Radisson BLU Magazine

#.15 2015

A Publication of Radisson Blu

სარჩევი contents A Publication of Radisson Blu

Radisson Blu Iveria Hotel Rose Revolution Square 1, 0108, Tbilisi, Georgia Tel: +995 32 2402 200 Fax: +995 32 2402 201 info.tbilisi@radissonblu.com radissonblu.com/hotel-tbilisi Radisson Blu Hotel Batumi 1, Ninoshvili Street, Batumi 6000, Georgia Tel: +995 422 255 555 Fax: +995 422 228 888 info.batumi@radissonblu.com radissonblu.com/hotel-batumi

ტოსკანური შტრიხი სასტუმროში „რადისონ ბლუ ივერია“ თბილისი The Tuscan Touch at Radisson Blu Iveria Hotel, Tbilisi

8 ბათუმის ღირსშესანიშნაობები sightseeing IN batumi

18

პროექტის მენეჯმენტი: ჯორჯია თუდეი ჯგუფი Project Management Georgia Today Group

www.georgiatoday.ge ნომერზე მუშაობდნენ/Contributors: ქეით რუთ დევისი/Katie Ruth Davies ჯოზეფ ალექსანდერი/Joseph Alexander ბაია ძაგნიძე/Baia Dzagnidze ბექა კირტავა/Beqa Kirtava ანი ლოლაძე/Ani Loladze ბაჩო კვირტია/Bacho Kvirtia ზვიად ნიკოლაიშვილი/Zviad Nikolaishvili გოგა ჩანადირი/Goga Chanadiri

ზაფხულის სეზონს „რადისონ ბლუ“ ბათუმი განახლებული პროგრამით ხვდება Radisson Blu Batumi Greets the Summer Season with Renewed Program

28

ძვირფასო სტუმრებო! მოგესალმებით სასტუმრო „რადისონ ბლუ ივერიაში“ და მადლობას მოგახსენებთ იმისთვის, რომ აგვირჩიეთ სწორედ ჩვენ ზაფხულის ამ სეზონზე, რომელსაც რამდენიმე საინტერესო სიახლით ვხვდებით. სიამაყით წარმოგიდგენთ ჩვენს ახალ, საზაფხულო „ივერია ტერასას“, რომელიც თქვენთვის იმუშავებს 24/7 რეჟიმით და გთავაზობთ უახლეს მენიუს აზიური, ევროპული და ქართული სამზარეულოებით. ასევე, ექსკლუზიურად დამზადებულ უგემრიელეს სახლის ლიმონათებსა და ცივ ჩაის სასიამოვნო მუსიკის თანხლებით, რომ აღარაფერი ვთქვათ საინტერესო სტუმრებსა და დიჯეებზე, რომლებიც პარასკევისა და შაბათის ღამეებს Live-შესრულებით გააფორმებენ. აზიურ რესტორან „უმამის“ გვერდით, სულ ახლახან გავხსენით ახალი, ღია საცურაო აუზი, სადაც შეძლებთ გაექცეთ გადატვირთულ ქალაქს, დატკბეთ მუსიკით და მიირთვათ ჯანსაღი, უგემრიელესი სასმელები თუ კერძები, ასევე გაირუჯოთ და ისიამოვნოთ ზაფხულით. ჩვენს ძირითად საქმიანობას მომხმარებლების მომსახურება და მათზე ზრუნვა წარმოადგენს. უსაფრთხოება და დაცვა კი ამ საქმის ამოსავალი წერტილია. ამის აღსანიშნავად, გვინდა გაცნობოთ, რომ „რადისონ ბლუ ივერია“ პირველი სასტუმროა საქართველოში, რომელმაც საერთაშორისოდ აღიარებული სტანდარტი SafeHotels დააკმაყოფილა და მისი სერტიფიკატი დაიმსახურა. სასტუმრო „რადისონ ბლუ ივერიას“ რესტორანმა პირველმა დაიმსახურა „გოლდენ ბრენდის“ ხარისხის ნიშანი და გაიმარჯვა კონკურსში „2014 წლის საუკეთესო სასურსათო საწარმო“, რაც კიდევ ერთხელ მოწმობს „რადისონის“ სრულ შესაბამისობას სურსათის უვნებლობისა და ეტიკეტირების სტანდარტებთან. გარდა ამისა, „რადისონ ბლუ ივერია“ World Travel Awardsის მიერ „ევროპის წამყვან ბიზნესსასტუმროდ“ არის ნომინირებული. ჩვენთვის ხმის მიცემა კი შეგიძლიათ ვებმისამართზე: http://www.worldtravelawards.com/

Dear Guests, I would like to welcome you to the Radisson Blu Iveria hotel and to thank you for choosing to stay with us this summer season, which we are kicking off with some exciting developments.

We are proud to announce that our summer terrace, Iveria Terrace, is now open for your convenience 24/7 and offers a brand new menu which includes Asian, European and Georgian cuisine, signature homemade lemonades and iced-tea, not to mention the constant funky music, great people and live DJs on Friday and Saturday nights!

We’ve just opened a new outdoor pool right next to our Umami Asian Restaurant- the perfect place to flee to from the busy city, enjoy music, healthy and delicious drinks and food, catch some sun and really feel the summer.

Serving and taking care of guests is our core business. Safety and security is the base of that core. In recognition of that fact, Radisson Blu Iveria is the first hotel in Georgia to receive SafeHotels certification, ensuring, for the benefit of both employees and guests that the hotel complies with a solid, internationally recognised standard. Radisson Blu Iveria was also the first to be awarded “The Best Grocery Production of 2015” a Golden Brand quality mark which highlights the ways in which Radisson Blu complies with food safety and label standards.

გისურვებთ სასიამოვნო და შთამბეჭდავ დასვენებას ჩვენთან - საქართველოს ულამაზეს დედაქალაქ თბილისში.

Further, Radisson Blu Iveria has been nominated as “Europe’s Leading Business Hotel” by the World Travel Awards. Make sure you vote for us at http://www.worldtravelawards.com/

პატივისცემით, ჯონ ლოსასო სასტუმრო „რადისონ ბლუ ივერიას“, გენერალური მენეჯერი

Warm regards, John Losasso General Manager of Radisson Blu Iveria Hotel, Tbilisi

2 welcome letter

ძვირფასო სტუმრებო! მაქვს პატივი, ზაფხულის ამ სეზონზე „სასტუმრო რადისონ ბლუ“ ბათუმში გიმასპინძლოთ, რომელიც ულამაზესი სანაპირო ქალაქის შუაგულში მდებარეობს. ბათუმი – ეს არის საუკეთესო გადაწყვეტილება შესანიშნავი ზაფხულის გასატარებლად. იმისთვის, რომ უზრუნველვყოთ სრულფასოვანი კომფორტი სტუმრებისთვის, დასვენებისას მაქსიმალური სიამოვნების მისაღებად, რამდენიმე ცვლილება შევიტანეთ ჩვენს ინფრასტრუქტურაში. მათ შორის, განვაახლეთ ავეჯი და გავაუმჯობესეთ ხმის იზოლაცია სასტუმრო ნომრებში, სადაც ასევე დაგხვდებათ განახლებული მინიბარი და ახალი მენიუ. რაც შეეხება საკვებსა და სასმელებს, საინტერესო სიახლეებით ვხვდებით გამორჩეულ სტუმრებს „სასტუმრო რადისონ ბლუ“ ბათუმში. რესტორანი Clouds გთავაზობთ განახლებულ, უგემრიელეს ევროპულ, ქართულ და თურქულ კერძებს, ხოლო Ozone Bar უახლეს აპეტაიზერებსა და თორმეტი სახის ექსკლუზიურ „მოჰიტოს“ დაგახვედრებთ. უკანასკნელი, მაგრამ მნიშვნელოვანი სიახლე – ჩვენი ახალი რესტორანი Medea’s Pizza, 11 სახეობის მადისაღმძვრელ პიცას გთავაზობთ, სადაც საშუალება გექნებათ, სურვილისამებრ, ყალიონითაც (ჩილიმი) ისიამოვნოთ. გართობისათვის, Clouds Bar, ამ ზაფხულს, შაბათ-კვირის ბენდების კონცერტებთან ერთად, დამატებით, ბათუმის საუკეთესო ბარბენდების განახლებულ პროგრამას წარმოგიდგენთ. ყოველ ხუთშაბათს გვექნება Ladies Night – დიჯეისა და საქსოფონისტის ცოცხალი შესრულების თანხლებით, სადაც ჩვენი ბარის თანამშრომლები უნიკალურ კოქტეილებს დაამზადებენ. სამშაბათობით, ვგეგმავთ Tequila Boom-ღამეებს. სტუმრებს საშუალება ექნებათ, ისარგებლონ ჩვენი ბილიარდის ოთახით. მათ ასევე ელოდებათ ჩვენს კოლექციაში არსებული საუკეთესო ვისკის ფართო არჩევანი. „რადისონ ბლუ“ ბათუმი, 2013 და 2014 წლებში, World Travel Awards-ის მიერ, საქართველოში წამყვან სასტუმროდ დასახელდა. იმედი გვაქვს, წელსაც იგივე ჯილდოს დავიმსახურებთ. ჩვენთვის ხმის მიცემა კი შეგიძლიათ ვებმისამართზე: http://www.worldtravelawards.com/ გისურვებთ სასიამოვნო დასვენებას ჩვენს სასტუმროში, ბათუმში, და შეგახსენებთ, რომ მუდამ თქვენს სამსახურში ვართ. პატივისცემით, პიერ ფარესი სასტუმრო „რადისონ ბლუ“ ბათუმის მენეჯერი

Dear Guests, It is with the greatest pleasure I welcome you this summer season to the Radisson Blu Hotel Batumi, located in the heart of fabulous coastal city, Batumi- the destination of choice for the perfect summer.

To guarantee the maximum enjoyment and comfort of our guests, we have made a number of changes within our infrastructure, including new furnishings and improved sound isolation in rooms.You will also find a tempting new mini bar selection and new room service menu.

On the subject of food and drink, we at Radisson Blu Hotel Batumi have further exciting novelties awaiting our distinguished guests.

Our Clouds restaurant has updated the most delicious European, Georgian and Turkish dishes on its menu, Ozone Bar will have brand new appetizers, and our new restaurant Medea’s Pizza will be offering a tantalising variety of mouth-watering options to its guests.

In terms of entertainment, Clouds Bar will this summer be featuring the best bar bands of Batumi with a new program, and each Thursday will be ‘Ladies Night,’ with our bartenders preparing unique cocktails against a lively background duet of DJ and saxophonist. And, on Tuesdays, we plan ‘tequila boom’ nights. Guests can also try out our billiard room and fine selection of whiskies.

Those guests who come to our Ozone Bar will have the chance to try 12 different kinds of Mojito together with other cocktails and mocktails.

As a last note, Batumi won the World Travel Awards’ Leading Hotel in Georgia in 2014 and 2013 and is hoping to do the same this year.

Make sure you vote for us at http://www.worldtravelawards.com/ I wish you an enjoyable stay with us in Batumi and remind you that we are forever at your service.

Pierre Fares, Warm regards, Manager of Radisson Blu Hotel, Batumi

სარჩევი contents ბათუმის საზაფხულო სეზონი... და ჯაზი Batumi Summer Season…

And All That Jazz

36 46

დაუსრულებელი ზღაპარი The Never-Ending Fairytale

თუშეთი tusheti

66

საქართველო ლიტერატურაში Georgia in Literature

92 4

content

ყველაფერი, რაც ქართული მინანქრის შესახებ უნდა იცოდეთ

58

Everything You Need to Know about Georgian Enamel

76

ბეთანია საქართველოს ოქროს ხანის საიდუმლო Betania: Secret of Georgia’s Golden Age

84

ქართული მოდის ელჩი ყაზახეთში Georgia’s Fashion Ambassador to Kazakhstan

FF_ru.pdf 1 26.3.2015 17:37:00

Pekini str. 7 T 30-65-56

Rustaveli ave. 26 T 18-10-47 www.francofontanajewelry.com

Chavchavadze ave. 21 T 18-10-46 ffontanajewelry

Fashion Ho

DRIES VAN NOTEN ANN DEMEULEMEESTER

THE ROW

1

Fashion House

Man & Woman Collection 16, Chavchavadze Ave., Tbilisi, Georgia 0179.: (+99532) 225 05 29

www.fashionhouse.ge; E-mail: info@fashionhouse.ge

ტოსკანური შტრიხი სასტუმროში „რადისონ ბლუ ივერია“ თბილისი

8 The Tuscan Touch at Radisson Blu Iveria Hotel, Tbilisi

ტოსკანაში დაბადებული ნიკოლო როსი – სასტუმრო „რადისონ ბლუ ივერია“ თბილისის აღმასრულებელი შეფმზარეული, ენერგიული და თბილი იტალიელია. მასთან მარტივია საუბარი, სასიამოვნოა მისი მოსმენა, განსაკუთრებით მაშინ, როცა საკუთარ ცხოვრებასა და კარიერაზე ხუმრობს და ანეკდოტებს ყვება. თუმცა, ყველა სხვა თვისებაზე მეტად, იგი პროფესიონალი შეფმზარეულია, რომელიც ზედამხედველობს სამზარეულოს ენთუზიასტ გუნდებს, რომ მათ საუკეთესო კერძები მოამზადონ „რადისონ ბლუ ივერიას“ ექვს რესტორანში. როსის „რადისონ ბლუს“ ზედა სართულის ოქსიჯენ ბარში შევხვდი, კაპუჩინოზე. ეს ბარი თბილისის გარშემო მდებარე გორაკებს გადმოჰყურებს, რაც, როგორც ჩანს, ძალიანაც არ განსხვავდება როსის მშობლიური იტალიისგან. როგორ მოხვდით სამზარეულოში? სპას მაგივრად, სამზარეულოს კარში შევედი... ისე, სერიოზულად რომ გითხრათ, დედაჩემი გადასარევი მზარეული იყო. ყოველთვის ამზადებდა საჭმელს წვეულებებისთვის, რომლებიც ჩვენს ეზოში, სამეზობლოსა და მეგობრების წრეში იმართებოდა. მაგრამ ვიცოდი, რომ მე უკეთესად შევძლებდი, 3-4 წლის ასაკშიც კი! მახსოვს, ერთხელ დამსვა მაღალ სკამზე, სამზარეულოში, და გადამიშალა რეცეპტების წიგნი „ვერცხლის კოვზი“. მის გვერდით დიდი წითელი სასწორი დადგა. რიცხვები უკვე ვიცოდი, ამიტომაც ერთად მოვამზადეთ ტორტი. იგი მაწვდიდა ინგრედიენტებს, მეუბნებოდა რაოდენობას და მე ვუმატებდი საერთო მასას მანამ, სანამ სასწორის ისარი საჭირო რიცხვს არ მიაღწევდა. ძალიან მომეწონა. შემდეგ ეზოში ჩავედი მეგობრებთან ერთად ფეხბურთის სათამაშოდ და... ტორტი დაიწვა. მაგრამ უკვე შეყვარებული ვიყავი ამ პროცესზე და მას შემდეგ ყოველდღე ვაკეთებდი რომელიღაც ნამცხვარს, სანამ კარგი არ გამომივიდა. მალე ახალი რამეების მოსინჯვაც დავიწყე. დედაჩემმა ბევრი რჩევა მომცა, რომლებიც არ დამვიწყებია. მაგალითად ის, რომ ცომი არასოდეს უნდა მოზილო თითის წვერებით – ამისთვის ხელისგულები უნდა გამოიყენო. ანუ, ეს ბუნებრივი ნიჭი იყო? მე არ უნდა ვამბობდე, რომ ბუნებრივი ნიჭი მაქვს, მაგრამ – კი. შვიდიოდე წლის ასაკში, დედაჩემმა მეზობელთან წამიყვანა, რადგანაც პარმეზანი მჭირდებოდა იმ კერძისთვის, რომელსაც იმ მომენტში ვამზადებდი. მეზობელმა ქალმა სიხარულით გამოაღო მაცივარი და ცოტა ყველი მიწილადა. გავსინჯე. „ეს არ არის პარმეზან რეჯიანო,“ – ვუთხარი და უკან გავუწოდე, – „ეს გრანა პადანოა...“ შემეძლო საკვების ტიპები

პერუჯას შორის). ბინის მეპატრონეს, სადაც საცხოვრებელს ვქირაობდი, ქვედა სართულზე რესტორანი ჰქონდა. ერთხელ ვთხოვე, შემეჭყიტა სამზარეულოში და მენახა, როგორ კეთდებოდა ყველაფერი. ამის შემდეგ იქ ყოველდღე დავდიოდი. ერთხელაც, მათ შეფმზარეულს ერთი კვირით წასვლა მოუწია და შევთავაზე დახმარება. აი, ასე დავიწყე. შემდეგ ფლორენციაში წავედი, რომ მესწავლა მსოფლიოს ხუთი უძველესი კაფედან ერთ-ერთში, რომელიც სამჯერ იყო „ევროპის საუკეთესო მეშოკოლადის“ ჯილდოს მფლობელი და განთქმული თავისი ტრუფელებით. ერთი წლის განმავლობაში, კვირაში შვიდი დღე ვვარჯიშობდი – დილაობით ფლორენციაში ვსწავლობდი, შუადღისას ცოტას ვმუშაობდი, ხოლო საღამოს, სამი საათი კაფეში ვვარჯიშობდი. ორი-სამი თვის შემდეგ უკვე მენდობოდნენ – შეკვეთებს მაძლევდნენ. მიგაჩნიათ, რომ იპოვეთ საკუთარი ადგილი? ვფიქრობ, როცა საკუთარ რესტორანს გახსნი, მაშინ გაჩერდები. რაც მეტს მოგზაურობ, მით მეტად იზრდები და მეტის სწავლება შეგიძლია სხვებისთვის. ვიყავი იტალიაში, პოლონეთში, უნგრეთში, გერმანიაში, ჰოლანდიაში, აშშ-ში, საფრანგეთში, ლიბიაში, უკრაინაში – ყველა ქვეყანაში ჩემი წინა გამოცდილებაც ჩამქონდა, წინა ჩვევები, რომლებიც ყოველდღე ვითარდება და უმჯობესდება. ჩვეულებრივ, აღმასრულებელ შეფმზარეულს სამწლიანი ვადა აქვს – ცდილობ, გააკეთო, რაც შეგიძლია. შესაძლოა, მეტის გაკეთებაც სცადო, მაგრამ დიდი ალბათობით თანამშრომლები მეტის სწავლას შენგან ვეღარ შეძლებენ. რამდენი ქვეყანა მოგივლიათ?.. საქართველოში როგორ მოხვდით?

გემოთი და შეხედულებით განმესხვავებინა ერთმანეთისგან. ადრეული ასაკიდანვე დაგეგმე, რომ შეფმზარეულად იმუშავებდი? სკოლის უფროს კლასებში წვეულებებისთვის საკვებს ყოველთვის მე ვამზადებდი (სხვებს უფრო სასმელებისკენ გაურბოდათ ფიქრები, მაგრამ მე საკვებზე ვიყავი კონცენტრირებული!). მინდოდა, მამაჩემივით და ჩემი დასავით არქიტექტორი გავმხდარიყავი, მაგრამ მამაჩემმა მითხრა: „ისედაც ძალიან ბევრი არქიტექტორია ოჯახში!“ ამიტომ, ეკონომიკასა და ვაჭრობაზე გადავერთე. ვსწავლობდი ხარჯის ეფექტიანობას და სავაჭრო ბაზრებს. ერთხელ, დაახლოებით 10 წლის ასაკში, მამაჩემს ვთხოვე აქციების ყიდვა. მოხიბლული ვიყავი მარტივად ფულის შოვნის იდეით. რა თქმა უნდა, ცენტიც ვერ მოვიგე! ბოლოს, გამოცდები ჩავაბარე ურბინოში (ქალაქი ფლორენციასა და

10 The Tuscan Touch at Radisson Blu Iveria Hotel, Tbilisi

სასტუმრო „რადისონ ბლუ“ ბათუმი ვნახე ფეისბუქზე და აღფრთოვანებული ვიყავი იმ გამოწვევით, რომ ასეთ ეგზოტიკურ და უცხოენოვან ქვეყანაში უნდა ვყოფილიყავი. ცოტას ვსაუბრობ რუსულად და არაბულად. დავუკავშირდი წინა აღმასრულებელ შეფმზარეულს (ბასტიანს) სასტუმრო „რადისონ ბლუ ივერია“ თბილისში და ვცადე, მისთვის ადგილის გაცვლა შემეთავაზებინა. თუმცა, ბასტიანმა მითხრა, რომ ძალიან ბედნიერი და კმაყოფილი იყო, და არ უნდოდა აქედან წასვლა! ჩემს შემთხვევაშიც, „რადისონ ბლუს“ გენერალურ მენეჯერს უკრაინაში, სადაც ოთხი წლის განმავლობაში ვმუშაობდი, არ უნდოდა ჩემი გაშვება! ამის მიუხედავად, დადგა დღე, როცა უნდა წამოვსულიყავი. თბილისის „რადისონის“ გენერალურმა მენეჯერმა დამირეკა და თბილისში აღმასრულებელ შეფმზარეულად მუშაობა შემომთავაზა. როცა აქ მეუღლესთან და ვაჟიშვილთან ერთად ჩამოვედი, შევამჩნიე, რომ საქართველო ტოსკანას ნაწილს ჰგავს – მწვანე მთები, სოფლები, ღვინო... თითქოს შინ დავბრუნდი. რა შეცვალეთ თქვენი ჩამოსვლის შემდეგ?

