photography by gery van helleputte

OB T t

EC QB I HJ A

t SH_SP1_cover_v3.indd 2

BP 5 4 1 4 2 0 6 3 1 0 3 3 0

extra editie 22 mei 2012 | 5,99 euro

0 1 2 0 1

Afgiftekantoor 2099 Antwerpen X - Erkenningsnummer P908037

portret fotografie

Alles over licht, modellen, lenzen, nabewerken

08/05/12 12:44

OM-D: CREATE YOUR OWN WORLD

We staan aan de vooravond van een nieuw tijdperk voor digitale spiegelreflexcamera‘s. De afmetingen, het gewicht en de gebruikersinterface van digitale spiegelreflexcamera‘s, waarbij de film eenvoudig werd vervangen door een digitale sensor, zijn nog maar weinig veranderd. Maar de nieuwe, revolutionaire spiegelloze camera, de OM-D, is voorzien van een ongekend lichte en compacte behuizing. De elektronische zoeker stelt fotografen in staat om in real-time filtereffecten, kleurtemperatuur en belichtingsniveaus te controleren. Bij het fotograferen „creëert“ u in een handomdraai een compleet unieke wereld en deze kunt u vastleggen in een geweldige kwaliteit. De „wereld“ verandert op deze manier van iets dat u waarneemt tot iets waar u middenin staat.

www.olympusomd.com

EDITO

MEDEMENS VOOR DE LENS Als ik afga op vragen van lezers, zijn portretten een bijzonder populair onderwerp. We fotograferen blijkbaar veel liever onze medemens dan landschappen, gebouwen of kevertjes. Portretfotografie werd dan ook het onderwerp voor dit eerste themanummer van Shoot. Zoals je van Shoot verwacht, pakken we dit thema erg praktisch aan. Je leert kiezen voor en werken met natuurlijk licht, reportageflitsers en studiolicht, en we verklappen welke rol visagie bij een portret speelt. Ook leer je welke portretlens er het best in je cameratas zit. Met die kennis gaan we dan aan de slag met verschillende soorten modellen. We tonen je ook hoe je bij mensen thuis of gewoon op straat pakkende portretten maakt, en hoe je portretten nabewerkt zonder dat ze onrealistisch overkomen. Een aantal van de opgenomen artikels verscheen al in vorige nummers van Shoot die niet langer verkrijgbaar zijn; in dit themanummer vind je ze gebundeld. Als toetje bij dit nummer nemen we een kijken op de Sony World Photography Awards, een prestigieuze internationale fotowedstrijd. Dit jaar sleepten een Belgische én een Nederlandse fotograaf in hun categorie de hoofdprijs in de wacht. En nog meer goed nieuws: onze website www.shoot.be zit in een nieuw jasje en brengt je voortaan sneller nieuws, meer tests en uitgebreide achtergrondstukken over fotograferen. Neem een kijkje, en volg ons ook op Twitter (@Shoot_mag) en op Facebook.

ERIK DERYCKE

Hoofdredacteur

SHOOT • SPECIAL • PORTRET

003_003_SH_SP1_edito.indd 3

08/05/12 12:40

Lees onze magazines nu ook op iPad Download de gratis app Tablisto in de App Store. Maak een Tablisto-account door een e-mailadres en wachtwoord in te vullen. Activeer je account door het bevestigingsbericht te beantwoorden. Ga naar de Kiosk in de Tablisto-app en zoek naar de beschikbare nummers. Klik op de prijs om het nummer aan te schaffen. Lees het hele magazine zoals je het gewend bent, met alle foto’s in hoge resolutie.

In Tablisto vind je onze magazines Clickx, Shoot, FWD en PC Magazine.

MKT_iPadpagina_230x297.indd 3

08/05/12 13:59

BEELD 8 ICONISCHE PORTRETTEN Wat kunnen we leren van deze iconische portretfoto’s?

TECHNIEK 17 TIPS VOOR PORTRETTEN Een portretfoto is in de eerste plaats een foto.

21 NATUURLIJK LICHT De eenvoudigste lichtbron is het licht dat al aanwezig is.

30 STROBISME Met reportageflitsers voeg je licht toe waar nodig.

38 STUDIOFOTOGRAFIE In een studio heb je het licht volledig onder controle. Hoe werkt dat juist?

46 VISAGIE Een visagiste zorgt ervoor dat je model er piekfijn uitziet.

49 PORTRETLENZEN

Welke lenzen zijn het best geschikt voor portretfotografie?

17 PRAKTIJK 56 KIDS & TEENS Kinderen en tieners zijn een fantastisch onderwerp voor een portretfotograaf.

64 KARAKTERKOPPEN Welk licht en welke nabewerking gebruik je voor typische karakterportretten?

SHOOT ú n°6

005_006_SH_SP1_inhoud.indd 7

08/05/12 12:39

INHOUD

70 GROEPSPORTRETTEN

Soms moet je meer dan één persoon op de foto krijgen. Hoe begin je daar aan?

74 LOCATIEPORTRETTEN Portretten bij het model thuis of op kantoor, hoe pak je dat aan?

80 STRAATPORTRETTEN Als je geen studio hebt, trek je toch gewoon de straat op om portretten te maken?

90 PORTRETTEN NABEWERKEN © Bert Stephani

Elk portret verdient wat nabewerking - maar maak er geen Photoshop-ramp van.

96 POSTERS

Een mooi portret hoort aan de muur. We testen twee printsystemen op groot formaat.

SONY WORLD PHOTOGRAPHY AWARDS 98 SWPA In Londen werden de jaarlijkse Sony World Photography Awards uitgereikt. Shoot was erbij en toont de mooiste beelden.

SHOOT ú n°6

005_006_SH_SP1_inhoud.indd 8

08/05/12 12:40

mis geen enkel moment t 4POZ DBNFSB POHFMPPn JKLF CFFMELXBMJUFJU FO TVQFSTOFMMF SFBDUJFUJKEFO t 4VQFSTOFM DPOUJOV GPUPHSBGFSFO NFU CFFMEFO QFS TFDPOEF t 'JMN JO 'VMM )% NFU TOFMMF OBVXLFVSJHF BVUPGPDVT t ,BOUFMCBBS JODI -$% TDIFSN NBLLFMJKLFS GPUPHSBGFSFO WBOVJU JFEFSF QPTJUJF

‘Sony’, ‘make.believe’and their logos are trademarks or registered trademarks of Sony Corporation.

2052_Adv_SHOOT_230x297_BENL_WT_01.indd 1

5/4/12 2:59 PM

ICONISCHE PORTRETTEN

Portretten vroeger en nu

Al van bij het begin van de fotografie is de mens het geliefkoosde onderwerp. We bekijken wat we kunnen leren uit iconische portretten. ú (ULN 'HU\FNH

Portretfotografen zijn de opvolgers van de portretschilders van weleer. Voor de uitvinding van de fotografie moest je van goeden huize zijn om je te laten portretteren. De fotografie veranderde dat helemaal: plots kon iedereen

zijn of haar portret laten maken, in een fractie van de tijd en voor een fractie van de kost van een portretschilderij. De beste portretfotografen zijn evengoed kunstenaars als Holbein, Velasquez en Rembrandt.

Zij gebruiken het licht en hun fotografische techniek om een sprekend beeld van de geportretteerde vast te leggen. We stellen hier zeven pakkende portretten voor en vragen ons af waarom ze ons zo aangrijpen.

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

009_015_SH_SP1_BE_Iconen.indd 8

08/05/12 12:39

ICONISCHE PORTRETTEN

Nadar fotografeerde Louis-Jacques Daguerre

Deze foto is een onderonsje tussen fotografen. Nadar (pseudoniem van Gaspard-Félix Tournachon) portretteert Louis-Jacques Daguerre, de vader van de fotografie. Door Daguerres uitvinding werd de belichtingstijd verkort van meerdere uren tot ongeveer twintig minuten, en dat maakte portretfotografie mogelijk. Daguerre verkocht zijn uitvinding aan de Franse staat, die de technische details bekend maakte zodat de hele wereld ervan kon genieten. Op dit portret troont Daguerre zich zelfbewust en trots. Dat hij zijn hand in zijn borstzak houdt, hoeft niet te wijzen op een Napoleoncomplex; het kan ook een manier zijn om zijn hand te fixeren tijdens de lange opnametijd. Nadar was een van de eerste celebrity-fotografen, en ook een pionier van de luchtfotografie. In september 1864 maakte hij vanuit een luchtballon foto’s van Brussel. Om het toegestroomde publiek op een veilige afstand te houden waren dranghekken nodig, die in België sinds die dag ‘nadarhekken’ heten. © Bettman/Corbis

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

009_015_SH_SP1_BE_Iconen.indd 9

08/05/12 12:39

ICONISCHE PORTRETTEN

Julia Margaret Cameron fotografeerde Sir John Frederick William Herschel

Fotografie is schrijven met licht, en Julia Margaret Cameron hield haar pen meesterlijk vast. Het zijdelings invallende licht geeft Herschels ogen diepte, accentueert de diepe groeven in zijn voorhoofd, en laat zijn verwilderde witte haren afsteken tegen de donkere achtergrond. Voor Cameron had niemand op zo’n sprekende manier een ‘karakterkop’ vastgelegd. Julia Margaret Cameron (1815-1879) begon te fotograferen toen ze 48 was. Kenmerkend voor haar portretten zijn de krappe kadrering, waardoor de geportretteerde het beeld vult, de beperkte scherptediepte, en het dramatische gebruik van licht. John Herschel was een Engels wiskundige en astronoom, en ook de uitvinder van het cyanotypieafdrukproces (de voorloper van de ‘blauwdruk’). Over Julia Margaret Cameron verscheen een monografie in de reeks Photo Poche van Actes Sud. 144 pagina’s, 12,80 euro, ISBN 978-2-7427-8634-3. © Stapleton Collection/Corbis

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

009_015_SH_SP1_BE_Iconen.indd 10

08/05/12 12:39

ICONISCHE PORTRETTEN

Man Ray fotografeerde Jean Cocteau

Dit portret van kunstenaar en schrijver Jean Cocteau is eigenlijk een dubbelportret: Man Ray fotografeerde Cocteau terwijl die een zelfportret uit staaldraad aan het maken is. De schaduw op de muur verraadt dat de lichtbron laag staat, en de negatiefrandjes getuigen dat de kadrering niet gewijzigd is. Man Ray (1890-1976) was kunstenaar, filmregisseur en fotograaf. Hij experimenteerde met diverse onderwerpen, technieken en materialen. Lang voor er sprake was van Photoshop maakte hij fotocollages en zwaar bewerkte fotoafdrukken. Portretfotografie was voor hem een belangrijke inkomstenbron.

Een keuze uit de portretten van Man Ray verscheen met de titel Portraits: Paris, +ROO\ZRRG 3DULV bij Schirmer & Mosel. 320 pagina’s, 58 euro, ISBN 978-3-8296-0503-8. © 2011 Man Ray, VG Bild-Kunst, Bonn / courtesy Schirmer/Mosel

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

009_015_SH_SP1_BE_Iconen.indd 11

08/05/12 12:39

ICONISCHE PORTRETTEN

Douglas Kirkland fotografeerde Brigitte Bardot

Voor een portret laat je de geportretteerde meestal in de lens kijken. Dat deed Douglas Kirkland ook, zodat hij een ‘veilige’ foto had die hij overal gepubliceerd kon krijgen (zie boven). Maar de tweede foto, waarop la Bardot half-pruilend naar beneden kijkt, toont de gevoelige vrouw achter het zelfverzekerde sekssymbool en is daarom zo veel sterker. Een goed portret toont altijd meer over de geportretteerde dan we verwacht hadden. Douglas Kirkland (°1934) was staffotograaf bij het magazine Look en werd bekend door de foto’s die hij in 1961 van Marilyn Monroe maakte. Hij kreeg een hele lijst beroemdheden voor zijn lens en werkte ook als stillfotograaf in Hollywood. www.douglaskirkland.com © Douglas Kirkland/Corbis

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

009_015_SH_SP1_BE_Iconen.indd 12

08/05/12 12:39

ICONISCHE PORTRETTEN

Deborah Feingold fotografeerde Bill Gates

Deborah Feingold fotografeerde Bill Gates voor een magazineprofiel nadat Windows 1.0 op de markt gekomen was. Net als Kirkland bij Bardot maakte ze eerst een stel ‘veilige’ portretten waarover geen enkele opdrachtgever zou struikelen. Daarna vroeg ze Gates om languit op zijn bureau te gaan liggen. Met de dikke wallen onder zijn ogen en de onmodieuze trui ziet Gates er meer uit als een teenage hacker dan als de CEO van wat het meest succesvolle softwarebedrijf ter wereld zou worden. Daardoor spreekt het meer aan dan het zoveelste saaie portret van een bedrijfsleider netjes achter zijn bureau. Deborah Feingold begon als fotograaf in de jazzscene van de jaren 70, waar ze optrok met Chet Baker, Miles David en Tony Bennett. Ze werkte voor Rolling Stone, Time Ma gazine, Newsweek en de New York Times en fotografeerde honderden platen- en boekcovers. www.deborahfeingold.com © Deborah Feingold/Corbis

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

009_015_SH_SP1_BE_Iconen.indd 13

08/05/12 12:39

ICONISCHE PORTRETTEN

Stephan Vanfleteren fotografeerde Fred Bervoets

Door de uiterst beperkte scherpediepte trekt dit portret de aandacht van de kijker meteen naar de ogen van kunstenaar Fred Bervoets. Door het gebruik van contrastrijk zwart-wit heeft zijn huid iets van de gevlekte vacht van een roofdier. Zijn gezicht wordt omzoomd door de grijze manen van een leeuw. De duikbril geeft een surreële toets aan het portret en lijkt te zeggen: de persoon op deze foto is echt een geval apart. Stephan Vanfleteren is een van de beste en belangrijkste Vlaamse fotografen. Zijn werk wordt internationaal erkend en bekroond. Zo sleepte hij onder meer een World Press Photo Award en een European Fuji Award in de wacht.

De portretfoto’s van Stephan Vanfleteren werden gebundeld in Portret 1989-2009, dat verscheen bij Lannoo. 312 pagina’s, 55 euro, ISBN 978-90-209-8483-5. © Stephan Vanfleteren

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

009_015_SH_SP1_BE_Iconen.indd 14

08/05/12 12:39

ICONISCHE PORTRETTEN

Bart Heynen fotografeerde Roos Van Acker

Waarom spreekt dit portret van tv-persoonlijkheid Roos Van Acker me meer aan dan de honderden andere foto’s die er van haar bestaan? Het is een technisch geslaagde opname, met de scherpte op de ogen. Het blauw van die ogen rijmt met de blauwe jurk en de blauwgrijze achtergrond. Maar het zijn de tranen die de foto maken. We verwachten niet dat bekende personen zich zo broos en kwetsbaar durven te tonen. Fotograaf Bart Heynen maakte de reeks ‘Waterlanders’ voor 'H 6WDQGDDUG 0D gazine. Elke week bracht hij een bekende Vlaming aan het huilen. In het bijbehorende boek onthult hij hoe lastig dat soms was.

Waterlanders verscheen bij Lido Books. 120 pagina’s, 34,90 euro, ISBN 978-94-9130-114-8. © Bart Heynen

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

009_015_SH_SP1_BE_Iconen.indd 15

08/05/12 12:39

+ Cursus Nabewerking Adobe Lightroom 4

Inspiratie voor betere beelden

Neem nu een abonnement op Shoot en krijg een boek gratis!

Nieuwste versie!

BETER FOTOGRAFEREN sprekende portretten I weidse natuurbeelden I originele reisfoto’s I ...

Achtergrond & praktijktips r sluitertijd r diafragma r witbalans r belichting

Met een abonnement op Shoot krijg je zes keer per jaar het leerrijkste fotografietijdschrift in huis. En als je nu een abonnement neemt, krijg je er het basisboek Beter fotograferen bovenop. Dat legt je haarfijn uit hoe zaken als sluitertijd, diafragma en belichting werken, in de klare taal die je van Shoot gewend bent. Je vind er ook handige praktijktips voor buitenopnames, citytrips, portretten, originele reisfoto’s en veel meer. Bovendien bevat het boek al een startcursus over het gloednieuwe Adobe Lightroom 4.

228 pagina’s in klare taal amera

voor systeem- en reflexc

Flits, statief of extra lens: Wat heb jij écht nodig?

JE CAMERA

FOTOGRAFEREN

Dossier helemaal inzoomt (grootste brandpuntsafstand), bedraagt het maximaal diafragma nog maar f/5,6. Wanneer je volledig inzoomt, laat deze lens dus nog maar half zoveel licht door. Er zijn zoomlenzen die over het hele zoombereik hetzelfde maximale diafragma hebben, maar die kosten een flink pak meer.

Sluitertijd

4 de lens nog maar een kwart (de helft van de helft) zoveel licht door als bij diafragma f/2. Onthoud dat een klein getal staat voor een grote opening. Dat is in het begin erg verwarrend, maar zo is het nu eenmaal. Soms zie je een diafragmagetal dat niet in de bovenstaande reeks staat, f/3,5 bijvoorbeeld. Die waarde laat een hoeveelheid licht door die halverwege tussen diafragma f/2,8 en f/4 ligt. Hoe groot je het diafragma kan maken, hangt af van de lens. Sommige lenzen hebben een 34

Beter fotograferen met een reflexcamera

Abonneer je nu en krijg een jaar lang Shoot (6 nummers) plus het boek Beter fotograferen voor slechts 29,94 euro.

FOTOGRAFEREN

Hints & Tips

Met het diafragma bepaal je dus hoeveel licht er door de lens naar binnen kan vallen, maar dan is er ook nog de sluitertijd. Daarmee bepaal je hoe lang het binnenvallende licht de beeldsensor bereikt. Voor de sensor zit een ‘sluiter’, een soort gordijntje dat razendsnel opengaat wanneer je een foto maakt (zie afbeelding 5). Hoe

De perfecte compositie

langer dat gordijntje openblijft, hoe meer licht er op de sensor terechtkomt. Net als het diafragma vormt ook de sluitertijd een reeks, ditmaal uitgedrukt in seconden en vervolgens fracties van seconden:

Wat is het verschil tussen een doorsnee foto en een opvallende foto? In veel gevallen komt dat verschil gewoon neer op een andere compositie. Wij leren je de kneepjes van het vak.

2 - 1 - 1/2 - 1/4 - 1/8 1/15 - 1/30 - 1/60 - 1/125 1/250 - 1/500 - 1/1.000 Net als bij het diafragmagetal betekent elk volgend getal in deze reeks een halvering van de hoeveelheid licht, waardoor er maar half zoveel licht de sensor bereikt. Bij een sluitertijd van 1/60 valt er maar half zoveel licht op de sensor als bij een sluitertijd van 1/30. Ga je nog een stap verder in de reeks, naar 1/125, dan valt er maar een kwart (de helft van de

maximaal diafragma van f/4. Bij deze lenzen kan je de opening dus niet groter maken dan f/4. Een lens met een grote maximale opening heet een lichtsterke lens, omdat ze veel licht doorlaat. Lichtsterke lenzen zijn zwaarder en meestal veel duurder dan gewone lenzen. Bij goedkope zoomlenzen zie je vaak twee maximale diafragmawaarden vermeld, bijvoorbeeld f/3,5-f/5,6. Dat moet je als volgt lezen: helemaal uitgezoomd (kleinste brandpuntsafstand) is het maximaal diafragma f/3,5, maar als je

TIP 1 Een beetje meer naar links

Volgens het woordenboek is compositie de ‘ordening van de delen tot een geheel’. Dat wil dus zeggen dat je met een goede compositie een mooier totaalplaatje kan bekomen. In de fotografie zijn er een paar

5 Beter fotograferen met een reflexcamera

Alles over sluitertijd, diafragma, witbalans en belichting.

Beter fotograferen met een reflexcamera

eenvoudige basisprincipes die een beeld extra aantrekkelijk kunnen maken. Wij geven zeven tips die je helpen om de perfecte compositie voor elkaar te krijgen.

De eerste gouden tip: zet je onderwerp niet pal in het midden van je beeld. Je hebt misschien wel de neiging om je vrouw of kinderen in de schijnwerpers te zetten, maar het centrum van je beeld is compositorisch gezien de meest saaie plaats. Je foto wordt een stuk spannender als je je onderwerp iets meer naar de zijkant verplaatst. Kijk maar eens naar de foto die als voorbeeld dient (zie afbeelding 1). Door de vrouw met de fiets niet in het midden te zetten, wordt het beeld veel minder statisch.

risch zeker op moet letten: de plaats van de horizon. Laat de einder je beeld niet middendoor snijden, want ook dat zorgt weer voor een saai beeld. Zorg er met andere woorden voor dat de horizon zich iets hoger of lager dan het midden van je beeld bevindt, zoals je kan zien op de foto van de Eifeltoren (zie afbeelding 2).

TIP 2 Daar aan de horizon Trek je een foto van de oceaan of van een stadszicht, dan is er één aspect waar je composito-

2 Beter fotograferen met een reflexcamera

Praktijktips portret-, reis-, macro-, nacht-,.. fotografie

Alle info op http://shop.minoc.com/shoot 016_016_SH_SP1_abo.indd 65

SHOOT ú n°1

07/05/12 16:59

PORTRETTEN TECHNIEK

Tien tips voor portretfoto’s Mensen zijn wellicht het meest gefotografeerde onderwerp. Maar een portretfoto is in de eerste plaats een foto. Net als bij elke andere foto kies je zelf hoe je je onderwerp in beeld brengt, en hou je rekening met compositie en belichting. We geven je tien tips voor krachtige portretten.

VUL HET FRAME

In een portretfoto wil je meestal dat de geportretteerde alle aandacht opeist. Wees dus niet bang om haar of hem je foto te laten vullen. Als je met een lange brandpuntsafstand werkt, kan dat zonder dat je te dichtbij hoeft te komen.

GEEF JE ONDERWERP IETS OMHANDEN

Veel mensen weten geen blijf met hun handen wanneer ze voor een foto poseren. Ze proppen hun handen in hun zakken, laten hun armen slap naast hun lijf bungelen of kruisen ze defensief voor hun borstkas. Je kan dat soort poses vermijden door je onderwerp iets te laten vasthouden, of hun handen ergens op te laten steunen. Het ligt voor de hand dat je een voorwerp kiest dat die persoon na aan het hart ligt, of iets met zijn beroep of hobby te maken heeft.

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

017_020_SH_SP1_TE_10tips.indd 17

08/05/12 12:38

TECHNIEK PORTRETTEN

ZORG VOOR DYNAMIEK

Een symmetrisch opgebouwd portret kan mooi zijn, maar symmetrie gaat snel vervelen. Breng dynamiek in je portretten door de symmetrie te doorbreken. Plaats je onderwerp ook eens aan de zijkant van je foto. Of laat het een meer dynamische houding aannemen door het hoofd of het bovenlichaam te draaien.

LET OP DE OGEN

Als je met een beperkte scherptediepte werkt (groot diafragma), let er dan op dan de ogen scherp afgebeeld worden. Selecteer indien nodig handmatig een focuspunt om te voorkomen dat je camera scherpstelt op de neus, of stel handmatig scherp. Heeft je onderwerp zijn gezicht gedraaid, stel dan scherp op het oog dichtst bij de camera.

DENK AAN JE MODEL

Tenzij je het geluk hebt met ervaren modellen te werken, moet je er rekening mee houden dat de meeste personen niet graag voor de camera staan. Hou het voor hen ook aangenaam; praat met hen, en besteed meer aandacht aan hen dan aan de instellingen op je camera. Lukt een bepaalde foto niet, zeg dan dat je een kluns bent en dat het zeker niet aan je modellen ligt.

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

017_020_SH_SP1_TE_10tips.indd 18

08/05/12 12:38

PORTRETTEN TECHNIEK

SPEEL MET PERSPECTIEF

Voor een ‘veilig’ portret hou je de camera op ooghoogte van de geportretteerde (voor kinderen wil dat zeggen dat je je moet bukken). Maar experimenteer ook eens met vogel- en kikvorsperspectief. Zo kan je je onderwerp groter of net heel klein laten lijken. Bijkomend voordeel: als je iemand omhoog laat kijken, verdwijnt een eventuele dubbele kin.

ZOEK EXPRESSIES

Een portret waarop iemand lacht is mooi, maar slechts weinig mensen kunnen op bevel lachen. En beter geen lach dan een geforceerde. Een portret mag ook andere emoties dan vreugde tonen: verwondering, boosheid, droefheid … Zoek samen met je model wat jullie kunnen vastleggen.

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

017_020_SH_SP1_TE_10tips.indd 19

08/05/12 12:38

TECHNIEK PORTRETTEN

WEGKIJKEN MAG

Laat je model ook eens van de camera wegkijken. Daardoor creëer je bij de toeschouwer nieuwsgierigheid naar wat er buiten beeld te zien zou zijn, zeker als je model verwonderd kijkt of vrolijk lacht. Maar let op – je kan zo ook de aandacht van de toeschouwer weghalen van jouw onderwerp, en dat is niet de bedoeling.

PROBEER EEN GROOTHOEK

De ideale lens voor portretten is een lichte telelens (85 mm op een full-framecamera), zoals je verder in dit nummer leest. Maar durf ook eens dichtbij te gaan met een groothoeklens. Zo’n lens zorgt voor vervorming die een dramatische impact kan hebben – maar kijk uit voor te extreme vervorming die je onderwerp er lelijk doet uitzien.

10.

FOTOGRAFEER REEKSEN

Zet je camera op ‘continu-opname’ of ‘burst’ en maak meerdere opnames na elkaar. Achteraf kan je op je computer de opname met de meest sprekende uitdrukking kiezen, of een aantal shots uit de reeks combineren tot een twee- of drieluik.

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

017_020_SH_SP1_TE_10tips.indd 20

08/05/12 12:39

AANWEZIG LICHT TECHNIEK

Hou het natuurlijk

Portretten met aanwezig licht

In een fotostudio kan je hele batterijen lampen laten aanrukken om je model perfect te belichten. Maar het kan ook anders: ook met aanwezig licht kan je een prachtige portretfoto maken. Lukas Roels

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

021_028_SH_SP1_TE_AanwezigLicht.indd 21

08/05/12 12:38

TECHNIEK AANWEZIG LICHT

n de fotografie wordt met fotograferen bij aanwezig licht bedoeld dat je werkt met het licht dat op een bepaalde plaats reeds aanwezig is. Je voegt zelf dus geen licht toe, in de vorm van een flitser of studiolampen. In een iets vrijere interpretatie betekent de term (of de Engelstalige tegenhanger available light) het fotograferen zonder flits bij zwakke lichtomstandigheden. Aanwezig licht kan natuurlijk licht zijn, zonof maanlicht bijvoorbeeld. Maar kunstlicht kan net zo goed: de vaste kamerverlichting, kaars- of ander sfeerlicht, de lichten van een kermisattractie, vuurwerk, kerstversiering ... Werken bij aanwezig licht is vaak een hele uitdaging voor de fotograaf. Niet zelden heb je te maken met zwakke lichtbronnen die te trage sluitertijden en bewegingsonscherpte met zich meebrengen. Sommige kunstlichtbronnen hebben een andere kleurtemperatuur dan daglicht, waardoor ook nog eens een kleurzweem kan ontstaan. Werk je met aanwezig licht, dan is het vaak nodig om de opnamehoek nauwkeurig te kiezen omdat de lichtbron vaak niet verplaatsbaar is. Available-light fotografie is misschien niet zo makkelijk, maar laat je wel toe om met eenvoudige middelen en op een heel bescheiden manier uiterst sfeervolle foto’s te maken.

Het juiste materiaal

Canon 450D met 50mm f/1.8 objectief; f/1.8, 1/2.000, ISO 800, 50 mm

Dit portretje is gemaakt bij door een raam invallend daglicht, met de 50mm-standaardlens op volle opening. Daardoor is de scherptediepte erg beperkt, zodat vrijwel alleen de ogen scherp zijn. Een 50mm-objectief op een toestel met een sensor in APS-C-formaat wordt een fijn en goedkoop portretlensje, vergelijkbaar met een 75 mm in kleinbeeld.

Met de huidige generatie digitale camera’s kan je in principe met elk toestel kwalitatieve foto’s maken. Toch zijn reflexcamera’s hier duidelijk in het voordeel: de grotere beeldsensor levert een betere beeldkwaliteit en je kan een aangepast objectief gebruiken. Helemaal ideaal voor ‘available light’ zijn de full-framecamera’s, die een beeldsensor hebben die net zo groot is als film in kleinbeeldformaat. Immers, hoe groter de beeldsensor, hoe minder kans op ruis bij hogere gevoeligheidsinstellingen (daar komen we verderop op terug). De meeste reflexcamera’s worden verkocht in combinatie met een zoomlens. Zo’n zoomobjectief is erg veelzijdig, maar op de duurdere exemplaren na zijn zoomlenzen niet erg lichtsterk: wanneer je helemaal inzoomt, is de maximale diafragmaopening meestal beperkt tot f/5.6. In een donkere omgeving volstaat die waarde niet. Heel wat hobbyfotografen kiezen voor lenzen met een groot zoombereik, bijvoorbeeld een 18-200mm. Dat is uiteraard erg handig op reis; met één lens kan je immers bijna alle onderwerpen aan. Toch scoren lenzen met een groot zoombereik minder goed als het op optische kwaliteit aankomt. En zeker ook op lichtsterkte. Dergelijke lenzen bij hun volle opening gebruiken is meestal geen goed idee. Een beetje

diafragmeren kan wonderen doen, maar dan zit je wel snel aan diafragma f/8, wat fotograferen bij zwakkere lichtomstandigheden weer heel wat moeilijker maakt. Een goed en betaalbaar alternatief is de prime-standaardlens, een 50mm-lens met een grootste opening van f/1.8. In vergelijking met de klassieke zoomlens haal je met deze lens minstens vier keer meer licht binnen, waardoor het fotograferen binnenshuis zonder flits perfect haalbaar wordt. Deze standaardlensjes zijn erg eenvoudig van constructie en zien er soms plastiekerig uit. Daarom noemt men ze weleens smalend Plastic Fantastic of Nifty Fifty. Maar voor bijzonder weinig geld haal je er wel een uiterst praktisch en lichtsterk lensje mee in huis, met een fantastische beeldkwaliteit. Het is wel even wennen als je voor het eerst een lens met een vast brandpunt op je camera klikt. Tevergeefs zoekt je linkerhand naar de zoomring. Zoomen is er niet meer bij, en voor een goede kadrering moet je de gewoonte (her)aanleren om je snel te verplaatsen. Maar dat went snel.

Gevoeligheid Gingen we vroeger een filmpje halen bij de fotograaf, dan vroeg die steevast hoeveel ASA dat filmpje dan wel moest hebben, of concreter: of het ‘voor binnen’ of ‘voor buiten’ was. Voor de klassieke vakantiekiekjes aan een warm strand kreeg je dan een film mee van 100 of 200 ASA. Was het ‘voor binnen’, dan gaf de fotograaf een ‘gevoelige’ film mee van 400 ASA. Daarmee kon je toch fotograferen bij zwakkere lichtomstandigheden of op plaatsen waar het niet was toegestaan om te flitsen. De film was dan gevoeliger voor licht door een grotere zilverkristalstructuur, die ook voor wat meer korreligheid in het uiteindelijke beeld zorgde. De ASA-aanduiding is intussen vervangen door de internationale normering ISO. Bij digitale fototoestellen kan je de ISO-gevoeligheid in het cameramenu instellen. Door die ISO-waarde te verhogen (bijvoorbeeld naar 400 of 800 ISO) versterk je op een elektronische manier de beeldsensor, waardoor die gevoeliger wordt voor licht. Daardoor kan je in zwakkere lichtomstandigheden werken: de beeldsensor heeft minder licht nodig om toch perfect belichte opnamen te maken bij een aanvaardbare sluitertijd. Een bekend nadeel van een hogere gevoeligheid is beeldruis, een soort korreligheid in het beeld. Beperk je de gevoeligheid tot 400 of 800 ISO, dan valt die ruis bij de meeste recente camera’s erg goed mee. Bij hogere ISOwaarden krijg je ook een verlies aan beeldscherpte en detaillering. Standaard staan vele beeldsensors op 100 ISO ingesteld. Dit levert

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

021_028_SH_SP1_TE_AanwezigLicht.indd 22

08/05/12 12:38

AANWEZIG LICHT TECHNIEK

LINKS Door de gevoeligheid te verhogen, kunnen we de sluitertijd kort genoeg houden om bewegingsonscherpte te vermijden.

ONDER Een portretje met als enige lichtbron de kerstlichtjes. De combinatie van een groothoek en een vaste hand laat hier een langzame sluitertijd toe. De belichtingscompensatie is ingesteld op -1.

Canon 450D met 18-55mm-kitlens; f/4.5, 1/15, ISO 800, 18mm

f/1.8, 1/125, ISO 800, 50mm

heldere, scherpe foto’s op zonder beeldruis. Bij zwakkere lichtomstandigheden wordt de sluitertijd echter erg traag, waardoor bewegingsonscherpte ontstaat. De camera instellen op 200 ISO geeft één stop winst, op 400 ISO wordt dat twee stops, op 800 ISO drie stops, enzovoort. De foto bovenaan deze pagina, een beeld van een getuige tijdens een huwelijk, werd uit de hand gefotografeerd met een 50mm-lens bij f/1.8, een sluitertijd van 1/125 en een gevoeligheid van ISO 800. Bij ISO 400, één stop verschil, zou de sluitertijd in dit geval nog een min of meer aanvaardbare 1/60 zijn geweest. Bij ISO 100, drie stops verschil dus, was de sluitertijd beslist te traag uitgevallen, namelijk 1/15. Bij deze opname is gekozen voor instellingen waarbij zeker geen bewegingsonscherpte zou optreden. De fraaie onscherpte in de achtergrond, het gevolg van het grote diafragma, legt mooi de nadruk op het gekozen onderwerp en geeft diepte aan de foto. Eén van de grote voordelen van availablelightfotografie wordt in dit beeld zichtbaar: de fotograaf werkt onopvallend. Dat kan op zich al een reden zijn om te kiezen voor natuurlijk licht in plaats van een flitser: je blijft als fotograaf ‘onzichtbaar’ voor de aanwezigen. Dat levert steevast verrassende en originele beelden op! Met een flitser krijg je bovendien fel licht dat uit de richting van de camera komt, waardoor het beeld per definitie een vlakke belichting krijgt. Met het aanwezige licht krijg je in de meeste gevallen meer diepte in het beeld, met een betere textuurweergave als gevolg.

