Verkenning krachtenveld “gezond met groen� in de 11 focuswijken van Rotterdam
Cees Bronsveld, Liesbeth Heering en Bianca Stam Onderzoekers Gemeente Rotterdam
Overzicht
Beleidskader
Onderzoeksvragen Methode Overall beeld De 11 wijken toegelicht
2
Kader
Het college wil de stad aantrekkelijker en GROENER maken. Tegelijk streeft ze naar Rotterdammers die 'MENTAAL GEZOND' zijn (preventie van angst, depressie en eenzaamheid) en een 'GEZOND GEWICHT' hebben (terugdringen van overgewicht en obesitas door middel van bewegen en gezonde voeding). Deze DRIE SPEERPUNTEN kunnen in de wijk soms samenhangend worden opgepakt: groen inzetten als middel voor stressreductie, ontmoeting, zingeving en ontwikkeling en groen om te verleiden tot bewegen en gezonde voeding.
Kader 2
Het team GB&M van PG&Z legt voor een gezondere stad deze collegeperiode de focus op 11 wijken, waar gezondheidsproblemen als overgewicht en psychische klachten vaak voorkomen en de mentale veerkracht niet groot is. De 11 wijken zijn: Tarwewijk, Pendrecht in CHARLOIS Hillesluis, Bloemhof, Afrikaanderwijk in FEIJENOORD, Lombardijen in IJSSELMONDE, Bospolder, Tussendijken, Spangen in DELFSHAVEN, het Oude Noorden in NOORD en het gebied Hoogvliet in HOOGVLIET. 4
Het onderzoek ONDERZOEKSVRAGEN:
Zijn er in deze wijken krachtige en betrouwbare spelers op het gebied van het bij elkaar brengen van bewoners en groen? Zo ja, wie? Hoe lang zijn zij al actief en welke werkwijze hebben zij? Welke locaties zijn in (groene) ontwikkeling? Welke kansen zijn er om met de spelers in deze wijk groen te verbinden met voeding, bewegen en /of mentale gezondheid?
5
Methode
Uit onder meer de publicatie “Opkomst van private buitenruimte initiatieven in Rotterdam” van Ruben Kik, Michel te Brake (SO) en Maartje Visser (SO) van juni 2014, per focuswijk maximaal 3 initiatieven selecteren. Ruim 30 initiatieven en 4 ‘grote’(= wijkoverschrijdende) partijen betrekken en bevragen met een standaard vragenlijst. Onderwerpen behalve organisatievorm, financiering en hoeveel jaar al actief, in hoeverre relatie met: Voeding Gezond gewicht Mentale gezondheid
6
Overall Beeld
Niet in alle 11 wijken zijn er krachtige en betrouwbare spelers: In Hoogvliet hebben we één persoon gesproken die niets wil met de thema’s In Hillesluis is één groep bewoners actief (niet georganiseerd en niet gesproken, wel gebiedswerker) In Pendrecht is er ook één initiatief maar met een duidelijk gezicht en een plan In sommige wijken juist meerdere spelers: Bloemhof en de Afrikaanderwijk
7
Overall Beeld (2)
Grote spelers die het verschil (kunnen) maken zijn: Creatief Beheer: 12 jaar actief met inmiddels 30 tuinmannen Buurtlab: 7 jaar actief, maar niet zo zeer in de focuswijken Krachtgroen: 4 jaar actief als groene verbinders. Hotspot hutspot: 2 jaar actief, inmiddels 3 vestigingen, 4de in ontwikkeling. Werkwijze over het algemeen: Integraal werken door te doen in het groen
8
Oude Noorden (1)