აქ სამზარეულო ყოველთვის ძალიან ბედნიერი იყო. მჯერა, რომ თუ რაიმე გაფუჭებული არ არის, არც უნდა შეაკეთო. მაგრამ მაქვს ჩემი ხედვა და მინდა, სტუმრებს რაღაც განსხვავებული შევთავაზო. თუ რამე ცუდად მიდის, ჩემი ბრალია; თუ რამე კარგი ხდება – ეს გუნდის დამსახურებაა. აქ ჩამოვიტანე ჩემი იტალიური სული, რომელსაც ქართულ ტრადიციებთან შერწყმისას საოცარი შედეგები მოაქვს, და რომლებიც ჩვენი ყველა სტუმრისთვის თვალსაჩინოა... სხვა დანარჩენი უკვე ქიმიაა. აღწერეთ გარემო თქვენს სამზარეულოში... ჩემს სამზარეულოში ბევრი ნამდვილი ღიმილია. ჩემს შეფმზარეულებს არ სჭირდებათ „მათრახის ქვეშ მუშაობა“ – მათ აქვთ თავისუფლება აკეთონ ის, რაც უნდათ, მხოლოდ არჩეული მიმართულებისა და ჩემი სტანდარტების შესაბამისად. სამზარეულო მუშა მექანიზმია და იგი ღიმილით მუშაობს. გუნდი თავს კომფორტულად უნდა გრძნობდეს, და არა სტრესის ფონზე. ასეთ შემთხვევაში, ისინი უკეთესად იმუშავებენ. ეს არის ჩემი წესი. ჩვენ ყველას გვიხარია სამსახურში მოსვლა! მოგვიყევით „რადისონ ბლუს“ რესტორან „ფილინიზე“ და იმ კერძებზე, რომლებსაც იქ ამზადებთ. „რადისონ ბლუს“ იტალიური რესტორანი კიდევ უფრო იტალიური გავხადე. შემიძლია ვთქვა, რომ იგი 100 პროცენტით იტალიურია. ეს ჩემი ქვეყანაა, ჩემი საკვები. ჩემმა შეფმზარეულებმა იციან, რომ თუ კერძი მენიუში არ არის, მაშინ ჯერ ჩემგან უნდა მოდიოდეს. ზოგჯერ მიწევს სტუმრებისთვის იმის ახსნა, თუ რატომ არ ვუმატებთ ნაღებს რიზოტოში (თეთრ ღვინოში ჩაწყობილი კრევეტები არომატს ბრინჯსაც გადასცემს და ერთი კოვზი კარაქიც საკმარისია, რომ გემოები გააზავოს). თუ სტუმრებს არ სურთ ნამდვილი იტალიური რესტორანი, მაშინ „რადისონ ბლუში“ ხუთი სხვა მშვენიერი რესტორანი გვაქვს ასარჩევად! რაც შეეხება კერძებს, ინგრედიენტების ნაწილი იტალიიდან ჩამოდის, დანარჩენი – ადგილობრივია. ადგილობრივ გარემოსთან ადაპტაციის პროცესში თვითონ ვარ და არ ველი, რომ პირიქით მოხდება. მომწონს, დრო დავუთმო ისეთი რამის შექმნას, რომელიც მართლა უნიკალურია ქვეყნისთვის. მოგვიყევით „ტერასისა“ და მისი ფანტასტიკური საზაფხულო მენიუს შესახებ. შარშან ზაფხულში ჩამოვედი და გული დამწყდა, რომ მენიუში მხოლოდ ქართული კერძები იყო. მე უცხოელი სტუმარი ვარ და მინდა, ქართული კერძების გასინჯვა შემეძლოს (სასტუმროში, სადაც ვარ). მსურს, ვიცოდე, რომ საუკეთესოს მივირთმევ – სასტუმროს დატოვების გარეშე და სადმე, უხარისხო კერძების შემოტყუების გარეშე. ასე

ვფიქრობ, როცა საკუთარ რესტორანს გახსნი, მაშინ გაჩერდები. რაც მეტს მოგზაურობ, მით მეტად იზრდები და მეტის სწავლება შეგიძლია სხვებისთვის. ვიყავი იტალიაში, პოლონეთში, უნგრეთში, გერმანიაში, ჰოლანდიაში, აშშ-ში, საფრანგეთში, ლიბიაში, უკრაინაში – ყველა ქვეყანაში ჩემი წინა გამოცდილებაც ჩამქონდა, წინა ჩვევები, რომლებიც ყოველდღე ვითარდება და უმჯობესდება

რომ, ჯერ გავზარდე ქართული კერძების რაოდენობა. „ტერასა“ სავსეა ჩვენი საუკეთესო კერძებით – იტალიური, ქართული, აზიური, საერთაშორისო სამზარეულოდან. ასევე, ამ ყველაფრის საჩვენებლად, ჩვენს ახალ გენერალურ მენეჯერთან (ჯონ ლოსასოსთან, რომელიც სასტუმრო „რადისონ ბლუ ივერია“ თბილისს 2015 წლის იანვარში შემოუერთდა) ერთად შევადგინეთ WOW მენიუ – 16-18-გვერდიანი A2 ფორმატის მენიუ, სავსე იმ კერძების ფოტოებით, რომლებსაც სტუმრებს ვთავაზობთ. თანაც, ყველა რეალური კერძია. თუ გეუბნებით, რომ „ფერარის“ მოგცემთ, ნამდვილად „ფერარის“ მოგცემთ და არა ნაკლებს! გვინდოდა, სტუმრებს ფოტოების დანახვაზევე მოშიებოდათ. არჩევანი უზარმაზარია და ძალიან კარგი. პირველი სამი კვირა ჩვენი ახალი მენიუს წარმატების კვირები იყო. ახალი მენიუს, და ღია, საჩვენებელი სამზარეულოსი. რითი განსხვავდება „რადისონ ბლუ“ კონკურენტებისგან? ბევრ სასტუმროს უყვარს რიცხვებით ტრაბახი – „ჩვენ პირველი სასტუმრო ვართ“. „რადისონ ბლუს“ მოსწონს ბედნიერი და ამაყი თანამშრომლები. ჩვენ ვართ გუნდი, რომელიც სტუმრებზე ზრუნავს, რადგანაც კომპანია ზრუნავს ჩვენზე. ჩვენ გვენდობიან. ჩვენ არ ვართ რიცხვები – ჩვენ ადამიანები ვართ. „რადისონ ბლუში“ არის „დიახ, შემიძლია!“ – ფილოსოფია, რომელიც ნიშნავს, რომ ჩვენი სტუმრებისთვის ვაკეთებთ იმას, რაც გვინდა, რომ ჩვენთვის გავაკეთოთ. ეს არის ჩვენი მომსახურების უცვლელი ხარისხი. ჩემთვის ეს ძალიან ბუნებრივია. ამიტომ შევუერთდი „რადისონ ბლუს“ ქსელს და უკვე ექვსი წელია აქ ვარ.

ქეით რუთ დევისი

The Tuscan Touch at Radisson Blu Iveria Hotel,Tbilisi

Tuscan-born Niccolo Rossi, the Executive Chef at Radisson Blu Iveria Hotel, Tbilisi, is the quintessential warm-hearted energetic Italian man: easy to talk to, a pleasure to listen to and overflowing with anecdotes about his life and career. But above all, he is a professional chef supervising the enthusiastic kitchen teams as they prepare the best in cuisine for the six Radisson Blu Iveria restaurants. We caught up with Rossi over a cappuccino in Radisson Blu’s top-floor Oxygen bar, overlooking the hills surrounding Tbilisi, apparently not so different from Rossi’s native Italy.

How did you end up in the kitchen?

I walked in the kitchen door instead of the spa…no, seriously, my mother was a great cook. She was always cooking for the parties we had in our community courtyard and for our friends. But still, I knew I could do it better, even at aged 3-4! I remember she sat me in the high-chair next to the kitchen counter one day and opened a cookbook- Il cucchiaio d'argento (The Silver Spoon) in front of me.

Next to it she put these big red scales. I knew my numbers by then so together we cooked a sponge cake; her handing me the ingredients, telling me the amount and me pouring until the scales showed me that amount. I loved it.Then I went out into the yard to play football with my friends and the cake burnt.

12 The Tuscan Touch at Radisson Blu Iveria Hotel, Tbilisi

But I was already in love with the process and every day after that I made the same cake until I got it right. And soon I began to try new things. My mother gave me a lot of advice that I never forgot, things like not to knead dough with your fingertips as it is the hardest part of your hand- instead use only your palms.

So was it a natural talent?

It’s not up to me to say if I’ve a natural talent. Once when I was around seven years old my mother took me to a neighbor because I needed some Parmigiano for a dish I was preparing.The woman happily opened her fridge and handed me some cheese. I took a bite. “No, this is not Parmigiano Reggiano,” I said, handing it back.“This is Grana Padano…”

I had a skill of being able to identify food types by sight as well as taste.

Did you plan to work as a chef from an early age?

Well, at high school I was always preparing food for the parties (everyone else had their minds on drinks, but I was focused on the food!). I wanted to become an architect, like my father and sister, but my father said: “There are too many architects in the family already!” so I dabbled in economy and trade. I studied cost efficiency and trades markets. Actually, once when I was about 10 years old I asked my father

Maison Martin Margiela PA R I S

19 Chavchavadze ave., 0179 Tbilisi, Georgia., Tel.: +995 32 225 33 15

to buy me some shares, as I was attracted to the idea of making some easy money. Of course, I didn’t earn a penny! I ended up studying in Urbino town (between Florence and Perugia).The landlord of the flat I was renting owned a restaurant downstairs and once I asked to have a peek in the kitchen to see how it was all done. I went every day. Then the chef had to go away for a week and I offered to help out and this is how I started. Then I went to Florence to train under the three- time winner of “Europe’s Best Chocolatier’ in one of the five oldest cafes in the world, famous for its truffles. For one year I trained seven days a week- studying in Florence in the morning, working a little in the afternoon and training for three hours every evening in the café. After 2-3 months I was already trusted to fill orders.

Had you found your destination?

Well, I think when you open your own restaurant, you stop - the more you travel, the more you grow, and the more you can teach. I’ve been to Italy, Poland, Hungary, Germany, the Netherlands, the USA, France, Libya, Ukraine - to each place bringing my previous experience; my previous habits, which evolve by the day- the same thing in a different and improved way. A typical Executive Chef has a ‘three year shelf life;’ you’ve done what you can, you can try to do more but most likely the staff won’t absorb more.

it runs with a smile.The team must feel comfortable, not stressed and in that way they will produce double; that’s my way. We are all happy to come to work!

Tell us about Radisson Blu’s Filini restaurant and the dishes you serve.

I have made Radisson Blu’s Italian restaurant more Italian- I can say it’s 100% Italian. It is my country, my food. My chefs know that if it’s not on the menu it has to come from me first. At times I have to explain to a guest why, for example, we don’t put cream in Risotto (the prawns in white wine allow the flavour to go up into the rice and a spoonful of butter is enough to transport the tastes). If guests don’t want genuine Italian- there are five other equally fabulous restaurants to choose from at Radisson Blu! As for the dishes- some of the ingredients come from Italy, others are local. I adapt to my local environment- I don’t expect it to adapt to me.

I like to take time to create something truly unique to the country.

Tell us about the Terrace and its fantastic-looking new summer menu.

I saw Radisson Hotel Batumi on facebook and was amazed by the real challenge of being in a country with such an exotic strange language. I speak some Russian and some Arabic. I got in touch with the previous Executive Chef (Bastian) at Radisson Blu Iveria Hotel, Tbilisi, and looked into swapping with him, but he told me he was very happy and didn’t want to leave! And in any case my GM at Radisson Blu in Ukraine, where I had worked for four years, didn’t want to let me go! But one day it came time for me to go and I got a call from Tbilisi GM to join this amazing property as the Tbilisi Executive Chef. And when I came with my wife and son I noticed Georgia was like a part of Tuscany- green hills, countryside, wine… it felt like a homecoming.

I arrived last summer and was disappointed to see only a few Georgian dishes on the menu. If I’m a foreign guest, I want to be able to try Georgian food [in the hotel I’m in] and know that I’m getting the best, not have to leave the hotel and end up getting cheated. So first I increased the number of Georgian dishes.The Terrace is a full melting pot of our best: Italian, Georgian, Asian, International and to show it I, together with the new GM [John Losasso, who joined Radisson Blu Iveria Hotel, Tbilisi in January 2015] created the new ‘WOW’ menu: 16-18 A2-sized pages full of photos of the dishes we offer. And they are the actual dishes- if we say we’re gonna give you a Ferrari, you’ll get a Ferrari and nothing less! We wanted guests to get hungry from the pictures. The choice is vast and extremely good. The first three weeks have been nothing but a success story for the new menu.That, and the open show kitchen.

What changes have you made since you came?

What makes Radisson Blu different from its competitors?

Well, the kitchen here was always a happy kitchen- I believe if it’s not broken, don’t try to fix it. But I have my vision and I want to show guests something different. If something goes wrong, it is my responsibility. If something good happens, it is thanks to the team.

I brought here my Italian soul which, when combined with Georgian traditions, brings amazing results visible to all our guests… All the rest is chemistry.

Many hotels like to boast in numbers ‘We are number one’. Radisson Blu likes happy, proud employees; we are a staff which takes care of its guests as the company takes care of us. We are believed in- we are not numbers, we are people. At Radisson Blu there is the ‘Yes, I can!’ philosophy which means that what we do for our guests we do for ourselves- it is the inseparable quality of our service. This comes naturally to me. It’s why I joined the Radisson Blu chain and why I’ve been here for six years already.

So many countries… how did you end up in Georgia?

Describe the atmosphere in your kitchen.

There are a lot of genuine smiles in my kitchen. My chefs do not have to work under the whip- they are free to do what they wish but under direction and to my standards.The kitchen is a running machine, and

14 The Tuscan Touch at Radisson Blu Iveria Hotel, Tbilisi

By Katie Ruth Davies

Flabour is a multibrand company, one that produces and sells creations of Georgian fashion designers. Nowadays the company Flabour had a re-branding, it now represents us with furniture and textile, home decorations, fashionable clothes, creative magazines with library and beautiful cafe-terrace together.

At Flabour you are able to get any kind of production such as clothes or furniture.

Plus with the clothes at Flabour you can also get exclusive products made by Tbilisi fashion week and its’ designers. Flabour has become the official partner of Tbilisi fashion week, so on the 0 floor of the shop you can take a look and buy products made by Georgian fashion designers.

Visit Flabour, find your style and make your every moment spent in Georgia as beautiful as it can be.

With Love, FLabour Adress: Shardeni Street #1; Tbilisi, Georgia.

Memed Abashidze #21 Batumi, Georgia Instagram: @flabourtbilisi E-mail: flabourtbilisi@gmail.com Phone: +995593626888

პაკეტი „სამორინე და სანაპირო“ გაერთეთ და ისიამოვნეთ ბათუმში ¡ ¡ ¡ ¡ ¡

დაისვენეთ სასტუმროში „რადისონ ბლუ ბათუმი“ დააგემოვნეთ სასტუმროს უგემრიელესი საუზმე შეეფიცხეთ მზეს „ივერია ბიჩზე“ ეწვიეთ ანე სიმონეს სპას სრული რელაქსაციისთვის ისიამოვნეთ თამაშით სამორინეში „ივერია“

შეთავაზება ძალაშია: 01.06.2015 – 30.09.2015 ჯავშნის გაკეთება შეგიძლიათ ჩვენს საიტზე HTTP://WWW.RADISSONBLU.COM/HOTEL-BATUMI

ნინოშვილის ქ. 1, 6000, ბათუმი, საქართველო, ტელ.: +995 42 222 53 62

www.casinoiveria.com

C ASINO & BEACH PACKAGE * E X P E R I E N C E T H E B E S T O F B AT U M I ' S F U N S I D E ¡ ¡ ¡ ¡ ¡

Enjoy your stay at Radisson Blu Iveria Hotel Savour our delicious breakfast Catch some sun on Iveria Beach Unwind in the Anne Semonin Spa for maximum relaxation Enjoy the Game at “Casino Iveria” * Package includes complimentar y casino entrance, free chips, drinks & more…

OFFER VALID: 01.06.2015 – 30.09.2015 PLEASE VISIT OUR WEBSITE TO MAKE A RESERVATION HTTP://WWW.RADISSONBLU.COM/HOTEL-BATUMI

1 Ninoshvili str., 6000 Batumi, Georgia. Tel: +995 422 225 362 www.casinoiveria.com

18 Adjarian Sights

აჭარის ღირსშესანიშნაობანი ბათუმის ბულვარი ბათუმის ზღვისპირა ბულვარის განაშენიანება 1881 წლიდან იწყება და მასში დიდი წვლილი მიუძღვით ცნობილ პრუსიელ მებაღე რესლერს და ფრანგ მიხეილ დ’ალფონსს (ვერსალი). ბოლო წლებში, ბათუმის ბულვარის ტერიტორია საგრძნობლად გაიზარდა და დღეისათვის მისი სიგრძე 7 კილომეტრს აღწევს. თანამედროვე სტანდარტებით გაშენდა ესპანელი არქიტექტორის მიერ დაპროექტებული ე.წ. ახალი ბულვარი. ბულვარის სანაპირო ზოლი ბუნგალოებით, კაფე-ლაუნჯებით, რესტორნებით, საბავშვო ატრაქციონებით, თანამედროვე დიზაინის მოსასვენებელი სკამებით, სკულპტურებით, ახალი შადრევნებით დამშვენდა და ქალაქის სტუმრებისათვის ყველაზე მიმზიდველ ადგილს წარმოადგენს. ასევე ბულვარის ტერიტორიაზეა განთავსებული კოლონადები, რომელიც 1934 წლიდან ბათუმის ერთ-ერთ სავიზიტო ბარათს წარმოადგენს.

ბათუმის პიაცა ბათუმის პიაცა ერთ-ერთი ყველაზე ლამაზი მოედანია მთელ საქართველოში. პიაცას კომპლექსი აერთიანებს რამდენიმე სასტუმროს, რესტორანსა და კაფე-ბარს. პიაცამ უკვე დაიმკვიდრა გასართობი კომპლექსის სტატუსი. აქ გაიმართა მსოფლიოში ცნობილი დიდი მუსიკოსების (პლასიდო დომინგო, კრის ბოტი, სტინგი, მეისი გრეი, მიშელ ლეგრანი, თამარ გვერდწითელი) კონცერტები.

დელფინარიუმი ბათუმის 6 მაისის პარკის ტერიტორიაზე განთავსებულია დელფინარიუმი, რომელიც უნიკალური სამენოვანი შოუებით უკვე იქცა ქალაქის ერთ-ერთ ყველაზე ვიზიტირებულ ტურისტულ ატრაქციად. 6 მაისის პარკი საქართველოში ერთ-ერთი უძველესი სამოქალაქო ბაღია, რომლის განაშენიანება 1881 წლიდან დაიწყო. პარკის ტერიტორიაზე, დელფინარიუმის გარდა, განლაგებულია აკვარიუმი,

ზოოკუთხე და საბავშვო ატრაქციონები. პარკში ასევე შესაძლებელია ნავით ტბაზე გასეირნება.

ბოტანიკური ბაღი მსოფლიოში ერთ-ერთი ყველაზე მდიდარი ბოტანიკური ბაღი დაარსებულია 1912 წელს, ანდრეი კრასნოვის მიერ, რომელიც ბოტანიკისა და ფიზიკური გეოგრაფიის აღიარებული კლასიკოსია. ბაღის ფლორისტული სიმდიდრე 111 ჰექტარზე გაშენებული ცხრა განყოფილებითაა წარმოდგენილი. ესენია: აღმოსავლეთ აზიის, ჩრდილოეთ ამერიკის, ახალი ზელანდიის, სამხრეთ ამერიკის, ჰიმალაის, მექსიკის, ავსტრალიის, ხმელთაშუა ზღვისა და ამიერკავკასიის ტენიანი სუბტროპიკების განყოფილებები. ბოტანიკურ ბაღში ვიზიტი შესაძლებელია როგორც ფეხით, ისე სპეციალური საექსკურსიო ელექტრომობილებით.

გონიოს ციხე ბათუმიდან სამხრეთით, 12 კმ-ის დაშორებით, მდინარე ჭოროხის მარცხენა სანაპიროზე მდებარეობს გონიოაფსაროსის ციხე-სიმაგრე. საქართველოში ერთ-ერთი უძველესი დასახლება ამ ციხის ირგვლივ მდებარეობდა. აღნიშნულ ტერიტორიაზე არქეოლოგიური გათხრების შედეგად მოპოვებულია როგორც ელინისტური, ისე ბიზანტიური და ოსმალური ხანის მასალა. გონიო-აფსაროსის ისტორია მჭიდროდაა დაკავშირებული არგონავტების მითთან. ცნობილია, რომ სწორედ აქ დაკრძალა მეფე აიეტმა თავისი ვაჟი აფსაროსი, რომელიც გაქცეულმა იასონმა მოკლა. ზოგიერთი წყაროს გადმოცემით, აქვეა დაკრძალული ქრისტეს 12 მოციქულთაგან ერთ-ერთი მატათა. გონიოს ციხის ტერიტორიაზე ასევე ფუნქციონირებს მუზეუმი.

სხალთის მონასტერი სხალთის მონასტერი აჭარის ყველაზე მაღალმთიან ადგილას - ხულოს მუნიციპალიტეტში მდებარეობს. სხალთის კომპლექსის მთავარ ნაგებობას წარმოადგენს ღვთისმშობლის ტაძარი, რომელიც ერთნავიანი, დარბაზული ტიპის ნაგებობაა. მხატვრულ-სტილისტური თავისებურებებით ჩანს, რომ სხალთის მონასტერი აგებული უნდა იყოს XIII საუკუნის შუა ხანებში. გამორჩეულია სხალთის მონასტრის ფრესკები, რომლებიც უფრო გვიანდელ პერიოდს – XIV-XV საუკუნეებს უნდა განეკუთვნებოდეს.

20 Adjarian Sights

მუზეუმები ბათუმის ხ.ახვლედიანის სახელობის სახელმწიფო მუზეუმში შეგიძლიათ იხილოთ ანტიკური პერიოდის ბერძნული უნიკალური შავლაკიანი კრატერი, რომლის ანალოგიც პარიზის ლუვრის მუზეუმშია დაცული. ბათუმში შეძლებთ აღმოაჩინოთ მსოფლიოში სახელგანთქმული – ძმები ნობელების კვალი, რომლებმაც ნავთობსამრეწველო საქმიანობა აქ დაიწყეს, დღეს კი მათ საცხოვრებელ სახლში ბათუმის ტექნოლოგიური მუზეუმია განთავსებული. ფერწერის მოყვარულებს, ბათუმის ხელოვნების მუზეუმში, ფიროსმანისა და გუდიაშვილის ტილოები შეგიძლიათ იხილოთ, ძველ ბათუმში კი რუსუდან ფეტვიაშვილის გალერეას ესტუმროთ და თანამედროვე მხატვრობის ნიმუშებს გაეცნოთ. არქეოლოგიური გათხრების შედეგად მოპოვებული მასალების საინტერესო ექსპოზიცია ელით აჭარის არქეოლოგიური მუზეუმის სტუმრებს, სადაც გონიოს განძთან ერთად, ბრინჯაოს, მინისა და კერამიკის უნიკალური ნიმუშებია თავმოყრილი.

საზღვაო ტურიზმი

აჭარაში ერთ-ერთი ყველაზე პოპულარული ტურიზმის სახეობა - საზღვაო ტურიზმია. სუბტროპიკული კლიმატი, ზღვის თბილი ჰავა, საზღვაო კურორტების ინფრასტრუქტურა, ზღვისა და მთის კომბინაცია უნიკალურ დასასვენებელ პირობებს ქმნის აჭარაში ჩამოსული დამსვენებლებისათვის. საცურაო ზოლის მთლიანი სიგრძე 21 კმ-ს შეადგენს. ზღვის წყლის საშუალო ტემპერატურაა 16,7 °C.

ეკოტურიზმი

ეკოტურიზმი აჭარაში ტურიზმის ერთ-ერთი წამყვანი სახეობაა. უცხოელი ტურისტების დიდ ნაწილს აჭარაში სწორედ ეკოტურიზმი იზიდავს. აჭარის მრავალფეროვანი ფლორა და ფაუნა, ასევე ისტორიულ-კულტურული ძეგლების სიმრავლე, ეკოტურიზმის განვითარებისათვის საუკეთესო პირობებს ქმნის. აჭარის ტერიტორიაზე 4 დაცული ტერიტორია და სხვა ბუნებრივი სიმდიდრეები მოიპოვება.

ფრინველებზე დაკვირვება შავი ზღვის სანაპირო, კერძოდ, ბათუმის შემოგარენი „აღმოსავლეთ შავი ზღვის საიმიგრაციო დერეფნის“ სახელითაა ცნობილი, სადაც ყოველწლიურად 1 000 000ზე მეტი გადამფრენი მტაცებელი ფრინველი აღირიცხება. ეს ადგილები, მსოფლიოში ფრინველების მიგრაციაზე დაკვირვების მოცულობით, მესამეა. სწორედ რეგიონის უნიკალური ტოპოგრაფია და კლიმატი განაპირობებს გადამფრენი ფრინველების სიმრავლეს, რომელიც ბერდვოჩინგის უამრავ მოყვარულს იზიდავს და დაუვიწყარ შთაბეჭდილებებს ჰპირდება.

22 Adjarian Sights

ტურიზმი სოფლად აჭარის თვალწარმტაცი ბუნება, ფლორისა და ფაუნის მრავალფეროვნება და სტუმართმოყვარე მოსახლეობა, სოფლად ტურიზმის განვითარების საუკეთესო პირობებს ქმნის. აჭარის სოფლებში ტურისტებს საშუალება ეძლევათ ჩაერთონ სხვადასხვა საქმიანობაში: მეცხოველეობა, მეფრინველეობა, მებაღეობა, მეღვინეობა, მეფუტკრეობა. ასევე გაეცნონ ხალხური რეწვის სახეებს, იჯირითონ, ინადირონ, ითევზაონ, მოაწყონ ლაშქრობები, მიირთვან ეკოლოგიურად სუფთა პროდუქტებისგან დამზადებული ადგილობრივი კერძები და გაეცნონ იქაურ ღირსშესანიშნაობებს.

