაწერები, რომელსაც კაპას ფოტოები აქვს დართული, წიგნად ერთი წლის შემდეგ გამოიცა. იმ ნაწილში, სადაც სტეინბეკი საქართველოში მოგზაურობას აღწერს, დიდ ადგილს სწორედ ქართულ სუფრაზე, კერძებსა და სტუმართმოყვარეობაზე საუბარს უთმობს. საქართველოთი მოხიბლული სტეინბეკი ერთგან წერს კიდეც: „სანამ საქართველოს არ ნახავთ, არაფერი გინახავთო“. დავიდ გიგაურისა და ანა სალდაძის წიგნში მოთხრობილია ნაპოლეონის წინააღმდეგ მებრძოლ, სახელგანთქმულ სარდალ პეტრე ბაგრატიონზე. მას სასახლე სანკტ პეტერბურგში ჰქონია, სადაც მეუღლესთან – პრინცესა ეკატერინესთან ერთად ცხოვრობდა. წიგნიდან ირკვევა, რომ ბრძოლის ველიდან დაბრუნებული პეტრე ბაგრატიონი, როგორც გამარჯვების, ისე მარცხის შემდეგაც, თავისი ჯარისკაცებისთვის 300-400-კაციან მიღებებს აწყობდა. მის პატივსაცემად, ცნობილმა ფრანგმა შეფ-მზარეულმა

K it c h e n

მაკო აბაშიძე: „სალომე ანდრონიკაშვილი გამორჩეული სილამაზის ქალბატონი იყო. იგი ბევრი მხატვრისა და მწერლის, მათ შორის ვასილი შუხაევის, ოსიპ მანდელშტამის, ანა ახმატოვას, ზინაიდა სერებრიაკოვას, ედუარდ ლიმონოვის შთაგონებად იქცა. ქალბატონი სალომე XX საუკუნის 30-იან წლებში ლონდონში გადასახლდა და 80იან წლებამდე კინგს როუდზე ცხოვრობდა. კვლევა-ძიებაში გავიგეთ, რომ მას შინ სალონი ჰქონდა, სადაც ცნობილ მწერლებსა და საზოგადო მოღვაწეებს ღებულობდა. მეგობრობდა მარინა ცვეტაევასთან. მას ყოველთვიურად პენსიასაც კი უგზავნიდა. ამის პარალელურად დაინტერესებული იყო კულინარიით. უთქვამს კიდეც: მთელი ცხოვრება მეგონა, რომ სხვების მუზა ვიყავი, საბოლოოდ კი აღმოჩნდა, რომ კარგი მზარეული ვყოფილვარო.

My Guest წარუდგინეს ქართველ და უცხოელ მკითხველს. გამოცემაში შესულია უცხოეთში მცხოვრები ცნობილი ქართველი ემიგრანტების: სალომე ანდრონიკაშვილის, ჯორჯ ბალანჩინის, ჯორჯ პაპაშვილის, ალექსი მდივანის, პრინც პეტრე ბაგრატიონის, თამარა თუმანოვასა და პრინც ნიკოლას თუმანოვის მოკლე ბიოგრაფიული ცნობები და მათი კულნარიული რეცეპტები. გარდა ამისა, წიგნში განსაკუთრებული ადგილი ქართულ სტუმართმოყვარეობას დაეთმო. რაოდენ ბანალურადაც არ უნდა ჟღერდეს, ეს თვისება, „ქართულ სუფრასთან“ ერთად, საქართველოს ერთ-ერთი მთავარი „ღირსშესანიშნაობა“, ერთგვარი ლენდმარკია.

Emigra n t s ’

1953 წელს ლონდონში სალომე ანდრონიკაშვილის კულინარიული რეცეპტების წიგნი Good Food From Abroad გამოვიდა. სავარაუდოდ, ეს უნდა იყოს უცხოეთში გამოცემული პირველი წიგნი ქართულ სამზარეულოზე. ბრიტანულ-ქართული სავაჭრო პალატის დირექტორმა მაკო აბაშიძემ ამ წიგნის რამდენიმე ეგზემპლარი ლონდონში, ბუკინისტებთან აღმოაჩინა, შემდეგ კი მან და მისმა მეგობრებმა, ამავე წიგნის სათაურის ინპირაციით კომპანია Good Food From Abroad დააარსეს. ორ წელზე მეტია, რაც ამ მარკის ქართული მურაბები, ტყემალი და აჯიკა ბრიტანეთში იყიდება.

ქართველ ემიგრანტებზე საუბრისას წიგნის ავტორები რა თქმა უნდა გვერდს ვერ აუვლიდნენ „ნიუ იორკ სითი ბალეტის“ სამხატვრო ხელმძღვანელსა და თანადამფუძნებელს, ბროდვეის მიუზიკლებისა და ჰოლივუდის ფილმების ერთერთ პირველ ქორეოგრაფ ჯორჯ ბალანჩინს. როგორც ირკვევა, ქორეოგრაფობასთან ერთად ბალანჩინი დიდი გურმანი და კულინარიც ყოფილა. წიგნში მისი ათზე მეტი რეცეპტია შესულია. მათ შორისაა: „გოგლი-მოგლი“, „ბალანჩინის სალათი“, „ქართული სანელებლების სოუსი“, „კიტრის მწნილი“, ბალანჩინის სუფი და ბორშჩი, „კულიჩი“, „ბანანის ნუგბარი“, „ბალანჩინის კოქტეილი“ და ა.შ.

T h e

Emigra n t s ’

K it c h e n

მარი-ანტუან კარემემ სპეციალური კერძი „ბაგრატიონის ლობსტერი“ შექმნა. წიგნში ამ „ხელოვნების ნიმუშის“ რეცეპტია შესული.

წიგნს დართული აქვს მასალები ამერიკელი მწერლისა და მოქანდაკის ჯორჯ პაპაშვილის შესახებ. ეს უკანასკნელი რამდენიმე ბესტსელერის ავტორია. მისი წიგნის (Anything can Happan) მიხედვით, ამერიკელმა რეჟისორმა ჯორჯ სიტონმა 1952 წელს ჰოლივუდში ფილმი გადაიღო. გამოცემაში პაპაშვილების „ხაჭაპურის“, „ტყემლის“, „მწვადისა“ და „ხინკლის“ რეცეპტებია შესული. Be My Guest მარიამ ჯანაშიას არაჩვეულებრივი ფოტოებითაა გაფორმებული. ქართული კერძების ფოტონატურმორტები გამოცემის ერთ-ერთი მთავარი მშვენებაა. წიგნში გამოყენებულია მასალები ფრანგული, ამერიკული და ბრიტანული პრესიდან და კულინარიული წიგნებიდან. Be My Guest ბაკურ სულაკაურის გამომცემლობამ გამოსცა. წიგნის შექმნის ისტორიაზე მისი ერთ-ერთი ავტორი ანა სალდაძე გვესაუბრა. როდის გაჩნდა ამ წიგნის შექმნის იდეა და რა იყო თქვენი მიზანი?

მე და დავიდ გიგაური დიდი ხანია საზღვარგარეთ ვცხოვრობთ. მე პარიზში, დავიდი – ლონდონში. ორივესთვის მუდმივი თავსატეხი იყო, თუ როგორ გაგვეცნო ჩვენი მეგობრებისთვის საქართველო და ქართველები. ორი წლის წინ დავიდმა მითხრა, რომ სალომე ანდრონიკოვის რეცეპტების წიგნი იპოვნა. ძალიან დავინტერესდი. ვით ოქროს მაძიებლები, მოუსვენრად ვაგროვებდით ქართული კერძების რეცეპტებსა და ქართველ ემიგრანტებთან დაკავშირებულ საოცარ ისტორიებს. წიგნის მიზანი იყო ის, რომ უცხოელი სტუმრებისთვის საქართველო და ქართველები გაგვეცნო. მოგვიყევით მათზე, ვინც ამ წიგნის შექმნაში დაგეხმარათ. ამბობენ, რომ ერთი სურათი მრავალ სიტყვას სჯობს. ჩვენ

T h e

Emigra n t s â&#x20AC;&#x2122;

K it c h e n

თავიდანვე გვინდოდა, რომ ქართული კულინარიისთვის ვიზუალურად ახალი მიმართულება მიგვეცა. რატომღაც ამ ბოლო დროს ქართველებს მიაჩნიათ, რომ ფიროსმანი ქართველობის ყველაზე „ტიპური“ სიმბოლოა. მიუხედავად იმისა, რომ ფიროსმანის გენიალურობაში ეჭვი არავის ეპარება, მე ასე არ ვფიქრობ. მისი სურათები კარგად აღწერს ქალაქურ ცხოვრებას, მაგრამ საქართველო არ არის მარტო თბილისი და მისი დუქნები. ჩემთვის საქართველო ასოცირდება გიგო გაბაშვილთან ან თუნდაც ლადო გუდიაშვილთან, ფერთა სიუხვესთან, გემოს მრავალფეროვნებასთან, და ზოგადად, ყველაფერ „გადაჭარბებულთან“ (ამ სიტყვის დადებითი განმარტებით). ძალიან ძნელი იყო ისეთი ვიზუალური სტილის პოვნა, რომელიც ყოველივე ამას ასახავდა. ამ სტილის დახვეწაში

T h e

Emigra n t s ’

K it c h e n

ჩვენი ფოტოგრაფი, მარიამ ჯანაშია დაგვეხმარა. ასევე უდიდესი წვლილი შეიტანა ჩვენმა შეფ-მზარეულმა ქეთი ბაქრაძემ. ქეთის უნდა მოემზადებინა კერძები ისე, რომ ფოტოზე მხოლოდ პროდუქტები კი არ გამოჩენილიყო, არამედ თითოეული იმ კერძის შინაარსი. წიგნში თავმოყრილი ქართველი ემიგრანტების ნაწილი ალბათ უცნობი იყო მკითხველისთვის. რომელია თქვენი საყვარელი გმირი, ისტორია და კულინარიული რეცეპტი? რომელიმე მათგანის მომზადება ხომ არ გიცდიათ?

შლიდა. მომწონს ბალანჩინისა და პაპაშვილის ისტორიები და თავგადასავლები. თამარა თუმანოვას რეცეპტები ძალიან ლამაზი და ადვილი მოსამზადებელია. ძალიან ხშირად ვაკეთებ ხოლმე. სალომე ანდრონიკოვი კი, ალბათ ნატიფი ქართველი მანდილოსნის ყველაზე უნიკალური მაგალითია. ის ცხოვრების ბოლომდე ვახშმის წინ გრძელ კაბას იცვამდა! წიგნში საუბარია „ქართული სუფრისა“ და „სტუმართმოყვარეობის“ ტრადიციაზე. თქვენ როგორ აფასებთ – ეს ის მნიშვნელოვანი შტრიხია, რაც ქართველს და საქართველოს დანარჩენებისგან გამოარჩევს?

წიგნი მოგვითხრობს მათზე, ვინც საზღვარგარეთ ნიჭითა და კულინარიით გამოიჩინა თავი. ქართველ ემიგრანტებს უცხოეთში თავის დამკვიდრებასა და წარმატების მიღწევაში „ქართული სტუმართმოყვარეობა“ ეხმარებათ. ამერიკელები ამბობენ: მთავარი ის კი არ არის, რა იცი, არამედ ის, თუ ვის იცნობო. ეს დიდწილად მართალია. ამიტომაც სტუმართმოყვარეობა პირველი და მარტივი ეტაპია იმისათვის, რომ ახალ ქვეყანაში რამეს მიაღწიო.

სტუმართმოყვარეობა ბევრ ერს ახასიათებს, განსაკუთრებით – სამხრეთში. თუმცა საქართველოში ეს ტრადიცია გარკვეულ ხელოვნებამდეა აყვანილი. როცა უცხოელები საქართველოში ჩამოდიან, მათ ორი რამ ამახსოვრდებათ: ქართული ბუნება და ქართული სტუმართმოყვარეობა. წიგნის პრეზენტაცია თბილისსა და ლონდონში გვქონდა. მიხარია, რომ წიგნი მკითხველმა კარგად მიიღო.

ყველა გმირი თავისებურად საინტერესოა. ძალიან მომწონს პეტრე ბაგრატიონის თვისება – ის ჭირში თუ ლხინში სუფრას

მაკა ბიბილაშვილი

T h e

Emigra n t s â&#x20AC;&#x2122;

K it c h e n

The Emigrants’ Kitchen “If one tried to describe Georgia using one single word, the right word would definitely be hospitality.” – John Steinbeck.

T h e

Salome Andronikashvili’s book inspired yet another creative idea when, after meeting her, Georgian emigrant living in London David Gigauri got caught up with the theme of cooking and after several years of work, he and Ana Saldadze were able to present the English-language book “Be My Guest” to Georgian and nonGeorgian readers. It (Be My Guest) gathers together the short bios of famous Georgian emigrants: Salome Andronikashvili, George Balanchine, George Papashvili, Alex Mdivani, Tamara Tumanova, and Prince Nicola Tumanov- and their culinary recipes. Within the book there is allocated a special place to Georgian hospitality. No matter how banal it sounds, along with the “Georgian Supra,” this characteristic is one of Georgia’s main ‘sights’- a landmark of a certain kind. “Be My Guest” presents an extract from “A Russian Journal” by American writer John Steinbeck. In 1947, he was sent to the Soviet Union together with photographer Rober Capa, and his writings, along with Capa’s photos, were published one year later. In the

T he book of Davi d Gigauri and Ana Saldadze also mentions famous Georgian military chief Prince Petre Bagrationi who fought with Mako Abashidze Napoleon. He had a palace in St. Petersburg where he lived together with his wife, Princess Ekaterina. His story reads that, upon returning from the battlefield, Petre Bagrationi would give 300-400 person dinners for his soldiers regardless of victory or loss. In his honor, famous French chef Marie-Anoine Careme created a special dish “Bagrationi Lobster,” the recipe for which can be found included in the book. When speaking about Georgian emigrants, the authors of Be My Guest of course could not forget George Balanchine, artistic head and co-founder of the New York City Ballet, and one of the first choreographers of Broadway musicals and Hollywood movies. Through the book we learn that, along with his work as a choreographer, Balanchine was a great gourmand and cook. More than ten of his recipes are included in the publication, among which can be found Gogli-Mogli, Balanchine Salad, Georgian spice sauce, cucumber pickles, Balanchine Soup and Borshch, Kulichi [cake], banana sweet, and Balanchine cocktail.

K it c h e n

Mako Abashidze: “Salome Andronikashvili was a particularly beautiful woman. She was an inspiration to many artists and writers, including Vasily Shukhaev, Osip Mandelstam,Ana Akhmatova, Zinaida Serebryakova, and Eduard Limonov. In the 1930s, Salome moved to London and lived on King’s Road right up until the 1980s. While conducting a study about her, we found out that she used to have a salon at home in which famous writers and statesmen would visit her. She was friends with Marina Tsvetaeva and used to send a monthly pension to her. Parallel to this, she had a great interest in cooking. She even once commented: “All my life I thought I was a muse of others but in the end it turned out that I was just a good cook.”

part where Steinbeck describes his trip to Georgia, he devotes a large space to describing Georgian supra, dishes and hospitality. Impressed by Georgia, Steinbeck writes: “Until you have seen Georgia, you have seen nothing.”

Emigra n t s ’

In 1953, Salome Andronikashvili’s culinary book “Good Food from Abroad” was published in London. It was the first book about Georgian cuisine published abroad. Director of the British-Georgian Chamber of Commerce Mako Abashidze came across several copies of this book at a bookseller’s in London and it inspired the name of the company that she and her friends later founded – Good Food From Abroad.And for more than two years now, Georgian jams and sauces of this brand name have been sold in Britain.

T h e

Emigra n t s â&#x20AC;&#x2122;

K it c h e n

53 Materials about American bestselling writer and sculptor George Papashvili are also enclosed within the book. In 1952, American director George Seaton shot a movie in Hollywood based on Papashvili’s “Anything Can Happen.” Be My Guest includes the recipes of Papashvilis’ Khachapuri, Tkemali sauce, Mtsvadi [roast beef] and Khinkali [Georgian dumplings].

T h e

Ana Saldadze shared with us the story of how the book came to be. When did the idea of the book come up and what was your goal in creating it?

Tell us about those who helped you make the book. One picture is worth a thousand words: from the very beginning we wanted to give a visually new direction to Georgian cuisine. For some reason, recently Georgians have come to think that Pirosmani is the most ‘typical’ representative of what it is to be Georgian. Although nobody questions the genius of Pirosmani, I do not agree with the idea that he and his works are the most typical symbol. His pictures depict city life well but Georgia is not only ‘Tbilisi and its diners.’.To me, Georgia can be associated with Gigo Gabashvili or Lado Gudiashvili, with a multitude of colors, a diversity of taste, and generally everything “superlative” (in the positive sense of the word). It was hard to find a visual style that would reflect all that. Our photographer Mariam Janashia helped us greatly in refining this style. Our chef Keti Bakradze made a huge contribution to it as well. Keti was able to cook dishes is a way that showed not only the products as a dish, but also the main sense of each dish.

success. Americans say ‘the main thing is not what you know but who you know.’ This is largely true, and it explains why hospitality is the first and simplest stage in achieving anything in a new country. All characters within the book are interesting in their own ways. I particularly like the quality of Petre Bagrationi in being open to giving a dinner in both good times and bad. I like, too, the stories of Balanchine and Papashvili. The recipes of Tamara Tumanova are beautiful and easy to prepare- I often cook them. As for Salome Andronikov, she is probably the most unique example of a delicate Georgian woman- until the end of her life she would put on a long evening dress before dining. Be My Guest describes the tradition of the Georgian Supra, and hospitality. How would you evaluate these – are they particular and important traits that distinguish Georgia and Georgians from others? Hospitality is characteristic to many nations, especially in the South. However, in Georgia, this tradition is taken to the level of art.When foreigners arrive in Georgia, they note two things: Georgian nature and Georgian hospitality.We had presentations of the book in both Tbilisi and London. I am happy that readers took to the book so well.

Some of the Georgian emigrants mentioned in the book were probably unknown to its readers. Which is your favorite person, story and culinary recipe? Have you tried cooking any of the recipes? The book talks about those who distinguished themselves abroad with their talent and cooking.“Georgian hospitality” has often helped Georgian emigrants to establish themselves abroad and to achieve

By Maka Bibilashvili

K it c h e n

David Gigauri and I have been living abroad for a long time- I in Paris and David in London. For both of us it was a constant puzzle how to introduce Georgia and Georgians to our friends.Two years prior to the project, David told me that he had found a book of recipes by Salome Andronikov. I was very interested and, like gold diggers, we started collecting recipes of Georgian dishes and, alongside that, some incredible stories related to Georgian emigrants. The goal of the book was to introduce Georgia and Georgians to foreigners.

Ana Saldadze and David Gigauri

Emigra n t s ’

Published by the Bakur Sulakauri Publishing House, the recipes and stories in “Be My Guest” are accompanied by the beautiful photos of Mariam Janashia- the still-life photos of Georgian dishes are one of the main attractions of the publication, which also sites materials from French, American, and British press and culinary books.

T bili s i

სიყვარულით,

ბაქოდან და თბილისიდან

B ak u

მას შემდეგ, რაც ვგებულობთ, რომ ცხოვრებაში მთავარ მიღწევად საკუთარ შვილს მიიჩნევს, კითხვის დასმა მის სხვა „მთავარ პროექტებზე“ რთულდება. ამბიციებისგან თავისუფალი და თავმდაბალი, უარს ამბობს დამწყებთათვის რჩევის მიცემაზე, მიუხედავად იმისა, რომ გასაზიარებელი ბევრი აქვს და მისი პორტფოლიო მდიდარია სხვადასხვა სფეროში წარმატებით შესრულებული პროექტებით.

W ith

L o v e

სამაგიეროდ, ურჩევნია სხვებმა, თუნდაც არაპროფესიონალებმა მას მისცენ რჩევა, რადგან სჯერა ადამიანების შესაძლებლობების და მათგან ყოველთვის ახალს სწავლობს. მუდმივი სწავლა კი არა მხოლოდ მისი ცხოვრებისადმი დამოკიდებულება, არამედ ულვიას მთავარი პროფესიის - ფსიქოლოგობის შედეგია. ფსიქოლოგია კი, მისი აზრით, იგივეა, რაც ჟურნალისტიკა. ეს არის ის, რის გამოც მან „ნარგისის“, ადამიანებისა და ცხოვრების შესახებ ჟურნალის, დაარსება გადაწყვიტა. ჟურნალ „ნარგისის“ მთავარი რედაქტორი, ულვია რახმანოვა, აზერბაიჯანის პირველი ლედის მეჰრიბან ალიევას დის - ნარგიზ ფაშაევას შვილია. მიუხედავად ულვიას ახალგაზრდული ასაკისა, მან უკვე შეძლო მნიშვნელოვანი გამოცდილების დაგროვება სხვადასხვა საქმიანობაში, როგორიცაა რესტორნის მენეჯმენტი, კონცერტებისა და კულტურული ღონისძიებების ორგანიზება, ხელოვნება და ფოტოგრაფია.

ჟურნალ „ნარგისის“ მთავარი რედაქტორის ულვია რახმანოვას 8 რჩევა აზერბაიჯანსა და საქართველოზე

მეწარმისათვის დამახასიათებელი ძლიერი სულისკვეთების მქონე ულვიას სჯერა, რომ ყველა ბიზნესი, პროექტი ან ინიციატივა შესაძლოა იქცეს წარმატებული, თუ მთელი გულით და სიყვარულით ხორციელდება.

55 მას უყვარს „სტარტაპები“, როცა დასაწყისიდანვე სწორი მიდგომით შექმნილ ბრენდს, გარკვეულ ეტაპზე, მისი პირდაპირი ჩარევისა და ზედამხედველობის გარეშეც შეუძლია განვითარება.

ულვია ენთუზიაზმით დაგვთანხმდა ინტერვიუს ჩვენ მიერ შეთავაზებულ ფორმატზე სტატიისთვის, რომელიც ექსკლუზიურად საქართველოში „რადისონ ბლუს“ სასტუმროების ქსელის, თბილისისა და ბათუმის სასტუმროების, კორპორატიული ჟურნალისთვის ჩავწერეთ. სხვათა შორის, საქართველოში მისი მომდევნო ვიზიტისას, ულვიას ბათუმის მონახულება აქვს გადაწყვეტილი. იმედი გვაქვს, ჩვენი ჟურნალის მკითხველი ისიამოვნებს ულვიას პერსონალური გზამკვლევით აზერბაიჯანის ისტორიასა და თანამედროვეობაში და მის მიერ მოყვანილი საინტერესო პარალელებით აზერბაიჯანისა და საქართველოს კულტურას, ხელოვნებას, ცხოვრების სტილსა და ადამიანებს შორის.

წაიკითხეთ ულვია რახმანოვას 8 ექსკლუზიური რჩევა ბაქოსა და თბილისის შესახებ. საუკეთესოებს აქ გთავაზობთ:

T bili s i

მოგზაურობისა და განსხვავებულ კულტურათა წარმომადგენელ ადამიანებთან შეხვედრების მოყვარული ულვია დარწმუნებულია, რომ ჟურნალ „ნარგისს“ საერთაშორისო ასპარეზზე გასვლის პოტენციალი გააჩნია.

იმისათვის, რომ უფრო მეტი შეგვეტყო ჟურნალ „ნარგისის“ საერთაშორისო განვითარების გეგმებზე და პირადად გაგვეცნო ულვია რახმანოვა, „ჯორჯია თუდეი ჯგუფი“ ბაქოში გაემგზავრა და ულვიას აზერბაიჯანის სწრაფად მზარდ დედაქალაქში პირადად შეხვდა.

ჟურნალი „ნარგისი“, რომელიც მისი დედის სახელს ატარებს, ულვიას მორიგი მიღწევაა. მიუხედავად იმისა, რომ „ნარგისმა“ უკვე გაიარა „სტარტაპის“ ფაზა, სხვა პროექტებისგან განსხვავებით, ულვია ვერ ელევა მას და არ აპირებს ამ პროექტის მენეჯმენტის ვინმესთვის გადაბარებას. „სტარტაპის“ შემდეგ ჩემი პროექტებისადმი ინტერესს ვკარგავ. თუმცა, ჟურნალი „ნარგისი“ განსხვავებული შემთხვევაა - ის ყოველთვის ახალია, მას ყოველთვის მოაქვს ახალი იდეები, და აქვს პოტენციალი თუნდაც იმისა, რომ მთელი მსოფლიო მოიცვას.“

ჟურნალის საქართველოსადმი მიძღვნილ დამატებაზე მუშაობისას და „ნარგისის“ პრეზენტაციის საორგანიზაციო საკითხების მოსაგვარებლად (პრეზენტაცია 2014 წლის 28 თებერვალს შედგა), ულვიას რამდენჯერმე მოუწია საქართველოში სტუმრობა. ის ამბობს, რომ ძალიან შეუყვარდა ეს ქვეყანა, რომელიც არა მხოლოდ ახლო და კარგი მეზობელია, არამედ ეს არის სახელმწიფო, რომელთანაც აზერბაიჯანს კულტურული და სოციალური თანხვედრა აქვს.

