Φιλοσοφώντας...
Γιώργος Μιλτ. Σαλεμής
Γράφω κείμενα επί των κατακειμένων στον τόπο της μικρής μου πατρίδας τρόπων ζωής. Παλαιότερων και νεώτερων. Κεκρυμμένων, περισσότερο ή λιγότερο. Χαμένων τρόπων, αδιόρατων, αόρατων. Τρόπων του βίου που πέρασαν μεσουράνησαν και τώρα, ελάχιστα ίχνη τους, κείτονται χάμω, κάτω από τα πόδια μας – ίσως και μπροστά στη μύτη μας – μικρά τροχιοδεικτικά βότσαλα στο χάος που σηματοδοτούν όμως το “δια ταύτα”. Γράφω για την αρχαία Τανάγρα αλλά στο νου μου έχω τη νέα Τανάγρα. Γράφω για το παλιό νεκροταφείο και στο νου μου έχω τη νέα κοινωνία που συγκροτείται με χίλια βάσανα από παλιούς- πάππου προς πάππουκατοίκους και από νεώτερους. Γράφω για το “πριν” και σκέφτομαι το “νυν” και, γιατί όχι, το “αεί”. Γράφω για τα λαμπρά μνημεία και έχω στο νου μου τους ανθρώπους του σήμερα με τις φοβερές δυσκολίες και την καθ' έκαστον τραγωδία. Το ζητούμενο για μένα είναι το “τι άνθρωποι είμαστε” και το “τι άνθρωποι μπορούμε να γίνουμε”. Δεν έχω να αντλήσω από αλλού σοφία παρά μόνο από τα γκρεμισμένα, παλαιότερα και νεώτερα, κλέη αυτής της μικρής πατρίδας. Αντλώ κι εγώ με τη σειρά μου υλικά από τον περιβάλλοντα, πάλαι ποτέ κεκοσμημένο τόπο, όπως ο μάστορας του 19ου αιώνα αντλεί σπαράγματα μνημείων και τα ενσωματώνει στη λιθοδομή της Παναγίας στα Ποτιστικά. Δεν του λείπουν οι πέτρες εκείνου του τεχνίτη, δεν είναι δα και τίποτα σπουδαίο από ποιότητας χτισίματος, όμως ενσωματώνει ένα εκπληκτικού κάλλους κομμάτι σκαλιστού μαρμάρου στην είσοδο δεξιά και πάνω! Τον νου του δεν τον έχει στο ντουβάρι, φαντάζομαι ότι ούτε και στο κέρδος, αλλά στον άνθρωπο που θα διαβεί, στους ανθρώπους που θα διαβαίνουν έκτοτε και πάντοτε την είσοδο της μικρής εκκλησίας. Στέλνει, μ' ένα νεύμα, στους άγνωστους σ' αυτόν ανθρώπους του μέλλοντος, έναν χαιρετισμό ομορφιάς και καλοσύνης. “Σιγά τις φιλοσοφίες” θα πει κάποιος. “Τι ήρθες να μας πεις εσύ σήμερα για την μικρή πατρίδα μετά από τριάντα πέντε χρόνια απουσίας;” ίσως αντιτείνει κάποιος άλλος. Ναι, ακριβώς εγώ που λείπω τόσα χρόνια από τη μικρή πατρίδα, εγώ που είμαι σοφός όσο είσαστε και σεις- “τας τε διανοίας των πέλας παραπλησίους είναι” λέει ο Θουκυδίδης – μπορώ και πρέπει να σας μιλήσω για ό,τι είδα και συνάντησα είκοσι χρόνια τώρα που ταξιδεύω σε άλλων ανθρώπων τις μικρές πατρίδες. Σε μικρές πατρίδες ελληνικές, του Άσπρου Πελάγους πολιτείες.
Πολιτείες και πολιτισμούς που είχαν την εύνοια της Πρόνοιας και δεν υπέστησαν καταστροφές από πολέμους και κατακτητές, από εμφύλιες έριδες, από βαθιές κοινωνικές αναστατώσεις. Πολιτείες και πολιτισμούς ελληνικούς που έσωσαν και έφεραν άχρι του νυν ό, τι μας χρειάζεται για να οικοδομήσουμε ένα άλλο τύπο Ανθρώπου. Για να προκαλέσω εποικοδομητικά παλιούς συντρόφους κι αντιπάλους αντιγράφω κι ενσωματώνω σπάραγμα από τη ματωμένη ιστορία μας: “ ....Σήμερα όλοι οι Έλληνες παλεύουμε για τη λευτεριά, την τιμή, την εθνική μας ανεξαρτησία. Η πάλη θα είναι πολύ δύσκολη και πολύ σκληρή. Μα ένα έθνος που θέλει να ζήσει πρέπει να παλαίβει, αψηφώντας τους κινδύνους και τις θυσίες. Ο λαός της Ελλάδας διεξάγει σήμερα έναν πόλεμο εθνικοαπελευθερωτικό .....Στον πόλεμο αυτό που τον διευθύνει η κυβέρνηση Μεταξά, όλοι μας πρέπει να δώσουμε όλες μας τις δυνάμεις, δίχως επιφύλαξη. Έπαθλο για τον εργαζόμενο λαό και επιστέγασμα για το σημερινό του αγώνα, πρέπει να είναι και θα είναι, μια καινούργια Ελλάδα της δουλιάς, της λευτεριάς, λυτρωμένη από κάθε ξενική ιμπεριαλιστική εξάρτηση, μ' ένα πραγματικά παλλαϊκό πολιτισμό”. Νίκος Ζαχαριάδης, Γράμμα από τη φυλακή του Μεταξά,30 Οκτωβρίου 1940.