ღვინის ტურიზმი საქართველოში მეღვინეობა-მევენახეობის ტრადიციები 7000 წლის წინ იღებს სათავეს. ქვევრის გამოყენებით, ქართული ღვინის დამზადების ტექნოლოგიას UNESCO–მ მსოფლიო არამატერიალური კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლის სტატუსი მიანიჭა. დასავლეთ საქართველოს რეგიონებიდან მეღვინეობის ერთერთ უძველეს კერას სწორედ აჭარა წარმოადგენს. აჭარის მასშტაბით, მევენახეობა განსაკუთრებით განვითარებულია ქედის მუნიციპალიტეტში. აჭარაში წარმოებული ღვინის უნიკალური სახეობებია „ქედის ცოლიკაური“ და „ჩხავერი“ .

გასტრონომიული ტურიზმი აჭარული სამზარეულო მსოფლიოში კარგად ცნობილი ქართული ტრადიციული სამზარეულოს განუყოფელი ნაწილია, თუმცა ამავდროულად განიცდის აზიური კულინარიის კულტურულ ზეგავლენას. მთიანი აჭარის სამზარეულოში რძის პროდუქტები ჭარბობს. აჭარული სამზარეულო წარმოუდგენელია აჭარული ხაჭაპურის გარეშე. აჭარულ სამზარეულოში ასევე მნიშვნელოვანი ადგილი უკავია ტკბილეულობას.

სამთო და სათხილამურო ტურიზმი აჭარის რეგიონს, გარდა საზღვაო კურორტისა, სამთოსათხილამურო კურორტის დიდი პოტენციალი გააჩნია. აჭარის მაღალმთიან ზონაში ჰავა ნოტიოა. ზამთარი შედარებით ცივი და ხანგრძლივია. ხოლო ზაფხული ხანმოკლე და გრილი. მთიან აჭარაში მთების საშუალო სიმაღლე 2 000 – 2 500 მეტრია. ბოლო წლებში, მაღალმთიან აჭარაში დაიწყო სამთოსათხილამურო კურორტების გაშენება. კურორტებს როგორც სამკურნალო-რეკრეაციული, ასევე გასართობი დანიშნულება აქვთ და წლის ოთხივე სეზონისთვისაა გათვალისწინებული.

Adjaran Sights Batumi Boulevard The famous Prussian gardener and landscape architect Ressler initially began the construction of Batumi Boulevard in 1881. Two years after the project started, Ressler passed away and Michael D’Alfons, a French architect, completed the boulevard, and a new, modern addition to the boulevard was recently designed and constructed by a Spanish architect. As a result, the boulevard area has increased to 7 km in length. The coastline along which the boulevard stretches has been beautified with bungalows, café-lounges, restaurants, children’s attractions, benches, sculptures and dancing fountains—making it one of the city’s most attractive tourist destinations. Colonnades were

24 Adjarian Sights

constructed along the boulevard in 1934 and have since become iconic architectural elements of Batumi.

Piazza Batumi Piazza Batumi is one of the most beautiful squares in Georgia. Built around a 5700 sq/m area, Piazza Batumi is distinguished by its one-ofa-kind mosaic and stained-glass art. Completed in 2010, the piazza’s chief architect was Vazha Orbeladze with Estonian artist Dolores Hoffman designing and creating Piazza Batumi’s unique stained-glass windows. There are several hotels and café restaurants located on Piazza Batumi and in just a few short years, the square has become

a popular international entertainment venue, having already hosted the concerts of famous Georgian and foreign performers, including Placido Domingo, Chris Botti, Sting, Macy Grey, Michel Legrand and Tamar Gverdtsiteli.

rides for children. The park also sells tickets for a relaxing boat tour on Nurigeli Lake.

Dolphinarium

Boasting one of the widest varieties of flora in the world, Batumi Botanical Garden was established in 1912 by prominent botanist and geographer Andrey Krasnov.The garden is 111 hectares and contains flora from nine phyto-geographic areas: East Asia, North America, New Zealand, South America, the Himalayas, Mexico, Australia, the Mediterranean, and the Caucasian humid subtropics. Visitors can go through the botanical garden on foot or by cart which can be rented from the garden administration.

Located within the May 6th Park, the Batumi Dolphinarium is one of the most-visited tourist attractions in Batumi. The dolphin show is offered in three languages. With its construction begun in 1881, May 6th Park is one of Georgia’s oldest public parks. In addition to the Dolphinarium, May 6th Park has an aquarium, zoo and amusement

Botanical Garden

Gonio Fortress The Gonio-Apsaros fortress is located 12 km south of Batumi, on the left bank of the River Chorokhi. One of Georgia’s most ancient settlements was located around this fortress. Due to its strategic location, Gonio Fortress became a supporting citadel first for the Romans and later the Byzantians and Ottomans along the eastern Black Sea coastline. Respectively, the fortress has several layers: the Roman layer (3rd-4th cc BCE), the Byzantine layer (6th-7th cc CE) and the Ottoman layer (16th c CE).The history of the Gonio-Apsaros fortress has ties to the myth of Jason and the Argonauts.According to legend, King Aeetes buried his son Apsaros, who was killed by Jason as he fled, in the territory of Gonio. In addition, according to some sources, Mathias, one of the 12 disciples of Jesus Christ, is believed to be buried there. There is also a museum inside the fortress.

famous Nobel brothers. In the late 19th century, the Nobel brothers invested in an oil business in Batumi.The building in which they worked has since become the Nobel Brothers’ Batumi Technological Museum.

The Batumi Archeological Museum has exhibits of several artifacts found during excavations, which include the treasure of Gonio- unique bronze, glass and ceramic samples.Those with a taste for the fine arts can visit the Batumi Art Museum, which contains works by Pirosmani and Gudiashvili. Additionally, the Rusudan Petviashvili Gallery in Old Batumi features several of the prominant artist's original works. The gallery also has works of street art and modern, experimental art which are exhibited in its new exhibition area “41/41”.The new space features the works of both Georgian and foreign artists.

Modern open-air sculptures

Skhalta Monastery is located in Khulo Municipality, the highest mountainous part of Adjara. The main building of the complex is the Skhalta Virgin Church, a single-nave hall-like church. Judging from its artistic and stylistic peculiarities, it is speculated that Skhalta Monastery was built during the mid-13th century. The churches distinguished frescoes were painted during the 14th and 15th centuries.

Batumi is home to several interesting modern open-air sculptures.

Visitors will be impressed by the samples of one of the most popular directions in art, Fluxus: the monument “WHERE” designed by the well-known French artist Jean Dupuy, as well as a sculpture by the popular French artist BenVautier called “Liberte”.The sculpture “Nino and Ali,”—a reference to the famous novel—designed by the Georgian artist and sculptor Tamar Kvesitadze, has become the symbol of Batumi.

The sculpture features rotating figures of a man and a woman and is a symbol of love.

Museums

Sea Tourism

The collection of the Adjaran Khariton Akhvlediani State Museum includes an ancient Greek black-glazed crater (craters were bowls used for mixing wine and water). These craters date back to the antique period.They are quite rare; the crater’s only analogue sits in the Louvre in Paris.Visitors can also follow in the footsteps of the world-

Sea tourism is one of the most popular types of tourism in Adjara.The region’s subtropical climate, warm sea air, seaside resort infrastructure and unique geography are the ideal conditions for vacationers. The total length of the swimming area is 21 km while the average sea temperature is 16.7 degrees Celsius.

Skhalta Monastery

26 Adjarian Sights

Eco Tourism

Wine tourism

Ecotourism is one of the leading types of tourism in Adjara. The region’s diverse flora and fauna, as well as abundance of historical and cultural monuments, set the ideal conditions for ecotourists and ecotourism development alike.There are four protected areas on the territory of Adjara: Mtirala National Park, Kobuleti Protected Areas, Kintrishi Protected Area and Machakhela National Park. In addition, there are other natural monuments in Adjara.

Winemaking in Georgia dates all the way back to 8000 BC. The traditional Georgian winemaking technique, which uses a clay vessel called a “qvevri”, is a part of the UNESCO Intangible Cultural Heritage Lists. In Western Georgia, Adjara has one of the longest lasting traditions of winemaking; Keda Municipality boasts the most well-developed wine culture. “Kedis Tsolikauri” and “Chkhaveri” are two wines produced in Georgia that are unique to Adjara.

Birdwatching The Black Sea coast, and the surroundings of Batumi in particular, are known as the "Eastern Black Sea Migration Corridor.” More than 1,000,000 raptors migrate through the corridor annually and the area has the third highest volume of raptor migration in the world. The unique topography and climate of the region attract myriad migrating birds. Needless to say, Batumi is a must-visit location for birdwatchers.

Rural Tourism The picturesque nature, diverse flora and fauna, and hospitable culture make Adjara an excellent region for rural tourism and rural tourism development. Tourist farms in the villages of Adjara offer visitors the chance to involve themselves in many aspects of farm life, including cattle breeding, poultry farming, horticulture, viticulture and bee keeping. Guests can learn about popular national handicrafts, try delicious local dishes made using pure ingredients fresh from the farm, go horseback riding, hunting, fishing, camping and sightseeing.

Culinary tourism Adjaran cuisine is an insperable part of Georgian cuisine; however, Adjaran cuisine has significant Asian influences. Dairy is a highly prevalent component of the foods typically eaten in the mountains of Adjara. Adjaran Khachapuri is the hallmark of Adjaran cuisine. There are also some must-try traditional sweets.

Mountainous Ski Tourism Apart from sea resorts, the region of Adjara has great potential for ski and mountain tourism. In the highlands the climate is humid.Winters are relatively cold and long, while summers are short and cool. The average height of Adjara’s mountains ranges between 2000-2500 meters. There are on-going ski resort infrastructure projects in the mountains, and there are resorts in the area that are open year-round for recreation, relaxation and entertainment.

ზაფხულის სეზონს

„რადისონ ბლუ“ ბათუმი განახლებული პროგრამით ხვდება სტუმარზე ყოველდღიური ზრუნვა სასტუმროს პერსონალისთვის უმთავრესი პრიორიტეტია, რათა მათი იქ ყოფნის დრო საუკეთესოდ და დასამახსოვრებლად აქციონ. „რადისონ ბლუ“ ბათუმიც არაფრით ჩამოუვარდება ამ ტენდენციას და საკუთარ მომხმარებელს ზაფხულის სეზონისთვის ძალიან ბევრ სიახლეს სთავაზობს. „რადისონ ბლუ“ ბათუმის კვებისა და სასმელების მენეჯერი - დავით აკოპოვი და აღმასრულებელი შეფმზარეული - ლევან ხაჩატუროვი სწორედ ამ სიახლეებზე გვესაუბრებიან.

28 Radisson Blu Batumi Greets Summer Season with Renewed Program

supporting people and nature in the caucasus

If you are looking for something unique and memorable to take back from your unforgettable trip to Georgia, then Caucasus Nature Jewels gallery is the place. We present unique art works, handmade crafts, jewelry and textiles collected from all over Georgia. The Caucasus has a very ancient and rich craftsmanship tradition which we do our best to preserve, and revive.

In addition to supporting local artists Caucasus Nature Jewels contributes to preserving nature in the region, by donating a percentage of revenues from every item sold to Caucasus Nature Fund, which is a non profit organization that was established to safeguard the Caucasus ecoregion by protecting and strengthening the network of national parks and natural reserves in Georgia, Armenia and Azerbaijan. – So by shopping with us you can also make your contribution to the preservation of nature in the region.

• Jewelry and cloisonné enamel • Crafts and textile • Fine art and prints • unique corporate gifts

Our pricing policy is the same in all our shops, but for Radisson guests we apply a special discount.

tbilisi history Museum, Qarvasla, 8, sioni str. radisson blu iveria, lobby, 1, rose revolution sq.

10% Discount for raDisson blu hotels’ guests

სასტუმროს გახსნის დღიდან ვარ. თავიდან შეხვედრებისა და ღონისძიებების სუპერვაიზერის თანამდებობაზე ვიყავი, მომდევნო 5 წლის განმავლობაში კი იმავე დეპარტამენტში შეხვედრებისა და ღონისძიებების მენეჯერის, ბარების მენეჯერის და კვებისა და სასმელების მენეჯერის ასისტენტის თანამდებობებზე ვიმუშავე. ლევანი: კვებისა და სასმელების სფეროში მუშაობა 2003 წელს, ავსტრიულ რესტორან „გრაცში“დავიწყე, სადაც 2 წელი გავატარე და მას შემდეგ თბილისში არსებულ არაერთ კარგ რესტორანში ვიმუშავე. სასტუმროს სფეროში კი, სწორედ „რადისონით“ დავიწყე. ეს ჩემი კარიერისთვის პირველი სასტუმროს ბრენდი იყო. სასტუმრო „რადისონ ბლუ ივერიაში“ 2009 წელს მივედი – იტალიური რესტორნის `ფილინის“ სუ შეფის თანამდებობაზე. მოგვიანებით, მთავარი მზარეულის ასისტენტიც გავხდი. როდესაც „რადისონმა“ ახალი სასტუმროს აშენება ბათუმში გადაწყვიტა და იქ თანამდებობა შემომთავაზა, მაშინვე დავთანხმდი. აი, ასე აღმოვჩნდი ამ ლამაზ ქალაქში – იმავე ბრენდში, მაგრამ ჩემთვის უკვე მეორე სასტუმროში. რა შეცვალეთ მას შემდეგ, რაც „რადისონ ბლუ“ ბათუმში დაიწყეთ მუშაობა?

როგორ დაიწყო თქვენი კარიერა ამ სფეროში და როგორ მოხვდით „რადისონში“? დავითი: სასტუმროს, კვებისა და სასმელების სფეროში მუშაობა 2003 წელს, სასტუმრო „შერატონ მეტეხი პალასში“ დავიწყე, სადაც 5 წელი გავატარე. სასტუმრო „რადისონ ბლუ ივერიაში“ კი 2008 წლიდან -

დავითი: ჩვენს ბარებსა და რესტორნებში ინოვაციების შემოტანა იყო ჩემი თავდაპირველი პრიორიტეტი. კერძოდ – კვებისა და სასმელების განახლებული მენიუები, რომლებიც მორგებულია ყველა ტიპის სტუმრისთვის. Clouds ბარი კი ცოცხალ მუსიკას სთავაზობს ჩვენს მომხმარებელს – ბენდების განახლებული პროგრამითა და რეპერტუარით. კოქტეილის გურმანებისთვისაც გვაქვს სიახლეები – სასმელების განსაკუთრებული არჩევანი, რომლის გასინჯვა მხოლოდ ჩვენთან – Clouds ბარშია შესაძლებელი. ლევანი: მას შემდეგ, რაც მთავარი მზარეული გავხდი, ჩემი პრიორიტეტიც ინოვაციების შემოტანა იყო – არა მხოლოდ ჩვენს სასტუმროში, არამედ მთელს რეგიონში. ჩვენ ხომ სრულიად ახალი ბრენდი ვიყავით აჭარისთვის და თავი საუკეთესოდ უნდა გამოგვეჩინა. რა სირთულეებს აწყდებით და რა განიჭებთ სიამოვნებას თქვენს ყოველდღიურ საქმიანობაში? დავითი: დღესდღეობით, საკმაოდ მატულობს კონკურენცია სასტუმროების შორის. ასევე იზრდება სტუმრების მოთხოვნა და მოლოდინი. მიმაჩნია, რომ ჩვენი ყველაზე დიდი სირთულე, ამ კონკურენციის დაძლევა და ბაზარზე ლიდერის სტატუსის შენარჩუნებაა. ჩემს არაჩვეულებრივ თანამშრომლებთან ერთად, ყოველდღიურად ვზრუნავ სერვისის გაუმჯობესებასა

30 Radisson Blu Batumi Greets Summer Season with Renewed Program

და სტუმრების კმაყოფილებაზე. ჩემი გუნდი ნამდვილად არის სტუმართმოყვარეობის მაგალითი. ლევანი: აბსოლუტურად ვეთანხმები დავითს, რომ ამ მზარდი კონკურენციის ფონზე, ძალიან დიდი მნიშვნელობა აქვს, იყო პირველი შენს სფეროში. მჯერა, ჩემს გუნდთან ერთად, ყველა სირთულეს გავუმკლავდებით. რითი განსხვავდება „რადისონი“ იმ სხვა კომპანიებისგან, სადაც გიმუშავიათ? ლევანი: „რადისონი“ მუდამ ისწრაფვის იყოს საუკეთესო და ინოვაციური, რაც საშუალებას იძლევა ყოველთვის ვიყოთ ლიდერები. ამასთანავე, კომპანია პერმანენტულად ზრუნავს საკუთარ თანამშრომლებზე და ყველანაირად ხელს უწყობს მათ განვითარებას. თამამად შემიძლია ვთქვა, რომ ამის ძალიან კარგი მაგალითი ვარ. რა სიახლეები გველის უახლოეს მომავალში „რადისონ ბლუ“ ბათუმში? ლევანი: უახლოეს მომავალში, რესტორან Clouds–ში მოსულ სტუმარს, განახლებული და უგემრიელესი კერძებით სავსე მენიუ ელის – ევროპული, ქართული და თურქული სამზარეულოდან. ბარ „ოზონის“ მენიუც ახალი, მსუბუქი კერძებითაა წარმოდგენილი, ხოლო ზაფხულში ახალი რესტორანი „მედეა“ გაიხსნება – საკუთარი ვერანდით, სადაც უგემრიელესი კერძებისა და პიცის ნაირსახეობის მირთმევას შეძლებთ. დავითი: სტუმრებს ზაფხულის პერიოდში ძალიან ბევრ სიახლეს ვპირდებით. გარდა იმისა, რაც ლევანმა აღნიშნა, Clouds ბარში გავაგრძელებთ ბათუმის საუკეთესო ბენდების წარდგენას განახლებული პროგრამით. ყოველ ხუთშაბათს, ე.წ. „ქალბატონების საღამოებს“ ვგეგმავთ, სადაც ბარმენები მოამზადებენ უნიკალურ კოქტეილებს, საღამოს კი DJ-სა და საქსოფონისტის დუეტი გაალამაზებს. სამშაბათობით, „ტეკილა ბუმ“ – საღამოები გვექნება.

ახალგახსნილი ბილიარდის ოთახი იდეალური ადგილია, მეგობრებთან ერთად ითამაშოთ და ვისკის მრავალფეროვანი ასორტიმენტით ისიამოვნოთ. გარე აუზზე მოსულ სტუმრებს კი, სრულიად განახლებული გარემო დახვდებათ, სადაც შეძლებენ 12 განსხვავებული „მოხიტოს“ კოქტეილის მირთმევას – უამრავ სხვა კოქტეილთან და მოქტეილთან ერთად.

ბაია ძაგნიძე

Radisson Blu Batumi Greets the Summer Season with a Renewed Program The everyday care of our guests is the key priority for Radisson Blu hotel personnel in order to guarantee the best time had during a stay. Radisson Blu Batumi is no exception to this trend and offers many novelties and updated menus for its visitors.The hotel’s Food and Beverage Manager, David Akopov, and Executive Chef, Levan Khachaturov, talk about those novelties.

How did you start your career in this field and when did you join the Radisson team?

to manage the bars and food and beverage as well as becoming an assistant manager in the same department.

David: I started my career in the food and beverage industry in 2003 at the Sheraton Metechi Hotel, where I spent 5 years.

Levan: My first job in the food and beverage industry was in 2003 at the Austrian restaurant Gratz, where I spent two years. After that, I worked in many good restaurants around Tbilisi.

I came to Radisson Blu Hotel in 2008, right at the very beginning when it first opened its doors, first working as a Supervisor of Meetings and Events. Later, over the following five years I began

Radisson Blu was the first hotel in my career and I joined its team in 2009 as a Sous Chef at Filini restaurant, later becoming an assistant

32 Radisson Blu Batumi Greets Summer Season with Renewed Program

6411 Batumi (Mtsvane Kontskhi / Green Cape), Georgia.

Tel: (422)27 00 33/24 62 33 E-mail: info@bbg.ge; www.facebook.com/BatumiBotanicalGarden

www.bbg.ge

chef. When the company started to build its second hotel in Batumi, I was offered a job there. I agreed immediately.

of the guests. I think our biggest challenge is to maintain the competitiveness and remain market leaders.

What have you changed since you started working in Radisson Blu?

Together with my wonderful staff, we work daily to improve our services. My team is an example of hospitality.

David: Bringing innovation to our bars and restaurants was my first priority, particularly ensuring that our food and beverage menus are customized for all types of guests. Our Clouds Bar offers live music to our customers, while we have a fantastic variety of new cocktails for cocktail-lovers.

Levan: I completely agree with David that the competition is growing in the field and it’s very important to be a leader. And I believe, that my team and I can cope with all the difficulties.

Levan: Ever since I became an executive chef, I have been trying to bring innovation not only to our hotel, but to the whole region as well. We were a completely new brand in Adjara and we had to present ourselves appropriately.

What are the challenges you face, and what gives you pleasure in your daily activities?

D av i d : N ow a d ay s , t h e increasing rapidly, as well as the

competition among hotels is demands and expectations

How different is Radisson Blu compared to other companies you have worked for?

Levan: Radisson Blu is always striving to be innovative and a leader.

At the same time, the company always takes care of its employees and encourages their development. I can say that I am a very good example of that.

What are the novelties Radisson Blu Batumi is offering its guests this summer?

Levan: In terms of cuisine, restaurant Clouds has updated the most delicious dishes on its menu, consisting of European, Georgian and Turkish cuisine. Additionally, Ozone Bar will have brand new appetizers and our new restaurant Medea Pizza will offer a variety of amazing dishes and pizza to its guests.

David: We promise lots of innovations during the summer. In addition to what Levan has said, Clouds Bar will feature the best bar bands of Batumi with a new program.

34 Radisson Blu Batumi Greets Summer Season with Renewed Program

Every Thursday we will have ‘ladies nights’ where the bartenders will prepare unique cocktails, while the duet of DJ and a saxophonist will offer amazing tunes.And, on Tuesdays, we plan ‘tequila boom’ nights.

What’s more, our billiard room is an ideal place to come with your friends, enjoy a game and taste our varied assortment of whiskies.

And those guests who come to Ozone Bar will have the chance to try 12 different kinds of Mojito together with other cocktails and mocktails.