B ak u

საზოგადოებაში ქალის როლის ზრდა, აზერბაიჯანის მსოფლიო მასშტაბით პოპულარიზაცია და ტურიზმის განვითარება, ულვიას აზრით, თანამედროვე აზერბაიჯანის მთავარ მიღწევათა შორისაა. ულვია პირველ ემოციებს გვიზიარებს, რომელიც რამდენიმე წლის წინ, ლონდონიდან ბაქოში დაბრუნებისას განიცადა: „როცა დავბრუნდი, სულ სხვა, თანამედროვე ქალაქი დამხვდა. ბევრი სასტუმრო აშენდა, მსოფლიო ბრენდებმა გახსნეს მაღაზიები და ბუტიკები, მაგრამ ბოლო წლებში უფრო მნიშვნელოვანი ცვლილებები მოხდა აზერბაიჯანის საზოგადოებრივ -სოციალურ ცხოვრებაში - საზოგადოებაში ქალის როლი შეიცვალა. დღეს ჩვენ ვხედავთ უფრო მეტ ქალს საკუთარი ავტომობილით, უფრო თავდაჯერებულებსა და დამოუკიდებლებს, ვიდრე ოდესმე“.

სპეციალური დამატების Welcome to Georgia („კეთილი იყოს თქვენი მობრძანება საქართველოში“) გამოცემა ხომ სწორედ მისი პირველი, მაგრამ სერიოზული განაცხადია „ნარგისი“ საქართველოში ლიცენზირებული ლოკალური ქართულენოვანი გამოცემით შემოდის.

L o v e

„ბიზნესში იშვიათად თუ შევშინდები, რასაც ვერ ვიტყვი პირად ცხოვრებაზე“, - გვეუბნება ულვია და გვიზიარებს თავის პრაქტიკული მოღვაწეობის გამოცდილებას. „ყველაფერი რთულია“, - ამბობს და ამატებს, რომ „ყველაფერი კიდევ უფრო რთულია, თუ სიყვარულის გარეშე იქმნება“.

ჟურნალის საერთაშორისო პერსპექტივა, როგორც სხვადასხვა კულტურებთან და ერებთან თანამშრომლობის იდეალური საშუალება, ის მთავარი ფაქტორი იყო, რამაც ულვიას გადააწყვეტინა „ნარგისისთვის“ რეალურად საერთაშორისო ჟურნალის ფორმატი მიენიჭებინა. მას სჯერა, რომ უახლოეს ხუთ წელიწადში საქართველოსა და თურქეთით დაწყებული, „ნარგისის“ ადგილობრივი გამოცემები მინიმუმ ხუთ ქვეყანაში გამოჩნდება.

W ith

ასეთი წარმატებული „სტარტაპები“ მრავლადაა მის სარესტორნო სფეროში, არა მხოლოდ იმიტომ, რომ ძალიან უყვარს კულინარია, არამედ იმიტომ, რომ მას სჯერა საკუთარი თავის, საკუთარი შესაძლებლობების და მზად არის უშიშრად გაუმკლავდეს წინააღმდეგობებსა და ბარიერებს.

ჟურნალ „ნარგისის“ გამოცემა მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყნებში, ლოკალურ ენებზე, მისი უახლოესი წლების მთავარი გამოწვევაა.

With Love From

Baku &

Tbilisi

W ith

L o v e

fr o m

B ak u

T bili s i

The Top 8 Tips for Azerbaijan and Georgia from the Chief Editor of Nargis magazine, Ulviyya Rakhmanova

And this is how and why she came to establish Nargis: a magazine about people and life.

She adores ‘start-ups,’ whereby a brand is built and created which, with the right approach from the very beginning, can then function and expand without her direct involvement or supervision.

The rapidly increasing role of women in society, the worldwide promotion of Azerbaijan, and the need to attract more tourists there are among the main achievements of modern Azerbaijan, according to Ulviyya. She shares her first impressions upon arrival in Baku from London several years ago: “When I came back, I found an absolutely different- modern -city. Many new hotels had been built, world class fashion brands had opened their boutiques but, more importantly, over time, something more significant has changed in the social trend [of Baku] – women’s role in society has changed.Today we see more cars driven by ladies- ladies who are more self-confident and more independent now than ever before.” Nargis magazine, named for her mother, is Ulviyya’s latest

In order to learn more about Nargis magazine’s plan for international expansion after Georgia, and to get acquainted with her in person, Georgia Today Group went to Baku and sat down with Ulviyya Rakhmaona in the heart of Azerbaijan’s rapidly developing capital city. Ulviyya quickly and enthusiastically agreed on the suggested format for the article which you find here, exclusively published in Radisson BLU’s corporate magazine for both hotels in Tbilisi and Batumi. She confessed to us that Batumi is at the top of her list of places to visit on her next trip to Georgia. We hope that our respected readers will enjoy Ulviyya’s personal guide to Azerbaijan’s history and modernity, and her comparisons between her country’s culture, art, lifestyle and people with what she has seen in and learnt about Georgia so far.

Keep reading for an insight into Ulviyya Rakhmanova’s exclusive Top 8 Tips for Baku and Tbilisi. Here is her Best Of:

T bili s i

“I am rarely scared of anything in business, unlike my personal life”, says Ulviyya, and then goes on to share her real life experiences - mostly in regard to the difficulties involved in any type of job. “Everything is hard,” she says and then adds: “but everything is even harder if it’s not made or done with love!”

While working on the “Welcome to Georgia” edition, and in order to prepare for the presentation of Nargis magazine in Georgia held on 28th February 2014, Ulviyya traveled to Georgia several times. She says she fell in love with the country- one which is not only a close and good neighbor to her native Azerbaijan, but also a country with similarities in culture and lifestyle.

Examples of such ‘start-ups’ can be found in her work in restaurant development- not only because she loves cooking but because of her strong belief in her internal locus of control and her capability to tackle challenges and obstacles along the way.

And the launching of a special supplement “Welcome to Georgia” is a first but already very serious announcement as Nargis magazine enters the Georgian media market with a licensed local edition in the Georgian language.

B ak u

With her strong entrepreneurial spirit, Ulviyya believes that every business, project or initiative can become a success story if worked on with love and passion.

The concept that international perspective is an ideal way of cooperating with and understanding different cultures and nations is something which has played a key role in her decision to make Nargis a truly international publication. She believes that within five years, localized licensed editions of Nargis magazine will appear in at least five countries, starting with Georgia and Turkey.

fr o m

Editor in Chief of Nargis magazine, Ulviyya Rakhmanova is the daughter of Nargiz Pashayeva – the sister of Azerbaijan’s first lady, Mehriban Aliyeva. Despite her young age, Ulviyya has accumulated valuable experience in her professional life, including as a restaurateur, concert organizer, artist, and photographer.

Launching Nargis magazine in local languages around the world is her main challenge for the coming decade.

L o v e

Instead, as a believer in people, she prefers to be advised by otherseven by amateurs. Continuous learning from different people is not only her attitude to life but the outcome of her main profession – psychology, which, according to her, is the same as journalism.

achievement to have already passed the start-up stage. Yet, unlike her other projects such as restaurant development, she has no plans to let someone else take over the management of Nargis magazine. “I tend to lose interest in my projects after their start-up phase. However, Nargis magazine is something different- it’s always new, it always brings new ideas, and it has the potential to cover even the whole world.” A lover of traveling and meeting different people from different cultures, Ulviyya believes in the potential for the international expansion of Nargis magazine.

W ith

After her statement that her son is her main achievement in life, asking questions about her other “main projects” becomes harder. Although she has a lot to share and is free of ambition, and despite her rich portfolio of implemented projects in different fields, she kindly refuses to give advice to beginners who just want to tackle the challenges of real life.

58 Historical sightseeing in Baku.What would you recommend?

T bili s i

ისტორიული ღირსშესანიშნაობა თბილისში, რომლის ნახვასაც ყველას ურჩევთ...

Historical sightseeing in Tbilisi.What would you recommend to us?

თბილისში დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა აბანოთუბანმა. მისი ისტორია კარგად არ ვიცი, მაგრამ აშკარად იგრძნობა იდუმალება და საოცარი აურა. ყველა აგური უძველესია. უზარმაზარი შთაბეჭდილება მოახდინა ამ ადგილმა.

In Tbilisi, the Abanotubani district impressed me most. I don’t know its history, but it gives of an obvious feeling of mystery and it has an amazing aura. All the bricks are old. Yes, I was hugely impressed by the place.

W ith

L o v e

fr o m

The Maiden Tower is an historical place and a must-see. To visit the Tower, you need to be motivated as there are a lot of steps to climb in order to reach the top. But there is a wonderful view over the whole of Baku to enjoy once you get there. It’s an important place because its legend is associated with love. Love is the most important thing.

ქალწულის კოშკი ის ისტორიული ადგილია, რომელიც აუცილებლად უნდა ნახოთ. კოშკში სტუმრობა დიდ ფიზიკურ ძალისხმევას მოითხოვს. საკმაოდ ბევრი საფეხური უნდა აიაროთ იმისთვის, რომ კოშკის წვერზე მოექცეთ და ბაქოს საუცხოო ხედით დატკბეთ. ეს ადგილი იმიტომაცაა მნიშვნელოვანი, რომ მისი ლეგენდა სიყვარულს უკავშირდება. სიყვარული კი ყველაზე მთავარია.

B ak u

ისტორიული ღირსშესანიშნაობა ბაქოში, რომლის ნახვასაც ყველას ურჩევთ...

ფოტო: ქალწულის კოშკი, ბაქო ჟურნალ "ნარგისის" არქივიდან Photo: Maiden Tower, Baku From Nargis magazine's archive

ფოტო: ულვია რახმანოვა აბანოთუბანში, თბილისი ჟურნალ "ნარგისის" არქივიდან Photo: Ulviyya Rakhamova in Abanotubani, Tbilisi From Nargis magazine's archive

განსაკუთრებით „ცეცხლოვან კოშკებს“ გამოვყოფდი. გარდა მისი რეალური სილამაზისა და მნიშვნელობისა, სუბიექტური მიზეზიც მაქვს. ჩემი საიდუმლო ადგილიდან, სადაც საკმაოდ დიდ დროს ვატარებდი, ფანტასტიკური ხედი იშლება კოშკებზე. ეს სურათი საკმაოდ ხშირად წარმომიდგება ხოლმე.

In particular, I would single out the Flame Towers. Apart from its genuine beauty and significance, I have a subjective reason for choosing it- I have a secret place where I spend a lot of time which has a fantastic view over the towers. It’s a scene I get to enjoy on many occasions.

თანამედროვე არქიტექტურის რომელი ნიმუში მოგწონთ ყველაზე მეტად თბილისში?

And in Tbilisi? I like the renovated Funicular. It is something of unforgettable beauty. From the top, all Tbilisi can be seen as if spread on an open hand.And the tram which takes you up there, while taking about ten minutes, offers such beautiful views that you immediately lose sense of time and you think you have traveled only a few seconds.

fr o m

განახლებული ფუნიკულიორი. დაუვიწყარი სილამაზეა, საიდანაც მთელი თბილისი ხელისგულივით მოჩანს. ტრამვაი, რომელსაც აქამდე აჰყავხარ, დაახლოებით ათ წუთს ანდომებს გზის გავლას, მაგრამ ისეთი ლამაზი ხედები იშლება, რომ დროის შეგრძნებას კარგავ და ასე გგონია, მხოლოდ რამდენიმე წამი იმგზავრე.

L o v e

Which object of modern architecture do you most like in Baku?

W ith

თანამედროვე არქიტექტურის რომელი ნიმუში მოგწონთ ყველაზე მეტად ბაქოში?

B ak u & T bili s i

ფოტო: "ფლეიმ თაუერსი", ბაქო ჟურნალ "ნარგისის" არქივიდან Photo: Flame Towers, Baku From Nargis magazine's archive

ფოტო: ფუნიკულორი, თბილისი გოგა ჩანადირის არქივიდან Photo: Funicular, Tbilisi From Goga Chanadiri's archive

60 დიზაინერს

მიანიჭებდით

აზერბაიჯანელებიდან გამოვყოფდი ჯან ატელიეს. „ჯან“ აზერბაიჯანულად სულს ნიშნავს. მის ნაშრომში ძლიერი სიყვარული იგრძნობა. ტანსაცმელს დიდ გრძნობას აქსოვს და ამიტომაა განუმეორებელი.

Who is your favorite Azerbaijani designer? From the Azerbaijanis I would single out Atelier Jan. “Jan,” in Azeri, means soul. A strong love can be felt in her works and her great sensitivity in their creation leads to each item being truly unique.

რომელ ქართველ დიზაინერს მიანიჭებდით უპირატესობას?

Who is your favorite Georgian designer?

განსაკუთრებით თამუნა ინგოროყვას გამოვყოფდი. მისი ვარდისფერი კაბა ახლახან შევუკვეთე. ასევე აღვნიშნავდი სიმონ მაჩაბელს, რომლის კოსტიუმების ჩვენება ჟურნალის პრეზენტაციაზე მოეწყო.

In particular, I would choose Tamuna Ingorokva. I have just ordered a pink dress from her. Also, I would mention Simon Machabeli. His costume show was organized at the magazine presentation.

W ith

L o v e

fr o m

B ak u

T bili s i

რომელ აზერბაიჯანელ უპირატესობას?

ფოტო: ჯან ატელიეს კოლექცია, ბაქო www.buro247.az-ის არქივიდან Photo: Jan Atelier's collection, Baku From www.buro247.az archive ფოტო: თამუნა ინგოროყვას კოლექცია, თბილისი თამუნა ინგოროყვას არქივიდან Photo: Tamuna Ingorokva's collection, Tbilisi From Tamuna Ingorokva's archive

ისფარ სარაბსკი თანამედროვე ჯაზმენია. სწორედ ის უკრავდა საქართველოში ჟურნალ „ნარგისის“ პატივსაცემად გამართულ ვახშამზე. ვფიქრობ, ქართველი მსმენელიც მოიხიბლა მისი განუმეორებელი შესრულებით.

Isfar Sarabski, a modern jazzman. He played in Georgia at the dinner held in honor of Nargis magazine. I think the Georgian audience was fascinated by his unique performance.

თქვენი საყვარელი ქართველი მუსიკოსი...

Your favorite Georgian musician?

რა თქმა უნდა, ბუბა კიკაბიძე. ის ჩემი საყვარელი მომღერალია. მისი შემოქმედება ბავშვობას მახსენებს. ძალიან კარგი ბავშვობა მქონდა და ყველაფერი, რაც მასთან მაკავშირებს, განსაკუთრებით სათუთია.

Without a doubt, Buba Kikabidze. He is my favorite singer. His creations remind me of my childhood. I had a very good childhood and I consider anything that connects me with it as precious.

L o v e

And your favorite Azerbaijani musician?

W ith

თქვენი საყვარელი აზერბაიჯანელი მუსიკოსი...

fr o m B ak u &

ფოტო: ბუბა კიკაბიძე, თბილისი გოგა ჩანადირის არქივიდან Photo: Buba Kikabidze, Tbilisi From Goga Chanadiri's archive

T bili s i

ფოტო: ისფარ სარაბსკი, ბაქო ჟურნალ "ნარგისის" არქივიდან Photo: Isfar Sarabski, Baku From Nargis magazine's archive

საყვარელი აზერბაიჯანელი მხატვარი...

Who is your favorite Azerbaijani painter?

რა თქმა უნდა, ჩემი და – აიდა მახმუდოვა. მას საკუთარი, ძალიან საინტერესო სტილი აქვს. ხშირად ხატავს ადგილებს, რომლებიც ჩვენს ბავშვობას და შესაბამისად, საუკეთესო მოგონებებს უკავშირდება. ოჯახს გარეთ კი რასიმ ბაბაევი, რომლის არაერთი ნამუშევრის მფლობელი ვარ.

Of course my sister- Aida Makhmudova. She has her own very interesting style. She often paints places which are connected to our childhood and, accordingly, to our best memories. Outside the family I would choose Rasim Babayer- I am the owner of many of his works.

საყვარელი ქართველი მხატვარი...

And your favorite Georgian painter?

გამოყოფა გამიჭირდება. მართალია, ჟურნალის სპეციალურ დამატებაში, რომელიც საქართველოს მივუძღვენით, ზურაბ მარტიაშვილის ნამუშევარი გამოვიყენეთ, თუმცა სტუმართმოყვარეობის თემატიკიდან გამომდინარე. ძალიან მომეწონა თანამედროვე ქართველი ფოტოგრაფი ხელოვანის მამუკა კიკალიშვილის შემოქმედება. სიამოვნებით ვითანამშრომლებდი მასთან მომავალში.

That is difficult to say. In truth, in the special supplement of the Nargis which was dedicated to Georgia , we used the works of Zurab Martiashvili, though we did so for hospitality themes. I very much like modern photographer Mamuka Kikalishvili and I’d be happy to work with him again in future.

W ith

L o v e

fr o m

B ak u

T bili s i

ფოტო: აიდა მახმუდოვა, ბაქო ჟურნალ "ნარგისის" არქივიდან Photo: Aida Makhmudova, Baku From Nargis magazine's archive

ფოტო: მამუკა კიკალიშვილის ნამუშევარი, თბილისი მამუკა კიკალიშვილის არქივიდან Photo: Mamuka Kikalishvili's art, Tbilisi From Mamuka Kikalishvili's archive

mis.: rusTavelis 26 (tel: 2 181 047); pekinis 7 (2 306 556); WavWavaZis 21 (tel: 2 181 046) Address: 26 Rustaveli Str. (Tel: 2 181 047); 7 Pekini Ave. (Tel: 2 306 556); 21 Chavchavadze Ave. (Tel: 2 181 046)

კულინარიული კურსები იტალიაში გაქვთ გავლილი, ხართ კარგი მზარეული და გურმანი. აზერბაიჯანული სამზარეულოდან რომელ კერძს გამოყოფდით?

You have taken cookery courses in Italy. You are a great cook and gourmand. From Azerbaijani cuisine, which dish would you recommend?

ძალიან მიყვარს მზადება. ვამზადებ ტრადიციული მეთოდებით. განსაკუთრებით „დუშბარას“ გამოვყოფდი. მისი დამზადების ჩემეული მეთოდი მაქვს. ზედმეტ ცხიმს ვერიდები და ამიტომ ქათმის ხორცით ჩავანაცვლე ტრადიციული ინგრედიენტი. ასევე ძალიან გემრიელ ფლავს ვამზადებ.

I love cooking- and I tend to do it by following traditional methods. Of Azeri dishes, I would single out “Dushbara.” I have my own method for its preparation which avoids extra fat- I replace the traditional ingredient with chicken. I can also cook a very tasty Plov.

ქართული სამზარეულოდან რომელ კერძს გამოყოფდით?

Which dish do you single out from Georgian cuisine?

ძალიან მიყვარს ხაჭაპური. ვიცი, გაგიკვირდებათ, მაგრამ გეტყვით, რომ არა მხოლოდ მიყვარს, არამედ თავად ვამზადებ აჭარულ ხაჭაპურს კვერცხით. ასევე, გემრიელ ხინკალს ვაკეთებ.

I love Khachapuri very much. I know you’ll probably find it a great surprise, but I can tell you that not only do I love it- I can cook it too, on my own, with eggs! I also cook very delicious Khinkali.

W ith

L o v e

fr o m

B ak u

T bili s i

ფოტო: აზერბაიჯანული ფლოვი, ბაქო ვებგვერდიდან Azerbaijan.travel/az/ Photo: Azerbaijani Plov, Baku From Azerbaijan.travel/az/

ფოტო: ხინკალი, თბილისი "ემ ჯგუფის" არქივიდან Photo: Khinkali, Tbilisi From Mgroup's archive

საქართველო და აზერბაიჯანი – ორივე ტრადიციული ქვეყანაა. რომელი ქართული ტრადიციაა თქვენთვის განსაკუთრებით ფასეული?

And of the Georgian traditions? Here, I have to mention the tradition of eating. In our country, and in Georgia, this process is endless. It begins with breakfast, and then moves to lunch, then to dinner, then again to breakfast. And just when you think everything is over, everything begins again!

fr o m

უნდა აღვნიშნო სუფრის ტრადიცია. ჩვენთანაც და საქართველოშიც ეს პროცესი დაუსრულებელია. იწყება საუზმით, იქვეა სამხარი, ვახშამი, ისევ საუზმე... როდესაც გგონია, რომ დასრულდა, სწორედ მაშინ ხელახლა იწყება.

There are many similarities between Georgia and Azerbaijan in this regard.The main and most valued tradition is family. Citizens in both nations know how to respect their elders.We know true friendship, and we have sincere relationships. This is something precious and good that is thankfully still preserved.

L o v e

ძალიან დიდი მსგავსებაა ამ მხრივ საქართველოსა და აზერბაიჯანს შორის. მთავარი ტრადიცია, რომელიც ძალიან დასაფასებელია, არის ოჯახი. ორივე ერმა კარგად იცის უფროსის პატივისცემა. ვიცით ნამდვილი მეგობრობა, გვაქვს გულითადი ურთიერთობები. ეს ძალიან ძვირფასია და კარგია, რომ დღემდე შევინარჩუნეთ.

Georgia and Azerbaijan are both traditional countries. Which Azerbaijani tradition is most valuable to you?

W ith

საქართველო და აზერბაიჯანი - ორივე ტრადიციული ქვეყანაა. რომელი აზერბაიჯანული ტრადიციაა თქვენთვის განსაკუთრებით ფასეული?

B ak u & T bili s i

ფოტო: ულვია რახმანოვა დედასთან, ნარგიზ ფაშაევთან ერთად, ბაქო ჟურნალ "ნარგისის" არქივიდან Photo: Ulviyya Rakhmanova with her mother Nargiz Pashayeva, Baku From Nargis magazine's archive

ფოტო: ნიკო ფიროსმანის "ოჯახური კამპანია", თბილისი ვებგვერდიდან www.nikopirosmani.com Photo: Niko Pirosmani's 'Family Feast' From www.nikopirosmani.com

Azerbaijani and Georgian women have a special style.What do you like in particular and how would you characterize the style of Azerbaijani women?

აზერბაიჯანელ ქალებს, ისევე, როგორც ქართველებს, ძალიან ინდივიდუალური სტილი აქვთ. ჩვენ უპირატესობას გრძელ თმას, ლამაზ, მკვეთრ მაკიაჟსა და ქალურ ფორმებს ვანიჭებთ.

Azerbaijani women, as well as Georgians, have a very individual style. We prefer long hair, beautiful sharp makeup, and feminine shapes.

And the style of Georgian women?

აზერბაიჯანელ და ქართველ ქალებს განსაკუთრებული სტილი აქვთ. რა მოგწონთ და როგორ დაახასიათებდით ქართველი ქალის სტილს? ქართველი ქალი უფრო თანამედროვე სტილის ჩაცმულობით გამოირჩევა, მაგრამ აქაც მკაცრადაა ინდივიდუალიზმი გამოხატული. ძალიან კარგია, რომ ეს ხაზი დაცულია. არა მგონია, აზერბაიჯანელმა ქალმა ქართული სტილი მოირგოს, ან ქართველმა – აზერბაიჯანული. ეს მაშინვე დაუკარგავს ორივეს მთავარ ხიბლსა და შარმს.

Georgian women are distinguished because of their more modern style of dress. But also, here, individualism is strictly expressed. It’s a good thing that this stress is defended. I do not think that Azerbaijani women could suit the Georgian style or Georgian women the Azerbaijani style- in doing so each would lose their main fascination and charm.

W ith

L o v e

fr o m

T bili s i

აზერბაიჯანელ და ქართველ ქალებს განსაკუთრებული სტილი აქვთ. რა მოგწონთ და როგორ დაახასიათებდით აზერბაიჯანელი ქალის სტილს?

