Breinpower 1

GGZ Friesland

Wachtkamermagazine

Patiënten dragen steentje bij op de zorgboerderij Kleurige bladeren & kruidenthee

Gespannen en genietende gezichten Jeugd ‘De Swing’ zet spetterende presentaties neer

herfst & winter perikelen

jaargang 1 » najaar 2009 » nummer 1

N eem gratis mee!

Inhoud Patiënten dragen steentje bij

10

op de zorgboerderij Kleurige bladeren & kruidenthee Online hulplijn Gespannen en genietende gezichten

6 18 30

En verder Nieuws 3 Het leven van Geert Koopman 12 De oude doosch 14 Kinderpagina 16 Terug naar mijn eerste liefde 20 De woonzorgmakelaar 22 Uit het leven gegrepen 24 Kwaliteit meten 26 Even voorstellen 29

Colofon Breinpower, wachtkamermagazine van GGZ Friesland, najaar 2009,

jaargang 1, nummer 1 Redactieadres Afdeling Communicatie GGZ Friesland, Postbus 932, 8901 BS Leeuwarden, telefoon 058-284 87 15, e-mail: pr@ggzfriesland.nl Redactie Marco Boonstra Eindredactie Louwra Weisfelt Vormgeving Groot Haar + Orth, Leeuwarden Fotografie Fotobureau Hoge Noorden Drukwerk Telenga, Franeker Oplage 5000 exemplaren

Nieuws

Column

Een beetje Breinpower voor iedereen!

Dokkumse ouderen reactiveren straks vlakbij huis Twee keer in de week gingen ze met de taxi op en neer. Ouderen uit Dokkum en omgeving met angst- of stemmingsstoornissen die in Leeuwarden therapieën volgden. Dit brengt echter problemen met zich mee als taxiritten niet vergoed worden of patiënten de reistijd te lang vinden. Met een ouderenpoli in ‘De Woudvaart’ kunnen Dokkumse ouderen dit najaar dichtbij huis terecht.

Met een mooie nazomer zoals we die nu beleven gaat de zomer haast ongemerkt over in de herfst. Terwijl je nog geniet van de laatste behaaglijke zonnestralen dient de rijk geschakeerde kleurenpracht van de herfst zich al aan. Deze nazomerwarmte zorgt voor net dat

In Dokkum zal op iedere vrijdag structureel poliklinisch spreekuur gehouden worden. Hier zijn we inmiddels al mee begonnen op vrijdag. De dienstdoende psychiater is Mendel Hamoen. Ook andere medewerkers, waaronder een psychologe, specialist ouderenzorg en sociaal psychiatrisch verpleegkundigen gaan in de nabije toekomst in de Woudvaart patiënten ontvangen en waar nodig thuis bezoeken. Op termijn zal het aanbod in Dokkum nog worden uitgebreid met bijvoorbeeld extra dagen of extra therapieën. Maar dat is sterk afhankelijk van waar vraag naar is.

extra beetje energie tijdens drukke dagen waardoor je de dingen met een glimlach op je gezicht doet. Een beetje Breinpower dus. Eigenlijk kan iedereen wel wat Breinpower gebruiken.

Vanuit deze gedachte is GGZ Friesland gestart met het wachtkamermagazine Breinpower, waar u nu de eerste editie van aan het lezen bent. In deze Breinpower staan daarom niet alleen tips om vrolijk de herfst in te gaan, maar ook vindt u in Breinpower artikelen waarin mensen met een psychische stoornis hun ervaringen delen met anderen, informatieve artikelen over de variatie en nieuwste ontwikkelingen in het brede zorgaanbod van GGZ Friesland en uiteraard terugkerende vaste items, zoals films en boekentips, de kinderpagina met moppen en een leuke kleurplaat met prijsvraag.

Breinpower is dus bedoeld als lees-

en vermaakmagazine voor iedereen met interesse in het menselijke brein, geestelijke gezondheid en GGZ Friesland. Daarnaast vindt GGZ Friesland het belangrijk om met patiënten, familie en geïnteresseerden in gesprek te gaan en willen we graag weten wat er leeft. Breinpower is een magazine dat u mee mag nemen, zodat u ook thuis uw voordeel kunt doen met een beetje Breinpower!