By Baia Dzagnidze

ბათუმის საზაფხულო სეზონი... და ჯაზი რატომაც არ შევღებოთ ბათუმი? როცა ქუჩებს ჯაზი აავსებს წლის ყველაზე ცხელ პერიოდში. „თიბისი სტატუსმა“ აპრილში გამოაცხადა, რომ შავი ზღვის ჯაზფესტივალზე, სცენაზე დიდი ვარსკვლავები ავლენ. შავი ზღვის ჯაზფესტივალი უკვე 9 წელია, რაც კონცერტების მოყვარულთა მანათობელი ვარსკვლავია. შავი ზღვის პირველი ჯაზფესტივალი ბათუმში 2007 წლის 2729 აგვისტოს გაიმართა და ისეთი ცნობილი შემსრულებლები

36 Batumi Summer Season… And All That Jazz

ჩამოიყვანა, როგორებიც არიან US3, პაროვ სტელარი და ფრედ უესლი. ამის შემდეგ, ღონისძიება ყოველწლიური გახდა და ქალაქის ერთ-ერთ ყველაზე გამორჩეულ სიმბოლოდ იქცა. წლების განმავლობაში, შავი ზღვის ჯაზფესტივალი მაყურებელს უფრო მეტს აწვდიდა, ვიდრე მუსიკის ერთი კონკრეტული მიმართულებაა. დამსწრეებს საშუალება ჰქონდათ, მსოფლიოს ყველაზე ნიჭიერი R&B და ჰიპ-

ჰოპ შემსრულებლებისთვისაც მოესმინათ. „ფესტივალის ჩვენი იდეა ისაა, რომ ხალხმა მოისმინოს მაქსიმალურად მრავალფეროვანი მუსიკალური ჟანრები, რომლებიც მუსიკის დღევანდელ ინდუსტრიაშია. თანამედროვე სამყაროში ჯაზი უნივერსალური გახდა და იმაზე ბევრად დიდი გაიზარდა, ვიდრე ახალი ორლეანის ძველი ბენდები ან უკიდურესად ავანგარდული მუსიკა, რომლის აღქმაც მხოლოდ მუსიკის ექსპერტების მცირე ჯგუფს შეუძლია,“ - ამბობდა „ისთერნ ფრომოუშენის“ დირექტორი მიხეილ გიორგაძე 2011 წელს, გაზეთ „ჯორჯია თუდეისთან“ ინტერვიუში. „ჯაზ ფესტივალები უფრო მუსიკის ზეიმია, სადაც ყველანაირი გემოვნების მქონე მსმენელებს შეუძლიათ, შეარჩიონ რაიმე სათავისოდ. ჩვენი მიზანია ისეთი პროდუქტის შეთავაზება, რომელიც ფართო აუდიტორიისთვის იქნება საინტერესო და მხოლოდ მცირე ჯგუფის გემოვნებას არ დააკმაყოფილებს“. ქართული ჯაზფესტივალების ერთ-ერთი ყველაზე საინტერესო მახასიათებელი ისაა, რომ ისინი შორს არიან ზე-მშვიდი გამოსვლებისგან, რისი მოლოდინიც შეიძლება ჰქონდეთ, და აუდიტორია ყოველთვის მოიცავს ყველა ასაკის ადამიანს. ამიტომაც მუდამ ძალიან ცოცხალი ატმოსფერო იქმნება. გიორგაძის თქმით, პრაქტიკულად

38 Batumi Summer Season… And All That Jazz

ყველა მოწვეული სტუმარი გამოხატავს დიდ სიხარულს იმასთან დაკავშირებით, რომ ქართველი ახალგაზრდები ჯაზით არიან დაინტერესებული, როცა ევროპაში მათი აუდიტორიის ასაკი 35 წლიდან იწყება“. თუ ჩვენი არ გჯერათ, შეგიძლიათ, წახვიდეთ ბათუმში და თვითონ ნახოთ, რადგან ამ წლის შემსრულებლების ვინაობა ნამდვილად გაგაოცებთ: ჯორჯ კლინტონი და „პარლამენტფანკადელიკი“, ლივ ვორფილდი NGP ჰორნცთან ერთად, ლიზა სტენსფილდი და სნუპ დოგი - ყველა მათგანი საუკეთესო შესრულებას გვპირდება. კონცერტები ბათუმის საჩოგბურთო კორტებზე ჩატარდება, ნიუ-იორკის ბრას ბენდის მოსმენა კი სტუმრებს უფასოდ შეეძლებათ. განცხადება 2015 წლის შავი ზღვის ჯაზფესტივალის შესახებ „თიბისი გალერეაში“, პრესკონფერენციაზე გაჟღერდა, რომელსაც „თიბისი ბანკის“ გენერალური მენეჯერი ვახტანგ ბუცხრიკიძე, საქართველოს კულტურისა და ძეგლთა დაცვის მინისტრი მიხეილ გიორგაძე და „ისთერნ ფრომოუშენის“ კომერციული დირექტორი გიორგი კერესელიძე ესწრებოდნენ. „ეს ღონისძიება ძალიან მნიშვნელოვანია ჩვენთვის და გვინდა მონაწილეობა გავაგრძელოთ ამ მიმართულებით.

DIPLOMATIC SHOP

ეს იქნება შავი ზღვის ჯაზფესტივალის მეცხრე წელი, ხოლო მეოთხე წელი, რაც „თიბისი“ მონაწილეობს ამაში. ეს ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ღონისძიებაა, რისი შეთავაზებაც ჩვენი პარტნიორებისთვის შეგვიძლია, და ვთხოვთ, რომ დაესწრონ მას“, - განაცხადა ბუცხრიკიძემ პრესკონფერენციაზე. მიხეილ გიორგაძემაც განსაკუთრებით აღნიშნა „თიბისი ბანკის“ მონაწილეობის მნიშვნელობა და გამოთქვა იმედი, რომ თანამშრომლობა გაგრძელდება: „მას შემდეგ, რაც ფესტივალს „თიბისი ბანკი“ შემოუერთდა, როგორც მთავარი პარტნიორი და გენერალური სპონსორი, ფესტივალი ძალიან გაიზარდა და უფრო დიდი ვარსკვლავების ჩამოყვანა გახდა შესაძლებელი. „თიბისი ბანკისა“ და კულტურის სამინისტროს მხარდაჭერა ერთერთი საუკეთესო მაგალითია იმისა, რომ კერძო და საჯარო სექტორს ერთად შეუძლიათ ძალიან მნიშვნელოვანი და ღირებული პროდუქტის შექმნა. იმედია, ამ თანამშრომლობას განმეორებითი ხასიათი ექნება“.

40 Batumi Summer Season… And All That Jazz

არ გამოტოვოთ ერთ-ერთი საუკეთესო შესრულება ჯაზის, და არა მხოლოდ ჯაზის ოსტატებისგან 2015 წლის შავი ზღვის ჯაზფესტივალზე - ეწვიეთ ბათუმს 23-დან 26 ივლისამდე. ფესტივალის სრული განრიგი: • ჯორჯ კლინტონი და „პარლამენტ ფანკადელიკი“ - ბათუმის საჩოგბურთო კლუბი, 23 ივლისი, 20:00 • ლივ ვორფილდი და NPG ჰორნცი - ბათუმის საჩოგბურთო კლუბი, 24 ივლისი, 20:00 • ლიზა სტენსფილდი - ბათუმის საჩოგბურთო კლუბი, 25 ივლისი, 20:00 • სნუპ დოგი - ბათუმის საჩოგბურთო კლუბი, 26 ივლისი, 20:00 • ჰაუს ბენდი გიორგი მიქაძესთან ერთად - კლუბი Take Five, 23-26 ივლისი, 23:00

Batumi Summer Season…

And All That Jazz

Come on babe, why not paint Batumi city red as the jazz fills the streets during the hottest time of the year?

TBC Status announced back in April that the biggest stars are set to take to the stage at the upcoming Black Sea Jazz Festival, which has served as the cynosure of concert-goers for nine years already.

The very first Black Sea Jazz Festival took place in Batumi from August 27 to 29, 2007, and featured well-known names like US3, Parov Stelar, and Fred Wesley. Since then, the event has gone annual, becoming one of the most distinctive symbols of the city.

Over the years, the Black Sea Jazz Festival has provided audiences with much more than just one specific direction of music; with attendees

42 Batumi Summer Season… And All That Jazz

having had the chance to witness performances by some of the world’s most talented R&B and Hip Hop artists. “Our idea for the festival is that the audience must be exposed to a variety of musical genres prevailing in today’s music industry. In the modern world, jazz has grown into something universal and bigger than those good old New Orleans brass bands we know or that extremely avant-garde music which is perceivable to only a minority of music experts,”

Georgian youth are interested in Jazz, while “in the US or Europe, their audience age starts at 35”.

If you don’t believe us, you can go to Batumi and see it for yourself, as this year’s lineup is nothing short of amazing.

George Clinton and Parliament-Funkadelic, Liv Warfield featuring the NGP Hornz, Lisa Stansfield, and Snoop Dogg will all be there delivering their level best performances.

Batumi Tennis Courts will serve as the venue of all the aforementioned concerts, while visitors will have a chance to attend special New York Brass Band’s gigs for free. The announcement about the 2015 edition of Black Sea Jazz Festival was made at TBC Gallery at a press conference involving Vakhtang Butskhrikidze, General Director of TBC Bank, Mikheil Giorgadze, Minister of Culture and Monument Protection of Georgia and Commercial Director of Eastern Promotion, Giorgi Kereselidze.

“The event is vitally important to us and we want to continue participating in this direction.This will be the 9th year the Black Sea Jazz Festival has been held and the fourth time that TBC has participated. This is one of the most important events we can offer our partners and we urge them to attend,” stated Butskhrikidze at the conference, while Mikheil Giorgadze also placed special emphasis on the importance of TBC Bank’s participation and expressed his hopes of continued cooperation: “Since TBC BANK joined the festival as a major partner and general sponsor, the festival has grown dramatically as much bigger stars have been able to get involved in the festival.The support of TBC Bank and the Ministry of Culture is one of the most visible examples of how the private and public sector can create a very important, valuable and exciting product together. I hope this cooperation will be repeated.”

Don’t miss out on some of the most staggering performances

by Jazz and non-Jazz masters at the 2015 Black Sea Jazz festival and pay a trip to Batumi from July 23 to 26. See the full schedule below: said the Director of Eastern Promotion, Michael Giorgadze, back in 2011, in an interview with Georgia Today newspaper. “Jazz festivals are more like celebrations of music where listeners from any walk of life are able to find something to their taste. Our aim is to offer a product that is interesting to a broad audience and not only cater to the tastes of a few.”

One of the most interesting things about Georgia’s Jazz festivals is that they’re far from the super-calm cascade of performances you might expect, as the audience always includes people of all ages, therefore creating an undeniably lively atmosphere. According to Giorgadze, nearly all the guest stars have expressed their extreme happiness that

• George Clinton & Parliament Funkadelic - Batumi Tennis Club, 23 July, 20:00 • Liv Warfield & NPG HORNZ - Batumi Tennis Club, 24 July, 20:00 • Lisa Stansfield - Batumi Tennis Club, 25 July, 20:00 • SNOOP DOGG - Batumi Tennis Club, 26 July, 20:00 • HOUSE BAND hosted by GIORGI MIKADZE - Take Five Club, 23 - 26 July, 23:00

პაკეტი „სამორინე და აუზი“ გაერთეთ და ისიამოვნეთ თბილისში ¡

¡ ¡

დაისვენეთ სასტუმროში „რადისონ ბლუ ივერია თბილისი“ გაირუჯეთ ახლადგახსნილ ღია აუზზე ისიამოვნეთ თამაშით სამორინეში „ივერია“

შეთავაზება ძალაშია: 01.06.2015 – 30.09.2015 ჯავშნის გაკეთება შეგიძლიათ ჩვენს საიტზე HTTP://WWW.RADISSONBLU.COM/HOTEL-TBILISI

რესპუბლიკის მოედანი, 0108 თბილისი, საქართველო, ტელ: +995 32 240 22 45

www.casinoiveria.com

C ASINO & POOL * PACKAGE EXPERIENCE THE FUN SIDE OF THE CITY ¡ ¡ ¡

Enjoy your stay at Radisson Blu Iveria Hotel Sunbathe at the brand new outdoor pool Enjoy the Game at “Casino Iveria” * Package includes complimentar y casino entrance, free chips, drinks & more…

OFFER VALID: 01.06.2015 – 30.09.2015 PLEASE VISIT OUR WEBSITE TO MAKE A RESERVATION HTTP://WWW.RADISSONBLU.COM/HOTEL-BATUMI

Republic Square, 0108 Tbilisi, Georgia. Tel: +995 322 402 245 www.casinoiveria.com

დაუსრულებელი ზღაპარი მისი ნახატები და ჩანახატები ისეთი პოლიტიკური ლიდერების კოლექციებში ინახება, როგორებიც არიან ჯორჯ ბუში, ედუარდ შევარდნაძე, ილჰამ ალიევი, მარგარეტ ტეტჩერი, ასევე - მსოფლიო ბანკის სათაო ოფისი. იგი კემბრიჯის ბიოგრაფიული ცენტრის მიერ გამოქვეყნებულ „მეოცე საუკუნის 2000 გამორჩეული ადამიანის“ სიაში შედის. პაბლო პიკასომ მას გენიოსი უწოდა. რუსუდან ფეტვიაშვილს ექსკლუზიური ინტერვიუსთვის შევხვდით, რათა მეტი გაგვეგო - ქალზე, ტილოს მიღმა.

46 The Never-Ending Fairytale

რუსუდან ფეტვიაშვილი თბილისში დაიბადა, 1968 წლის 25 იანვარს. ხატვა წლისა და ათი თვისამ დაიწყო - უმცროსი ძმის, დიმიტრის პორტრეტი შექმნა. მისი პირველი პერსონალური გამოფენა, რომელიც ცნობილმა ქართველმა მხატვარმა ელენე ახვლედიანმა გახსნა, მაშინ მოეწყო, როცა რუსუდანი 6 წლის იყო. ამ გამოფენაზე მისი 80 დიდი ზომის, ძალიან რთული, ერთი ხელის მოსმით დახატული გრაფიკული ნამუშევრები იყო წარმოდგენილი.

ხატვა ყოველთვის მისი საყვარელი საქმიანობა იყო. უყვარდა ზღაპრების გამოგონება დევებზე, რომლებზე ასამხედრებლადაც ხალხს ბილეთების შეძენა შეეძლო და რომლებიც მათ მსოფლიოს გარშემო დაატარებდნენ. ყოველ შაბათ-კვირას მისი ოჯახი იკრიბებოდა და კითხულობდა ლექსებს. ასევე, სტუმრებს წარუდგენდა თავის ხელოვნებას. რვა წლის ასაკში რუსუდან ფეტვიაშვილს ორი პერსონალური გამოფენა ჰქონდა მოწყობილი მოსკოვში. ცამეტი წლისა

მიიწვიეს პარიზში, ბუდაპეშტში, ლონდონსა და მადრიდში - საკუთარი ნამუშევრების გამოსაფენად. ამ გამოფენებზე რუსუდანს ყოველთვის ახლდა მისი დიდი მხარდამჭერი – დრამატურგი დედა. რუსუდანი იხსენებს გამოფენას მოსკოვში, როცა 12 წლის იყო: „12 წლისა მოსკოვში მიმიწვიეს საქართველოს ელჩის რეზიდენციაში გამოფენის მოსაწყობად. იმ დროს აკრძალული იყო ანგელოზების, ჯვარცმისა და ნებისმიერი რელიგიური სიმბოლიკის ხატვა. ამიტომაც, როცა ჩემი ნამუშევრების შესახებ გაიგეს, რუსეთის ყველა კუთხიდან ჩამოვიდა ხალხი მათ სანახავად. გამოფენა ორ კვირას უნდა გაგრძელებულიყო, მაგრამ სამ თვეს გასტანა!“ ასეთი პოპულარობისა და საზღვარგარეთიდან მოწვევების ფონზე, რუსუდან ფეტვიაშვილს დამატებითი მოტივაცია სჭირდებოდა, რომ სწავლა გაეგრძელებინა. „კარგი მოსწავლე ვიყავი, კარგ ნიშნებს ვიღებდი“, – ამბობს იგი, – „მაგრამ ჯერ ხატვასა და შემდეგ ნახატების გამოფენას, ჩემი დროის დიდი ნაწილი მიჰქონდა, ამიტომაც სამეცადინოდ მხოლოდ ღამით ვიცლიდი. მოქანდაკე მამაჩემი, ხედავდა რა, რომ მათემატიკოსობას არ ვაპირებდი, მაგრამ მაინც

48 The Never-Ending Fairytale

ვმეცადინეობდი, მეკითხებოდა, რატომ ვაკეთებდი ამას“, – იხსენებს რუსუდანი. ხელოვნების სფეროში განათლების თვალსაზრისით, რუსუდან ფეტვიაშვილი ყოველთვის თავისუფალი სული იყო. როგორც ამბობს, თქმით, არასოდეს სჭირდებოდა ვინმეს რამე ესწავლებინა მისთვის. მხოლოდ სრული თავისუფლება უნდოდა, რომ საკუთარი ფანტაზია ქაღალდზე გადმოეტანა, ან აბრეშუმზე, ან სხვა მასალაზე, რასაც იყენებდა. „ძალიან მნიშვნელოვანი იყო, რომ მქონდა უფლება, ის მეკეთებინა, რაც მართლა ძალიან მინდოდა. შემეძლო, სხვებისთვის ყურადღება არ მიმექცია“. თბილისის ხელოვნების აკადემიაში ისე მიიღეს, რომ მისაღები გამოცდების ჩაბარება არც მოუთხოვიათ, ხოლო გაცდენებს პატიობდნენ იმ აღფრთოვანების გამო, რომელსაც მისი უდიდესი ნიჭის მიმართ განიცდიდნენ. იბეჭდებოდა წიგნები რუსუდანის ილუსტრაციებით. მათ შორის – მოსკოვისა და პარიზის თანამშრომლობის შედეგად გამოცემული „ვეფხისტყაოსანი“, ხბოს ტყავის პერგამენტზე დამზადებული 100 კგ წონის სახარება და უდიდესი ხელნაწერი ბიბლია ძველ ქართულ ენაზე.

ფეტვიაშვილი ხელმძღვანელობდა ხელოვანთა გუნდს, რომელმაც სამი წელი გაატარა ამ პროექტზე მუშაობაში. მის მიერ გაფორმებული ბიბლია ამჟამად გამოფენილია თბილისში, სამების საკათედრო ტაძარში. მხატვარი საკუთარ თავს ახასიათებს, როგორც მორცხვს, მიუხედავად იმისა, რომ ბავშვობიდანვე ყურადღების ცენტრშია. მისი თქმით, როგორც წესი, დღეში სულ მცირე 10 საათს ატარებს სახელოსნოში (12 საათს, თუ მართლა დიდი შთაგონება აქვს) და მუშაობს სპონტანური შთაგონების განსახორციელებლად – ცოცხალი პროცესი ყოველგვარი წინასწარი ჩანახატების გარეშე, პირდაპირ 3-4 მეტრიან ტილოებზე. „პირველი ხაზიდანვე დაწყებული, ძალიან თავისუფლად ვმუშაობ და ამგვარად, სწრაფად ვათავსებ საკუთარ თავს ტილოზე“. „ჩემთვის ყოველთვის ასპროცენტიანი სიყვარულითა და ენერგიით ვქმნი. ხან კლასიკურ მუსიკას ვუსმენ (საყვარელი კომპოზიტორი ბეთჰოვენია), ხანაც ოპერას ან ხალხურ მუსიკას. ოპერა ყველაზე მეტად მიყვარს. თუმცა, როცა სიწყნარეა, ეს კიდევ უკეთესია“.

რუსუდან ფეტვიაშვილი სხვადასხვა მიმართულების ხელოვნების ნიმუშებს ქმნის: აკვარელის ნახატებს, გრაფიკას, ზეთის ნახატებს, ბატიკას და ხეზე ნაკვეთ ნამუშევრებს მოქანდაკე ძმასთან – დიმიტრისთან ერთად. „გარკვეულწილად, ვდარდობ ამაზე, მაგრამ ვიცი, რომ ადამიანები, რომლებსაც ჩემი ნამუშევრები აქვთ, მათ აუცილებლად მოუვლიან“. მისი რჩევა ახალბედა მხატვრებს? „ყოველთვის მართალი იყავით საკუთარ თავთან და აკეთეთ ის, რაც გინდათ. არ მიაქციოთ ყურადღება კრიტიკას – უნდა აკეთოთ ის, რასაც გრძნობთ“. რუსუდან ფეტვიაშვილის ნამუშევრების მუდმივი გამოფენა მის „არტ კაფე გალერეაშია“ – ბათუმში, სადაც ხშირად იმართება მუსიკოსების, მხატვრების, პოეტებისა და მწერლების სალონური საღამოები.

ქეით რუთ დევისი

50 The Never-Ending Fairytale

Pokany handicraft has two main directions - religious and secular production

ფოკანის სახელოსნოები ორი ძირითადი მიმართულებით მუშაობს - საეკლესიო და საერო წარმოებაში

(Georgian decorative items / Jewelry and religious items).

(ქართული კაზმულობა/ საიუველირო ნივთები და საეკლესიო ნაკეთობები).

Pokany’s exclusive products are unique handmade items, designs are exclusively developed.

ფოკანის ექსკლუზიური ნაკეთობები მზადდება ხელით თითო ეგზემპლიარად, წინასწარ ცალკეულად შემუშავებული დიზაინით.

The goal of Pokani is to return the unique identity to the Georgian jewelry manufacturing.

ფოკანის მიზანია უნიკალური თვითმყოფადობა დაუბრუნოს ქართულ საიუველირო წარმოებას.

Restore ancient Georgian art motifs, unique ornaments and shapes.

აღადგინოს ძველი ქართული ხელოვნების მოტივები, განუმეორებელი მოხაზულობა და ორნამენტიკა და მაქსიმალურად გაავრცელოს მომხმარებლებში თავისი ახალი-ძველი სტილით ნაკეთი პროდუქცია.

Maximally promote its new-old style handmade products among consumers.

Tbilisi, Bambis rigi N7.

GALERY POKANY

თბილისი, ბამბის რიგი N17 გალერეა „ფოკანი“

www.facebook.com/PokanyWorkshops www.pokany.com

The Never-Ending Fairytale Her paintings and sketches are kept in the collections of such political leaders as George Bush, Eduard Shevardnadze, Ilham Aliyev, and Margaret Thatcher.

She is listed in “2000 Outstanding People of the 20th Century,” published by the Cambridge Biographical Centre, and was allegedly named a ‘genius’ by Pablo Picasso.

We met Rusudan Petviashvili in an exclusive interview to find out more about the lady behind the canvas.

Rusudan Petviashvili was born in Tbilisi on the 25th of January, 1968.

She started to paint when she was one year and ten months oldcreating a portrait of her younger brother, Giorgi. Her first personal exhibition, opened by famous Georgian painter Elene Akhvlediani, was held when she became 6, showcasing 80 graphic large-format, highly complicated one-touch drawings.

52 The Never-Ending Fairytale

Drawing, she says, was always her favourite past-time. She liked to think up fairytale stories about giants which people could buy tickets to ride on and be carried around the world. Every weekend, her family would get together and read poems and show off their art to guests.

At the age of 8, Petviashvili held two personal exhibitions in Moscow.

By the age of 13, she was being invited to exhibit her works in Paris, Budapest, London and Madrid, always accompanied by her very supportive dramatist/playwright mother.

Petviashvili remembers her Moscow exhibition, aged 12: “When I was 12, I was invited to Moscow to exhibit in the residence of the Georgian ‘ambassador.’ In such times it was prohibited to draw angels, the crucifixion, or any religious symbology, so when they heard of my work, people came from every part of Russia to see.The exhibition was supposed to last two weeks. It stayed for three months!”

T H E P L A C E TO B E ადგილი შენთვის CHIC, STYLISH AND GROOVY – OUR NEW OUTDOOR INFINITY POOL IS THE TRENDIEST PLACE TO RELAX, SIP ON COCKTAILS AND SOCIALIZE ჩვენი ახალი გარე აუზი საუკეთესო ადგილია ცხელი ზაფხულის დღეების გასატარებლად

l DELICIOUS & HEALTHY DRINKS l DJ l STUNNING CITY VIEW l CHILLED ATMOSPHERE l უგემრიელესი და ჯანსაღი სასმელები l DJ l თვალწარმტაცი ხედები l უდარდელი გარემო

OPENING HOURS: POOL 6 AM – 11 PM , POOL BAR 9 AM – 12 AM სამუშაო საათები: აუზი 06.00-23.00, აუზის ბარი 09.00-23.00

With so much popularity and so many invitations from abroad, Petviashvili needed extra motivation to continue her studies. “I was a good pupil with good marks,” she said. “But drawing and then exhibiting took up a lot of my time so I only had time to study at night.

My father, a sculptor, would ask me why I bothered, seeing as I had no plans to be a mathematician, but still I studied,” said Petviashvili.