PotentiĂŤle partners: - Tuin van Noord - Buurthuis het Klooster - Moestuin in het Wilgenplantsoen Gesproken met: - Mw. Adam, coĂśrdinator kloosteralliantie - Dhr. Opbroek en Dhr Henneman, ontwikkelaars Moestuin Wilgenplantsoen
9
Oude Noorden (2)
Kloosterbuurt/kloosteralliantie - Samenwerking tussen zowel beroepskrachten als vrijwilligersorganisaties (o.a. scholen, sportstimulering, woonstad, DOCK), sinds 6 jaar - Doel: talentontwikkeling Jeugd - Veel activiteiten op het gebied van voeding en beweging. M.n. beweegactiviteiten groot publiek - Geen activiteiten mentale gezondheid
10
Oude Noorden (3)
Wilgenplantsoen - Doel: opzetten buurtmoestuin en overdragen bewoners, start in januari 2014, financiering deelgemeente - Voedingsactiviteiten: maaltijden uit tuin, advisering - Bewegingsactiviteiten: fysieke arbeid in tuin - Activiteiten mentale gezondheid: niet expliciet, wel indirect helend effect - 5 jaar geleden gestart met het opzetten van tuinen en sindsdien ieder jaar een nieuwe tuin gerealiseerd 11
Bloemhof (1)
PotentiĂŤle partners: - Tuinen Putsebocht en speeltuin De Klimroos - Oleanderpark - Buurttuin De Regenboog - Bloemhofschool Gesproken met: - Mw Saalfeld, kunstenaar, Tuinen Putsebocht - Dhr Biemans, Creatief Beheer (CB), Oleanderpark - Dhr Sliep, Tuinman van CB, Buurttuin de Regenboog - Dhr Pak van de Bloemhofschool - Mw Heemskerk, gebiedsnetwerker Bloemhof 12
Bloemhof (2)
Tuinen Putsebocht - Ontstaan uit een bewonersinitiatief en in opdracht van Woonstad voor 3 jaar (vanaf 2013) aan kunstenaars Van Lieshout en Seefeld financiering gegeven om enkele slooppanden een nieuwe bestemming te geven en te werken aan een gemeenschappelijke tuin en onderhoud van geveltuintjes. - Tuin is niet openbaar - Moestuin geen onverdeeld succes; er zijn bewoners die zelfverbouwde groente op de composthoop gooien - Doen mee aan alle activiteiten in de wijk: open atelierroute, groene loper, organiseren kunstkaravaan
Bloemhof (3)
Oleandertuin - Oleanderplein/park: op verzoek van buurtbewoners is het Oleanderplein in opdracht van de deelgemeente door Creatief Beheer vergroend in 2011. - Is nu onderdeel van het werk van CB in het kader van de Eco-wijken
Bloemhof (4)
Regenboogtuin = ecowijk van Creatief Beheer - 2 jaar geleden gestart met een kas = nu middelpunt van de speeltuin van Bloemhof - Financiering: Opzoomergelden, GGD en de gemeente - Partners: Dock en wijkpastoraat ikv tegenprestatie - Werkwijze van de CB tuinman: kracht die zich voordoet versterken en mensen uit hun versteende omgeving naar de natuur brengen. - Activiteiten: groente verbouwen, samen koken en samen eten.
Bloemhof (5)
Bloemhofschool - 4 tuinen voor 2 vestigingen. - De eerste tuin is 12 jaar geleden nav de dood van een leerkracht en op initiatief van de directeur neergezet uit eigen middelen. - 2013 met steun van de Verre bergen een kas neergezet en een (kinder)restaurant met steun van Vestia. - Doelgroep zijn de kinderen van de school die elke week een half uur in de tuin les hebben en 4 keer per week een warme maaltijd krijgen op school.