Louwra Weisfelt Hoofdredacteur

Wilt u iets kwijt? Laat het ons weten! pr@ggzfriesland of 058 2848715

Familie- en patiëntenbijeenkomsten In september zijn door GGZ Friesland patiënten- en familiebijeenkomsten georganiseerd. Tijdens deze bijeenkomsten zijn de aanwezigen geïnformeerd over de veranderingen binnen de organisatie, zoals de nieuwe structuur van ons zorgaanbod, maar ook over de

veranderingen van werkplekken van medewerkers en de redenen voor de bezuinigingen. Patiënten en familie en andere betrokkenen konden na afloop hun vragen stellen.

In het voorjaar van 2010 wordt weer een nieuwe reeks bijeenkomsten gepland.

3

Jaarlijks zomerfeest op terrein

‘Groot Lankum Franeker’

4

Het plein bij ‘De Tille’ op Groot Lankum in Franeker was op een middag begin september omgetoverd tot een feestterrein. Patiënten, familieleden, medewerkers en andere geïnteresseerden kwamen bijeen voor een gezellige middag met als thema Muziek. Onder andere een trekzakkenorkest en Wiebe van Dijk speelden en zongen, terwijl het publiek genoot van de muziek en praatte onder de in het midden van het plein opgezette witte partytenten.

Naast muziek konden bezoekers genieten van een hondenshow, het warm orkest en zangkoor Leedvermaak. Allen op vrijwillige basis. Ook was er een braderie,

waar onder andere houten meubels en vaasjes te koop waren en bezoekers konden een karikatuur van zichzelf laten maken of rijden in een ponykar. De opening is verzorgd door Hans Kedzierski, voorzitter van de Raad van Bestuur.

De sfeer zat er goed in op het terrein van Groot Lankum.

Tijdens de hondenshow door Dogdance KC Friesland applaudisseerde het publiek luid en overal op het terrein liepen mensen met patat, snacks en drinken. Patiënte mevrouw A. Tempel wist het duidelijk te verwoorden: ‘Ik vind het in één woord geweldig. Ik hou van blues, country maar ook van Nederlandstalig en heb een DVD van Wiebe van Dijk. Ik vind het dus prachtig dat hij er is!’

Kinderen slikken meer medicijnen Het medicijngebruik bij kinderen is de afgelopen tien jaar enorm toegenomen. Vooral pillen tegen psychische klachten zijn vaker voorgeschreven.

Het aantal recepten voor antipsychotica is zelfs verdrievoudigd naar 131.000 in het jaar 2008. Maar ook het gebruik van ritalin dat kinderen met ADHD krijgen, neemt toe sinds het eind van de twintigste eeuw. De reden voor deze forse stijging komt door een verbeterde diagnostiek en doordat ouders meer behoefte hebben aan het verlichten van de klachten van hun zoon of dochter. Sommige kinderartsen zijn kritisch over het grote medicijngebruik, omdat ze menen dat er soms te weinig onderzoek is gedaan naar bijwerkingen bij kinderen. In de regel worden bijwerkingen alleen bij volwassenen onderzocht.

Hans Kedzierski Hans Kedzierski, voorzitter van de Raad van Bestuur weet graag wat er speelt binnen de organisatie. Hij gaat daarom regelmatig langs bij verschillende afdelingen. Maandag 31 augustus bezocht hij de werf Oldegalileën in Leeuwarden. Hij hees zich in overall en voer samen met patiënten mee op een praam.

Nieuws Schizofrenen hebben geen ‘gespleten geest’ Maastrichtse onderzoekers hebben zich ingespannen om een aantal mythes rond schizofrenie de wereld uit te helpen. Ten eerste is het onzin dat mensen met schizofrenie twee persoonlijkheden of een gespleten geest hebben, zoals veel mensen denken. Eigenlijk is schizofrenie helemaal geen duidelijk omlijnd ziektebeeld, maar wordt de diagnose gesteld als een patiënt een combinatie van een aantal symptomen heeft. Veel mensen denken dat schizofrenie altijd een hele slechte prognose heeft, maar volgens de Maastrichtse onderzoekers treedt bij eenderde van de patiënten vaak verbetering op. Ook gezonde mensen horen wel eens stemmen, vertellen de wetenschappers. Hier hebben niet alleen schizofrenen last van. Neiging tot gekte is dus menselijk.

lezen

luisteren

loeren

‘ Op een blauwe dag geboren’ In deze autobiografie beschrijft een man met het syndroom van Asperger, een vorm van autisme, zijn leven. Hij legt uit wat er in zijn hoofd gebeurt tijdens zijn duizelingwekkende geheugenprestaties. Woorden, namen en getallen ziet hij als kleuren en vormen in zijn hoofd.