In terms of her art education, Petviashvili was a free spirit. She says she never needed to be taught- she always needed complete freedom to put her imagination down on paper or silk or any of the many other mediums she used. “It was very important that I was allowed to do what I really wanted to do without having to pay attention to others.” The Art Academy of Tbilisi accepted her as their student without asking her to take entrance exams, and supported her absences with admiration for her great talent.

Books were published containing Rusudan’s illustrations, among them ‘The Knight in the Panther’s Skin,’ a collaboration between Moscow and Paris; and the one hundred kilo Gospel, made on calfskin parchment; the largest handwritten Bible in the Old Georgian language. Petviashvili was the head of the artistic team which spent three years working on the project.The Bible itself is now exhibited at the Cathedral of the Holy Trinity in Tbilisi.

The artist describes herself as shy, despite having found herself in the spotlight since an early age. She says she usually spends at least 10 hours a day in the studio (12 if the inspiration is really flowing),

54 The Never-Ending Fairytale

working, immersed, from spontaneous inspiration- a live process with no preliminary sketches, directly on to 3-4m canvasses.“Starting with the first line, I work very freely and in this way quickly put myself on the canvas.”

“I always create for myself out of 100 percent love and energy. I alternate between listening to classic (Beethoven is my favourite), opera or folk music, though I love opera best. But when it’s quiet, that’s even better.”

Petviashvili has created art works in several directions: watercolour, graphic, oil, batik, and wood carving with her sculptor brother Dimitri.

She has sold or given away all of some branches so that she has no examples of her own.“In a way it makes me sad. But I know that the people who have my works will take care of them.”

Her advice to aspiring artists? “Always be true to yourself and do what you want to do. Don’t pay attention to critism- you have to do what you feel.”

A permanent exhibition of Rusudan Petviashvili’s works can be found in her art-café gallery in Batumi where salon nights are often held for musicians, painters, poets and writers.

By Katie Ruth Davies

S AT U R DAY N I G H T F E V E R CLOUDS B AR PRESENTS EVERY SATURDAY 11 PM – 3 AM CLOUDS BAR წარმოგიდგენთ ყოველ შაბათს 23:00 – 03:00

LIVE MUSIC BLUE SAIL BAND ცოცხალი მუსიკა ჯგუფი BLUE SAIL

RADISSON BLU HOTEL, BATUMI Ninoshvili street 1, 6000 Batumi, Georgia T: +995 422 255 555 | radissonblu.com/hotel-batumi/ Radisson Blu Hotel Batumi

ყველაფერი, რაც ქართული მინანქრის შესახებ უნდა იცოდეთ ქართული სუვენირების თვალიერებისას, ალბათ ხშირად წაწყდომიხართ მინანქრის საუცხოო ნამუშევრებს პატარა სამკაულებიდან დაწყებული, საკმაოდ მოზრდილი ორნამენტებითა და ხატებით დამთავრებული. ამ ქვეყნისთვის ხელოვნების ეს მიმართულება ბოლო წუთის ტენდენცია არ გახლავთ - მისი ფესვები პირველ ათასწლეულამდე აღწევს და მას შემდეგ ადგილობრივი კულტურის ბირთვს წარმოადგენს. ქართული მინანქრის წარსულისა და აწმყოს შესახებ, თქვენთვის მეტი ინფორმაციის მოსაწოდებლად, მინანქრის ხელოვნების გალერეა „ორნამენტის“ (მისამართი: მერე ერეკლე II-ს ქუჩა #7, ბამბის რიგი) მენეჯერებს - ხათუნა ბაბუნაშვილსა და მინანქრით მხატვარს - თეა გურგენიძეს ვესაუბრეთ.

უძველესი ისტორია „ქართული მინანქარი მე-7-მე-8 საუკუნეებით თარიღდება. ჩვენამდე მოღწეული ყველაზე ადრეული ნიმუში ამ

პერიოდშია შექმნილი. რა თქმა უნდა, ეს მედალიონი ისეთი დახვეწილია, რომ უბრალოდ არ შეიძლება ქართული მინანქრის პირველი ნამუშევარი იყოს. ამიტომაც დანამდვილებით შეიძლება ითქვას, რომ მინანქარზე მუშაობა ჩვენს ქვეყანაში გაცილებით ადრე დაიწყო. მეთერთმეტე საუკუნე ხელოვნების ამ ფორმის აღმავალ ხანად მიიჩნევა. მისი ზენიტი მეთხუთმეტე საუკუნემდე გაგრძელდა, რის შემდეგაც მინანქრის ხელოვნებამ საქართველოში არსებობა შეწყვიტა და მასზე მუშაობის ტექნიკა დაიკარგა. ისტორიულად, ჩვენს ქვეყანაში, მინანქრის ორი ძირითადი სკოლა იყო - ქართული და ბიზანტიური. ამ ორ მიმართულებას შორის მთავარი განსხვავება ისაა, რომ ბიზანტიური ტიხრები იდეალურად სიმეტრიულია და ღია ფერების გამოყენებით ხასიათდება. უფრო მუქი, მკვეთრი ფერები და ასიმეტრიული ტიხრები, ქართული მინანქრის ნამუშევრებისთვისაა დამახასიათებელი, რაც გაცილებით შთამბეჭდავია“.

58 Everything You Need to Know about Georgian Enamel

რომლის შემდეგაც მივედი მასთან და ბევრი რამ ვკითხე... მან მთხოვა, მეცადა მინანქრით რაიმეს გაკეთება. მთელი დღე იქ გავატარე და პატარა მედალიონი დავამზადე. პირველი მცდელობის შემდეგ, ტექნიკის კარგად აღსაქმელად, მინანქრით ექსპერიმენტები დავიწყე. ეს დაახლოებით ერთ წელიწადს გაგრძელდა. შემდეგ მივედი ჩემს მეგობარ ხათუნასთან და მინანქრის გალერეის გახსნა შევთავაზე. მჯეროდა, ხელოვნების ეს ფორმა იმდენად საინტერესო იყო, რომ ასეთი სივრცე აუცილებლად წარმატებული იქნებოდა, და ასეც მოხდა. გალერეის გახსნიდან სამი თვის შემდეგ, საკუთარი სახელოსნო ჩამოვაყალიბეთ - მინანქარზე მომუშავე ხელოვანთა რაოდენობა ძალიან მცირეა, ისევე, როგორც ნამუშევრების რაოდენობა. შესაბამისად, ეს ხელს უშლის ხელოვნების ამ დარგის ზოგად განვითარებას. ექსპოზიცია პრაქტიკულად უცვლელი იყო. დროდადრო მხოლოდ რამდენიმე ნივთი ემატებოდა კოლექციას. ვხედავდით, რომ მინანქრის ხელოვანთა ახალი თაობა უნდა გაგვეზარდა და ასეც მოვიქეცით: ქვეყნის მასშტაბით არსებული სახელოსნოების 95% ჩვენი კურსდამთავრებულების მხარდაჭერით შეიქმნა („ნაბადი“, „ფოკანი“, „ვეჯინი“ და ა.შ.).

აღორძინება „ქართული მინანქრის აღორძინება მეოცე საუკუნეში მოხდა, რაც ამ სფეროს მიმართ ინტერესის გაღვივებამ გამოიწვია. ზედმეტია იმის თქმა, რომ ამ პერიოდის ნამუშევრები უფრო ძველი მემკვიდრეობის გახსნის მცდელობაა, ვიდრე ევოლუციის რაიმე ფორმა. ბევრმა სცადა მინანქრის დამზადების ტექნიკის თავიდან შექმნა, თუმცა პროცესი წინ არ მიდიოდა, რადგანაც ძველად ეს ინფორმაცია მინანქრის ხელოვანებთან საიდუმლოდ ინახებოდა და გავრცელებული იყო მოსაზრება, რომ მინანქრის დამზადების ხელოვნება ყველასთვის ხელმისაწვდომი არ უნდა ყოფილიყო“.

მინანქრის არტ გალერეისა და სახელოსნო „ორნამენტის“ დაარსება თეა გურგენიძე: „მე საქართველოს სამხატვრო აკადემიის შუშისა და კერამიკის ფაკულტეტი დავამთავრე. დიდი ხნის განმავლობაში შუშაზე ვმუშაობდი. შემდეგ ხატვა დავიწყე. ერთხელაც, ზაზა ლოდიას მინანქრის გამოფენას დავესწარი,

როგორც მანამდე ვახსენეთ, მინანქარზე მუშაობის ტექნიკა საიდუმლოდ ინახებოდა. ამიტომაც სახელოსნოს გახსნას მინანქრის რამდენიმე ხელოვანის კრიტიკა მოჰყვა. ისინი აცხადებდნენ, რომ ჩვენ არ გვქონდა უფლება, ტიხრული მინანქრის კეთება გვესწავლებინა ყველასთვის - ძველად, ამ ტექნიკას საკუთარ ძმასაც კი არ უზიარებდნენ. ასეთი იყო მათი არგუმენტი. რა თქმა უნდა, ჩვენ ყურადღება არ მივაქციეთ მსგავს განცხადებებს, რადგანაც ტიხრული მინანქრის შექმნის ტექნიკა, შესაძლოა ნებისმიერს ასწავლო და მათთვის, ვისაც ხელობა აინტერესებს, ეს საიდუმლოდ არ უნდა დარჩეს. ხელოვნებას ვერ ასწავლი, მაგრამ ტექნიკა შეიძლება ასწავლო. შემდეგ უკვე მათი საქმეა, როგორ გამოიყენებენ ტექნიკას ხელოვნების შესაქმნელად. ჩვენ ერთი პროექტი განვახორციელეთ, რომლის ფარგლებშიც ობოლ და დევნილ ბავშვებს უფასოდ ვასწავლიდით ამ ტექნიკას და მხარს ვუჭერდით მათი სამუშაოების განხორციელებაში. სახელოსნოს გახსნამდე, მინანქრის პიგმენტების შოვნა პრაქტიკულად შეუძლებელი იყო. ჩვენ გადავლახეთ ეს ბარიერი ხელოვანთათვის და ლიმოჟესა და შაუერის ფერების იმპორტი დავიწყეთ. ამრიგად, მთელი სისტემა ჩამოვაყალიბეთ: ხელოვანს შეუძლია, ჩვენს სახელოსნოში ისწავლოს, მიიღოს ყველა საჭირო აღჭურვილობა, მასალა, და შემდეგ ნამუშევარი ჩვენს გალერეაში გაყიდოს. ჩვენი სახელოსნოს მოსწავლეების მიმართ მთავარი მოთხოვნა ის კი არ არის, რომ უძველესი ქართული მინანქრული ნიმუშების იდენტური ასლები შექმნან, არამედ რაც შეიძლება კრეატიულები იყვნენ და რაღაც ახალი გამოიგონონ. ამას იმიტომ ვამბობ, რომ ქვეყანაში ბევრი სახელოსნოა, რომელიც თავის ხელოვანებს სთხოვს ძველი ტიხრული

მინანქრის ნიმუშების ზუსტი ასლების შექმნას და ძველის დუბლირებით ამაყობს. ასეთი მიდგომა განვითარებას და ქართული მინანქრის ხელოვნების ევოლუციას აფერხებს“.

ქართული მინანქარი საზღვარგარეთ „ბევრი მასტერკლასი ჩავატარეთ და გამოფენა მოვაწყვეთ მსოფლიოს უამრავ ქვეყანაში, მათ შორის ლიტვაში, საფრანგეთში, აშშ-ში, დიდ ბრიტანეთში, ესპანეთში და ა.შ. 2009 წელს დავესწარით მინანქრელების მსოფლიო გილდიის მიერ ორგანიზებულ ბიენალეს „მინანქრის ხელოვნების ახლად დაბადება 21-ე საუკუნეში“. სან ფრანცისკოში, აშშ-ში, თეა გურგენიძემ ხუთი მასტერკლასი ჩაატარა, ხოლო ხათუნა ბაბუნაშვილმა ორი პრეზენტაცია მოაწყო, რაც აუდიტორიას ქართული ტიხრული მინანქრის არამარტო თანამედროვე, არამედ ძველ ტრადიციასა და სპეციფიკას აცნობდა. აღსანიშნავია, რომ საფრანგეთში ვიზიტის დროს, სამი ქართველი ხელოვანის ნამუშევრები ლიმოჟეს მუზეუმმა შეიძინა. ამ გალერეის დაარსებით, ძალიან გვინდოდა მინანქარი საქართველოს სიმბოლოდ გვექცია. მაგალითად, როცა შვეიცარიაში მიდიხარ, თუ საშუალება გაქვს, შვეიცარიულ საათს ყიდულობ. ყველა ქვეყანას აქვს თავისი ბრენდი. ყოველთვის გვინდოდა, მსოფლიოს ქვეყნებში საქართველო მინანქარს წარედგინა. ახლა სრულიად დარწმუნებულმა შემიძლია ვთქვა, რომ ეს საქმე შესრულებულია. ბევრი უცხოელი, რომელიც საქართველოში ნამყოფია, აღარ იყენებს სიტყვას „ემალი“– ისინი მას მინანქარს უწოდებენ. როგორ განვასხვავოთ მაღალი და დაბალი ხარისხის მინანქარი? მიუხედავად იმისა, რომ ძალიან რთულია მაღალი და დაბალი ხარისხის მინანქრის გარჩევა ერთმანეთისგან, თეამ და ხათუნამ რამდენიმე მარტივი რჩევა გაგვიზიარეს: „ცივი მინანქარი, პრაქტიკულად მინანქარიც არ არის – ლაქია. ზედ რომ ფრჩხილით დააკაკუნო, პლასტიკატის ხმას გამოსცემს. ხოლო თუ შუშის ხმა გამოსცა, ეს უკვე ნამდვილი მინანქარია. რაც შეეხება ტიხრებს, თუ ტიხრები წვრილია, ე.ი. ხელნაკეთია. თუ მსხვილია – შესაძლოა გატყუებენ“. რა თქმა უნდა, დაბალი ხარისხის მინანქრის შეძენის თავიდან ასაცილებლად, საუკეთესო გზა მინანქრის არტგალერეა „ორნამენტის“, ან რომელიღაც სხვა, მინანქრის ოფიციალური

მაღაზიის მონახულებაა. არ არის სასურველი ასეთი ნაკეთობის ქუჩაში შეძენა.

მინანქარი უსწორმასწორო ზედაპირზე „ზრდა უდავოა. ჩვენს ბოლო საშობაო გამოფენაზე, მინანქრის მოცულობითი ქანდაკებები წარვადგინეთ. ბევრად რთულია უსწორმასწორო ზედაპირზე მუშაობა. გადავწყვიტეთ, საშობაო ნაძვის ხის ორნამენტებზე მუშაობა დაგვეწყო, რაც აუცილებელი არ არის, რომ სიმეტრიული იყოს. ამიტომაც, ხელოვანებზე დიდი ზეგავლენა არ არის, რომ უსწორმასწორო ზედაპირებზე მუშაობისას თავიდანვე იდეალური გამოუვიდეთ“.

ზაფხულის გამოფენა „2015 წელს, ისევე, როგორც შარშან, ვგეგმავთ ყოველწლიური საზაფხულო გამოფენის – „ყვავილების“ მოწყობას, სადაც მნახველებს საშუალება ექნებათ დაათვალიერონ და შეიძინონ მინანქრის ერთ-ერთი ყველაზე ლამაზი ნამუშევრები. ექსპოზიციის გახსნა ჩვენს გალერეაში მოეწყობა – ერეკლე მეორეს ქუჩაზე. თუმცა, ამის შემდეგ კოლექცია დაიყოფა და დაინტერესებული ადამიანები მათ ნახვას ჩვენს ორივე ადგილას შეძლებენ“.

მინანქრის მუზეუმი ხათუნა ბაბუნაშვილი: „ჩვენ ასევე ვგეგმავთ მინანქრის მუზეუმის გახსნას. ეს ჩვენი ოცნებაა! ძირითადად იმიტომ, რომ მინანქრის საუკეთესო ნიმუშებს მუდმივად უცხოელები ყიდულობენ. გვინდა, ჩვენი საგანძურის ნაწილი საქართველოში დარჩეს, მომავალი თაობებისთვის. ასევე, ძალიან საინტერესო იქნებოდა ქართული მინანქრის განვითარების სრული ხაზის ნახვა – მისი აღორძინებიდან დღევანდელ დღემდე. როცა მუზეუმი გაიხსნება, შესაძლოა ჩვენი ეროვნული საგანძური უცხოურ გამოფენებზეც გავიტანოთ“. თუ საქართველოდან სამახსოვრო სუვენირის წაღება გინდათ, ნუ იყიდით მარტივ, უბრალო სამშვენისს – ხელოვნების ნამდვილი ნიმუში წაიღეთ. ეწვიეთ მინანქრის არტგალერეა „ორნამენტს“ და მოინახულეთ ხელოვანთა მიერ დამზადებული ტიხრული მინანქრის საუკეთესო ნამუშევრები.

60 Everything You Need to Know about Georgian Enamel

ბექა კირტავა

T H R E E I S N OT A C ROW D გააზიარე გემო UMAMI PRESENTS A SPECIAL LUNCH MENU FOR GROUPS FROM 2 TO 20 PERSONS l JAPANESE ROLLS l ASIAN SALADS l UMAMI SIGNATURE HOMEMADE LEMONADE

უმამი წარმოგიდგენთ სადილისთვის შექმნილ მენიუს 2-დან 20 კაცამდე ჯგუფებისთვის l იაპონური როლები l აზიური სალათები l საფირმო სახლის ლიმონათი

34 ¢ + 18% VAT/დღგ DAILY 12 PM - 5 PM • RESERVATIONS ONLY: 2 402 200 ყოველდღიურად 12:00-17:00 • დაჯავშნა აუცილებელია: 2 402 200

Everything You Need to Know about Georgian Enamel

The Ancient History

Tea: “I finished the Glass and Ceramics faculty of the Georgian Academy of Arts. I worked on glass for quite a long time and then started painting. One day I attended an enamel exhibition by Zaza Lodia, after which I went to him and started asking a lot of questions… He asked me to sit down and try to create something using enamel. I spent the whole day there and made a little medallion.

Following that first attempt, in order to truly perceive the technique, I started experimenting with enamel on my own, which lasted for a year, after which I went to my friend, Khatuna, and suggested opening an enamel gallery. I believed that this form of art was so interesting that the facility would undoubtedly turn out to be a success, which it did.”

Khatuna: “Georgian enamel dates back to the VII-VIII centuries, as the earliest example, which has reached us, was arguably crafted during this period. Of course, the medallion [the first example found] is so exquisite that it simply cannot be the very first work of Georgian enamel and it's safe to say that the art of enamelwork emerged in our country much earlier. The XI century can be regarded as the rising period for this form of art and such zenith lasted until the XV century, after which enamel art ceased to exist in Georgia, thus resulting in the loss of the enamelwork technique.

Khatuna: “Three months after opening the gallery we launched our own workshop, as the number of enamel artists was extremely low and so was the number of creations; therefore preventing the general development of this field of art. The exposition seemed practically unchangeable as only a few new items were added to the collection every once in a while. We saw that we had to bring up a new generation of enamel artists, which we did: 95% of the current workshops throughout the country were endorsed by our graduates (“Nabadi”, “Pokani”, “Vejini”, etc.).

Searching through Georgian souvenirs you may often stumble upon some stunning works of enamel, ranging from small pieces of jewelry to rather large knick-knacks and icons. For this country, the aforementioned direction of art is not just some up-to-the-minute trend, as its roots date back to the first millennium, serving as the kernel of the local culture since then. To help you find out more about the past and present of Georgian enamel, we sat down with the Co-Head Managers of the Enamel Art Gallery “Ornament” (Address: #7 King Erekle II Str. & #7 Bambis Rigi Str.), Khatuna Babunashvili and enamel artist Tea Gurgenidze.

Historically, there were two main enamel schools present in our country – Georgian and Byzantine. The main difference between these two directions is that Byzantine cloisonné is perfectly symmetrical and is distinguished by the use of light colors, while more dark and sharply-colored Georgian enamel works tend to be more asymmetrical, however, far more expressive.”

The Revival Khatuna:“The rebirth of Georgian enamel took place in the late XX century, caused by the arousal of interest towards this field. Needless to say, the works of the aforementioned period were mere attempts to recollect the old legacy and any form of evolution is out of the question. Numerous individuals tried to recreate the enamel-making technique, however, this process progressed to no avail, because back in those days, that information was kept secret with most of the enamel artists believing that the art of enamel-making should not be accessible to just anyone.”

The Creation of Enamel Art Gallery and Workshop “Ornament”

62 Everything You Need to Know about Georgian Enamel

SUSHI & SUNSHINE საზაფხულო ტანდემი FOR EVERY 50¢ SPENT PER PERSON IN UMAMI ASIAN RESTAURANT WE PRESENT YOU WITH ONE DAY PASS TO OUR OUTDOOR OASIS POOL CLUB* WHAT ELSE CAN YOU WISH FOR ON A HOT SUMMER DAY?

აზიურ რესტორანში UMAMI 1 სტუმარზე დახარჯულ 50¢ ჩვენგან საჩუქრად - 1 დღიანი საშვი ჩვენს ღია აუზზე OASIS POOL CLUB* მეტს რას ინატრებდით ზაფხულის მზიან დღეს?

Pass valid on the day of issue only / საშვი ძალაშია მხოლოდ გაცემის დღეს

*

As previously mentioned, the technique of enamelwork was kept a secret, thus the opening of the workshop was met with criticism by several enamel artists, stating that we had no right to teach crafting cloisonné to everyone- back in those days a person wouldn’t reveal the technique to his own brother – this was their argument. Of course, we didn’t pay any attention to such claims, because the technique of creating cloisonné enamel can be taught to anyone and it should be no mystery to those interested. Art cannot be taught, technique can and it's up to them how they use the latter to create the first. We also had a project within the framework of which we taught orphan and refugee children for free and provided assistance in the process of the realization of their works.

Before the opening of our workshop, it was practically impossible to get enamel pigments. We struck down this barrier for artists and began importing colors from Limoges and Schauer. Thus, we created a complete system: an artist can learn at our workshop, get all the needed equipment and materials and later sell his/her work in our gallery.

The main demand on our workshop pupils is not that they should create identical copies of ancient Georgian enamel works, but that they should be as creative as possible and give birth to something new. The reason I’m saying this is that there are many workshops in the country which demand that their artists create absolutely identical copies of ancient cloisonné and take pride in the duplication of the old. Such approach hinders the development and evolution of Georgian enamel art.”

Georgian Enamel Abroad Ornament has conducted numerous master classes and exhibitions in many countries across the world, including Lithuania, France, USA, UK, Spain,and more. In 2009 they attended “New Birth of Enamel Art in the XXI century” – a biennale organized by World Guild of Enamellists in San Francisco, Oakland, USA, where Tea Gurgenidze conducted five public master classes and Khatuna Babunashvili delivered two presentations which introduced the audience not only to modern but also to ancient traditions and specifics of Georgian cloisonné art.

Remarkably, during a visit to France, the works of three Georgian artists were purchased by the Limoges Museum.

Khatuna: “By creating this gallery we really wanted to make enamel the symbol of Georgia. For instance, when one goes to Switzerland, if one can afford it, one buys a Swiss watch. Each country has a brand of its own. We always wanted enamel to represent Georgia in countries all over the world and today I can 100% say that this job has been done. Many foreigners who have visited Georgia no longer use the world ‘enamel;’ they refer to it as ‘Minankari’.”

How to Distinguish High Quality and Low Quality Enamel?