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

021_028_SH_SP1_TE_AanwezigLicht.indd 23

08/05/12 12:38

TECHNIEK AANWEZIG LICHT

De daglichtstudio Zacht daglicht dat onder de juiste invalshoek door het raam naar binnen valt, een lichtsterk objectief, een geduldig model en een fotograaf met oog voor licht en gevoel voor kadrering: meer heb je niet nodig voor professioneel ogende portretfotografie zonder studio. Door de vele automatische functies van de hedendaagse fototoestellen zijn we stilaan vergeten dat fotograferen eigenlijk ‘tekenen met licht’ betekent.

f/4.5, 1/20, ISO 1.600, 48 mm

Terwijl de fotograaf vroeger zelf de lichtintensiteit moest proberen in te schatten, vertrouwen we nu blindelings op de ingebouwde lichtmeter en allerlei automatische functies van ons fototoestel. Daardoor gaan erg belangrijke vaardigheden zoals het beoordelen van lichtintensiteit, lichtval en lichtkwaliteit verloren. Het licht leren beoordelen en gebruiken is nochtans de sleutel tot een goed portret. De Nederlandse schilders uit de zestiende en zeventiende eeuw waren echte meesters in het

weergeven van licht. Ze werkten met een zacht noorderlicht en lieten dit schuin invallen op het gelaat en op het lichaam. Dat zorgde voor een ongeëvenaarde textuur- en diepteweergave. De foto op deze pagina lijkt wel een studioopname maar is het niet. Een raam aan de noordzijde van het gebouw werkt als een grote softbox en verlicht het gelaat onder een hoek van ongeveer 45 graden. Door de andere ramen in de kamer te verduisteren, ontstaat vanzelf een donkere achtergrond. Met een raam aan de noordzijde krijg je nooit rechtstreeks invallend zonlicht, dat te fel zou zijn met te grote contrasten, harde schaduwen en ‘uitgevreten’ hoge lichten als gevolg. Valt er toch zonlicht binnen in de kamer waarin je wil werken, dan kan een groot vel kalkpapier voor het raam wonderen doen. Het licht wordt zacht en diffuus, en door de zon heb je een erg hoge lichtopbrengst. De opstelling is erg eenvoudig. Als fotograaf vat je post bij het raam. De persoon die je wil portretteren staat op één tot anderhalve meter van het raam, schuin naar de camera gericht. Werk in diafragmavoorkeuze, en stel het diafragma één tot twee stops kleiner in dan het maximale diafragma van je 50mm-lens. Corrigeer indien nodig de belichting met de belichtingscorrectie van je camera. Bij een donkere achtergrond zal je doorgaans ongeveer één stop onder de waarde die de camera aangeeft moeten belichten, anders wordt de achtergrond te licht en wordt je model overbelicht afgebeeld. Cruciaal bij dit soort opnamen is het juist inschatten van de lichtval. Door je ogen bijna helemaal dicht te knijpen zodat je doorheen je wimpers kijkt, kan je die lichtval uitstekend beoordelen. Let bij een portret op een mooie belichting van de ogen, met typische reflecties van het raam net naast de pupillen. Zorg ook voor diepteweergave met zachte schaduwen langs één kant van het gelaat. Merk je dat die schaduwen te diep worden, dan gebruik je een vel wit papier of een groot stuk piepschuim als reflectiescherm. Beweeg en kantel het scherm aan de andere kant van de lichtbron in de richting van de persoon die je wil fotograferen om het gewenste effect te bekomen. Vermijd wel dat je de schaduwkant te veel uitlicht. In dat geval wordt de opname immers vlak en steriel. Kijk even terug naar het schilderij van Vermeer op de pagina hiernaast. Zie je hoe het witte kraagje van het meisje het licht zachtjes reflecteert op de kaak van het model? De kraag werkt als een minireflectiescherm. De schilder heeft dit niet enkel gezien, maar slaagde er ook meesterlijk in om dit uiterst subtiele licht weer te geven!

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

021_028_SH_SP1_TE_AanwezigLicht.indd 24

08/05/12 12:38

AANWEZIG LICHT TECHNIEK

f/4.5, 1/45, ISO 400, 70 mm

VORIGE PAGINA Door net zoals de oude meesters het daglicht schuin op het gezicht van het meisje te laten vallen, creëren we een schaduwkant die diepte geeft aan het gelaat. Let ook op de mooie textuurweergave van huid, haar en kledij.

BOVEN Opnieuw een portretje dat met invallend daglicht gemaakt werd. De typische reflectie net naast de pupillen maakt de ogen levendig.

LINKS Johannes Vermeer (1632-1675): Meisje met de parel, 1665 (Doek, 44,5 bij 39 centimeter, Den Haag, Mauritshuis) Door een vakkundig gebruik van schuin invallend, zacht daglicht wordt het gelaat prachtig belicht, ontstaat er een typische reflectie in de ogen en creeert de schilder tegelijk diepte en een uitstekende textuurweergave.

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

021_028_SH_SP1_TE_AanwezigLicht.indd 25

08/05/12 12:38

TECHNIEK AANWEZIG LICHT

Tien tips voor natuurlijk licht 1.

TEST JE CAMERA

Probeer uit met welke gevoeligheid je nog kan werken zonder dat ruis in een opname storend wordt. Die grens ligt voor elk toestel anders. Bovendien is de hoeveelheid ruis of korrel die jij aanvaardbaar vindt een persoonlijke zaak. Maak op een doordeweekse avond enkele opnamen in de woonkamer. Ontsteek wat sfeerlicht en kaarsen, en maak identieke beelden bij verschillende ISOinstellingen. Beoordeel de beelden op het computerscherm en bepaal zelf wat voor jou nog aanvaardbaar is.

EXPERIMENTEER MET ONGEWONE LICHTBRONNEN

Het grote voordeel van digitale fotografie is dat je vrijuit kan experimenteren. Haal de kerstverlichting eens boven, en probeer uit wat je met een zaklamp kan, of met theelichtjes. Strikt genomen is dit geen ‘aanwezig licht’. Maar het worden wél originele portretjes.

f/2.8, 1/15, ISO 800, 6,2 mm

STEL DE WITBALANS VOORAF IN

Ben je van plan om een hele tijd onder dezelfde lichtomstandigheden te fotograferen, dan loont het beslist de moeite om de witbalans vooraf handmatig in te stellen. Dit gaat bij elk toestel anders in z’n werk, maar het komt er telkens op neer dat je onder dezelfde lichtomstandigheden als waarin je wil gaan fotograferen een wit blad fotografeert. Het toestel gebruikt die gegevens dan als referentie om de kleuren te corrigeren bij alle verdere opnamen. Gevolg: geen kleurenzweem en geen uren correctiewerk achteraf.

VOORSPEL DE TOEKOMST

Heel wat bekende foto’s zijn tot stand gekomen doordat de fotograaf op voorhand al een standpunt had ingenomen, een kadrering had gekozen, zijn of haar toestel van tevoren had ingesteld en daarna het geduld had om te wachten op het ‘beslissend moment’.

Het eenvoudige recept: zoek een plek op die als decor zal dienen, met een interessante lichtval en waar je kan voorspellen dat er af en toe mensen voorbijkomen. Kadreer en stel je toestel in voor een juiste belichting (denk aan ISO, belichtingscompensatie, witbalans en diafragmakeuze). Wacht even af, druk af op het juiste moment … en klaar.

GEBRUIK BELICHTINGSCOMPENSATIE

Misschien heb je dit ook al ondervonden: je wil een mooie nachtopname maken, monteert de camera op een statief, zorgt voor een mooie kadrering, stelt scherp, kiest in diafragmavoorkeuze een klein diafragma voor een mooie scherptediepte en drukt af ... Daarna merk je dat de foto eruitziet alsof ze bij daglicht werd gemaakt. De ingebouwde lichtmeter heeft steeds de neiging om de belichting te berekenen volgens gemiddelde standaardwaarden, het bekende

f/6.3, 1/4, ISO 800, 55mm

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

021_028_SH_SP1_TE_AanwezigLicht.indd 26

08/05/12 12:38

AANWEZIG LICHT TECHNIEK

middengrijs. Voor normale daglichtfotografie voldoet dit uitstekend, maar zodra er veel donkere partijen in beeld komen, krijgt de lichtmeter de neiging om de hele belichting op te trekken. Bij fotografie bij aanwezig licht zijn er vaak veel donkere partijen in beeld. Om de sfeer van het licht te behouden, is het vrijwel altijd nodig om krapper te gaan belichten dan de

lichtmeter aangeeft. De snelste en eenvoudigste manier om dit te doen, is met de belichtingscompensatie op de camera. Begin met de belichtingscompensatie in te stellen op -1. Dit zorgt vaak al voor een goed resultaat. Als je het beeld nadien beoordeelt op het histogram, zal je een ‘berg’ opmerken aan de linkerkant. Dat is in dit geval perfect normaal (er zijn nu eenmaal veel donkere partijen in beeld).

GEBRUIK DE CREATIEVE INSTELLINGEN

Met je toestel op de automatische stand lukt het bijna nooit om aan available-light fotografie te doen. Bij ietwat zwakkere lichtomstandigheden activeert de automaat meteen de ingebouwde flits. Ook de voorgeprogrammeerde instellingen, de scènes, bieden geen soelaas. Probeer maar eens in de instelling Portret een foto te maken binnenhuis. Het is dan bovendien bij heel wat camera’s een heksentoer om de flitser uit te schakelen. Gebruik je de ‘creatieve instellingen’, zoals diafragma- of tijdvoorkeuze, dan is het net andersom: wil je de flits gebruiken, dan zal je die zelf moeten activeren. Standaard werkt de ingebouwde flits dus niet mee en dat is wel zo makkelijk, want dan vergeet je hem ook niet uit te schakelen. Bovendien laten de creatieve instellingen veel meer noodzakelijke aanpassingen in het menu toe, zoals de gevoeligheidsinstelling, witbalans, belichtingscompensatie en ga zo maar door.

SILHOUET

Wil je een origineel en verrassend portret, probeer dan eens een silhouet vast te leggen. Het recept is eenvoudig: in plaats van correct te belichten op een persoon, ga je de belichting volledig afstemmen op een heldere achtergrond. Plaats de persoon die je wil fotograferen in profiel om een duidelijke aftekening te krijgen.

LINKS Een lichtexperimentje tijdens een fotostage voor jongeren, met een Canon 450D bij ISO 800 in de kelder van een academie. De verlichting: één theelichtje en een gewone zaklamp.

MIDDEN Binnen in de toren van een middeleeuwse burcht: de kadrering is gekozen, de belichting gecorrigeerd en nu is het wachten op de ‘acteur(s)’. Enkele seconden later stapt een jongen uit het felle daglicht de toren binnen. Even stokt zijn beweging omdat hij niets ziet in de ogenschijnlijke duisternis. Hij strekt zijn armen beschermend naar voor en werpt een schaduw over de vloer. Ik druk af. Een mooi moment dat zonder anticipatie niet mogelijk was geweest.

RECHTS f/1.8, 1/4.000, ISO 100, 50 mm

In dit silhouetportret is de belichting volledig afgestemd op het felle zonlicht op de gevels. Een silhouet kan je zowel binnen als buiten vastleggen.

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

021_028_SH_SP1_TE_AanwezigLicht.indd 27

08/05/12 12:38

TECHNIEK AANWEZIG LICHT

REIS LICHT

Ongelofelijk wat mensen allemaal meezeulen op reis. Een loodzware rugzak of fototas die uitpuilt van de body’s en lenzen, een externe flits, een stevig statief ... Zakjes rijst, snel aangeschaft op het dichtstbijzijnde marktje in de buurt, werken even fijn als statief. Een enkele body, een zoomlens van groothoek naar lichte tele en een lichtsterke primelens in een rugzakje: meer heb je niet nodig.

GEBRUIK OOK DE GROOTHOEK

Bij portretfotografie is de neiging steeds groot om fel te gaan inzoomen. Maar hoe meer je

inzoomt, hoe korter de sluitertijd moet zijn om bewegingsonscherpte te voorkomen. Werk bij zwakkere lichtomstandigheden eens wat meer in groothoek. Je kan makkelijk uit de hand fotograferen bij tragere sluitertijden, en je kan meer vertellen met je foto’s doordat de omgeving mee in beeld komt.

10.

CREËER SFEER

Verschillende soorten lichtbronnen maken een ‘juiste’ witbalansinstelling onmogelijk. Maar daar kan je net je voordeel mee doen. In het avondtafereel bij schermerlicht hieronder is de witbalans bewust ingesteld op kunstlicht. Het meisje is door de rook heen gefotografeerd

RECHTS Een ‘verkeerde’ witbalansinstelling zorgt hier voor een sprookjesachtige sfeer.

ONDER Met de zoomlens in groothoekstand ontstaan dynamische beelden. De omgeving komt mooi mee in beeld en versterkt het verhaal van de foto.

f/4.9, 1/30, ISO 100, 22 mm

f/8, 1/320, ISO 100, 18 mm

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

021_028_SH_SP1_TE_AanwezigLicht.indd 28

08/05/12 12:38

NIEUW

NU IN DE WINKEL

“DE BESTE HANDLEIDING VOOR ELKE CAMERA.” 15 MEI 2012 - NR. 254

VOOR

Afgiftekantoor: Antwerpen X - P 309979

HIPPE FOTO’S ZONDER MOEITE

ZO MAAK JE

DE BESTE

BETERE

APPS

Clickx verschijnt 18 keer per jaar - € 5,99 01254

BP 5 414206 070012

P24

VOOR JE TELEFOON

FOTO’S & VIDEO’S DOSSIER

REPORTAGE

WORKSHOP

P10

P78

P36

FOTOCOMPOSITIE t FOTOGRAFEREN BIJ WEINIG LICHT t VLOTTER VIDEO MONTEREN

LICHTVELDCAMERA’S

EERST SCHIETEN DAN SCHERPSTELLEN P6

KOOPGIDS

WELKE CAMERA PAST BIJ JOU? P16

WORKSHOP

8 VIDEO

TOERISTEN VERWIJDEREN GOOI DIE WALLACE & GROMIT ACHTERNA VAN FOTO’S TOERISTEN MAAK JE EIGEN CURSUS UIT JE FOTO’S WORKSHOPS STOP-MOTIONFILM BEKIJK ZE METEEN OP JE PC OF MAC SCHILDEREN MET LICHT WORKSHOPS P42

P56

t 7*%&0 4 .0/5&3&/ .&5 $:#&3-*/, 108&3%*3&$503 t 41&$5"$6-"*3& '050.0/5"(&4 .",&/ t ."", 0/-*/& %*"4)084 .&5 ,*;0" t

P34 MAAK MAKKELIJK SPECTACULAIRE FOTOMONTAGES P39 GEEF JE FOTO’S EXTRA EFFECTEN MET ROLLIP P44 CREATIEF OP HET CANVAS VAN PHOXO P48 VERBETER JE SMARTPHONEFOTO’S P50 VIDEO’S CONVERTEREN MET HANDBRAKE

PROBLEEMLOOS BEKIJK OOK DE VIDEO’S

VIDEO’S AFSPELEN OP ELK APPARAAT 10 TIPS

KINDERSNOETJES KIEKEN P86

P64

CREATIEVE DIASHOWS MAKEN MET KIZOA VER

BETER 123D CATCH JE FOT O’S METTOT VAN FOTO LIGH 3D-OBJECT P40

TROOM 4

UNIEKE DVD BIJ CLICKX XTRA 254 - 15 MEI 2012

P32

DREAMSCENE ACTIVATOR

VIDEO’S ALS BUREAUBLADACHTERGROND P47

Lezen. Weten. Doen. Clickx.

8 VIDEOWORKSHOPS EN HANDIGE SOFTWARE OP GRATIS DVD adv_clickx_254_210x297.indd 1

7/05/12 16:03

TECHNIEK STROBISME

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

030_037_SH_SP1_TE_strobisme.indd 30

08/05/12 12:37

STROBISME TECHNIEK

Portretten met flitslicht

Licht op locatie

Wil je niet werken met het aanwezige licht, dan zijn losse reportageflitsers een betaalbaar alternatief. Je plaatst de flitser(s) het best los van de camera. ‘Strobisme’ heet dat, en het is lang niet zo moeilijk als het klinkt. . Koen Hillewaert - www.koenhillewaert.com

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

030_037_SH_SP1_TE_strobisme.indd 31

08/05/12 12:37

TECHNIEK STROBISME

ij strobisme gebruik je één of meer reportageflitsers (strobes) om je onderwerp te belichten. De flitsers staan los van de camera, en daardoor heb je veel meer vrijheid om het licht te plaatsen en te gebruiken zoals je dat zelf wil. Als je dit nog nooit gedaan hebt, lijkt het misschien erg intimiderend, maar zo moeilijk is het niet. Voor we het over materiaal en techniek hebben, verduidelijken we eerst enkele basisprincipes van licht. Eenmaal je deze concepten onder de knie hebt, wordt strobisme veel eenvoudiger.

Continulicht en flitslicht

ONDER - Bij strobisme zoeken we een evenwicht tussen aanwezig licht en flitslicht.

Continulicht is – zoals de naam al zegt – licht dat continu aanwezig is terwijl je fotografeert. Het wordt ook omgevingslicht of aanwezig licht genoemd. Continulicht kan daglicht zijn (de zon), een gloeilamp of tl-buis. Het is er zowel voor, tijdens als na het nemen van de foto. Wanneer je op de ontspanner drukt,

laat de sluiter gedurende een bepaalde tijd (de sluitertijd) dat continulicht binnen. De camera registreert het continulicht zolang de sluiter openstaat. Met andere woorden, de sluitertijd beïnvloedt de belichting van foto’s die worden gemaakt met continulicht. Flitslicht is bijna ogenblikkelijk licht. Een flits duurt vaak minder dan 1/1.000 van een seconde, meestal véél korter dan de sluitertijd dus. Daarom doet het er eigenlijk niet toe hoe lang de sluitertijd is – 1, 1/2, 1/60, 1/125 of 1/200 – want de camera vangt het flitslicht meteen op. Er is maar één voorwaarde: de sluiter moet openstaan wanneer de flits afgaat. Tegen de tijd dat de sluiter weer sluit, is de flits al lang voorbij. Dit betekent dat de sluitertijd geen invloed heeft op de intensiteit van flitslicht bij een opname. Een extra effect waarvan we dankbaar gebruikmaken, is dat door de korte flitsimpuls – sneller dan 1/1.000 van een seconde – ons onderwerp bevroren wordt. We hebben dus weinig kans op bewegingsonscherpte!

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

030_037_SH_SP1_TE_strobisme.indd 32

08/05/12 12:37

STROBISME TECHNIEK

De sluitertijd heeft geen invloed op de intensiteit van flitslicht. Onthoud de belangrijkste vuistregel alleszins goed: de sluitertijd heeft invloed op het omgevingslicht, niet op het flitslicht.

Studiofotografie Een typisch voorbeeld van zuivere flitsfotografie is studiofotografie. Hier wordt het omgevingslicht geweerd of gedempt, zodat het geen invloed heeft op de foto. Daardoor heeft de sluitertijd bij studiofotografie weinig belang. Meestal wordt die vastgezet op 1/125. De hoeveelheid licht hangt alleen af van de lichtintensiteit van de studioflitsers. De fotograaf heeft hier volledige controle. Met een lichtmeter bepaalt hij hoeveel licht de studioflitsers moeten uitsturen. De fotograaf ‘maakt’ hier naar wens licht en schaduwen, door de opstelling van z’n lichtbronnen, de intensiteit van die lichtbronnen en eventuele accessoires om die lichtbronnen te beïnvloeden, zoals een softbox, paraplu en andere hulpmiddelen.

Positie van het licht De plaats van de lichtbron heeft een uitgesproken effect op de foto. Wanneer je de flitser boven op de camera plaatst of gebruikmaakt van de interne flitser van de camera, zal je onderwerp veel ‘platter’ lijken. Alles wordt even hard belicht, er zijn amper schaduwen,

en daardoor komt het onderwerp minder driedimensionaal op de foto te staan. We spreken niet zomaar van ‘platflitsen’. In het algemeen zijn portretten mooier wanneer ze niet rechttoe-rechtaan worden belicht, of wanneer het licht niet recht boven de persoon staat. Zijdelingse lichtbronnen leveren de mooiste resultaten op. Ze zorgen voor een boeiend spanningsveld van licht en schaduwen in je beeld. Hieronder zie je twee foto’s die het verschil tussen beide werkwijzen illustreren. De onderste foto ziet er veel mooier uit qua belichting.

Locatiefotografie Onder locatiefotografie verstaan we fotografie in een omgeving die niet speciaal voor die doeleinden is uitgerust. Anders dan in een studio is er op locatie steeds omgevingslicht (continulicht) aanwezig. Dat kan daglicht zijn, een straatlantaarn of binnenhuisverlichting. Dat omgevingslicht is welkom, en we gaan het ook gebruiken in onze foto. Maar we gaan nog extra licht toevoegen met één of meer externe flitsers, zodat we het bestaande licht kunnen verbeteren of bepaalde delen kunnen accentueren. We maken dus gebruik van een combinatie van continulicht én flitslicht. Het spreekt voor zich dat dit onze taak niet gemakkelijker maakt: we hebben geen controle over de intensiteit van het omgevingslicht (we kunnen de zon niet ‘lager draaien’), maar alleen over de intensiteit van het flitslicht. Als we er in slagen om het omgevingslicht en flitslicht goed te combineren, krijgen we echter een resultaat dat er mag zijn.

RECHTS - Voor de bovenste foto stond de flits op camera. Het licht valt (vanuit de camera gezien) recht op het model, met weinig diepte tot gevolg. Voor de onderste foto plaatsten we de flits naast camera. Door het licht zijdelings op het model te laten vallen, ontstaan er schaduwen die diepte in het beeld brengen.

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

030_037_SH_SP1_TE_strobisme.indd 33

08/05/12 12:37

TECHNIEK STROBISME

LINKS - Op deze foto’s is de sluitertijd het enige wat verandert (van boven naar onder: 1/80, 1/10, 1/2). Een lange sluitertijd laat meer omgevingslicht toe.

Diafragma De sluitertijd heeft geen invloed op het flitslicht, het diafragma heeft dat wel. Het is de belangrijkste paramater bij flitsfotografie. Want hoe groter de diafragmaopening, hoe meer licht er tegelijk op de sensor valt. De diafragmaopening wordt voorgesteld door een breuk: f/2, f/2.8, f/4, f/5.6, f/8, ... Het kleinste getal staat daarbij voor de grootste opening. Door het diafragma één stop kleiner te maken (wat dus een groter getal oplevert), halveer je de hoeveelheid licht die je camera vastlegt. Een grotere diafragmaopening resulteert dan ook in een sterker belicht onderwerp, een sterker belichte persoon. In een studio-omgeving, waar het omgevingslicht niet meespeelt, is het diafragma de enige relevante parameter. De reden hiervoor hebben we al even aangehaald: de flitsduur is korter dan de sluitertijd, waardoor de sluitertijd geen invloed heeft op de belichting. Bij locatiefotografie speelt de sluitertijd echter wél een rol voor het omgevingslicht. Anderzijds bepaalt de instelling van het diafragma ook de scherptediepte van je foto – de diepte van het veld voor en achter je onderwerp dat ‘scherp’ wordt afgebeeld. Voor portretfotografie prefereer ik weinig scherptediepte, dus een grote diafragmaopening. Onthoud dus: bij flitslicht bepaalt de diafragmaopening de belichting van je onderwerp.

Lichtintensiteit De lichtintensiteit wordt bepaald door twee factoren: de kracht van de lichtbron en de afstand die de lichtbron heeft tot het onderwerp. De kracht van de kunstlichtbron kan je wijzigen op de flitser. Typisch gebeurt dit door de flitser in manuele modus te zetten (wat niet bij alle flitsers mogelijk is) en de maximale kracht telkens te halveren. De maximale kracht wordt uitgedrukt als 1/1. Als je deze halveert, krijg je dus 1/2, als je opnieuw halveert 1/4 van de maximale kracht. Je kan de intensiteit verlagen tot 1/16 of zelfs 1/128. Als je een flitser instelt op 1/1 krijg je een sterke flits, op 1/128 een erg zwakke flits. De tweede parameter die de intensiteit van het licht bepaalt, is de afstand van de lichtbron tot het onderwerp. Als je die afstand verdubbelt door de lichtbron twee keer zo ver van het onderwerp te plaatsen, vermindert de intensiteit van het licht tot één vierde. Die berekening

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

030_037_SH_SP1_TE_strobisme.indd 34

08/05/12 12:37

STROBISME TECHNIEK

Je stuurt de belichting van het onderwerp met het diafragma; de belichting van de omgeving regel je met de sluitertijd. werkt ook in de omgekeerde richting: als je de afstand tot de lichtbron halveert, krijgt het onderwerp vier keer zoveel licht. In de wiskunde noemt men dit de ‘omgekeerde kwadratenwet’: de intensiteit van het licht is omgekeerd evenredig met het kwadraat van de afstand tot de bron. Onthoud dus: we regelen de lichtintensiteit door de lichtbron meer of minder licht te laten produceren, en de lichtbron dichter of verder van het onderwerp (de persoon) te plaatsen.

Sluitertijd en omgevingslicht Zoals je intussen weet, wordt enkel de intensiteit van omgevingslicht door de sluitertijd bepaald. De intensiteit van het flitslicht controleren we door het diafragma in te stellen, door de kracht van de lichtbron te regelen of de afstand tot het onderwerp te veranderen. Met andere woorden: we kunnen de intensiteit van het omgevingslicht onafhankelijk van het flitslicht instellen. Zowel de belichting van het onderwerp als de belichting van de omgeving kunnen dus naar wens geregeld worden. Als ons onderwerp goed belicht wordt door het flitslicht, gaan we de sluitertijd variëren om het onderwerp – de persoon of ons model – mooi in de omgeving te integreren. Door te spelen met de sluitertijd kan je de omgeving donker (korte sluitertijd) of helder (lange sluitertijd) maken. Let wel, maak de intensiteit van de belichting van je omgeving niet hoger dan die van je onderwerp, want dan heeft je flitser geen toegevoegde waarde. We zoeken in de eerste plaats een evenwicht of harmonie tussen voorgrond en achtergrond. In feite kan je haast stellen dat de beste flitsfoto’s diegene zijn waarbij je niet ziet dat er geflitst is. Een voorbeeld maakt veel duidelijk. De drie

foto’s op de linkerpagina werden met bijna identieke instellingen gemaakt: diafragma f/4, gevoeligheid ISO 400 en een brandpuntsafstand van 135 mm. Het model wordt verlicht door flitslicht. Op elke foto werd de sluitertijd aangepast. Met een sluitertijd van 1/80 van een seconde is de omgeving donker; door de sluitertijd langer te maken, laten we meer omgevingslicht toe en wordt de achtergrond bijgevolg helderder. Onthoud dus: we sturen de belichting van het onderwerp (dat belicht wordt door de flits) via het diafragma; de belichting van de omgeving (die door continulicht belicht wordt) bepalen we met de sluitertijd.

Cameraperikelen Om de sluitertijd en het diafragma in te stellen, zetten we de camera steeds in manuele modus. In de programmastand of in sluitertijd- of diafragmavoorkeuze zal de camera immers één of meer van die parameters bepalen, terwijl hij helemaal niet weet dat we één of meer externe lichtbronnen gebruiken. Als je vertrouwd bent met RAW, gebruik je dat

formaat best. Indien dit nog niet het geval is, kan je in JPEG werken. Toch raad ik je ten stelligste aan om je te verdiepen in de voordelen van RAW. Een eigenschap van je camera waarmee je rekening moet houden, is de maximale sluitersynchronisatietijd in combinatie met een externe flitser. Die hangt af van je toestel, maar meestal bedraagt hij 1/200 van een seconde. Dit geldt zowel voor externe cameraflitsers als studioflitsers. Als je de sluitertijd korter maakt, kan de sluiter niet meer synchroniseren met de flits. Dat vertaalt zich in een zwarte band op je foto. De camerabouwers hebben daar een oplossing voor gevonden, met ‘highspeed sync’ of ‘Auto FP High Speed Sync’. Dit vereist echter een andere aanpak en specifieke zenders en ontvangers. We gaan er in dit artikel dan ook niet verder op in. Onthoud dus: stel je camera in op de manuele modus en gebruik geen sluitertijd die korter is dan de maximale synchronisatietijd van je toestel.

Strobisme in de praktijk Na al die theorie zijn we toe aan een praktisch voorbeeld: ik wil een foto maken waarbij mijn model mooi in de omgeving geïntegreerd is. De eerste stap is het maken van een voorbereidende foto zonder een extra lichtbron. Ik stel de camera manueel in zodat het diafragma de gewenste scherptediepte creëert en de sluitertijd de gewenste belichting van de omgeving oplevert. De belichting van mijn model is op dit ogenblik niet belangrijk, omdat ik weet dat ik het model straks met mijn externe flitser zal belichten. Ik noteer welke instellingen ik voor die foto nodig heb.

RECHTS - Op deze foto zie je hoe het gordijn (de zwarte band onderaan het beeld) het onderste gedeelte van de sensor reeds bedekte op het ogenblik dat de flits afging.

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

030_037_SH_SP1_TE_strobisme.indd 35

08/05/12 12:37

TECHNIEK STROBISME

LINKS BOVEN - f/4, 1/5, ISO 800, zonder flits – met deze instellingen leggen we het omgevingslicht vast. LINKS ONDER - f/4, 1/5, ISO 800, met flits – de flitser belicht het model.

Gevoeligheid Als je alle parameters hebt ingesteld en vaststelt dat er niet voldoende omgevingslicht is, dan kan je de gevoeligheid van je camera verhogen. Als je van ISO 200 naar ISO 400 gaat, wordt de sensor van je camera immers dubbel zo gevoelig voor licht. Dat geldt echter niet alleen voor het omgevingslicht, maar ook voor het flitslicht. Als je flitslicht al juist was afgesteld, zal je de intensiteit dus eventueel moeten halveren voor een identiek resultaat.

Zacht licht

In de omstandigheden uit dit voorbeeld resulteert dat in een erg lage sluitertijd (1/5 van een seconde) omdat de locatie vrij donker is, vandaar ook de hoge gevoeligheid. Normaal gezien zou deze sluitertijd veel te traag zijn om een mooie portretfoto te maken, want een persoon kan zo lang niet stilstaan. Zonder flits zou bewegingsonscherpte op de loer liggen, maar gelukkig weet ik dat een korte flits mijn model zal belichten en ‘bevriezen’. Ik plaats nu een extra lichtbron: een flitser op een statief die door een paraplu flitst. De flitser wordt draadloos aangestuurd door een radiozender en -ontvanger. De zender plaats ik op m’n camera, in de flitsschoen. De flitser stel

ik in manuele modus in op 1/4 van de maximale sterkte. Het resultaat is duidelijk: het omgevingslicht wordt toegelaten dankzij de trage sluitertijd van 1/5 van een seconde, terwijl het model mooi wordt belicht door de flits. Haar beweging wordt bevroren door de korte duur van het flitslicht. Als ik meer flitslicht nodig had gehad, zou ik de flitssterkte verhoogd hebben. Ik werk heel vaak met slechts één flitser, en raad jullie ook aan om hiermee te beginnen. Later, wanneer je die ene flitser goed beheerst, kan je extra flitsers toevoegen die je onafhankelijk van elkaar kan instellen. Laat duidelijk zijn dat dit complexer is dan met één flitser.

Naast de intensiteit moet je ook de kwaliteit van het flitslicht sturen. Het belangrijkste verschil zit ‘m in het onderscheid tussen hard licht en zacht licht. Hard licht veroorzaakt harde, afgelijnde schaduwen. Zacht licht zorgt daarentegen voor een geleidelijke overgang tussen licht en schaduw. Beide technieken kunnen mooi zijn, dus gebruik ze in functie van het gewenste resultaat. Soms wil je een zacht portret, soms wil je een hard portret; door gebruik te maken van deze technieken kan je dit makkelijk bereiken. Zacht licht krijg je wanneer de lichtbron groot is ten opzichte van het onderwerp, hard licht ontstaat wanneer de lichtbron klein is ten opzichte van het onderwerp. Wanneer we naar het effect van de zon en de wolken kijken, wordt meteen duidelijk wat we daarmee bedoelen. De zon is immers ontzettend groot, maar door de enorme afstand van de aarde is het toch een kleine lichtbron ten opzichte van de mens. Daardoor zorgt direct zonlicht voor hard licht met harde schaduwen. Wanneer het bewolkt is, wordt het wolkendek de eigenlijke lichtbron. Dat is een erg grote lichtbron ten aanzien van een mens, wat dan weer zacht licht met zachte schaduwen oplevert. Kijk maar om je heen: wanneer er zon is, zie je overal harde schaduwen. Is het bewolkt, dan vloeit alles in elkaar over. Wanneer we onze externe lichtbronnen opstellen, houden we hier rekening mee. Willen we hard licht, dan gebruiken we een kleine lichtbron zoals een flitser zonder paraplu of softbox, of we plaatsen de lichtbron ver van het onderwerp. Willen we zacht licht, dan vergroten we onze lichtbron. Dit kan door de

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

030_037_SH_SP1_TE_strobisme.indd 36

08/05/12 12:37

STROBISME TECHNIEK

Materiaal De meestgestelde vraag die ik hoor, is wat je nodig hebt om met strobisme te beginnen. Omdat we op locatie willen fotograferen, moet het materiaal in de eerste plaats licht en sterk zijn. Daarenboven moeten we het vlot kunnen opstellen en afbreken, en moet het makkelijk transporteerbaar zijn.