Hij rekent snel, kent priemgetallen uit zijn hoofd en leert razendsnel diverse talen. Ook vertelt hij over zijn tics en obsessies, zijn frustraties over verandering en zijn gebrek aan invoelings­ vermogen. Hij kan enige afstand nemen van zijn autisme en dat maakt zijn boek boeiend om te lezen.

‘ Anouk - For Bitter or Worse’ Midden september heeft Nederlands bekendste rockdiva een nieuw album gelanceerd met de titel ‘For Bitter or Worse’. De cover laat een ernstig beschadigde Anouk zien.

In plaats van een mooi gepolijst plaatje. Naar eigen zeggen laat ze met het album een moeilijke periode met veel tegenslagen achter zich. Met nummers als ‘Faith in my moon’ en ‘8 years’ verwoordt ze de afgelopen jaren en de toekomst.

‘ Secret Window’ In deze psychologische thriller leeft de schrijver Rainey in een huisje in de bossen een somber bestaan. Hij betrapte zijn vrouw met een ander en is sindsdien een teruggetrokken eenzaam persoon. Op een dag staat een man John Shooter voor zijn deur, die beweert dat de schrijver plagiaat pleegt. Het verhaal krijgt een grimmige wending als deze John Shooter de hond van Rainey doodmaakt. Rainey denkt dat Shooter is ingehuurd door zijn ex-vrouw, zodat hij de echtscheidingspapieren gaat tekenen. Als een kennis vermoord wordt, krijgt Rainey helemaal de kriebels.

Wie is er verantwoordelijk voor alle moorden?

Luisterwaardig!

De overheid maakt het mensen met smetvrees moeilijk

De berichten rond de griep­ pandemie maken mensen met smetvrees bang. Ze durven de straat haast niet meer op, omdat ze bang zijn in aanraking te komen met het griepvirus.

Daarbij drukt de voortdurende aandacht voor hygiëne een stempel op het leven van deze mensen. Deze noodkreet komt van de Europese stichting voor Angst en Depressie. Ze nemen het de overheid kwalijk dat ze met de communicatie over de grieppandemie een verkeerd signaal afgeven.

5

6

PatiĂŤnten dragen steentje bij op de zorgboerderij

7

De bessen- en fruitoogst is in volle gang, groepjes scholieren arriveren vroeg voor het pluk-, sorteer- en inpakwerk. Voor het volgende oogstseizoen wordt volop gezaaid en gestekt.

De dieren staan met jongen in

8

de weiden en krijgen te eten.

De hanen kraaien en in het winkeltje worden de schappen bijgevuld met producten van de boerderij. Het terras is opgemaakt voor een dagje gasten die verwacht worden bij de theeschenkerij. Snel krijgen alle planten nog water voor weer een warme, zomerse dag.

Aan de Bosweg te Sumar ligt de zorgboerderij It Griene Nêst sinds vijf jaar prachtig ‘grien’ te zijn in de stralende zon. Een diversiteit aan dieren, planten, bomen en activiteiten.

Vanaf het begin opgebouwd, en nu een en al bloeiende bedrijvigheid. In de afgelopen 5 jaar zijn de tuinen en boomgaarden aangelegd, loodsen bijgebouwd, stallen en werkplaatsen ingericht en het materiaal onderhouden.

Alles gebeurt zo veel mogelijk zelf. Met en door de patiënten van GGZ Friesland. Elk met hun eigen specifieke taken, ondersteund door de (zelfstandige) ondernemers, (biologische) kwekers, werkbegeleiders en vrijwilligers van It Griene Nêst.

Eigen tempo Een ieder werkt naar eigen tempo en kunnen.

De taken zijn veelal strak verdeeld, wat kansen geeft voor de deelnemers om zo zelfstandig mogelijk te werken en zich te ontplooien. Vol zelfvertrouwen voeren ze de dieren, rijden rond op hun tractors en maaimachines, repareren het gaas, stekken plantjes en plukken aardbeien. Lekker met hun IPod

op, of hier en daar een praatje makend met mensen die voorbij komen. De werktijden zijn aangepast op de deelnemers. Er wordt in dagdelen gewerkt, sommigen komen alleen ’s morgens, enkele anderen de middagen.

Kortom, wat voor de deelnemer het beste past.