Although telling high quality and low quality enamel apart is “extremely hard,” Tea and Khatuna shared some easy tips that might help: “If it is cold enamel, which is practically not enamel but lacquer, once you knock on it with your fingernails, it will give off the sound of a plastic, while it will feel like you’re knocking on glass if it’s real enamel. In terms of cloisonné, if the partition (cloison) is thin, then it has to be handmade, if it’s thick, then you might be dealing with a forgery.” And of course, the best way to avoid low quality enamel is to visit Enamel Art Gallery Ornament or any other official enamel store and not buy it on the streets.

64 Everything You Need to Know about Georgian Enamel

Enamel on Curved Surfaces

Summer Exhibition

Tea: “The growth is undeniable. At our latest Christmas exhibition spacious sculptures of enamelwork were displayed. It is much harder to work on curved surfaces and we decided to start with Christmas tree ornaments, which don’t need to be very symmetrical or meaningful and thus don’t place high pressure on the artists, making them the ideal first step to work on curved surfaces.”

Tea: “In 2015, just like last year, we plan to have the annual summer exhibition entitled ‘Flowers’, where viewers will have a chance to see and purchase some of the most beautiful works of enamel.

The opening of the exposition will take place at our King Erekle Str. location, however, after that the collection will be divided and visitors will be able to see these works at both of our locations.”

Enamel Museum Khatuna: “We also plan to open an enamel museum. This is our dream! Mainly because the best works of enamel are constantly purchased by foreigners and we want to preserve some of our treasure in the country for future generations to see. It would also be very interesting to see the development of Georgian enamel since its rebirth to present day, as a complete line, with your own eyes.When the museum opens we might also bring our national enamel treasure to foreign exhibitions as well.”

If you want to take home a memorable souvenir from Georgia, don’t just take any plain knick-knack; take a true work of art. Visit the Enamel Art Gallery “Ornament” to see the most magnificent cloisonné works by enamel artists par excellence.

By Beqa Kirtava

თუშეთი საქართველოს ტურიზმის ეროვნული ადმინისტრაციის ხელმძღვანელის გიორგი ჩოგოვაძის რეკომენდაციით

www.georgia.travel www.fb.com/GeorgiaAndTravel

66 tusheti

თუშეთში მოგზაურობა თქვენზე დაუვიწყარ შთაბეჭდილებას მოახდენს. როგორც წესი, აქ მოსახვედრი გზა მხოლოდ ივნისის ბოლოდან სექტემბრის დასაწყისამდე არის გახსნილი. თუშეთის ცენტრიდან, ომალოდან მიაღწევთ რეგიონის ერთ-ერთ ულამაზეს სოფელ დართლოს. რთული ბუნებრივი პირობების გამო, აქ რამდენიმე ოჯახი არის შემორჩენილი. თუმცა, სოფელში დარჩენილი მოსახლეობა უამრავ ძველ ისტორიასა და ლეგენდას გაზიარებთ. საოცარი პეიზაჟები, კარგად შემონახული უძველესი კულტურა, , უნიკალური შუა საუკუნეების კოშკები, რომლებიც მთიელ ხალხს დამპყრობლებისგან იცავდნენ... ეს იმ სანახაობათა მოკლე ჩამონათვალია, რომელიც თუშეთში დაგხვდებათ... ასევე, განსაკუთრებული ტრადიციებით გამოირჩევა ადგილობრივი სამზარეულო, ე.წ. „დამბალხაჭო“ და მთის ცივი ლუდი. თუშეთში მოგზაურობა საუკეთესო გზაა მოშორდეთ ქალაქის ხმაურს და განიტვირთოთ. თუშეთი საუკეთესოა საფეხმავლო ლაშქრობებისთვის, ცხენოსნობისთვის და 4x4 ტიპის სათავგადასავლო ტურებისთვის.

გაატარეთ დაუვიწყარი დღეები თუშეთში!

68 tusheti

TUSHETI As Recommended by the Head of the Georgian National Tourism Administration Mr. George Chogovadze

www.georgia.travel www.fb.com/GeorgiaAndTravel

70 tusheti

A trip to Tusheti is one of the most authentic experiences you can get during your stay in Georgia.The road to this mountainous region in the north-east of the country is usually only open from the end of June to early September.You can head to the central village of the region, Omalo, and from there head further up to another awesome settlement, Dartlo. Just a few families live there now due to the severe natural conditions in winter, but those who remain will be able to share with you the numerous legends and stories of old times.

Stunning landscapes; a well-preserved ancient culture which combines Christian and pagan rituals in a unique way; beautiful medieval watchtowers which helped the highlanders protect themselves from invaders; simple and tasty cuisine such as the outstanding dambalkhacho cheese prepared in accordance with old traditions; and fresh local beer. Sounds like a great idea for escaping from city life!

Tusheti is a perfect destination for hiking and trekking, for riding horses and going on 4x4 adventures. Travel there, and experience something really new.

Spend unforgettable days in Tusheti!

72 tusheti

MAKE IT DOUBLE ორჯერ მეტი სიამოვნება DAILY 4 PM – 7 PM ORDER A COCKTAIL AND THE SECOND ONE’S ON US ყოველდღიურად 16:00 – 19:00 შეუკვეთე კოქტეილი და მიიღე მეორე საჩუქრად

RADISSON BLU IVERIA HOTEL Rose Revolution Square I, 0108 Tbilisi, Georgia T: +995 322 402 200 | radissonblu.com/hotel-tbilisi

Radisson Blu Iveria Hotel

Summer must haves

Dior სათვალე - 790 ლარი

YvesSaintLourent სათვალე - 690 ლარი

Weleda ქაცვის ტანის კრემი - 33.50 ლარი

მაღაზია Time, Michael Kors საათი - 598 ლარი LG სმარტფონი - 1699 ლარი 74 Summer must have

Marella ბლუზა - 209 ლარი

პირსახოცი (ბამბა) - 13 ლარიდან

Marella კლაჩი - 419 ლარი

ყურსასმენი - 49 ლარი

Marella შარვალი - 293 ლარი მაღაზია Time, სამაჯური Pandora- 45 ლარიდან

ბეთანია საქართველოს ოქროს ხანის საიდუმლო

76 Betania: Secret of Georgia’s Golden Age

მიუხედავად იმისა, რომ ბეთანიის შუა საუკუნეების მონასტერი თბილისიდან მხოლოდ 16 კილომეტრში მდებარეობს, შესაძლოა იგი საერთოდ ვერ შეამჩნიოთ. ტაძარი მიყუჩებულია ტყით დაფარულ ხეობაში - რთული, ტალახიანი გზის ბოლოს. ამ დამალულ არქიტექტურულ განძს ქართველები განსაკუთრებით იმიტომ აფასებენ, რომ აქ ლეგენდარული, წმინდანად შერაცხული თამარ მეფის ცნობილი პორტრეტია - ისევე, როგორც მის ეპოქაში მოღვაწე ორი წმინდანის გამოსახულება. თბილისიდან ერთდღიანი კომფორტული ტურისთვის, ბეთანია საუკეთესო ადგილია. ბეთანიის აღმოჩენის მცდელობის გამო, აუცილებლად დაჯილდოვდებით მონასტრის მშვიდი და ულამაზესი გარემოთი. სიტყვა ბეთანია (ბიბლიური სოფლის - ბეთანის მიხედვით) ყველა ამაყი ქართველის გულსა და სულს გაათბობს. ქვის ეკლესია, უნიკალური ქართული ჯვარგუმბათოვანი სტრუქტურით, თავისთავადაა არქიტექტურული მარგალიტი და შემკულია ქვაზე ამოკვეთილი დეკორატიული ჩუქურთმებით, აღმოსავლეთის ფანჯრებს გარშემო. ბეთანიის მონასტერი ყველაზე ცნობილია იმით, რომ აქ ინახება საქართველოს ოქროს ხანის ეპოქის მმართველის - თამარ მეფის ერთ-ერთი იმ ხუთ გამოსახულებათაგანი, რომლებიც დღემდეა შემორჩენილი. თამარ მეფე, რომელსაც ეს სახელი დამოუკიდებელი მმართველობისთვის, და არა რომელიღაც მეფის ცოლობისთვის ეწოდა, საქართველოს სათავეში ედგა 1184-დან 1213 წლამდე - ოქროს ხანის პერიოდში, როცა ქვეყანა გაფართოვდა და კულტურულად განვითარდა. იმ დროს შეიქმნა მემკვიდრეობა, რომელმაც საუკუნეებს გაუძლო და ჩვენამდე მოაღწია. სამეფო ოჯახის მონუმენტური პორტრეტი ეკლესიის ჩრდილოეთ კედელზეა მოხატული. ფრესკაზე თამარ მეფე მკვეთრი ლაჟვარდისფერი სამოსითაა გამოსახული და თავს ძვირფასი თვლებით შემკული გვირგვინი უმშვენებს. თამარის გვერდით მისი მამა და ვაჟიშვილი არიან გამოსახულნი. ისტორიკოსები ჯერ კიდევ გაოცებულები არიან ფაქტით, რომ ქართველი მონარქების სხვა ფრესკებისგან განსხვავებით, აქ არ არის შარავანდედი, რომელიც, ხშირად, შუა საუკუნეების ქართულ ხელოვნებაში, ჩვეულებრივი ხალხისგან სამეფო გვარის წარმომადგენლების გამოსარჩევად გამოიყენებოდა. ბეთანიის ეკლესია ამ გამორჩეულ მმართველთან დაკავშირებულ ბევრ თემას აერთიანებს. იგი საქართველოს შუა საუკუნეების ისტორიის მღელვარე პერიოდში დაიბადა. მის ამქვეყნად მოვლენამდე საუკუნის წინ, დავით მეოთხე აღმაშენებლის მიერ გაფართოებული და გაერთიანებული ქართული სამეფო ქაოსს უახლოვდებოდა და სამეფო ტახტისთვის მებრძოლ კანდიდატებს განდეგილი დიდგვაროვნები უჭერდნენ მხარს.

თამარის მამამ - გიორგი მესამემ, თამამი ნაბიჯები გადადგა სამეფო ძალაუფლების შესანარჩუნებლად. მან დააბრმავა და დაასაჭურისა საკუთარი ძმისშვილი, რომელიც მის წინააღმდეგ მოქმედებდა. 1178 წელს, გიორგი მეფემ თავისი ახალგაზრდა ქალიშვილი - თამარი თანამმართველად დაისვა, რომ მოგვიანებით სამეფო ტახტი მისთვის გადაებარებინა. მეფე გიორგის სიკვდილის შემდეგ, თამარი მეორედ აკურთხეს მონარქად - უკვე დამოუკიდებლად. მმართველობის პირველ წლებში, თამარი იძულებული იყო, შეწინააღმდეგებოდა ამბიციურ კათოლიკოს-პატრიარქს, ასევე უკმაყოფილო თავადებს, რომლებსაც თამარის ავტოკრატმა მამამ პრივილეგიები ჩამოართვა. ბეთანია თავიდან ორბელის დინასტიის საგვარეულო ეკლესია იყო. ღვთისმშობლის წინაშე გამოსახური სუმბათ და ლიპარიტ ორბელების ფრესკა ეკლესიის სამხრეთ ნაწილშია. მეთორმეტე საუკუნის გვიან პერიოდში, ორბელის ოჯახს ქონება ჩამოერთვა. სავარაუდოდ, ეს სასჯელი იყო - სამეფო კარის განდგომისთვის. რუსი დიდგვაროვნის ვაჟთან - იური ბოგოლიუბსკისთან (ქართულ წყაროებში მოიხსენიება როგორც „გიორგი რუსი“) წარუმატებელი ქორწინების შემდეგ (ლოთობისა და უღირსი ქცევებისთვის, იური ბოგოლიუბსკი საქართველოდან გააძევეს), თამარი ოსეთის მეფის შთამომავალზე, ბაგრატიონ დავით სოსლანზე დაქორწინდა. ეს ქორწინება ბევრად წარმატებული გამოდგა - თამარს ორი შვილი შეეძინა. დავით სოსლანი სათავეში ედგა ბრძოლას, რომლითაც სამხრეთით საქართველოს საზღვრების გაფართოებას ცდილობდა. 1190-იან წლებში, როცა ბიზანტიის იმპერია სელჩუკთა ზემოქმედებას განიცდიდა, თამარი საქართველოს ხედავდა, როგორც ქრისტიანობის ახალ გარანტორს ხმელთაშუა ზღვის აღმოსავლეთით. იგი

ვარიანტია უფრო მცირე, ერთნავიანი სტრუქტურისა, რომელიც შესაძლოა მეათე საუკუნით თარიღდებოდეს. ეს ტერიტორია ერთ დროს დიდი გალავნით იყო გარშემორტყმული. ახლა კი აქ მხოლოდ გალავნის ნანგრევებია - ტყეში ჩამალული, რომელიც მონასტერს გარს აკრავს. მონასტრის შესასვლელიდან მოჩანს დიდი კოშკის ნარჩენები.

1213 წელს, თამარ მეფის გარდაცვალება დასაწყისი იყო საქართველოს რეგიონული ძალაუფლების დასრულებისა, რომელსაც მომდევნო საუკუნეებში სამეფოს შესუსტება და დანაწევრება მოჰყვა. დამპყრობლებისგან დამალული ბეთანიის მონასტერი საქართველოს ოქროს ხანის მივიწყებულ საიდუმლოდ იქცა. თითქმის ნანგრევებში არსებული ტაძარი, მე-19 საუკუნის ბოლოს აღადგინეს და მონასტრის საძმო თავიდან ჩამოყალიბდა. თუმცა, ქართული ეკლესია კომუნისტური დევნის ობიექტად იქცა 1920-იან და 1930-იან წლებში. შედეგად, ბეთანიის მონასტერიც დაიხურა. მიუხედავად ამისა, საბჭოთა რეჟიმის პერიოდში, ორი გამორჩეული ბერი ბეთანიას სამონასტრო ცხოვრებას უნარჩუნებდა. საბჭოთა კავშირის ხელმძღვანელობამ ეკლესიას „გამორჩეული კულტურული ძეგლის“ სტატუსი მიანიჭა და ორი ბერი - მამა იოანე მაისურაძე და მამა გიორგი მხეიძე, მონასტერში მოღვაწეობას და მის დაცვას განაგრძობდნენ. ისინი ამისთვის სახელმწიფოსგან ანაზღაურებასაც კი იღებდნენ.

დაეხმარა ორ ბიზანტიელ პრინცს - ალექსიოსს და დავით კომნენოსს, რომ შავი ზღვის სანაპიროზე ქრისტიანული ტრაპიზონის იმპერია ჩამოეყალიბებინათ და ფინანსურად დახმარებოდნენ ქართულ მონასტრებს წმინდა მიწაზე, ათონის მთაზე, კვიპროსსა და ბულგარეთში. ლეგენდარული მეფის თანამედროვე არაბი ისტორიკოსის მიხედვით, თამარის სამეფო იმდენად გაძლიერდა, რომ ქართველებმა შეძლეს ბიზანტიის იმპერატორის მცდელობების უკუგდება, როცა ის ნამდვილი ჯვრის უკან გამოსყიდვას აპირებდა. ჯვრისა, რომელიც იერუსალიმის მუსლიმანმა მმართველებმა ჩაიგდეს ხელში. მონეტებზე, რომლებიც თამარის დროს მოიჭრა, არაბულ და ქართულ ენებზე წერია: „მეფეთა მეფე, მესიის თაყვანისმცემელი.“ ბეთანიის გუმბათიანი ეკლესია, ისევე, როგორც მისი სამეფო ფრესკები, ამ პერიოდს ეკუთვნის. ზოგიერთ მკვლევარს მიაჩნია, რომ ამჟამინდელი ეკლესია გაფართოებული

78 Betania: Secret of Georgia’s Golden Age

მონასტრის იზოლაცია იმას ნიშნავდა, რომ ბერებს ყოველდღიური ლოცვის ტრადიცია ჩუმად შეეძლოთ გაეგრძელებინათ. ასევე ატარებდნენ ჯვრისწერას და ნათლობებს მათთვის, ვინც ამას სთხოვდა. ბერები, რომლებიც 1957 და 1960 წელს გარდაიცვალნენ, საქართველოს მართლმადიდებელმა ეკლესიამ 2003 წელს წმინდანებად შერაცხა. წმინდა ბერები ბეთანიის მთავარი ეკლესიის შუაგულში განისვენებენ. ბეთანიამდე მანქანით მისვლა შესაძლებელია. გასამგზავრებლად უმჯობესია 4x4 ტიპის ავტომობილები – თბილისიდან წყნეთის გზით, რომელიც ჭავჭავაძის გამზირის გაგრძელებაა. წყნეთის გავლის შემდეგ, გზად რამდენიმე რესტორანია, მათ შორის - ხისგან აგებული „ზახარ ზახარიჩი“. ყურადღებით იყავით, რომ გზის მარჯვენა მხარეს მონასტრის ნიშანი არ გამოგრჩეთ. შესაძლოა, ნიშანი გახუნებული იყოს. აქედან ტალახიანი დაღმართია. მონასტერი ბოლო მოსახვევამდე არ გამოჩნდება, მაგრამ მოპირდაპირე კლდეზე მიმაგრებული ჯვარი მიგანიშნებთ, რომ ბეთანიასთან ახლოს ხართ.

ჯოზეფ ალექსანდრე სმიტი

LADIES’ NIGHT CLOUDS BAR PRESENTS EVERY THURSDAY 10 PM – 2 AM ბარ-რესტორანი CLOUDS წარმოგიდგენთ ყოველ ხუთშაბათს 22:00 – 02:00 DJ & SAX DJ და საქსოფონი

SIGNATURE COCKTAILS საფირმო კოქტეილები

SPECIAL DISCOUNTS FOR LADIES WEARING HIGH-HEELED SHOES მაღალქუსლიანი ფეხსაცმელით მოსულ ქალბატონებს სპეციალური ფასები

Betania:

Secret of Georgia’s Golden Age Despite lying a mere 16 km from Tbilisi, the medieval monastery of Betania is easy to overlook. Secreted away in a thickly wooded gorge at the end of a difficult dirt road, this hidden architectural treasure is cherished by Georgians for its famous portrait of the legendary sainted King Tamar, as well as two contemporary saints.

A comfortable day-trip from Tbilisi, your efforts to discover Betania will be amply repaid by its spirit of peace, tranquility and remoteness.

The word Betania – named for the biblical village of Bethany – resounds in the heart and soul of every proud Georgian. The Monastery’s stone church – a quintessentially Georgian cross-dome structure – is an architectural gem in its own right, featuring extensive decorative carving around the east-end window niches.

Yet Betania Monastery is most famous for containing one of only five surviving contemporary depictions of Georgia’s Golden Age ruler, King Tamar. Ruling from 1184 until 1213, ‘King’ Tamar – so called because she ruled in her own right and not as the wife of a male king – oversaw an exceptional Golden Age of state expansion and cultural development in Georgia, forming a legacy that has endured throughout the centuries.

The monumental royal ‘family portrait’ in question dominates the North wall of the church, showing King Tamar in a vivid azure robe and bejeweled crown flanked by her father and her son. Historians are still baffled by the fact that, unlike other images of Georgian monarchs, this one does not feature a halo, which was commonly used to distinguish royal figures from ordinary people in medieval Georgian art.

The church at Betania brings together many themes from the life of this extraordinary and unique ruler, who was born during a tumultuous period in Georgia’s medieval history. The enlarged and

80 Betania: Secret of Georgia’s Golden Age

unified Georgian Kingdom, established by King David IV ‘The Builder’ a century before, had descended into near-chaos with rival claimants to the throne supported by rebellious nobles.

Tamar’s father, Giorgi III, had taken bold steps to cement his royal power – even having his own nephew blinded and castrated as punishment for rising against him. Giorgi had his teenage daughter Tamar crowned as co-regnant in 1178 to ensure his line of succession to the throne, and on his death Tamar was crowned a second time as monarch in her own right.

During the first years of her reign, Tamar had to face down an ambitious Catholicos-Patriarch, as well as discontented nobles stripped of their privileges by her autocratic father. The church at Betania was originally the family abbey of the Orbeli dynasty and the images of its benefactors – Sumbat and Liparit Orbeli - standing before the Mother of God can be seen in the church’s south transept.

However, at some point in the late 12th century, the Orbeli family was dispossessed of their properties, presumably as punishment for disloyalty to the crown.

After an unsuccessful marriage to a Russian prince, who was expelled from the Georgian court for alleged drunkenness and sexual indiscretion, Tamar married an Ossetian prince, David Soslan. This union proved to be far more successful, with Tamar bearing two children and Prince David leading a campaign to extend Georgia’s borders southwards. During the 1190s, as the Byzantine Empire crumbled under Seljuq pressure,Tamar came to see Georgia as the new guarantor of Christianity East of the Mediterranean. She assisted two Byzantine princes, Alexios and David Komnenos, in establishing a Christian ‘Empire of Trebizond’ on the Black Sea coast, as well as lavishing funds on Georgian monasteries in the Holy Land, Mount Athos, Cyprus and Bulgaria.

WE WILL ROCK YOU! CLOUDS B AR PRESENTS EVERY WEDNESDAY AND FRIDAY 11 PM – 3 AM ბარ-რესტორანი CLOUDS წარმოგიდგენთ ყოველ ოთხშაბათს და პარასკევს 23:00 – 03:00

LIVE MUSIC SEASIDE BAND ცოცხალი მუსიკა ჯგუფი SEASIDE

A contemporary Arab historian noted that Tamar’s kingdom had become so wealthy that the Georgians were able to outbid the Byzantine Emperor in attempts to buy back the relics of the True Cross, which had been seized by the Muslim rulers of Jerusalem. On coins that Tamar had minted in Arabic and Georgian, she is described as ‘King of kings … Champion of the Messiah’.

During the Soviet period, however, two distinguished monks kept monasticism alive at Betania. The Soviet authorities designated the Church a ‘distinguished cultural monument’ and the two remaining monks – Father John Maisuradze and Father George Mkheidze – continued living at the monastery as its guards, and even received a state salary for doing so.

The domed Church at Betania – as well as its royal frescoes – is believed to date from this period. Some scholars believe that the current church is an expansion of a smaller single-nave structure possibly dating from the 10th century.The territory was once ringed by a large defensive wall, which now lies in ruins in the forests surrounding the monastery, although the remains of a large tower are visible near the monastery entrance.

The monastery’s isolation meant the monks could quietly continue the tradition of daily prayer in the church, performing weddings and baptisms for those who asked.The two fathers, who died in 1957 and 1960, were canonized by the Georgian Orthodox Church in 2003 and their relics now lie in caskets in the middle of the main church.

Betania can be reached by car – 4x4 is best – from Tbilisi via the road to Tskneti, which is a continuation of Chavchavadze Avenue.

After passing Tskneti, there are several restaurants along the road, including the wood-clad Zakhar Zakharichi. Look out for the turn-off for the monastery on the right, which will be marked with a faded sign depicting the church. From here it’s a hairy dirt track descent, but persevere – the monastery won’t be visible until the final turn, but a large cross on the opposite cliff lets you know you’re close.

The death of King Tamar in 1213 signaled the beginning of the end of Georgia’s regional might and power, ushering in centuries of decline and disunity.Although safely hidden from invaders, Betania Monastery became the forgotten secret of Georgia’s Golden Age. Almost in ruins, the monastery was restored in the late 19th Century and the monastic brotherhood re-established itself. However, the resurgent Georgian Church was put down again by Communist persecution in the 1920s and 30s, when Betania was closed as an active monastery.