Flitser (strobe of flash)

BOVEN - Naakte flits, dus een kleine lichtbron. ONDER - Flits doorheen paraplu, dus een grote lichtbron.

lichtbron te combineren met een reflecterende paraplu of een softbox en door de lichtbron dichtbij ons onderwerp te plaatsen. Hou wel in het achterhoofd dat de grootte van de lichtbron afhangt van de afstand. Een grote lichtbron (zoals de zon of een softbox) die ver van het onderwerp staat, wordt automatisch een kleine lichtbron in relatie tot dat onderwerp! In de studio zijn softboxen populaire accessoires. Alle types zijn geschikt om de lichtbron te vergroten, en elk hebben ze hun voor- en nadelen. Op de foto’s bovenaan deze pagina zie je duidelijk het verschil tussen hard en zacht licht. Met dank aan de modellen Floriane Geromboux, Nadia Naamani en Siemen Hillewaert, en aan visagiste Bouchra Sejjali.

Voor strobisme moet de flitser manueel instelbaar zijn van vol vermogen (1/1) tot 1/16 of zelfs tot 1/128. Handige features zijn een aansluiting voor een synchronisatiekabel (PC socket) en voor een externe voeding, een metalen voet, een zoomknop en voldoende fliskracht. Verderop in dit nummer van Shoot lees je meer over flitsers. Ons advies: als dit je eerste externe flitser is en je wil hem ook op je camera kunnen gebruiken, koop dan een flitser van je cameramerk. Wil je de flitser enkel los van de camera gebruiken, dan heb je een ruime keuze uit veel goedkopere (vanaf 35 euro) flitsers zoals de Yongnuo YN-460 II/462/465/560, Cactus KF-36 of de Lumopro LP160. Het gros van deze flitsers kan je alleen manueel instellen. Je kan ook proberen een tweedehandse Nikon SB24, SB25, SB26, SB28, SB800 of SB600 op de kop te tikken. Deze flitsers hebben een uitstekende reputatie. Maar let op: oude flitsers kunnen je camera of zenders beschadigen. In het verleden werkten de flitsers immers op hoge spanning (+200 volt), terwijl alle actuele flitsers op lage spanning werken. Best even uitmeten of navragen is de boodschap.

Richtprijs: € 35 tot € 100

Statief (lightstand) Een statief moet licht, sterk en stabiel zijn. Het dient zowel hoog als laag opgesteld te kunnen worden. Laat je niet verleiden tot de aanschaf van zware studiostatieven met een reikwijdte van drie meter of meer – die hoogte heb je zelden nodig. De LumoPro LP605 biedt een goede prijs-kwaliteitverhouding.

Richtprijs: € 15 tot € 40

Meer weten? Meer informatie over strobisme en onze workshops vind je op onze blog. Op belgiumdigital.com is er een actief strobistforum waar je terecht kan met je vragen. www.koenhillewaert.com

Parapluhouder (swivel) Met de parapluhouder bevestig je de flitser op het statief. Belangrijk is dat je flitser er stevig op vast staat en dat de parapluhouder sterk genoeg is. Een parapluhouder die helemaal uit metaal bestaat heeft de voorkeur. Houders uit kunststof gaan vaak niet lang mee.

Richtprijs: € 8 tot € 25

Paraplu (umbrella) Een paraplu maakt de lichtbron groter. Voor strobisme is een diameter van tachtig tot honderd centimeter ideaal. Het interessantst is een twee-in-één paraplu: dat is een doorschijnende paraplu waarover je een zwarte hoes met reflectiekap kan plaatsen zodat hij als reflectieparaplu werkt. Let op dat de wind je paraplu en het statief waarop hij staat niet onderuit haalt. Een zware fototas of zandzakjes die je aan het statief hangt voorkomen dit.

Richtprijs: vanaf € 10

Zender en ontvanger (trigger & receiver) De flitser moeten we aansturen vanaf onze camera. Dit kan op verschillende manieren. De eenvoudigste methode is met een kabeltje, al wordt je actieradius dan wel beperkt door de lengte van de kabel. Een aantal cameramerken laat toe om hun merkeigen flitsers aan te sturen met een infraroodsignaal. Daarmee kan je ook de flitssterkte draadloos instellen. Een nadeel is dat het infraroodsignaal ‘zichtbaar’ moet zijn voor de flitser: er mag haast niets tussen de camera en flitser staan. Dat nadeel is er niet bij aansturing met een radiosignaal: het signaal reikt tot honderd meter ver, door muren en achter hoeken. Bijkomend voordeel is dat deze systemen gebruikt kunnen worden met om het even welke flitser die manueel aanstuurbaar is. Enkele courante systemen in volgorde van prijs zijn: Yongnuo RF602, Cactus V5, Phottix strato, Elinchrome Skyport en PocketWizard.

Richtprijs: vanaf € 25-30 (zender en ontvanger, RF602) tot € 450 (zender en ontvanger, PocketWizard).

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

030_037_SH_SP1_TE_strobisme.indd 37

08/05/12 12:37

model: Laura Davidt

Portretten

In de studio Voor veel hobbyfotografen is een fotostudio onbekend terrein, waardoor ze zich nooit aan studiofotografie wagen. Nochtans is werken in een studio technisch heel wat makkelijker dan werken op locatie. Peter Nackaerts en Michel Engelen zetten je op weg.

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

038_045_SH_SP1_TE_portretten.indd 38

08/05/12 12:36

STUDIO TECHNIEK

et grote voordeel van een studio is dat je er alle omstandigheden zelf in de hand houdt. Op locatie moet je altijd rekening houden met het omgevingslicht, dat plots kan omslaan van zonnig naar bewolkt. In de studio werk je met kunstlicht dat je opstelt en regelt zoals je wenst. Het moeilijkste is je belichting onder controle houden, en weten waar je best je lichten plaatst om een bepaald effect te verkrijgen. Dit laatste kan je enkel leren door ervaring op te doen in een studio. Daarom is het ook wel handig om in het begin eens een workshop te volgen, zodat je in de praktijk en onder begeleiding leert de flitsers te plaatsen, het licht te meten, je camera in te stellen en uiteraard ook nog je model te sturen en een leuke compositie te maken.

model dat je korte brandpuntafstanden nodig hebt (16 tot 35mm), met lelijke vervormingen als gevolg. Het is beter als je wat afstand kan houden. Om na te gaan of fotograferen in de studio wel iets voor jou is, kan je best een paar keer een studio te huren of aankloppen bij een bevriend fotograaf met studio. Vergelijk de prijzen voor je gaat huren; de meeste verhuurfirma’s hebben een website waar uitvoerig besproken staat hoe groot de ruimte is en wat er ter beschikking is. Je vindt er ook op welke basis je de studio kan huren (per uur, halve dag, dag, week en langer), en de prijzen kunnen soms heel ver uit elkaar liggen. Sommige fotoclubs bieden hun leden ook de mogelijkheid om een studio op te stellen en zo krijg je meteen ook een beetje hulp.

Je eigen studio

Wit is altijd schoon

Hoeveel plaats je nodig hebt voor een eigen studio hangt vooral af van het onderwerp dat je wil gaan fotograferen. De meeste studio’s die je kan huren zijn gericht op het fotograferen van mensen. Maar ook veel andere zaken worden in de studio gefotografeerd, van hele kleine onderwerpen zoals make-up artikelen tot auto’s en zelfs vrachtwagens. Voor het fotograferen van mensen kom je al toe met een ruimte van 4x2 meter, al werkt 6x4 meter veel comfortabeler. Het belangrijkst is evenwel de hoogte. Je zal heel vaak licht van boven willen laten komen, en dan is een standaardplafond op 2,70 meter al snel te laag. In een te kleine studio sta je zo dicht bij je

Als je zelf een studio inricht, is ook de kleur van de omringende muren zeer belangrijk. Witte muren zullen het flitslicht terugkaatsen. Dat is een voordeel als je schaduwpartijen wil oplichten, maar een nadeel als je een erg contrastrijk beeld wil maken. Een witte muur is veelal storend, zeker als je het licht goed onder controle wil houden. Dan is zwart of donkergrijs een betere oplossing omdat die geen reflectie veroorzaken. Of je nu kiest voor witte of zwarte muren, gebruik steeds matte verf. Glanzende verf geeft storende reflecties van de flitsers en andere voorwerpen. Zeker te mijden zijn gekleurde muren: licht dat daarop reflecteert, neemt

de kleur van de muur over. Als je blinkende onderwerpen fotografeert, zal daarin ook de reflectie van alle vlakken die licht weerkaatsen, te zien zijn. Daglichtstudio’s hebben grote raampartijen om het natuurlijke licht naar binnen te laten komen, meestal langs de noordzijde. Kinderfotografen waarderen de mooi egale lichtverdeling waardoor de kinderen zeer vrij kunnen bewegen. Deze techniek resulteert in vrij vlak licht maar net dat past perfect bij deze stijl. Doorgaans zal alle daglicht echter uit de studio geweerd worden en zal men met gecontroleerde lichtbronnen werken.

Studioflitsers kiezen Je hebt verschillende opties om je studio van licht te voorzien. Het goedkoopst zijn de bouwlampen die je in doe-het-zelf zaken vindt. Reken op een vermogen van 1.000 tot 2.000 watt aan lampen om op ISO 400, 1/125ste en f/4 te kunnen werken. Wil je kleinere diafragma’s, dan heb je meer vermogen nodig. Bouwlampen hebben een gelige kleurtoon; je kan daarom best een manuele witbalans instellen met een grijskaart of de preset Gloeilamp gebruiken. Een tweede optie is continulicht. Dit zijn energiezuinige lampen die minder warmte afgeven dan een gloeilamp of bouwlamp, zoals TL, led of spaarlampen. Er bestaan voor de fotograaf speciale daglichtgebalanceerde lichtbronnen die een 100% natuurgetrouwe kleurweergave garanderen. Lampen die niet gebalanceerd zijn, geven ‘vuil licht’ met een slechte of onvolledige kleurweergave tot gevolg. Continulicht wordt vaak gebruikt bij statische onderwerpen zoals stilleven, eten en productshots, omdat de sluitertijd daar minder een rol speelt. Je kan bijgevolg de gevoeligheid laag houden en het diafragma dichtknijpen; mits de camera op een stevig statief staat, is een lange sluitertijd geen probleem. Sommige fotografen zweren ook voor modelfotografie bij continulicht omdat ze gaan voor “what you see is what you get” en ze het flitslicht als storend ervaren. Je zal wel iets meer moeten investeren om een gelijkwaardig vermogen te verkrijgen als bij flitslicht. Hou er rekening mee dat door de langere sluitertijden gemakkelijk bewegingsonscherpte kan optreden.

Studioflitsers De derde en allicht meest gebruikte optie zijn studioflitsers. De aankoop van een eerste setje is altijd een moeilijke keuze. De meest gestelde vragen zijn: hoeveel flitsers en hoeveel vermogen heb je nodig? Met één enkele lichtbron kan je al heel mooie effecten bereiken; de meeste voordelige ‘kits’

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

038_045_SH_SP1_TE_portretten.indd 39

08/05/12 12:36

TECHNIEK STUDIO

bevatten twee flitskoppen. Maar eigenlijk zijn drie lichtbronnen de basis van de meest gebruikte lichtopstelling: een hoofdlichtbron, een vullicht en een haar- of effectlicht. Bij studioflitsers wordt het vermogen uitgedrukt worden in Ws (wattseconde). Het is helaas erg moeilijk om de specificaties van verschillende merken en types te vergelijken, omdat fabrikanten niet allemaal dezelfde manier gebruiken om het vermogen te berekenen. Een mooi setje voor modelfotografie zou kunnen bestaan uit twee koppen van 500Ws, één van 1.000Ws en eventueel nog eentje van 250Ws. Even belangrijk is ook het aantal ‘stops’ waarover een flitser geregeld kan worden. Zoals je weet staat elke stop voor een verdubbeling of halvering van de hoeveel-

heid licht. Elke stop verschil in licht staat gelijk met één stap van het diafragma of van de gevoeligheid (flitslicht regel je op je camera met het diafragma en de gevoeligheid, en nooit via de sluitertijd). Bij een studioflitser stel je de flitssterkte in via een schaal van 1/1; 1/2 ; 1/4 ; 1/8 ; 1/16 enzovoort, of via een getallenschaal zoals 1, 2, 3, 4. Het aantal stappen op de schaal bepaalt de flexibiliteit van de lichtbronnen. Stel dat je een bepaalde opstelling hebt gemaakt met diafragma f/8. Je wil echter minder scherpte-diepte en gaat naar f/4 (diafragma twee stops groter). De flitssterkte moet dus met twee stops naar beneden. Als je flitser al op minimale kracht stond, kan dat enkel nog door de lichtbron verder van het onderwerp te plaatsen. Onthou ook: om één

stop aan licht te winnen, heb je het dubbele vermogen nodig. Stel dat bij een zekere opstelling 400 Ws je f/8 als werkdiafragma geeft, dan geeft 800Ws f/11, 1600Ws f/16, enzovoort. Om geen overhaaste investeringen te doen kan je studiomateriaal best eerst huren, wat bij de meeste grote fotowinkels kan.

Modelleerlicht Net naast de flitsbuis van een studioflitser staat het modelleerlicht. Dit is een lamp die een continu licht werpt dat je een indruk geeft van hoe het flitslicht op het onderwerp valt. Het modelleerlicht is doorgaans een gloeilamp van 100 tot 300Watt, en wordt uitgeschakeld wanneer de flitser afgaat.

Het idee was een high-key beautyportret te maken met beperkte scherptediepte. De achtergrond is wit papier dat we één stop hoger belichten om het volledig wit te maken. De voorzijde wordt belicht met een parabolische light modifier van 216cm. Dit is een speciale zilveren paraplu die een zeer gericht en contrastrijk licht geeft. We plaatsen twee panelen om het gereflecteerde licht van de witte achtergrond onder controle te houden.

f/4, 1/200, ISO 200, 120 mm model: Nina Vandenhoudt

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

038_045_SH_SP1_TE_portretten.indd 40

08/05/12 12:36

STUDIO TECHNIEK

duurdere statieven ter beveiliging uitgerust met een veersysteem of een luchtdruksysteem, zodat er gaan schade kan ontstaan. Een klein, ongeveerd en licht statief is de König LS10, een geveerd statief van 2,60 meter is de Walimex 8051 en een luchtgedempt statief is een Manfroto 1004bac.

Een achtergrond hoeft niet egaal wit of zwart te zijn.

Achtergrond Voor studiofotografie wil je meestal een egale achtergrond. Voor kleine objecten kan een opnametafel of een lichttent gebruiken. Bij de fotografie van personen worden meestal doeken of papier als achtergrond gebruikt. Gekleurde doeken (met of zonder motief) zijn niet meer in de mode, en kunnen slordig overkomen door de plooien. Een doek dat wel nog vaak gebruikt wordt is een mat zwart doek, omdat dat gemakkelijk zwart gehouden kan worden op een low-key opname. Het meest voorkomende achtergrondsysteem is de papierrol. Je vindt honderden kleuren in enkele standaard breedten. De rollen kunnen opgesteld worden op twee statieven, of je kan kiezen voor een permanente bevestiging aan plafond of muur. Hoe hoger de rol kan hangen hoe beter; anders kan de rol in beeld komen als je een laag standpunt inneemt. Als de ruimte vochtig is, kan het papier gaan vervormen. Je kan dan de binnenste kartonnen steunrol vervangen door een aluminium exemplaar en zo de opslag van vocht in de kern tegengaan.

Modifiers

model: Ellen Deckx

Het vermogen van het modelleerlicht kan je meestal met een dimmer variëren. Zelf laten wij het modelleerlicht van ons hoofdlicht zo fel mogelijk schijnen. In de studio is het lichtniveau namelijk laag zodat de pupillen van het model helemaal openstaan. Als je dan gaat flitsen, krijg je geen mooi gekleurde iris op de foto te zien maar twee grote zwarte cirkels. Door het felle modelleerlicht vernauwen de pupillen. Lukt je dat niet, plaats dan een extra (gloeilamp) die je op het gezicht van je model laat schijnen. Maak je geen zorgen over de invloed van dat licht op je foto: bij f/8, 1/125 en ISO 100 maakt het licht van een 200 wattlamp niets uit. Een laatste aandachtspunt bij de keuze van flitsers is de koeling. Sommige goedkope sets zijn niet actief gekoeld (geen ventilator). Bij intensief gebruik gaan ze snel overmatig opwarmen, waardoor ze zichzelf uitschakelen en

je moet wachten tot de elektronica voldoende afgekoeld is. Zeer vaak leveren ze geen consistente output en kan ook de kleurtemperatuur fluctueren. Dat maakt ze in het gebruik zeer lastig en geeft je achteraf extra werk om alles recht te trekken.

Statieven Om de flitskoppen te ondersteunen heb je statieven nodig. We raden aan om statieven te kopen met een maximumhoogte van 2,60 meter. Een lichtstatief kan je herkennen aan de spigot koppeling die je op het einde vind, deze koppeling is vrij standaard en past op alle merken. De goedkoopste statieven komen zonder demping. Wanneer je de segmenten losschakelt, schuift het statief gewoon in. Als er dan nog een flitskop op het statief staat, valt dit met een luide schok naar beneden. Daarom zijn de

Op een studioflitskop kan je een modifier plaatsen om de natuur van het licht te wijzigen. Iedere modifier heeft zijn specifieke eigenschappen en levert een bepaald licht. De meest courante zijn de softbox, die een goed controleerbaar en mooi egaal licht levert, en de goedkopere zilveren reflectieparaplu, die een erg contrastrijk licht maakt. In een beginnerskit vind je meestal een softbox, een aantal standaardreflectors en soms ook een paraplu.

Camera en flitsers instellen Bij het werken in de studio raden wij aan steeds gebruik te maken van een externe lichtmeter (zie verder in dit nummer). Op de lichtmeter zal je moeten invoeren welke gevoeligheid (ISO-waarde) je wenst te gebruiken en met welke sluitertijd je gaat werken. De lichtmeter zal dan de exacte diafragmawaarde weergeven die we op de camera moeten instellen om een correct belichte foto te verkrijgen. De gevoeligheid zet je best zo laag mogelijk om een betere kwaliteit van foto te garanderen. Afhankelijk van het fototoestel dat je gebruikt zal dat ISO 50, 100 of 200 zijn.

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

038_045_SH_SP1_TE_portretten.indd 41

08/05/12 12:36

TECHNIEK STUDIO

De sluitertijd die je gebruikt in de studio heeft in principe geen enkel belang. De duur van de flits is immers veel korter dan de sluitertijd. De sluitertijd heeft enkel invloed op het omgevingslicht, maar omdat er in een studio meestal weinig tot geen omgevingslicht is, speelt dat niet mee in de belichting van je model. Je moet bij het instellen van de sluitertijd wel rekening houden met de maximum synchronisatietijd van je camera. Voor sommige merken is dit 1/250ste, maar voor andere merken kan dit slechts 1/200ste of minder zijn. Stel je een snellere sluitertijd in, dan krijg je zwarte strepen op je foto. Daarom wordt in de studio eigenlijk bijna altijd gebruik gemaakt van een sluitertijd van 1/125ste om zeker te zijn dat zowel de triggers, de flitsers en de camera in balans zijn.

Een tip: sommige camera’s zijn ingesteld met een X-sync-setting, hiermee zet de camera automatisch de sluitertijd gelijk aan de hoogst mogelijke synchronisatietijd. Je hoeft enkel nog je ISO en diafragma in te stellen. De flitsers zelf kan je trapsgewijs instellen. Bij iets goedkopere flitsers door het draaien aan een knop, bij iets duurdere modellen digitaal. De instellingen van de flitser zullen steeds genummerd zijn, bijvoorbeeld van 1 tot 5, waarbij 1 de minimale flitskracht is en 5 de volle flitskracht. Het verschil in flitskracht tussen twee getallen (bijvoorbeeld tussen 1 en 2) is exact één stop. Als je weinig ervaring hebt met studiofotografie raden we je aan na elke wijziging van de flitskracht een nieuwe lichtmeting uit te voeren. Om het licht te meten plaats je de lichtmeter

aan de kin van het model en laat je de fliters afgaan. Voor het aansturen van de flitsers wordt tegenwoordig bijna steeds gebruik gemaakt van radiogestuurde systemen. Dat kan gaan van goedkope triggers tot professionele triggers zoals PocketWizard. Het afvuren van de flitsers om het licht te meten doe je door op de testknop van je zender te drukken. In sommige gevallen is de lichtmeter zelf uitgerust met een speciale chip, waardoor de flitsers automatisch afgaan bij het indrukken van de knop op de lichtmeter. De lichtmeter dient daarbij in de non-cord modus te staan. Eenmaal de flitsers ingesteld en het licht gemeten kan je je camera correct instellen. Zet je camera op een sluitertijd van 1/125ste, de laagst mogelijke gevoeligheid (deze beide heb je ook ingevuld op je lichtmeter) en de

Twee flitsers belichten de witte papieren achtergrond. Het hoofdlicht is een 125cm-softbox net achter de camera. Aan de rechterzijde van het model staat nog een lange softbox (striplight) van 120 x 30cm om een accentlicht te geven en zo diepte en structuur te brengen op de schouder.

f/11, 1/200, ISO 200, 120 mm model: Natacha

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

038_045_SH_SP1_TE_portretten.indd 42

08/05/12 12:36

STUDIO TECHNIEK

Visagie maakt het verschil tussen een pasfotokiekje en een glamourportret. (model: Lindsay De Vos)

diafragmawaarde (f-getal) die de lichtmeter bij de meting weergeeft. Als je dit allemaal op een correct manier doet zal je van je eerste foto met een correcte belichting zitten. Als je flitsers zijn ingesteld en je met het opgegeven diafragma te veel of te weinig scherptediepte hebt, dan zal je de kracht van de flitser moeten verhogen of verlagen naargelang het gewenste resultaat. Wil je bijvoorbeeld een diafragma dat twee stops groter is, voor minder scherptediepte, dan verlaag je de kracht van de flitsers met twee stops. Meet het licht opnieuw, zodat je zeker bent dat de belichting goed zit.

even moeten uitschakelen. Zoals voorheen vermeld zullen de flitsers de beweging van het model bevriezen. Wens je een foto waarop het model springt, dan zal je ervoor moeten zorgen dat de flitsset de kortst mogelijke flitstijd gebruikt. In tegenstelling tot opzetflitsers (gebruikt bij strobistfotografie), waar de reportageflitsers de kortste flitsduur hebben op minimaal vermogen, is dit bij studioflitsers net het omgekeerde. De flitsduur van studioflitsers is het kortst op maximale kracht. Als je de springbeweging van het model wil bevriezen, zal je je studioflitsers dus op maximale kracht moeten instellen en bijgevolg werken met zeer kleine diafragma’s om overbelichting te vermijden. Dat heeft als bijkomend voordeel dat je heel wat meer scherptediepte hebt. effect van die lampjes mooi op plaat te krijgen. Bij een te korte sluitertijd zou het licht van die lampjes niet zichtbaar zijn. Deze techniek wordt ook dragging the shutter genoemd. Let hierbij op dat ook het modelleerlicht mee kan gaan spelen in de foto. Je zal dat hiervoor dus

Problemen? Als je geen lichtmeter hebt, kan je ook door de flitskracht en het diafragma aan te passen de correcte belichting vinden. Maar dat duurt

Omgevingslicht Neem nu de proef op de som om te ervaren dat de sluitertijd geen belang heeft bij studiofotografie. Stel, je neemt de eerste foto met de waarden 1/125ste, ISO 200 en het f-getal dat de lichtmeter heeft gemeten. Neem vervolgens (zonder de instellingen van de flitsers en de positie van je model te wijzigen) dezelfde foto met een sluitertijd van 1/30ste, ISO 200 en hetzelfde f-getal. Je zou nu denken dat de foto twee stops (van 1/125ste naar 1/30ste) overbelicht zou moeten zijn. Maar in de praktijk zal de foto nog altijd even correct zijn belicht, gezien de sluitertijd geen invloed heeft op het flitslicht, maar alleen op het omgevingslicht – dat in een verduisterde fotostudio verwaarloosbaar is. Bij een langere sluitertijd hoef je ook niet te vrezen voor bewegingsonscherpte. De uiterst korte flitsduur zal je onderwerp ‘bevriezen’. De flitsduur is als het ware je werkelijke sluitertijd. De sluitertijd is wél van belang als we een bron van continu licht hebben in de studio. Wij fotografeerden ooit een model waarbij we kerstverlichting op de achtergrond mee in beeld wilden brengen. Daardoor moesten we de sluitertijd wel degelijk verlengen om het

model: Joyce Wohrmann

Een rookmachine brengt leven in een statisch portret.

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

038_045_SH_SP1_TE_portretten.indd 43

08/05/12 12:36

TECHNIEK STUDIO

langer dan wanneer je een lichtmeter gebruikt. Wil je verdergaan met studiofotografie, investeer dan in een lichtmeter. Zo weet je dat je vanaf de eerste foto de juiste belichting hebt. Als je foto over- of onderbelicht is, dan moet je nooit de reden zoeken bij de sluitertijd, maar nagaan of de gevoeligheid en het diafragma correct zijn ingesteld met de gemeten waarde. Blijkt dit allemaal te kloppen en is je foto nog steeds onderbelicht, controleer dan even of er geen polarisatiefilter op je lens zit. Dit is iets wat wij al verscheidene keren hebben meegemaakt in onze workshops. Zo’n filter blokkeert een deel van het licht, waardoor de foto onderbelicht wordt. Zijn de kleuren van je foto niet correct (te blauw of te geel), dan ligt dit heel waarschijnlijk aan de instelling van je witbalans.

Stel bij studiofotografie nooit je witbalans af op automatisch of op een bepaalde kelvinwaarde, maar maak steeds gebruik van een grijskaart.Je maakt een foto die correct belicht is - dit is zeer belangrijk - van je model met de grijskaart in de hand. Je laat de witbalans op automatisch staan, en neemt een reeks foto’s in RAW-formaat. Bij de nabewerking ga je op die eerste foto met de grijskaart via het pipet de correcte witbalans bepalen. Je gebruikt die waarde dan voor de andere foto’s in de reeks. Dit werkt perfect, maar vergt uiteraard iets meer tijd in nabewerking. Een tweede manier is een correct belichte en beeldvullende foto te maken van de grijskaart, en deze foto als basis te gebruiken voor het instellen van je witbalans op de camera (zie de handleiding van je camera voor details). Die

‘manuele’ witbalans gebruik je dan voor de rest van de opnames. Op deze manier zullen alle verdere foto’s binnen deze reeks een correcte witbalans hebben. Let wel, telkens als je je flitsopstelling en/of flitskracht wijzigt, is het aangeraden om je witbalans opnieuw in te stellen met behulp van de grijskaart. Verder hoor je vaak de begrippen high-key en low-key vallen. Dit heeft niets te maken met over- of onderonderbelichting. Beide types zijn correct belicht. Bij high-key zal de data zich voornamelijk bevinden aan de rechterzijde van het histogram, en bij low-key aan de linkerzijde van het histogram. High-key oogt vaak heel fris en is heel bruikbaar bij bijvoorbeeld kinderfotografie, hoewel uitzonderingen de regel kunnen bevestigen (zie bijvoorbeeld de low-key foto van een baby op pagina 39).

De witte achtergrond blijft onbelicht. Aan de linkerzijde van de foto staat een witte reflectieparaplu, onder het model net buiten het frame een klein zilveren reflectiescherm om de schaduwen van onderuit in te vullen.

f/11, 1/200, ISO 200, 200 mm

model: Fien

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

038_045_SH_SP1_TE_portretten.indd 44

08/05/12 12:36

STUDIO TECHNIEK

Werken met modellen Bij modelfotografie in de studio komen alleen je achtergrond en één of meerdere modellen in beeld. Daarom is visagie een belangrijk onderdeel bij een fotoshoot. Bekijk de foto’s op de vorige pagina. Op de voor-foto is het model ongeschminkt en werd de foto gemaakt met een opzetflitser op de camera. Bij de na-foto onderging het model de nodige visagie en hairstyling. Deze foto werd gemaakt met drie studioflitsers en een reflectiescherm. Twee studioflitsers werden gebruikt om de achtergrond spierwit te krijgen; de derde om het model van bovenaf te belichten. We laten het licht uit de hoogte komen, omdat dit natuurlijk aanvoelt. Het reflectiescherm dient om schaduwen onder de neus en kin op te vullen.

Vergeet ook niet om je model instructies te geven. Het is maar al te makkelijk om de fout in de schoenen van het model te schuiven als de foto minder geslaagd is. Stuur je model steeds naar het licht. Als fotograaf weet jij welke flitser gebruikt wordt als hoofdlicht. Meer ervaren modellen zullen dit dikwijls ook zien, maar minder ervaren modellen weten dit absoluut niet. Leg het model uit wat de bedoeling is van de foto, en welk eindresultaat jij voor ogen hebt. Toon eventueel voorbeelden van poses. Een beeld zegt dikwijls meer dan duizend woorden. Kijk uit voor onflatterende poses. Jij bent achteraf niets met dergelijke foto’s en het model zal er niet echt tevreden mee zijn. Wees altijd tactvol met je opmerkingen en toon altijd respect voor je model.

Beginnende modellen werken vaak met TFCD (time for cd): je hoeft hen niet te betalen, maar bezorgt hen een cd met de afgewerkte beelden voor hun portfolio. Lever je foto’s dan ook binnen een aanvaardbare en vooraf afgesproken termijn.

Experimenten Als je studiofotografie onder de knie hebt, probeer dan eens een een ander type achtergrond dan een papierrol of doek. Verder kan je misschien eens experimenteren met een rookmachine en wat kleureffecten. Probeer ook eens andere composities en uitsnedes.

Michel Engelen: www.atmikes.eu Peter Nackaerts: www.fotobedrijf.be

Aan de achterzijde van de gordijnstof staat een 120 cm octagonale softbox die raamlicht moet imiteren en voor een zacht vullicht zorgt. Aan de linkerzijde van de foto staat een portretschaal om licht met extra contrast op het model te brengen. Aan de rechterzijde van de foto staat een wit reflectiescherm.

f/6.3, 1/200, ISO200, 135 mm model: Neg

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

038_045_SH_SP1_TE_portretten.indd 45

08/05/12 12:36

TECHNIEK VISAGIE

Visagie

Make-uptips voor modellen Bij een portretshoot wil je natuurlijk dat een model zo goed mogelijk op de foto staat. Een vleugje make-up kan daarbij wonderen doen. We vroegen aan een professionele YLVDJLVWH KRH MH HHQ PRGHO RQGHU KDQGHQ QHHPW ú Erik Derycke.

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

046_047_SH_SP1_TE_visagie.indd 46

08/05/12 12:35

VISAGIE TECHNIEK

ij professionele fotoshoots zorgt een visagiste voor de make-up (visagie) van de modellen. Katleen Lison (www.lisonstyling.be) is visagiste en werkt vooral voor reclamebureaus en modemagazines, waarvoor ze vaak ook de styling doet. We vragen haar waarom een visagiste nodig is. “Ik zie op portretfoto’s soms storende foutjes”, zegt Katleen. “Een meisje staat erop met borstelige wenkbrauwen, met slordig aangebrachte lippenstift, of met wallen onder haar ogen. Die dingen leiden af van de schoonheid van de foto.” Een visagiste zorgt er niet alleen voor dat het model (m/v) zo mooi mogelijk op de foto staat. “Voor gewone portretshoots is onze inbreng beperkt; we gebruiken neutrale make-up die de schoonheid van het model naar voren brengt. Bij een modeshoot is de rol van visagie veel groter”, weet Katleen. “Daar kan make-up de foto maken of kraken. Denk aan de foto’s van het fotomodel Twiggy uit de jaren zestig: die zijn niet compleet zonder haar typische sixtiesmake-up.”

Photoshop Tegenwoordig kan je onvolmaaktheden in de huid gemakkelijk wegwerken in Photoshop. Katleen gelooft niet dat visagie daardoor

wallen, en kleine puistjes met een concealer, en het aanbrengen van een fond de teint, de foundation. Het doel van deze stap is een volledig egale huid te krijgen.” In de tweede stap breng Katleen schaduwen en hooglichten aan. “Vergelijk het met wat een fotograaf doet met licht. Om de vorm van de ogen te accentueren, breng ik schaduwen aan in de arcadeboog, dat is de diepste plooi in het oog, op de rand van de oogkas. Het is eigenlijk een miniversie van de ‘smokey eyes’look waarbij de oogleden donker gemaakt worden.” Andere delen van het gezicht zoals de jukbeenderen of de onderkant van de wenkbrauwen worden dan weer net wat lichter gemaakt. De derde stap is de afwerking met blush op de wangen, mascara op de wimpers en lippenstift. “Hier moet je goed op de details letten. Borstel de wenkbrauwen, en kijk of ze aan de uiteindjes dik genoeg zijn om zichtbaar te zijn op de foto. Anders moet je ze wat aanzetten, zodat het niet lijkt alsof je model maar een halve wenkbrauw heeft.”

1. Te veel make-up. De mascara vormt dan klonters op de wimpers, en de smokey eyes lijken wel met houtskool getekend.

2. Een te bruine fond de teint. Die steekt dan af tegen een bleke hals, of tegen bleke handen die in beeld komen.

3. Een glanzende huid. Een beetje glans op de jukbeenderen kan, maar kijk uit voor glans op de neus of het voorhoofd.

4. De wenkbrauwen zijn te donker. Verf de wenkbrauwen van een blond model niet zwart.

5. De blush zit te laag. Blush moet je subtiel aanbrengen. Begin op de appeltjes van de wangen en werk vandaar naar de slapen toe.

