6 minute read
De leverbotslak
PROJECT LEIDT TOT PRAKTISCHE RICHTLIJNEN
Vergeet de leverbotslak niet
Leverbot is een parasiet die in grote delen van Nederland onder andere voorkomt bij runderen, schapen en geiten. Er zijn regio’s waar de kans op een besmetting veel groter is dan in andere gebieden in Nederland. De leverbot is voor het voltooien van zijn levenscyclus afhankelijk van de zogenaamde leverbotslak, waardoor het risico op een besmetting van uw vee voor een groot deel gerelateerd is aan de leefomstandigheden voor dit slakje.
Wij startten eind 2019, in opdracht van ZuivelNL, een project om bij te dragen aan inzicht in de preventiemogelijkheden voor leverbotbesmettingen, om zo dierenartsen en veehouders te ondersteunen. Het doel was om de bestrijding van deze parasitaire infectie, waar nodig, zoveel mogelijk via preventie te laten gebeuren en zo min mogelijk door behandeling. Er bestaat op meerdere bedrijven al resistentie van leverbot tegen triclabendazol. Hoe minder er wordt behandeld, hoe langzamer de uitbreiding van resistentie zal gaan. Niet op alle bedrijven is goede preventie haalbaar. Het doel van dit project was om juist die bedrijven waar het wel haalbaar is, hierbij te ondersteunen.
Leverbotprognose
Er is veel bekend over leverbot. In het verleden werd jaarlijks een leverbotprognose opgesteld, op basis van onder andere meteorologische gegeven en slakkentellingen. Toch bleef in de praktijk de aanpak op bedrijfsniveau in laagrisicojaren vaak hetzelfde als in hoogrisicojaren. We wilden weten waar dat door kwam en hoe we veehouders konden ondersteunen hier verandering in aan te brengen. Het is ten slotte zonde om maatregelen te nemen als deze niet nodig zijn (denk aan onnodig behandelen van dieren), maar ook om maatregelen achterwege te laten als ze wel nodig zijn (denk aan vroegtijdig stoppen met weiden op bepaalde risicovolle percelen in specifieke jaren). Nadat we eerst uitgebreid literatuuronderzoek deden om erachter te komen hoe men dit in andere landen aanpakte, is samen
met zestien dierenartsen uit bekende leverbotgebieden gezocht naar aanknopingspunten om de aanpak structureler te kunnen benaderen. Deze dierenartsen dachten mee in het praktisch toepasbaar maken van adviezen en volgden een trainingsmodule van vier dagen. Dit gaf veel inzichten over de verschillende mogelijkheden van aanpak van een leverbotprobleem op een bedrijf. Immers, er zijn vele factoren die maken dat de beste aanpak voor het ene bedrijf net iets anders is dan voor een ander bedrijf, zelfs al ligt dit in dezelfde regio. Maatwerk dus, dat op bedrijfsniveau praktisch uitgevoerd moet kunnen worden.
Praktisch stappenplan ontwikkeld
We zijn uiteindelijk gekomen tot een praktisch stappenplan, waarbij wordt gestart met een uitslag van tankmelkonderzoek naar leverbot. Worden hier geen antistoffen in aangetoond, dan kunnen mogelijk wel één of enkele positieve dieren aanwezig zijn, maar spelen er op bedrijfsniveau geen problemen met een leverbotbesmetting. Zijn er wel antistoffen aangetoond in de tankmelk, dan volgen afhankelijk van de bedrijfsvoering adviezen voor aanvullend onderzoek om erachter te komen in welke diergroep de besmetting optreedt. Op sommige bedrijven is dit bijvoorbeeld alleen bij het jongvee omdat deze bijvoorbeeld geweid worden op nattere percelen, op andere bedrijven treedt de besmetting in alle diercategorieën op. Logischerwijs is in deze verschillende gevallen de aanpak ook anders.
Dit stappenplan is onderdeel geworden van een uitgebreide leidraad, waarin het stappenplan wordt uitgelegd en ook de cyclus van de leverbot nogmaals wordt besproken, als ook preventieve maatregelen en het interpreteren van verschillende diagnostische mogelijkheden. Want wanneer doe je bloedonderzoek, wanneer liever tankmelkonderzoek en wanneer is mestonderzoek zinvol? En als je dit onderzoek hebt uitgevoerd, wat kun je vervolgens met die uitslag?
Leverbot: hoe verder?