B ak u

ფოტო: არზუ და ლეილა ალიევები, ბაქო ჟურნალ "ნარგისის" არქივიდან Photo: Arzu and Leyla Aliyeva, Baku From Nargis magazine's archive

ფოტო: მოდელი მარიშა ურუშაძე, თბილისი ირმა შარიქაძის არქივიდან Photo: Model Marisha Urushadze, Tbilisi From Irma Sharikadze’s archive

Ek v tim e

T akai s h v ili

D e f e n d e r

o f

th e

T r e a s u r e

მცველი

th e

საგანძურის

ექვთიმე თაყაიშვილი 1863 წლის 5 იანვარს, ოზურგეთის მაზრის სოფელ ლეხოურში დაიბადა. სამი წლისამ ფეხი მოიტეხა, და მთელი ცხოვრება ხელჯოხით დადიოდა. როგორც ავტობიოგრაფიაში წერს, მამა საერთოდ არ ახსოვს, დედაც ადრე გარდაცვლია. ჯერ ოზურგეთის სკოლაში სწავლობდა, შემდეგ – ქუთაისის კლასიკურ გიმნაზიაში. 1889 წელს პეტერბურგის ისტორია-ფილოლოგიის ფაკულტეტი დაამთავრა. თბილისის სხვადასხვა სახელმწიფო გიმნაზიებში ასწავლიდა ლათინურს, ბერძნულს, ისტორიასა და გეოგრაფიას. იყო თბილისის სათავადაზნაურო სკოლის გამგე.

o f

ექვთიმეს 150 წლისთავთან დაკავშირებით, გაერთიანებული ერების განათლების, მეცნიერებისა და კულტურის ორგანიზაციამ (UNESCO) 2013 წელი ექვთიმე თაყაიშვილის წლად გამოაცხადა. ამ თარიღთან დაკავშირებით თბილისსა და საქართველოს სხვა ქალაქებში არაერთი მნიშვნელოვანი ღონისძიება ჩატარდა. საქართველოს ეროვნულ მუზეუმში, ექვთიმე თაყაიშვილის კვირეულის ფარგლებში, მოეწყო ტიხრული მინანქრის, მონუმენტური მხატვრობისა და ეროვნული მუზეუმის კოლექციაში არსებული დასავლეთევროპული ფერწერის ექსპოზიციები. გარდა ამისა, გამოფენაზე „ექვთიმე 150“ – მის სახელთან დაკავშირებული დღემდე უცნობი მასალები გამოიფინა, შედგა საიუბილეო კატალოგის „ექვთიმე 150“ – პრეზენტაცია.

D e f e n d e r

ქართველი ისტორიკოსი, არქეოლოგი, თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ერთ-ერთი დამაარსებელი და „ქართული საგანძურის მცველი“ ექვთიმე თაყაიშვილი გარდაცვალებიდან ნახევარი საუკუნის შემდეგ საქართველოს მართლმადიდებლურმა ეკლესიამ წმინდანად შერაცხა. მან სამეცნიერო საქმიანობის პარალელურად საუკუნეების განმავლობაში ნაგროვები, ქართულ ეკლესიებში, მეფეთა სასახლეებსა და საცავებში შემონახული ფასდაუდებელი საგანძური დაკარგვა-განადგურებას გადაარჩინა და 25-წლიანი ემიგრაციის შემდეგ სამშობლოში დააბრუნა.

T akai s h v ili

თაყაიშვილი

Ek v tim e

ექვთიმე

არიან ადამიანები, რომელთაგან ზოგიერთს თავისსავე სიცოცხლეში, ზოგს კი გარდაცვალების შემდეგ უდგამენ ძეგლებს. მათ სახელებს არქმევენ ქუჩებს, პროსპექტებს, კონტინენტებს, შვილებს... უძღვნიან ლექსებსა და რომანებს. ისიც ხდება, როცა გარკვეული ღვაწლის, დამსახურებისა და ცხოვრების წესის გამო წმინდანადაც შერაცხავენ. ამ ყველაფრის მიუხედავად, შესაძლოა, მაინც დაგრჩეს უკმარისობის გრძნობა. უკმარისობა იმისა, რომ ეს ადამიანი სათანადოდ დაფასებული არ არის...

T r e a s u r e

საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის (1919-1921 წლები) დამფუძნებელი კრების თავმჯდომარის მოადგილე იყო.

th e

როგორც ავტობიოგრაფიაში წერს, ის ერთ-ერთი გახლდათ იმ რამდენიმე ადამიანთაგან, ვინც ივანე ჯავახიშვილთან ერთად თბილისის უნივერსიტეტი დააარსა. 1918 წელს გახდა უნივერსიტეტის პროფესორი და კითხულობდა ლექციებს არქეოლოგიაზე. მისი ლექციები შეწყდა 1921 წლის თებერვალში, საბჭოთა რუსეთის მიერ საქართველოს ანექსიის შემდეგ. იგი საქართველოს მენშევიკურ მთავრობას, ემიგრაციაში, სამუზეუმო განძის მეთვალყურედ გაჰყვა. ეს მისია ექვთიმეს დამფუძნებელმა კრებამ და მუზეუმების ხელმძღვანელობამ დააკისრა.

Ek v tim e

T akai s h v ili

D e f e n d e r

o f

„ბედმა მარგუნა საფრანგეთში დაბინავება დიდი ხნით, ეროვნული საუნჯის სამშობლოში დაბრუნების მოლოდინში. ის განძეულობა გადავარჩინე გაყიდვას, დაგირავებას, ობოლენსკის ცოლის პრეტენზიებს“, – წერს ექვთიმე ავტობიოგრაფიაში.

თბილისში ჩამოსვლისთანავე წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების, საეკლესიო სამუზეუმო კომიტეტისა და ქართული დრამატული საზოგადოების წევრად აურჩევიათ. გარდა ამისა, რუსული არქეოლოგიური საზოგადოების, აღმოსავლეთის შესწავლის თბილისის განყოფილების, მოსკოვის არქეოლოგიური საზოგადოების კავკასიის განყოფილების წევრი, ქართული წიგნის გამომცემელი საზოგადოების დამაარსებელთაგანი და კავკასიის არქეოლოგიური ინსტიტუტის ხელმძღვანელი გახლდათ. როგორც თავად იხსენებს, ქართველი მეცნიერების ნიკო მარისა და დიმიტრი ბაქრაძის ჩაგონებით, აქტიურ სამეცნიერო საქმიანობას 1890 წლიდან იწყებს. არქეოლოგიური ექსპედიციის შედეგად ექვთიმემ აღწერა ტაო-კლარჯეთის, ახალციხისა და ახალქალაქის ძეგლები. ორგანიზატორობდა ექსპედიციებს ლეჩხუმსა და სვანეთში, მონაწილეობდა ვანის აკროპოლისის გათხრებში. 1907 წელს საისტორიო და საეთნოგრაფო საზოგადოება დააარსა, რის შემდეგაც კიდევ უფრო გააძლიერა სამეცნიერო კვლევაძიებანი. ექვთიმე თაყაიშვილი საქართველოს ეროვნულდემოკრატიული პარტიის ერთ-ერთი ფუძემდებელი და

ექვთიმე მეუღლესთან ერთად ლევილში დასახლდა. მას არც საზღვარგარეთ მიუტოვებია სამეცნიერო საქმიანობა. იგი ჯერ პარიზის ნუმიზმატთა საზოგადოების, ხოლო შემდეგ საფრანგეთის სააზიო საზოგადოების წევრად აირჩიეს. 1937-1939 წლებში თაყაიშვილი მის მიერვე დაარსებულ „ქართული კულტურული და საარქეოლოგიო მასალების გამოცემის ფონდს“ თავმჯდომარეობდა. ამასთან, სამეცნიერო პერიოდული გამოცემის Georgica (ლონდონი) სარედაქციო საბჭოს წევრი გახლდათ. საქართველოს ეროვნული განძეულის დაპატრონების სურვილი ბევრ კოლექციონერსა და მუზეუმს გაუჩნდა. მათ შორის იყო ნიუ-იორკისა და ბრიტანეთის მუზეუმები. ექვთიმე ყველა პირობას და წინადადებას უარით პასუხობდა. დადიანების საგვარეულო ქონების სასამართლოს ძალით დაბრუნებას ითხოვდა სალომე ობოლენსკაია – სამეგრელოს უკანასკნელი მთავრის ქალიშვილი. მან პროცესი წააგო, რადგან 1920 წლის ბრძანებით, ნიკოლოზ დადიანის დანატოვარი, სახელმწიფო საკუთრება იყო. როგორც ექვთიმე იხსენებს, ამ საქმის გამო სიკვდილითაც ემუქრებოდნენ. როგორც ვუკოლ ბერიძისადმი მიწერილ წერილში წერს, ექვთიმე საკუთარ თავს იმის უფლებასაც კი არ აძლევდა, რომ მუზეუმის ბეჭდით დაბეჭდილი ყუთები გაეხსნა და შესწავლის მიზნით რომელიმე ნივთი ან ხელნაწერი ყუთიდან ამოეღო – „მეშინოდა არ დაზიანებულიყო, ან არ დამკარგვოდა“-ო. ცნობილ ბიზანტიოლოგ მილეს ამ ნივთების ფოტოგადაღებაზეც უარი უთხრა, იმ მიზეზით, რომ ისინი მუზეუმის ბეჭდითაა დაბეჭდილი და მოვალე ვარ, ასევე ჩავაბარო პატრონსო.

www.facebook.com/DelfosJewelry

Tel: 574 12 44 99

Ek v tim e

T akai s h v ili

D e f e n d e r

o f

th e

T r e a s u r e

მაკა ბიბილაშვილი ფოტო: საქართველოს ეროვნული მუზეუმი

T r e a s u r e

ჩვენი ჟურნალის ფურცლებზე რამდენიმე მათგანის ფოტოს იხილავთ.

th e

აკაკი სურგულაძე ნარკვევში „ექვთიმე თაყაიშვილი“ ექვთიმეს ბიოგრაფიის ერთ საინტერესო დეტალზე წერს. კაცს, რომელსაც ქვეყნის მთელი საგანძური ებარა, სამშობლოში გამომგზავრების წინ ერთი კოსტიუმიც კი არ ჰქონია. არ მინდა საქართველოში ჩაუცმელი დავბრუნდეო და ტანსაცმლის საყიდელი ფულის სესხება შალვა ამირანაშვილისთვის უთხოვია. ნაომარ პარიზში ექვთიმესთვის კოსტიუმი ვერ უშოვიათ, მხოლოდ კაიროში გამხდარა შესაძლებელი მისთვის შესაფერისი სამოსის შეძენა.

P.S.: ექვთიმეს მიერ გადარჩენილი საგანძურის დიდი ნაწილი დღეს ეროვნული მუზეუმის კოლექციებშია დაცული. მუზეუმის ბეჭდით შეკრულ 39 ყუთში უძვირფასესი ნივთები და ხელნაწერები, მათ შორის XVII საუკუნით დათარიღებული „ვეფხისტყაოსანი“, XIV საუკუნის მოქვისა და XI-XII საუკუნეების ალავერდისა და გელათის ოთხთავები, ჩვ.წ.აღ. V საუკუნის, მსოფლიო მნიშვნელობის ახალგორის განძი, ანტიკური ხანის ოქროს სამკაული, უნიკალური ქართული ტიხრული მინანქრისა და ოქრომჭედლობის ნიმუშები, ძვირფასი ქვებით შემკული თამარ მეფის ოქროს ჯვარი, ნუმიზმატური კოლექცია, საკულტო და საეკლესიო დანიშნულების ნივთები, ნაქარგობა და მიტრები, დასავლეთ ევროპის მხატვრობის ნიმუშები ინახებოდა...

o f

ქართველი მეცნიერები ექვთიმეს 1945 წლის იანვარში შეხვდნენ. შალვამ და ექვთიმემ კოლექციების ხელახლა აღწერა-დახარისხება დაიწყეს. ექვთიმეს სიხარულს საზღვარი არ ჰქონდა, როცა აღმოჩნდა, რომ განძს არაფერი აკლდა.

...ბოლო წლებში ხშირად ავადმყოფობდა. ექვთიმე 1953 წლის 21 თებერვალს გარდაიცვალა. 2000 წელს საქართველოს მეჭურჭლეთუხუცესი დიდუბის პანთეონიდან მთაწმინდის პანთეონში გადაასვენეს. 2002 წლის 17 ოქტომბერს ქართულმა ეკლესიამ იგი წმინდანად შერაცხა და „წმიდა ექვთიმე ღვთისკაცი“ უწოდა.

D e f e n d e r

1944 წელს საფრანგეთში საბჭოთა კავშირის ელჩად ბოგომოლოვი დაინიშნა. ექვთიმემ ახლა მასთან სცადა დაკავშირება. სთხოვა, განძის დაბრუნებასთან დაკავშირებით გენერალ დე გოლთან ეშუამდგომლა. ამავე წლის ბოლოს, დე გოლი იოსებ სტალინს შეხვდა და თავადვე ჩამოაგდო საუბარი ქართულ საგანძურზე. მის ჩამოსატანად ორი მეცნიერი შეირჩა, მათ შორის ერთ-ერთი შალვა ამირანაშვილი იყო.

1945 წლის 5 აპრილს, ექვთიმე, საგანძურთან ერთად საქართველოში გამოემგზავრა და 25-წლიანი განშორების შემდეგ სამშობლოში დაბრუნდა.

T akai s h v ili

...ექვთიმეს განსაკუთრებით მეორე მსოფლიო ომის წლებში გაუჭირდა. ფეხის ტკივილი გაუძლიერდა. ხშირ შემთხვევაში დღეში მხოლოდ 100 გრამი პურით იკვებებოდა, ოთახის გასათბობად არც შეშა ჰქონდა. ლევილში ბოსტანი გააკეთა. დაქანცული, საღამოობით შატოს ჭადრების ჩრდილში ისვენებდა და განძის საქართველოში დაბრუნების გეგმებს აწყობდა... წერდა წერილებს, როგორც საბჭოთა საქართველოს, ისე საფრანგეთის მთავრობას. უხსნიდა მათ, რომ საქართველოდან ევაკუირებული განძი არ შეადგენდა საქართველოს მენშევიკური მთავრობის ქონებას – ის საქართველოს მუზეუმების საკუთრება იყო და პატრონს უნდა დაბრუნებოდა.

2000 წელს საქართველოს მეჭურჭლეთუხუცესი დიდუბის პანთეონიდან მთაწმინდის პანთეონში გადაასვენეს. 2002 წლის 17 ოქტომბერს ქართულმა ეკლესიამ იგი წმინდანად შერაცხა და „წმიდა ექვთიმე ღვთისკაცი“ უწოდა

Ek v tim e

განძის დაცვის მიზნით ექვთიმემ გონივრული და პრაგმატული ნაბიჯები გადადგა. მან მენშევიკურ მთავრობას მოსთხოვა ხელი აეღო განძეულის პატრონობის პრეტენზიაზე და განძის მოვლა-პატრონობა მთლიანად მისთვის მიენდოთ, რადგან ემიგრირებულ მთავრობას არანაირი ძალა აღარ ჰქონდა. 1935 წელს ექვთიმემ მოიპოვა ეს უფლება. თავის მხრივ, საბჭოთა საქართველოდანაც არსებობდა იმის ნება, რომ საგანძური სამშობლოში დაბრუნებულიყო.

Ek v tim e

T akai s h v ili

D e f e n d e r

o f

th e

T r e a s u r e

There are people to whom monuments are raised, sometimes during their lifetimes, sometimes after their deaths.Their names are given to streets, to avenues, to continents and to children. Poems and novels are dedicated to them. Sometimes they are declared saints for their deeds and lifestyles.Yet despite this, an occasional sense of dissatisfaction might creep in- dissatisfaction as to the person not being valued enough.

T r e a s u r e

Takaishvili was one of the founders of the Georgian National-Democratic Party and was Deputy Chairman of the Founding Council of the Democratic Republic of Georgia (1919-1921).

th e

As he recalls, inspired by Georgian scientists Niko Mari and Dimitri Bakradze, he began active scientific-investigative work from 1890 and, following an archeological expedition to Tao-Klarjeti, Akhaltsikhe and Akhalkalaki, Takaishvili described the monuments he had seen there. He organized expeditions in Lechkhumi and Svaneti, and participated in the Vani Acropolis excavations. In 1907, he established the Historical and Ethnographic Society, after which his scientific research became more intensive.

o f

Takaishvili was born on January 5, 1863 in the Ozurgeti village of Mazra Lekhouri. When he was three he broke a leg and was left lame and in need of a walking stick for the rest of his life. According to his autobiography, he did not remember his father and his mother died when he was small. He began his school life in Ozurgeti before moving to the Classical Gymnasium of Kutaisi. In 1889, he graduated from the Department of History and Philology in Petersburg and went on to teach Latin, Greek, history and geography in various state gymnasiums throughout Tbilisi, later becoming Head of the Tbilisi Noble School.

An active academician, he was selected to be a member of the Society for the Spreading of Literacy, the Church Museum Committee, and the Georgian Drama Society. Additionally, he stood as a member of the Russian Archeological Society and the Tbilisi Department of Oriental Studies, and became one of the founders of the Georgian Book Publishing Society and the Caucasus Archeological Institute.

D e f e n d e r

Ekvtime Takaishvili is one such person. A Georgian historian, archeologist, and one of the founders of the Tbilisi State University, he was declared a saint by the Georgian Orthodox Church half a century after his death in recognition of his protection of numerous national treasures while exiled in France during the Soviet occupation of Georgia.These priceless treasures had been gathered together over the centuries- and kept safe from destruction and loss -in Georgian churches, castles and depositories.

T akai s h v ili

Defender of the Treasure

Ek v tim e

Ekvtime Takaishvili

T r e a s u r e

Society and then of the Asian Society of France. In 1937-1939, he founded and chaired the Georgian Cultural and Archeological Material Publishing Fund. Moreover, he was a member of the editorial board of the scientific periodical Georgica (London). Most importantly, throughout his time in France he held the post of Supervisor of Museum Treasure, a position assigned to him by the founding council and leadership of museums.

Ek v tim e

T akai s h v ili

D e f e n d e r

o f

th e

In order to protect the treasure, the significance of which is mentioned above, Takaishvili took sensible and pragmatic steps. He demanded that the Menshevik government-in-exile give up its claim of ownership on the treasure and let him be fully in charge of its care in order to overcome the fact that the government itself had no official power. In 1935, Takaishvili obtained this authority. He was a meticulous and careful man. In a letter to Vukol Beridze, Takaishvili wrote that he did not even allow himself to open the boxes- which were sealed with the museum seal –despite the desire for further study of the objects and manuscripts within, so afraid was he to damage or lose something. He even once refused to allow the famous Byzantium scholar Millet to photograph the items, firmly stating they were sealed with the museum seal and that it was his duty to return the goods the same way in which they had come. “Fate took me to live in France for a long time, all the while waiting for the return of the national treasure to my homeland. I saved that treasure from sale, mortgaging, as well as from the presentations of Obolensky’s wife,” Takaishvili wrote. Many collectors and museums desired possession of the Georgian national treasure – including the New York and British Museums. Takaishvili responded to all proposals and conditions with a clear ‘no.’ Salome Obolenskaya, daughter of the last governor of Samegrelo, tried to gain the family property of the Dadianis through the justice system. She lost the claim as, by the order of 1920, Nikoloz Dadiani’s heritage belonged to the state.As Takaishvili recalls, he received death threats in relation to that case.

In his autobiography he explains that he was one of several people who, together with Ivane Javakhishvili, founded the Tbilisi State University. In 1918, he became a professor at the very same university and gave lectures there on the subject of archeology. But his lectures were stopped in February 1921 after the annexation of Georgia by Soviet Russia whereby he joined the Menshevik government of Georgia in exile.

It seems that the years of World War II were particularly hard for Takaishvili. Not only was his leg becoming increasingly painful, he could often only afford to eat 100 g of bread a day, and lived without firewood to keep his room warm in winter. He planted an orchard in Leville and when tired, he would rest in the shadows of his maple trees and make plans to return the treasure to Georgia. He wrote letters to the governments of Soviet Georgia and France, in which he explained that the treasure evacuated from Georgia did not belong to the Menshevik government-in-exile, but rather to the Georgian Museum and he asked that it be returned there.

He settled with his wife in Leville and there continued his scientific work. He was soon selected as a member of the Paris Numismatic

In 1944, Bogomolov was appointed as Ambassador of the Soviet Union to France. Takaishvili contacted him and requested the

mediation of General De Gaulle regarding the return of the treasure to its homeland. At the end of the same year, De Gaulle met with Joseph Stalin and brought up the topic of the Georgian treasure, after which two Georgian scientists were selected to accompany the treasure back to Georgia. One of them was Shalva Amiranashvili. He and his companion met with Takaishvili in January 1945 and, together with him, started enumerating and sorting the collections.Takaishvili was very happy to find that nothing was missing.

announced 2013 as the Year of Ekvtime Takaishvili. In connection with this date, a number of events were held in Tbilisi and other cities around Georgia. During a week of ‘Ekvtime Takaishvili,’ an exposition of was arranged at the Georgian National Museum of its collections of cloisonné enamel, monumental art, and western European painting. In addition, at an exhibition titled “Ekvtime 150,” previously unknown materials related to his name were displayed and the presentation of the anniversary catalog “Ekvtime 150” was given.

In his paper “Ekvtime Takaishvili,” Akaki Surguladze recounts an interesting fact from the Takaishvili's biography- that the man who had placed himself in charge of the greatest riches of his country did not have even one suit to pack or wear on his return to his

A large part of the treasure saved by Takaishvili is now kept in the collections of the Georgian National Museum. Thirty-nine boxeslocked with the museum seal -hold precious items and manuscripts, among them the 17th century “Vepkhistkaosani” [“Knight in the

o f

th e

T r e a s u r e

Ek v tim e

T akai s h v ili

D e f e n d e r

“After his return he was often ill. He died on February 21, 1953. In 2000, the remains of the Defender of the Georgian Treasure were moved from the Didube Pantheon to the Mtatsminda Pantheon and on October 17, 2002, the Georgian Orthodox Church declared him a saint and granted him the name St. Ekvtime the Godsman.”

homeland. Saying he did not want to return so poorly dressed, Takaishvili borrowed money from Shalva Amiranashvili but they were unable to purchase a proper suit in war-torn Paris and were only able to find one once they reached Cairo. On April 5, 1945, Takaishvili was finally able to bring the priceless historical treasure back to Georgia, returning it to its homeland after 25 years away.

Panther’s Skin”], the 14th century Mokvi, and 11th-12th century Alaverdi and Gelati icons. Also kept are the Akhalgori treasure- of international importance -dating back to the fifth century A.D., gold adornments of antiquity, pieces of unique Georgian cloisonné enamel art and goldsmithery, the gold cross of Queen Tamar inlaid with precious stones, a numismatic collection, cult and church items, embroidery and miters, and many works of western European painting.

After his return he was often ill. He died on February 21, 1953. In 2000, the remains of the Defender of the Georgian Treasure were moved from the Didube Pantheon to the Mtatsminda Pantheon and on October 17, 2002, the Georgian Orthodox Church declared him a saint and granted him the name St. Ekvtime the Godsman.

You will find some of these exquisite pieces shown on the pages of our magazine

In order to mark his 150-year anniversary, the United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO)

By Maka Bibilashvili Photo: Georgian National Museum

T h e

G e o rgia n

F i v e

Cr o s s

F lag

ქართული ხუთჯვრიანი დროშა ინტერვიუ ალექსანდრე თვარაძესთან

რას ნიშნავს ხუთჯვრიანი დროშის სიმბოლიკა? ხუთჯვრიანი დროშის სიმბოლიკა დღემდე ბოლომდე დაზუსტებული არ არის. შეიძლება ის უკავშირდებოდეს ჯვარცმული მაცხოვარის

F lag

გერმანიის ბიბლიოთეკებში 2001-2003 წლებში მუშაობისას ვნახე შუა საუკუნეების საინტერესო ევროპული ცნობები საქართველოს შესახებ. მათში ქართველები წარმოდგენილი არიან აღმოსავლეთის მძლავრ ქრისტიანულ ერად, რომლებიც, მაგალითად, მაჰმადიანთა მფლობელობაში მყოფ იერუსალიმში ამხედრებულნი, გაშლილი დროშებით შედიან და ბაჟს არ იხდიან (არცერთი სხვა ქრისტიანული ერი ამ პრივილეგიებით არ სარგებლობდა). ან, მაგალითად, მარკო პოლოს „მსოფლიოს აღწერილობის“ საფრანგეთში მომზადებული მინიატურების წიგნი (XIV ს.) გვთავაზობს ქართველთა მეფის დავით ულუს მინიატურას, რომელიც თავის დიდებულებთან ერთად ნადირობიდან ბრუნდება და გამოივლის ქალთა მონასტერთან... მომეცა საშუალება გავცნობოდი ევროპულ პორტოლანებსაც, რომლებიც უხვ მასალას გვთავაზობენ სხვადასხვა ქვეყნების დროშებთან დაკავშირებით. აღნიშნულ პერიოდში საქართველოში უკვე მიმდინარეობდა დისკუსია ხუთჯვრიანი დროშის გამო. ევროპული მასალა ქართულ დროშასთან დაკავშირებით შევიტანე ჩემს მონოგრაფიაში „კავკასია და საქართველო ევროპულ წყაროებში“.

