Διευκρινήσεις και καθησυχασμοί
Γιώργος Μιλτ. Σαλεμής
Πρόσφατο κείμενο μου στον “Ελεύθερο Λόγο” i, που αναφέρονταν στις 5+1 εκτελέσεις νέων στην εποχή του εμφυλίου πολέμου (1948-1949) προκάλεσε ποικίλες αντιδράσεις. Αντιδράσεις αποδοχής και δυσφορίας. Κάποιοι συγκινήθηκαν και ενδιαφέρθηκαν να μάθουν κι άλλα πράγματα. Ζήτησαν περισσότερα στοιχεία. Θεώρησαν θετική την αναφορά στην τραγική εκείνη εποχή, σε στιγμές σαν τις σημερινές όπου η δοκιμαζόμενη κοινωνία κινδυνεύει να ξαναβρεθεί σε παρόμοια κατάσταση. Κάποιοι ανησύχησαν, στενοχωρήθηκαν, θεώρησαν την αναφορά μονομερή και, εν πολλοίς, άδικη αφού δεν περιελάμβανε και τους εκτελεσθέντες της “άλλης πλευράς”. Επειδή δεν θέλω να στενοχωρήσω κανέναν, επειδή δεν θέλω να ανησυχήσω κανέναν και επειδή θέλω αυτά που γράφω, και μοιράζομαι μαζί σας με αγάπη, να διαβάζονται με νηφαλιότητα και περίσκεψη ώστε να συμβάλλουν, όσο είναι δυνατόν, στο να οικοδομήσουμε μια καλύτερη κοινωνία χωρίς εμφύλιες παρεκτροπές και έριδες, θα σας πω τα εξής: Δεν έκανα “απογραφή”των νεκρών της περιόδου εκείνης. Δεν ανέφερα ούτε τον δικό μου παππού που εκτελέστηκε μαζί με άλλους δεκαπέντε (15) στη Χαλκίδα δυο μήνες πριν την απελευθέρωση . Οι τρεις ήταν Σχηματαραίοι. Αν είχα κάνει απογραφή ο κατάλογος θα ήταν μακρύς και θα έγερνε μονόπαντα. Θέλετε να πούμε από ποια πλευρά ή ξέρετε; Δεν σας κρύβω πως κάποια στιγμή θα το κάνω. Έτσι για να δούμε σε τι χάλια έφτασε τότε η μικρή μας κοινωνία και από τη άβυσσο περάσαμε. Δεν παριστάνω τον κριτή, τον δικαστή και, προς Θεού, ούτε τον εισαγγελέα. Αντιθέτως, κάτι τέτοια καταγγελτικά, έστω και αν αφορούν την ιστορία, τα απεχθάνομαι. Κατά του καταγγελτισμού και των εισαγγελάτων, κουκουλοφόρων και μη, έχω καταφερθεί επανειλημμένως στον τοπικό και στον ηλεκτρονικό τύπο. Μετά από τριάντα πέντε χρόνια απουσίας δεν ήρθα τώρα να σας κάνω τον
έξυπνο και να σας πω τι κάνατε καλά και τι δεν κάνατε. Αυτό αφορά και τα δημοτικά ζητήματα, οπότε, δημοτικοί άρχοντες, τωρινοί και μελλοντικοί, μην ανησυχείτε. Αντιπολίτευση από μένα, και όπως την έχετε μέχρι τώρα γνωρίσει, μην περιμένετε. Δεν πρόκειται να κατηγορήσω κανέναν, νεκρό ή ζωντανό, πλούσιο ή φτωχό, βασιλέα ή στρατιώτη. Αντιθέτως, μου αρέσει να βρίσκω και να παρουσιάζω “του εκάστοτε στραβού το δίκιο”· δείγματα έχω παρουσιάσει στον ηλεκτρονικό τύπο ii. Καθώς δεν πρόκειται να πολιτευθώ ή να κάνω πολιτική με πι μικρό, κανέναν δεν θεωρώ αντίπαλό μου, κανέναν δεν θεωρώ πως πρέπει να αποδομήσω, να “θάψω”, να μειώσω, να απαξιώσω. Θεωρώ δε ότι όποιος μετέρχεται τέτοιες τακτικές αποδομείται, μειώνεται, “θάβεται”, απαξιώνεται ο ίδιος. Συμβάλλει δε τα μάλα στην εξαχρείωση και τον εκτροχιασμό της κοινωνίας. Θα απαντήσω προσωπικά και επιθετικά, πάντα στα πλαίσια της κοσμιότητας, μόνο στην περίπτωση που θα προκληθώ. Περιττό να πω πως οι όποιου είδους συσχετισμοί των απόψεων μου με πολιτικά κόμματα και αντίστοιχες πολιτικές επιδιώξεις είναι αφελείς, ανόητες και δείχνουν ότι ο φορέας τους “δεν καταλαβαίνει