82 Betania: Secret of Georgia’s Golden Age

By Joseph Alexander Smith

E N J OY YO U R L U N C H დატკბი სადილით l EUROPEAN, GEORGIAN AND ASIAN CUISINE l HOMEMADE ICED-TEA AND LEMONADES l FUNKY MUSIC l THE BEST VIEW IN TOWN l HAPPY FACES

l ევროპული, ქართული და აზიური სამზარეულო l საფირმო ცივი ჩაი და ლიმონათები l მხიარული მუსიკა l საუკეთესო ხედი l ბედნიერი სახეები

RADISSON BLU IVERIA HOTEL Rose Revolution Square I, 0108 Tbilisi, Georgia T: +995 322 402 200 | radissonblu.com/hotel-tbilisi

Radisson Blu Iveria Hotel

ქართული მოდის ელჩი ყაზახეთში ქართული მოდა ბოლო წლებში სისტემატიურად ვითარდება. უკვე საკმაოდ ბევრ მაღაზიაში შეგიძლიათ ქართველ დიზაინერთა ნაწარმის შეძენა. ბევრს გაუმართლა და საზღვარგარეთაც გაიტანა საკუთარი კოლექციები. ერთერთი ქვეყანა, სადაც ქართულ სამოსს აქტიურად მოიხმარენ, ყაზახეთია. ეს გზა კი წელიწადზე ნახევრის წინ გაიკვალა. პირველი ყაზახი ბაიერი ქართველ დიზაინერებს სწორედ ამდენი ხნის წინ გამოუჩნდათ - ვერონიკა კოსდაულეტოვა გახლავთ ადამიანი, რომელმაც ქართული მოდა ყაზახეთში წარადგინა და მოდის მიმდევრები ჩვენი დიზაინერების უნიკალურობაში დაარწმუნა.

ქართველი დიზაინერების შემოქმედებას გავეცანი. მთელი არდადეგები ქართული ბრენდების დათვალიერებასა და შესწავლას მოვუნდი. არცერთი სეზონური პრეზენტაცია არ გამომიტოვებია. ისე მოხდა, რომ ქალაქის მაშინდელი მერი და თქვენი ყოფილი პრეზიდენტი გავიცანი. ეს იყო „ბოლო წვეთი“ და მივიღე გადაწყვეტილება, რომლის ერთგული დღემდე ვრჩები - ყაზახეთში ქართული მოდის პროპაგანდა და ქართველი დიზაინერების სამოსის გატანა ჩემი ქვეყნის ბაზარზე.

როგორ დაიწყო ყველაფერი?

ქართველი დიზაინერები, შემიძლია ვთქვა, რომ განუმეორებლები არიან. ძალიან გამიჭირდება რომელიღაცის ამორჩევა. ჩემს გარდერობში ქართული ბრენდები მრავლად „ბინადრობენ“. მიყვარს სხვადასხვა კოლექციების სამოსის ერთმანეთთან შერევა - ეს ყველაფერი არაჩვეულებრივ სტილს ქმნის. ამ ეტაპზე განსაკუთრებულად მხიბლავს ტატუნა ნიკოლაიშვილის, თამუნა ინგოროყვას, თეონა გარდაფხაძისა და ლაკო ბუკიას ნამუშევრები. ამას თავისი ახსნა აქვს - ხარისხი, შემოქმედებითობა, მკვეთრი

საქართველო ორი წლის წინ გავიცანი. ოჯახთან ერთად, დასასვენებლად ჩამოვედი. შეიძლება ვთქვა, რომ ეს შვებულება „საბედისწერო“ აღმოჩნდა - საქართველო შემიყვარდა. ამ უმშვენიერესმა ქვეყანამ საოცრად მიმიზიდა და მომხიბლა. „საბედისწერო“ ზაფხული საქმიანობაზეც აისახა და ბათუმში

84 Georgia’s Fashion Ambassador to Kazakhstan

ქართველი დიზაინერებიდან რომელს გამოარჩევდით?

ხაზები, კომფორტული ქსოვილი, არაჩვეულებრივი თარგი და დიზაინი ერთადაა თავმოყრილი. თქვენი შეხედულებით, ქართულ მოდას რაიმე სახასიათო განსხვავებულობა ხომ არ აქვს? უპირველესად, ქართული მოდის დამახასიათებელი მისი თავშეკავებული სტილია. გოთიკური ტონები, სილუეტი - სამოსს არ ახასიათებს, თუ შეიძლება ასე ითქვას, ქარაფშუტობა. ამ შემთხვევაში, კარგადაა შერწყმული აღმოსავლეთი და დასავლეთი. რამდენი ხანია, რაც თქვენი ბიზნესით ხართ დაკავებული? როგორი რისკებია და ბიზნესი როგორ ვითარდება? საყვარელი საქმიანობით უკვე წელიწადნახევარია დაკავებული ვარ. 2013 წელს, ასტანას საზოგადოებას უმსხვილესი სავაჭრო ცენტრის -„სარიარკას“ ბრენდით, Merali designers showroom გავაცანი. შოურუმში 12 ქართველი დიზაინერი იყო წარდგენილი. ბიზნესი ნაბიჯ-ნაბიჯ ვითარდება. ის წელი განსაკუთრებულად დატვირთული და რთული იყო - ძალიან დიდი ძალისხმევა დაგვჭირდა ქართული ბრენდების პოპულარიზაციისთვის ყაზახურ ბაზარზე. ახლა უკვე ყველა ხედავს მაშინდელი შრომის შედეგს - დღეს მოდის მიმდევარი ყაზახი ქალები ძალიან არიან დაინტერესებული ქართველი დიზაინერებით. გამოჩნდნენ სხვა ბაიერებიც, რომლებმაც ქართული მოდა ყაზახეთში გაიტანეს. ისინი სწორედ იმ ბრენდებით დაინტერესდნენ, რომლებიც მე თავდაპირველად წარვადგინე. ვფიქრობ, ეს პირდაპირი აღიარებაა ჩემი სწორად ჩატარებული სამუშაოების. როდესაც შენ გბაძავენ და იგივეს გაკეთება სურთ, რითაც დაკავებული ხარ, მაშასადამე სწორ გზას ადგახარ და ამიტომაც მოგყვებიან ფეხდაფეხ. რაც შეეხება პრობლემებს, საკმაოდ მასშტაბურია. ჩვენს ორ ქვეყანას შორის არ არსებობს ხელსაყრელი საბაჟო თანამშრომლობა. ეს, თავისთავად, ართულებს სავაჭრო ურთიერთობების სწორ განვითარებას. რისკებს რაც შეეხება, მთავარი რისკი დროა. ქართული მოდა არაჩვეულებრივია და მომხმარებელს ძალიან მცირე პერიოდი სჭირდება ქართველი დიზაინერების კრეატიული ჩანაფიქრების გასაგებად. ზოგჯერ, კოლექციის 70% შესაძლოა რამდენიმე თვე არ გაიყიდოს, მაგრამ უეცრად საოცარი ბუმი დაიწყოს და არცერთი მოდელი აღარ დარჩეს მაღაზიაში. ბაიერები და დიზაინერები ვალდებულნი ვართ, ამგვარ მომენტებს ანგარიში გავუწიოთ და მოთმინება ვიქონიოთ. ყაზახეთისთვის უცნობ დიზაინერთა შოურუმის გახსნა ჩემი

მხრიდან ძალიან სარისკო ნაბიჯი იყო, თუმცა ყოველთვის მჯეროდა წარმატების და წინ მივდიოდი. მაშინ ასტანაში არავინ იცოდა ქართული მოდის შესახებ და გავრისკე 100%-იანი ინვესტირება განვახორციელე და ყაზახეთის დედაქალაქში გზა გავუკვალე წამყვან ქართველ დიზაინერებს. ძალიან დიდი ძალისხმევა და ფინანსები დამჭირდა წარმატების მისაღწევად. თქვენს ქვეყანაში როგორ ვითარდება მოდა? გვიამბეთ ყაზახ დიზაინერებზე და გაგვაცანით პირადი არჩევანი როგორი სტილი მოგწონთ. რომელია თქვენი საყვარელი ბრენდები და რატომ არჩევთ მათ? ჩემს ქვეყანაში მოდის ინდუსტრია ნელა ვითარდება. ვფიქრობ, ეს ხალხის მენტალიტეტის გამოა. მართალია, უკვე ბევრი ახალგაზრდა დიზაინერი გამოჩნდა, რომლებმაც განათლება საზღვარგარეთ მიიღეს, მაგრამ ჯერჯერობით ყველამ ვერ დაიმსახურა მომხმარებლის ყურადღება. ძალიან მომწონს Alima-ს და Pentatonica-ს დიზაინერების ნამუშევრები. ძალიან ცოტა ყაზახ დიზაინერს აქვს საკუთარი ხელწერა. მოდა ხელოვნებაა, მუდმივი მუშაობა სჭირდება. წინააღმდეგ შემთხვევაში, დიზაინერული სამუშაო კი არა, მკერავის საქმის შესრულება გამოვა. უპირველესად, ყურადღებას კომფორტულ და მოხერხებულ სამოსს ვაქცევ. მიყვარს ექსპერიმენტები, სტილში სხვადასხვა მიმართულებების სამოსს ვიყენებ, საერთოდ არ მჩვევია, „ჩავიციკლო“ კონკრეტული ბრენდის სამოსზე. ტატუნა ნიკოლაიშვილი, ჩემი აზრით, ერთ-ერთი ყველაზე ნიჭიერი ქართველი დიზაინერია. მუდმივად შემოქმედებით ძიებაშია, იყენებს მაღალი ხარისხის ნაჭრებს, ახასიათებს ცოცხალი ფერთა გამა და სახასიათო ხელწერა. ძალიან მომწონს მოდის სახლები - Materièl და Kikala. ფავორიტთა სიაშია Teyó, თამუნა ინგოროყვა, გიორგი შაღაშვილი - მათი სამოსი კრეატიული, კომფორტული და ხარისხიანია. თითოეული ახალი ქართული ბრენდი ყაზახეთისთვის ექსპერიმენტია. წელიწადნახევრის მანძილზე, მუდმივი ექსპერიმენტების პროცესში ვართ და ვცდილობთ, ჩვენს ქალბატონებს ქართული მოდის შესახებ ვუამბოთ. გარკვეულ პერიოდში ჩანს, რომელ ბრენდზეა მოთხოვნა და რომელზე - არა. ძალიან დიდი სურვილი მაქვს, ჩვენს საზოგადოებას მეტი დიზაინერი გავაცნო. ჩემს ჯგუფთან ერთად, მუდმივად ვმუშაობ საინტერესო პროექტებზე, რომლებსაც დიზაინერებთან ერთად განვახორციელებთ. აქტიური ადამიანი გახლავართ და ყოველ ახალ დღეს შევხარი. მომავალ წარმატებებშიც დარწმუნებული ვარ.

მაიკო წერეთელი

Georgia’s Fashion Ambassador to Kazakhstan

Georgian fashion has been developing gradually over recent years with quite a number of shops now offering products by Georgian designers, some of whom have been lucky to sell their collections abroad. One of the countries where Georgian clothes are popular is Kazakhstan. It all started a year and a half ago when the first Kazakh buyer Veronika Kosdauletova became interested in the work of Georgian designers. She was the first to present Georgian fashion to the Kazakh market and to convince the local fashion followers of the uniqueness of Georgian design.

How did it all start?

I became familiar with Georgia two years ago, when I first visited the country with my family. My vacation can be regarded as crucial as I fell in love with Georgia.This wonderful country captivated and fascinated me.

That decisive summer became reflected in my work as I became familiar with the works of Georgian designers in Batumi. I spent my holidays getting to know Georgian brands and I didn’t miss any seasonal presentations that took place in that period. I also met the mayor and former president of your country, which was the last drop that triggered my decision, to stay loyal to promoting

86 Georgia’s Fashion Ambassador to Kazakhstan

Georgian fashion and selling clothes by Georgian designers in the Kazakhstan market.

Which Georgian designers would you distinguish?

I can say that Georgian designers are unique. They can create up to six collections per year. It's hard for me to choose any one of them.Today my wardrobe is full of Georgian brands. I love matching clothes from various collections as this creates an amazing style.

At this point I am especially fond of works by Tatuna Nikolaishvili, Tamuna Ingorokva,Teona Gardapkhadze and Lako Bukia.And there’s a reason, as the works of these designers make a unique combination of quality, creativity, sharp lines, comfortable textiles, remarkable templates and wonderful design.

In your opinion, does Georgian fashion have a distinct characterizing feature?

First of all Georgian fashion is characterized by restrained style, gothic tones and silhouette - clothes are not characterized by so called frivolity. We get a balanced mixture of East and West.

How long have you been in this business? Is it developing?

What are the risks?

It’s been a year and a half since my passion turned into business.

In 2013 I opened the ‘Merali Designers Showroom’ in one of the biggest shopping centers in Astana ‘Sary Arka’, where 12 Georgian designers were presented to the public.

The business is gradually developing.That year was especially loaded and we have been working really hard on promoting Georgian brands in the Kazakhstan market. Although a lot of designers had already been showing their works at the KFW (Kazakhstan Fashion Week) for a couple of seasons, for some reason, our buyers couldn’t fix on purchasing their collections. For example, ‘Avtandil’ was presented in the KFW a while back yet I am the only seller of this brand in Kazakhstan. Overall, I am proud to own the show room ‘Mereli’, which is one of its kind in the Central Asia Minor and which sells solely Georgian designers.Today, the results of my efforts are obvious, as fashion following Kazakh women are very interested in the works of Georgian designers. Other buyers who brought Georgian fashion to Kazakhstan have also emerged. It is noteworthy that they became interested in the same brands that I presented to Kazakhstan a year ago; which can be regarded as recognition of my work.When others copy your work and want to do the same as you do, it means you are on the right track and that’s why your path is followed.

The business is encountering complex problems, though. Georgia and Kazakhstan do not have favorable customs cooperation, which of course hinders the development of trade relations between the two countries. The risks? The main risk we face is time. Georgian fashion is remarkable and very little time is needed for the customers to understand the creative ideas of Georgian designers. At times, 70% of a collection might take as much as a couple of months to sell, although a sudden boom might sell all the clothes in less than a month. Buyers, as well as designers, are obliged to take these circumstances into account and be patient.

Opening a show-room of unknown designers in Kazakhstan meant taking a great risk. Nevertheless, I always believed in success and so I moved forward towards my goal. When nobody was aware of Georgian fashion, I made a 100% investment by myself and opened a new market to the leading Georgian designers in the capital of Kazakhstan. A huge effort and a lot of money preceded my success.

How does fashion develop in your country? Tell us about Kazakh designers and about your personal preferences.

What style do you prefer? Which brands are your favorite and why?

In Kazakhstan the fashion industry is developing at a slow pace, due to the mentality of our people. Although a lot of young designers with European education have emerged recently, not all have received interest from local customers. I like the work of designers Alima and Pentatonica. Only a few Kazakh designers have a unique signature.

Fashion is art; it needs constant effort, or else it will turn into simple tailor work rather than that of a real designer.

First of all I pay attention to comfortable and convenient clothing. I like experimenting and therefore I use various styles of clothing in a look, and I never concentrate on a single brand. In my opinion,Tatuna Nikolaishvili is one of the most talented Georgian designers. She is always into creative work and development, she uses high quality fabric and her work is characterized with lively colors and a distinct signature. I am fond of fashion houses Materièl and Kikala. Teyó, Tamuna Ingorokva and George Shaghashvili are among my favorites as well, as their clothes are creative, comfortable and of high quality.

Each new Georgian brand is an experiment for the Kazakh market.

The passing year and a half has been a continual experiment for us.

We have been actively trying to promote Georgian fashion to our women. After a while it becomes obvious that some brands become more popular than others. I would like to promote more Georgian designers to our customers, therefore my team and I constantly work on interesting new projects which are carried out together with Georgian designers. I’m an active person who looks forward to every day and who believes in future successes.

By Maiko Tsereteli

შატო მუხრანის ლეგენდა ევროპაში მოგზაურობისას ალბათ ხშირად დამტკბარხართ უძველესი, დიდებული სასახლეებით. ისტორიული სასახლე, ჩვენი წარსულის გამო, საქართველოში დიდ იშვიათობას წარმოადგენს. თბილისიდან 20 წუთის სავალზე, მცხეთასთან ძალიან ახლოს, მუხრანბატონთა ძველ სასახლეს რეკონსტრუქცია ჩაუტარდა. „თბილისიდან 40 ვერსზედ, სოფელს მუხრანთან, დიდი სასახლე დგას. სრულიად ვერ წარმოიდგენ თავს, რომ საქართველოში ხარ, არამედ საფრანგეთის ანუ ინგლისის

88 The legend of ChÂteau Mukhrani

სოფელში… ვისაც ამგვარი სასახლე არ უნახავს სამზღვრის გარეთ, ის მხოლოდ მაშინ წარმოიდგენს ამის სიდიადეს და სიმშვენიერეს, როდესაც ბავშვობაში მოგონილ ზღაპრებს მოიგონებს“. ეს ნაწყვეტი გაზეთ „ცნობის ფურცელში“ გამოქვეყნებული სტატიიდანაა. იგი მუხრანში მდებარე ბაგრატიონთა სასახლეს ეხება, რომელიც ივანე მუხრანბატონსა და მის მეუღლე ნინო დადიანს, 1875-1888 წლებში, ფრანგი არქიტექტორების დახმარებით აუგიათ. ფრანგ

სასახლისა და მისი მეპატრონის პომპეზურობას კიდევ უფრო უთქვამდა სახელს იქაური საუცხოო ღვინო. ივანე მუხრანბატონმა პირველმა დაამტკიცა, რომ ქართულ ღვინოს მსოფლიოში აღიარებულ ღვინის სახეობებს შორის, ღირსეული კუთვნილი ადგილი უჭირავს. ადგილობრივი ყურძნის ჯიშებისა და ევროპული ტექნოლოგიის შერწყმით, მან უმაღლესი ხარისხის ღვინის სახეობები დაამზადა, რამაც ექსპერტთა უმკაცრესი მოთხოვნები და ღვინის მოყვარულთა დახვეწილი გემოვნება დააკმაყოფილა. მოდის, გემოსა და ტრადიციების ფუძემდებელი - მუხრანის ღვინის სახეობები საერთაშორისო გამოფენებზე მრავალი პრიზით დაჯილდოვდა. ამ ღვინით უმასპინძლდებოდნენ პეტერბურგში იმპერატორის ყველაზე საპატიო სტუმრებს. ამ ღვინის შემოსავლით მიღებული თანხით, წვლილი შეჰქონდათ ქართული უნივერსიტეტისა და რკინიგზის შენებაში, სვეტიცხოვლის რესტავრაციაში, სკოლების, პრესისა და თეატრის დაფინანსებაში. მას შემდეგ დიდმა ხანმა განვლო. დროისა თუ ადამიანთა ბოროტების გამო, სასახლე და მისი აყვავებული შემოგარენი განადგურდა. 2002 წლიდან დაიწყო თითქმის დანგრეული სასახლისა და მეურნეობის აღორძინება. ასეთი მდიდარი ისტორიის მქონე ადგილი, დღეს აღდგენილი და გალამაზებულია. უამრავმა ქართველმა და უცხოელმა სტუმარმა ისევ გააცოცხლა მიძინებული ცხოვრება. პირადი გამოცდილებიდან გეუბნებით, რომ უკეთესი ადგილი კორპორაციული საღამოებისთვის, ქორწილებისა და დაბადების დღეებისთვის არ არსებობს. აქ მართლაც მეფური გარემო სუფევს. აქაური სერვისი, სამზარეულო და ღვინის ტურები კი, ნამდვილი მისწრებაა. აღდგენილი სიცოცხლის უპირველეს ნიშანსვეტად იქცა „შატო მუხრანის“ ღვინის სახეობები, რომლებმაც საკუთარი ხარისხით მუხრანბატონის ტრადიციები გაიმეორა. სპეციალისტების მიერ, იგი უმაღლესი სტანდარტის, პრემიალურ სასმელადაა აღიარებული, რაც საერთაშორისო გამოფენებსა და კონკურსებზე მიღებულმა მაღალმა ჯილდოებმაც გაამყარა და დაადასტურა. სპეციალისტებს ასევე სასახლის წინ საუცხოო ბაღი და ვენახები გაუშენებიათ. სასახლე იმთავითვე იქცა ქართული კულტურული ელიტის შეკრების უსაყვარლეს ადგილად. ივანე მუხრანბატონი ხშირად მასპინძლობდა ისეთ ცნობილ საზოგადო მოღვაწეებს, მწერლებსა და პოეტებს, როგორებიც გახლდნენ ილია ჭავჭავაძე, აკაკი წერეთელი, არტურ ლაისტი, პლატონ იოსელიანი, გიგო გაბაშვილი და სხვები.

აქ, ბაგრატიონთა ისტორიის ლაბირინთებში, ფეხის ყოველ ნაბიჯზე, უკვე აღდგენილ სამეფო ეზოსა და ღვინის სარდაფებში, დაუვიწყარი შთაბეჭდილებებია ჩასაფრებული. ხელოვნების რანგში აყვანილი სამზარეულო, ღვინის ტურები თუ სხვა სერვისი, ნებისმიერ ღონისძიებას დაუვიწყარ ზეიმად აქცევს. ამ ზეიმის მონაწილე კი, შესაძლოა გახდეს ყველა, ვისაც უყვარს წარსული და თანამედროვეობა, ვინც იცის სილამაზისა და რომანტიკულობის ფასი.

The legend of ChÂteau Mukhrani We can guess that more than once you have been amazed by the magnificence of ancient castles whilst visiting Europe.Yet due to our past, full of battles and wars, a historical castle is a rarity in Georgia.

Nevertheless, on a 20-minute drive from Tbilisi, near Mtskheta, the recently reconstructed old castle of Mukhranbatoni can be found.

“Seven yards away from Tbilisi, a big castle stands near the village Mukhrani. One cannot imagine being in Georgia, but would rather think of a village in France or England... He who has never seen a palace like this abroad can only imagine its greatness and splendor when remembering the fairytales of their childhood fantasies.”

This excerpt is from an article published in the newspaper Tsnobis Purtseli (Fact Sheet). It describes the Baghrationi Palace situated in Mukhrani, which was built by Ivane Mukhranbatoni and his spouse

90 The legend of ChÂteau Mukhrani

Nino Dadiani in 1875-1888s, with the help of French architects.

French specialists then laid out remarkable gardens and vineyards in the front courtyard.

The palace immediately turned into the favorite gathering place for Georgian cultural elite. Ivane Mukhranbatoni often hosted such prominent public figures, writers and poets, as Ilia Chavchavadze, Akaki Tsereteli, Arthur Leist, Platon Ioseliani, and Gigo Gabashvili.

The splendor of the and its owner became even more well-known for its outstanding wines. Ivane Mukhranbatoni was the first to prove that Georgian wine deserved its rightful place among the world’s most recognized wines. By combining local grape varieties with European technology, he produced the highest quality wines, which satisfied the stringiest requirements of experts and pleased even the most sophisticated tastes of wine lovers.

Having received numerous awards at various international exhibitions, Mukhrani wines became iconic; suggesting fashion, taste and traditions at that time. Most prominent guests of the Emperor in St. Petersburg were treated especially with these wines. The empire was proud of this wine as it held leading positions at notable exhibitions around the world.

Construction of the Georgian university and railway was financed from the revenue received from sales of Mukhrani wines; schools, press and theatre were supported, and the Svetitskhoveli Cathedral restoration was funded.

A lot of time has passed.The effects of human evil and time worked to destroy the palace and its flowering surroundings. Yet in 2002, restoration of this nearly ruined palace and the revival of its agriculture began.

This historical palace is today fully restored and beautified. Numerous Georgian and foreign guests have given a new breath to its dormant life. Based on my personal experience, I can say that there is no better place for corporate events, weddings and birthdays. Indeed, a royal atmosphere reigns in the palace.The service, cuisine and wine tours are also true benefits.

Ch창teau Mukhrani wines, which reiterate the quality of Mukhranbatoni traditions, can be regarded as a landmark of the restored life of this castle.These wines have been recognized as highest quality, premium drinks by specialists and this impression has been confirmed and strengthened by notable awards received at various international exhibitions and competitions.