Cr o s s

ბატონო ალექსანდრე, რატომ დაინტერესდით ხუთჯვრიანი დროშით? როგორც ვიცი, თქვენი სამეცნიერო ექსპედიცია ევროპის არქივებში უფრო ადრე შედგა, ვიდრე ხუთჯვრიანი დროშა სახელმწიფო სიმბოლიკა გახდებოდა...

F i v e

ძირითადი მონოგრაფიები: „გრაალის პრობლემა ვოლფრამ ფონ ეშენბახის „პარციფალის“ მიხედვით“ (2001), „საქართველო და კავკასია ევროპულ წყაროებში – XII-XVI საუკუნეების ისტორიოგრაფიული და კარტოგრაფიული წყაროების საფუძველზე“ (2004), „სახელმწიფო, ადამიანი და რელიგია“ (2004).

G e o rgia n

სხვადასხვა დროს სასწავლო და სამეცნიერო მივლინებებით იმყოფებოდა ბამბერგის ოტო-ფრიდრიხის, ბერლინის ჰუმბოლდტისა და თავისუფალ უნივერსიტეტებში, დიუსელდორფის ჰაინრიხ ჰაინეს უნივერსიტეტის გერმანისტიკის ინსტიტუტში, ჰანოვერის ფილოსოფიის კვლევითსა და კიოლნის უნივერსიტეტის თომა აქვინელის ინსტიტუტებში. მონაწილეობდა ვატიკანის არქივებში საქართველოს შესახებ არსებული მასალების მოძიების პროექტში (საქართველოს კულტურის სამინისტროს დაფინანსებით);

T h e

ალექსანდრე თვარაძე - ისტორიკოსი, არასამთავრობო ორგანიზაციასთან („პარტნიორობა სოციალური ინიციატივებისათვის“) არსებული ისტორიისა და სოციალური კვლევების ცენტრის ხელმძღვანელი;

T h e

G e o rgia n

F i v e

Cr o s s

F lag

ხუთ ჭრილობას, ან ქრისტეს და ოთხ მახარობელს. რა დასკვნამდე მიხვედით? რომელია მთავარი მტკიცებულება, ყველაზე მეტად დამაახლოებელი იმ თვალსაზრისთან, რომ ხუთჯვრიანი სიმბოლიკა ქართული სახელმწიფო დროშა იყო? ქართული წყაროები ზუსტ ინფორმაციას შუა საუკუნეების სახელმწიფო დროშაზე არ გვთავაზობენ (თუმცა ქრონიკები მუდამ მოიხსენიებენ გორგასლიან და დავითიან დროშას). გვაქვს ორი ცნობა, რომელთა მიხედვითაც ეს დროშა იყო თეთრი და მასზე გამოსახული უნდა ყოფილიყო წითელი ჯვარი. თავისთავად, შუა საუკუნეების ქართული დროშა უეჭველად იქნებოდა ქრისტიანული სიმბოლიკის მატარებელი. ქართულ მონაცემებს ზურგს უმაგრებენ ევროპული კარტოგრაფიის მასალები, კერძოდ – პორტოლანები. რა არის პორტოლანები? რით განსხვავდება ისინი რუკებისგან? რატომ მიიჩნევა ისინი ყველაზე სანდო წყაროდ დროშების კვლევისათვის? დაასახელეთ უმნიშვნელოვანესი ნიუანსები, რომლებიც ხუთჯვრიანი დროშის ქართულობაზე მეტყველებს. დროშის გარდა, კიდევ სად ფიქსირდება ხუთჯვრიანი სიმბოლიკის გამოყენება? შუა საუკუნეების მსოფლიოს რუკებს პრაქტიკული დანიშნულება არ ჰქონიათ. ისინი გვთავაზობენ შუა საუკუნეების სამყაროს ქრისტიანულ ხედვას. პორტოლანები (მათ ვხვდებით XIII საუკუნის მეორე ნახევრიდან) პრაქტიკული დანიშნულების საზღვაო რუკებია, რომლებიც განსხვავებით შუა საუკუნეების რუკებისგან, თითქმის თანამედროვე სიზუსტით იძლევიან კონტინენტების თუ ქვეყნების კონფიგურაციებს. პორტოლანებზე განსაკუთრებული სიზუსტითაა მოცემული ზღვისპირა რეგიონები. ხმელეთის შიდა მხარეებს ხშირად ცარიელსაც ტოვებდნენ, რაკი მათი აღწერა ზღვაოსნების ინტერესებში არ შედიოდა. პორტოლანები გვთავაზობენ სხვადასხვა ქვეყნების, ქალაქების თუ პორტების ზუსტ ჩამონათვალს, ასევე იძლევიან მათი დროშების გამოსახულებებს. პორტოლანების ავტორები იყვნენ ძირითადად ევროპის ზღვაოსანი ერების წარმომადგენლები. საქართველოს სახელმწიფოსთან ხუთჯვრიან დროშას გვთავაზობს რვა პორტოლანი: პიეტრო ვესკონტეს 1320 წლის პორტოლანი; XIV ს. დასაწყისის I ანონიმის შავი ზღვის პორტოლანი; ანჟელინო დულჩერტის 1339 წლის პორტოლანი; XIV ს. პირველი ნახევრის II ანონიმის პორტოლანი; ძმები პიციგანოების 1367 წლის პორტოლანი; 1375 წლის კატალანური ატლასი; გაბრიელ დე ვალსეკას 1439 წლის პორტოლანი; გაბრიელ დე ვალსეკას 1447 წლის პორტოლანი. ქართული რეალობიდან ხუთჯვრიანი კონფიგურაციის მსგავს კომპოზიციებს ვხვდებით ქართულ მონეტებზე (დავით კურაპალატის, თამარის, ვახტანგ მესამის, XIV საუკუნის დასაწყისის ანონიმური ქართულ-

ჰულაგუიდური მონეტები). აგრეთვე ქართულ ეკლესიებში ადრე შუა საუკუნეებიდანვე ფიქსირდება ან იერუსალიმის ჯვრის ტიპის კომპოზიციები, ან კიდევ უშუალოდ ხუთჯვრიანი გამოსახულებები (მაგალითად, ჩხერის ეკლესიის ფასადის კომპოზიცია, ბოჭორმის ეკლესიის ფასადის რელიეფი, დმანისის ჯვრის ფრაგმენტი და მრავალი სხვა). როდიდან მკვიდრდება ქართულ სახელმწიფო აზროვნებაში სამხედრო ქრისტიანობის მსოფლმხედველობის მწყობრი სისტემა და რას გულისხმობს იგი? როგორ აისახა ის დროშაზე? სამხედრო ქრისტიანობის საინტერესო ფორმას (საინტერესო იმიტომაც, რომ თავდაპირველი ქრისტიანობა ძალის ნებისმიერი გამოყენების წინააღმდეგი იყო, შუა საუკუნეებში კი გარკვეული კომპრომისების ფასად მოხდა სახელმწიფოს და ეკლესიის დაახლოება) საქართველოში ვხვდებით IV-V საუკუნეებიდან. ამ შემთხვევაში ქართველები სავარაუდოდ მისდევდნენ ბიზანტიურ მოდელს. შემუშავდა შეხედულება, რომ არაქრისტიანებთან უნდა ებრძოლათ ქრისტიანობის დაცვისთვის. ცენტრალურ ამოცანად ისახებოდა მათგან იერუსალიმის დაცვა თუ გამოხსნა (აღნიშნული მსოფლმხედველობის პარალელურად ასევე საქართველოში ვხვდებით ტოლერანტობის საინტერესო გამოვლინებებს არაქრისტიანების მიმართ). საინტერესოა, რომ ვახტანგ გორგასლის რიგი ბრძოლები სპარსელებთან,

Innovation in the region of caucasus Multi-profile medical center LancET * Most difficult surgeries * Transplantation of organs * all medical branches in one clinic

Most recent, unique medical equipment The team of the best Georgian doctors, professionals from Europe

LancET my hospital! D. Aghmashenebeli Alley, 12th km www:mclancet.com E-mail: info@mclancet.com

T h e

G e o rgia n

F i v e

Cr o s s

F lag

თათია კუხალაშვილი

F lag

რა კავშირი აქვს ხუთჯვრიან დროშას იოანე პრესბიტერთან? დღესდღეობით რა არგუმენტები არსებობს იმის

ქართველოლოგიური კვლევების მოდერნიზაცია ბევრ ფაქტორთან უნდა იყოს დაკავშირებული. ალბათ რიგ შემთხვევებში თვითონ სამეცნიერო სფეროს წარმომადგენლებმა უნდა შესთავაზონ ბიზნეს–სექტორს ისეთი წინადადებები, რომლებსაც სამეცნიერო მნიშვნელობასთან ერთად, ერთგვარი გამოყენებითი, პრაქტიკული მხარეც ექნება. ფინანსური მხარდაჭერის არსებობის შემთხვევაში შესაძლოა ძალიან საინტერესო პროექტები განხორციელდეს ქართველოლოგიური კვლევების მიმართულებით, ევროპასთან კავშირების კონტექსტში. მაგალითად, სრულად გამოიცეს, სამეცნიერო ანალიზების თანდართვით, იტალიის არქივებში დაცული მასალა საქართველოსა და კავკასიის შესახებ: ვატიკანის პროპაგანდა – ფიდეს არქივში დაცული რვა დიდი ტომი უშუალოდ კავკასიის შესახებ, ასევე სპარსეთისა და სომხეთის შესახებ არსებულ ტომებში დაცული მასალა საქართველოზე; მასალები ვენეციის, გენუის არქივებიდან. შეიძლება მომზადდეს საქართველოს შესახებ არსებული დასავლური თუ აღმოსავლური მასალების ერთგვარი მთლიანი კორპუსიც... ძალიან მინდა შეიქმნას საქართველოს ისტორიის დიდი, ყოვლისმომცველი ელექტრონული პორტალი. მაქვს მისი დეტალურად გაწერილი პროექტი...

Cr o s s

იმ შემთხვევაშიც კი, თუ არ მტკიცდება ხუთჯვრიანი დროშის სახელმწიფოებრიობა, ქართველების დიდი ნაწილი მისი ქომაგი რჩება. ჰერალდიკური სიმბოლოები ზოგჯერ საპროგრამო ხასიათსაც ატარებენ, სამომავლო პროგრამისა და სტრატეგიის გაცხადებას ემსახურებიან. რა იდეალები მოიაზრება პირადად თქვენთვის ამ დროშის ირგვლივ? ეს – პოლიტიკის გარეშე. საინტერესოა, რას ფიქრობს ახალგაზრდა მეცნიერი თანამედროვე ქართული სახელმწიფოს მოწყობაზე? ამ თემაზე მუშაობისას აღნიშნული დროშა ჩემთვის შუა საუკუნეების ქრისტიანულ საქართველოს დაუკავშირდა და აქედანაა ჩემი სიმპათიაც მისდამი. აქ ძალიან ბევრ საკითხზე შეიძლება დეტალურად საუბარი. მხოლოდ ორზე გავამახვილებ ყურადღებას, რის შესახებაც მეტად თუ ნაკლებად ნაფიქრი მაქვს. ჩემი აზრით, ქართული სახელმწიფოს იდეალების ჩამოყალიბებისას უნდა მოხდეს ქრისტიანობისა და ევროპული რაციონალიზმის ერთგვარი შეზავება. ჩამოსაყალიბებელია ახალი სამუშაო კულტურა, რაშიც ორთოდოქსულ ქრისტიანობას შეუძლია თავისი წვლილის შეტანა - როგორც პროტესტანტული ეთიკა დაედო ნაწილობრივ საფუძვლად ევროპულ კაპიტალიზმს.

რას ფიქრობთ ქართველოლოგიური კვლევების მოდერნიზაციაზე? თქვენ რა პროექტებს განახორციელებდით სათანადო დაფინანსების პირობებში?

F i v e

ვახტანგ გორგასლიდან გიორგი ბრწყინვალემდე რომ ერთი დროშა გვქონდა, ეს არის მხოლოდ ჩემი ვარაუდი, რომელიც ემყარება ცალკეულ საბუთებს. რაც შეეხება უშუალოდ ხუთჯვრიანი დროშის თემას, როგორც ითქვა, ამ შემთხვევაშიც ეს გახლავთ კონკრეტული ჰიპოთეზა. ცხადია, უკვე სამეცნიერო თუ ზოგადად დაინტერესებულ პუბლიკაზეა დამოკიდებული, რამდენად გაიზიარებენ ისინი ამას.

იოანე პრესბიტერის ლეგენდა უშუალოდ ქართულ დროშას არ უკავშირდება. თუმცა თავისთავად, ლეგენდა უაღრესად საინტერესოა. პრესბიტერ იოანეს ევროპელები ოთხი საუკუნის განმავლობაში ეძებდნენ აზიასა და აფრიკაში. პორტუგალიელების ერთ-ერთი მთავარი მოტივაცია, როდესაც XV საუკუნეში უნდოდათ აფრიკისთვის საზღვაო გზით შემოევლოთ, ინდოეთში მისვლის გარდა პრესბიტერ იოანეს სამეფოს პოვნაც იყო. ჩემი აზრით, პრესბიტერ იოანეს სახე დასავლეთ ევროპაში, თავიდან, XII საუკუნეში, ძირითადად საქართველოდან ჩასული ცნობების საფუძველზე შეიქმნა. ასევე, ვფიქრობ, მისი სახელი უნდა მომდინარეობდეს ქართული სამეფო სახლის „ბაგრატიონების, ბაგრატოვანების“ სახელიდან (შდრ. სახელის თავდაპირველი ვარიანტები Prêtre Jean, Prete Gianni). არსებობს ცნობები დავით აღმაშენებელზეც, რომელთა განხილვაც შეიძლება პრესბიტერ იოანეს კომპლექსთან პარალელიზმში, მაგრამ ადგილის სიმცირის გამო ამაზე აქ დეტალურად ვერ ვისაუბრებ.

G e o rgia n

თქვენი კვლევის დასკვნითი დებულება ასეთია: „საქართველოს სახელმწიფო დროშა ვახტანგ გორგასლიდან მოყოლებული, XV საუკუნეში საქართველოს დაშლამდე არის დროშა, რომლის თეთრ ფონზე ხუთი წითელი ჯვარია დატანებული“. ყველა სამეცნიერო დებულებას თუ ნაშრომს ჰყავს ოპონენტები. თქვენი ნაშრომის თემატიკიდან გამომდინარე, მას არა მარტო სამეცნიერო, არამედ ბევრი დილეტანტი ოპონენტიც გამოუჩნდა სუბიექტურობის სხვადასხვა შინაარსით და ხარისხით ამოძრავებული.

სასარგებლოდ, რომ იოანე პრესბიტერი შეიძლება დავით აღმაშენებელი იყოს?

T h e

სულ მცირე, ქრონისტის მიერ გააზრებულია როგორც იერუსალიმის დაცვისათვის ბრძოლა. დასავლეთ ევროპაში ქრისტიანობის აღნიშნულ ფორმას ვხვდებით დაახლოებით X-XI საუკუნიდან. XI საუკუნის ბოლოს მან ჯვაროსნული ომების სახე მიიღო. მოცემული იდეოლოგია დროშასთან იმდენად არის კავშირში, რამდენადაც აღნიშნული მსოფლმხედველობის მატარებელ ქვეყანას, სავარაუდოდ, მთავარ სახელმწიფო სიმბოლოზე გამოსახული უნდა ჰქონოდა ქრისტიანული სიმბოლო.

T h e

G e o rgia n

F i v e

Cr o s s

F lag

The Georgian Five Cross Flag Interview with Alexander Tvaradze

Mr. Tvaradze, why did you become interested in the Five Cross Flag? As I know, your scientific expedition to the European archives was held at an earlier time, before it became the state flag.

The symbology of the national flag has not yet been clearly specified. It may be related to the Five Holy Wounds of the crucified Savior, or Christ and the Four Evangelists. What conclusions did you make? What is the most important evidence that brings us closer to the consideration that the Five Cross Flag was the national flag of the past?

What is a portolan chart and how does it differ from a map? Why is it considered as the most reliable source for the studying of flags? Please, name the most significant ones which indicate that the Five Cross Flag is Georgian. Where else is the usage of the five cross symbology noticeable, apart from on this flag? The world maps of the Middle Ages didn’t have a practical purpose and instead offered us the Christian

F lag

Georgian sources do not provide us with accurate information about the medieval national flag (although chronicles often refer to the flags of kings Vakhtang Gorgasali and David the Builder).We do have two records, however, according to which the flag was white and depicted a red cross. And the Medieval Period Georgian flag would undoubtedly have borne Christian symbols.This Georgian data was strengthened by the European cartography materials, namely, the portolan charts.

Cr o s s

What do the symbols on the Five Cross Flag signify?

F i v e

I saw very interesting European statements from the Middle Ages about Georgia during my work in 2001-2003 in German libraries. Georgia is presented there as a powerful Christian nation of the East, with ancient citizens who, for instance, enter Muslim-occupied Jerusalem on horseback while holding flags and without paying taxes (no other Christian nations had this privilege).Another fascinating story can be found in Marco Polo’s volume of miniatures “Description of the World,” printed in France, one of which describes King David Ulu who returns from hunting together with his nobles and passes by a nunnery. I was also given the opportunity to become acquainted with European portolan charts, which provide a rich source of information on the flags of several countries. In the mentioned period, the Five Cross Flag had already been discussed in Georgia. I submitted the European materials related to the Georgian flag in my monographic “Georgia and the Caucasus in European Sources.”

G e o rgia n

His main monographs are: “The Problem of the Grail, based on Wolfram Von Eschenbach’s Parzival” (2001), “Georgia and the Caucasus in European Sources, based on Historiographical And Cartographic Sources from the XII-XV centuries” (2004); “State, Human, and Religion” (2004).

T h e

Alexander Tvaradze is Head of the History and Social Studies Center of the NGO Partnership for Social Initiatives (PSI). In different periods he has studied at the Otto-Friedrich-University of Bamberg, the Humboldt and the Free Universities of Berlin, the German Studies Institute of The Heinrich Heine University of Dusseldorf,The University of Hannover’s Philosophy Institute, and The University of Cologne’s Thomas Aquinas Institute. He further participated in the research project on finding materials related to Georgia in the Vatican archives (funded by the Ministry of Culture and Monument Protection of Georgia).

T h e

G e o rgia n

F i v e

Cr o s s

F lag

close to each other at the cost of particular compromises in the Middle Ages). In this case, Georgians were probably following the Byzantine model. A view was developed that it was necessary to fight with non-Christians for the sake of the defence of Christianity. The protection or salvation of Jerusalem was considered as their main task (parallel to the mentioned ideology, we find remarkable actions of tolerance in relation to non-Christians in the same Georgia). Interestingly, the series of battles of King Vakhtang I Gorgasali with the Persians were considered without a doubt as fights for Jerusalem’s protection, at least by the chronicler of the battles. We meet such a form of Christianity in Western Europe from around the X-XI centuries which became the Crusades at the end of the XI century.The mentioned ideology is related to the flag in as much as a country with such an ideology would probably have had Christian symbols depicted on its flag.

vision of the Medieval world. The portolans (in evidence from the late XIII century) are marine maps of practical purpose, which, in contrast to Medieval Period maps, provide us with configurations of continents and countries with almost contemporary exactness.The coastal regions are depicted on the portolan charts with particular accuracy, while the terrestrial inlands were often left empty because their descriptions were beyond sailors’ interests. Portolan charts offer exact details of a number of countries, cities and ports, as well as the images of their flags.The authors of the portolan charts were often representatives of the coastal nations. Eight portolan charts mention the Five Cross Flag of the Georgian state: Pietro Vesconte’s portolan chart (1320); Angelino Dulcert’s portolan chart (1339); a portolan chart by an anonymous author dating from the early XIV century; the portolan chart of the Pizzigano brothers (1367); the Catalan Atlas (1375); and two charts created by Gabriel de Vallseca (1439 and 1447 respectively).We found similar compositions to the five cross configuration from the Georgian side on Georgian coins (those of David III Kuropalates,Tamar the Great, and Vakhtang III, as well as on the Georgian – Hulaguid coins of the early XIV century). In addition, Georgian churches are observed to have Jerusalem-type cross compositions from the Early Medieval Period, or direct five cross compositions (such as those seen on the façade of the Chkheri church, the relief of the Bochorma church façade, and the fragment of the Dmanisi Cross).

The final conclusion of your research states the following: “The state flag of Georgia, from King Vakhtang Gorgasali to the collapse of Georgia in the XV century, is a flag which depicts the five crosses on a white background.” All scientific works or resolutions have their opponents. The subject of your work has not only scientific but also several dilettante opponents, ruled by different content and levels of subjectivity. That we had one flag from Vakhtang Gorgasali until George V the Great is only my assumption, which is based on separate documents. As regards the Five Cross Flag, it is also a specific hypothesis in this case. Obviously, it’s up to the interested scientific or general public whether they agree with that hypothesis or not. Even if the Five Cross Flag’s statehood isn’t approved, the majority of Georgians remain its supporters. The heraldic symbols are sometimes of a schematic character; they serve towards the implementation of future programs and strategies. Which ideals do you personally consider under this flag? Politics aside, it would be nice to find out what a young Georgian scientist thinks about the structuring of the modern Georgian state.

When was the well-developed system of militar y Christianity ideology established in the Georgian state perception, and what does it consider? How is it reflected in the flag?

While I was working on this topic, the discussed flag became somehow associated for me with Medieval Period Georgia, and hence comes my sympathy towards it. There are many issues that can be discussed in detail. I will draw your attention to only two of them, the ones which I have more, or less, thought about. I think that, while structuring Georgian state ideals, a mix of both Christianity and European rationalism should take place. A new working culture should be structured to which Orthodox Christianity can contribute – much as European capitalism was partly based on Protestant ethics.

We came across an interesting form of military Christianity in IV-V century Georgia (interesting, because original Christianity was against any use of force, while here the Church and the state drew

How is the Five Cross Flag related to John the Presbyter? Which arguments exist nowadays in favor of the idea that John the Presbyter could be David the Builder?

T h e

G e o rgia n

F i v e

Cr o s s

F lag

The legend of John the Presbyter isn’t directly related to the Georgian flag. However, the legend itself is extremely interesting. Europeans searched for John the Presbyter for four centuries in Asia and Africa. It was one of the main motivations of the Portuguese when they wanted to pass Africa by sea- they didn’t only aim to reach India, but also hoped to find the kingdom of John the Presbyter. In my opinion, the image of John the Presbyter was created in Western Europe based firstly and mostly on Georgian records of the twelfth century. It is my personal belief that his name should be connected to the Georgian royal family name “the Bagrations, the Bagratovans” (for comparison, take the original version of the name, Prêtre Jean, Prete Gianni). There is some documentary evidence about David the Builder as well, which may be reviewed parallel to the complex of John the Presbyter, but due to word limit, I unfortunately can’t discuss it here in further detail. What do you think of the modernization of Kartvelian studies? In the case of proper funding, which project would you chose to implement?