Er zullen bedrijven zijn die met alle percelen in hoogrisicogebied liggen voor leverbot, waardoor preventieve maatregelen slechts heel beperkt zin zullen hebben zolang er weidegang wordt toegepast. In veel gevallen zijn er wel mogelijkheden om de kans op besmetting te verkleinen. Op sommige bedrijven blijkt een eenmalige behandeling van het jongvee een sleutelrol te kunnen spelen. Op andere bedrijven is het juist heel belangrijk om goed in te kunnen schatten in welke weides de leverbotslak zich het beste kan handhaven. In principe kan het vee het hele jaarrond besmet raken. Echter, de cyclus via de leverbotslak zorgt ervoor dat de kans op besmetting van het vee met leverbot vanaf eind augustus meestal het grootst is. Tijdig opstallen (of in ieder geval niet meer weiden op hoogrisicopercelen) kan daarmee de kans op besmetting in veel gevallen aanzienlijk verkleinen. Het is afhankelijk van het bedrijf en de bedrijfsvoering of dit een haalbare keuze is.
Voor een goede behandelbeslissing per diergroep is diagnostiek nodig. Als u vervolgens ook nog laat controleren in hoeverre de ingezette behandeling werkzaam is, wordt mogelijke resistentie tijdig gesignaleerd.
BIJ VRAGEN OVER LEVERBOT EN MEER INFORMATIE OVER DE LEIDRAAD KIJK OP WWW.LEVERBOT.NL OF NEEM CONTACT OP MET UW DIERENARTS
Dierenarts Mark van der Heijden (ULP Harmelen) nam deel aan het project. “Onze praktijk deed met nog zestien andere praktijken mee. In twee jaar waren er vier bijeenkomsten van het project: preventie leverbotinfecties. Het doel was om praktische handvatten te ontwikkelen om leverbotinfecties zoveel mogelijk te voorkomen en de inzet van leverbotmiddelen tot een verantwoord minimum te beperken, zonder dat de diergezondheid daarbij in het geding komt. De eerste bijeenkomst stond in het teken van theoretische achtergronden en het zelf in het veld zoeken naar de leverbotslak, onder leiding van deskundigen. In de regen, gewapend met een zeefje zochten we de slak. Het was een goede demonstratie van de werkwijze, zo weet je hoe slakken te zoeken en deze vervolgens te determineren. De vervolgbijeenkomsten waren ingestoken op de praktijk. Aan de hand van instructies bracht elke deelnemer op een eigen bedrijf de leverbotsituatie in kaart. Dit varieerde van het karteren van de percelen tot het uitvoeren van diagnostische onderzoeken. Het was een goede afwisseling van de theoretische kennis en de praktische ervaringen van de deelnemers, met de nodige discussies. Het was leuk om met andere practici de aanpak van leverbot te bespreken en alle details rondom deze parasiet nog een keer langs te lopen, om zo te helpen een praktische richtlijn op te stellen. Wel blijft het zoeken naar de leverbotslak een grote uitdaging!”
“Op de knieën op zoek naar de juiste slak”
GD-relatiebeheerder Walter Schouten zoekt al meer dan 25 jaar naar leverbotslakken op bedrijfspercelen en deelde zijn kennis met de deelnemers van de pilot. “De leverbotprognose is dan wel gestopt, toch blijft het zoeken naar de leverbotslak belangrijk. Er moet aandacht voor blijven, want leverbot kan problemen opleveren bij bedrijven. Juist nu we weer een vochtige zomer hebben gehad. De leverbotslak is slechts 2 tot 5 millimeter groot en heeft een huisje met stippels. Om deze slak te vinden, moet je op je knieën in de greppel gaan liggen. Dat het zo arbeidsintensief en ingewikkeld is om ze te vinden, dat hadden de deelnemers aan de pilot vooraf niet door. Ik kreeg veel reacties. Als ik bij dierenartspraktijken kom, laten ze me de vangst soms zien. Dat zijn niet altijd de juiste slakjes, want het blijft een kunst op zich om die ertussenuit te vissen. Het is mooi om te zien dat de kennis wordt toegepast. Mocht u willen weten of er leverbot is op uw percelen, overleg dan met uw dierenarts hoe u hierachter kunt komen. Het kost wel tijd om het echt goed in kaart te brengen, maar het is wel belangrijk dat we het blijven doen als het nodig is.”