Έπαθλό μας, πρέπει να είναι και θα είναι, η Πόλις, το Πολίτευμα, ο Πολιτισμός. Υποκείμενο αυτού του αγώνα, μέγα ζητούμενο: ένας άλλου τύπου άνθρωπος, ένας άλλος ανθρωπολογικός τύπος. Ο Φιλοκαλικός Άνθρωπος. Ο άνθρωπος που με την ύπαρξή του και τις ενέργειές του δια-κοσμεί τον Κόσμο.(Αυτό λέγεται "κόσμωση"!) Αντιλαμβάνεται τον Κόσμο ως σπίτι του και κήπο του. Κάθε ενέργειά του κοσμεί τον Κόσμο και θάλλει μέσα στον Κόσμο, τον κεκοσμημένο από τον Θεό (πάει να πει ότι ο Κόσμος δεν είναι δικό του αν και είναι ο κηπουρός του). Είναι στους αντίποδες του ανθρώπου της Ανάγκης. Δεν αποφασίζει μόνο με βάση το “τί έχει ανάγκη” ή “τι είναι χρήσιμο”. Ούτε υποκλίνεται στην τάχα ακατανίκητη δύναμη της Ανάγκης και της Χρησιμότητας. Αποφασίζει κυρίως με βάση την ελευθερία να γουστάρει αυτό που κάνει. Δεν περιμένει απόσβεση διακοσμώντας. Σχετιζόμενος με τον Χώρο δεν φείδεται Χρόνου. Άρχει του Χρόνου και του Χώρου. Κάνει ό,τι κάνει γιατί να είναι ωραίο, εύ-μορφο και καλό. Φιλοκαλεί μετ' ευτελείας. Δημιουργεί τον πλούτο και ταυτοχρόνως το σύστημα αναδιανομής του μετασχηματισθέντος σε πολιτισμικά κατορθώματα πλεονάζοντος πλούτου. [“Πολιτισμικά κατορθώματα”εννοούμε και τον Παρθενώνα και το Θέατρο αλλά και το “χράμι”,το “ταπεινό βαρκάκι”,το “κεντημένο πουκάμισο”που ο Ελύτης θεωρεί
“κατά τι ανώτερα”πολιτισμικά από τον πολιτισμό των Λουδοβίκων. Εννοούμε επίσης και τους κοινωνικούς“μηχανισμούς” που δημιουργούν Παρθενώνες, Θέατρο, βαρκάκια και πουκάμισα] Δεν αναδιανέμει, κυρίως, τον ίδιος τον πλούτο αλλά τον μετασχηματισμένο σε πολιτισμικό κατόρθωμα πλούτο. Διανέμεται δε, ο πλούτος αυτός, στο νυν και στο αεί, στους σύν-χρονους συν-ανθρώπους αλλά και σε αυτούς του μέλλοντος. Έτσι, και στρεβλώσεις δεν δημιουργούνται από την ανταμοιβή της οκνηρίας και της ήσσονος προσπαθείας αλλά και προϋποθέσεις δημιουργούνται για την άρση της κοινωνικής ανισότητας. [Ανισότητας που κυρίως πλήττει το ευ ζην και όχι το τόσο το ζην αφού για να επιβιώσουμε, όλοι πλούσιοι και φτωχοί, χρειαζόμαστε ελάχιστα πράγματα. Η ταξική πάλη και συνεπώς η ταξική καταπίεση και διαφοροποίηση αρχίζει απ' τη στιγμή που στην ημερήσια διάταξη μπαίνει το ευ ζην όπως αυτό το εννοούν οι άνθρωποι κάθε εποχής!] Αναδιανέμοντας τον πολιτισμό, υπέρ των αδυνάτων του παρόντος και του μέλλοντος, αναδιανέμοντας το ευ ζην, αφενός μεν δεν συσσωρεύεται ο ιδιωτικός πλούτος υπέρ το κοινωνικό δέον, αφετέρου δε όλοι μετέχουν του πολιτισμού και δια του πολιτισμού ελευθερώνονται από τις ανισότητες αφού τους εξασφαλίζεται ισότιμη πρόσβαση στο ανώτερο δημιούργημα της κοινωνίας ανεξάρτητα αν έχουν συμμετάσχει και πόσο έχουν συμμετάσχει στο κόστος και στον μόχθο της δημιουργίας του. Ταυτοχρόνως, ακριβώς επειδή μετέχουν του πολιτισμού, ωραΐζονται, καλλωπίζονται, παιδαγωγούνται και προτρέπονται σε αναλόγου αξίας αντίδωρα. Τα Σα εκ των Σων Σοι προσφέρομεν κατά πάντα και δια πάντα!
Εν Σχηματαρίω τη 28η Ιανουαρίου 2012