The modernization of Kartvelian studies needs to take into account many factors. Perhaps in some cases representatives of the scientific scope should offer the business sector such proposals that, together with scientific importance, will carry an applicable, practical side also. With financial support it would be possible to implement very interesting projects in the direction of Kartvelian studies in the context of its connections to Europe. For example, to fully publish, including scientific analyses, the materials about Georgia and the Caucasus which are currently kept in the Italian archives: Eight large volumes directly about Georgia and the Caucasus kept in the Vatican’s Propaganda Fide Historical Archives; the materials about Georgia from the volumes of the same archives about Persia and Armenia; and documents from the Venice and Genoa archives. A full edition of the Western and Eastern materials about Georgia could also be prepared. I would love for a large electronic portal to be created about the history of Georgia. Actually, I already have a detailed written plan for it here… By Tatia Kukhalashvili

“ M e ditati o n s ”

o f

T h e

G r o o v e

92 საინტერესო თბილისური ინგლისურენოვანი ჯგუფი The Groove სულ რაღაც წელიწადნახევარია არსებობს. სეპტეტი სადებიუტო ორმაგ ალბომს Meditate „ბრავო რექორდსის“ სტუდიაში თითქმის 6 თვე წერდა. აუდიო კომპაქტ-დისკზე ჯგუფის 12 სიმღერაა წარმოდგენილი, ხოლო DVD-ზე მათი ვიდეო Run, Forrest, Run შევიდა, რომლის რეჟისორია ბასა ფოცხიშვილი. The Groove-ს წევრები არიან: გიორგი ვახტანგიშვილი (რიტმ-გიტარა, სიმღერების ავტორი), გიორგი მეფისაშვილი (ვოკალი), ანი კეკუა (ვოკალი), ირაკლი გაფრინდაშვილი (სოლო-გიტარა), ლევან მიქაბერიძე (ბას-გიტარა), პაპუნა შარიქაძე (კლავიშებიანი ინსტრუმენტი) და გიორგი გვანცელაძე (დრამი). ალბომის ჩაწერაში მონაწილეობდნენ დრამერები: რევაზ ედგარიძე, ზაზა ცერცვაძე და ბასისტი ლევან დეისაძე. „ბრავო რექორდსის“ თაოსნობით, ახალი ალბომის საპრ ეზ ენტაც იო კონცერტ ი ჯ გუ ფ მა თ ბილისის ი. ჯავახიშვილის სახელობის სახელმწიფო უნივერსიტეტის სააქტო დარბაზში გამართა, სადაც ალბომში წარმოდგენილი ყველა სიმღერა შეასრულა. კონცერტის ბოლოს კი ხელმოწერის წვეულება, ე.წ. საინინგფართი გაიმართა. ალბომი უკვე იყიდება საქართველოს მუსიკალურ მაღაზიებში. ალბომის თანდართულ ბუკლეტში The Groove-ს სახელით წერია: „ბენდის სახელწოდება ჩვენი ერთობლივი შემოქმედების აღქმიდან გამომდინარეობს _ შემოქმედებით პროცესს „მუღამში ყოფნას“ (grooving) ვუკავშირებთ. ალბომს მისი ერთ-ერთი შემადგენელი სიმღერის (Meditate - „მედიტირება“) სახელი ჰქვია. ეს სახელი საკმაოდ კარგად ასახავს ჩვენს განწყობას ამ ალბომის მიმართ, და ზოგადად, ჩვენს მდგომარეობას მასზე მუშაობის დროს“. ალბომში The Groove-ს მუსიკა მრავალჟანრიანია. მიუხედავად ამისა, ისიც იგრძნობა, რომ მისი წევრები უპირატესობას როკს ანიჭებენ. მაგრამ ეს არაა მკვეთრი ან აგრესიული ჟღერადობის მუსიკა, არამედ მელოდიური პოპროკია, რომელშიც სხვადასხვა დოზით, გემოვნებით გაზავებულია სოულის, ფანკის, ბოსანოვას ელემენტები. მეტად სასიამოვნო ბალადებია Memories,This Love და My Friends. ძალიან კარგი სიმღერაა Change, რომელიც ადამიანის ცხოვრებაში ცვლილებების აუცილებლობაზეა. ალბომი შეიძლება მოეწონოთ ინდი-როკის მოყვარულებსაც. მკითხველისთვის ალბათ საინტერესოა, როგორ და რატომ დაინტერესდა ამ ჯგუფით მუსიკალური ბიზნესკომპანია „ბრავო რექორდსი“.

The

GRooVE

“ M e ditati o n s ”

o f

T h e

G r o o v e

„მუღამში მყოფთა“ „მედიტაციები“

“ M e ditati o n s ”

o f

T h e

G r o o v e

GRooVE The

არანაირი მუსიკალური გამოცდილება არ მქონია. სიმღერებს დაახლოებით 5-6 წელია ვწერ. მათ შესახებ არავინ იცოდა და მხოლოდ ერთხელ უკრაინელ მეგობრებთან ერთად რამდენიმე სიმღერა შევასრულე, მათ შორის Memories, რომელიც ალბომშიც შევიდა. უკრაინაში ვერც ხალხის შეკრება და ვერც რეპეტიციები მოვახერხე და პროექტი ჩამივარდა. თბილისში დაბრუნების შემდეგ მალე გავიცანი გიორგი და მან იმ მუსიკოსებს შემახვედრა, რომლებიც ბენდში ავიყვანეთ. თუმცა ბევრმა მათგანმა ჩვენს შემოქმედებას სათანადო დრო ვეღარ დაუთმო და ისინი იმ მუსიკოსებით ჩავანაცვლეთ, რომლებიც ახლა ჯგუფში უკრავენ. გიორგი, მუსიკალური განათლება თუ გაქვთ?

შეგიძლიათ თქვათ, რომ მუსიკა თქვენთვის ჰობი უფროა, ვიდრე პროფესია? ყველაზე მეტად მიყვარს მუსიკა, მაგრამ ჩვენს რეალობაში პროფესიად ვერ ჩამოყალიბდა. დღესაც ბიზნესადმინისტრირების მიმართულებით ვმუშაობ – ეს გახლავთ ჩემი პროფესია.

გიორგი, როგორ შეიქმნა The Groove?

უფრო დიდ ქვეყანაში, სადაც მეტი შესაძლებლობებია ამ მხრივ, თუ გექნებოდათ ამბიცია, რომ მუსიკოსობა თქვენი პროფესია გამხდარიყო?

ჯგუფის ჩამოყალიბებას ასეთი ისტორია აქვს: პროფესიით ბიზნესადმინისტრატორი გახლავართ. იმ კომპანიაში, სადაც ვმუშაობ, პროფესიით ფინანსისტი გიორგი მეფისაშვილი (ჯგუფის ვოკალისტი) შესამოწმებლად მოვიდა, რადგან

ჩემი მუსიკა მსმენელამდე სულ ახლახან მივიტანე და ჯერ არც კი ვიცი, ადამიანებს როგორი რეაქცია ჰქონდათ მასზე. ვინც მოუსმინა, ყველა კმაყოფილი დარჩა, მაგრამ არ ვიცი, სხვები რას ფიქრობენ.

G r o o v e

მუსიკალური განათლება არ მიმიღია. ასე ვთქვათ, საკუთარი უნარებით ვისწავლე გიტარაზე დაკვრა. მუსიკას არც ნოტებით არც ე.წ. ციფროვკებით არ ვწერდი, ისე ვიმახსოვრებდი. ბოლო დროს დავიწყე აკორდების ჩაწერა, რადგან ბენდთან ან ორკესტრთან სხვანაირად ვერ იმუშავებ.

T h e

ჯგუფის დაარსების, ალბომის ჩაწერისა და სამომავლო გეგმების შესახებ The Groove-ის დამაარსებელსა და ლიდერს, რიტმ-გიტარისტსა და სიმღერების ავტორს გიორგი ვახტანგიშვილს ვესაუბრე.

ამ ჯგუფამდე რაიმე მუსიკალური გამოცდილება თუ გქონდათ?

o f

ჯგუფის ალბომისა და ცალკეული სიმღერების ლეგალურად გადმოწერა შესაძლებელია ჩვენი კომპანიის ახალ საიტზე https://www.bravissimo.ge/, რომელზეც 3 წელი ვმუშაობდით. „ბრავისიმო“ საკმაოდ ამბიციური საიტია, რომელმაც გაყიდვების თემა უნდა შეცვალოს საქართველოში. ჩვენ კარგად ვიცით, რომ მსოფლიოში მუსიკალური ალბომების ფიზიკური გაყიდვები პრაქტიკულად კვდება და მუსიკა იყიდება ისეთ საიტებზე, როგორებიცაა iTunes, amazon. com, spotify.com და სხვა. „ბრავისიმოზე“ გვაქვს ახალი, ექსკლუზიური, 100%-ით ლეგალური, იაფი და ხარისხიანი კონტენტი, – მუსიკა და მასთან დაკავშირებული პროდუქტები, – მერჩენდაიზინგი, მემორაბილია, კარაოკე, რინგტონები და ა.შ. გარდა მუსიკისა, საიტზე ქვეყნდება საინტერესო ახალი ამბები საქართველოს და უცხოეთის შოუბიზნესის შესახებ. პერსპექტივაში ექსკლუზიურად „ბრავისიმოს“ მომხმარებლისთვის კონცერტების ლაივ-სტრიმინგების დამატებასაც ვაპირებთ“.

აუდიტორულ კომპანიაში მუშაობს. ამ აუდიტის დროს ჩვენ ერთმანეთი სრულიად შემთხვევით გავიცანით და დავახლოვდით კიდეც. ისიც კი მოვუყევი, რომ სიმღერებს ვწერდი. გიორგი დაინტერესდა და სურვილი გამოთქვა მოესმინა. თავდაპირველად ამ საქმეს სერიოზულად არ ვუყურებდი, არც გიორგი ფიქრობდა რამეს. არც ის გამეგო, რომ მას „ჯეოსტარში“ ჰქონდა მონაწილეობა მიღებული, რადგან 6 წელი უკრაინაში ვცხოვრობდი. მას ჩემი შემოქმედება მოეწონა და პირველი ადამიანი იყო, ვისაც ჩემი სიმღერები მოვასმენინე. მოკლედ, ჯგუფის თავდაპირველი ბირთვი გიორგი მეფისაშვილი და მე ვიყავით.

“ M e ditati o n s ”

ზაზა შენგელია („ბრავო რექორდსის“ პრეზიდენტი): „ჯგუფს ჩემი დიდი ხნის მეგობრის, საშა გასმანის რეკომენდაციით დავუკავშირდი. იგი „საქართველოს ბანკის“ მარკეტინგის დირექტორია, კარგად იცნობს ჩემს მუსიკალურ გემოვნებას და მირჩია, მოუსმინე, მოგეწონებაო. ამ ჯგუფის სულისჩამდგმელი და სიმღერების ავტორი, გიორგი ვახტანგიშვილი მასთან მუშაობდა. გიორგი ძალიან საინტერესო სიმღერებს წერს, ბენდის მუსიკა ძალიან მოგვეწონა და მის წევრებს ალბომის გამოშვება შევთავაზეთ. საკმაოდ ეკლექტური ალბომი ჩავწერეთ. გვინდოდა, ჯგუფი მსმენელის წინაშე მრავალფეროვნად წარმდგარიყო. ძალიან კარგი ტანდემი გვაქვს გიორგი ვახტანგიშვილისა და გიორგი მეფისაშვილის – ჯგუფის ვოკალისტის სახით, რომლის ხმა, ტემბრი და შესრულების მანერა ძალიან მოუხდა ამ სიმღერებს. შეიძლება ითქვას, ამ ტანდემზეა აგებული ჯგუფის მთავარი მუსიკალური ღერძი. რა თქმა უნდა, ბენდი გააძლიერა ახალმა სოლისტმა - ანი კეკუამ. The Groove-ს ძალიან საინტერესო ინსტრუმენტალისტები ჰყავს. ალბომის საპრეზენტაციო კონცერტი და ჯგუფის სატელევიზიო შოუებში მონაწილეობა მსმენელისთვის საკმაოდ სასიამოვნო სიურპრიზი აღმოჩნდა. ზაფხულში საქართველოს ზღვისპირეთში გვინდა საგასტროლო ტურნეც მოვაწყოთ.

“ M e ditati o n s ”

o f

T h e

G r o o v e

რატომაა ალბომი მრავალჟანრობრივი? მაინტერესებს, რომელმა მუსიკოსებმა მიიღეს მონაწილეობა პირადად თქვენი გემოვნების ჩამოყალიბებაში? თუ კონკრეტულად მუსიკოსებსა და ბენდებზე ვისაუბრებთ, პირველად აუცილებლად „ბიტლზს“ დავასახელებ. ის ჰარმონია, რაც „ბიტლზებმა“ თანამედროვე მუსიკაში დაამკვიდრეს, ყველაზე დიდ გავლენას ახდენს ადამიანებზე. თავის დროზე „ბიტლზების“ და როკის ინტენსიურმა მოსმენამ ჩამოაყალიბა ჩემი მუსიკალური გემოვნება. ზოგადად კი, მომწონს მუსიკა, რომელსაც ოზი ოსბორნი, AC/DC, Led Zeppelin, Guns N' Roses და სხვები ქმნიდნენ. ჩვენს ალბომში სიმღერების განსხვავებულობა უფრო მიზანმიმართულია, ვიდრე შემთხვევითი. ძალიან მინდოდა პირველი ალბომი ექსპერიმენტული ყოფილიყო – სხვადასხვა ნაწარმოები სხვადასხვა ჟანრით წარმედგინა მსმენელისთვის. მაინტერესებს მსმენელს რომელ ჟანრში გადაწყვეტილი სიმღერა უფრო მოეწონება. ჩვენს გვაქვს ბალადები, ზოგიერთი სიმღერა პოპია, ასევე გვაქვს სოულის თემები. ამ დროს, ეს სიმღერები შექმნილი მაქვს როკ-ენ-

როლის ფორმატში. ეს პირველი ალბომია და საკუთარ თავს უფლება მივეცით, ექსპერიმენტი გაგვეკეთებინა. თქვენ პირველად იმუშავეთ სტუდიაში. რა ხნის განმავლობაში იწერებოდა თქვენი დისკი? „ბრავო რექორდსში“ როგორი სამუშაო პირობები გქონდათ? ჩემგან განსხვავებით, ბენდის წევრებისთვის ახალი არ ყოფილა სტუდიაში მუშაობა, ამიტომ არ გაუჭირდათ ჩაწერა, მიუხედავად იმისა, რომ ეს პროცესი არც ისე მარტივია. ამ ალბომის ჩაწერას, დამუშავებას, მასტერინგს და დისკზე დატანას დაახლოებით 6 თვე მოვანდომეთ. ამ სფეროში თუ რამე კარგი არსებობს საქართველოში, „ბრავო რექორდსშია“ თავმოყრილი, რომლის თანამშრომლები სულ გვერდით გვედგნენ, მხარს გვიჭერდნენ. შეიძლება ითქვას, რომ ჩვენი ჩაწერა მათთვის უფრო გრძელვადიანი პერსპექტივაა, ვიდრე კომერცია. ძალიან დიდი მადლობა მინდა ვუთხრა ზაზა შენგელიას და ყველა თანამშრომელს, ვინც ამ კომპანიაში მუშაობს. ახლა თქვენს სიმღერებზეც ვისაუბროთ. რატომ აიღეთ

G r o o v e

დღეს არცერთი მათგანი მუსიკაში აღარ მოღვაწეობს. ეს ჯგუფები დაიშალა. სამწუხაროდ, საქართველოში ბენდის შენარჩუნება თითქმის არავის გამოსდის. პლუს ამას, მუსიკოსები ვერ ახერხებენ ამ საქმიანობით საკუთარი ფინანსური მდგომარეობის გაუმჯობესებას და ამიტომაც ანებებენ თავს. ქართველებიდან მომწონდა: Floyd Rose, „აპრილი“, Crossroads და კიდევ რამდენიმე. ირაკლი ჩარკვიანიც უნდა ვახსენო, რადგან მისი სიმღერები ძალიან მომწონს. როგორ ფიქრობთ, რა სარგებლობა მოაქვს ამდენ სასიმღერო ტელეკონკურსს საქართველოში?

o f

T h e

ამ კონკურსებმა მოიტანა ის, რომ ძალიან ბევრი ახალგაზრდა ვოკალისტი გაჩნდა. ამდენი მომღერალი ალბათ არასოდეს ყოფილა საქართველოში. ჩვენმა ვოკალისტმა ანი კეკუამ „ჯეოსტარში“ გაიმარჯვა. შედეგად, შვედეთში წავიდა, ისწავლა, მერე აქ ჩამოვიდა, არცერთმა ბენდმა არ მიიწვია და თვითონაც ვერ ჩამოყალიბდა მომღერლად, რადგან ამ ქვეყანაში ეს სისტემა გაუმართავია და ფულს არავინ აბანდებს. გიორგი მეფისაშვილიც „ჯეოსტარელია“. ახლა ისინი ჩვენს ბენდში მღერიან და ერთად ვშრომობთ.

“ M e ditati o n s ”

რას გეგმავთ სამომავლოდ? სასტარტო სიმღერაში თუნდაც „ფორესტ გამპის“ თემა? საერთოდ, როგორ წერთ სიმღერებს? ჩემი სიმღერების ერთ-ერთი პლუსი ისაა, რომ მათი მელოდიური ნაწილი ტექსტთან თანხვედრილია. თუ მე „ფორესტ გამპმა“ გამიჩინა სიმღერის დაწერის სურვილი, ტექსტიც შესაბამისი იბადება. თუ Memories-ში ვმღერით კონკრეტულ ურთიერთობებსა და მოგონებებზე, აუცილებლად დავწერ ტექსტს იმაზე, თუ რამ განაპირობა ეს. სიმღერა იწერება ასე: რაიმე თემატიკიდან, გარემოებიდან ან ემოციიდან პირველად იბადება მელოდია. როგორც კი ჰარმონია დაიწყებს თავში ტრიალს, მაშინვე ვცდილობ ტექსტის მორგებას. ეს იმავე მომენტში ხდება, რათა ტექსტსა და ჰარმონიას შორის კავშირი არ დაიკარგოს. ჩვენი მუსიკა გრძნობებს და განწყობას გადმოსცემს. ჩემი სიმღერა Change – ცვლილებებზეა. კონცერტზე იგი უკრაინელ ხალხს მივუძღვენით, რომელიც ცდილობს რთული გზით გავიდეს სამშვიდობოს. მათ ცვლილებები სჭირდებათ.

არ მჯერა, რომ ინგლისურენოვანი ტექსტებით და არაქართულ-საესტრადო ტრადიციებით შექმნილი ჩვენი რეპერტუარი მასობრივად საინტერესო გახდეს ქართველი მსმენელისთვის. ჩემი თავდაპირველი მიზანი იყო, რამდენიმე სიმღერა ჩამეწერა და ისინი საზღვარგარეთ სხვადასხვა ფესტივალზე და პროდიუსერებისთვის გამეგზავნა. „ბრავო რექორდსის“ წყალობით, მთელი ალბომი გამოვეცით. ჩვენი მთავარი მიზანია, მაქსიმალურად ბევრ დასავლურ ფესტივალში მივიღოთ მონაწილეობა. ბუნებრივია, საქართველოში კონცერტებზე უარს არ ვამბობთ. იმედი მაქვს, ჩვენი სიმღერები არაქართველი მსმენელის წინაშეც გაიტესტება და გავიგებთ, რამდენად მისაღებია ის ამერიკელი ან ევროპელი მელომანებისთვის.

ლაშა გაბუნია

ქართველი შემსრულებლებიდან თუ მოგწონთ ვინმე განსაკუთრებით? ქართულ საესტრადო მუსიკაში ძალიან ბევრი ღირსეული შემოქმედი მოღვაწეობდა, მაგრამ ეს არ არის მუსიკა, რომლის შექმნის სურვილიც მაქვს. უფრო მეტად მომწონს როკი, ბლუზი, ჯაზი... ამიტომ ბუნებრივია, რომ ჩემი ორიენტირები უფრო არაქართველი შემსრულებლები არიან. ვისაც ადრე ვუსმენდი და ვის კონცერტებზეც დავდიოდი,

The

GRooVE

“ M e ditati o n s ”

o f

T h e

G r o o v e

100

“Meditations” of The Groove Playing for only a year and a half, an interesting English-language septet band from Tbilisi – The Groove - has just released a double album “Meditate” with Bravo Records.The audio CD presents 12 songs and the DVD includes their video “Run, Forrest, Run” directed by Basa Potskhishvili. The Groove members are: Giorgi Vakhtangishvili (rhythm-guitar, song writer), Giorgi Mepisashvili (vocal), Ani Kekua (vocal), Irakli Gaprindashvili (solo-guitar), Levan Mikaberidze (bass-guitar), Papuna Sharikadze (keys) and Giorgi Gvantseladze (drums). Drummers Revaz Edgaridze and Zaza Tsertsvadze, and bassist Levan Deisadze also participated in the recording of the album. Upon the initiative of Bravo Records, the band presented their album in a concert in the main hall of the Tbilisi I. Javakhishvili State University where they performed all the songs from the album and followed with a ‘signing party.’ The album is already on sale in music outlets throughout Georgia. In the album booklet,The Groove writes: “The name of the band is derived from the perception of our joint art – we connect the creative process to grooving. The album is named after one of its songs, Meditate, which pretty well describes our attitude towards this album and our state while working on it.” While The Groove’s music is quite diverse, there seems to be a

preference to rock. However, their music doesn’t sound sharp or aggressive, but rather suggests melodious pop-rock in which elements of soul, funk and bossa nova are tastefully mingled. The Groove’s ballads:“Memories,” “This Love,” and “My Friends” are very pleasant to listen to; their song “Change” tells us of the necessity of change in people’s lives. Lovers of Indi-rock might also enjoy the album. Readers are probably wondering why and how the music business company Bravo Records became interested in the band. We asked them.

Maison Michel Mikyta Linda Farrow yohji yamamoto rick owens A.F Vandervorst maison martin margiela

femme

homme lanvin ann demeulmeester maison martin margiela Heider Ackerman Balenciaga Givenchy აბაშიძის 31 Abashidze st Tel: (+995 32) 18 25 05

“ M e ditati o n s ”

o f

T h e

G r o o v e

102 Zaza Shengelia (President of Bravo Records): “I contacted the band on the recommendation of an old friend of mine, Sasha Gasman, the marketing director of the Bank of Georgia. He’s familiar with my musical taste and advised me to listen to The Groove, saying he was sure I’d like them. The founder of the band and song-writer Giorgi Vakhtangishvili also happened to be an old colleague of his. Giorgi writes very interesting songs.We liked the band’s music, too, and offered to release an album for the group. It turned out to be quite an eclectic album- we wanted the band to appear in public in a diverse way.There’s a great tandem between Giorgi Vakhtangishvili and Giorgi Mepisashvili, the vocalist of the band whose voice, sound color and performance style fit the songs very well. It can be said that these two men in particular represent the basic musical pillar of The Groove, which was also reinforced by its new member Ani Kekua. It has very interesting instrumentalists, too.The presentation concert of the album and the band’s participation in TV shows proved to be a pleasant surprise for audiences. In summer we would like to organize a tour to the coast of Georgia. Legal download of the band’s album and individual songs is possible on our new company website – https://www.bravissimo.ge, which we have been working on for three years. ‘Bravissimo’ is quite an ambitious concept that aims to change the issue of sales in Georgia. We know very well that physical sales of musical albums are dying out throughout the world and that music is more often sold on websites such as iTunes, Amazon.com, Spotify.com and others. On ‘Bravissimo’ we have new, exclusive, 100 per cent legal, cheap and

high quality content. And we don’t just have music, but also related products like merchandise, memorabilia, karaoke, and ringtones. Apart from music, the website offers interesting news about show business both in Georgia and abroad. In future, we plan to add live streaming of concerts exclusively for our ‘Bravissimo’ clients. We spoke with Giorgi Vakhtangishvili, founder and leader of The Groove, rhythm-guitarist and song-writer about the establishment of the band, recording of the album and plans for the future. Giorgi, how did The Groove come about? I’m a business administrator by profession. Financier Giorgi Mepisashvili (the band’s vocalist) came to the company where I work to do an audit.We met each other by accident during that audit and became friends. I told him that I wrote songs and he told me he’d like to listen to them. I didn’t take it seriously at first, and neither did Giorgi. I didn’t even know about Giorgi’s participation in the music show GeoStar as I was living in Ukraine at the time. Giorgi liked my style.- he was the first one to listen to my songs. In brief, Giorgi Mepisashvili and I were the first two key figures of the band. Did you have any musical experience before this band? No, I had no musical experience. Although I’ve been writing songs for the last 5-6 years, no one knew about my songs until Giorgi. Only once, in the company of my Ukrainian friends, did I perform a number of my songs, including “Memories,” which is now on the album. In Ukraine I wasn’t able to get people together or have rehearsals and my project just didn’t happen. I got to know Giorgi (Mepisashvili) not long after I got back to Tbilisi, and he introduced me to the musicians that we incorporated into our band. However, as many of them weren’t able to dedicate the time needed, the original members were replaced with the ones that play in the band now. Do you have any musical education? No, I don’t. I learned to play the guitar on my own. I never wrote music on sheets or by using numbers- I just used to remember the melodies. But recently I started writing down accords, as the reality is you can’t work with a band or orchestra without them. Would you say that music to you is more a hobby than a profession? I like music most of all, but in our reality it hasn’t become a profession. Even today I’m still working in business administration – that is my profession. In a bigger country with more opportunities in this regard, do you think you would have the ambition of making music your profession?