Χριστό”. Όταν και όσο κάνω κριτική στην κοινωνία αναφέρομαι σε συλλογικές συμπεριφορές, αναφέρομαι στο τι κάνουμε όλοι μαζί και μας βλάπτει ή μας έβλαψε ή ενδεχομένως να μας βλάψει. Στις περιπτώσεις αυτές δεν εξαιρώ τον εαυτό μου και αν τον εξαιρέσω, παρακαλώ, να με διορθώσετε και να με ανακαλέσετε στην τάξη. Το ζητούμενο, για μένα, δεν είναι πώς θα αλλάξουν οι πολικοί και οι πολιτικές αλλά πώς θα αλλάξουν οι ψυχές. Κι αυτό το πιστεύω όχι γιατί άλλαξα γνώμη για τη σημασία της πολιτικής αλλά γιατί, εδώ που φτάσαμε, δεν επαρκεί η αλλαγή των θεσμών και των πολιτικών αλλά απαιτείται η αλλαγή των ψυχών. Μετά, όλα τα άλλα, θα βρεθούν. Ένα μεγάλο σχολείο για να αλλάξουν οι ψυχές είναι η Ιστορία. Το άλλο σχολείο και το μεγαλύτερο είναι η Εκκλησία. Την Ιστορία την έχω σε μεγάλο μεράκι από παιδί. Όχι μόνο τη γενική ιστορία της Ελλάδας αλλά και την ιστορία της Μικρής Πατρίδας όπου τελικά εγκαταβιώνει ο καθείς από μας και όπου λαμβάνουν χώρα τα σημαντικά και ασήμαντα του βίου του. Οι μελέτες μου, οι έρευνές μου, οι εξερευνήσεις μου ακουμπάνε σε δύο μεγάλες ηρωικές περιόδους της ιστορίας του χωριού μας και της ευρύτερης περιοχής. Η μία είναι εποχή της εγκατάστασης των Αρβανιτών στα μέρη αυτά. Από το 1392, δηλαδή και μέχρι το 1700 περίπου. Η άλλη είναι η εποχή της Αντίστασης στη Γερμανική κατοχή και ο Εμφύλιος Πόλεμος. Ίσως ρωτήσει κάποιος “γιατί ηρωικές περιόδους;” Θα απαντήσω, γιατί, πάντα, το ηρωικό συνάρπαζε εμένα όπως και όλους τους Έλληνες· γιατί η κοινωνία, για να γίνεται όντως κοινωνία, χρειάζεται τους θεούς και τους ήρωες. Και θα επικαλεστώ τον Ηράκλειτο που λέει πως “πατήρ πάντων πόλεμος” και πως ο πόλεμος είναι που
κάνει τους μεν δούλους τους δε ελεύθερους, τους μεν ανθρώπους τους δε θεούς. Θα επικαλεστώ ακόμα και το Κάδμο που κι εκείνος προκειμένου να “κτίσει πόλιν”, όπως τον διέταξε το Μαντείο των Δελφών αντί να πολυπραγμονεί για την Ευρώπη, πρώτα σκότωσε, σαν πεζός Αη Γιώργης, τον δράκο της Αρείας Κρήνης iii και μετά έκανε πολίτες της Θήβας τους πέντε εναπομείναντες, της αλληλοσφαγής, Σπαρτούς. Εμείς είμαστε οι Σπαρτοί, εμείς είμαστε οι επιζήσαντες του εμφυλίου πολέμου και εμείς είμαστε που καλούμαστε να κτίσουμε τη “νέα Θήβα” στο Σχηματάρι και στη Γραία γενικότερα. Ο εμφύλιος, λοιπόν, και οι τραγωδίες του είναι πανταχού παρών. Δεν πρέπει να μας σοκάρει, συνεπώς, κάθε αναφορά σε αυτόν, όπως δεν μας σοκάρει η κάθε αναφορά σε όλους τους άλλους εμφυλίους των Ελλήνων. Και είναι πολλοί αυτοί. Ο τελευταίος εμφύλιος πόλεμος είναι ακόμη ένας, στη μεγάλη σειρά, μετά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο ή από τον εμφύλιο της εποχής της Επανάστασης του '21. Όλοι έχουν διαφορετικές αιτίες κι όλοι έχουν έχουν έναν κοινό μηχανισμό πυροδότησης. Κι αν κινδυνεύουμε σήμερα να κατρακυλήσουμε σε εμφύλιες έριδες αυτό δεν θα γίνει γιατί μείνανε άλυτες διαφορές του προηγούμενου εμφυλίου iv. Θα γίνει για άλλους λόγους και ακριβώς επειδή προκύπτουν “άλλοι λόγοι” στο ιστορικό προσκήνιο. Αυτοί οι “άλλοι