Mannen Bij mannelijke modellen maakt Katleen de huid ook egaal, en werkt ze opvallende oneffenheden en puistjes weg. Het voornaamste werk bij mannen is echter

Voor gewone portretshoots gebruik je het best neutrale make-up die de schoonheid van het model accentueert . overbodig wordt. “Hoe beter de opname, hoe minder werk achteraf. Kleine foutjes kan je misschien wegwerken, maar het lijkt mij onbegonnen werk om een ongemaquilleerd gezicht zo te bewerken dat het normale dagmake-up lijkt te dragen, of om er die Twiggy-look aan te geven.” Sommige spullen die een visagiste gebruikt, zitten ook in het make-uparsenaal van elke vrouw, zoals een eenvoudige mascara. Maar daarnaast zijn er speciale hulpmiddeltjes, zoals speciale primers die make-up langer laten houden. Met transparant poeder maakt een visagiste de huid mat zonder er een kleur op aan te brengen.

Vijf veelgemaakte fouten

poederen. “Een glanzende huid komt meestal niet mooi over op foto. Bij kale mannen moet ik dus vaak het hele hoofd poederen, tenzij de fotograaf graag een glimmende schedel heeft, natuurlijk.” Want hoeveel visagie je toepast, hangt ook af van het soort foto. “Voor een reportagefoto

waarbij je ruige dokwerkers in beeld brengt, ga ik niet eerst alle wallen en rimpeltjes wegwerken”, vindt Katleen. “En als iemand een reportage maakt over cafébazinnen, dan moet je niets veranderen aan hun foute eyeliner en make-up. Die hoort bij wie ze zijn.”

Prijzen Tot slot willen we graag weten wat visagie moet kosten. “Voor professionele opdrachten werkt een visagiste meestal met een vaste dagprijs. Die zit in het budget van de opdrachtgever.” Voor hobbyfotografen of fotoclubs zijn die prijzen natuurlijk niet haalbaar. Maar Katleen heeft een tip. “Je kan een pas afgestudeerde visagiste zoeken. Voor hen is zo’n modelshoot een manier om ervaring op te doen en een portfolio uit te bouwen, en ze zullen voor een redelijke prijs of in ruil voor de foto’s van de shoot willen werken.”

Stappenplan Katleen volgt een vast stappenplan wanneer ze een vrouw onder handen neemt. “Eerst kijk ik of de huid op zich al mooi is. Een droge huid behandel ik met dagcrème, zodat er geen schilfertjes meer zijn. De eerste stap is dan het wegwerken van oneffenheden,

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

046_047_SH_SP1_TE_visagie.indd 47

08/05/12 12:35

iPad Magazine is een uitgave van FWD Magazine I € 5,99

MAGA ZINE

414206

000064

VAN DE MAKERS VAN

0 1 2 0 2

NU IN DE KRANTENWINKEL

Praktische gids voor iPad-gebruikers

Doe meer met jouw iPad IN DEZE IPAD-SPECIAL 76 APPS VOOR ELKE DAG t Vakantiefoto’s op je iPad iPhoto en Photoshop voor iedereen

t Telefoneer gratis mét video Workshop Facetime en iMessage

t Apple TV Draadloos films doorsturen vanaf je iPad

t Kies de juiste iPad Moet je de duurste kopen?

41 ORIGINELE iPAD-ACCESSOIRES

De nieuwe iPad gewikt en gewogen

Voor de derde keer in evenveel jaren brengt Apple een iPad uit. We testen de nieuwe iPad en vertellen je welke iPad geschikt is voor jou. Wat betekent iCloud voor jou? De iPad is een perfect hulpje voor fotograferen. We nemen meer dan 50 apps onder de loep, om je toch op weg te helpen naar de allerbeste applicaties voor je iPad.

... OF ONLINE IN ONZE SHOP HTTP://SHOP.MINOC.COM iPadSpecial_01_230x297_1.indd 1

02/05/12 16:35

85mm-objectieven getest

De ideale portretlens? Als je op zoek gaat naar een goede lens voor portretten, word je vaak in de richting van een 85mm-objectief gestuurd. Wij testen zeven klassieke portretlenzen, en bekijken alternatieven voor dergelijke lenzen. ú 5RE 6SDQMDDUW

Met dank aan Lien Langenaeken.

049_054_SH_SP1_test_portretlens.indd 49

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

08/05/12 12:30

TEST PORTRETLENZEN

Aanrader Nikon $) 6 1LNNRU PP I *

Weerbestendig Nikon $) 6 1LNNRU PP * Sinds de tijd van de kleinbeeldcamera met filmrolletje geldt een lichtsterk objectief met een brandpunt van rond de 85mm als dé klassieke portretlens. Op een digitale reflexcamera met de kleinere aps-c sensor was die brandpuntsafstand eigenlijk aan de lange kant, en werd al gauw het standaard 50mm objectief toegepast als vervanger. Dat is misschien iets aan de korte kant, maar voor een redelijke prijs wel heel bruikbaar. Nu full-frame beeldsensors met een formaat van 24 x 36mm zoals in de Canon EOS 5D en de Nikon D800 weer aan populariteit winnen, komen de 85mm objectieven weer volop in de belangstelling. Er zijn recent heel wat nieuwe modellen uitgekomen. Nikon verving zijn oude, al zeer goede AF-D types door de AF-S Nikkor 85mm 1:1.4 G en AF-S Nikkor 85mm 1:1.8 G, allebei met ingebouwde scherpstelmotor. Sigma volgde het succes van zijn f/1.4 50mm op met de Sigma 85mm f/1.4 EX DG HSM. Wie kan leven met manuele scherpstelling, kan terecht bij de Carl Zeiss Planar T* 85mm f/1.4. Er kwam ook een betaalbaar alternatief met manuele scherpstelling op de markt: de Samyang 85mm f/1.4 Aspherical. Samen met het Canon EF 85mm f/1.2L II USMobjectief en de f/1.8-variant van Canon levert dit stof voor een groepstest, waarbij we vooral kijken naar het gebruik in de praktijk. Ook komen enkele alternatieven aan bod voor bezitters van een full-frame toestel die een algemenere lens hebben of zoeken, en voor de gebruikers van APS-C-toestellen.

Voor wie bekend is met de oudere Nikon lijn AF-D lenzen valt het op dat ook dit vernieuwde objectief aan de buitenkant weer een (weliswaar hoogwaardige) kunststoflook heeft. Het is niet veel zwaarder, maar wel wat volumineuzer. De kuststof zonnekap wordt met een bajonet aan de voorzijde gemonteerd en maakt de lens nog een stuk omvangrijker. In vergelijking met de concurrentie valt het evenwel niet uit de toon. De bouw van het objectief is degelijk de afwerking is zoals we van Nikon gewend zijn perfect. Het is ook enigszins weersbestendig, als enige objectief in deze klasse dat deze extra zekerheid biedt. De manuele focus kan ook tijdens AF ingezet worden en heeft een redelijk licht maar plezierig, gedempt gevoel. Zodra men de AF manueel aanpast gaat het zoekerlichtje van de focusconfirmatie uit; het licht opnieuw op als het geselecteerde focuspunt een scherp ziet.

Qua uitvoering lijkt dit objectief op het f/1.4 50mm AF-S G-objectief. Het doet degelijk aan en zal bij goed gebruik niet gauw gebruikssporen oplopen. Ook de AFS-scherpstelling is vergelijkbaar met het genoemde 50mm objectief en eveneens iets trager dan het oudere AF-D-type. Wel is de autofocus trefzeker en natuurlijk vrijwel geruisloos. Optisch is het objectief ook helemaal in orde. De achtergrondonscherpte is natuurlijk iets minder romig dan van de veel duurdere 1.4-lens, maar niettemin erg mooi. Met de scherpte zit het wel goed en ook de kleuren zijn iets neutraler en frisser dan van het oudere ontwerp, helemaal in lijn met de andere vernieuwde Nikon lenzen. Gezien de prijs en de hanteerbaarheid zeker een aanrader. f/1.4 Maximum diafragma Diafragma 7 lamellen (afgerond) Minimum focusafstand 0,80m Maximum vergroting 1:8 Formaat 80 mm diameter x 73 mm lengte Filtermaat 67 mm Gewicht 350 gram Testbody Nikon D800 Zonnekap Bajonetvatting, meegeleverd Scherpstelling Autofocus/manueel Straatprijs 500 euro

Maximum diafragma f/1.4 Diafragma 9 lamellen, afgerond Minimum focusafstand 0,85m Maximum vergroting 1:8,1 Formaat 87 mm diameter x 84 mm lengte Filtermaat 77 mm Gewicht 595 gram Testbody Nikon D700 Zonnekap HB-55, meegeleverd Scherpstelling Autofocus/manueel Straatprijs 1.400 euro

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

049_054_SH_SP1_test_portretlens.indd 50

08/05/12 12:30

PORTRETLENZEN TEST

Attent

Duurzaam

Sigma PP I (; '* +60

Canon () PP I 860

De portretlens van Sigma is zeer goed afgewerkt en heeft een chique, wat zacht aanvoelende rubberachtige finish. De bekende poederachte EX coating die nogal eens los liet, is hier dus door Sigma verlaten. Hoe dit materiaal zich op lange termijn houdt is een beetje afwachten; in het verleden gingen rubberachtige coatings van Sigma op termijn nogal eens plakken. De zonnekap is van het bajonettype en sluit goed aan. Als extra levert Sigma een extra tussenstuk mee, waarmee de zonnekap voor body’s met een kleinere sensor nog dieper kan worden gemaakt. Niet dringend nodig, maar wel attent van Sigma. Ook bij deze lens kan de AF handmatig worden aangepast. Helaas blijft bij het bijstellen het lampje van de focusconfirmatie gewoon aan, zodat op het matglas dient te worden scherpgesteld. De foto wordt natuurlijk gewoon gemaakt.

Zowel Nikon als Canon biedt een f/1.8 85mm objectief aan als alternatief voor de lichtsterkere broer. Niet alleen betaalbaarder, maar ook lichter, compacter en met een snellere autofocus. De gebruikte materialen zijn niet luxe maar wel heel duurzaam. Bij de Canon-lens kan de AF manueel worden aangepast. Hierbij blijft wel het lampje van de focusconfirmatie branden, je kunt dus alleen afgaan op het beeld op het matglas. Optisch is de kwaliteit uitstekend: weinig vervorming en ook goed scherp. Helaas heeft dit type geen afgeronde diafragmabladen, waardoor de bokeh (onscherpteweergave) toch iets achterblijft bij de Canon L-lens.

f/1.4 Maximum diafragma Diafragma 9 lamellen, afgerond Minimum focusafstand 0,85m Maximum vergroting 1:8,6 Formaat 86 mm diameter x 88 mm lengte Filtermaat 77 mm Gewicht 725 gram Testbody Nikon D700 Zonnekap Bajonet, meegeleverd met adapter voor APS-C Scherpstelling Autofocus/manueel Straatprijs

800 euro

Lichtsterk Canon () PP I / ,, 860 Voor de liefhebbers van extreem goed glas is de Canon 85L nog steeds een beetje de überlens. Bijna dubbel zo zwaar als de concurrentie, nog 1/3 stop lichtsterker. Zo lichtsterk zelfs dat het lenselement aan de achterzijde de volledige EF-mount uitvult en elektronische contacten om het glas heen gemonteerd zijn. Dit objectief is de in 2007 vernieuwde versie, met als belangrijkste aanpassing een iets snellere autofocus en verbeterde coatings. De autofocus behoort echter nog steeds niet tot de snelste. Dit komt vooral door het werk dat de focusmotor verzet: een vrij grote lenzengroep aan de voorzijde beweegt heen en weer. De zonnekap wordt geklemd op de voorzijde van de scherpstelring en draait met manueel scherpstellen mee. De ring is zwaar gebouwd, draait zonder weerstand maar voelt toch heel degelijk aan. De focusconfirmatie werkt ook uitstekend bij het manueel aanpassen van de autofocus. Zowel door de bouw als de gebruikte materialen heb je bij dit objectief echt wel het gevoel dat je iets bijzonders in handen hebt. Alles is ook bewezen degelijk en duurzaam.

28º FX (42º DX)

Diagonale beeldhoek Maximum diafragma

f/1.8

Diafragma

8 lamellen

Minimum focusafstand Maximum vergroting Formaat

0,85m 1:8

75 mm diameter x 72 mm lengte

Filtermaat

58 mm

Gewicht

425 gram

Testbody

Canon 5D mark II

Zonnekap

Clip-on, niet meegeleverd

Scherpstelling Straatprijs

Autofocus/manueel 400 euro

28º FX (42º DX) Diagonale beeldhoek Maximum diafragma f/1.2 Diafragma 8 lamellen, afgerond Minimum focusafstand 0,95m Maximum vergroting 1:9 Formaat 91 mm diameter x 84 mm lengte Filtermaat 72 mm Gewicht 1.025 gram Testbody Canon 5D mark II Zonnekap Clip-on, meegeleverd Scherpstelling Autofocus/manueel Straatprijs

1.600 euro

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

049_054_SH_SP1_test_portretlens.indd 51

08/05/12 12:30

TEST PORTRETLENZEN

Hoogwaardig Carl Zeiss 3ODQDU 7 PP I =)

Manueel Samyang PP I $VSKHULFDO Samyang is het laatste jaar op de markt gekomen met een hele reeks aan lichtsterke objectieven. Ze worden gekenmerkt door een vrij redelijke afwerking, goede optische kwaliteit en een zeer lage prijs. Maar, zoals het spreekwoord zegt: “There is no such thing as a free lunch.” Het f/1.4 85mm Samyang-objectief is netjes gebouwd, compact, voelt degelijk aan maar is een objectief met manuele scherpstelling. En dat kan bij deze lichtsterkte bij een kort teleobjectief best lastig zijn. Het objectief is dus niet ideaal voor algemene fotografie, maar voor gebruik als portretlens is het met wat oefening zeker bruikbaar. Alhoewel de afwerking zeker netjes te noemen is, bepaald verfijnd is het allemaal niet. De focusring gaat wat stroef, maar wel gelijkmatig. De zonnekap is bijgeleverd en heeft een bajonetaansluiting, maar met de voorste lensdop op zijn plaats kan de zonnekap niet gemonteerd worden. Andersom trouwens ook niet: met de zonnekap erop past de lensdop er niet tussen. Dit is eenvoudig op te lossen door er een andere lensdop bij te kopen. f/1.4 Maximum diafragma Diafragma 8 lamellen Minimum focusafstand 1,00m Maximum vergroting 1:9,5 Formaat 78 mm diameter x 72 mm lengte Filtermaat 72 mm Gewicht 513 gram Testbody Nikon D700 Zonnekap Bajonet, meegeleverd Scherpstelling Manueel Straatprijs 300 euro

Zelfs bij het uitpakken van de Zeiss Planarlens krijg je een ouderwets gevoel. Als je de doos open doet, zie je een de lens en de metalen zonnekap keurig overzichtelijk in het beschermende schuim. Voor het volume voelt het vrij zwaar aan. Het objectief is compacter maar weegt ongeveer hetzelfde als de autofocus-varianten van andere merken. Er is een diafragmaring aanwezig, maar dit nieuwere type heeft ook een cpu ingebouwd. Diafragmeren werkt dus hetzelfde als bij ondermeer de Nikon f/2.8 45mm en de f/4.0 500mm: je kunt de diafragmaring vastzetten op het kleinste diafragma en de bediening gaat gewoon via de instelknop op de body, zoals bij moderne lenzen. De lens is mooier afgewerkt dan het Samyangmodel. De scherpstelling loopt soepel en voelt kwalitatief hoogwaardig aan, net als de algehele bouw. Ook bij dit objectief moet je even de tijd nemen om nauwkeurig scherp te stellen. Dat lukt iets makkelijker dan met het Samyangobjectief. Voor reportagegebruik, waar snelle scherpstelling belangrijk is, is een objectief met autofocus natuurlijk in het voordeel. Optisch is het objectief kwalitatief in lijn met de f/1.4 autofocus-objectieven van Nikon en Sigma – zeer goed dus – maar niet beter. Voor de liefhebber van manuele lenzen die een mensenleven lang mee kunnen zeker een aanrader. Maximum diafragma Diafragma Minimum focusafstand Maximum vergroting Formaat

f/1.4 9 lamellen 1,00m 1:9

77 mm diameter x 72 mm lengte

Filtermaat

72 mm

Gewicht

570 gram

Testbody

Nikon D800

Zonnekap

Bajonetvatting, meegeleverd

Scherpstelling

Manueel

Straatprijs

1.150 euro

Alternatieven Als je al enkele zeer goede objectieven hebt, is het natuurlijk de vraag of de aanschaf van een kostbare portretlens gerechtvaardigd is. Je kan ook zoomlenzen zoals de lichtsterke f/2.8 24-70mm van de cameramerken of van alternatieve merken zoals Tamron of Sigma gebruiken. Om een goed resultaat te krijgen met bovengenoemde objectieven dien je vooral op de achtergrond te letten. Deze wordt met f/2.8-objectieven al gauw een stuk onrustiger. Je kan ook een macrolens zoals de Nikon 2.8 105mm VR of vergelijkbaar gebruiken. Soms hoor je een klaagzang dat macro-objectieven te scherp zijn, maar ook de betere portretlenzen hebben een zeer hoge resolutie. Het is dus eerder dat soms de scherptediepte met macrolenzen net iets te groot is. Maar vaak is het probleem dat de fotograaf zijn foto’s vergelijkt met die van professionals die gewend zijn om hun eindproduct zwaar te retoucheren. Langere telezooms en primes kunnen natuurlijk ook uitstekende resultaten geven. De f/2.0 135mm-objectieven van Zeiss, Nikon en Canon zijn geweldig en ook met een f/2.8 70-200 kun je prachtige portretten schieten. Zelf kies ik niet vaak voor deze laatste optie omdat ik zelden met ervaren modellen werk . Een ‘telekanon’, ook al vind je het zelf een vrij compact en hanteerbaar instrument, komt bij een onervaren model al gauw bedreigend over.

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

049_054_SH_SP1_test_portretlens.indd 52

08/05/12 12:30

PORTRETLENZEN TEST

Bruikbaarheid Als portretlens zijn de hier geteste objectieven dus allemaal geschikt. Ze geven mooie onscherpe achtergronden, en een flinterdunne scherptediepte voor creatieve mogelijkheden. Grotere verschillen ontstaan als deze objectieven gebruikt worden voor algemene fotografie. Lichtsterke 85mm objectieven zijn immers ook uitstekend geschikt voor fotografie rond podia en sfeerfoto’s met beschikbaar licht. De objectieven van Samyang en Carl Zeiss zullen voor reportage-gebruik echter minder goed voldoen omdat de manuele scherpstelling oefening vereist en bij haastwerk al gauw tot missers leidt. Het aanschaffen van een speciaal matglas kan het aantal gelukte foto’s aanmerkelijk verhogen, maar bij bewegende objecten zal een autofocuslens doorgaans in het voordeel zijn. Op goedkopere body’s zal het gebruik van dit objectief zeer moeizaam zijn. Voor snel bewegende onderwerpen zoals zaalsport zijn de f/1.2 en f/1.4 lenzen qua autofocus allemaal te traag - ze kunnen een snelle telezoom op dat gebied niet ver-

Jouw foto beoordeeld? Wil je een foto voorleggen aan het vakkundig RRUGHHO YDQ GH 6KRRW PHGHZHUNHUV" 'DW NDQ en is nu makkelijker dan ooit. Ga naar onze website www.shoot.be en klik op Upload. Indien je dat nog niet had gedaan, registreer je dan bij ons. Klik op Mijn Foto’s. Hier kan je een foto uploaden. Browse (blader) en zoek de foto op je harde schijf. Selecteer de foto en klik op Foto Toevoegen. Je foto wordt nu in ons systeem bewaard en getoond in jouw webalbum. Vanuit dit webalbum kan je een foto insturen ter beoordeling, of deelnemen aan een Shoot Challenge.

/LFKWVWHUNH 85mmobjectieven zijn ook uitstekend geschikt voor fotografie rond podia en sfeerfoto’s met beschikbaar licht. vangen. De Canon f/1.8-lens is wat dat betreft een zeer goede allrounder, die bovendien redelijk betaalbaar en handzaam is. De oudere Nikon f/1.8 AF-D-lens is op dit gebied ook zeker geen slechte, alleen is de snelheid van de autofocus bij AF-D objectieven steeds afhankelijk van de motor in de body. Op een D700 is het geen enkel probleem, op een goedkoper toestel gaat het ietsje trager. Op goedkopere Nikon-toestellen zonder AF-motor is dit objectief zeker niet aan te raden, ook al omdat de zoekers van die toestellen niet geschikt zijn voor handmatige scherpstelling.

Conclusie +HW JRHGH QLHXZV LV GDW MH PHW DOOH JHWHVWH REMHFWLHYHQ PRRLH IRWRòV NDQ PDNHQ PLWV MH HUPHH ZHHW RP WH JDDQ =RDOV PHW YHHO ]DNHQ LV KHW KLHU RRN KRH GXXUGHU KRH VSHFLDOLVWLVFKHU (Q GDDUPHH EHGRHO ik dat het duurste product meestal het minst allround is, maar wel HHQ WRHJHYRHJGH ZDDUGH ELHGW GLH MH DQGHUV QLHW EHUHLNW ,HGHUHHQ moet voor zichzelf uitmaken welke aankoop bij zijn/haar budget en gebruik zinvol is.

www.shoot.be SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

049_054_SH_SP1_test_portretlens.indd 53

08/05/12 12:30

TEST PORTRETLENZEN

Portretlenzen voor crop-formaat 85mm-objectieven zijn aan de lange kant voor portretgebruik op een digitale reflex- of systeemcamera met cropsensor (APS-C of MicroFourThirds-formaat). Ze zijn wel geschikt voor close-ups, maar voor half-shots wordt de afstand vrij groot. Het ideale brandpunt zou rond de

Allrounder

Begerenswaard

Compact

Nikon $) 6 PP I

Sigma $) PP I (; '* +60

Olympus 0 =8,.2 ',*,7$/ PP I

Dit objectief kwam uit in 2008 als opvolger van het AF-D type. De autofocus is niet erg snel maar zeer nauwkeurig en vrijwel geruisloos. De diafragmabladen zijn afgerond, wat bij de oudere types niet het geval is. Vol open maakt dat natuurlijk allemaal niet uit, maar met een kleiner diafragma wordt de achtergrondonscherpte normaal gesproken mooier. Wat betreft scherpte is alleen op diafragma f/1.4 en f/2.0 het verschil met de oudere ontwerpen merkbaar zijn. In ieder geval voldoet dit objectief als allrounder op full-frame (FX) maar ook als portretlens op cropformaat (DX) zonder op dit laatste gebied er echt uit te springen. Verbeterde randscherpte is nu eenmaal bij portretten met een geringe scherptediepte niet zo aan de orde. f/1.4 Maximum diafragma Diafragma 9 lamellen, afgerond Minimum focusafstand 0,45m Maximum vergroting 0,14 Formaat 74 mm diameter x 54 mm lengte Filtermaat 58 mm Gewicht 280 gram Testbody Nikon D7000 Zonnekap Meegeleverd Scherpstelling Autofocus/manueel Straatprijs 400 euro

60mm liggen. Het ligt dus voor de hand om naar het bestaande aanbod lichtsterke 50mm objectieven te kijken. Heel betaalbaar zijn de f/1.8 50mm objectieven van de cameramerken. Voor het serieuzere werk zal echter al gauw gekeken worden naar de f/1.4-varianten.

Dit objectief is verkrijgbaar voor Canon, Nikon, Pentax, Sigma, Sony en FourThirds. Qua ontwerp en gebruik is het een vrij apart ontwerp. Het is groter en zwaarder en ook de filtermaat is flink groter (77mm). Door de ruime opzet van het ontwerp is de lichtafval aan de hoeken bij dit objectief relatief gering. Ook de achtergrondonscherpte is mooi. Op full-frame is de randscherpte een fractie minder dan bij de geteste Nikon lens, maar nog altijd goed. De Sigma 50mm EX lens is dus een begerenswaardig objectief, dat bij liefhebbers zeker in de smaak zal vallen. Zijn er ook nadelen? De bouwkwaliteit is goed, maar de matzwarte coating van dit soort lenzen is in het verleden nogal eens een zwak punt geweest. Een ander nadeel is dat door de interne focussing juist bij portretgebruik de beeldhoek iets groter wordt dan aangegeven, waardoor het in de praktijk eerder een 45mm objectief wordt. Maximum diafragma f/1.4 Diafragma 9 lamellen, afgerond Minimum focusafstand 0,45m Maximum vergroting 0,14 Formaat 85 mm diameter x 68 mm lengte Filtermaat 77 mm Gewicht 505 gram Testbody Nikon D7000 Zonnekap Meegeleverd Scherpstelling Manueel Straatprijs 400 euro

Ook voor het MicroFourThirds-systeem is een uitstekend portretlensje te koop. De lichtsterkte maakt ondanks het kleinere sensorformaat een zeer bruikbare onscherpte in de achtergrond mogelijk. De scherpte over het gehele beeld is zelfs met volledig open diafragma al uitstekend, om in de richting van de sweet spot, f/5.6 nog verder te verbeteren. Het formaat en gewicht zijn alleszins draagbaar. Of je een MicroFourThirds-camera “erbij” gebruikt of als enige systeem, in de zin van “de beste lens is de lens die je bij je hebt” is dit objectief voor de liefhebber zeker een aanrader. De filtermaat is met 37 mm identiek aan de 17 mm en nieuwere kitlenzen. f/1.8 Maximum diafragma Diafragma 7 lamellen, afgerond Minimum focusafstand 50cm Maximum vergroting 1:5 Formaat 46 mm diameter x 50 mm lengte Filtermaat 37 mm Gewicht 116 gram Testbody Olympus E-PM1 Zonnekap niet meegeleverd Scherpstelling Autofocus/manueel Straatprijs 300 euro

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

049_054_SH_SP1_test_portretlens.indd 54

08/05/12 12:30

FWD 41 - Tweemaandelijks Magazine - Mei / Juni 2012 - € 5,99 - www.fwdmagazine.be

GETEST LG 55LM960V Fantastisch beeld met motion controller

GETEST SONY MA900 De ultieme hoofdtelefoon?

NU IN DE WINKEL

GETEST APPLE TV VS IOMEGA BOXEE TV Mediastreaming zonder moeite

GETEST 3D-PROJECTORS VANAF 2.500 EURO Bouw je eigen 3D-cinema WORKSHOP SPEAKERS INBOUWEN Kabels uit het zicht

BRONNEN, VERSTERKERS & SPEAKERS

ECHTE MUZIEKFANS KIEZEN VOOR STEREO Test en advies voor elk budget

414206 000040

Afgiftekantoor 2009 Antwerpen X - Erkenningsnummer P509441

Bedien al je AV

Streaming, AV-receiver, TV, multiroom, ...

BP 5

iPAD

0 1 2 4 1

MASSATEST VAN 5 TABLETS VS

DOSSIER: WEGWIJS IN DE STEREOKETEN WORKSHOP: INBOUWLUIDSPREKERS MONTEREN KOOPGIDS: TABLETS VEROVEREN DE WOONKAMER VERGELIJKENDE TEST: 3D-PROJECTORS VANAF 2.500 EURO

Of bestel op shop.minoc.com en krijg het magazine gratis thuisbezorgd!

FWD41_230x297.indd 1

07/05/12 15:47

PRAKTIJK KIDS & TEENS

Kids & teens

voor de lens

Kinderen en tieners zijn geweldige onderwerpen voor een portretfotograaf. Hun spontaniteit en energie zorgen voor geweldige fotomogelijkheden, maar stellen een fotograaf ook stevig op de proef. Maar de voldoening is groot wanneer je erin slaagt om de persoonlijkheid van een kind in een foto te vatten. ú %HUW 6WHSKDQL

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

056_063_SH_SP1_PR_kids.indd 56

08/05/12 12:29

KIDS & TEENS PRAKTIJK

e beste camera, een dure lens, perfecte belichting en een creatief kader zijn waardeloos als er geen verhaal of emotie in je foto zit. Als fotograaf heb je wel eens de neiging je te verliezen in de techniek en te vergeten waar (portret)fotografie in wezen om gaat. Het is niet omdat er iemands hoofd op een foto staat dat het meteen ook een portret is. Een portret moet iets vertellen over de persoon op de foto. Daarvoor hoeft het hoofd er niet eens op te staan; het kan ook een typische karaktertrek zijn. Vergeet ook niet dat het heel verrassend kan zijn om ook eens een onbekend kantje van iemand te belichten. Laat een verhaal of emotie het uitgangspunt zijn van je foto.

Moddervegen, gescheurde

kleren, tutjes of snottebellen: het moet kunnen.

Kind zijn Om dat verhaal te vertellen of die emotie te tonen, is het belangrijk dat je onderwerp gewoon zichzelf kan zijn. Ga zelf eens aan de andere kant staan van de camera, en je beseft meteen dat het niet zo eenvoudig is om voor de lens te staan. De beste manier om natuurlijke foto’s te krijgen, is door toe te staan dat een kind zichzelf is. Moddervegen, gescheurde kleren, tutjes of snottebellen: het kan allemaal, zolang het kind zich maar op zijn gemak voelt. Sommige kinderen kunnen zichzelf zijn in mooie, nieuwe kledij die ze niet mogen vuilmaken, maar de meesten gaan zich dan heel stijfjes gedragen. En dat zie je op de foto. Wanneer je kinderen fotografeert, kan je bijvoorbeeld vragen om kledij mee te brengen die vuil mag worden en desnoods nooit meer proper geraakt. Je kan veel krediet krijgen bij kinderen als je ze iets laat doen dat ze normaal niet mogen. In de herfstbladeren rollen met propere kleren aan bijvoorbeeld, zoals hiernaast op de openingsfoto van dit artikel. De wat oudere kinderen en tieners moeten ook vooral zichzelf zijn. Geef hen de kans om je mee te nemen in hun leefwereld. Het levert betere foto’s op en het is best leuk om zelf nog eens kind te zijn.

Creëer een kader Kinderen thuis fotograferen in hun natuurlijke omgeving of op een leuke locatie (speelbos, strand, speeltuin, ...) blijkt vaak het makkelijkst. Daar zullen ze zich veel meer op hun gemak voelen en vaak zelfs vergeten dat ze gefotografeerd worden. Als je in een studio fotografeert, zorg er dan voor dat het geen steriele ziekenhuiskamer is. Maak het gezellig en zorg voor houvast: dingen die ze kennen en waarmee ze iets kunnen doen. Het helpt ook om een letterlijk kader te creëren, een bepaalde oppervlakte waarbinnen je kan fotograferen. Ga op zoek naar een zo groot mogelijke ruimte met mooi licht en fijne achtergronden waarin de kinderen zich kunnen bewegen Hoe groter die oppervlakte is, hoe makkelijker het wordt om te fotograferen. Bepaal net voor de shoot de instellingen die je moet gebruiken in bepaalde zones van de ruimte waarin je fotografeert. Zo geef je jezelf de gelegenheid om je optimaal te concentreren op het vastleggen van die unieke nanoseconden, zonder gepieker over de techniek.

Laat je meenemen in de wereld van het kind. Vooral meisjes zijn vaak heel blij als ze zich mogen verkleden.

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

056_063_SH_SP1_PR_kids.indd 57

08/05/12 12:29

PRAKTIJK KIDS & TEENS

Tal van lenzen zijn geschikt voor portretfotografie.

Materiaal Een reflexcamera biedt ongetwijfeld de meeste mogelijkheden op het vlak van portretfotografie. Doordat de lenzen verwisselbaar zijn en er tal van accessoires op de markt zijn, zijn de creatieve mogelijkheden bijna onbegrensd. Voor portretten wordt er meestal een wat langere (tot lange) lens gebruikt. Een lens van 50 tot 100 mm is vaak ideaal omdat ze een vleiend perspectief oplevert. Zo’n lens laat ook toe om de achtergrond onscherp te maken, en zo meer afscheiding te creëren tussen je onderwerp en achtergrond. Storende achtergronden kunnen op die manier vaak omgetoverd worden tot leuke, abstracte patronen. Een erg geschikte lens voor spontane kinderportretten is de Canon 70-200 f/2.8 L IS. Het bereik is ideaal om een beetje afstand te houden van je onderwerp, en de lichtsterkte in combinatie met de beeldstabilisatie laat toe om zelfs in behoorlijk donkere omstandigheden mooie beelden te maken. Deze lens stelt ook heel snel en nauwkeurig scherp, wat bij kinderen geen overbodige luxe is. Het forse prijskaartje en al even forse omvang zorgen er echter voor dat een dergelijke lens niet voor iedereen weggelegd is. Gelukkig zijn er tal van andere lenzen die erg geschikt zijn voor portretten en budgetten. Het tele-eind van een kitlens is al erg bruikbaar. Een vaste 50mm-lens is ook een aanrader voor wie op zoek is naar een geweldige beeldkwaliteit voor een zacht prijsje. De goedkoopste heb je al voor zo’n 100 euro. Macrolenzen blijken trouwens ook vaak uitstekende portretlenzen te zijn.

Dankzij een kleine scherptediepte kan je makkelijk een storende achtergrond omtoveren in een abstract patroon.

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

056_063_SH_SP1_PR_kids.indd 58

08/05/12 12:29

KIDS & TEENS PRAKTIJK

Instellingen

Wanneer het snel moet gaan en de omstandigheden vaak wisselen, kan je opteren voor de diafragmavoorkeurstand (Av-mode).