104

“ M e ditati o n s ”

o f

T h e

G r o o v e

I brought my music out not so long ago and I don’t yet know what kind of reaction people are having to it. Everyone who’s heard it so far seems happy but I don’t know what others think. Why does your album combine several genres? Which musicians contributed to shaping your taste? If we speak about specific musicians and bands, I would first of all name The Beatles. The harmony that The Beatles established in contemporary music influences people most of all. Listening to The Beatles and rock intensively shaped my musical taste. Generally, I like the music created by Ozzy Osborne,AC/DC, Led Zeppelin, and Guns N’ Roses. The diversity of songs in our album is more intentional than accidental. I wanted the first album to be experimental – presenting different pieces to the audience in different genres. I’m very curious to know which songs in which genre are more attractive to listeners. We’ve got ballads and a few pop songs as well as soul themes.At the same time I wrote songs in a rock-n-roll format.As it’s our first album, we were able to take some liberties by making it an experiment. This was your first time working in a studio. How long did it take to record your album? What were the working conditions at Bravo Records? Unlike for me, this was not the first studio work for my band members so they had no trouble recording the songs, even though the process itself is generally not at all easy. It took us about six months to record, process, master and put the music onto a CD. If anything good exists in Georgia in this sphere, it can all be found at Bravo Records.The staff there was immensely supportive. I can even say that our recording was a longer-term perspective for them than a mere commercial project. I’d like to take this opportunity to say a big thank you to Zaza Shengelia and everyone working at Bravo! Now let’s talk about your songs. Why did you take the Forrest Gump theme in your start up song? And tell us how you write your songs? One of the advantages of my songs is that their melody coincides with the lyrics. If Forrest Gump inspired me to write a song, it will have relevant lyrics. If we sing about specific relations and memories in the song “Memories,” I will definitely write lyrics about what brought me to that point. The songs are written from a theme, a situation or an emotion and from each the melody is born. Or as soon as a harmony starts whirling in my head, I try to fit lyrics to it. I try to make it all happen at the same moment so that the link between the text and harmony isn’t lost. Our music expresses feelings and moods. My song “Change” is about changes- and at the concert we dedicated it to the Ukrainian people who are trying to walk the hard road to a better future. They are the ones in need of change now.

Is there anyone particular among other Georgian performers that you like? Many good ar tists have worked in the Georgian Estrada but this is not the type of music that I want to make. I like rock, blues, and jazz more which is why I look more to nonGeorgian performers.Those who I used to listen to and whose concerts I used to attend are not actively working in the sphere any more- their bands split up in most cases. Unfortunately, few bands manage to stick together in Georgia. Musicians here so rarely improve their financial conditions through their musical work that they often give it up. Of the Georgians I liked were Floyd Rose, April, Crossroads, plus a few others. I’ll also mention Irakli Charkviani here as I like his songs very much. In your opinion, what is the benefit of so many TV song contests in Georgia? Such contests have brought to light a lot of young vocalists- Georgia has probably never had so many singers. Our vocalist Ani Kekua won the TV contest “GeoStar,” after which she went to Sweden to study for a while before coming back to Tbilisi. No bands invited her and she didn’t get to evolve into a solo performer, there as this system doesn’t work in the country and nobody there invests in it. Giorgi Mepisashvili was part of the GeoStar contest as well. Now they both sing in our band. What are your plans for the future? I don’t think that our repertoire of English-language lyrics and nonGeorgian Estrada traditions is massively interesting to Georgian listeners. My initial goal was to record several songs and send them abroad to different festivals and producers. Thanks to Bravo Records we now have a full album on release. Our main goal now is to participate in as many western festivals as possible. Of course, that’s not to say we won’t do concerts in Georgia. I’d like our songs to be tested in front of non-Georgian listeners as well, so we can find out how acceptable or unacceptable they are for US or European audiences. By Lasha Gabunia

DISCOVER A NEW

lifestyle აღმოაჩინე ცხოვრების

ახალი სტილი აღმაშენებლის ხეივანი მე-16 კმ., 0131 თბილისი, საქართველო / 16th km, Aghmashenebeli Alley, 0131 Tbilisi, Georgia +995 322 505 556; info@tbilisimall.com; marketing@tbilisimall.com; www.facebook.com/TbilisiMall www.youtube.com/TbilisiMall

B at u mi

B a c k y ard

ri e s

â&#x20AC;&#x201C;

A rt

i n

P u bli c

S pa c e 106

107

– A rt i n a P u bli c S pa c e

საინტერესო იყო არტ-ჯგუფ „ბულიონის“ და ვასო მაჭარაძის, ასევე ადგილობრივი არტისტების ნამუშევრები, რომლებსაც მსგავს პროექტებში მონაწილეობის გამოცდილება იქამდე არ ჰქონიათ.“

ri e s

ხელოვნება საჯარო სივრცეში

ეზოს ამბები“

ლევან ხუჯაძე, „ბათუმის ეზოს ამბების“ დირექტორი: „გამოფენების ორგანიზების ტექნიკურად გასაიოლებლად, მელაშვილის ქუჩის ახლომდებარე ხუთ ეზოზე შევჯერდით. ქუჩის აღნიშნულ მონაკვეთზე მდებარე სახლების ფასადები ძველი ბათუმისთვის დამახასიათებელ არქიტექტურულ სტილს ინარჩუნებს. ხოლო ეზოები, როგორც თითქმის ყველგან საქართველოში, ტრანსფორმაციას განიცდის. აღნიშნული ფაქტორები საინტერესოდ მიმაჩნდა პროექტის კონცეპტუალურ ჩარჩოებში მოსაქცევად. მაცხოვრებლებიც წარმოშობით სხვადასხვა ეთნოსისა და რელიგიური კუთვნილების იყვნენ და მათგან ინფორმაციაც საინტერესო შეგროვდებოდა. მოკლედ, ჩემი გათვლით, მხატვარს ყველანაირ სოციალურ და კულტურულ თემატიკაში ლავირების საშუალება უნდა ჰქონოდა.

B a c k y ard

„ბათუმის

2012 წლის აგვისტოში ამერიკელმა კურატორმა ბათუმში ჩამოსვლა ვერ შეძლო და პროქტის კურატორობა მაგდა გურულს შესთავაზა. როგორც მაგდა გურული იხსენებს, პირველ წელს პროექტში მხოლოდ თბილისელი და ბათუმელი არტისტები მონაწილეობდნენ. ნამუშევრების შესაქმნელად, ორი კვირის განმავლობაში, ისინი წინასწარ შერჩეულ ეზოებში მუშაობდნენ, რის შემდეგაც სამდღიანი გამოფენა, წიგნის ბაზრობა და ფილმების ჩვენება მოეწყო.

B at u mi

„ჩემს ბავშვობაში ფოტოგრაფები ეზოებში დადიოდნენ და მსურველებს ფოტოებს უღებდნენ. შინ შემორჩენილი მაქვს ჩემი სახლის ეზოში გადაღებული რამდენიმე ასეთი ფოტო. იდეა გამიჩნდა, რომ შეიძლებოდა მათი შეკრება და ეზოებში გამოფენა. ამ ჩანაფიქროს განხორციელებაზე სერიოზულად არ მიფიქრია. მოგვიანებით, კურატორმა ანა რიაბოშენკომ შემომთავაზა მონაწილეობა მიმეღო ფონდ „ღია საზოგადოება-საქართველოს“ მიერ ორგანიზებულ ტრენინგში კურატორებისთვის. ვორქშოფზე უნდა მოგვეფიქრებინა პროექტი, რომელიც შეეხებოდა ძველი ბათუმის არქიტექტურის პრეზერვაციას. ჯგუფს ჩემი იდეა შევთავაზე. ვორქშოფის ტრენერის, ამერიკელი კურატორის ლიდია მეთიუსის (Lydia Matthews) დაჟინებული თხოვნითა და მოთხოვნით „ბათუმის ეზოს ამბები“ პირველად 2012 წლის აგვისტოში განვახორციელეთ.“ პროექტის დირექტორ ლევან ხუჯაძის თქმით, ასე დაიწყო „ბათუმის ეზოს ამბები“.

S pa c e

108 შეგვიშვეს. როცა საჯარო ხელოვნების პროექტს აკეთებ, ის, რომ ვიღაც ეზოში არ გიშვებს, ესეც არტ-პროქტის ნაწილი და შედეგია.

i n

P u bli c

წელს პროექტი ბევრად მრავალფეროვანი იყო. ამერიკელმა კურატორმა ლიდია მეთიუსმა „ბათუმის ეზოს ამბებში“ მონაწილეობის მისაღებად ორი მხატვარი მოიწვია ამერიკიდან ელენ ბუჰოლდსი და ჩეხეთიდან დავით ძოწე. ელენის პროექტი ძალიან საინტერესო იყო: სამგზავრო მანქანას მიმაგრებული ჰქონდა სპეციალური გასანათებელი მოწყობილობა. ეს მანქანა, თავისი განათებით, ქალაქის, ქუჩის არქიტექტურის ხედვის კუთხეს ცვლიდა. ასეც ერქვა „ღამით მოხეტიალე შუქურა“. რაც შეეხება დავით ძოწეს, ის ჩეხეთში მცხოვრები ქართველი საუნდ-არტისტია. ბათუმის ერთ-ერთ ეზოში ძველი მუსიკალური სკოლის შენობა იპოვნეს. ეს ეზო სადგურივით იყო, საიდანაც ელენის მანქანა იწყებდა მოძრაობას და ძველ ბათუმში დადიოდა. ეზოში კი დავით ძოწე უკრავდა.

B at u mi

B a c k y ard

ri e s

–

A rt

ხულოს ქუჩაზე, ათ ნომერში, გასული საუკუნის დასაწყისში აშენებული, ვენეციური მარმარილოთი მოპირკეთებული ძველი აბანოა, რომელიც ბოლო 15-20 წელია დაკეტილია. საბჭოთა კავშირის დროს იქ საპატიო სტუმრები მიყავდათ. ხარჯები გამოიყო, რომ შენობაში ელექტრობა გაგვეყვანა. ბათუმის ეზოს ისტორიების ძირითადი ნაწილი ამ აბანოში გამოიფინა. იქ გააკეთეს ნამუშევარი გიორგი ქათამაძემ და მარია საფრონოვამ.

2013 წელს „ბათუმის ეზოს ამბებმა“ საერთაშორისო მასშტაბები შეიძინა. პროექტში ქართველი არტისტების გიორგი ქათამაძის, ნინა მასალკინას, ამიკო ქავთარაძის, გოჩა ჟღენტის, ზურა ჩართოლანის, მამუკა ჯაფარიძის, მარიამ ნატროშვილის, დეთუ ჯინჭარაძის, დენის გონობოლინის, გია მექვაბიშვილისა და მანანა არაბულის გარდა, ელენ ბუჰოლდსი (აშშ), შამირ სალახოვი (აზერბაიჯანი), მიკირტიჩ ტონოიანი (სომხეთი), მარია საფრონოვა (რუსეთი), დავით ძოწე (ჩეხეთი) და დენიზან ოზერი (თურქეთი) მონაწილეობდნენ. „ბათუმის ეზოს ამბები“ შარშანაც და წელსაც აჭარის განათლების, კულტურისა და სპორტის სამინისტრომ დააფინანსა. 2013 წელს პროექტის თანადამფინანსებელი ამერიკის საელჩოც იყო.

მაგდა გურული, კურატორი: „საჯარო ხელოვნების პროექტებში ადამიანების ჩართულობა, კომუნიკაცია, ძალიან მნიშვნელოვანია. ერთ ეზოში საერთოდ არ

აბანოს შენობაში ბათუმელმა მხატვრებმა - ზურა ჩართოლანმა, ამიკო ქავთარაძემ და გოჩა ჟღენტმა ადამიანების დაბანის პროცესი გადაიღეს და ვიდეო ძველი აბანოს კედლებზე გაუშვეს. ამით შენობას თავისი ფუნქციადანიშნულება დაუბრუნეს. ვფიქრობდით, რა რეაქცია ექნებოდათ ამაზე მნახველებს, მაგრამ არავის დაუსვამს შეკითხვა – რატომ არიან შიშვლები? როცა ნამუშევარი ზუსტად არის მოწოდებული – იქ პროტესტი არ იბადება.“ აბანოს ერთ ნაწილში მარიამ ნატროშვილმა და დეთუ ჯინჭარაძემ ცრურწმენების მუზეუმი მოაწყვეს. ცრურწმენები ადგილობრივ მოსახლეობაში შეაგროვეს. აბანო გამოიყენეს როგორც მიტოვებული და მისტიკური გარემო. ლევან ხუჯაძის თქმით, „ეს იყო ცრურწმენებისა და მითების მუზეუმიფიკაციის მცდელობა. იდეა, შესრულების მხარე და კონტექსტი იდეალურად იყო შეთანხმებული. ერთ-ერთ ეზოში დენის გონობოლმა ანგელოზის რკინის ქანდაკება შექმნა. ამორტიზებულ შენობებს, ანუ, დენისის თქმით, ეზოს გრავიტაციის გარეშე, მხოლოდ ანგელოზი გადაარჩენდა. ამ „ანგელოზის ეზოს“ მნახველები გამოფენის შემდეგაც სტუმრობდნენ.“ ორგანიზატორებს ქანდაკების ბათუმის ხელოვნების სასწავლო უნივერსიტეტში გადატანა უნდოდათ, მაგრამ

B at u mi

B a c k y ard

ri e s

–

A rt

i n

P u bli c

S pa c e

110

ეზოს მცხოვრებლების დაჟინებული მოთხოვნით, ადგილზე დატოვეს.

ძალიან საინტერესო აღმოჩნდა, და რაც მთავარია - მიგნება იყო კარგი, მარტივი და გასაგები.“

მაგდა გურული: „ბათუმის ეზოს ამბები“ კიდევ უფრო იმიტომ მომწონს, რომ ეს არ იყო თბილისიდან თავსმოხვეული იდეა. ეს ბათუმში დაბადებული პროექტია.

2012 წლის გამოფენების შემდეგ, დიდი ინტერესი იყო ხელოვანთა, ადგილობრივებისა და უცხოელი ტურისტების მხრიდან. სწორედ ამან განაპირობა, რომ მეორე „ბათუმის ეზოს ამბები“ უფრო მრავალფეროვანი გამოვიდა. ლევან ხუჯაძის თქმით, ეს პროექტი იმის მცდელობაა, რომ ხელოვნებამ დახურული სივრციდან საჯარო სივრცეში გადაინაცვლოს და სამუშაო პროცესი ინტერაქტიული გახდეს. ადგილობრივ არტისტებს გამოცდილ არტისტებთან მუშაობის საშუალება ეძლევათ, ხოლო ქალაქისთვის ეს პროექტი კიდევ ერთ სახელოვნებო კერას წარმოადგენს, რაც ხელს უწყობს მისი კულტურული და ტურისტული პოტენციალის განვითარებას.

აზერბაიჯანელმა მხატვარმა ერთი სადარბაზო მოხატა. კედელზე გამოსახული იყო პოსეიდონი, ქალთევზა, ზღვასთან და წყალთან დაკავშირებული სხვა მითიური არსებები, რომლებსაც ხელში თანამედროვე ატრიბუტიკა ეჭირათ - აიფონი, აიპადი და ა.შ. ადგილობრივებს არც ეს ნამუშევრები მოეწონათ. ამბობდნენ, სატანისტური ნახატებიაო. მამუკა ჯაფარიძის პროექტს „ტაქსი ოპტიმისტიკური ტრანსპორტირებისთვის“ ერქვა. ამ მანქანით ბევრმა მსურველმა ისეირნა. იქიდან, გარესამყაროს, ამობრუნებულსა და შავ-თეთრს ხედავდი. მანვე გააკეთა პერფორმანსი „იხვის ტოლმა“. ლევან ხუჯაძემ ერთ-ერთ ეზოში ჩამონგრეული აივნის გამაგრება წიგნებით შეძლო. ეს ნამუშევარი ბევრი ასპექტით იყო საინტერესო: განათლება ამაგრებს ამ აივანს და იმ ხალხის ცხოვრებას, ვინც ამ სახლში ცხოვრობს. მეორე მხრივ, ნამუშევარი ვიზუალურად

მაკა ბიბილაშვილი ფოტო: დათო ტრაპაიძე, ლაშა ფალავანდიშვილი, შოთა გუჯაბიძე

B at u mi

B a c k y ard

ri e s

â&#x20AC;&#x201C;

A rt

i n

P u bli c

S pa c e 112

113

ri e s – A rt i n a P u bli c S pa c e

Levan Khujadze, director of Batumi Backyard Stories: “We decided to select just five backyards- situated on Melashvili street and close to each other. The facades of the houses on that part of the street preserve the old Batumi architectural style and their backyards, like backyards all over Georgia, have gone through a certain transformation. I found these factors very interesting and defining for building the conceptual framework of the project.Those who owned the chosen backyards represented a variety of ethnic and religious groups and we were able to get a lot of interesting information from them. Overall, from my perspective, this fact alone

In August 2012, Lydia Matthews wasn’t able to come back to Batumi and so offered the curation of the project to Magda Guruli. As Magda recalls, during the first year only artists from Tbilisi and Batumi participated in the project- for two weeks working in preselected backyards to create their art works, following which film shows and a three-day exhibition and book fair were held.

B a c k y ard

“When I was a child, photographers would go from backyard to backyard and take photos of anyone willing- and I still have a few photos which were taken in my own backyard. One day the idea struck me that other such photos could be collected and then exhibited in the backyards themselves. However, at first I didn’t take the idea seriously and it was only later, when curator Ana Ryaboshenko invited me to participate in a training course for curators organized by the Open Society Georgia, that the idea reoccurred to me. During the workshop we had to come up with a project related to the preservation of old Batumi architecture. I suggested my idea to the group and, upon the insistence of the workshop trainer,American curator Lydia Matthews, we successfully organized the first Batumi Backyard Stories in August 2012.”-Project Director, Levan Khujadze.

B at u mi

Batumi Backyard Stories – Art in a Public Space

S pa c e

114 Batumi Backyard Stories in 2012 and 2013, with the latter year also receiving co-funding from the US Embassy.

P u bli c

Magda Guruli, curator: “In public art projects people’s involvement and communication is of utmost importance. In one case- one backyard owner refused to let us in. When you work on a public art project, somebody not letting you in is part of the art project and a result of it.

A rt

i n

This year the project was much more diverse. American curator Lydia Matthews invited two artists to participate in Batumi Backyard Stories – Elaine Buckholtz from the United States and David Dzotse from the Czech Republic. Elaine’s project was notable: a van with a special lighting system installed on it which allowed the angle of view of the architecture of the city, and of the street, to be altered. The piece was titled: A Night Wandering Light. As for David Dzotse, a Georgian sound artist living in the Czech Republic, he chose the backyard of an old musical school building and transformed it (the yard) into a station from which Elaine’s van started its tour around Old Batumi. David Dzotse played in the yard itself.

B at u mi

B a c k y ard

ri e s

–

At number 10 Khulo Street there is an old bath house- built at the beginning of the 20th century and adorned with Venetian marble -which has been closed for the last 15-20 years. During Soviet times, honorary guests were invited there.Within our project, funds were allocated to bring electricity to the building and the major part of Batumi Backyard Stories project was exhibited at the bath house, with Giorgi Katamadze and Maria Saphronova housing their works there.

gives artists within this project the chance to weave in all kinds of social and cultural themes. The works of the art group “Bouillon,” and those of Vaso Macharadze in particular, were very interesting, as well as works of local artists who had not had previous experience of participation in such projects.”

Batumi artists Zura Chartolani,Amiko Kavtaradze, and Gocha Jghenti filmed people’s bathing processes in a bath house building and projected the video onto walls of the old bath house, so appearing to return the original function to the building. We wondered what reaction people would have to the videos but nobody seemed bothered by the nudity, which goes to show that when a piece of art work is presented carefully, it raises no protest.” In one part of the bath house Mariam Natroshvili and Detu Jincharadze transformed a section into an abandoned mystical space by arranging there a 'Museum of Superstitions' which included tales they had collected from among the people living in the project backyards.

In 2013, Batumi Backyard Stories took on an international scale with participants including: Elaine Buckholtz (USA), Samir Salakhov (Azerbaijan), Mkrtich Tonoyan (Armenia), Maria Saphronova (Russia), David Dzotse (Czech Republic), and Denizhan Ozer (Turkey), as well as Georgian representatives: Giorgi Katamadze, Nina Masalkina, Amiko Kavtaradze, Gocha Jghenti, Zura Chartolani, Mamuka Japaridze, Mariam Natroshvili, Detu Jincharadze, Denis Gonobolin, Gia Mekvabishvili, and Manana Arabuli. .

According to Khujadze, “This was an attempt to ‘museumize’ superstitions and myths.The idea, implementation, and context were ideally suited to each other. In one of the yards, Denis Gonobolin placed an iron sculpture of an angel. According to him, only an angel could save the depreciable, crumbling buildings, or, as he said, the “backyards with no gravity.” Visitors went to see the backyard even after the exhibition had ended.”

The Ministry of Education, Culture and Sports of Adjara funded the

Project organizers wanted to take the angel sculpture to the Batumi

B at u mi

B a c k y ard

ri e s

–

A rt

i n

P u bli c

S pa c e

116 After the 2012 exhibitions there was great interest and motivation among not just artists, but also among local residents and foreign tourists to see a repetition of the event.This is why the second Batumi Backyard Stories came out as much more diverse

Art University but residents of the backyard begged to have the angel left in its place there. Magda Guruli: “I like Batumi Backyard Stories even more seeing as it was not an idea imposed on us from Tbilisi: this is a project that was born on Batumi soil. Azerbaijani artist Samir Salakhov painted one entrance so that the wall depicted Poseidon, a mermaid, and other mythical creatures related to the sea and to water. Each held contemporary items in their hands such as iPhones and iPads. Locals were not fond of this piece and described it as devilish. More successfully accepted was Mamuka Japaridze’s project, named ‘Taxi for Optimistic Transportation.’ Many people willing sat in a car in which he had transformed the views out of its windows, making Batumi a black-and-white landscape. He also arranged the performance ‘Duck’s Tolma.’ In another backyard, Khujadze managed to build a supporting pillar up to the falling balcony of the building using books. This work was fascinating in many aspects, particularly for the idea that education supports that balcony and also the life of those who reside in that house. Further, the art work was very attractive visually. But most importantly, the idea was very good, simple, and easy to understand.” After the 2012 exhibitions there was great interest and motivation among not just artists, but also among local residents and foreign tourists to see a repetition of the event. This is why the second Batumi Backyard Stories came out as much more diverse.According to Khujadze, this project is an attempt to move art from a closed to a public space and to make the working process interactive. Local artists are given the opportunity to work together with experienced artists and, for the city, this project is one more art hearth supporting the cultural development and growth of its tourism potential.

by Maka Bibilashvili Photo: Dato Trapaidze, Lasha Palavandishvili, Shota Gujabidze

Bon voyage! www.railway.ge

118

ღვინის მწარმოებელი შატო ზეგაანი

მზადაა სტუმრების მისაღებად კახეთის რეგიონში

მიუხედავად იმისა, რომ კახეთი მხოლოდ რამდენიმე საათის გზაზეა დედაქალაქ თბილისიდან, რეგიონის კლიმატი ცალკე სამყაროს წარმოადგენს. მთები და დაბლობები, ტყეები და მინდვრები, მდინარეები და ტბები, და საოცრად სუფთა ჰაერი კახეთის მიკროკლიმატს ქმნის, რაც იდეალურია ნამდვილი ქართული ვაზის

საფერავს ასეთი კარგი შედეგები არ აქვს. უფლისწულ ალექსანდრე ჭავჭავაძის მიერ 1820 წელს აშენებული შატო ზეგაანი 2014 წლის ივნისში ღვინის მოყვარულებს კარს გაუღებს. • ალექსანდრე ჭავჭავაძე (1786-1846 წწ.) გამოჩენილი პოლიტიკური და კულტურული ფიგურა იყო საქართველოს ისტორიაში. გარსევან ჭავჭავაძის ვაჟი მეფე ერეკლე მეორისა და გიორგი მეთორმეტეს ელჩი იყო რუსეთში. გარსევანმა 1783 წელს გეორგიევსკის ტრაქტატს მოაწერა

Chat e a u

Z e gaa n i

ღვინის მოყვარულთათვის და ღვინით დაინტერესებული ტურისტებისთვის ნამდვილად ღირებულია კახეთში – საქართველოს მეღვინე რეგიონში სტუმრობა.