16
Tarwewijk (1)
PotentiĂŤle partners: - Charlois aan het water - Wijkgebouw Millinxparkhuis - Millinxpark Gesproken met: - Mw Meijer, participatiemakelaar wijkgebouw Dock (Millinxparkhuis) - Mw Djorai, gebiedsnetwerker Tarwewijk, gem Rdam (Millinxpark) 17
Tarwewijk (2)
Millinxparkhuis & Millinxpark - Dock sinds 3 jaar actief, subsidie gemeente - Partners: TOS, maatschappelijk werk, Huis voor Hoop, De Mol (jongerenzone), Humanitas, GGD, SoZaWe - Voedingsactiviteiten: Thema ontbijt, leren koken, workshops, voorlichtingen diĂŤtist - Beweegactiviteiten: Yoga, zumba, aerobics, fietsles (in park)
18
Tarwewijk (3)
Millinxparkhuis & Millinxpark - Mentale gezondheid: kortdurende trainingen/cursussen zoals assertiviteitstraining, Speel je sterk, Hartluchtig, Vergeven om beter te worden - Toekomstplannen: moestuin indien draagvlak (in samenwerking met Dock Feijenoord)
19
Hillesluis (1)
PotentiĂŤle partners: - Het Varkenoordsepark - Het Groene Blok Gesproken met: - Mw Dereli, SO gemeente, voor fysiek - Dhr Mellah, gebiedsnetwerker wijk Hillesluis voor activiteiten
20
Hillesluis (2)
Beweegparcours en moestuinen in het Varkenoordse park op initiatief van de bewoners van het Groene Blok, ontwikkeld door de gemeente, in uitvoering met vertraging (eind van het jaar af) Financiering: GGD en deelgemeente voor het beweegparcours Doel: speel, wandel, moestuin en beweegmogelijkheden bieden voor de bewoners Activiteiten nog niet ontwikkeld, partners nog niet gevonden behalve bewoners van het Groene Blok
21
Hoogvliet (1)
PotentiĂŤle partners: - Buurtmoestuintjes - Het Arboretum Hoogvliet Gesproken met: - Dhr. Peerdeman van het Arboretum
22
Hoogvliet (2)
Arboretum is niet ge誰nteresseerd in activiteiten die met voeding, beweging of geestelijke gezondheid te maken hebben.
23
Afrikaanderwijk (1)
PotentiĂŤle partners: - Afrikaandertuin - Botanische Tuin Afrikaanderwijk - Tuin De Arend - Rotterdamse Munt Gesproken met: - Mw Ackermans (Rotterdamse Munt) - Dhr Boerboom (Creatief Beheer / Afrikaandertuin) - Mw Fortuin (Botanische Tuin Afrikaanderwijk)
Afrikaanderwijk (2)
Afrikaandertuin - Creatief Beheer - Vestia (inmiddels gestopt?) - Tuinen in de buurt, theatergroep, opbouwwerk - Voeding: koken op de tuin - Bewegen: werken in de tuin - Geestelijke gezondheid: werken in de tuin, contacten - Toekomst: ieder jaar nieuwe mensen, die komen met wensen en plannen !
25
Afrikaanderwijk (3)
Stichting Rotterdamse Munt - Financiering: particuliere fondsen, kleine bijdragen van de gemeente; bijdrage uit participatiepot mislukt… - DOCK, vrouwengroepen, scholen uit de buurt - Voeding: er wordt wekelijks gekookt, div. workshops over gezond eten - Bewegen: werken in de tuin - Geestelijke gezondheid: werken in de tuin, contacten - Toekomst: in 2015 start “tuin en taal” project met Albeda College 26
Afrikaanderwijk (4)
Botanische tuin - Doel: monument behouden, mogelijkheden van de tuin benutten en plantenkennis vergroten - Financiering: Deelgemeente en GGD (2 mensen parttime in dienst (2015 ?) - PotentiĂŤle partners: Dock, groene loper, koken in het groen - 1 jaar bezig: rondleidingen, wekelijkse kruidenworkshop nu 3000ste bezoeker verwelkomd - Geen activiteiten op terrein van voeding, bewegen of mentale gezondheid
Lombardijen (1)
PotentiĂŤle partners: - Hotspot Hutspot Lomba - Kinderboerderij de Kooi - Dantetuin Gesproken met: - Dhr Richters oprichter Hotspot Hutspot - Mw Elderson, dierenverzorgster kinderboerderij de Kooi
Lombardijen (2)