De automatische standen van reflexcamera’s (meestal aangeduid als ‘P’ en een groen vakje) zijn enkel nuttig wanneer je nog niet vertrouwd bent met je camera en snel een foto moet maken waarvoor je geen tweede kans krijgt. Eén van de sterkste punten van een digitale reflex is net dat je makkelijk zelf de instellingen kan controleren zodat je jouw foto kan maken. Door de volautomatische instellingen te gebruiken, leg je die controle in de handen van een computerchip die nooit exact kan inschatten wat jij precies wil. De scènestanden (portret, landschap, sport, nacht, ...) zijn in feite ook volledig automatische standen, waarbij er instellingen gebruikt worden die doorgaans het best passen bij het soort foto dat je wil maken. Zo wordt er bijvoorbeeld in de portretstand meestal gekozen voor een groot diafragma voor een vleiend portret met onscherpe achtergrond. In de sportstand is een zo hoog mogelijke sluitertijd dan weer prioritair om snel bewegende onderwerpen te ‘bevriezen’. Maar wat als je een portret wilt maken met een grote scherptediepte (klein diafragma) om de achtergrond scherp te maken, of als je net wat bewegingsonscherpte (langere sluitertijd) wil om meer dynamiek in je sportfoto te stoppen? Je zou dan kunnen omschakelen naar een van de andere automatische instellingen, maar met wat oefening zijn de halfautomatische en manuele instellingen veel beter geschikt voor de creatieve fotograaf.

Controle

Toch compact? Compactcamera’s missen de snelheid, beeldkwaliteit en instelmogelijkheden van een reflexcamera. Maar ze hebben één grote troef: ze passen in je binnenzak. Als je met je eigen kinderen op stap gaat, heb je niet altijd zin om een grote camera mee te nemen. En je maakt altijd betere foto’s met een camera die je bij je hebt dan met eentje die thuis in de kast staat. Laat je nooit wijsmaken dat je niet het juiste materiaal hebt om een mooi portret te maken. Zolang je een toestelletje hebt dat beelden kan vastleggen, kan je fantastische kinderportretten maken. Natuurlijk heeft ieders materiaal zijn beperkingen, maar met wat creativiteit kan je die ombuigen tot voordelen.

Mijn twee oudste kids surfen op de transportband in de luchthaven. Dit beeld werd vastgelegd met een compactcamera.

Wanneer het snel moet gaan en de omstandigheden vaak wisselen, kan je opteren voor de diafragmavoorkeurstand (Av-mode). Daarin kies je zelf het diafragma, de camera zorgt automatisch voor de juiste sluitertijd. De lichtmeter in de camera zal in sommige omstandigheden geneigd zijn tot onder- of overbelichting. Met de belichtingscompensatie (EV) kan je dat eenvoudig oplossen. Zet je de camera in de manuele stand, dan heb je de volledige controle over het eindresultaat. In het begin is het een tijdrovende en soms frustrerende bezigheid om zelf de ideale combinatie van sluitertijd en diafragma te zoeken. Maar het is een investering die er op termijn voor zorgt dat je de foto’s maakt die jij wil. Bovendien verminderen perfect belichte beelden de tijd die je aan nabewerking moet besteden dramatisch. Bij compactcamera’s heb je meestal heel wat minder instelmogelijkheden, die dan nog vaak diep in de menu’s verborgen zitten. Daarom gebruik je bij dit soort toestellen meestal een van de automatische standen. Vaak is het een goed idee om de flits af te zetten en ervoor te zorgen dat je zelf de ISO-waarde kan instellen.

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

056_063_SH_SP1_PR_kids.indd 59

08/05/12 12:29

PRAKTIJK KIDS & TEENS

De horizon staat op een van de horizontale lijnen, de jongen staat op een van de verticale lijnen, en het hoofd staat op het snijpunt van een horizontale en verticale lijn.

Compositie

Natuurlijk licht

De grootste fout die je bij kinderfotografie kan maken, is kinderen van bovenaf te fotograferen. Ga door je knieën of zelfs plat op je buik, en fotografeer kinderen op hun ooghoogte (of zelfs lager). Dit levert niet alleen een veel leuker standpunt op, het zorgt ook voor een betere band tussen jou als fotograaf en het kind. De klassieke regel der derden, waarbij je het beeld zowel horizontaal als verticaal in drie gelijke stukken verdeelt, maakt je foto’s vaak een stuk interessanter. Probeer je onderwerp op één van de denkbeeldige lijnen te plaatsen en zorg dat de belangrijkste delen (zoals de ogen) op de snijpunten van de lijnen komen. Sommige camera’s hebben zelfs een raster dat je kan inschakelen op je schermpje of zoeker om je daarbij te helpen. Je kan ook een stukje cellofaan waarop lijntjes getekend zijn over het lcd-schermpjes plakken. Wees ook niet bang om eens een stukje af te snijden in je compositie. Sprekende foto’s tonen vaak een hoofd dat er niet helemaal opstaat. Experimenteer met gedurfde composities.

Fotografeer kinderen liefst met natuurlijk licht. Je ziet dan al hoe je foto er uit zal zien, en zo kan je sneller werken. Zacht licht is meestal het mooiste omdat het vleiend is en geen harde, storende schaduwen met zich meebrengt. Zoek dus best een plek waar geen rechtstreeks zonlicht invalt. Licht dat vanuit een relatief lage hoek (iets boven ooghoogte) komt, zorgt voor mooie, natuurlijke portretten. Daarom ook dat de korte periodes na zonsopgang en voor zonsondergang door vele fotografen worden gekoesterd als het ideale tijdstip. Je hoeft je camera de rest van de dag echter niet opzij te schuiven. Er is bijna overal een plekje te vinden waar het licht niet van boven komt. Je zou het de ‘afdakjestechniek’ kunnen noemen: zoek een plek waar het licht van bovenuit geblokkeerd wordt, zodat het alleen maar van opzij en/of vooraan kan komen. Dergelijke plekjes vind je bijvoorbeeld binnen bij een raam, onder bruggen of in portieken. Open de voordeur eens en plaats je onderwerp één tot twee meter in het interieur. Als je dan van buiten uit naar binnen fotografeert, wordt de deuropening een zachte maar gerichte lichtbron.

Deze foto is rond de middag gemaakt, maar de bomen zorgen voor een natuurlijk afdak waardoor het harde licht van boven niet doorgelaten wordt.

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

056_063_SH_SP1_PR_kids.indd 60

08/05/12 12:29

KIDS & TEENS PRAKTIJK

Opzetfilters bieden veel meer creatieve mogelijkheden.

Tegenlicht Je hoort wel eens dat je als fotograaf altijd moet proberen de zon in de rug te houden. Als

Flitslicht De ingebouwde flits zet je standaard best uit. Doordat ze zo dicht bij de as van de lens staat, geeft ze lelijke schaduwen en zorgt ze voor die typische ‘platte’ look. In sommige gevallen komt zo’n flitsje wel eens van pas, maar meestal verpesten ze de sfeer van de foto. Opzetflitsers geven veel meer mogelijkheden. Ze zijn niet alleen krachtiger, door de kop te draaien en kantelen, kan je het licht ook sturen. Door de flits via een muur of plafond te laten reflecteren op je onderwerp, kan je de richting en hardheid van het licht zelf bepalen. Als je het flitslicht laat reflecteren op een wit of grijs plafond, krijg je een effect dat vergelijkbaar is met het licht van een bewolkte

hemel. Wanneer je het flitslicht laat reflecteren via een muur, is het alsof er daar een groot raam zit. Je kan natuurlijk nog een stapje verder gaan en het licht nog meer sturen door reflectiepanelen of een stuk piepschuim te gebruiken om het licht te richten. Een Amerikaanse fotograaf heeft met zijn blog (www.strobist.com) over het gebruik van reportageflitsers los van de camera een wereldwijd fenomeen gelanceerd. Met één of twee draadloos bediende losse flitsers kan je zowat eender welk licht creëren, ongeacht de omstandigheden. Opzetflitsen zijn compact en werken op batterijen, waardoor ze ideaal zijn voor belichting op locatie.

je graag kinderen met dichtgeknepen ogen ziet, klopt die bewering volledig. Als je in tegenlicht fotografeert, komt de vorm van je onderwerp beter uit en krijg je meteen veel meer diepte in de foto. Hou er wel rekening mee dat de automatische lichtmeting in je camera van slag kan raken door tegenlicht. Meestal zal je een beetje moeten overbelichten om het gezicht perfect op de foto te krijgen.

Een foto voor het feestje van zijn vijfde verjaardag. Geen Photoshop, gewoon een losse flitser in een kartonnen doos waarin een ‘5’ uitgesneden is (beplakt met kalkpapier)

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

056_063_SH_SP1_PR_kids.indd 61

08/05/12 12:29

PRAKTIJK KIDS & TEENS

%HKDQGHO MH HLJHQ NLQG DOV HHQ topmodel.

Studio In een studio kan je al de onzekere factoren van het werken op locatie vermijden. Je hebt de touwtjes strak in handen, wat zeker zijn voordelen heeft. Probeer ook hier een wat ruimere zone te creëren waarbinnen je kan fotograferen. Kinderen zitten immers zelden stil. Het nadeel van werken in een studio, is dat het vaak moeilijker is om natuurlijke reacties te krijgen in wat in feite

een compleet kunstmatige omgeving is. De studio een beetje aankleden en wat speelgoed voorzien kan je al een heel stuk verder helpen. Bij iets oudere kinderen, vooral bij meisjes, kan het heel leuk zijn om hen als een topmodel te behandelen. Een beetje make-up, wat muziek en een vijfsterrenbehandeling zullen ze zeker weten te smaken.

(HQYRXGLJ LV YDDN KHW PRRLVW %LM GH]H IRWR LV VOHFKWV ««Q VWXGLRɜLWV PHW VRIWER[ gebruikt. Een eenvoudige opstelling is ook veel makkelijker aan te passen.

TIPS EN TRUCS ú 9HUPLMG VWUHVV HQ GUXN ]RZHO ELM MH]HOI DOV KHW onderwerp. ú 2RN PHW NLQGHUHQ PRHW MH RS JHOLMNH YRHW VDmenwerken om tot de beste resultaten te komen. Behandel kinderen en tieners dan ook als jouw gelijken. ú +RX GH IRWRVHVVLH NRUW ú $I HQ WRH HHQ VSHHO RI VQRHSSDX]H NDQ ZRQGHren doen om de aandacht vast te houden. ú $OV MH GH NLQGHUHQ YDQ LHPDQG DQGHUV IRWRJUDfeert, kan het soms helpen om de ouders even weg te sturen. ú +RX MH FDPHUD DOWLMG VFKLHWNODDU 2S RQYHUZDFKte momenten maak je dikwijls de beste foto’s. ú 9HUJHHW QLHW RP MH DI HQ WRH QLHWV DDQ WH WUHNNHQ van wat er in dit artikel staat. www.bertstephani.com

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

056_063_SH_SP1_PR_kids.indd 62

08/05/12 12:29

KIDS & TEENS PRAKTIJK

De foto voor en na de bewerking.

Nabewerking Een foto is pas helemaal af wanneer hij een beetje ‘nazorg’ gekregen heeft. De beste tip voor een goede nabewerking is om er in de eerste plaats voor te zorgen dat je foto bij de opname al zo goed mogelijk gemaakt is. Hoe beter

de belichting en compositie zijn, hoe makkelijker het werk achteraf wordt. Bovendien heb je ook meer mogelijkheden wanneer je van een goede foto vertrekt. Kinderfoto’s kunnen vaak een beetje extra contrast en kleursaturatie

gebruiken, maar ook het omgekeerde – de omzetting naar zwart-wit – is zeker een optie. Wees echter zuinig met nabewerking. Sober en subtiel oogt meestal het mooist. De foto moet de aandacht trekken, niet je Photoshopkunsten.

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

056_063_SH_SP1_PR_kids.indd 63

08/05/12 12:29

PRAKTIJK KARAKTERPORTRET

Koppen met karakter © Maxim De Buck

Je hoort fotografen wel eens verzuchten dat ze graag eens iemand met een echt fotogenieke karakterkop voor de lens zouden krijgen. Met de juiste techniek en nabewerking is het nochtans gemakkelijk om een portretfoto met pit te maken. ú 3DXO *KH\OH

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

064_069_SH_SP1_PR_karakterportret.indd 64

08/05/12 12:28

KARAKTERPORTRET PRAKTIJK

Werken met licht Als fotograaf moet je je steeds bewust zijn van het licht waarmee je werkt. Licht heeft een eigen karakter, en dat wordt bepaald door de hoeveelheid licht, de richting van het licht en de lichtbron. De hoeveelheid licht bepaalt hoe helder of donker onze persoon wordt afgebeeld. Dit regelen we dan met de lensopening (diafragma) ofwel met de intensiteit van het flitslicht. Die keuze maken we meestal vooraf naargelang het soort foto die we willen maken. Willen we een portret met een geringe scherptediepte, dan kiezen we een groot diafragma zoals f/2.8 en zullen we geen grote hoeveelheid flitslicht nodig hebben. Een modefotograaf die een opname maakt op f/11 en die de blauwe lucht wil onderbelichten ten opzichte van zijn model, zal echter een zeer grote hoeveelheid flitslicht

nodig hebben. De hoeveelheid licht staat volledig los van de richting van het licht. Waar de hoeveelheid belangrijk is voor de helderheid van ons model, bepaalt de richting van het licht in veel gevallen het karakter van onze foto. Je hebt heel wat mogelijkheden die elk een bepaalde sfeer oproepen. Een frisse familiefoto in de natuur vraagt om tegenlicht, terwijl voor een EHDXW\ shot de schaduwloze verlichting van een zogenaamde schoonheidsverlichting aangewezen is. Licht dat van onder naar boven gaat geeft het griezelige effect, en was daarom een favoriete lichtopstelling van Alfred Hitchcock. Licht dat frontaal van boven naar beneden valt, komt dan weer stoer over en is populair is bij jonge mensen. Ook bij het soort lichtbron is de keuze einde-

loos: een of meerdere reportageflitsers, diverse types studioflitsers, al dan niet in combinatie met accessoires zoals een softbox, EHDXW\ GLVK, reflector, honingraat of reflectiescherm … De fotohandel zal ons maar al te graag vertellen dat er voor elk verlichtingsprobleem een accessoire bestaat om het ons fotografen gemakkelijk te maken. Ze hebben gelijk, maar het belangrijkste is dat je je materiaal kent en weet hoe je het gebruikt. Een softbox van twee bij twee meter kan een zeer grote lichtbron zijn, maar wanneer je hem vele meters van je onderwerp zet, is het geen softbox meer. Welk licht je gebruikt, heeft een enorme invloed op je portretfoto. Twee verschillende foto’s van hetzelfde onderwerp maken dat duidelijk.

De industriële locatie met het schip en de kraan op de achtergrond zetten de toon voor deze foto. Een ‘brave’ verlichting voor het model zou hier misplaatst zijn. We kozen voor strijklicht: een flitser met beauty dish stond iets achter het model, op ongeveer drie meter van zijn rechterzijde. Daardoor valt er geen licht op de voorkant van de persoon.

k 3DXO *KH\OH

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

064_069_SH_SP1_PR_karakterportret.indd 65

08/05/12 12:28

PRAKTIJK KARAKTERPORTRET

Klassieke opstelling Voor het eerste portret gebruikten we een klassieke lichtopstelling. Als hoofdlicht diende een softbox, die niet te ver van het model werd opgesteld: links van de camera, in een hoek van ongeveer 45 graden. De schaduwzijde van het model werd opgelicht met een reflectiescherm rechts naast het model. Een tweede, kleinere softbox werd vanaf de achtergrond naar het model gericht om dit wat los te laten komen van de achtergrond. Deze lichtopstelling is de basis voor klassieke portretfotografie, en geeft een gezicht zonder schaduwen. Zodra je licht goed staat, kan je als portretfotograaf communiceren met je model, op zoek gaan naar een goede pose, een mooie expressie, en hopelijk afdrukken op de goede momenten.

Een klassieke portretopstelling Softbox links op 45 graden, reflector aan schaduwzijde, softbox vanuit achtergrond.

f/8, 1/100, ISO 100, 200 mm k 6\OYLH 3DUX\V

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

064_069_SH_SP1_PR_karakterportret.indd 66

08/05/12 12:28

KARAKTERPORTRET PRAKTIJK

Karakterportret Voor het tweede portret was het doel een ‘karakterkop’. Waar je voor een klassiek portret rimpels en groeven in het gezicht probeert af te zwakken of te verwijderen, ga je die bij een karakterportret juist versterken. De lichtopstelling zal dus in geen geval een schoonheidsverlichting zijn, maar eerder een strijklicht dat over het gezicht van het model strijkt. We gebruikten een kleine softbox (50 x 50 cm ) op 30 à 40 cm boven het hoofd van het model, die van bovenaf naar beneden scheen. Door de korte afstand is het lichtpunt van de softbox nog zichtbaar in de ogen van de persoon, waardoor ze gaan sprankelen door het licht. Door het licht dat over het gezicht strijkt, wordt elke groef en rimpel in de schaduw geplaatst en dus geaccentueerd. Om tot een goed resultaat te komen moet deze fase van de opname perfect zijn. Meet je licht bovenaan het gezicht en niet halverwege. Door de zeer korte afstand tussen flitser en model verliest het flitslicht snel aan kracht; als je halverwege het gezicht zou meten, zou de bovenkant dus overbelicht zijn. Het portret werd nog omgezet naar zwart-wit en kreeg een kleine nabewerking in Photoshop. Het verschil met het klassieke portret is al enorm.

Een opstelling voor een karakterportret

f/13, 1/100, ISO 100, 200mm

Softbox boven het model. k 6\OYLH 3DUX\V

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

064_069_SH_SP1_PR_karakterportret.indd 67

08/05/12 12:28

PRAKTIJK KARAKTERPORTRET

Digitale ontwikkeling Een karakterportret vergt een omzetting naar zwart-wit. Dat kan op verschillende manieren. Vanaf Photoshop CS3 kan je aanpassingslagen gebruiken voor de omzetting, maar we gebruiken de Kanaalmixer (Channel Mixer) in het Aanpassingen-menu. Vink in het Kanaalmixer-venster Monochroom aan; voor Bronkanalen gebruiken we de waarden 75% (Rood) - 25% (Groen) - 0% (Blauw). Samen zijn deze waarden 100%, zodat de totale helderheid dezelfde blijft. Bij een normaal zwart-witportret moet je er voor opletten dat de donkere partijen niet dichtlopen. Dat hoef je voor een karakterkop niet te doen. Via Aanpassingen > Niveaus kiezen we voor een vrij contrastrijke ontwikkeling door de zwarte en witte schuivers naar het midden te bewegen. Met de middentonen zorgen we ervoor dat de algemene densiteit van de huidtoon niet te helder is, maar eerder aan de donkere kant. De volgende stap is deze laag te dupliceren. We hebben nu twee dezelfde foto’s boven elkaar. Wanneer de overvloeimodus in het Lagen-venster op Normaal staat, zie je nog niets. Verander de overvloeimodus in Bedekken (2YHUOD\), en plots krijg je een enorm contrastrijk beeld. Verander de Dekking (2SDFLW\) van de bovenste laag naar 0%, en je zal merken dat het effect verdwenen is. Verhoog nu stap na stap de dekking, zodat het contrast weer toeneemt; doe dit tot je vindt dat de schaduwen voldoende donker zijn. Schaduwen in dit karakterportret zijn bijvoorbeeld de rimpels en groeven in het gezicht van deze persoon. Dat schaduwen dichtlopen, is voor ons karakterportret geen probleem. Maar de lichte partijen branden uit, en dat willen we absoluut niet. Daarom maken we in de gedupliceerde laag een laagmasker aan. Wanneer je nu met een zwart penseel over de gedupliceerde laag schildert, worden de uitgebrande hoge lichten weer donkerder. Werken met laagmaskers vergt geduld en oefening, maar het resultaat mag er zijn.

We openen de portretfoto - nu nog in kleur in Photoshop.

Met de Kanaalmixer zetten we de foto om naar monochroom, met de waarden 75 - 25 - 0.

We verhogen het contrast, en maken de middentonen iets donkerder.

Door de laag te dupliceren en de Bedekken-modus te kiezen, krijgen we (te) veel contrast.

Een laagmasker op de gedupliceerde laag laat de onderliggende laag te voorschijn komen.

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

064_069_SH_SP1_PR_karakterportret.indd 68

08/05/12 12:28

Shoot is er zes keer per jaar voor je. Overvloeimodus? De sleutel tot onze karakterportretten is het juist gebruik van de overvloeimodus Bedekken (2YHUOD\) in Photoshop. Wanneer je de overvloeimodus van de bovenste laag verandert van Normaal in Bedekken, worden donkere delen donkerder en lichtere delen lichter. Om te zien hoe dit werkt, kan je in Photoshop een bestand aanmaken met vlakken in verschillende grijswaarden. Gemakkelijkshalve doen we dit in stappen van 25 beginnend van 0 (zwart) tot en met 255 (wit). Voor het vak middengrijs kiezen we de waarde 128 voor rood, groen en blauw. Maak nu van deze laag een kopie, en kies voor de overvloeimodus Bedekken. Je ziet nu dat dat alle vakken die donkerder waren dan middengrijs (128) nog donkerder zijn geworden, terwijl alle vlakken helderder dan middengrijs nog helderder zijn. Middengrijs is onveranderd gebleven. Wanneer je dit toepast op een zwart-witportret, maak je de donkere partijen van het portret nog donkerder. Je mag zeker niet vergeten om de lichte partijen via een laagmasker terug te halen.

Maar we houden je ook tussendoor op de hoogte van nieuws over fotografie en camera’s. Volg Shoot op

www.shoot.be/facebook

Volg Shoot op

www.twitter.com/shoot_mag

Boven de originele kaart met verschillende grijswaarden. Door de Bedekkenmodus worden de donkere vlakken nog donkerder en de lichte vlakken nog lichter (onder).

De auteur doceert portretfotografie bij Syntra West in Brugge. De portretten zijn gemaakt door zijn studenten.

064_069_SH_SP1_PR_karakterportret.indd 69

08/05/12 12:28

PRAKTIJK GROEPSPORTRETTEN

Groepsportretten

Een creatieve uitdaging Een portret hoeft niet van één persoon te zijn. Ook een groep personen wil zich wel eens in een portretfoto laten vereeuwigen. Veel fotografen schrikken terug voor groepsfoto’s, terwijl het best wel een creatief genre kan zijn. ú %HUW 6WHSKDQL

ls fotograaf kan je moeilijk ontsnappen aan de vraag om een groepsfoto te maken. Toen ik mijn carrière als fotograaf begon, probeerde ik die angstvallig te vermijden. Het eindresultaat was op zijn best een saai snapshot van een aantal mensen. Je mag al blij zijn als iedereen erop staat, en dan nog zijn ogen open heeft. Pas toen ik een aantal oude familiefoto’s bekeek, besefte ik de waarde van een groepsfoto. Die foto’s van mijn eigen familie zijn misschien maar flauwe kiekjes, maar ze zijn van onschatbare emotionele waarde. Met de jaren worden ze alleen maar meer waard want deze groepsfoto’s zijn ware tijdscapsules. Denk maar eens aan je klasfoto’s uit de lagere school, die zeldzame foto van de hele familie samen op een huwelijksfeest, de foto van je voetbalploeg toen je kampioen werd ... Toen ik begreep welke eer en verantwoordelijkheid het is om groepsfoto’s te maken, begon ik geslaagde foto’s van meer dan twee personen (mijn definitie van een ‘groep’) als een uitdaging te zien. Gaandeweg kreeg ik er ook meer plezier in en vandaag de dag komt een niet erg groot maar toch relevant gedeelte van mijn inkomen uit groepsfoto’s. In dit ar-

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

070_073_SH_SP1_PR_groepsportret.indd 70

08/05/12 12:28

GROEPSPORTRETTEN PRAKTIJK

tikel toont ik een aantal technieken en trucjes die ik in de loop der jaren heb ontdekt.

Planning Bij groepsfoto’s heb je meestal niet de luxe van tijd. En zelfs als ik en mijn onderwerpen tijd hebben, probeer ik het effectief maken van een groepsfoto te beperken tot enkele minuten. Als het te lang duurt, kunnen mijn onderwerpen zich gaan vervelen, ze kunnen het te koud of te warm krijgen, het licht kan veranderen en zo kunnen er nog tal van andere factoren voor nieuwe problemen zorgen. Maar dat betekent echter niet dat ik ook maar enkele minuten met die foto bezig ben. Probeer op voorhand een antwoord te krijgen op vragen als: Uit hoeveel personen bestaat de groep? Hebben jullie zelf ideeën? Waar en wanneer wordt de foto gemaakt? Waarvoor en hoe zal de foto gebruikt worden? Op basis van die informatie kan je dan je actieplan opstellen. Soms wil dat zeggen dat ik een halfuurtje op voorhand opdaag om de locatie te checken, maar ik heb ook wel eens twee dagen voorbereiding nodig gehad voor een groepsfoto van 800 mensen. De kunst is om zo veel mogelijk onzekere factoren uit te sluiten. Vooral als je nog niet veel ervaring hebt met groepsfotografie, kan je overwegen om op voorhand een test te doen in gelijkaardige omstandigheden zonder de druk van de foto te moeten maken. Denk ook aan een plan B en misschien ook een plan C. Hoe beter je voorbereid bent, hoe rustiger je zal zijn bij

het fotograferen. Dan kun je beter op de details letten en makkelijk eventuele onvoorziene omstandigheden oplossen.

Lenskeuze We hebben snel de neiging om te denken: hoe groter het onderwerp, hoe breder de lens. In een kleine ruimte heb je inderdaad vaak geen andere keuze dan voor een groothoeklens te kiezen, maar als het kan, grijp ik liever naar een lichte tot behoorlijk lange telelens. Het grote voordeel van een langere lens is dat je een kleiner stuk van de achtergrond gebruikt, waardoor het makkelijker is om een rustige achtergrond te kiezen. Bovendien krijg je de achtergrond ook makkelijker onscherp, waardoor die sowieso minder storend is. Als ik toch met een groothoek werk, speel ik meestal bewust met de vertekening van deze lenzen door te kiezen voor extreem brede lenzen. Je kan daar vaak hele leuke groepsportretten mee creëren die niet zouden misstaan op de cover van een hiphop-cd.

Scherptediepte In de meeste gevallen wil ik alle personen haarscherp op de foto. Je moet dus zorgen voor genoeg scherptediepte. Met groothoeklenzen is dat meestal niet zo moeilijk, maar als je langere lenzen gebruikt, moet je toch opletten. Helaas heb ik proefondervindelijk moeten leren dat je niet mag afgaan op het lcd-scherm van je camera als het om scherpte gaat. Speel dus op veilig door een kleiner diafragma te

kiezen, of check de scherptediepte met tools als www.dofmaster.com (er zijn ook handige iPhone-apps te vinden die dat kunnen). Regelmatig verzeil je in situaties waarbij je niet genoeg licht hebt om het gewenste diafragma te gebruiken. Je zal dan licht moeten bijplaatsen of een compromis moeten zoeken zoals een bredere lens of een hogere gevoeligheid (ISO-waarde). Vergeet vooral niet je volledige scherptediepte optimaal te benutten. Als je scherpstelt op een bepaald punt, begint je scherptediepte 1/3 voor dat punt en loopt tot 2/3 erna. Als je dus een groep op meerdere rijen fotografeert, stel dan niet scherp op de eerste rij, maar wel op een punt op ongeveer 1/3 in de groep. Heb je verschillende rijen in je groep, zet de kleinste personen dan vooraan of gebruik een trap, helling of een bankje om de achterste rijen hoger te plaatsen. Let erop dat de gezichten van de achterste rijen helemaal in beeld zijn, niet enkel de ogen. Een andere optie die ik vaak gebruik, vooral bij grotere groepen, is om van bovenuit te fotograferen. Een laddertje kan wonderen doen.

Licht Als het enigszins kan, plaats ik de groep in de schaduw. Maar ook in volle zon kan je uitstekende groepsfoto’s maken. In dat geval fotografeer ik altijd in tegenlicht. Dat zorgt voor een mooie afscheiding van de achtergrond en je onderwerpen hebben geen last van dichtgeknepen ogen en lelijke grimassen. Ik stel de

Ik moet gelukkig niet elke dag 800 personen op een foto krijgen, maar met voldoende planning lukt dat dus wel.

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

070_073_SH_SP1_PR_groepsportret.indd 71

08/05/12 12:28

belichting van mijn camera altijd manueel in voor de gezichten. Let er ook op dat je belichting egaal is over de hele groep. Het zelf gaan uitlichten van een groep kan een hele uitdaging zijn. Zorg er in dat geval voor dat je het zo eenvoudig mogelijk houdt of dat je veel tijd hebt. Let er vooral op dat de ene persoon niet in de schaduw van de andere staat.

Compositie Probeer je onderwerpen zo te plaatsen dat ze een driehoek vormen. Plaats de grotere personen in het midden en de kleinere langs de zijkanten of omgekeerd. Dat zorgt meteen voor meer dynamiek in je groepsfoto. Als ik tijd heb, besteed ik ook veel aandacht aan de poses van de personen. Zet niet iedereen schouder tegen schouder. Door de lichamen in profiel te plaatsen en enkel de gezichten naar de camera te draaien, krijg je een compactere groep met minder saaie, dode ruimte. Probeer ook te achterhalen wie de leidersfiguren in de groep zijn en geef die een centrale rol. Bij een huwelijk zet je het koppel in het midden en voor een foto van de werknemers in een bedrijf is het vaak aangewezen om de baas centraal te zetten. Dat kan onbelangrijk lijken, maar ik heb in de praktijk gemerkt dat het soms een heel gevoelig punt kan zijn.

Actie en interactie

Als je een groothoeklens gebruikt, speel dan met de vertekening.

Een groepsfoto hoeft helemaal niet statisch te zijn, al is dat technisch natuurlijk makkelijker. Als de groep niet te groot is, kan je hen ook een actie laten uitvoeren. Ik laat de groep vaak naar me toe wandelen of lopen. Dat geeft meteen een heel ander effect. Door de groep een actie te geven, is het ook makkelijker om de aandacht vast te houden of spontane uitdrukkingen te krijgen. Soms is het zelfs de moeite om de groep iets te laten doen, zelfs al weet je dat die foto nooit gebruikt zal worden. Acties werken vaak ontspannend en zorgen voor een leuke onderbreking. Hoe belangrijk techniek, licht en compositie ook mogen zijn, een geslaagde groepsfoto staat of valt met een goeie communicatie van de fotograaf. Je krijgt te maken met huilende baby’s, flauweriken die hun onzekerheid willen camoufleren door onnozel te doen, druk telefonerende zakenmensen, drama queens die hun make-up nog willen bijwerken, tienermeisjes die hun achterste te dik vinden, vestimentaire barbaren en nog veel meer. En toch is het jouw verantwoordelijkheid om die allemaal, soms zelfs tegelijk, deftig op de foto te krijgen. Ik kan niet genoeg benadrukken hoe belangrijk het is dat je de groepsfoto moet regisseren. Dat kan een heel stresserende taak zijn,

Let erop dat de groep egaal belicht is.

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

070_073_SH_SP1_PR_groepsportret.indd 72

08/05/12 12:28

GROEPSPORTRETTEN PRAKTIJK

Ik plaats mijn onderwerpen zo dat ze een driehoek vormen.

maar het goede nieuws is dat je daarmee kan leren omgaan. Als je een sociaal persoon bent die niet op zijn mondje gevallen is, vlot kan communiceren en een stevige fotografische ervaring heeft, heb je uiteraard meer dan een streepje voor. Een goede voorbereiding kan al heel veel oplossen. Probeer zelfverzekerd en professioneel over te komen. Als je kan tonen dat je weet wat je doet, zullen je onderwerpen veel makkelijker je aanwijzingen volgen. Wees resoluut, zonder arrogant of uit de hoogte te doen. Het kan zeker ook helpen om een ‘handlanger’ binnen de groep te hebben. Iemand bekend zal makkelijker een zatte nonkel tot de orde kunnen roepen dan een ‘vreemde’ fotograaf. Een goed geplaatst grapje kan wonderen doen. Als je van nature geen stand-upcomedian bent, kan je gerust een paar grapjes voorbereiden, die je indien nodig uit je mouw kan toveren.

Nabewerking De meest voorkomende Photoshop-activiteit die ik moet doen bij groepsportretten is het openen van ogen. Als de groep klein is, let ik erop dat ik een foto heb waarbij iedereen met de ogen open op staat. Beter voorkomen dan genezen, maar hoe groter de groep, hoe

groter de kans wordt dat er iemand net zijn ogen dichtknijpt. Ik zorg er altijd voor dat ik meer dan voldoende foto’s maak, waardoor ik van iedereen minstens één foto met geopende ogen heb. Zo kan ik indien nodig steeds de juiste geopende ogen uit een andere foto kopiëren. Ik krijg ook regelmatig de vraag of het mogelijk is om later een ontbrekende persoon aan de foto toe te voegen. Uiteraard is dat perfect mogelijk dankzij de wondere wereld van Photoshop. Onderschat echter niet hoeveel werk dit is, en maak dus ook geen beloften tenzij je zeker weet dat je ze waar kan maken. Voorzie in je groepsfoto alvast in een plaatsje voor de ontbrekende persoon en let erop dat je die persoon op een ander tijdstip maar met gelijkaardig licht kan fotograferen. Kunstlicht is daarbij meestal een veiligere optie omdat het makkelijker te reproduceren is. Documenteer je instellingen en maak een foto van je opstelling zodat je ze makkelijk opnieuw kan maken.

Conclusie

Een groepsportret hoeft niet statisch te zijn.

Groepen fotograferen is misschien niet de meest populaire tak van de fotografie. Maar als je er tijd en energie in investeert, kan het een leuke en zelfs lucratieve bezigheid zijn.