სახეობებისთვის - წითელი საფერავი და თეთრი რქაწითელი.

• რქაწითელი თეთრი ყურძენია, რომელსაც წითელი პწკალები გამოაქვს. აქედან მომდინარეობს მისი სახელი, რომელიც ქართულად „წითელ რქას“ ნიშნავს. • საფერავი წითელი ყურძნის ნაირსახეობაა. მისი სახელი მომდინარეობს ქართული სიტყვისგან „ფერი“, „შეფერვა“, რაც მის ფერსა და მაღალ ტანინიანობას უკავშირდება. ყურძნის ამ ჯიშს საკმაოდ სპეციფიკური მოთხოვნები აქვს. მე19 საუკუნეში მოღვაწე, მეღვინეობის ცნობილი მკვლევრის მიხეილ ბალასის თქმით, საფერავი საუკეთესო თვისებებს იძენს, როცა მშობლიურ კახეთში იზრდება. სხვა ქვეყნებში

ხელი, რითაც რუსეთი საქართველოს პროტექტორად იქცა. ალექსანდრე რუსეთის იმპერატორის დიდი ეკატერინეს ნათლული გახლდათ და პარიზის ალყის დროს ბარკლაი დე ტოლის ადიუტანტად მსახურობდა. სასახლის სტუმრები საკუთარი თვალით ნახავენ, როგორ მზადდება იშვიათი ქართული ღვინო. შატო ზეგაანის ღვინო შეზღუდული რაოდენობით მზადდება ექსკლუზიურად იმ ყურძნისგან, რომელიც შატოს მეპატრონე ტატულაშვილის ოჯახის ვენახებშია მოყვანილი. ყურძენს ხელით უვლიან, პესტიციდების გამოყენების გარეშე, და ღვინის წარმოების მთელი პროცესი სრულად მიმდინარეობს უძველესი მამულის კედლებში.

119

გამზადებულ ღვინოს ათავსებენ შატოს მარნებში, რომლებიც მნახველებს გამორჩეულად მაღალი თაღებით აოცებს. უნიკალური დიზაინი ხელს უწყობს განსაკუთრებული ღვინის დაყენებას, რაც ქვევრის კახურ ტრადიციას ეფუძნება - დიდი გამომწვარი თიხის ქვევრისა, რომელიც ყელამდე მიწაშია ჩაფლული.

ზეგაანის მამულს ერთ მხარეს გარს ერტყმის კავკასიონის ქედი, მეორე მხარეს - მდინარე ალაზანი და ცივგომბორის ქედი. კარგ ამინდში შატოს ფანჯრებიდან და ტერასებიდან მთების გასაოცარი ხედები იშლება.

• ისინი, ვინც შატო ზეგაანში გომბორის გზით - მთაში

Chat e a u

• ქვევრი ჭურჭელია, რომელსაც საქართველოში ანტიკური ხანიდან იყენებენ. ღვინის ფერმენტაციისთვის შექმნილ გაბერილი ფორმის ქვევრში ორ ტონამდე ღვინო თავსდება. ამ ჭურჭელს წითელი თიხისგან ამზადებენ და „ფეჩში“

პატარაა, და სუროშემოხვეული, თითქოს განგებ დამალულა მშენებლების მიერ ტყეში, მთის მხარეს. იგი დღესაც იზიდავს პილიგრიმებსა და მისტიკის მოყვარულებს მთელი მსოფლიოდან.

Z e gaa n i

გამოწვავენ. ქვევრს შიგნით ცვილის ფენა აქვს, გარეთ კი კალციუმის ოქსიდი - ორივე ბუნებრივი ანტისეპტიკი. მიწისქვეშა გასასვლელებით, მარნებითა და უზარმაზარი დასაგემოვნებელი ოთახით, რომელიც სრულყოფილადაა შემორჩენილი განვლილი წლების შემდეგ, შატო ზეგაანი მეღვინეობის წარსულ ტრადიციებს ინახავს. შატოს გარს აკრავს პარკი, რომელიც ასევე მე-19 საუკუნეში გაშენდა. იქ, მუხისა და ნაძვების საფარში კიდევ ერთი მარგალიტი იმალება: მე-5 საუკუნის გასაოცარი მონასტერი. საქართველოს სხვა ეკლესიებისა და მონასტრებისგან განსხვავებით, ზეგაანის მონასტერი წარმოუდგენლად

მიმავალი მიხვეულ-მოხვეული გზით - გადაწყვეტენ წასვლას, შთამბეჭდავი ხედებით დატკბებიან. მიუხედავად იმისა, რომ გომბორით წასვლა გზას რამდენადმე აგრძელებს, დაუვიწყარი ბუნება ამად ნამდვილად ღირს. ღვინის ტურიზმი სტუმრებს საშუალებას აძლევს, ღვინო მისი წარმოების ადგილზე გასინჯონ და ზუსტად გაიგონ, როგორ იქმნება სხვადასხვა გემო მთელს მსოფლიოში. შატო ზეგაანის მეღვინეობაში წასვლა ნიშნავს ქართული ტრადიციის აღმოჩენას და შატოს ღვინოს დამზადების სპეციფიკური და რთული წესისადმი პატივისცემის გაღვივებას.

120

Winemaking- Chateau Zegaani For wine connoisseurs and tourists alike, it is worth your while to make a journey to Kakheti, the main wine-making region of Georgia.

In June 2014, Chateau Zegaani, built by Prince Alexander Chavchavadze in 1820, is set to open its doors to wine lovers.

Although Kakheti is only a couple hours drive from the capital Tbilisi, the climate in the region is a world away.

• Alexander Chavchavadze (1786-1846) was a prominent political and cultural figure in Georgian history. He was the son of Prince Garsevan Chavchavadze, ambassador to Kings Irakli II and Georgi XII to Russia. Garsevan signed the Treaty of Georgievsk, establishing Georgia as a Protectorate of Russia, in 1783. Alexander was the godson of the Russian Empress Catherine the Great and served as aide-de-camp to Barclay de Tolly during the siege of Paris.

Mountains and plains, forests and fields, rivers and lakes, and incredibly clean air combine to create a unique microclimate, perfect for growing the authentic Georgian grape varieties of red Saperavi and white Rkatsiteli.

Chat e a u

Z e gaa n i

in the Georgian Kakheti region makes ready to welcome visitors

• Rkatsiteli,“red horn” in Georgian, is a white grape that sprouts red tendrils. • Saperavi is a red grape variety. Its name means “dye” or “coloring” in Georgian due to its color and high tannin content. It is a very temperamental grape to cultivate, and renowned 19th century winemaking researcher Mikhail Ballas claimed that Saperavi is at its best when grown in its homeland of Kakheti. Grown in other countries, Saperavi never yields quite such outstanding results.

Visitors to the castle can see with their own eyes how rare Georgian wines are created. Chateau Zegaani wines, produced in limited quantities, are made exclusively from the grapes originating from the vineyards of the Tatulashvili family, the owners of the Chateau. The grapes are carefully cultivated by hand without the use of pesticides, and the entire winemaking process happens completely within the walls of the ancient estate. Ready-made wine is stored in the Chateau’s cellars which will amaze

121

visitors with their distinctive high vaults.This unique design allows for the creation of a very special wine that follows the Kakheti tradition of using qvevri - large earthenware vessels - which are stored by being buried up to their necks.

On one side, the Zegaani estate is walled off by the Caucasus Ridge, and has views over the Alazani river and Tsiv-Gombori range on another. On clear days, visitors can enjoy a breathtaking panorama of the mountains from the windows and terraces of the Chateau.

â&#x20AC;˘ Those who choose to travel to Chateau Zegaani via the Gombori

Chat e a u

â&#x20AC;˘ Qvevri are vessels which have been used in Georgia since ancient times. Designed for wine fermentation with a shape reminiscent of an amphora, they can store a volume of up to two tons.The vessels are shaped by hand from red clay and then baked in a furnace. Qvevri have an inner coating of beeswax and an outer coating of lime, both natural antiseptics.

hidden by its ancient builders in the forest on the mountainside, overgrown with ivy. It still attracts pilgrims and lovers of mystery from all over the world.

Z e gaa n i

Chateau Zegaani, with its underground passageways, cellars and large tasting room, all of which have been perfectly preserved through the years, continues to be the keeper of wine-making traditions of the past. The estate is adjoined to a park, also created in the 19th century. There, concealed by oak, spruce, and linden trees, lies another gem: the amazing 5th century Zegaani Monastery. Unlike other churches and monasteries in Georgia, it is incredibly small and was deliberately

pass - a serpentine mountain road - will be rewarded with stunning landscape vistas. Although this route means a somewhat longer journey, the unforgettable scenery is well worth it. Wine tourism allows visitors to taste wine at it point of production and to learn exactly how various tastes are created around the world. To make the journey to the Chateau Zegaani winery is to discover Georgian tradition and to gain respect for the intricacies and peculiarities of creating chateau wines.

T im e

T ra v e l , G e o rgia n

St y l e

122

მოგზაურობა

დროში,

ქართულ სტილში

არა, ეს არ არის მეცნიერული ფანტასტიკის ნიმუში ან გასაოცარი განცხადება იმაზე, თუ როგორ ავუაროთ გვერდი იმ გამაღიზიანებელ წესებს, რომლითაც მივუყვებით ცხოვრების გზას და ყოველთვის აწმყოს ტყვეობაში ვიმყოფებით. თუმცა, თუ წელიწადის დროის ან ამინდის მახეში გაბმულად გრძნობთ თავს, არსებობს რაღაც, შედარებით მარტივი, რისი გაკეთებაც შეგიძლიათ. თუ გაზაფხულის მეტი მტკიცებულება გჭირდებათ, ბარში დაეშვით. თუ ზამთრის უკმარისობა გაქვთ, მთაზე ადით! ჩემს სახლში, ეწერში, ზემო სვანეთში, საიდანაც ვწერ ამ წერილს აპრილის დასაწყისში, ბოლო ერთი თვის

განმავლობაში უკვე სამჯერ შევესწარით თოვლის თითქმის მთლიანად დადნობას და შემდეგ თავიდან მოსვლას. ასე რომ, ამ ხნის განმავლობაში თითქოს დროს სწრაფად „გადავახვევდით“ წინ, გაზაფხულისკენ, და შემდეგ ბაც! – უცებ ვბრუნდებოდით ზამთარში, თითქოსდა მართლა თოვლის უკმარისობა გვქონდა. თოვლის დადნობა, რა თქმა უნდა, არ ეხება მთებს, რომლებიც გარს გვერტყმის; შედარებით დაბალი მთებია და ჯერ კიდევ დიდხანს სრულიად თეთრი იქნება. თუმცა, საბოლოოდ მათი უმეტესობა სულ მთლად მთის ძირიდან მწვერვალამდე გამწვანდება (ველით 4700 მეტრზე მეტი სიმაღლის უშბას ტყუპ მწვერვალებს). ახლაც თოვს და ამინდი რაიმე ცვლილებას არ გვპირდება, მოსახლეობის უკმაყოფილების მიუხედავად. თუმცა, გუშინ მეგობრები სამეგრელო-ზემო სვანეთის რეგიონის დედაქალაქ ზუგდიდში წავიყვანე, და სვანეთთან

124 შედარებით, დრამატული კონტრასტი ვიხილე. ეწერიდან რომ გამოვედით, ტემპერატურა მინუს 16 გრადუსს აღწევდა. გზად შემხვედრი ჩანჩქერები უფრო გაყინულს ან ნახევრად გაყინულს ჰგავდა, ვიდრე თავისუფლად მჩქეფარე წყალს, და ულამაზი სანახავი იყო.

დატკბით ქალაქის სიმწვანით. ძალიან მალე მისი დიდი ნაწილი ყვითლად და ყავისფრად გადაიფერება.

თავად ზუგდიდი – მთელი სვანეთისთვის უახლოესი და უდიდესი საბაზრო ქალაქი, მზიანი და თბილი დაგვხვდა. იქაც 16 გრადუსი იყო, ოღონდ – პლუს თექვსმეტი. ამ ქალაქისთვის ეს ძალიან სასიამოვნო ტემპერატურაა, რადგან ზაფხულში ძალიან ცხელა. ზუგდიდში ჩასვლისთანავე მანამდე სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი ტანსაცმლის რამდენიმე ფენა გავიხადე და კომფორტულად გავაგრძელე საყიდლებზე სიარული. დარწმუნებული ვარ, ბაზრის მესვეურები, მაღაზიებში თუ დახლებთან, ასევე კმაყოფილები იყვნენ ამ ზომიერი და მშრალი ამინდით. ალუბლის ხეები უკვე აყვავებულიყო ნაზ ვარდისფრად და ყველა სუბტროპიკული თუ ტროპიკული მცენარე წამოშლილიყო.

დაიხურა (ან თუ ძალიან ერთფეროვანი გახდა თქვენთვის), მოიკრიბეთ გამბედაობა და სვანეთში ამოდით. ჰაცვალი – საქართველოს ახალი თანამედროვე სათხილამურო კურორტი, მთის ფერდობზე დასაშვები ზამთრის სპორტის სახეობებისთვის, სავარაუდოდ, აპრილის ბოლომდე ღია იქნება. იგი მესტიის ზემოთ მდებარეობს, თბილისიდან შორსაა, თუმცა ნამდვილად ღირს იქ მოხვედრა იმისთვის, რომ ნახოთ 1000 წელზე მეტი ხნის 70 უზარმაზარი ქვის კოშკი, რომელიც ქალაქს ერთგულად იცავს. ცალკე აღსანიშნავია ქალაქის მუზეუმი (მუშაობს ყოველდღე, ორშაბათის გარდა), რომელშიც საქართველოს საუკეთესო ანტიკური ხელოვნების ნიმუშებია თავმოყრილი და მსოფლიო დონის სტანდარტებითაა შენახული თუ წარმოდგენილი.

T im e

T ra v e l , G e o rgia n

St y l e

მეორე მხრივ, თუ თხილამურებით სრიალი გინდათ და ბაკურიანსა და გუდაურში სეზონი სასურველზე ადრე

გაზაფხულის შემოსვლასთან ერთად, თბილისიც გამწვანდება და აყვავდება, და ძალიან ლამაზი სანახავი იქნება – განსაკუთრებით მისი პარკები და უზარმაზარი ბოტანიკური ბაღი ნარიყალას ციხის უკან. თუმცა, ნებისმიერ დროს, როცა დაგცხებათ, უბრალოდ გამოდით ქალაქიდან და მთებისკენ გაეშურეთ, ნებისმიერი მიმართულებით. იქ ნამდვილად იპოვით სიგრილეს. ეს მარტივია. მანამდე კი

მაინცდამაინც კარგი აზრი არ არის ქუთაისიდან მოკლე და რთული გზით წამოსვლა უშგულამდე ლენჯერის გავლით. განსაკუთრებით მაისის შუა რიცხვებამდე, სანამ სათანადო რეკომენდაციას არ მიიღებთ. იგივე შეიძლება ითქვას ულამაზეს ქვის ციხე-სოფელ შატილზე, განსხვავებულკოშკებიან ხევსურეთში, ჩეჩნეთის ქვემოთ,

125 (ჩემი მეუღლის ოჯახის სოფელი) ბევრად არ ჩამორჩება 2000 მეტრია ზღვის დონიდან. ონი და ამბროლაური რაჭის ყველაზე დიდი ქალაქებია. ამ მიდამოებში, ქალაქების ჩრდილოეთით, შესანიშნავი სალაშქრო ადგილებია. რაჭას აქვს ძალიან ცნობილი წითელი ღვინო – ხვანჭკარა.

რამდენიმე წლის წინ, უშგულიდან ქვევით მომავალთ გზად შეგვხვდა უზარმაზარი ზვავისგან გაკეთებული კედლები. ზვავმა დაინდო მასთან ძალიან ახლოს მდებარე სოფელი მულახი. ეს კედლები სულ მცირე 7 მეტრი იყო სიმაღლეში, და აპრილის თვე იდგა. მახსოვს, გავიფიქრე, სიცივეებისა და ზამთრის დადგომამდე, 6-7 თვეში, ნამდვილად ადგილზე იქნება თუ არა ეს კედლები–მეთქი. ნეტავ, ზამთრის განმავლობაშიც თუ ასე შერჩება თოვლი და როდისმე თუ დადნება. ახალი მყინვარის დასაწყისი ხომ არ არის-მეთქი. თუმცა, შუა ზაფხულამდე ზვავის კედლები (ალბათ, მილიონობით ტონა თოვლი) უკვალოდ გაქრა. ეს ნამდვილად შვებისმომგვრელი ამბავია, რადგან ზვავებმა ბევრი ადგილი გაანადგურა და ძალიან ბევრი ადამიანის გადაადგილება გამოიწვია, ბევრი დატოვა უსახლკაროდ და საქართველოს დაბლობში გააძევა.

კახეთი – საქართველოს დიდი და ისტორიულად მეღვინე მხარე აღმოსავლეთში, ამჟამად სულმთლად აყვავებულია, თუმცა ყურძენი შემოდგომის რთველამდე არ დაიკრიფება. ამჟამად არ დგას ხილისა და თხილეულის სეზონი, მაგრამ სხვა ნუგბარი წარმატებით ანაცვლებს მათ. თანაც, ჯერ არ ცხელა. კახეთიდანაც მთები მოჩანს, ამჯერად დაღესტნის – რუსეთის შემადგენლობაში არსებული, ჩრდილო კავკასიის ყველაზე აღმოსავლეთი რესპუბლიკის მთები. სადაც წახვალთ, ყველგან რაღაც განსხვავებულს დაინახავთ. ამის იმედი ნამდვილად შეიძლება გქონდეთ.

T im e

რომელიც თითქმის მთლიანად დამალულია გზიდან, სანამ კარგად არ მიუახლოვდები. ეს ორი გზა თოვლის რამდენიმემეტრიანი საფარისგან მხოლოდ ნახევარი წლის განმავლობაში თავისუფლდება და უკვე მალე მოიხმობს უშიშარ 4x4 ტურისტებს.

T ra v e l , G e o rgia n St y l e

რაჭა, საქართველოს სხვა მთიან რეგიონებთან შედარებით, ნაკლებადაა ცნობილი. თუმცა მასაც თავისი განუმეორებელი ხიბლი აქვს. თუ სვანეთის უშგული ევროპის უმაღლესი სოფელია, 2200 მეტრზე ზღვის დონიდან, მრავალძალი

თუ აუცილებლად გესაჭიროებათ მეტი სითბო, მაგრამ უკვე დაბლობში ხართ (ან სანაპიროზე), რაც შეიძლება ახლოს ზღვის დონესთან, მაშინ რა უნდა ქნათ? უბრალოდ ადექით და წადით საუნაში. მოიდინეთ ოფლი და გული იჯერეთ სიცხით. საუნადან გრილ აუზში ჩახტით იმდენჯერ, რამდენსაც თქვენი გალურჯებული და თავზარდაცემული კანი გაუძლებს, შემდეგ ან თბილ აუზში გადაინაცვლეთ, ან საუნაში დაბრუნდით. აი, სიამოვნების ნამდვილი პიკი, იაფი და მარტივად მისაღწევი. ძველი თბილისის აბანოები

126

T ra v e l , G e o rgia n

St y l e

ყოველდღე დადიან აბანოში და საერთოდ არ ბეზრდებათ, საერთოდ არ წუხდებიან ამით. პირიქით. ერთ-ერთი, რაც საქართველოში მიყვარს, ის გახლავთ, რომ ქვეყნის პრაქტიკულად ნებისმიერი ადგილიდან მთების დანახვა შეიძლება. ასე რომ, თბილ დაბლობში ზომიერი ტემპერატურაა და ზაფხულის მოახლოებასთან ერთად მალე ცხება, მაგრამ მარტივად მისასვლელი მთაგორიანი ადგილები და მაღალი მწვერვალები, საჭიროების შემთხვევაში, სასურველ თავშესაფარს შემოგთავაზებთ.

T im e

საქართველოს ყოფილი პრეზიდენტი მთელი მსოფლიოს გასაგონად ტრაბახობდა ქვეყნის კლიმატის მრავალფეროვნებით და ამის საჩვენებლად თხილამურებით სრიალებდა სვანეთში, ორი საათის შემდეგ კი შავ ზღვაში ბანაობდა. ასეთი რამეც შესაძლებელია; თუმცა, ზღვის დონიდან სიმაღლეში განსხვავება შესაძლოა საკმაოდ საგრძნობი და რთულად გადასატანი იყოს ჰაერის წნევის კონტრასტის გამო. ფრთხილად იყავით ასეთი სწრაფი ცვლილებისას! ამჯერად, სულ ესაა ამ პატარა ქვეყნის არაჩვეულებრივად მრავალფეროვანი კლიმატისა და ბუნების შესახებ, რაც საშუალებას გაძლევთ, იპოვოთ სწორედ ის, რასაც ეძებდით (ან იქნებ სულაც არ იცოდით, რომ ამას ეძებდით). ქალაქის დაარსებიდან, 15 საუკუნეზე მეტი ხნის წინანდელი დროიდან ფუნქციონირებს. აბანოდან ახალდაბადებულივით გამოხვალთ – ბევრად სუფთა, ვიდრე ოდესმე. არაფერია ამაზე უკეთესი სტრესის მოსახსნელად და მოსადუნებლად. ვიცნობ ადამიანებს, რომლებიც წლების განმავლობაში

ტონი ჰანმერი უძღვება Facebook–გვერდს „სვანეთის რენესანსი“, რომელშიც 800 წევრია გაერთიანებული: www.facebook.com/groups/SvanetiRenaissance/. მას მეუღლესთან ერთად საოჯახო სასტუმრო აქვს ეწერში: www.facebook.com/hanmer.house.svaneti.

ukeTesad xedavT da SesaniSnavad gamoiyurebiT www.facebook.com/ronikooptics www.roniko.ge

Time Travel, Georgian Style

T im e

T ra v e l , G e o rgia n

St y l e

128

No, this is neither a piece of science fiction nor a breathless impossible announcement of how to sidestep those pesky rules of how we move through life, always stuck in the present. However, if you do feel trapped in the season you're in at the moment, and its weather, there is something you can do about it. Something relatively easy. If you're waiting for more evidence of spring, go down in altitude. If you still haven't had enough winter, climb!