λόγοι” θέτουν, βέβαια, κάθε φορά, τον ίδιο μηχανισμό του Μολώχ σε κίνηση. Και αυτό δεν πρέπει να μας μπερδεύει. Πρόκειται για καινούργιο καύσιμο στην ίδια παλιά ατμομηχανή του ελληνικού μηδενισμού, εκείνου που οδήγησε την Ελλάδα στην υποταγή στους Ρωμαίους μετά την εποποιία του Μεγαλέξανδρου και την ακμή των Ελληνιστικών χρόνων. Άλλες θα είναι και οι αντιμαχόμενες πλευρές. Όσο δε και αν όλες αυτές οι πλευρές, θλιβεροί συμπαίχτες των αιμάτων, αναφέρονται στην εποχή εκείνη, σείοντας τα φόβητρα των μεν ενάντια στους δε, δεν καταφέρνουν, και δεν θα πρέπει να καταφέρουν, ν' αντλήσουν αίμα από το αίμα των τραγικών θυμάτων. Για τον λόγο αυτό θα επιμείνουν μέχρι να χορτάσουν από το φρέσκο αίμα των ζωντανών. Εμείς δεν πρέπει να τους το επιτρέψουμε. Η αναφορά στον εμφύλιο, στον κάθε εμφύλιο, γίνεται με δύο τρόπους: (α) Με εκείνον που κάποιος θέλει να τον εκμεταλλευτεί προς όφελός του, να θεωρηθεί έτσι “τιμωρός” κι “εκδικητής” ώστε να βαδίσει, τάχα νομιμοποιημένος, προς έναν ακόμα γύρο συγκρούσεων, ψυχρών ή θερμών. (β) Με εκείνον που κάποιος θέλει να αξιοποιήσει τα τραγικά γεγονότα του εμφυλίου για να μη ξαναγίνουν τα ίδια. Ανήκω στην δεύτερη κατηγορία και αυτόν ακριβώς τον σκοπό εξυπηρετούσε το κείμενό που προανέφερα. Από τις δύο ιστορικές περιόδους που προανέφερα πως αποτελούν πεδίο των μελετών μου, η μία, εκείνη η μεσαιωνική είναι που έχει προχωρήσει περισσότερο και έχει αποκρυσταλλωθεί σε βιβλίο με τίτλο Παράξενοι Φτωχοί Στρατιώτες. Δυστυχώς , ένα χρόνο μετά, δεν έγινε δυνατή η έκδοσή του. Στον “Ελεύθερο Λόγο” έχω δημοσιεύσει ήδη κάποια καίρια στοιχεία όπως το γενικό χρονολόγιο της εποχής εκείνης και το έγγραφο του 1541 της Δημοκρατίας του Αγίου Μάρκου (Βενετίας) που
αναφέρεται στον “γενναίο στρατιώτη Γεώργιο Σχηματάρη”. Οι έρευνες στο άλλο πεδίο, εκείνο της Αντίστασης και του Εμφυλίου, έχει προχωρήσει αρκετά αλλά πόρω απέχει από το να μπορέσει να γράψει κανείς την ιστορία της εποχής για ένα κεφαλοχώρι σαν το Σχηματάρι. Ό, τι κι αν γραφτεί θα είναι ελλιπές και παρακινδυνευμένο. Συνεπώς, δεν φιλοδοξώ να γράψω την ιστορία της περιοχής για την εποχή εκείνη ή κάτι ανάλογο, όπως έκανα για την μεσαιωνική. Εκείνο που φιλοδοξώ να κάνω κάποτε είναι να παρουσιάσω κάποια γεγονότα, κάποιες μάχες, κάποια περιστατικά, μέσα στον ζόφο των ημερών εκείνων, μέσα στην τραγικότητά τους και πάντα με σκοπό την ανάδειξη των ηρωικών πλευρών του. Όπως έχω πει και στους ίδιους τους πρωταγωνιστές των γεγονότων αυτών, δεν με ενδιαφέρει, πρωτίστως, πώς κάνανε τις αμαρτίες τους γιατί αυτές ξέρουμε κι εμείς πως γίνονται. Με ενδιαφέρει πώς κάνανε τα κατορθώματά τους! Αν, βιολογικά, ο κάθε άνθρωπος είναι εγγόνι του παππού του και παιδί του πατέρα του, ανθρωπολογιά και κοινωνιολογικά είναι εγγόνι και παιδί της κοινωνίας του παππού του και του πατέρα του. Επομένως δεν ανακουφίζομαι καθόλου όπου το κακό προέρχεται από τους “άλλους” και όχι από τους “δικούς”, από τους παππούδες των “άλλων”και όχι από τους παππούδες τους “δικούς”· γιατί όλοι είναι παππούδες δικοί μου. Οι παππούδες έγιναν χώμα...