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

070_073_SH_SP1_PR_groepsportret.indd 73

08/05/12 12:28

PRAKTIJK OP LOCATIE

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

074_078_SH_SP1_PR_locatie.indd 74

08/05/12 12:26

OP LOCATIE PRAKTIJK

Portretten op locatie Het locatieportret is een heel bijzonder genre. Je portretteert je model in zijn professionele of thuisomgeving. Bart Goossens maakt elke maand een portret van een min of meer Bekende Vlaming voor het technologieblad Clickx, en verklapt hoe je BV’s, CEO’s en professoren laat meespelen in de foto die jij in gedachten hebt. ú %DUW *RRVVHQV

k probeer met één portretfoto altijd een verhaal te vertellen over de man of vrouw op de foto. Dat klinkt vaag, maar het verhaal maakt het verschil tussen een professioneel beeld en een plaatje. Zo vertelde Clara Cleymans in het begeleidende interview in Clickx dat technologie volgens haar de mensen angst inboezemt, zoals de natuurkrachten dat vroeger deden. Ik heb tijdens de portretsessie met haar eerst gewone foto’s gemaakt, zodat ze kon wennen, en haar helemaal op het eind gevraagd om eens naar haar gsm te kijken en te doen alsof ze een spook zag. Clara is actrice, dat hielp. Maar ook bij professoren of CEO’s moet de kijker blijven hangen in het beeld, en iets denken over de man of vrouw, terwijl hij kijkt. Probeer daarom voor de shoot zo veel mogelijk te weten te komen van je onderwerp. Vraag hem via mail uit over zijn favoriete locaties in het gebouw waar je zal fotograferen, zijn interesses, wat hij doet als hij niet werkt enzovoort. Wat is zijn favoriete moment van de dag? Wat inspireert hem? Waar voelt hij zich thuis? Vraag

hem om een favoriet of opvallend voorwerp mee te nemen. In vaktermen is dat een prop: als je gast een prop vastheeft tijdens het fotograferen, dan is hij minder zenuwachtig en zal hij natuurlijker op je foto staan. Zo moest ik net voor de zomer een foto maken van Studio Brussel-presentatrice Linde Merckpoel. Ik wist dat ze bekend stond om haar kleurrijke laarsjes die ze draagt tijdens festivals, en ik vroeg haar of ze die wilde meebrengen. Zij stelde voor af te spreken in een park waar ze vaak gaat hardlopen. Ter plaatse zag ik een fontein, en hops, de laarsjes kwamen goed van pas.

TIJDSBESTEDING Vertel je geportretteerde in je mail ook hoeveel tijd je nodig hebt om de foto te maken. Ik vraag aan mijn gasten minimaal een uur. In de praktijk wordt dat toch een halfuur of minder. Vertel hun dat het heel belangrijk is om tijd te hebben, en dat ze een mooier portret zullen hebben als ze voldoende tijd uittrekken om samen met de fotograaf door te brengen. Voor

een groot fotoproject in vijf Europese steden ben ik zelfs vooraf met elke geportretteerde gaan lunchen, om vertrouwen te creëren. Zo kwam ik erachter dat een professor een cabriofan was. Na wat gewone shots zijn we in de stad gaan toeren in zijn auto, zijn favoriete habitat blijkbaar. Je leert zo je gast en zijn omgeving ook beter kennen en je raakt sneller geïnspireerd voor je verhaal. Je model zal ook bereid zijn gekkere ideeën uit te voeren als hij of zij je beter heeft leren kennen. Sommige geportretteerden geven mij te veel tijd, en dat is helaas ook niet goed. De beste foto’s met de beste gezichtsuitdrukkingen maak je sowieso in het begin van de shoot. Zo fietste ik met een Parijse professor de hele stad door om dat ene specifieke interieur te vinden. Zodra we er waren, waren we allebei veel te moe om er iets deftigs van te maken. Gelukkig had ik in het eerste halfuur enkele leuke foto’s gemaakt op zijn kantoor. Hou het dus zo kort mogelijk, want op het meest onverwachte moment zegt je gast: stop, nu ben ik het beu.

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

074_078_SH_SP1_PR_locatie.indd 75

08/05/12 12:26

PRAKTIJK OP LOCATIE

OP LOCATIE Ik fotografeer meestal in saaie bedrijfsgebouwen. Vraag aan je gast bij aankomst of hij je een rondleiding wil geven door het gebouw. Zo heb je de man of vrouw alvast uit zijn of haar bureau gekregen. Ga ook naar het magazijn, naar de kelder, naar het dak. Kijk tijdens je wandeling uit naar een lijnenspel, naar de lichtinval, en check telkens hoe het licht op het gezicht van je geportretteerde valt. Soms zie je plots een bepaald trekje van je gast tijdens een natuurlijke pose. Onthoud en gebruik dat! Een magazijn met invallend licht van bovenaf kan bijvoorbeeld wonderen doen. Denk ook aan achtergrondkleuren. Je gast zal je spontaan meetronen naar ‘mooie’ plekken in het gebouw, zoals de woonkamer of de inkomhal. Maar vraag expliciet om even het toilet te mogen zien, of de bedrijfskeuken, de kelderverdieping, de garagebox, noem maar op. Vaak heb je niet meer nodig dan een achtergrondpatroon, een kleurenpatroon, een lijn, een lange gang met perspectief, een rij buislampen zelfs. Je wandeling zal je geportretteerde ook op zijn gemak stellen. Je kunt even wennen aan elkaar. Hij of zij zal beter begrijpen wat je wilt en wat je niet wilt.

het punt valt, dan moet je de backfocus naar voren halen. En omgekeerd. Dat is belangrijk voor mij, omdat ik graag haarscherp focus op de ogen met kleine scherptediepte. Tijdens het transport van je camera raken de lenzen soms op microniveau ontregeld. Let op als je iemand achter glas fotografeert. Vaak focus je dan op het glas (of op de bril als je model een bril draagt), en niet op de achterliggende ogen. Zeker als je primelenzen met groot diafragma en dus met een kleine scherptediepte (f/1.4 bijvoorbeeld) gebruikt, moet je dan manueel de focus verleggen (draai aan de lensring) voor je afdrukt. Het schermpje van de camera toont meestal te weinig pixels om echt te kunnen beslissen of je focus goed zit of niet. Als je binnen fotografeert, kun je overwegen om tethered te fotograferen naar een iPad (met de app Shutterspeed), die toont normaal genoeg pixels. Voor die opstelling heb je dan een draadloze zender (Canon: WFT-E-reeks / Nikon WT-5) nodig of een EyeFi-kaartje in de camera. Als je op straat fotografeert is zo’n opstelling natuurlijk wat moeilijk, maar binnenshuis, voor een belangrijke shoot, is dat makkelijker en handiger dan het lijkt.

Let op als je iemand achter glas fotografeert. Vaak focus je dan op het glas, en niet op de ogen. Heeft je gast echt geen tijd? Kom dan vroeger op je afspraak, en wandel alleen rond. Je moet het gebouw echt kennen. Zo fotografeerde ik ooit een professor in het Berlijnse filmarchief, in de kelder tussen de filmspoelen. Op zich leuk, maar je moet het licht volledig zelf creëren. Na de shoot vertelt hij me doodleuk dat er ook nog een berg spoelen lag op de bovenste verdieping van het gebouw, waar je een panoramisch uitzicht hebt op het moderne winkelcentrum. Zijn reactie: “Ja, maar hier heb ik nooit echt gewerkt, daarom liet ik je dit niet zien.” De gepubliceerde foto werd uiteindelijk toch boven gemaakt. De man vertrouwde mij, en wilde nog even poseren voor een machine waarmee de filmspoelen geknipt en gepreviewd konden worden …

FOCUS Moet je even wachten voor je gast arriveert? Maak van die tijd gebruik om je lenzen te kalibreren. Gebruik daarvoor de microafstelling, bijvoorbeeld in een Canon 5D Mkii (of Mkiii). Ik maak een foto van een lange lijn, en focus op een herkenbaar punt. Als de focus achter

GRIJP HET MOMENT Vertel je gast exact hoe je te werk zal gaan. Bij mij gaat dat zo: ik maak een portret in drie stappen. Van bij het begin maak ik al testfoto’s, en als je dan niks zegt, geeft je geportretteerde al meteen het beste van zichzelf, en begint ie een pose aan te nemen zodra je de lens in zijn richting draait. Dat hoeft niet, want je moet eerst nog een kader bepalen. Zeg tegen je gast dat hij zich nog even mag ontspannen. Intussen check je: Hoe breed ga ik? Moet de achtergrond vaag zijn? Zet ik hem of haar links of rechts in beeld? Inzoomen? Uitzoomen? Zoek soms letterlijk een frame: een kader waarbinnen je onderwerp zit, bijvoorbeeld een deurkozijn of een venster op de achtergrond, of zelfs een lange gang met achteraan wat licht. Zodra je het juiste kader en het goeie perspectief gevonden hebt, is het tijd voor stap 2: het licht checken. Van waar komt de binnenverlichting? Is er buitenlicht? Werk nog even alleen met omgevingslicht, niet met je flitsen. Observeer je onderwerp en de achtergrond. Als je niet oplettend kijkt, dan focus je op de persoon, en mis je bijvoorbeeld de paal die net

achter hem of haar staat. Op de foto lijkt het dan alsof de paal uit zijn of haar hoofd groeit. Te vermijden dus! Geef je gast al enkele concrete instructies. Niet: draai even naar het licht toe. Wel: kijk naar mijn hand – en je houdt je hand omhoog waar het licht staat. Laat hem of haar desnoods een beetje overdrijven (ogen wijd open, breed glimlachen). Zeg dat dat nu belachelijk lijkt, maar op de foto goed overkomt. En zo is het ook. Observeer goed terwijl je fotografeert. Praat met je gast, en laat hem antwoorden. Zeg niet na elke foto hoe goed ie wel is. Hou een zeker ritme in je fotosessie. Kijk dus niet te lang op je cameraschermpje, maar ga door, en selecteer achteraf. Wat de camera-instellingen betreft: begin met diafragmavoorkeuze, waarbij je zelf de scherptediepte (de lensopening) kiest. De eerste shots van een portretshoot zijn toch vaak de beste, en zo weet je zeker dat ze min of meer goed belicht zijn. Nadien kan je overstappen op manueel. Het is niet erg als je het gezicht van het onderwerp wat onderbelicht, dat wordt goedgemaakt met extra licht in stap 3. Let nu vooral op de kleurrijke of goed belichte achtergrond. Draai rond je model zodat je verschillende hoeken van de kamer ziet. Terwijl je bezig bent, zal je bepaalde poses meteen goed vinden. Geef aan dat je die blik of die houding nodig hebt, en laat je gast die pose eventueel later reconstrueren.

CATCHLIGHTS In stap 3 perfectioneer je je beeld, als je nog tijd over hebt. Neem dan eerst even de tijd om je foto’s te evalueren. Kijk alvast even naar het licht: weerkaatsen de plafondspotjes uit het interieur niet in het gezicht of op de schedel van je model (vooral bij kale mannen een probleem)? Let ook goed op de ogen: zijn ze wijd genoeg open? Zijn ze niet te donker? Scherp? Als je model bij een raam staat, zal je wellicht ook het raam in de ogen gereflecteerd zien. Die zogenoemde catchlights maken voor een groot deel het verschil tussen een gewone snapshot en een goeie foto. Je kunt de catchlights uiteraard zelf creëren door een reflectiepaneel te gebruiken, ook binnenshuis. Ik gebruik daarvoor een kleine Sun Mover van California Sunbounce. Gebruik binnenshuis enkel zilverkleurige exemplaren, omdat je foto met het zebrakleurige paneel te gelig wordt en te weinig lichtopbrengst heeft. Het toffe aan de Sunbounce-panelen is dat ze verschillende zones hebben, en niet meteen het gezicht overbelichten, zoals dat wel vaker is bij andere merken van reflectoren. Als er geen omgevingslicht is om te reflecteren, dan heb je je eigen mobiele zonnetje nodig: je reportageflitsers, aangevuld met zenders zoals PocketWizards. Ikzelf leerde er op manuele stand mee werken, maar geniet nu toch van de automatische TTL-stand, omdat je

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

074_078_SH_SP1_PR_locatie.indd 76

08/05/12 12:26

OP LOCATIE PRAKTIJK

Een goede voorbereiding is het halve werk: ik koos samen met Clara Cleymans de locatie, en belde Caffenation in Antwerpen vervolgens op om te vragen of ze een plaatsje bij het raam konden reserveren voor de shoot. Ik vroeg expliciet een raam dat in de zon stond 's ochtends.

Geike Arnaert is een knappe vrouw, maar ze is helaas cameraschuw. Ik maakte de fout om meteen met lichtstatieven en paraplu’s te beginnen. Gevolg: de eerste shots mét flash mislukten. Toen zag ik plots het binnenvallende licht en de rode gloed in de inkomhal van de AB. Alle parapluutjes aan de kant, en de foto met volledig natuurlijk licht gedaan. Net op tijd, want haar manager kwam haar al halen voor het volgende interview.

De goedlachse professor uit Montpellier klonk wat nors in zijn mails. Hij werkte hard, zei hij, en had weinig tijd. Ik wilde met hem de straat op trekken, maar deed eerst een toertje in het gebouw. Ik heb de tijd genomen om eerst zonder licht te testen, goed te kadreren. Daarna kon ik mijn verhaal afwerken met een mobiel zonnetje van achter het raam. De zuiderse vrolijkheid van zijn karakter én het eeuwenoude sérieux van de universiteit in één foto. De man had exact twee uur uitgetrokken, en we waren een uur eerder klaar.

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

074_078_SH_SP1_PR_locatie.indd 77

08/05/12 12:26

PRAKTIJK OP LOCATIE

Linde Merckpoels vader is zelf fotograaf, dus zij is het gewoon om gekke dingen te doen voor een lens. Ik kreeg haar vrijwel meteen de vijver in. Het idee met de paraplu en de weer-applicatie op de iPad werkte niet echt, maar de paraplu en de laarsjes maakten toch een prima suggestief verhaal, samengevat in één beeld. Dezelfde laarsjes zou ze dragen bij het maken van haar festivalverslagen die zomer.

dan sneller werkt en ook kortere sluitertijden (boven 1/250ste), en dus grotere diafragma’s kunt gebruiken. Als je het gezicht van je model wilt belichten, gebruik dan een witte muur om tegen te flitsen, of anders heb je een doorschijnende flitsparaplu nodig. Of je kan de rollen ook omkeren: zet je flitsje (met eventueel een grid ervoor om het licht niet in je lens te laten vallen) op een flitsstatief schuin achter je model, iets boven ooghoogte, zodat het flitslicht in het haar van je geportretteerde valt. Je kan je reflectiepaneel nu gebruiken aan de voorkant, om wat zachter licht op het gezicht te laten vallen. Gebruik nooit licht dat van onderen komt: zowel reflectiepaneel als flits moet je zo hoog mogelijk plaatsen, en zeker boven ooghoogte, tenzij je spookportretten wilt maken. Een goeie check: je catchlights moeten altijd in de bovenste helft van de ogen vallen. Er is één uitzondering: de clamshell-lichtopstelling. Die houd ik voor als ik er echt niet uitraak, want ze werkt altijd voor headshots. Zet je model voor je flitsparaplu, en gebruik een tweede paraplu of je reflectiepaneel om het licht ook langs onderen te laten komen. Je fotografeert als het ware tussen de twee lichtbronnen in.

OUT OF THE BOX

NA DE SHOOT: LIGHTROOM

Als je model nog niet op jou is uitgekeken, dan kun je nog verder wandelen doorheen het gebouw en nog een opstelling uitproberen. Of misschien kun je hem of haar nu iets geks laten doen? Wees creatief: je lichtbron kan evengoed een openstaande koelkast of een schermpje van een iPad zijn. Met een lichtopstelling kun je een inspiratieloze omgeving omtoveren tot iets knaps. In Parijs liet ik een rechtenprofessor in het statige gebouw van de afdeling Politieke Wetenschappen door het raam kijken. Ik fotografeerde door een raam in een andere gang. Het beeld werd pas echt interessant toen ik een flitsje schuin achter de professor plaatste. Dat leverde een schaduw op het buitenste raamkozijn op, alsof de zon de schaduw creëerde.

Thuis (of als het snel moet gaan: onderweg in de auto) belanden de foto’s in Lightroom 4. Ik selecteer mijn beste beelden, en daarbij begin ik achteraan, omdat daar de meest afgewerkte beelden zitten. Als je spontanere (maar minder goed belichte) portretten nodig hebt, dan kijk je vooraan in de set. Ik corrigeer niet zo heel veel. Ik zet de perspectieflijnen recht als het model vlak bij een raam of deur staat (moet recht zijn). Dat gebeurt met standaardregelaars van Lightroom, of als dat niet lukt, met DxO Optics Pro. Zij hebben lensprofielen voor heel veel combinaties lens-camera. Ik werk altijd via de omweg van Photoshop CS5 (rechtermuis - bewerk foto in - Photoshop), en kies daar dan voor de DxO-plug-in. In Lightroom werk ik ook lokaal het gezicht wat bij: ik geef het gezicht wat meer punch

met een preset die de schuifjes Shadows (schaduw onder de ogen verminderen), Highlights (huidkleur wat verlichten) en Sharpness (oogcontrast wat verhogen) combineert. Dat zijn nieuwe regelaars die je alleen in Lightroom 4 vindt, en die ik al niet meer kan missen. Als het hele gezicht haarscherp is, dan gebruik ik Clarity om de rimpeltjes wat weg te werken. Als het verhaal van je foto niet erg duidelijk is, dan kun je eventueel uitwijken naar de expressieve plug-ins van NIK. Met Silver Efex Pro kun je snel een bepaalde sfeer oproepen, zelfs met kadertjes erbij. Een trucje voor kritische geportretteerden: heb je schrik dat hij of zij je foto niet zal goedkeuren voor publicatie, spiegel je portret dan in Lightroom met het commando Flip. Want zo ziet de geportretteerde zichzelf elke dag in de spiegel! Dat beeld is hij gewoon.

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

074_078_SH_SP1_PR_locatie.indd 78

08/05/12 12:26

Vind je een van onderstaande magazines niet meer in de winkel? Het kan dat er ondertussen een nieuw nummer in de winkel ligt.

24 APRIL 2012 - NR. 253

VOOR

NU IN DE WINKEL WWW.CLICKX.BE

10 BESPAAR GELD + EN ENERGIE € 50

WORKSHOPS P38 FRAAIE WENSKAARTEN MAKEN MET POOBIES P46 WEBARTIKELS OFFLINE LEZEN MET READ IT LATER P51 EEN BETER BEELDSCHERM MET F.LUX P54 DOE MEER MET DE FACEBOOK TIMELINE P56 PLAN JE REIS MET TRIPADVISOR

BEKIJK OOK DE VIDEO’S

10 TIPS OM ZUINIGER TE

P18

P88

COMPUTEREN

OF MEER

VERDIEN

GETEST

ELECTRABEL

P16

SMART ENERGY BOX HOUDT JE VERBRUIK IN DE GATEN MAAR LEVERT HET OOK IETS OP?

WORKSHOP

P40

ONBEKENDE APPARATEN FOTOBOEKEN BIJ WIE BESTEL JE BEST P26

HERKENNEN

JE COMMUNIEKIEKJES?

TOPMUZIEK

P52

SOUNDMATCH MAAKT SPOTIFY-PLAYLISTS OP MAAT

BOUW JE EIGEN APP EN VERDIEN ER

VAN DIASHOW TOT VIDEO-DVD TOON JE FOTO’S EN FILMPJES OP TV

GELD MEE P66

GETEST

t IEDEREEN IN BEELD MET BREEDHOEK t METEEN ONLINE VIA WIFI t FILMPJES LOCALISEREN MET GPS P95 DE WERELD VAN

P12 GETEST

P42 MAKKELIJK MET PIXTON

Clickx verschijnt 18 keer per jaar - € 4,99 01253

CLARA CLEYMANS

MET DE IPAD 3 OP SCHOOT

IEDEREEN STRIPTEKENAAR

P90

COOLE CAMERA’S

P48

5 414206 070005 Afgiftekantoor: Antwerpen X - P 309979

tot 450 Mbit/s

FWD 41 - Tweemaandelijks Magazine - Mei / Juni 2012 - € 5,99 - www.fwdmagazine.be

GETEST LG 55LM960V Fantastisch beeld met motion controller

SNELLERE Wi-Fi praktische tips ● groter bereik

Waar zit de

MASSATEST VAN 5 TABLETS VS Zo werkt de

Start

Windows Store

knop?

WIE VERZENDT E-MAILS IN JOUW NAAM? SPAMMERS ONTBLOOT MET DMARC

+ 55 ONMISBARE APPS MEER DOEN IN MINDER TIJD 0 1 2 5 7

eindelijk overbodig?

DOWNLOAD-PAS

Bedien al je AV

Haal gewiste bestanden terug

Auslogics FileRecovery 3 VOLLEDIGE VERSIE!

50 EURO

REVIEWS Transcend StoreJet Cloud, Apple iPad (3), 500px, Dell Alienware M17x R3, Iomega TV with Boxee, Enermax DreamBass Genie, avast! Free Antivirus 7

iPAD

Virusscanner

winkelwaarde

BP 5 4 2 5 0 0 0 1 4 0 8 4 9

GETEST 3D-PROJECTORS VANAF 2.500 EURO Bouw je eigen 3D-cinema

Welke versies zijn er?

Instructies op de achterkant van deze pas

WORKSHOP SPEAKERS INBOUWEN Kabels uit het zicht

Streaming, AV-receiver, TV, multiroom, ...

BRONNEN, VERSTERKERS & SPEAKERS

ECHTE MUZIEKFANS KIEZEN VOOR STEREO Test en advies voor elk budget

0 1 2 4 1

FAQ

Draait Windows 8 op mijn computer?

GETEST APPLE TV VS IOMEGA BOXEE TV Mediastreaming zonder moeite

414206 000040

pagina's

Wat je moet weten over

WINDOWS 6

GETEST SONY MA900 De ultieme hoofdtelefoon?

Afgiftekantoor 2009 Antwerpen X - Erkenningsnummer P509441

MEI 2012 - 6,49 EURO

Hier zat je download-pas. Geen pas? Contacteer ons via download-pas@pcmagonline.net

COMPUTERS & TECHNOLOGIE

BP 5

+12 ROUTERS GETEST

ZIFF DAVIS MEDIA

Afgiftekantoor: Antwerpen X - P408466

PC Magazine België verschijnt maandelijks, behalve in juli I jaargang 15 nr. 157 I 6,49 EURO

AUTHORISED PUBLISHER

WIN

een 85mm prachtlens van CARL ZEISS

Cursus Lightroom 4 goedkoper én beter foto’s ontwikkelen

Nikon D4 De eerste indrukken van een topcamera

Fujifilm X-Pro 1 Topkwaliteit in retro-jasje

jaargang 4 I nummer 18 I verschijnt tweemaandelijks I april - mei 2012 I 4,99 euro

0 1 2 1 8

huwelijks fotograaf

BP 5 4 1 4 2 0 6 3 1 0 3 1 6

Afgiftekantoor 2099 Antwerpen X - Erkenningsnummer P908037

Aan de slag als

EEN ABONNEMENT OP EEN VAN DEZE MAGAZINES? Kijk op http://shop.minoc.com (voor Clickx, PC Magazine, FWD en Shoot) of www.hubstore.nl/ (voor Computer Idee, PC Active, PCM, Power Unlimited en Focus).

portfolio_HUB_Minoc_230x297_mei2012.indd 1

08/05/12 12:09

PRAKTIJK STRAATPORTRETTEN

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

080_087_SH_SP1_PR_straat.indd 80

08/05/12 12:25

STRAATPORTRETTEN PRAKTIJK

Portretten op straat Portretten hoef je niet in een studio of in een vertrouwde omgeving te maken. Ook op straat kan je aansprekende portretfoto’s schieten. ú 1LNR &DLJQLH

traatfotografie: het is een term die vele ladingen dekt. In theorie slaat hij zelfs op alles wat zich buitenshuis afspeelt, en niet noodzakelijk letterlijk op straat. Het kan net zo goed de parking van een restaurant zijn, een weide of de metro. We starten met de vraag of je invloed hebt op het beeld dat je creëert. In het eerste geval capteer je een momentopname, een gebeurtenis of een toevalligheid die een meerwaarde aan je beeld geeft. Kijken, geduld en snelle reflexen zijn hier je troeven. Iedereen maakt wel eens zo’n ‘snapshot’ met een leuke knipoog, maar om dat keer op keer te presteren, dat vereist kunde en de nodige bagage. Een tweede situatie is dat je op locatie je eigen situatie creëert, waarin je wél invloed hebt op de verschillende factoren van het beeld. Het is over die tweede vorm van straatfotografie dat dit artikel gaat: de gecontroleerde straatfotografie, meer specifiek: portretten op straat.

CONTROLE? JA, MAAR ... Licht, locatie, model en fotograaf: dat zijn de vier factoren die invloed hebben op het uiteindelijke resultaat van je beeld. Dat klinkt logisch, maar de manier waarop het gebeurt is belangrijk. Het is niet omdat we nu over een meer gecontroleerde vorm van fotografie spreken dat we over een pad van zekerheden zullen lopen. Vaak laat ik één of enkele van deze aspecten aan het toeval over of wil ik er niet te veel over weten. Enerzijds omdat ik niet anders kan, anderzijds als uitdaging.

Of het nu voor een professionele opdracht of vrij werk is, je hebt deze aspecten niet altijd onder controle. Voor vrij werk laat ik de controle zelfs bewust schieten. Je kan op een locatie aankomen die op het eerste gezicht geen meerwaarde aan een beeld geeft, het model is niet wat je ervan verwacht had, je had gehoopt op prachtige zon en het is zwaar bewolkt ... en last but not least voel je je die dag niet helemaal in je sas door vermoeidheid of stress. Voor ik op elk van de vier aspecten inga, wil ik nog toelichten hoe ik te werk ga bij portretten voor eigen werk (dus niet in opdracht). Meestal lanceer ik via Twitter en Facebook een simpele vraag of er iemand geïnteresseerd is om een portretje te laten maken. Daar reageren tal van mensen op. Soms opteer ik voor iemand die ik ken, al is het maar vaag, soms ook niet. Soms is dat een knapperd met karakterkop, soms een mooi meisje en soms ook gewoon Jan Modaal. De kans is groot dat ik in mijn hoofd al een mooie locatie heb. Soms weet ik niet hoe die persoon eruitziet en heb ik beloofd om naar zijn buurt te komen, en dan ken ik ook de locatie niet. Vaak spreken we al een paar dagen op voorhand af, zodat ook het weer, het licht en de lucht onbekenden zijn. Maar er zijn ook dagen dat ik naar buiten kijk en mooie wolken zie, dan wil ik binnen het uur iemand fotograferen met als achtergrond dát mooie wolkendek ... Je maakt het jezelf dus zo makkelijk of moeilijk als je maar wilt door elk van de vier factoren minder of meer vast te leggen.

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

080_087_SH_SP1_PR_straat.indd 81

08/05/12 12:25

PRAKTIJK STRAATPORTRETTEN

MODEL Bij de keuze van een model zal ik nooit voor uitersten kiezen. Ik opteer voor gewoon en normaal, en tracht dat in de mens te capteren. Make-up gebruik ik nooit voor portretten in vrij werk, het is geen beauty shot maar een beeld waarin ik iemand probeer vast te leggen zoals ik hem of haar zie of wil laten zien. Als een model mij vraagt welke kleding nodig is, zeg ik steevast: “Waar je je goed in voelt.” Zoals ik al zei, ik tracht een portret zo dicht mogelijk tegen de realiteit te maken. Als ik instructies zou geven over de outfit, maak ik mijn model al onzeker als die stijl niet zou stroken met wat hij of zij normaal draagt. Dat maakt het des te moeilijker om een ontspannen individu voor de lens te krijgen. Ik werk voor vrij werk immers met gewone mensen, niet met getrainde modellen. In plaats van ‘model’ zou ik eigenlijk consequent ‘geportretteerde’ moeten zeggen. In de omgang met je model zijn er verschillende benaderingen. Of je neemt stevig de teugels in handen en gidst hem of haar door de beelden die je aan het maken bent. Elk onderdeel van het lichaam kun je dirigeren naar de positie die jou voor het uiteindelijke beeld

gewoon nog niet weet hoe ik iemand in beeld ga brengen. De eerste impressies van die persoon gidsen mij dan naar een idee. Afhankelijk van de houding van de persoon pas ik mijn portret aan. Dat is ook gewoon leuk: mensen lezen, inschatten en bestuderen en op basis daarvan een portret maken. Ook al ontmoet je ze maar zeer kort, er zijn altijd specifieke kenmerken die naar boven komen.

BLIK Zodra de juiste lichaamspose is gevonden, is het belangrijk om de blik, het hoofd en de ogen te positioneren. De ogen zijn belangrijk in een portret: ze weerspiegelen de ziel, zoals het cliché zegt. Om de juiste hoek van het gezicht en de richting van de ogen te bepalen, laat ik mensen met hun neus mijn hand volgen. Dat is duidelijker dan instructies met ‘rechts’ en ‘links’ – ik ben daar zelf al slecht in, en dan moet je alles ook nog ‘omgekeerd’ zeggen! Ik ben van nature geïnteresseerd in het doen en laten van anderen, én mijn mond staat nooit lang stil ... Ik praat en vraag dus honderduit en ondertussen neem ik mijn beeldjes. Dat praten wérkt, op de een of andere manier. Het is gewoon belangrijk om je als fotograaf op

De houding die het model spontaan aanneemt, volstaat meestal voor mij. optimaal lijkt. Mijn ervaring leert me dat dit nogal gemaakt overkomt. Anderzijds is dat soms gewoon nodig: sommige mensen verkrampen nu eenmaal zodra er een lens op hen gericht wordt. Dat is een beetje aanvoelen en ervaring opdoen. Uiteindelijk zoek je naar een gezonde mix tussen dirigeren en vrij laten. Je vraagt aan je model om zich zo ontspannen en natuurlijk mogelijk te gedragen en daarbij geef jij dan subtiele aanwijzingen om net de juiste hoek te krijgen. Zeker bij het finetunen van het beeld is het belangrijk om toch wat bij te sturen. Eerst moet je ervoor zorgen dat je model zich comfortabel voelt. De eigenlijke lichaamspose is voor mij niet zo belangrijk. De houding die het model spontaan aanneemt, volstaat meestal voor mij. Als het nodig is, zal ik hier en daar wat richtlijnen geven: zet je handen in je zij, of juist niet, etcetera. De meeste mensen hebben een natuurlijke pose voor verschillende houdingen: luisterend, afwachtend, zelfverzekerd, verveeld, afwezig, … Ik tracht die poses in iemand naar voren te brengen. Het gebeurt ook vaak dat ik

je onderwerp te focussen en niet meer met de techniek bezig te zijn dan strikt nodig. Doordat ik zo veel vragen stel, vergeet mijn model soms dat ik foto’s maak. Dat zijn juist de momenten waarop je leuke blikken of expressies kan vastleggen. Soms moeten mensen bij een vraag even nadenken en dan kijken ze met een peinzende blik in de verte. Druk af en je hebt je foto! Een andere niet onbelangrijke factor is timing. Ik tracht alles in een uurtje af te ronden. Dat loopt natuurlijk wel eens uit maar meestal lukt het mij binnen die tijdspanne. Op die manier vraag je niet te veel tijd van je model en heeft hij of zij ook een idee van hoe lang het nog gaat duren. Zeker op koude herfst- of winterdagen wordt dat geapprecieerd. Als ik dan vraag of ze het niet te koud hebben, krijg ik meestal het antwoord: “Ja, maar ik hou het nog wel twintig minuten vol.” Erg belangrijk is ook dat je de portretten die je maakt, deelt met de persoon die je portretteert. Zo kunnen zij zelf ook zien hoe ze ‘tonen’ op het beeld en eventueel punten bijsturen die zij belangrijk vinden. Met opmerkingen als “ik vind mijn neus vanuit

die hoek niet mooi” of “ik vind het beter als ik mijn haar losmaak” moet je instemmen. Het eindresultaat moet immers ook naar wens van de geportretteerde zijn. Daartegenover staat het feit dat het finale beeld dat je kiest, voor je portfolio, blog of welk medium ook, niet altijd het favoriete beeld is van de geportretteerde. De uiteindelijke keuze is aan de fotograaf. Natuurlijk geef je alle geselecteerde beelden ook aan het model; hij of zij kan dan de eigen favorieten gebruiken. Zo is iedereen tevreden. Smaken verschillen nu eenmaal.