Hotspot Hutspot - Doel: goed eten voor alle jonge Rotterdammers - Financiering van de stichting: particuliere fondsen en subsidies, bijdrage woningcorporatie, 30 vrijwilligers - Samenwerking met Havensteder en in het verleden met Pameijer en Pit010 (was moeizaam) - Voeding: groenten verbouwen, koken en bedienen in het restaurant. - Bewegen: werken in de tuin - Geestelijke gezondheid: werken in de tuin, contacten - Toekomst: uitbreiden naar andere locaties 29
Lombardijen (3)
Kinderboerderij de Kooi (= van de gemeente) - Doel: educatie, kaasmakerij en kas - Financiering: cluster MO directie S&C en donaties. Bestaat sinds 1970 heeft veel vrijwilligers - Voeding: groenten verbouwen en koken in de glaskas voor en door senioren. - Bewegen: werken in de tuin - Geestelijke gezondheid: werken in de tuin, contacten
30
Spangen (1)
PotentiĂŤle partners: - Natuurlijk in Spangen - Kas Bellamyplein - Groenstrook Nicolaas Beetsstraat Gesproken met: - Mw Beek van Natuurlijk in Spangen
Spangen (2)
Natuurlijk in Spangen - Doel: wijk vergroenen en mensen daarin verbinden - Organisatievorm: buurtinitiatief 4 jaar oud - Financiering: ?? - Samenwerking met ander spelers in de wijk: welkom in Spangen, Huiskamer in Spangen, Wij geloven in Spangen, Spangen schoon - Voeding: willen meer in de kas doen (voorheen CB) - Bewegen: werken in de tuin, wandelingen etc - Geestelijke gezondheid: geen specifieke activiteiten
32
Bospolder (1)
PotentiĂŤle partners: - Proefpark de Punt - Buurttuin Dakpark
Gesproken met: - Mw Nagelkerken van buurttuin Dakpark - Dhr Bieman Creatief Beheer, proefpark de Punt
Bospolder (2)
Proefpark de Punt - Bestaat 10 jaar en is de kraamtuin van Creatief beheer. Vanaf 2014 is structurele financiering door de gemeente gestopt. - Doel: oefenterrein voor ecologisch beheerd stadspark - Kleine financiering door SO Beheer braakliggende terreinen - Samenwerking met Bureau Stadsnatuur, IVN Rotterdams Milieucentrum, Binder groenprojecten - Voeding: er zijn moestuinen en een kas. Bewegen: tuinieren en onverhard voetbalveld.
34
Bospolder (3)
Buurttuin Dakpark = stichting - Doel: toegankelijk en veilig park - 13 jaar voor gestreden als bewoners en 1 jaar geleden opgeleverd, 50 vrijwilligers actief, zoekend - Financiering niet meer door Havensteder wel door SB voor beheer - Samenwerking met Buurtlab voor moestuintjes, scholen etc. - Voeding: voedsel verbouwen kruidentuin - Bewegen: hoelahoep, yoga, koningspelen etc.de buurt vindt het park - Geestelijke gezondheid: indirect effect geen doel - Toekomst: onderneming worden 35
Pendrecht (1)
PotentiĂŤle partners: - Arboretum Pendrecht
Gesproken met: - Mw Hofman van Vitaal Pendrecht
Pendrecht (2)
Arboretum Pendrecht - In 2014 gestart met overgewicht aanpakken door voormalige schooltuin voor 5 jaar te huren van de gemeente - Financiering: GGD en de Verre Bergen (kinderfaculteit), de kerken en de voedselbank, Binder - Verbinden met andere initiatieven van Vitaal Pendrecht: Speeltuinen en kinderfaculteit - Samenwerking met: basisscholen, KDV’s, sociale zaken (maatschappelijke tegenprestatie) - Voeding: workshops en perceeltjes verhuren aan buurtbewoners (>30) - Bewegen en Geestelijke gezondheid indirect 37
Tussendijken (1)
Potentiële partners: - ‘Groene golf’ Tussendijken
Gesproken met: - Tonny van Sommeren van Buitenboel en Creatief Beheer
Tussendijken (2)
‘Groene Golf’ Tussendijken (sinds 2013) - Doel: vrouwen betrekken bij de buitenruimte - Financiering: GGD en JOS (voor 1 jaar) - Samenwerking met Creatief Beheer BuurtBruist/ Krachtgroen, TOS scholen, wijkprofessionals, etc. - Activiteiten: Tuinles (incl. koken), voorlichting en opleiding voor het certificaat Natuursprong Speeldernis en presentaties; Bewegen is spit je fit - Toekomst: droom is opschalen van Buitenboel door nu opgeleide vrouwen in te zetten om anderen mee te nemen 39