“τούτο το χώμα που είναι δικό σας και δικό μου”! Εκτός αυτού, υπάρχουν πολλά αγκάθια που βγάζουν ρόδα και πολλά ρόδα που βγάζουν αγκάθια. Άρα το ζητούμενο είναι ποιος είναι ρόδο και ποιος είναι αγκάθι ΤΩΡΑ! Όπως είπα, δεν προτίθεμαι να “δικάσω” κανέναν μετά θάνατον. Ποιος είμαι εγώ που θα το κάνω. Όπου υπάρχει η ανάγκη αναφοράς σε πρόσωπα αυτό θα γίνεται προσκομίζοντας το “ποιος το λέει” και “πώς το λέει” μακριά από δαιμονοποιήσεις και, κυρίως, από εξιλαστήρια θύματα. Θα παρατίθενται τα στοιχεία και θα καλείται ο καθένας να βγάλει τα συμπεράσματά του ή να συνεχίσει τις έρευνες. Αυτό, η συνέχιση των ερευνών, θα ήταν και το καλύτερο γιατί οι πηγές της εποχής εκείνης είναι λίγες και κάθε τι, ακόμα και προφορική παράδοση, έχει τη σημασία του. Μακάρι να βρεθούν στοιχεία τέτοια, μακάρι να υπάρξουν άνθρωποι που θα συμβάλλουν. Θα χαρώ ιδιαίτερα να φωτιστούν πλευρές της εποχής που είναι άγνωστες έστω κι αν αυτό οδηγήσει στην αλλαγή των εκδοχών που επικρατούν ακόμα κι αν αυτές οι εκδοχές είναι και δικές μου απόψεις. Για τον λόγο αυτό βάζω και τη διεύθυνση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου μου v στην εφημερίδα προκειμένου να μου σταλούν αντιρρήσεις, απόψεις, διαφωνίες και ό, τι άλλο χρήσιμο στη συζήτηση. Τέλος, όσοι θεωρούν ότι το κείμενο είχε την άλφα ή βήτα μονομέρεια ας μου απαντήσουν εγγράφως και επωνύμως. Θα χαρώ να μελετήσω τις απόψεις τους και αν έχουν δίκιο, ευθαρσώς θα το αναγνωρίσω. Οι άλλοι καλά θα κάνουν να σταματήσουν τις διαβολές, τις συνωμοσιολογίες, τις ρουφιανιές, τις κακίες. Ας δοκιμάσουν κάτι διαφορετικό όπως πχ να πουν έναν καλό λόγο, να συν-εργαστούν, να συμ-βάλλουν· ίσως να τους αρέσει!
Περπατάω στο δρόμο χωρίς να κρύβω το πρόσωπό μου και όταν συναντάω κάποιον του λέω “καλημέρα” χαμογελαστά. Αν φορώ γυαλιά ηλίου τα βγάζω για να τον κοιτάξω στα μάτια. Το ίδιο κάνω και όταν συζητώ στις παρέες, οπότε, μπορείτε να απευθύνεστε σε μένα προσωπικά, αντί να απευθύνεστε στον ΕΛ, και να μου κάνετε συστάσεις και υποδείξεις για το τι πρέπει, κατά τη γνώμη σας, να γράφω και τι δεν πρέπει. Θα σας ακούσω με προσοχή και προσήνεια και μετά θα αποφασίσω αν θα συμμορφωθώ “προς τας υποδείξεις”. “Διαθέτω και τουμπλέκια διαθέτω και τρουμπέτες”, βλέπετε, οπότε πρέπει να υπάρξει η σχετική διαβούλευση... Δέχομαι και “παραγγελιές”...
Πάντα με αγάπη 24 Μαΐου 2013
i ii iii iv
Τεύχος Απριλίου του 2013, τίτλος “Χρόνους πολλούς μετά την αμαρτία...” Κείμενά μου, ιστορικά και άλλα, δημοσιεύονται στο ηλεκτρονικό περιοδικό “Αντίφωνο” (antifono.gr) Ο δράκος που έκοβε το ζείδωρον ύδωρ της πόλεως ήταν γυιος του Άρη εξ ου και “Αρεία κρήνη”. Επομένως δεν πρέπει να φοβάστε, ακόμα τώρα, τον Ζαχαριάδη περισσότερο από τον Σόιμπλε και τους “Κομμουνιστές” περισσότερο από τους “διεθνείς δανειστές”. Τις καταθέσεις σας δεν τις έκοψαν οι κουκουέδες ούτε την ατομική ιδιοκτησία απειλεί πια ο κομμουνισμός περισσότερο από τον καπιταλισμό! v salemis@hol.gr