Here, in the labyrinths of Bagrationi history, unforgettable impressions await you at every corner of the restored royal garden and wine cellars. Cuisine, wine tours and other services can be regarded as art and can turn any event into an unforgettable celebration. And anyone who loves the past and the contemporary; who knows the value of beauty and romanticism, can become part of this amazing celebration.

საქართველო ლიტერატურაში „ფრანკფურტის წიგნის ბაზრობაზე საპატიო სტუმრის სტატუსი მხოლოდ იმის შესაძლებლობა კი არ არის, რომ ნამუშევრები გამოვიტანოთ და ლიტერატურის პროფილი გავაფართოვოთ, არამედ ქართული ლიტერატურა უფრო მეტ ხალხს გავაცნოთ და წარვადგინოთ კულტურული და ინტელექტუალური რესურსები, რომლებიც ისტორიის მანძილზე დაგვიგროვდა“

2010 წელს, საქართველოს კულტურისა და ძეგლთა დაცვის სამინისტრომ ფრანკფურტის წიგნის ბაზრობის ორგანიზატორებთან მოლაპარაკებები დაიწყო, რომ 2018 წელს საქართველოს საპატიო სტუმრის სტატუსი ჰქონოდა. გასულ წელს ხელი მოეწერა შეთანხმებას. ჩვენ ვესაუბრეთ ქართული წიგნის ეროვნული ცენტრის ხელმძღვანელს - მედეა მეტრეველს, რომ გაგვეგო, რა გამოწვევების წინაშე დგას ამ საკითხის დაგეგმვაზე მომუშავე კომიტეტი ევროპის მომავალი ლიტერატურული და კულტურული ღონისძიებისთვის ქვეყნის მომზადების პროცესში. როდის ჩამოყალიბდა ქართული წიგნის ეროვნული ცენტრი? გასულ წელს, კონტრაქტზე ხელმოწერის შემდეგ, ქართული წიგნის ეროვნული ცენტრი კულტურის სამინისტროსგან დამოუკიდებელ, ცალკე ორგანიზაციულ ერთეულად ჩამოყალიბდა. ჯერ კიდევ სამინისტროს ხელმძღვანელობისა და მხარდაჭერის პირობებში, ქართული წიგნის ეროვნული ცენტრის შექმნა, ქართული ლიტერატურის ხელშეწყობისა და პოპულარიზაციისთვის, პროექტებისა და ღონისძიებების მეტ მოქნილობას ნიშნავს. ორი სიტყვით, ფრანკფურტის წიგნის ბაზრობის შესახებ? ფრანკფურტის წიგნის ბაზრობა ერთწლიანი შესაძლებლობაა სტუმარი ქვეყნისთვის, რომ საკუთარი თავის პოპულარიზაცია განახორციელოს არა მხოლოდ ლიტერატურული, არამედ კულტურული თვალსაზრისით. მარტი-აპრილიდან დაწყებული, დეკემბრის დასაწყისამდე, საპატიო სტუმარ ქვეყანას შეუძლია მოაწყოს სამუზეუმო და ხელოვნების გამოფენები, კონცერტები, კინოჩვენებები... თანაც, არა მხოლოდ ფრანკფურტში, არამედ მთელს გერმანიაში. ჩვენ კარგ პროგრამას მოვამზადებთ საქართველოს ეროვნულ კინოცენტრთან, ლიტერატურის მუზეუმთან, ეროვნულ მუზეუმთან, ქართული მუსიკის სხვადასხვა ანსამბლთან და ხელოვნების სფეროს მუშაკებთან, მათ შორის - მწერლებთან ერთად. ფრანკფურტის წიგნის ბაზრობის მთავარი აქცენტი, რა თქმა უნდა, ლიტერატურაა, მაგრამ სხვა ღონისძიებებსაც დიდი მხარდაჭერა აქვს იმისთვის, რომ საპატიო სტუმარი ქვეყანა უფრო კარგად წარმოჩინდეს. რა ნაბიჯებს დგამთ ახლა, ღონისძიებამდე სამი წლით ადრე, პრეზენტაციისთვის?

92 Georgia in Literature

მომზადება, როგორც წესი, ორ წელზე ადრე არ იწყება, თუმცა ჩვენ ძალიან წინ ვიხედებით და ვფიქრობთ, რომ სწორი მიმართულებით მივდივართ. კოორდინაციასა და მენეჯმენტზე ბევრია დამოკიდებული და უამრავი პარტნიორია საჭირო, რომ ყველაფერი მომზადდეს. ამჟამად, რამდენიმე მიმართულებით ვმუშაობთ. ახლახან დავაარსეთ ოფიციალური საორგანიზაციო კომიტეტი, რომელსაც კულტურის მინისტრი უდგას სათავეში და შესაბამისი სფეროს12 საკვანძო ადამიანისგან შედგება. ვცდილობთ, ჩვენი ექსპონატებით გერმანიის მუზეუმების დირექტორები დავაინტერესოთ. საამისოდ ვაპირებთ, ნოემბერში შევხვდეთ სხვადასხვა მუზეუმისა და სახელოვნებო სივრცის დირექტორებს. გარდა ამისა, ახლახან ჩავატარეთ ძალიან წარმატებული ლიტერატურული ფორუმი, რომელშიც გერმანელი და ბრიტანელი სტუმრები მონაწილეობდნენ – ისინი, რომლებიც ლიტერატურის სფეროში არიან ჩართული: გამომცემლები, აგენტები, ჟურნალისტები და წიგნის კრიტიკოსები. ლიტერატურულ ფორუმზე იდეების გაცვლა და საქართველოს პროგრამის წინასწარი წარდგენა მოხდა. კულტურის სფეროში საუკეთესო გერმანელი ჟურნალისტების მოწვევა უმნიშვნელოვანესი ნაბიჯია ქართული კულტურის პოპულარიზაციისთვის, 2018 წლის წიგნის ბაზრობის მოსამზადებელ ეტაპზე. რა როლს ასრულებენ ქართველი გამომცემლები ფრანკფურტის წიგნის ბაზრობისთვის მომზადების პროცესში?

2018 წლის პროექტისთვის ძალიან მნიშვნელოვანია ძლიერი ადგილობრივი საგამომცემლო სექტორის ქონა. გამომცემლები ყველაფერს აკეთებენ იმისთვის, რომ საკუთარი პროფილი გაზარდონ საზღვარგარეთ და ქართული წიგნების მიმართ ინტერესი გააღვივონ. ქართული წიგნის ეროვნული ცენტრი მხარს უჭერს საქართველოს ერთობლივ სტენდს წიგნების სხვადასხვა ბაზრობაზე (ლაიფციგში, ლონდონში, ფრანკფურტსა და ბოლონიაში). ჩემი აზრით, მათ უნდა მოძებნონ ახალი, ნიჭიერი ავტორები და შესთავაზონ თანამედროვე, მაღალი დონის ლიტერატურა არა მხოლოდ ქართველ, არამედ უცხოელ მკითხველს. და წიგნები? გაქვთ საკმარისი წიგნები იმისთვის, რომ საქართველოს მდიდარი კულტურა სრულად წარმოჩინდეს?

ჩვენი მთავარი მიზანი, წლიდან წლამდე, თარგმანების გაზრდაა – ამჟამად ოპტიმისტურ მონაცემებს ვფლობთ. ყველაზე დიდი გამოწვევა ჩვენთვის კარგი მთარგმნელების პოვნაა. გვაქვს რამდენიმე ტრენინგსქემა, გოეთეს ინსტიტუტისა და ბრიტანეთის საბჭოს თანაორგანიზებით, ლიტერატურული მთარგმნელების გასაწვრთნელად. ჩვენი მიზანი ბევრი ნათარგმნი წიგნის ქონა კი არ არის, არამედ მაღალი ხარისხის თარგმანების დაგროვებაა 2018 წლამდე. რაოდენობა შეზღუდული არ არის. შეიძლება ორმოციც საკმარისი იყოს, ან ასი, რადგან ბაზრობებს ყოველთვის მოჰყვება შეკვეთები. მაგრამ ის, რაც უკვე ნათარგმნი იქნება, ძალიან მაღალი ხარისხის უნდა იყოს. იდეალურ შემთხვევაში, იმედი გვაქვს, რომ 100-150 გერმანულენოვან წიგნს მოვამზადებთ – მხატვრულ და არამხატვრულ ლიტერატურას, პოეზიას, ხელოვნებას, სამეცნიერო ნაშრომებს; ყველა ჟანრი ითვლება. ქართული ლიტერატურის მიმართ ინტერესი ბაზრობამდე ორი წლით ადრე გაიღვიძებს. ჩვენ უკვე შევუთანხმდით ბევრ გერმანელ გამომცემელს, რომლებსაც სურთ ერთი ან ორი წიგნის დაბეჭდვა, მაგრამ არა 2017-2018 წლამდე, როცა მომხმარებელთა ფოკუსი საქართველოსკენ გადმოინაცვლებს. ეს ლოგიკურია. თუმცა, უბრალოდ თარგმნა საკმარისი არ არის: უნდა დავეხმაროთ გამომცემლებს ჩვენი ლიტერატურის პოპულარიზაციაში – მოვაწყოთ წიგნების კითხვა და შეხვედრები მკითხველთან, ავტორებთან. ეს ძალიან მნიშვნელოვანია გერმანიაში. მოგვიყევით მეტი თქვენი თარგმანების პროგრამაზე. ქართული წიგნის ეროვნული ცენტრის თარგმანების პროგრამა შექმნილია უცხოელი და ადგილობრივი გამომცემლობებისთვის, რომლებსაც სურთ ქართული და უცხოური ლიტერატურის თარგმნა და დაბეჭდვა: • ქართული ლიტერატურის თარგმანი • უცხოური ლიტერატურის ქართული თარგმანი • თარგმანის სანიმუშო პროგრამა 2010 წლის შემდეგ, ქართველი და უცხოელი ავტორების რამდენიმე თარგმანი და გამოცემა დაფინანსდა საქართველოს ეროვნული წიგნის ცენტრისა და კულტურის სამინისტროს მხარდაჭერით. მხოლოდ მიმდინარე წელს, დაახლოებით 100 პროექტი დაფინანსდა. რას აკეთებთ იმისთვის, რომ ლიტერატურის სფერო წაახალისოთ საქართველოში? საქართველოს წიგნის გამომცემელთა ასოციაციის ერთ-ერთი მთავარი პროექტი თბილისის წიგნის ბაზრობაა. პროექტს დიდი წვლილი შეაქვს საქართველოს საგამომცემლო ბაზრის განვითარებაში, ასევე ქართველი მკითხველების ინტერესებისა და მოლოდინის ჩამოყალიბებაში. იმედი მაქვს, მომავალში თბილისის წიგნის ბაზრობა უფრო

მეტად საერთაშორისო გახდება და ისეთ ღონისძიებებს მოიცავს, როგორებიცაა წიგნების კითხვა და განხილვა. ეს ღონისძიებები არა მხოლოდ ბაზრობის ტერიტორიაზე, არამედ მთელი ქალაქის მასშტაბით მოეწყობა. ასევე მიზნად ვისახავთ, ახალი თაობის ავტორთა შთაგონებას, რომ სცადონ წერა, რომ ვიპოვოთ ახალი, საინტერესო ლიტერატურული ხმები საქართველოში. ეს კეთდება ლიტერატურული კონკურსებისა და პრემიების („საბა“ და „წერო“, რომლებიც დამოუკიდებლად ეწყობა და არ არის დაკავშირებული ქართული წიგნის ეროვნულ ცენტრთან, თუმცა ძალიან მნიშვნელოვანია) დახმარებით. იდეალურ შემთხვევაში, გვსურს, მეტი კონკურსის არსებობა, რათა წავახალისოთ მწერლები და სწორედ ამ მიმართულებით ვმუშაობთ.

ასევე პოპულარულია ომსა და ისტორიულ თემებზე წერა და ისტორიული ფაქტების ახლებური ინტერპრეტაცია. ჩვენს საზოგადოებაში სოციალური პრობლემები ძალიან თვალსაჩინოა, რაც ხშირად განიხილება თანამედროვე ლიტერატურაში. უცხოელი მკითხველისთვის განსაკუთრებით საინტერესო იქნება იმის ნახვა, თუ რაზე წერენ ქართველი ავტორები, რას გრძნობენ. ინტერესს გამოიწვევს მათი პრობლემები და მისწრაფებები. კავკასიის რეგიონი, უკრაინა-რუსეთის ომის შემდეგ, კიდევ უფრო აქტუალური გახდა, ამიტომ ბევრ გერმანელ გამომცემელს, ქართული ტექსტების გზით, რუსეთზე ახლებური პერსპექტივის წარმოჩენისადმი ინტერესი გაუჩნდება. ფრანკფურტის წიგნის ბაზრობა საპატიო სტუმარ ქვეყნებს შესაძლებლობას აძლევს, მათთვის შესაბამისი თემა აირჩიონ და ძირითადი პავილიონი ამის მიხედვით მორთონ. რა გეგმები აქვს საქართველოს ამ მხრივ? აპირებთ, რომ აქცენტი საქართველოს ხანგრძლივ ისტორიაზე და ევროპასთან მის უძველეს კავშირზე გაამახვილოთ?

რაზე წერენ ქართველი მწერლები? რა დააინტერესებთ გერმანელ გამომცემლებს? მათი უახლესი ისტორიის გათვალისწინებით, ამ თაობას საზოგადოების ტრაგიკული ცნობიერება აქვს. ქართველი ქალი ავტორები განიხილავენ გენდერული როლების, ქართულ საზოგადოებაში, ოჯახსა და სამსახურში ქალთა როლების თემებს. საქართველოში და საზღვარგარეთაც,

მოგვიანებით, დიზაინერები პავილიონის დიზაინის იდეას შემოგვთავაზებენ. ჯერ არ გადაგვიწყვეტია, რა იქნება „საქართველო ფრანკფურტში 2018“-ის კონცეფცია, მაგრამ უკვე ვიცით, რა არ იქნება. მიუხედავად იმისა, რომ საქართველო შესაძლოა შავიზღვისპირეთის ყველაზე ძველი რეგიონი იყოს, ჰქონდეს მეღვინეობის უძველესი ისტორია, უნიკალური ანბანი, შეეძლოს მეხუთე საუკუნის ტექსტების წარმოდგენა, აქცენტი აწმყოსა და მომავალზე უნდა გამახვილდეს. თანამედროვე, 21-ე საუკუნის ევროპელებისთვის ის უფრო მნიშვნელოვანია, რაც თანამედროვე საქართველომ შეიძლება შესთავაზოს. თუ არ იცნობენ ჩვენს ისტორიას, შეგვიძლია გავაცნოთ, მაგრამ თანამედროვე ლიტერატურის პროგრამის ფოკუსს, წინ, მომავლისკენ მიმართული კონცეფცია უნდა ჰქონდეს. რა მოხდება 2018 წელს, ფრანკფურტის წიგნის ბაზრობის შემდეგ? მინდა ხაზი გავუსვა, რომ ფრანკფურტის წიგნის ბაზრობა საბოლოო პუნქტი არ არის. ეს ახალი მოგზაურობის დასაწყისია: გაიღება ახალი კარი, ქართულ კულტურასა და ლიტერატურას უკეთესად გაიცნობენ. ჩვენი რესურსებით შევძლებთ ამის უკეთ გაზრდას. თუ ქართული ნაწარმოებები თარგმანებში გამოჩნდება, მათ საერთაშორისო მასშტაბით გაიცნობენ, და მათთან ერთად - საქართველოსაც.

ქეით რუთ დევისი

94 The Tumanishvili company

ლანჩი ღრუბლებში LUNCH IN THE CLOUDS სასტუმრო RADISSON BLU და რესტორანი CLOUDS BAR წარმოგიდგენთ სპეციალურ ლანჩის მენიუს ყოველდღიურად 12:00 – 16:00

l აირჩიეთ სტარტერი l ძირითადი კერძი l დესერტი l სასმელი RADISSON BLU HOTEL AND CLOUDS BAR INTRODUCE A SPECIAL LUNCH MENU DAILY 12:00 PM – 4:00 PM l STARTER l MAIN COURSE l DESSERT l DRINK OF YOUR CHOICE

ფასი ფიქსირებულია FIXED PRICE:

30 ¢

Georgia in Literature “Being Guest of Honor at Frankfurt Book Fair is not only an opportunity to present and increase the profile of literature but to increase visibility and present the cultural and intellectual resources you have gathered throughout history.”

The Ministry of Culture and Monument Protection of Georgia began negotiations with the organizers of Frankfurt Book Fair in 2010 with the aim of Georgia being Guest of Honor in 2018.The agreement was signed last year. We talked to Medea Metreveli, the Head of the Georgian National Book Center (GNBC), to find out the challenges facing the planning committee in preparing the country for the upcoming European literary and cultural event.

Why was th e G N B C formed?

After signing the contract last year the G NBC was established as a separate organizational entity from the Ministry of Culture. While still u n d e r t h e M i n i s t r y ’s leadership and support, the creation of the GNBC allows for more flexibility in planning projects and activities towards the promotion of Georgian literature.

What is the Frankfurt Book Fair (FBF)?

The FBF is a year-long opportunity for a guest country to promote itself, not only in a literary aspect but culturally, too. From March/ April to the beginning of December the Guest of Honor country can organise museum and art exhibitions, concerts, film screenings…and not just in Frankfurt but throughout Germany. We will prepare a good programme together with the Georgian National

96 Georgia in Literature

Film Center, the Literature Museum, the National Museum, various Georgian music ensembles and those coming from the art field, including, of course, writers.The main focus of the FBF is, of course, literature, but other activities are encouraged to increase the profile of the Guest of Honor country.

aravin icis saqarTvelo Cvenze ukeT mogvmarTeT da dazogeT sakuriero da satvirTo gadazidvebi saqarTvelos teritoriaze S.p.s. `jorjian eqspresi~ DHL eqspresisa da DHL global forvardingis oficialuri saagento saqarTveloSi saqarTvelo, Tbilisi 0119, wereTlis gamziri 105 tel.: +995 32 696060, +995 32 699966 el-fosta: info@dhl.ge www.dhl.com

What steps are you taking now, three years ahead, towards preparation?

What role do the Georgian publishers play in preparing for the Frankfurt Book Fair?

Preparation usually starts no more than two years before but we are thinking well ahead and I believe we are on the right track. Coordination and management play a big role and many partners are needed to get everything done. At the moment we are working in a number of directions. We have just set up the official Organizing Committee, headed by the Minister of Culture and made up of 12 key people from relevant fields. We are trying to interest German museum directors in our exponents and to that aim we are expecting the visit of the directors of seven different of museum and art spaces this November. Further, we just held a very successful Literary Forum which involved guests from Germany, Macedonia and the UK who are involved in the field of literature, be they publishers, agents, journalists or book critics, during which many ideas were shared and a sneak-preview of Georgia given. Inviting top German journalists in the cultural field is a vital step in popularizing Georgian culture in preparation for the 2018 book fair.

For the 2018 project it is very important to have a strong local publishing sector. Publishers do their best to increase their profiles abroad and promote the interest for Georgian titles overseas, and the GNBC supports the Georgian collective stand at a number of book fairs (Leipzig, London, Frankfurt and Bologna) as well. I think that they have to look for new talented authors in order to try to offer new high quality literature not only to Georgian readers but also to readers abroad.

98 Georgia in Literature

And books themselves? Do you have enough to fully represent the rich culture of Georgia?

Our main goal is to increase the number of translations year by year- current figures are optimistic in this regard. Our greatest challenge here is finding good translators. We have a number of training schemes- one of which is co-organised with the British

Council- to train literary translators. That said, the aim is not to have a lot of translated books but to have high quality translations by 2018. There’s no limit to the number. It might be enough to have 40 or 100, as orders always come after, but those you have ready-translated must be of a very high quality. Ideally, we hope to have 100-150 German language books prepared- fiction, non-fiction, poetry, art, scientific works; all genres count.

Interest in Georgian literature won’t really heat up until two years before.We already have agreements with many German publishers who wish to publish one or two books, but not until 2017-2018 when the focus of the consumer will be on Georgia. It makes sense.

To stay one step ahead we have taken guarantees and payments of 20-30% from German publishers to ensure everything is ready for them in good time. Some German publishers have independently started to translate our books, but won’t release them until 2017.

But it’s not enough just to translate: we must support the publishers in the popularizing of our literature by organizing author visits, book readings and meetings with readers- this is very big in Germany.

Tell us more about your translation programme.

The Translation Programs of t h e G e or g i a n National Book Center are designed for foreign and local publishing houses willing to translate and publish Georgian and Foreign literature in translations: • Georgian Literature in Translation • Foreign Literature in Georgian Translation • Sample translations Program Since 2010, a number of translations and publications of Georgian and foreign authors have been financed within the framework of the GNBC and the Ministry of Culture and Monument Protection of Georgia; about 100 projects were financed this year alone.

What do you do to encourage the literary field within Georgia?

The local Tbilisi Book Fair is one of the main projects of the Georgian Book Publishers Association. The development of the project contributes a lot to the Georgian publishing market and also to the interests and expectations of the Georgian readers. I hope that in future the Tbilisi Book Fair will become more international and include a variety of activities, such as readings and discussions, that take place throughout the city and not only on site.

We also aim to motivate a new generation of authors to give writing a try and maybe find new interesting literary voices in Georgia.This is done through literary awards (saba and lit.ge, privately organised and not associated with the GNBC but nonetheless extremely

popular). Ideally, we would like to have more awards to encourage writers and this is something we are looking into.

What are Georgian writers writing about these days? What will the German publishers be looking for?

Taking into consideration their recent history, this generation has a tragic awareness of society. Georgian female authors tend to discuss themes of gender roles, women in Georgian society, women’s roles in family and work. Also popular- both here and abroad- are war and historical themes and new interpretations of historical facts.

Social problems are very visible in our community so these are also discussed in modern literature.

It will be particularly interesting for foreign readers to see what Georgian authors are writing about; their problems and difficulties.

The Caucasus region became more relevant after the Ukraine-Russo war so many German publishers will be looking for a perspective on Russia via Georgian texts.

The Frankfurt Book Fair itself gives Guest of Honor countries the opportunity to create a theme relevant to that country and to decorate the main pavilion accordingly.

What are Georgia’s plans in this direction? Do you plan to place emphasis on the long history of Georgia or its ancient connection to Europe?

Designers will come up with the pavilion design at a later date. We haven’t decided the exact ‘Georgia in Frankfurt 2018’ concept yet but we do know what it should not be. While Georgia may be the oldest region in the Black Sea, have the oldest wine-making history, have a unique alphabet, and is able to show 5th century texts, the

100 Georgia in Literature

focus should be on the now and the future. For modern 21st century Europeans it is more important to know what contemporary Georgia can offer them. If they don’t know about our history, we can remind them, but the focus of the programme of modern literature should have a forward-looking concept.

What will happen after the Frankfurt Book Fair 2018?

I like to emphasize that the FBF is not the final destination but the start of a new journey. New doors will open. Georgian literature and culture will have greater visibility and we will be able to better increase this through our own resources. If Georgian titles become visible in translations, they will become known internationally, and so will Georgia.

By Katie Ruth Davies

SPECIAL UMAMI LUNCH IN BENTO BOX

40¢ + VAT

უმამის საფირმო ლანჩი ბენტო ბოქსში

40¢ + დღგ MONDAY-FRIDAY ორშაბათი - პარასკევი 12:00-15:00

RADISSON BLU IVERIA HOTEL Rose Revolution Square I, 0108 Tbilisi, Georgia T: +995 322 402 200 | radissonblu.com/hotel-tbilisi

Radisson Blu Iveria Hotel

#UmamiTbilisi

We Bet you cannot Resist to live heRe Min.area - 65 sq.m.

Max.area - 200 sq.m.

Price of 1 sq.m. - 1600 $ Mob: +995 599 234 234 19 Rustaveli av. Batumi, Georgia www.aispalace.com