LOCATIE Na het model is de locatie het tweede fundamentele element van straatportretten. Locatie is alles en niets. Een locatie geeft een meerwaarde aan je beeld. Ze kan je onderwerp benadrukken of juist een contrast belichten met de geportretteerde. Je kan breed gaan in het weergeven van je locatie of alleen een detail gebruiken. Vaak gaat men ervan uit dat een locatie imposant en bombastisch moet zijn. Dat kan in sommige gevallen werken, maar het is zeker geen must. Eigenlijk komt het erop neer dat je elke locatie moet kunnen doen werken in je beeld. Dat kan je al doen door slechts een detail van die locatie mee in je beeld te verwerken. Ook hier weer is kijken en experimenteren belangrijk. Met één snel testshot kan je zien of een bepaalde hoek of focus een meerwaarde geeft aan je portret. Maak ook duidelijk aan je model dat je eerst wat testbeelden wilt maken om te kijken wat het beste resultaat geeft op die locatie. Deel deze testshots weer met hen – dat schept betrokkenheid en het geeft je wat ruimte om te experimenteren. Vaak wordt er naar een locatie gezocht die sprekend en interessant is. Daar is niets mis mee zolang de focus in je finale beeld op het portret ligt en niet op de achtergrond. Ik werk vaak met een zo banaal mogelijke locatie, gewoon voor het contrast en om de focus op het portret te houden. Soms kies ik de locaties op voorhand, soms laat ik het allemaal aan het toeval over en probeer ik het beste te maken van een locatie. Ik probeer ook steeds diepte aan het beeld te geven, een gevoel van ruimte te creëren en het beeld te laten ‘ademen’. Met diepte haal je het onderwerp beter naar de voorgrond en verhoog je de focus op het portret. Verder probeer ik steeds een beetje rust in de achtergrond te steken. Zoals gezegd mag het decor niet de overhand nemen op het portret. Hou ook rekening met de positionering van je onderwerp ten opzichte van de achtergrond. Ik tracht steeds het hoofd en de schouders van mijn model net boven de horizonlijn te plaatsen – indien dat mogelijk is, natuurlijk. Zo komt er weer een extra focus op het individu

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

080_087_SH_SP1_PR_straat.indd 82

08/05/12 12:25

STRAATPORTRETTEN PRAKTIJK

Dit portret is gemaakt op een heerlijke nazomeravond aan de Schelde in Antwerpen. De ondergaande zon in combinatie met een donker wolkendek over de stad gaf een mooi dramatische effect. Ik heb zachtjes ingeflitst om een groot diafragma te houden, door middel van highspeed sync kon ik de lucht contrastrijker maken dan ze eigenlijk was.

f/3.2, 1/4.000, ISO 100, 35 mm, SB-900 links naast het model

Een MC uit AntwerpenNoord, een portret dat ik maakte voor de website 2060.be. Het regende die dag pijpenstelen, we waren de metro in gevlucht om te schuilen en dat bleek een prima locatie te zijn. Heel clean, sec en symmetrisch. De aanwezigheid van zijn hond vind ik gewoonweg prachtig, het benadrukt het portret. Hier is niets van flits gebruikt, gewoon het aanwezige licht van de metro. Het dilemma was dat ik kon kiezen voor symmetrie of voor de lijn van de TL-lamp die dwars over het hoofd van de MC ging. Ik heb gekozen voor de symmetrie omdat ik vond dat die rust in het beeld bracht en de focus naar het portret trok. Nog steeds een van mijn favoriete beelden.

f/2.8, 1/40, ISO 800, 35 mm

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

080_087_SH_SP1_PR_straat.indd 83

08/05/12 12:25

PRAKTIJK STRAATPORTRETTEN

en gaat het niet te veel op in de achtergrond. De horizon is in dit geval niet enkel waar de lucht begint; het kan elke scheidingslijn in de verte zijn, bijvoorbeeld waar het grasperk overgaat in de bomen of het strand in de zee. Mijn voorkeur gaat vaak naar portretten in de stad; spelen met de aanwezige architectuur en de diepte van de straat geeft dan een extra cachet aan je beeld. Een mooie lange straat

ogen open te houden. Zelfs op een bewolkte dag kan het gebeuren dat de ogen van een model beginnen te tranen door het felle licht. Ik werk dus liever in de ochtend of in de late namiddag. Vaak wordt er geklaagd dat wij te weinig mooie zonnige dagen hebben. Vanuit fotografisch standpunt ben ik het daar helemaal niet met eens. Ik hou van bewolkte dagen met veel

Het is gewoon belangrijk om je als fotograaf op je onderwerp te focussen en niet met de techniek bezig te zijn. waarin je het model centraal op het beeld zet, waarbij de lijnen van de straat of de huizen een extra diepte aan je beeld geven, kan tot mooie resultaten leiden. En zo kan je bijna op elke locatie wel een aspect naar je hand zetten om je portret te benadrukken. In meer stedelijke omgevingen moet je wel rekening houden met achtergrondelementen die het beeld kunnen verstoren. Zo is het nooit de bedoeling dat er een lantaarnpaal uit het hoofd van je model schiet. Werken op locatie is zeer dankbaar maar het vraagt ook enig oog voor detail, vooral in combinatie met je onderwerp.

LICHT Licht is essentieel om een mooi portret te maken. Vaak heb je genoeg aan het aanwezige licht: des te beter. Al te vaak grijpt men naar een berg materiaal om alles in te flitsen, hoofdlicht hier, haarlicht daar en rimlight ginder, gels op de achtergrond enzovoort. Of ik nu met artificieel licht werk of met het aanwezige licht, het eerste wat ik doe op locatie is kijken wat het aanwezige licht doet op mijn beelden. De positionering van je model is daarbij cruciaal. Soms staat de zon al laag en geeft ze een mooie harde aflijning zijdelings op je model. Soms volstaat dat licht al om een mooi portret te maken. Indien het contrast dan te groot is, kan je het tafereel eventueel aan de andere kant nog zachtjes inflitsen om een gelijkmatiger belicht beeld te krijgen zonder dat je het aanwezige licht wegflitst. In mijn persoonlijke werk probeer ik steeds zo ruim mogelijk te werken om zo veel mogelijk lucht en wolken in beeld te hebben, louter uit persoonlijke voorkeur. De positionering van je model is zoals gezegd heel belangrijk, zeker in functie van het licht. Ik vermijd indien mogelijk om op het middaguur te fotograferen, zeker op zonovergoten dagen. Het aanwezige licht is dan zo fel dat het meestal moeilijk is voor het model om lang de

contrast in het wolkendek. Die wolken geven een mooie dramatiek aan je beeld als je er juist mee omgaat. Als je toch mooie blauwe luchten wilt hebben in je beeld, probeer dan steeds met je rug naar de zon te fotograferen. Dat geeft soms problemen met de zon in de ogen van het model, maar dat is afhankelijk van model tot model. Hoewel ik een absolute fan ben van natuurlijk licht, gebruik ik bij portretten toch vaak ook flitslicht. Om de eenvoudige reden dat ik graag een extra focus op de geportretteerde leg en van cleane beelden hou met een gelijkmatige belichting. Zo komen we automatisch bij het luik ‘materiaal’.

MATERIAAL Ik werk volgens het concept ‘one shoot’. Daaronder versta ik: één lens, één model, één lichtbron (flits of aanwezig licht) en één uur tijd. Enerzijds wil ik flexibel zijn in mijn portretwerk en dus geen kilo’s materiaal meesleuren. Ik wil gewoon op de fiets kunnen springen en de stad in rijden, of de trein naar een andere stad nemen. Alles past in één tas die ik op mijn rug draag. Zo ben ik niet beperkt in mijn doen of laten en kan ik rustig door de stad slenteren en iemand aanspreken om een beeldje te maken, en na die portretsessie rustig een koffie gaan drinken zonder dat ik mij zorgen hoef te maken over mijn materiaal. Anderzijds verhindert de tijdsbeperking die ik mezelf opleg me om twintig minuten bezig te zijn met het opstellen van licht. Dan ben ik namelijk al een derde van mijn portrettijd kwijt. En, niet onbelangrijk, als fotograaf-meteen-gezin heb ik nog wel andere bezigheden die tijd vragen ... Wat zit er dan in de tas voor zulke shoots? Een Nikon D4, een 35mm f/1.4-lens, één Nikon Speedlight SB-900-flitser, twee PocketWizards (MiniTT1 en FlexTT5) om de flitser aan te sturen, en een klein reporterstatiefje om de flits

op te zetten. Soms varieer ik eens en neem ik een ringflitser mee met een Elinchrom Ranger Quadra-flitsset, maar dat is eerder uitzonderlijk. Af en toe gebeurt het ook dat ik een 50 mm f/1.4 neem in plaats van de 35 mm. Doordat je niet veel materiaal hebt, moet je er creatief mee omspringen tijdens je shoot. De 35mm-lens zoomt niet, dus moet je jezelf goed positioneren om zowel onderwerp als locatie mooi in beeld te brengen. De flits gebruik ik zonder paraplu – een paraplu waait toch alleen maar weg – en dat geeft zeer gericht, hard licht. Je moet met dat licht leren omgaan, zeker bij schaduwen op de hals en de neus. Maar door zo te werken leer je omgaan met licht en creatief om te springen met de mogelijkheden en beperkingen. En het allerbelangrijkste van die beperkte materiaalkeuze is het feit dat je niet te veel met al je lichten moet bezig zijn en je gewoon kunt focussen op je model en je beelden.

TECHNIEK Welke techniek ik gebruik, wordt bepaald door wat ik graag toon. Ten eerste heb ik graag een mooi uitgelichte lucht of contrastrijke wolken in mijn beeld. Als ik op een locatie aankom, neem ik allereerst een beeld van de lucht. Ik ga na op welke sluitertijd ik een mooi contrastrijk beeld krijg – overdag betekent dat vaak een sluitertijd van 1/800 tot zelfs 1/8.000. Ik portretteer graag met een groot diafragma (laag f-getal dus), dat is in 90 procent van de gevallen f/1.4. In de andere gevallen ga ik maximaal tot f/2.8 of f/3.2, dat geeft een mooie scherptediepte in het beeld. Maar als je dan je model in het beeld plaatst, zal je al snel zien dat het met het aanwezige licht onderbelicht is. Geen probleem, dan zetten we toch een flitsje op het model? Wel, de combinatie van de snelle sluitertijd en het grote diafragma geeft een technisch probleem. De meeste externe flitsers zijn beperkt in hun synchronisatiesnelheid – dat is de kortste sluitertijd waarop een flits zichtbaar is op het beeld – tot 1/250. Maak je de sluitertijd korter, dan belicht de flits niet het volledige beeld. Daar sta ik dan met mijn gewenste sluitertijd van bijvoorbeeld 1/1.250. Dat is waar de PocketWizards van pas komen. De MiniTT1 en de FlexTT5 hebben naast een aantal andere handige eigenschappen de mogelijkheid om te flitsen bij hogere sluitertijden, de zogenaamde high speed sync. Ze stellen mij dus in staat om op diafragma 1.4 met 1/3.200 te flitsen. Daardoor kan ik een ingeflitst portret maken met een kleine scherptediepte en een nog steeds contrastrijke lucht. Op die manier kan je zo veel aanwezig licht in je beeld verwerken of wegwerken als je wilt, en toch een mooi ingeflitst portret maken. Mocht je niet in het bezit zijn van PocketWizards, dan

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

080_087_SH_SP1_PR_straat.indd 84

08/05/12 12:25

STRAATPORTRETTEN PRAKTIJK

Dit is een van de eerste, misschien zelfs hét eerste portret dat ik gemaakt hebt volgens het ‘one shoot’-concept. Locatie was het bombastische Museum van Schone Kunsten in Antwerpen. Maar in plaats van dat als achtergrond te gebruiken hebben we besloten om het letterlijk achter ons te laten en te kiezen voor de mooie weerspiegeling en symmetrie in het water.

f/1.4, 1/3.200, ISO 100, 35 mm, SB-900 links naast het model

Het enige beeld in deze reeks dat uit een commerciële opdracht komt. De opdracht was om kalenderbeelden te maken voor een industrieel bedrijf in de elektriciteitssector. We waren redelijk vrij in ons doen en laten, de enige vereiste was dat de fabriek als decor werd gebruikt. Elf van de twaalf beelden hebben we binnen gefotografeerd, maar voor één beeld zijn we op het dak geklommen, vlak voor zonsondergang. De zon gaf rechts op het model een prachtige rimlight, terwijl er links van het model een softbox stond om het contrast van het directe zonlicht te verminderen. De elektriciteitsmast in beeld was een welkome gast, die een extra link legde met elektriciteit. Aangezien ik hier met een Elinchrom Ranger werkte, werd mijn flitssynchronisatiesnelheid beperkt tot 1/250. Daardoor moest ik het diafragma kleiner maken om het gewenste effect in de lucht te verkrijgen.

f/7.1, 1/250, ISO 100, 42 mm, Elichrom Ranger met 90 x 120 softbox

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

080_087_SH_SP1_PR_straat.indd 85

08/05/12 12:26

PRAKTIJK STRAATPORTRETTEN

kan je nog steeds high speed syncen met je flits op de camera, dat werkt ook. (Even ter recapitulatie: ruwweg regel je met je sluitertijd het aanwezige licht; met je diafragma beheers je de invloed van je flitskracht op je onderwerp. Meer hierover lees je in het artikel over strobisme in dit nummer).

FOTOGRAAF Als fotograaf ben jij verantwoordelijk voor het eindresultaat van een portretshoot. Je zorgt zelf voor de nodige vibe tijdens het portretwerk. Als je een vrolijk beeld wilt, moet je zelf niet met een begrafenisgezicht rondlopen. De mensen rondom jou nemen snel jouw gemoedstoestand over. Als je gestrest bent omdat iets niet lukt, dan zal je onderwerp ook nerveus worden. Probeer je zenuwachtigheid te verbergen voor je model; lukt dat niet, communiceer dan even duidelijk wat er fout loopt zodat je model zich niet de oorzaak van de problemen voelt. Geloof me: dit komt vaker voor dan je denkt.

Als ik twintig minuten bezig ben met het opstellen van licht, ben ik al een derde van mijn portrettijd kwijt. f/14, 1/250, ISO 100, 35 mm, ringflits

Verder moet je eigenlijk als fotograaf minstens energie voor twee hebben. Energie voor jezelf om een leuke fotosessie te houden en energie die je moet overbrengen op je onderwerp. Zorg ervoor dat je sereen bent, vol zelfvertrouwen en duidelijk in je communicatie. Ben je even de pedalen kwijt, stres je omdat er iets niet lukt, of ben je gewoon moe, dan doe je ofwel of er niets aan de hand is, of je communiceert erover. Kies zelf maar wat het beste werkt voor jou, zolang je model maar niet het noorden kwijtraakt. Zo pak ik mijn locatieshoots voor vrij werk aan. Het belangrijkste wat je moet onthouden is dat dit enkel vertrekpunten zijn. Je bent niet verplicht om op diafragma f/1.4 te fotograferen of je tot één flitser te beperken omdat ik dat doe. Iedereen moet voor zichzelf een werkbare methode vinden om efficiënt en toch creatief te kunnen fotograferen binnen een bepaalde tijdspanne. Ik ben blij dat ik in het verleden met deze ‘one shoots’ ben begonnen. Nu ik twee kinderen heb, is vrije tijd schaars en ben ik blij dat ik maar een uurtje nodig heb om leuke portretten te maken.

Een beeldje gemaakt met de ringflitser. Een van de voordelen daarvan is dat je geen schaduwen op je onderwerp creëert. Portret van J. , op een prachtige zomerdag. Ik denk dat we dit beeld in 20 minuten hebben gemaakt. Ik ben J. ’s midddags op het werk gaan oppikken tijdens zijn lunchpauze en in minder dan een uur zat hij weer aan zijn bureau. Hier ben ik door het gebruik van de ringflitser in combinatie met de Ranger Quadra beperkt in mijn flitssynchronisatie tot 1/250. Daardoor moest ik wel het diafragma kleiner maken om het gewenste beeld te verkrijgen.

Niko Caignie is een fulltime freelancefotograaf uit Antwerpen. Voor zijn vrij werk heeft hij graag mensen in beeld, van close-ups in de studio tot weidse portretten op locatie. 1LNR EORJW RS www.dipfico.be; zijn professionele site vind je op www.nikocaignie.be.

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

080_087_SH_SP1_PR_straat.indd 86

08/05/12 12:26

STRAATPORTRETTEN PRAKTIJK

Even wat spelen: op een kort fietstoertje stoppen om een portretje te maken. De moeilijkheid hier was dat de zon laag stond en vlak op mijn rug scheen. Je ziet dus een beetje schaduw van mij op het fietspad, maar eigenlijk stoort het mij niet. Niets is perfect, zeker niet als je zoals ik graag vluchtige portretten maakt.

f/2, 1/640, ISO 50, 35 mm, SB-900 links naast het model

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

080_087_SH_SP1_PR_straat.indd 87

08/05/12 12:26

Wat vind je op www.shoot.be?

TESTS: Realistische, praktijkgerichte tests van camera’s, lenzen, software en accessoires voor fotografen.

PRAKTIJK: Artikels, cursussen en workshops over verschillende vormen van fotograferen en over nabewerken en delen van foto’s.

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRAIT

088_089_SH_SP1_MKT_website_v2.indd 88

07/05/12 16:02

shoot is er ook online Shoot is al drie jaar hét magazine voor fotoliefhebbers in Vlaanderen en Nederland. En nu hebben we ook de meest overzichtelijke en volledige website over fotograferen. Op www.shoot.be vind je niet alleen nieuws en tests, maar ook praktische tips over fotograferen en nabewerken. In onze vraagbaak leggen we alle basisbegrippen van de fotografie uit in de klare taal die je van ons gewend bent. En natuurlijk kan je ook deelnemen aan onze wedstrijden, of een foto insturen ter beoordeling.

VRAAGBAAK: Hoe zat dat nu weer met diafragma en sluitertijd? En hoe kies je een geheugenkaart? Je vindt het antwoord op al je vragen in onze vraagbaak.

FORUM: Shoot werkt al jaren intens samen met Belgiumdigital, dé online community van fotoliefhebbers. Op het forum kan je discussiëren over alle aspecten van fotografie.

OORDEEL: Benieuwd wat een professioneel paar ogen in jouw foto’s zien? Via Shoot kan je je foto laten beoordelen door een ervaren fotograaf. Hier lees je ook wat zij van eerdere inzendingen vonden.

CHALLENGE: Shoot organiseert regelmatig fotowedstrijden. Hier vind je informatie over de lopende wedstrijden, kan je de inzendingen bekijken, en zie je de winnaars van voorbije Challenges.

UPLOAD: Als je je bij ons registreert, kan je je eigen foto’s uploaden naar een persoonlijk album. Foto’s die daarin staan kan je met één muisklik laten deelnemen aan een Challenge of indienen ter beoordeling.

NIEUWS: Alle nieuws over camera’s, lenzen, accessoires, maar ook fototentoonstellingen, boeken en evenementen.

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRAIT

088_089_SH_SP1_MKT_website_v2.indd 89

07/05/12 16:02

PRAKTIJK PORTRETTEN NABEWERKEN

Portretten nabewerken

Retoucheren zonder overdrijven

Een digitale foto kan altijd wat nabewerking gebruiken. Dat geldt zeker voor portretten, waar je toch wilt dat de geportretteerde er zo voordelig mogelijk opstaat. We tonen je een typische workflow voor het nabewerken van portretten. ú 3LHW 9DQ GHQ (\QGH

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

090_095_SH_SP1_NA_retouche.indd 90

08/05/12 12:23

PORTRETTEN NABEWERKEN PRAKTIJK

erinner je je nog die commercial waarin beautymerk Dove de draak stak met overdreven portretretouches? In het op YouTube te vinden filmpje (geef ‘Dove Evolution Commercial’ in als zoektermen) werd getoond dat mits genoeg voorbereiding en Photoshop-nabewerking ook het meisje-van-naast-de-deur er als een supermodel kan uitzien. Of misschien heb je wel eens voor & na-beelden gezien die tonen hoe celebrityfoto’s op magazinecovers eruitzien voor ze geretoucheerd werden. Portretretouche is duidelijk een vlag die vele ladingen dekt. Van het verwijderen van rode ogen over het toevoegen van wat digitale makeup tot het compleet digitaal vertimmeren van een gezicht. In dit artikel willen we ons beperkt houden tot een overzicht van enkele basisingrepen die je portretfoto’s kunnen verbeteren zonder dat de geportretteerde zichzelf niet meer herkent.

De camera liegt niet Ook voor portretnabewerking geldt dat de nood aan postprocessing (nabewerking) omgekeerd evenredig is met het belang dat je aan je preprocessing (voorbereiding en opname) besteed hebt. Zeker in portretfotografie, waar je normaal gezien iets meer controle hebt over en interactie met je onderwerp dan bij pakweg straat-, candid- of natuurfotografie, kan je beter voorkomen dan genezen.

Portretretouches zijn van de moeilijkste die er zijn, dus als je de opname al goed hebt, bespaar je heel wat werk achteraf. Dat begint al met de keuze van het licht: zachte, frontale lichtbronnen zullen de huid van je model automatisch zachter maken. Harde, meer zijdelingse opstellingen zullen dan weer de huidtextuur accentueren. Leuk om een karaktervolle stoppelbaard in de verf te zetten, maar misschien minder geapprecieerd door je vrouwelijke modellen. Bij professionele shoots kan een goeie MUA

vaak een pak moeilijker. Een groot diafragma zoals f/1.4 op je camera instellen duurt twee seconden. De beperkte scherptediepte van zo’n groot diafragma realistisch simuleren op basis van een foto die je met diafragma f/8 hebt gemaakt, kan twee uur duren. Om de opname zo goed mogelijk rond te krijgen, raad ik aan om waar mogelijk ‘tethered’ te fotograferen: je maakt dan een verbinding tussen je camera en je laptop of desktop, zodat je de beelden (en meteen ook alle potentiële problemen) meteen uitvergroot te zien krijgt.

Portretretouches zijn van de moeilijkste die er zijn, dus als je de opname al goed hebt, bespaar je heel wat werk achteraf. (Make Up Artist) dan ook het verschil uitmaken tussen veel en weinig nabewerking. Op die manier verdient een MUA zichzelf soms dubbel en dik terug. Maar ook voor gewone portretten van familie of vrienden kan een vleugje make-up je het nabewerkingsleven achteraf makkelijker maken. Kies waar mogelijk voor matte make-up. De gewenste scherptediepte stel je het best ook op voorhand in. Alhoewel je een grote scherptediepte altijd digitaal kan verkleinen, is dat

‘Tethered’ shooten kan op vele manieren: via een USB-kabel of ethernetkabel, of draadloos. De merkeigen draadloze opties van de camerafabrikanten zijn vaak zo duur dat ze enkel voor professionals echt interessant zijn. Maar wil je op een goedkopere (en weliswaar tragere) manier draadloos foto’s naar je computer overdragen, dan kan je de Eye-Fi-geheugenkaartjes eens van naderbij bekijken. Dat zijn geheugenkaartjes die een ingebouwd wifizendertje bevatten. Je bouwt dan een ‘ad hoc’ netwerk op

Een handige truc in Lightroom is om de eerste foto snel wat globale correcties mee te geven en dan ‘same as previous’ te kiezen.

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

090_095_SH_SP1_NA_retouche.indd 91

08/05/12 12:23

PRAKTIJK PORTRETTEN NABEWERKEN

Van raw tot wow!

Met het doelaanpassingsgereedschap (omcirkeld) kan je een kleur in je foto selecteren en aanpassen.

tussen je computer en dat kaartje en kan zo de foto’s overpompen naar een zogenaamde ‘watched folder’, van waaruit een raw-converter zoals Adobe Lightroom ze dan oppikt. Zo kan je je foto’s onmiddellijk beoordelen op het veel betere en grotere scherm van je laptop of desktop. Je kan niet alleen scherpte beter beoordelen, maar ook storende elementen die op een klein scherm niet opvallen, zal je sneller merken. Een handige truc als je tethered werkt via Lightroom, is om op je eerste foto al de nodige globale correcties (bijvoorbeeld witbalans of het gekozen camerakalibratieprofiel) aan te brengen. Kies dan bij de Develop Settings de voorinstelling Same as previous om die aanpassingen meteen te laten uitvoeren op elke foto die je laat importeren.

Na de opname gaan we aan de slag in een rawconverter zoals Adobe Lightroom 4 , Adobe Camera Raw (ACR) of een andere. Heb je meerdere vergelijkbare foto’s te corrigeren, dan kan je het best zo veel mogelijk met globale aanpassingen werken: die kan je immers probleemloos bijsturen en kopiëren naar andere foto’s. Pas daarna komen lokale aanpassingen in je raw-converter, gespecialiseerde aanpassingen via plug-ins, en ingrijpende retouches in Photoshop aan bod. Is de huidtint te verzadigd? Ga dan even na of je niet gewoon de verzadiging van het oranje of rode kanaal in het HSL-paneel van Lightroom kan verminderen in plaats van met een lokale aanpassing te schilderen: die eerste kan je immers synchroniseren over andere

In de meeste raw-converters kan je verschillende camerakalibratieprofielen selecteren. Die profielen bepalen onder meer hoe de converter de kleuren en het contrast weergeeft. Door een ander profiel te kiezen geef je je foto meteen een heel ander uitzicht, zoals het onderstaande voorbeeld toont. De verschil-

Een handige truc als je tethered werkt via Lightroom, is om op je eerste foto al de nodige globale correcties aan te brengen. foto’s, de tweede niet. Heeft je model wat last van rode vlekken in het gezicht? Met de Tintschuifregelaar, eveneens in het HSL-paneel, kan je rood wat meer richting oranje brengen. Met de Kleurtoon (Tint)-schuifregelaar in het HSL-paneel kan je rode vlekken wat meer laten aansluiten bij de rest van de huidtint. Voor meer precisie over welke kleuren je beïnvloedt, kan je met het doelaanpassingsgereed-

Dezelfde foto geopend met drie verschillende camerakalibratieprofielen.

schap (Target Adjustment Tool) rechtstreeks in de foto kleuren aanpakken. Klik op het icoontje in het HSL-paneel, en dan in je foto op de kleur die je wilt aanpassen. Zo’n aanpassing kan je dan makkelijk synchroniseren met andere foto’s die dezelfde bewerking nodig hebben. Een beperking van deze methode is dat rode tinten die elders in de foto zouden voorkomen, bijvoorbeeld in de kledij, mee veranderd worden.

len tussen Adobe Standard (links) en Camera 3RUWUDLW (midden) zijn subtiel maar toch reëel: het &DPHUD 3RUWUDLW-beeld heeft iets minder contrast en daardoor meer doortekening in de hooglichten. &DPHUD 9LYLG (rechts) is zoals zijn naam aangeeft een pak levendiger en contrastrijker. Afhankelijk van je bedoeling zal het ene of het andere profiel beter geschikt zijn. De beschikbare lijst verschilt overigens

De ColorChecker Passport zorgt ervoor dat de kleuren in je foto levensecht zijn.

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

090_095_SH_SP1_NA_retouche.indd 92

08/05/12 12:23

PORTRETTEN NABEWERKEN PRAKTIJK

naargelang je camerawerk. Beroepsfotografen in de modesector willen echter niet noodzakelijk ‘mooie’ kleuren, maar levensechte kleuren – het rood van een jurk moet in de catalogus exact dat rood zijn. In zo’n geval is het gebruik van een kleurkaart zoals de X-Rite ColorChecker Passport aangewezen: die levert in samenwerking met een speciale Lightroom-plug-in een specifiek profiel (in functie van je lens, camera en gebruikte lichtbron). Zo ben je zeker dat de kleuren van de opname op je beeldscherm zo realistisch mogelijk weergegeven worden.

Portretretouche voor en na Het zal je maar gebeuren: net bij het beeld

taalbeeld: het zou de eerste keer niet zijn dat

waar het model de leukste uitstraling heeft,

een retoucheur de ledematen van een model

stond het licht – in dit geval een 14-inch beau-

vergeet mee te retoucheren. Dit leverde het

ty dish voor reportageﬂitsers van Lumodi

tussenresultaat op (midden). Al die aanpass-

(www.lumodi.com) – niet helemaal juist. Dat

ingen werden dus in de raw-convertor gedaan.

merk je in het originele bestand (links).

Daarna paste ik op de basismake-up nog een

Daarom maakte ik met Lightrooms aan-

milde vorm van huidverzachting toe met het

passingsborstel de rechterkant van het

Dynamic Skin Softener-ﬁlter uit Nik Soft-

gezicht wat lichter. Ik helderde ook de iris en

ware’s Color Efex Pro 4 (rechts). Een handvol

De ColorChecker Passport gebruik je in drie stappen. (1) Je maakt, met de gewenste lens en lichtopstelling, een foto van het model met de ColorChecker in de handen. (2) In Lightroom selecteer je die foto en exporteer je ze naar de ColorChecker Passport Lightroom plug-in. Die maakt dan een cameraprofiel aan, dat specifiek is voor de gebruikte camera-lenslichtopstelling. Nadat je Lightroom heropgestart hebt, duikt dat profiel op tussen de CameraCalibratieprofielen. (3) Je past het toe op alle foto’s van die reeks. Het profiel zorgt ervoor dat de onderlinge verhoudingen tussen optimaal gereconstrueerd worden in je raw-conversie. De Passport is ook bruikbaar in Adobe Camera Raw, alleen moet je de installatie van het profiel daar zelf verrichten.

het wit van de ogen op om de ogen meer te

strategisch geplaatste controlepunten zorgt

laten spreken. Door te werken met een Flow

ervoor dat de huid wél, en het qua tint en

(Stroom) lager dan 100 kon ik in hetzelfde

helderheid nochtans vergelijkbare haar niét

masker de onderbelichte rechterkant van het

verzacht werd, zonder dat ik ingewikkelde

gezicht meer oplichten dan de linkerkant,

maskers hoefde te schilderen. Door het ﬁlter

eenvoudigweg door aan die kant met overlap-

als Slim Filter in Photoshop toe te passen, kon

pende borstelstroken te werken.

ik het effect nog aanpassen achteraf.

De Spot Removal Tool (Vlekkenverwijderaar)

Het retoucheerpenseel in Photoshop pakte

dient normaal om stofjes te verwijderen, maar

nog wat oneffenheden aan en verwijderde een

hier gebruikte ik hem in Clone-modus om het

paar blonde haren die in het gezicht waren

catchlight in het linkeroog te kopiëren naar

gewaaid. Ik verwijderde ook een storende

het rechteroog. Het op zich al gave gebit gaf ik

haarsliert. Bij het verwijderen van losse

Het fijnere werk

nog wat meer helderheid. Het haar kreeg dan

haartjes werkt het retoucheerpenseel meestal

Na de globale aanpassingen komen de lokale aanpassingen. Voor portretwerk zal je in Lightroom met de borstel werken. Alhoewel je best wel wat kan bereiken met het borstel-

weer een behandeling met een aanpassings-

ook goed, behalve net op een ‘kruispunt’ met

borstel met positieve Clarity, om de textuur

andere haren. Het helpt dan soms om het

beter te laten uitkomen. Nog een borstel, met

langste stuk van het haar met het retoucheer-

warme witbalans ditmaal (een nieuwigheid

penseel te bewerken en het ‘knooppunt’ aan te

van Lightroom 4) liet me toe om het rood in de

pakken met het stempelgereedschap. Werken

hand wat beter te laten passen bij de warmere

met lagen en het gebruik van een graﬁsch

tint van het gezicht. Denk altijd aan het to-

tablet is hier geen overbodige luxe!

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

090_095_SH_SP1_NA_retouche.indd 93

08/05/12 12:23

PRAKTIJK PORTRETTEN NABEWERKEN

Huidretouches Google ‘Photoshop skin softening’ en je vindt genoeg

dige Photoshop-kennis en tijd iets vergelijkbaars kunnen

artikels en video’s om ongestoord een regenachtige zomer-

doen: Photoshop laat je immers ook toe om een masker te

vakantie mee door te komen. Een aantal van deze tech-

maken op basis van kleuren. Maar Nik gaat nog een stapje

nieken valt al onmiddellijk af, omdat ze je onderwerp er

verder: door zogenaamde controlepunten te plaatsen kan je

doen uitzien alsof het een overdosis botox gekregen heeft.

snel ongewenste onzorgvuldigheden van het automatische

Maar zelfs de realistische technieken die overblijven heb-

masker wegpoetsen. In dit voorbeeld plaatste ik nog een

ben meestal één ding gemeen: er is een behoorlijk aantal

minus-controlepunt op de wenkbrauwen: dat zorgde ervoor

stappen nodig die meestal op een duplicaatlaag toegepast

dat die opnieuw helemaal haarscherp werden, zonder dat

worden en zo het totale beeld verzachten. Die verzachte

ik ze manueel hoefde weg te schilderen uit het masker.

laag wordt dan met een laagmasker verborgen. Die eerste

Voor wie Dynamic Skin Softener al gebruikt, hebben we

stappen kunnen vaak nog in een Photoshop-handeling

nog een pro-tip: als je verschillende huidtinten hebt (bv.

geautomatiseerd worden, maar het moeilijkste deel van

rouge op de wangen en eerder oranje elders), kan je twee

de procedure, het terugschilderen in het laagmasker van

dingen doen. Het eerste is om de waarde van de Color

waar het effect wel (de huid) en waar niet (al de rest) moet

Reach-regelaar te verhogen, zodat beide tinten geselec-

toegepast worden, blijft een manuele en tijdrovende klus.

teerd worden. Vaak is het beter om twee versies van het

Moet je dat vaak doen, dan kan het aangewezen zijn om te

ﬁlter als een soort van lagen over elkaar te stapelen. Elke

investeren in een plug-in die dat klusje automatiseert. We

‘laag’ richt zich dan speciﬁek op een bepaald deel van de

bekijken er twee.

huid. Dit is een nieuwe optie in Color Efex Pro 4.

Dynamic Skin Softener is slechts één van de 55 effecten uit Color Efex Pro 4 van Nik Software. Het idee is dat je met

Portraiture van Imagenomic is helemaal toegespitst op

een pipet klikt op een kleur die representatief is voor de

huidverzachting. De software verzacht huidoneffenheden

huid. De plug-in maakt dan automatisch een masker. Met

zonder plastiekerig over te komen. Ook hier maakt de

de schuifregelaar Color Reach regel je de tolerantie van

software automatisch een masker van de huidtinten, dat je

dat masker: hoeveel mag een kleur afwijken van de refe-

desgewenst nog kan bijsturen. Portraiture bestaat zowel in

rentiekleur om nog door het ﬁlter als huidtint aangezien te

een Lightroom- als een Photoshop-versie. Voor die laatste

worden?

kan je op de website van de fabrikant een aantal bijhorende

Het effect van de huidverzachting, waarvan je de kracht in-

Photoshop-actions (handelingen) downloaden om het pro-

stelt met de drie schuifregelaars daaronder, wordt beperkt

ces te stroomlijnen.

tot de pixels van het masker. Tot deze stap zou je met de no-

Dynamic Skin Softener is een deel van Nik Color Efex Pro 4.

De plug-in Portraiture maakt de huis veel zachter.