Here at my home in Etseri, Upper Svaneti, from where I'm writing this in early April, we have seen our snow vanish almost entirely and return three times in the last month: A delightful fast forward move into spring, then Clunk! back into winter, as if we needed more of it. Not on the mountains surrounding usâ&#x20AC;&#x201D;those are relatively high and will stay white for quite a while yet, though most of them will eventually green up right to their peaks (with the exception of Ushba's twin peaks, at over 4700 m). It's snowing again now, and more is forecast, to the general dismay of the population. Yesterday, however, I drove some friends down to Zugdidi, capital city of the Samegrelo-Zemo Svaneti province, and the change as we exited

130

T im e

T ra v e l , G e o rgia n

St y l e

Svaneti was dramatic. We had minus 16 degrees celcius as we set off. The waterfalls on the way down were more ice from frozen spray than running water, which was quite beautiful in its way. Yet Zugdidi, closest and largest market city for all of Svaneti, was sunny and warming up to an expected 16 on the plus side. For Zugdidi this is perfect, as it tends to get quite hot and sticky around midsummer. And so I was able to peel off a few previously vital layers and do my day's shopping in comfort. I'm sure the bazaar patrons in their hundreds of stalls or shops were also enjoying the mild air coupled with a distinct lack of rain. Cherry blossoms were coming

out in their pale pink splendour, and all the subtropical and tropical plants were having a real time of it. Tbilisi, too, will be blooming as spring progressesâ&#x20AC;&#x201D;gorgeous, especially with all the parks, and the huge Botanical Gardens behind the Narikala Fortress. But any time you feel too hot, get out of the city and head for the hills in any direction, and you'll be back in the cool again. It's that easy. Enjoy the green of the city while you can: soon enough it will be turning to yellows and browns. If, on the other hand, you crave more skiing, or Bakuriani and

T im e

T ra v e l , G e o rgia n

St y l e

132 Gudauri have closed too early (or just got too samey-samey for you), take the plunge and head all the way up to Svaneti. Hatsvali, Georgia's newest, most modern ski resort, is often open for your downhill winter sports pleasure right through April. Just above Mestia, it's further away from Tbilisi, but worth the trip to see the nearly seventy huge stone watchtowers, more than 1000 years old, which guard the town. Not to mention the town's museum (open daily except Mondays), full of Georgia's best ancient art, and world class in presentation and preservation. But don't even think of taking the shorter but rougher way from up Kutaisi to Ushguli via Lenjeri, though. Or the road to the beautiful stone fortress village of Shatili, hidden entirely from view until just before you reach it at the top of many-towered Khevsureti, just below Chechnya. Not until sometime in May will these two roads be clear of their usual meters of snow. But soon enough they, too, will be free to beckon the intrepid 4x4 tourist. Some years ago, driving down from Ushguli, we had to pass between the walls of a massive avalanche which had mercifully missed the long village of Mulakhi, though it came close. Those walls were at least 7 m high, and this in April. I remember thinking in disbelief, that they were sure to be there until the following winter returned 6 or 7 months in the future. Would they stay through the winter? Would they melt at all? Was this the beginning of a new glacier? By midsummer, though, it had all (those perhaps millions of tons of snow) gone without a trace. This was a relief: the worst avalanches have devastated parts around here and even forced the relocations of a huge number of people to lower, kinder parts of Georgia. Racha seems to be much lesser known than other mountain regions of Georgia, but it too has its own charms, often overlooked but still unique. If Ushguli

134

T im e

T ra v e l , G e o rgia n

St y l e

One of the things I love the most about Georgia (as you have probably already realized) is that practically wherever you are in the country, you can see mountains

However, suppose you're in desperate need of more warmth, but you're already low enough (or even on the coast, already as low as you can get on land). What then? Simply this—head for a sauna. Sweat it out and revel in the heat! Alternate with dips in the usually present cold pool for as long as your blueing, shocked skin can stand it, then either grab a hot pool soak or head back into the sauna. Utter bliss, cheap and easily had; the baths in Tbilisi's Old City date from the founding of the city more than 15 centuries ago. You'll come out feeling newly minted and cleaner than ever before. Nothing is so stress-bustingly relaxing. I know some men who have tried to do it every single day for years, and not suffered at all for it. On the contrary. One of the things I love the most about Georgia (as you have probably already realized) is that practically wherever you are in the country, you can see mountains. The warmer lowlands stay relatively mild and soak up the heat early, but the easily reachable hills and stern, sombre and possibly quite frigid peaks provide refuge as needed.

in Svaneti is Europe's highest village at 2200 m above sea level, Mravaldzali, from where my wife's family hails, isn't far behind, at 2000 m. Oni and Ambrolauri are large towns here, and there are wonderful hikes further north. Racha too has its own very famous red wine, Khvanchkara. Kakheti, Georgia's large, historic prime wine country in the east, is also in bloom by now, though the grapes won't be picked until the autumn's Rtveli (grape harvest). But while it's not the main fruit and nut season, other delights easily make up for this, and again, it's not too hot yet. From here, too, mountains loom- this time those of Daghestan, the easternmost republic in the Russian North Caucasus. You're sure to find something different everywhere you go; everywhere you look. Count on it.

A former president recently and famously showed off Georgia's climatic diversity by skiing in Svaneti, and then two hours later swimming in the Black Sea. Such a thing is quite within the realms of possibility, although if you try it, you run the risk of really feeling the altitude difference! Beware such swift changes of altitude and air pressure! This is really all about that wonderful variety for such a small country- one which allows you to find just what you knew you were looking for (or perhaps didn't even know you were even seeking), whatever that may be.

Tony Hanmer runs the “Svaneti Renaissance” Facebook group, now with over 800 members, at www.facebook.com/groups/SvanetiRenaissance/ . He and his wife also run their own guest house in Etseri: www.facebook.com/hanmer.house.svaneti

G e o rgia

–

8 0 0 0

Y e ar s

o f

U n br o k e n

W i n e

C u lt u r e

136

საქართველო - ღვინის დაყენების 8000–წლიანი უწყვეტი ისტორია საქართველო ღვინის კულტურის ერთ-ერთი უძველესი ქვეყანაა, სადაც ამ ღვთაებრივი სასმელის დაწურვისა და შენახვის თანამედროვე მეთოდებთან ერთად უნიკალური არქაული ტექნოლოგიები დღემდეა შემონახული. ევროპისა და აზიის გეოგრაფიულ და კულტურულ გზაგასაყარზე მდებარე საქართველოში ღვინის დაყენების ტრადიცია 8000–წლიან უწყვეტ ისტორიას უკავშირდება. საქართველოში მევენახეობა და მეღვინეობა ყველა სოციალურ ფენაში ერთნაირად იყო განვითარებული. სამეფო გვარის ჩამომავლის ივანე მუხრანბატონის სხვადასხვა სახეობის ღვინომ მეცხრამეტე საუკუნის მიწურულს მოსკოვისა და პარიზის გამოფენებზე არაერთი პრიზი დაიმსახურა, რის შემდეგაც მუხრანის ღვინო რუსეთის იმპერატორის კარზე გაჰქონდათ. მუხრანბატონის უკვე მუზეუმად ქცეულ მამულებში ვენახები დღესაცაა გაშენებული და მეღვინეობის საუკუნოვანი ტრადიციები აქ დღესაც გრძელდება. ქართველი მეღვინეების მთავარი საზრუნავი ყოველთვის იყო წარმოებაში უახლესი სტანდარტების დანერგვა. ღვინის ქარხნულ წარმოებაში ბევრი რამ შეიცვალა, თუმცა გლეხური მეურნეობა თითქმის ბოლომდე ინარჩუნებს უძველეს ტრადიციებს. სოფლებში დღესაც შეხვდებით ასწლოვან საწნახლებს, რომლებშიც მამაპაპისეული მეთოდით წურავენ ყურძენს. ამ პროცესს კი პატარა სუფრაც უნდა ახლდეს, რომელიც ხშირად იქვე, საწნახელთან იშლება. ამ დროს პირველი ბარაქიანი მოსავლის სადღეგრძელო ისმება.

ქართულმა მეღვინეობამ ათასწლეულები გამოიარა და დღევანდელ მსოფლიოს ქვევრში ღვინის დაყენების უძველესი და უნიკალური მეთოდი შეუნარჩუნა. ქვევრი თავისი თვისებებით ფენომენალური ჭურჭელია და ღვინოზე დადებითად ზემოქმედებს. ქვევრში ღვინის დაყენების ქართულ ტრადიციულ მეთოდს 2013 წლის ბოლოს იუნესკოს არამატერიალური კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლის სტატუსი მიენიჭა, რაც გზავნილია მთელი მსოფლიოსთვის, რომ ღვინო უძველესი ქართული კულტურის შემადგენელი ნაწილია. ქვევრი - მიწაში ჩაფლული, ღვინის დასაყენებელი და შესანახი თიხის ჭურჭელია. ქვევრის ტიპის უძველესი ღვინის შესანახი ჭურჭელი აღმოჩენილია ქვემო ქართლის რეგიონში არქეოლოგიური გათხრების დროს და ძვ.წ.აღ.-ის VI-V ათასწლეულებს განეკუთვნება. საქართველოს ტერიტორიაზე აღმოჩენილი უძველესი ქვევრები ამჟამად საქართველოს ეროვნულ მუზეუმშია ექსპონირებული. მიწაში ჩაფლულ ქვევრში ტემპერატურა არ იცვლება და ის მუდმივად ღვინის დუღილისათვის საჭირო 13-15 გრადუსს ინარჩუნებს. მასში ბუნებრივად და ქრონოლოგიურად მიმდინარეობს ის ქიმიური პროცესები, რომლებსაც ქარხნულ წარმოებაში სპეციალური დანადგარები და დანამატები

137 G e o rgia

სჭირდება. სანამ ღვინო დადუღდება, მას ხშირი დარევა სჭირდება – დღეში ოთხჯერ-ხუთჯერ. დუღილის დასასრულს ყურძნის წიპწები, ჭაჭა და კლერტი დაძირვას იწყებს და ქვევრის ფსკერზე გროვდება. წნევის ზემოქმედებით წიპწას ლექი გადაეფარება, რის შედეგადაც წიპწა და ღვინო ერთმანეთისაგან განცალკევდება.

C u lt u r e

ვაზისა და ღვინის კულტურის ისტორია მჭიდროდაა დაკავშირებული ქართველი ერის ისტორიასთან. ვაზისა და ღვინისადმი განსაკუთრებული სიყვარული გამოხატულია ქართულ კულტურაში, ტრადიციულ წეს-ჩვეულებებში, არქიტექტურაში, ორნამენტში, ჭედურობაში, მხატვრობაში, პოეზიაში, სიმღერასა და ხელოვნების სხვა დარგებში. ვაზისა და ღვინის მიმართ ქართველი კაცის განსაკუთრებული დამოკიდებულება ნათლად ჩანს მეღვინეობის 8000–წლიან ისტორიაში და ეჭვგარეშე ტოვებს ფაქტს, რომ მევენახეობასა და მეღვინეობას საქართველოში უხსოვარი დროიდან მისდევენ. ქართველი კაცი ღვინოს შვილივით ევლება. ღვინოა მისთვის შემოქმედება, ხელოვნება.

W i n e

მევენახეობა-მეღვინეობის მიმართულებით 2014 წელს

პროგრამის ფარგლებში მოხდება ქართული ვაზისა და ღვინის ისტორიის დეტალების დაზუსტება და მისი ახალი აღმოჩენებით გამდიდრება უკანასკნელი მსოფლიო სამეცნიერო მიღწევებით. მუშაობა წარიმართება უკვე არსებული სამეცნიერო მასალების სისტემატიზაციისა და კვლევების თანამედროვე მეთოდების გამოყენების ხელშეწყობით არქეოლოგიაში, არქეო და პალეობოტანიკაში, ისტორიაში, ბიოქიმიაში, გენეტიკაში, მევენახეობამეღვინეობაში, კლიმატოლოგიაში, ეთნოგრაფიასა და ვაზისა და ღვინის კულტურასთან დაკავშირებულ სხვა მეცნიერებებში.

U n br o k e n

ქართული ღვინის უნიკალურობას გამორჩეული მიკროკლიმატის, ნიადაგისა და დაყენების ტრადიციული მეთოდების გარდა, ქართული ვაზის ენდემური ჯიშებიც განაპირობებს. ასეთი კი დღეს საქართველოში 500-ზე მეტია. რამდენიმე მათგანი ათწლეულების მანძილზე დაკარგულად მიიჩნეოდა, მაგრამ ბოლო ხანებში მათი მოძიება და ხელახლა გაშენება მოხერხდა.

დაიწყო „ქართული ვაზისა და ღვინის კულტურის კვლევის“ სახელმწიფო პროგრამა, რომელსაც ღვინის ეროვნული სააგენტო ხელმძღვანელობს.

o f

საქართველოში ქვევრის ღვინოს თითქმის ყველა ღვინის კომპანია აწარმოებს. ქვევრის ღვინის წარმოებით, საქართველოს გარდა, ბოლო დროს სხვა ქვეყნებიც დაინტერესდნენ. აღსანიშნავია, რომ ბოლო წლებში ექსპორტზე სულ უფრო მეტი ქართული ქვევრის ღვინო გადის, მათ შორის ღვინის ისეთ ტრადიციულ ქვეყნებში, როგორებიც იტალია და საფრანგეთია.

Y e ar s

საქართველოს სხვადასხვა კუთხეში ღვინის დაყენების ტექნოლოგიაც განსხვავებულია. კახეთში ალკოჰოლურ დუღილში მონაწილეობს ჭაჭის მთლიანი რაოდენობა, ღვინის დაყენების იმერული წესი კი გულისხმობს საწნახელიდან ქვევრებში ჩასხმულ ტკბილს დამატებული არა ჭაჭის მთლიანი რაოდენობა, არამედ მაქსიმუმ ერთი მესამედი ნაწილი.

8 0 0 0

დასავლეთ საქართველოში კი ღვინოს ჰერმეტულად დახურულ ჭურებში (ქვევრი), ღია ცის ქვეშ ინახავენ. აქაური ყურძნის ჯიშები კახურ რქაწითელსა და საფერავს არაფრით ჩამოუვარდება. ისინი თავიანთი სიმსუბუქითა და გემოს სიმდიდრით გამოირჩევიან. დასავლეთის ღვინო განსხვავდება აღმოსავლურისგან. თუ ქართლსა და კახეთში ცხელი და მშრალი ჰავაა, შავი ზღვის სანაპიროს რეგიონებში კლიმატი ნოტიოა, რაც თავის ზეგავლენას ახდენს ღვინის გემოვნურ თვისებებზე.

–

საქართველოს მეღვინეობის ერთ-ერთ უმთავრეს რეგიონში, კახეთში, ქვევრები მარანშია ჩაფლული. მარნები კი აქ ნამდვილად საუცხოოა. ზოგ მათგანს თავისი სიძველისა და უნიკალურობის გამო მუზეუმის სტატუსიც კი აქვს მინიჭებული. საერთოდ, კახეთი მეტად მდიდარია არქეოლოგიური მასალით. ნებისმიერ ეზოში საკმარისია ბარის ერთი დარტყმა და... შესაძლოა უძველესი ქვევრი ან ბარძიმი (მაღალფეხიანი სასმისი) იპოვოთ.

G e o rgia

–

8 0 0 0

Y e ar s

o f

U n br o k e n

W i n e

C u lt u r e

138

Georgia – 8000 Years of Unbroken Wine Culture Georgia is one of the oldest countries of wine culture in which unique ancient technologies of wine-making and wine-keeping are preserved and used alongside modern methods. In Georgia, a country located on the geographical and cultural crossroads of Europe and Asia, the wine-making tradition is connected to 8000 years of continuous history.

by a small feast and toasts to the harvest- often arranged right there at the winepress.

Georgian vine-growing and wine-making have always been equally connected within all levels of society.Wines produced by royal Ivane Mukhranbatoni won several prizes at exhibitions in Paris and Moscow at the end of the 19th century. Later, Mukhrani’s wines were taken to the court of the Russian Emperor. Nowadays a museum exists on the lands of Mukhranbatoni, and there you can enjoy vineyards which even today keep the centuries-old traditions of wine-making.

Qvevri is an amphora-like wine vessel used for the fermenting of wine. The first- and oldest -Qvevri was discovered during archeological excavations in the Kvemo Kartli region and was dated to the 6th-5th millennia B.C.The oldest Qvevris discovered on Georgian territory are currently exhibited at the Georgian National Museum.

The main concern of Georgian wine-makers has always been the introduction of new standards in production. However, peasant winemaking keeps to the oldest traditions and in some villages hundredyear-old winepresses, in which grapes are still pressed following family methods, can be found. This process is usually accompanied

Georgian wine-making techniques- such as the use of ‘Qvevri’ (see below) - have survived many thousands of years to bring the oldest and unique ways to the modern world.

At the end of 2013, the Georgian traditional wine-making method of Qvevri was proclaimed as Intangible Cultural Heritage by UNESCO - a message to the whole world that wine is an inseparable part of ancient Georgian culture. In a Qvevri buried underground, the temperature does not change and remains stable at the 13-15 degrees necessary for grape

139 G e o rgia – 8 0 0 0 Y e ar s

In Georgia, almost all wine companies produce Qvevri wines and just lately countries other than Georgia have started taking an interest in

The history of vine and wine is closely intertwined with the history of the Georgian people, a fact which is reflected in Georgian culture, traditions, architecture, ornaments, engravings, paintings, poetry, songs and many other types of art. The attitude of Georgians towards vines and wines is clearly visible in its 8000 year history of wine-making: a Georgian takes care of his wine just as he would do his own child. To a Georgian, wine is a creation - a piece of art.

C u lt u r e

Wine-making technologies also differ between the various parts of Georgia. In Kakheti, the entire mass of ‘chacha’ participates in fermentation, whereas the Imeretian (western) rule of making wine allows for the addition of only one third of chacha to the grape juice.

In 2014, the state program “Georgian Vine and Wine Culture Research,” led by the National Wine Agency was launched. Within the program, details related to Georgian vines and wine history will are to be corrected and enriched with information regarding new discoveries and the latest scientific achievements. Works will be undertaken to systematize existing scientific materials and to support the use of modern methods of research in archeology, archeo- and paleo- botany, history, bio-chemistry, genetics, grape-growing and wine-making, climatology, ethnography, and other sciences related to vine and wine cultures.

W i n e

Grape varieties in the west are distinguished for their lightness and rich taste. Western wines also differ from eastern ones due to climate - whereas the climate in Kartli and Kakheti is hot and dry, along the Black Sea coastline it is mild and humid. This influences the quality of the wines.

In addition to its distinguished micro-climate, soil and traditional methods of wine-making, the exquisiteness of Georgian wine can be attributed to the more than 500 endemic varieties of vine, a number of which were considered lost for centuries until their recent rediscovery and re-cultivation.

U n br o k e n

While in western Georgia wine is stored in hermetically closed Qvevris left to stand in the open air, in Kakheti, one of the major wine-making regions of Georgia, Qvevris are buried in wine-cellars called marani. Some maranis of the region have received the status of Museum due to their old age and individuality. Generally, Kakheti is rich in architectural material. One swing of a spade in any given yard and you stand the chance of finding an old Qvevri or ‘bardzimi’ [tall wine-drinking vessel].

producing such wines.And over recent years more and more Qvevri wines are being requested for export, including to such traditional wine countries as Italy and France.

o f

fermentation. Chemical processes that in factories need to be encouraged by machinery, in a Qvevri occur naturally. Before the wine reaches its final stage of fermentation it needs frequent stirring- four or five daily sessions. At the end of the process, grape stones and all residue from the grapes (the ‘chacha’) are left sitting at the bottom of the Qvevri and are then separated from the wine.

Description VTD Group was founded in 2011. Main direction for our company is the development of residential and commercial buildings. VTD Group’s takes great care of the quality of construction materials and construction process, safety and ergonomics. VTD Group develops projects based on local specificity and ever increasing demands customer have. Since the foundation, we have build 22000 square meters of residential space, developed 500 square meters of recreational space. Projects, which we have developed have no third party liability, which fully protects customers from adverse situations. The same time, VTD Group starts selling property only after the construction process is finished, so that the customers have opportunity to see the finished product and make informed decision. In the construction matters, we cooperate with Anagi Ltd. a well experienced company with positive reputation. Our quality ensures your safety and comfort. Our partners: LLC ,,Anagi” LLC ,,Elite Constructing” LLC ,, Metal Force Georgia” LLC ,,Komfort – EL” LLC ,,Si. Do. Ma.” financial partners: LLC ,,Milton” Switzerland

The building constructed by VTD Developer Company is situated ad 50-52 Tavdadebuli st; Batumi town. This is a quarter having the ordered infrastructure.The building is situated in 20 m from central street, close to the port,from where the most beautiful views of the port, mountin and town open. VTD Company is a reather novice subject in the construction business, although it is very rational and motivated, reliable partner having ordered legal basis with the safe ambitions for extension of activity. This building is the Company’s first project worked out by stipulating the traditional nuances and Total area: 18 099 sq.m Residential space: 12 213 sq.m Commercial space: 2 153.64 sq.m Minimal/maximal area: 40/140 sq.m Quantity of floors: 15 Quantity of flats: 214

price starts from: 540 $ Project’s completion time: The August.

The Terms of Putting the Project into Operation • The completed construction and installation works; • The completed external façade of the building; • The improvement of entrances; • The installed ( passanger and goods) lifts; • The metal-plastic doors and windows; • The electricity, water, natural gas given to the apartment; • The iron entrance door; • The improved court.

Terms of settlement As opposed to the other companies VTD LTD registers the agreement of sale and purchase in the public registry upon its making with a client i.e. the Buyer shall be fixed as a future owner, which excludes the precedent of alienation of the apartment to the other person or its burdening with the rights on any stade of construction. The flex payment system choosen for desires and means of the buyer is functioning for the persons willing to buy apartment or commercial space. Definite sale is stipulated in the case of paying the total sum.

Batumi, Chavchavadze 23; Tel.: 995(422) 22 21 32 Cell.: 995 577 54 54 80 E-mail.: sales@vtd.ge Vtd.ge

142

E n j o y

th e

littl e

thi n g s

i n

L if e

Enjoy the little things

in Life by Irma Sharikadze

143

E n j o y th e littl e thi n g s i n L if e

Venue: Radisson Blu Iveria Hotel Photography by Irma Sharikadze model - Nina Osadze hair and make up - Ekaterine Chanchibadze coat - Betty Blue, TEZI boutique trousers - Betty Blue, TEZI boutique klatch - Betty Blue, TEZI boutique ear-ring - Salome Dadunashvili

E n j o y

th e

littl e

thi n g s

i n

L if e

144

dress - Betty Blue, TEZI boutique klatch - Betty Blue, TEZI boutique

145

E n j o y th e littl e thi n g s i n L if e

coat - Betty Blue, TEZI boutique trousers - Betty Blue, TEZI boutique ear-ring - Salome Dadunashvili

E n j o y

th e

littl e

thi n g s

i n

L if e 146

shirt - calvin klein

147

E n j o y

th e

littl e

thi n g s

i n

L if e

E n j o y

th e

littl e

thi n g s

i n

L if e 148

149

E n j o y th e littl e thi n g s i n L if e

dress - Datuna Sulikashvili ear-ring - Salome Dadunashvili

Radisson Blu Iveria Hotel

მარტი / march

Radisson Blu Hotel, Batumi

თებერვალი / February

Radisson Blu Hotel, Batumi

იანვარი / January

გიორგი გოგოლიშვილი

ლევან ხომერიკი

გიორგი ცომაია

მიღება-განთავსების განყოფილების თანამშრომელი

სტუარდი

მიღება-განთავსების განყოფილების თანამშრომელი

Levan Khomeriki Steward

Giorgi Tsomaia Receptionist

Radisson Blu Iveria Hotel

აპრილი / april

Radisson Blu Iveria Hotel

მარტი / march

Giorgi Gogolishvili Receptionist

აპრილი / april

Em p l o y e e

o f

th e

m o n th

150

ნიკოლოზ ნარჩემაშვილი

ეკატერინა მალოვა

ანდრეი სობოლევ

ინჟინერი

მიღება-განთავსების განყოფილების სერვისის მენეჯერი

დამხმარე მზარეული

Nikoloz Narchemashvili Engineer

Ekaterina Malova Receptionist

Andrey Sobolev Commi

EVENTS

e v e n t s

152

Iveria Gallery opening ceremony at the Radisson Blu Iveria Hotel

e v e n t s

154

Earth Hour at the Radisson Blu Hotel, Batumi

Earth Hour at the Radisson Blu Iveria Hotel

Pierre Fares, Hotel Manager & the Responsible Business team of the Radisson Blu Hotel, Batumi visiting the families of disabled persons

e v e n t s

156

Anne Semonin brand presentation at the Radisson Blu Iveria Hotel

e v e n t s

158

Saturday Night Live at Clouds Bar & Restaurant at the Radisson Blu Hotel, Batumi

Friday with DJ at Clouds Bar & Restaurant at the Radisson Blu Hotel, Batumi

Elegance is an attitude Simon Baker

Conquest Classic

The L.U.C Collection Each part is a masterpiece L.U.C

Quattro

independent

barrels

The

equipped

stacked

with

four

pairs

and

totalling a full 1.8 metres of spring. This patented mechanism ensures an exceptional nine-day power reserve and above all, amazing precision. Like every component in the L.U.C Calibre 98.01-L, each barrel is hand-decorated and finished by the artisans at Chopard Manufacture. The L.U.C Quattro houses a movement that is chronometer-certified by the Swiss Official Chronometer Testing Institute (COSC) and bears the prestigious “Poinçon de Genève” quality hallmark.

L . U . C Q U AT T R O