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

090_095_SH_SP1_NA_retouche.indd 94

08/05/12 12:23

PORTRETTEN NABEWERKEN PRAKTIJK

gereedschap in Lightroom (zie het kaderstuk: Portretretouche voor & na) is het vaak sneller om voor specifieke taken zoals weggewaaid haar een pixelbewerker zoals Adobe Photoshop of Photoshop Elements te gebruiken. Een gouden regel hier is om in Photoshop (Elements) te werken op een duplicaat van de achtergrondlaag, of op een blanco laag waarbij je het retouchegereedschap zo instelt dat het ook rekening houdt met pixels uit onderliggende lagen. Niet alleen kan je dan altijd nog terug naar je origineel, maar indien je de retouches op zo’n duplicaatlaag uitvoert, kan je, door de transparantie daarvan te veranderen, de sterkte van je effect achteraf nog aanpassen. Vroeger was het kloongereedschap dé beste vriend van de portretretoucheur, maar vanaf Photoshop CS2 is die rol overgenomen door de Spot Healing Brush (Snel retoucheerpenseel). Die bestrijdt efficiënt en pijnloos pukkels, schilfertjes, storende haarslierten maar desgewenst ook ongewenste tattoos of piercings. Vanaf CS5 kreeg de Healing Brush een nieuwe Content Aware (Inhoud behouden)-functie, die meer rekening probeert te houden met de omgeving en soms het proberen waard kan zijn. Voor grotere oppervlaktes, zoals het wegwerken van wallen onder de ogen, kan de 3DWFK Tool (Reparatiegereedschap) soms meer aangewezen zijn. In Photoshop CS6 zit daarvan nu ook een ‘content aware’-versie. Door je Photoshop-retouches op aparte lagen te zetten, kan je steeds terug. Je moet dan wel het retoucheergereedschap in kwestie, zoals hier het retoucheerpenseel (2) op Sample All Layers (Monster van alle lagen) instellen zodat het ook pixels uit de onderliggende lagen in rekening brengt (3). Voor het kloongereedschap doe je dat door Use Current & Below (Huid/Onderl lg – ‘huidige en onderliggende laag’) te kiezen. Als je met meerdere dergelijke lagen werkt, kan het handig zijn ze elk een naam te geven (1).

Retouches in Photoshop zet je best op aparte lagen. Stel het Retoucheerpenseel dan wel in op ‘Current & Below’ (Huidige & Onderliggende).

gens dat gebied naar een geschikt ‘donorgebied’. Indien de standaardinstellingen niet het verhoopte resultaat geven, kan je in de nieuwe Photoshop CS6 nu ook in het keuzemenu (3) kiezen voor Content Aware. Indien het resultaat er onrealistisch uitziet, kan je door Fade 3DWFK 6HOHFWLRQ (Vervagen reparatieselectie) in het menu Edit (Bewerken) ervoor kiezen om de laatste bewerking te vervagen naar een lager niveau. Deze optie is enkel beschikbaar onmiddellijk nadat je het gereedschap gebruikt hebt.

zen zijn om te kijken of er geen Photoshop- of Lightroom-plug-in bestaat die je het leven makkelijker kan maken. In het kaderstuk ‘Huidretouches’ bespreken we er twee. Probeer altijd realistisch te blijven met je retouches en laat je niet te veel leiden door foute, platgefotoshopte voorbeelden uit de glamourhoek. Op de site www.photoshopdisasters.com zie je waartoe overijverig en onoordeelkundig Photoshop-gebruik kan leiden, zelfs bij dure campagnes van bekende merken, retoucheurs en fotografen.

De ingrepen die we tot hiertoe hebben beschreven, zijn eerder cosmetisch. Photoshop heeft echter ook een indrukwekkende gereedschapslijst om heuse digitale plastische chirurgie te gaan verrichten: neuzen rechtzetten, heupen smaller maken, afstaande oren

De Spot Healing Brush bestrijdt pukkels, schilfertjes, storende haarslierten, maar ook tattoos of piercings. Door af en toe, zelfs binnen hetzelfde soort retouche, een nieuwe laag te beginnen, kan je nog meer flexibiliteit inbouwen. Zo zette ik het fijnere haar-retouchewerk op een andere laag dan het minder fijne werk. Wallen onder de ogen zijn een kolfje naar de hand van de 3DWFK 7RRO (Reparatiegereedschap) (1). Maak een ruwe selectie en sleep vervol-

corrigeren, vetrolletjes wegwerken ... het is allemaal het speelterrein van Photoshops Liquify-filter of het recentere 3XSSHW :DUS dat je in het menu Edit (Bewerken) vindt. Dat laatste is ideaal om een glimlach nét wat echter te maken, of op zijn minst te laten lijken. Moet je vaak bepaalde tijdrovende taken uitvoeren (de huid wat zachter maken is het bekendste voorbeeld), dan kan het aangewe-

Gebruik de Patch-tool om wallen weg te werken.

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

090_095_SH_SP1_NA_retouche.indd 95

08/05/12 12:23

PRAKTIJK PORTRETPOSTER

Portretten op groot formaat

Portretje aan de wand Een mooie portretfoto komt het best tot z’n recht als je hem op groot formaat afdrukt en aan de muur hangt. Wij testten twee manieren om je eigen foto’s op posterformaat te laten printen. ú (ULN 'HU\FNH

r bestaan heel wat technieken om foto’s op groot formaat te printen. Wil je zelf investeren in materiaal, dan kan je een inkjetprinter aanschaffen die op A3-formaat of groter kan printen. Mits je kleurkalibratie toepast zodat de kleuren die je printer produceert zo goed mogelijk overeenkomen met wat je voor ogen hebt, levert een inkjetprinter prachtige resultaten op. Je kan bovendien kiezen uit heel uiteenlopende papiersoorten, elk met een eigen karakter. Het grootste nadeel is dat je zelf de printer, de dure inkt, en het juiste papier moet aanschaffen. Print je maar heel af en toe op groot formaat, dan is dat een zware investering. Goedkoper en eenvoudiger is het om een fotoprint op posterformaat bestellen bij een printcentrale of fotovakhandel. De goedkoopste methode is een afdruk op (mat of glanzend) fotopapier bestellen. Je betaalt dan bijvoorbeeld 9,99 euro voor een print op 40 x 60 cm. Maar om die posterafdruk aan de muur te hangen, moet je ze ook nog (laten) inkaderen, en dan zal je merken dat een mooi kader een veelvoud van de print kost.

dunne aluminium platen met daartussen een kunststof kern. Je kan ook kiezen voor $FU\O, waarbij er voor je foto een doorzichtige laag acrylglas geplaatst wordt. Die zorgt voor briljante kleuren en een diepte-effect, maar je moet wel extra uitkijken voor reflecties als je ze aan de muur hangt. Een heel ander systeem is canvas. Hierbij wordt de foto afgedrukt op een stuk stof (meestal een mengeling van katoen en polyester) dat over een houten frame gespannen en vastgeniet wordt. Canvas heeft een fijne reliëfstructuur en geeft daardoor een heel andere indruk dan een poster op vlak papier. Een canvasafdruk glanst ook niet, wat vreemd kan overkomen als je glossy fotoprints gewend bent. Bovendien verdwijnt een deel van het bedrukte canvas om de randen. Is je foto zo nauw gekadreerd dat je aan de rand niets wil opofferen, dan zou je in Photoshop een paar centimeters extra ruimte rond je foto kunnen toevoegen. Maar je moet dan wel heel zeker zijn dat je niet te veel lege ruimte bijcreëert – anders wordt die namelijk zichtbaar aan de voorzijde van het canvas.

Meteen aan de muur

Hoe groot kan je printen?

Gelukkig zijn er ook verschillende vormen van wat in het jargon ‘wanddecoratie’ heet. Daarbij wordt je foto afgedrukt op een drager die meteen aan de muur kan. Een bekend systeem is Forex. Hierbij wordt een print op fotopapier verlijmd op een pvc-plaat van 4 mm dik, of rechtstreeks op die plaat afgedrukt. Ook 'LERQG is erg in trek; hier wordt de foto bevestigd of afgedrukt op een drager van twee

Tot welk formaat je een digitale foto kan afdrukken, hangt in de eerste plaats van de horizontale en verticale dimensies van de foto af. Een foto van een 12-megapixelcamera telt bijvoorbeeld 4.000 x 3.000 pixels. Bij het printen worden die pixels over de te bedrukken oppervlakte verdeeld. Hoe groter je print, hoe dunner die pixels ‘uitgesmeerd’ moeten worden om de print te vullen.

Vaak lees je dat je voor een fotoprint ‘300 dpi’ (300 dots per inch) nodig hebt. Dat is een goedbedoelde maar misleidende vuistregel. Wat telt zijn niet de dots (inktdruppels) maar de pixels: je moet dus naar de ppi (pixels per inch) kijken. Als je voormelde foto van 4.000 x 3.000 pixels laat afdrukken aan 300 ppi, krijg je een afdruk van 13,3 x 10 inch (33,8 x 25,4 cm). Als je de afdrukresolutie verlaagt naar 200 ppi wordt dat 20 x 15 inch = 50,8 x 38,1 cm. Maar doordat er minder pixels beschikbar zijn (200 in plaats van 300 per inch), zal de grotere afdruk minder scherp overkomen. Daarbij speelt ook de kijkafstand een rol. Hoe groter de afdruk, hoe verder de toeschouwer moet staan om hem te bekijken. Daardoor is voor afdrukken op klein formaat een hogere ppi nodig dan voor grote posters. In het bijgaand kadertje vermelden we de aanbevolen afdrukresolutie voor verschillende formaten. Op sommige afdrukmedia kom je weg met een lagere ppi. Canvas of ruwe papiersoorten hebben een eigen textuur, en kunnen daardoor volstaan met een lagere afdrukresolutie dan glanzend of halfglanzende fotopapier.

Aanbevolen afdrukresolutie 10 x 15 cm tot 15 x 20 cm : 220 tot 300 ppi 20 x 27 cm tot 30 x 45 cm : 150 tot 220 ppi 40 x 60 cm tot 50 x 70 cm : 100 tot 150 ppi

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

096_097_SH_SP1_NA_poster.indd 96

08/05/12 12:21

PORTRETPOSTER PRAKTIJK

Dibond (Pixum) Pixum heeft twee soorten Dibond-posters. Bij de eerste wordt de foto op glanzend fotopapier geprint en dan op een Dibonddrager gekleefd; bij de tweede wordt de foto rechtstreeks op Dibond geprint. Die laatste versie is in meer formaten beschikbaar, van 20 x 30 tot 100 x 150 cm. Het aanbod is overzichtelijk ingedeeld op beeldverhouding (2:3, 3:4, panorama, vierkant, en klassieke printformaten zoals 40 x 50 cm). We gebruiken een foto met beeldverhouding 2:3 en kiezen voor een Dibond met directe opdruk van 30 x 45 cm, die ons inclusief verzending 48,97 euro zal kosten. Bij het bestellen kunnen we de automatische beeldoptimalisatie uitschakelen – zo zorg je ervoor dat een foto die je zelf hebt afgewerkt niet nog eens extra opgescherpt of ‘verbeterd’ wordt. De directe druk op de aluminiumplaat is mat (niet-glanzend), wat de kans op storende reflecties vermindert. De scherpte is uitstekend en de kleuren zijn redelijk accuraat – al bij al een heel mooi resultaat. www.pixum.be

Canvas (Albelli) Bij Albelli bestellen we een canvas. Je kan er kiezen uit vierkante, staande en liggende formaten met verschillende beeldverhoudingen. We gebruiken een portretfoto die met een MicroFourThirds-camera werd gemaakt, met beeldverhouding 4:3 dus, en komen daardoor terecht bij een canvas van 40 x 30 cm. Dat gaat ons inclusief verzendingskosten 35,90 euro kosten. Het opladen van een foto gaat erg eenvoudig. Zodra hij in het afdrukvoorbeeld geplaatst is, zien we ook welk deel van de foto rond het frame gespannen zal zijn. De bestelpagina van Albelli geeft je ook

nog de keuze om je foto in kleur, zwart-wit of sepia af te drukken. Dergelijke omzettingen doe je beter in je favoriete softwarepakket, zodat je controle hebt over het resultaat. Voor een goed canvas is in de eerste plaats de afdrukkwaliteit belangrijk, en die zit bij Albelli goed. Het canvas is ook stevig over het frame opgespannen en zit aan de achterzijde goed vastgeniet. Helaas is er bij het afwerken iets foutgegaan, waardoor het canvas op een plek geschaafd is. Daardoor zijn er witte puntjes op onze foto te zien. www.albelli.be

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

096_097_SH_SP1_NA_poster.indd 97

08/05/12 12:21

SONY WORLD PHOTOGRAPHY AWARDS

Sony World Photography Awards Eind april werden al voor de vijfde keer de World Photography Awards uitgereikt. Deze internationale fotowedstrijd wordt georganiseerd door de World Photography Organisation met de steun van Sony. Shoot was bij de prijsuitreiking, en in dit extra katern tonen we je de pakkendste beelden ú (ULN 'HU\FNH

e World Photography Awards staan open voor professionele fotografen maar ook voor amateurs en jongeren. Dit jaar werden meer dan 110.000 foto’s uit 117 landen ingestuurd. Een internationale jury stond voor de enorme taak om daaruit de beste beelden te selecteren. Hoe begin je daaraan? We vroegen het aan de Indiase fotograaf Prabuddha Dasgupta, een van de negen internationale juryleden. “Een eerste selectie gebeurde door de World Photography Organisation zelf. Daarna worden de fotos per categorie beoordeeld door drie juryleden. Voor mezelf was dat bijvoorbeeld de categorie &RPPHUFLDO. Meestal zijn we het snel eens welke beelden uit de selectie moeten verdwijnen. Het is veel moeilijker om van de shortlist die we zo overhouden de uiteindelijke finalisten en de winnaar te selecteren.” Jurylid Jodi Bieber, winnaar van de World Press Photo in 2010, is het daarmee eens. “Een goede foto steekt er altijd uit. Het moet wel gezegd dat fotografen hun eigen slechtste vijanden zijn. Ik heb veel foto’s gezien die geruïneerd waren in de nabewerking.”

Twist De World Photography Awards bestaan uit twee grote luiken. Aan de Open Competition kunnen hobbyfotografen deelnemen in tien categorieën gaande van Architecture tot Travel. De Professional Competition is voorbehouden voor beroepsfotografen en is ingedeeld in de onderdelen Photojournalism, &RPPHUFLDO en Fine Art, met binnen elk onderdeel nog eens aparte categorieën. Maar heel strikt is die indeling niet. Volgens Prabuddha Dasgupta zijn de grenzen tussen de disciplines sowieso aan het vervagen. Michael Benson, de curator van de tentoonstelling met de bekroonde foto’s, verwoordt het als volgt: “Heel wat van de geselecteerde foto’s zijn beelden with a twist, de fotograaf heeft er een draai aan gegeven. Je ziet architectuurfoto’s waarop op het eerste gezicht geen gebouw te zien is, of foto’s van dieren die geportretteerd zijn als mensen.”

De toekomst Naast de Open en de Professional Competion zijn er ook competities voor jongeren jonger dan 20, en voor studenten tot 28 jaar oud.

Door de opkomst van digitale fotografie en van het internet is fotografie populairder dan ooit. “Waar ik opgroeide in Zuid-Afrika, hadden we geen winkels met fotoboeken of fototijdschriften. Ik heb alles al doende moeten leren,” stelt Jodi Bieber. “Het internet heeft dat totaal veranderd. Vandaag kan je foto’s van over de hele wereld zien en je eigen foto’s tonen. Iedereen is een fotograaf.” Toch gelooft Bieber niet dat fotojournalisme een uitstervend vak is. “Er zijn misschien minder jobs voor fotojournalisten, maar er zijn nog andere manieren om je werk te laten financieren, zoals crowdfunding of een Kickstarter-project. Het betekent alleen dat je naast fotograaf ook zakenman moet zijn.”

Randprogramma Het programma van de World Photography Awards telt nog heel wat nevencategorieën. Zo zijn er de Moving Image Award voor bewegende beelden, en de 3D Award voor 3D-fotografie en –video. En dan zijn er ook nog de Kraszna-Krausz Book Awards voor de mooiste fotoboeken, en nevencompetities zoals de fotowedstrijd van de NGO Save The Children.

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

098_113_SH_SP1_PF_SWPA.indd 98

08/05/12 12:20

SONY WORLD PHOTOGRAPHY AWARDS

Enal met zijn lievelingshaai - Met deze foto eindigde de Britse fotograaf James Morgan op de tweede plaats in de Save The Children Awards. Hij fotografeerde de Bajau van Indonesië, die al eeuwenlang op schepen leven. Ze houden haaien als huisdieren.

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

098_113_SH_SP1_PF_SWPA.indd 99

08/05/12 12:20

SONY WORLD PHOTOGRAPHY AWARDS

100

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

098_113_SH_SP1_PF_SWPA.indd 100

08/05/12 12:21

SONY WORLD PHOTOGRAPHY AWARDS

Stormcel met bliksem

Storm

De Amerikaanse fotograaf Mitch Dobrowner won in de categorie Landscape in de Professional Competition, en kreeg ook de Iris d’Or, de bekroning voor de beste professionele fotograaf. Dobrowner volgde een stormsysteem dat zich vormde in de buurt van Sturgis in South Dakota door Badlands National Park tot in de staat Nebraska. Daar maakte hij deze foto van een ‘supercel’ die lucht inzuigt met een snelheid van 100 kilometer per uur. “Het is alsof je naast een stofzuiger van 10 kilometer hoog staat”, vertelde Dobrowner. www.mitchdobrowner.com k 0LWFK 'REURZQHU 6RQ\ :RUOG 3KRWRJUDSK\ $ZDUGV

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

098_113_SH_SP1_PF_SWPA.indd 101

101

08/05/12 12:21

SONY WORLD PHOTOGRAPHY AWARDS

Vroeger en nu

In de categorie People won de Britse fotograaf Simon Norfolk met zijn foto’s uit Afghanistan. In 2001 was Norfolk al eens naar Afghanistan gereisd om de gevolgen van de Amerikaanse invasie vast te leggen. Hij publiceerde er het boek Chronotopia over, maar Afghanistan liet hem niet met rust. “Ik wou tonen wat mijn regering in dat land aanricht. Maar ik wist dat ik niet gewoon kon terugkeren en fotograferen wat er tien jaar later te zien was. Een bomkrater uit 2001 zou nu opgevuld zijn, en dat zou een vals en oppervlakkig idee van vooruitgang geven. In het National Media Museum toonde de curator Brian Liddy me een album met foto’s van John Burke uit de Tweede Anglo-Afghaanse Oorlog van 18781880. Burke had toestemming gevraagd aan de Britse legerleiding om mee te reizen, maar was al vertrokken voor die toestemming geweigerd werd. Hij kon er dus fotograferen wat hij wou, zonder aan de leiband te lopen.”

Herfotograferen De foto’s van Burke werden voor Norfolk het kompas waarmee hij terug naar Afghanistan kon reizen. Hij bundelde het resultaat in het boek Burke + Norfolk dat vorig jaar verscheen. “Door Burke’s foto’s kon ik mijn project een historische dimensie geven”, vertelt Simon Norfolk. “Het Britse volk en zelfs de Britse militairen ter plaatsen weten niet dat ze eigenlijk al de vierde Anglo-Afghaanse Oorlog uitvechten. De Afghanen weten er alles over; zij kennen de naam van elke veldslag en elke generaal van anderhalve eeuw geleden. Precies door dat gebrek aan historisch perspectief denkt het Westen dat we van Afghanen democraten en feministen kunnen maken als we hen maar lang genoeg bombarderen. In 1878 dachten de Britten ook al dat zij als bevrijders onthaald zouden worden, gaven ze geld aan corrupte machthebbers die niet zo populair waren als ze zelf beweerden, en logen ze over het succes van de militaire operaties. Klinkt dat bekend in de oren?”

Boodschap Norfolk won in de categorie Photojournalism – People. Maar hij was ook een van de drie finalisten in de categorie Fine Art – Architecture. Moet een foto in de eerste plaats mooi zijn? “Mijn foto’s uit Afghanistan waren vorig jaar te zien op World Press Photo maar ook in de Tate Modern, een instelling waarmee ik heel weinig affiniteit heb. Ik doe niet aan kunst, ik wil iets vertellen. Een foto moet meer zijn dan een mooi plaatje. Als ik mooie plaatjes wou maken, bleef ik wel thuis en fotografeerde het achterwerk van mijn vrouw. “ www.simonnorfolk.com

102

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

098_113_SH_SP1_PF_SWPA.indd 102

08/05/12 12:21

Foto: John Burke. De emir Yakub Khan, generaal Daod Shah, Habeebula Moustafi met majoor Cavagnari C.S.I. en Mr Jenkyns.

Sir William Charters Patey KCMG, ambassadeur van Hare Brittannische Majesteit; zijn privé-secretarissen en Nepalese veiligheidsagenten. © Simon Norfolk / Sony World Photography Awards 2012

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

098_113_SH_SP1_PF_SWPA.indd 103

103

08/05/12 12:21

SONY WORLD PHOTOGRAPHY AWARDS

Zangers

De Nederlandse fotograaf Rob Hornstra won in de categorie Arts & Culture met foto’s uit de reeks 6RFKL Singers. De Zuid-Russische stad Sotsji ligt aan de Zwarte Zee en trekt in de zomer vooral Russische toeristen. Ieder restaurant heeft een vaste live muzikant in dienst. Omringd door boxen en vanachter een laptop blazen ze knalharde Russische liederen het restaurant in. Aan tafel is elk gesprek op slag onmogelijk. Maar daarvoor zitten Russen dan ook niet in een restaurant. www.thesochiproject.org

Sochi Singer

104

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

098_113_SH_SP1_PF_SWPA.indd 104

08/05/12 12:21

SONY WORLD PHOTOGRAPHY AWARDS

Kuifmakaak

Dierenportret Curator Michael Benson merkte terecht op dat de jury een voorkeur had voor beelden met iets speciaals. De Poolse fotograaf Jacek Kusz fotografeerde dieren in de zoo van Wroclaw. Door de nadruk op de ogen van deze kuifmakaak te leggen heeft Kusz er een erg menselijk portret van gemaakt. www.jacekkusz.com

k -DFHN .XV] 6RQ\ :RUOG 3KRWRJUDSK\ $ZDUGV

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

098_113_SH_SP1_PF_SWPA.indd 105

105

08/05/12 12:21

SONY WORLD PHOTOGRAPHY AWARDS

Animated Drawings cut-out

Conceptueel

De Belgische fotograaf Manuel Geerinck werd gelauwerd in de categorie )LQH $UW ï &RQFHSWXDO. Geerinck woont al jaren in de Verenigde Staten. Hij werkte eerst als schilder en gebruikt schilderijen als basis voor zijn foto’s. ‘Ik snij stukken uit doeken, en gebruik die om bewegende taferelen te construeren. Soms zijn dat eenvoudige mobiles, soms heel complexe constructies. Die fotografeer ik dan zo dat je in de foto de beweging kan zien”, legt Geerinck uit. Rekent hij zijn werk dan tot de fotografie of de schilderkunst? “Het is fotografie: wat je ziet, zou ik nooit in een gewoon schilderij kunnen tonen. Het schilderij is het beginmateriaal, dat ik creëer met het oog op de foto die ik wil maken. Het zijn vooral de galerijen die mij in één hokje willen duwen, omdat zij zelf vaak gespecialiseerd zijn in ofwel schilderkunst, ofwel fotografie.” www.manuelgeerinck.com k 0DQXHO *HHULQFN 6RQ\ :RUOG 3KRWRJUDSK\ $ZDUGV

106

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

098_113_SH_SP1_PF_SWPA.indd 106

08/05/12 12:21

SONY WORLD PHOTOGRAPHY AWARDS

Animated Drawings cut-out

k 0DQXHO *HHULQFN 6RQ\ :RUOG 3KRWRJUDSK\ $ZDUGV

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

098_113_SH_SP1_PF_SWPA.indd 107

107

08/05/12 12:21

SONY WORLD PHOTOGRAPHY AWARDS

Compositie

De Duitse fotograaf Peter Franck werd gelauwerd in de categorieën Fashion en Campaign. Deze foto maakte hij voor een Duits reclamebureau, en hij wijkt behoorlijk af van wat we van een modefoto verwachten. Het model en haar kleding gaan volledig op in de achtergrond. De compositie is opgezet om associaties op te roepen en de kijker verhalen te laten bedenken over wat er op de foto te zien is. Table Stories

k 3HWHU )UDQFN 6RQ\ :RUOG 3KRWRJUDSK\ $ZDUGV

108

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

098_113_SH_SP1_PF_SWPA.indd 108

08/05/12 12:21

SONY WORLD PHOTOGRAPHY AWARDS

Laatste maaltijd

Stilleven

Helen Thompson won in de categorie Still Life met foto’s van de laatste maaltijd van ter dood veroordeelde gevangenen. Opnieuw een voorbeeld van hoe de grenzen tussen categorieën vervagen, want hoewel de foto op zich een mooi stilleven is, is hij onderdeel van een journalistiek project.

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

098_113_SH_SP1_PF_SWPA.indd 109

109

08/05/12 12:21

SONY WORLD PHOTOGRAPHY AWARDS

Jong en oud

De 20-jarige Russische fotograaf Sergey Kolyaskin won de hoofdprijs in de Youth Competition. Sergey is is afkomstig uit Zlatoust in de Oeral en begon te fotograferen toen hij dertien was. Hij werkt nu als fotograaf in het Russisch leger.

De laatste held

k 6HUJH\ .RO\DVNLQ 6RQ\ :RUOG 3KRWRJUDSK\ $ZDUGV

110

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

098_113_SH_SP1_PF_SWPA.indd 110

08/05/12 12:21

SONY WORLD PHOTOGRAPHY AWARDS

Met de iPhone

Asef Ali Mohammad van de Middlesex University, UK, won de Student Focus award. Voor een opdracht met als thema ‘Jouw wereld in kleur’ trok Asef naar Kaboel, waar hij de plaatselijke jeugd in beeld bracht. Een van zijn foto’s toont de bekroonde foto waarmee fotografe Jodi Bieber in 2010 de World Press Photo in de wacht sleepte. Een plaatselijk kunstenaar heeft een schilderij gemaakt van Biebers iconische foto van de 18-jarige verminkte Afghaanse Bibi Aisha. Toen we Jodi Bieber daarop attent maakten, haalde ze meteen haar iPhone boven om een foto van die foto te maken.

Jodi Bieber fotografeert de foto van Asef Mohammad waarop een schilderij naar een foto van Jodi Bieber te zien is.

Kaboel, schildersatelier.

k $VHI 0RKDPPDG 0LGGOHVH[ 8QLYHUVLW\ 6WXGHQW )RFXV :LQQHU 6RQ\ :RUOG 3KRWRJUDSK\ $ZDUGV

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

098_113_SH_SP1_PF_SWPA.indd 111

111

08/05/12 12:21

SONY WORLD PHOTOGRAPHY AWARDS

William Klein

William Klein, een van de belangrijkste fotografen en filmmakers van de 20ste eeuw, ontving de Outstanding Contribution to Photography Award op de Sony World Photography Awards. Klein begon als schilder onder de vleugels van Fernard Léger in Parijs. Op zijn 25ste keerde hij terug naar New York. Van 1955 tot 1965 werkte hij voor Vogue. Zijn ervaringen daar inspireerden zijn eerste langspeelfilm, Who are you Polly Maggoo?

112

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

098_113_SH_SP1_PF_SWPA.indd 112

08/05/12 12:21

SONY WORLD PHOTOGRAPHY AWARDS

Antonia Simone Barbershop, New York, 1961

The Holy family on bike, Roma 1956 Amerikaanse uitgevers wezen William Kleins foto’s af. Ze waren ‘te korrelig, te contrastrijk en te wazig’.

k :LOOLDP .OHLQ &RXUWHV\ +DFNHO%XU\ )LQH $UW /RQGRQ

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

098_113_SH_SP1_PF_SWPA.indd 113

113

08/05/12 12:21

VOLGEND NUMMER

Ik wil

meer Shoot

nr. 19 ligt o p 5 juni in de winke l

DE KAMPIOEN: NIKON D800 GETEST BETERE LANDSCHAPSFOTO’S MET FILTERS LOCATIE: DE MERGELSTREEK Abonneren is besparen Shoot altijd in je brievenbus?

Neem nu een abonnement op Shoot. Je krijgt Shoot zes keer keurig thuisbezorgd voor de prijs van 22,46 euro. Dat is een korting van 25% op de winkelprijs. Alle informatie over dit aanbod lees je op www.shoot.be (klik bovenaan op ‘Abonneer’). Aanbod geldig in België en Nederland.

SHOOT

Hoofdredacteur: (ULN 'HU\FNH HULN#VKRRW EH ú Webredacteur: 7RQ +HUPDQV WRQ#VKRRW EH ú Eindredactie: Guido Kuppens, Bart %HWWHQV ú Artdirector: 7LQH 9DQ %HXUGHQ ú Medewerkers: Niko Caignie, Paul Gheyle, Bart Goossens, Koen Hillewaert, Peter Nackaerts, i.s.m. Belgiumdigital.com /XNDV 5RHOV %HUW 6WHSKDQL 3LHW 9DQ GHQ (\QGH ú Redactieraad: 5HQ« 'HOEDU -DPHV 9DQ 5RRVEURHFN 3DWULF :LMQV ú Vormgeving: Dian *HHUWV 0DUOLHV 6WDSSDHUWV HQ 7LQH 9DQ %HXUGHQ ú Redactieadres: Shoot - Minoc Business Press, Parklaan 22 bus 10, 2300 Turnhout (B) - De redactie is telefonisch niet EHUHLNEDDU ú Abonnementen België: DERQQHPHQWHQ#PLQRF FRP WHOHIRRQ KWWS VKRS PLQRF FRP ú Abonnementen Nederland: abonnementen@ KXE QO WHOHIRRQ KWWS VKRS PLQRF FRP ú Marketing: Johan Vandecasteele - johan.vandecasteele@minoc.com, telefoon: 014 46 23 71, Dana Molenberghs GDQD PROHQEHUJKV#PLQRF FRP WHOHIRRQ ú Advertentieverkoop: Marlies Eyckmans - marlies.e@minoc.com - Johan Nys - johan@minoc.com - Inge 9DQ 5RPSX\ ï LQJH#PLQRF FRP WHOHIRRQ ú Druk: &RUHOLR 3ULQWLQJ (USH 0HUH ú Distributie: ,PDSUHVV 7XUQKRXW % +8% 8LWJHYHUV +DDUOHP 1/ ú Verantwoordelijke uitgever: 'LHGHULN 9DQGHZRXHU 3DUNODDQ EXV 7XUQKRXW % 'H SULMV YDQ GLW QXPPHU LV HXUR ú 'H DERQQHPHQWVSULMV YDQ 6KRRW bedraagt 22,46 euro voor zes nummers (een korting van 25%). Voor onze Nederlandse abonnees geldt dat een standaardabonnement (tenzij anders aangegeven bij het afsluiten) een looptijd van bepaalde duur voor 1 jaar heeft . Het abonnement wordt na dit eerste jaar stilzwijgend omgezet naar een abonnement van onbepaalde duur, tenzij u uiterlijk één maand voor afloop van het initiële abonnement per brief, mail of fax opzegt. Na de omzetting naar onbepaalde duur kan het abonnement op ieder moment schriftelijk worden opgezegd met een wettelijk voorgeschreven termijn van 3 maanden. Vanaf dit nummer wordt de abonnementenadministratie voor de Nederlandse abonnees verzorgd door HUB Uitgevers. Voor alle vragen i.v.m. uw abonnement kan u terecht op tel. 023 53 64 401 of per mail naar abonnementen@hub.nl.

Copyright 2012 Minoc Business Press nv ú Copyright Zonder schriftelijke toestemming van de verantwoordelijke uitgever mag geen enkele tekst noch illustratie van Shoot, geheel of gedeeltelijk, gereproduceerd worden. Dit magazine is auteursrechtelijk beschermd. Wenst u artikels te scannen, digitaal op te slaan, meermaals te kopiëren of commercieel te gebruiken? Meer info op www.presscopyrights.be. Shoot is een onderdeel van Minoc Business Press. Andere uitgaven van Minoc Business Press zijn FWD, Clickx, PC Magazine, Smart Business Strategies, IT Professional en ZDNet. ú Disclaimer Shoot bevat links naar websites die de redactie interessant acht. Zulke links zijn evenwel puur informatief en de uitgever is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze sites of het gebruik dat ervan zou kunnen worden gemaakt. De uitgever is niet verantwoordelijk voor de inhoud van de advertenties. Meegedeelde persoonsgegevens worden gebruikt om je aanvraag te beantwoorden en worden opgenomen in het adressenbestand van Minoc Business Press om je op de hoogte te houden van onze activiteiten. Tenzij je schriftelijk verzet aantekent, mogen je persoonsgegevens doorgegeven worden aan derden. Je hebt steeds het recht op toegang, verbetering en schrapping van deze gegevens.

114

SHOOT ú SPECIAL ú PORTRET

114_114_SH_SP1_colofon.indd 114

08/05/12 12:19

ontdek de schoonheid van licht F/2.8 24 mm

70 mm

VC・USD

Tamron SP 24-70mm F/2.8 Di VC* USD Speel met licht en ontdek een subtiele wereld van schoonheid. Een lichtsterke zoomlens met ingebouwde beeldstabilisatie voor geweldige resultaten. Verkrijgbaar voor Canon, Nikon en Sony fullframe en APS-C spiegelreﬂexcamera’s. De variant voor Sony heeft geen VC beeldstabilisatie, omdat de camera zelf hierin al voorziet.

bezoek ook onze winkel in Turnhout (900 m2) of neem direct contact met ons op:

www.fotokonijnenberg.be

014-408210 info@foto-konijnenberg.be