Volgens Bouwe van der Meulen, werk­­ begeleider vanaf het eerste uur, is dat prima, omdat hij weet dat het werk wel door gaat. Dit is net dat beetje extra vertrouwen wat de deelnemers van hem krijgen. In de wintermaanden is minder werk te doen en verplaatst het werk zich naar de schuren. De dieren staan dan op stal en krijgen daar hun verzorging. Daarnaast wordt de ingevroren fruitvoorraad verwerkt tot sappen en wijn. De machines worden nagekeken en onderhouden. Soms is er tijd voor extra klussen, zoals afgelopen winter, toen in opdracht van een kweker een hele toiletunit aangelegd en opgebouwd is. Deze toiletunit wordt inmiddels volop gebruikt door de scholieren die staan te plukken en de bezoekers van It Griene Nêst.

Doorstromen Twee (voormalig) deelnemers van de zorgboerderij zijn inmiddels ingestroomd bij de kwekers. Zonder nog veel directe inmenging van de werkbegeleiders van GGZ Friesland werken zij nu zelfstandig bij de kwekers. It Griene Nêst als zorg- werk- en leerplek, met mooi resultaat! Iets waar Bouwe van der Meulen erg trots op is. Op deze manier hoopt hij nog meer deelnemers af te kunnen leveren in de toekomst. Bouwe vertelt hoe hij in de loop der jaren regelmatig deelnemers heeft zien komen en gaan: ‘Veelal voor een herstelperiode.

Sommigen kwamen voor een korte periode, sommigen een langere periode, en allemaal gingen ze beter weg dan ze kwamen.’

Het geheim? Wellicht de combinatie van hard werken in de buitenlucht, resultaat zien van je inspanning, de zelfstandigheid of de sfeer op It Griene Nêst? Wie zal het zeggen. Het zal er zeker toe bijdragen. Of zoals een deelneemster vertelde: ‘Hier kan ik mezelf zijn, met mijn ziekte, met mijn minder goede dagen maar met het vertrouwen dat ik hier eindelijk op een goede werkplek zit’.

‘ Sommigen kwamen voor een korte periode, sommigen een langere periode, en allemaal gingen ze beter weg dan ze kwamen’ It Griene Nêst is naast een boederij ook een kennis- en informatiecentrum voor zeldzame Friese planten-, dieren- en fruitrassen. Bovendien zijn demonstratietuinen voor zeldzame Friese plantenrassen en voor biologisch tuinieren aangelegd om een breed publiek voor te lichten. Dat publiek komt van heinde en verre, zowel hobbyisten als professionals. Net als de houtwallen, die van cultuurhistorisch belang zijn, wordt alles goed onderhouden door de deelnemers. De bermen zijn netjes gemaaid, het onkruid gewied, de bomen en struiken gesnoeid, een mooi plaatje.

Wisselwerking De inzet van de deelnemers bij het in stand houden van zeldzame Friese planten-, dieren- en fruitrassen

is van onschatbare waarde. Daarbij biedt het voor de patiënten weer werkgelegenheid. Een mooi systeem van wisselwerking, want zo kunnen zonder grote investeringen nieuwe projecten opgestart worden die later toegevoegd worden aan het bestaande assortiment.

De bouw van de toiletunits is hiervan een mooi voorbeeld. De kwekers komen hier zelf niet aan toe, maar het wordt zeer gewaardeerd dat de toiletten er zijn. Een ander voorbeeld: deelnemers repareren regelmatig de netten in de kweektuinen. Een tijdrovende klus voor de kwekers, maar door kapotte netten krijgen vogels vrij baan om de rijpe bessen voor de pluk weg te snoepen. Dankzij de patiënten kunnen vogels de oogst niet verstoren, waardoor de kweker weer meer bessen op de veiling in kan brengen.

Stichting It Griene Nêst heeft regelmatig open dagen, gekoppeld aan een thema. Kijk voor meer informatie op www.grienenest.nl. Ook is er nog plek voor deelnemers. It Griene Nêst is goed bereikbaar per openbaar vervoer.

Contactgegevens It Griene Nêst: 0511 - 52 21 24.

9

Kleurige bladeren & kruidenthee Vadertje tijd is onverbeterlijk: de herfst komt er weer aan. Binnenkort sleept u, gezicht op standje onweer, uw pas stukgewaaide paraplu achter u aan door grijze, troosteloze straten. ’s Ochtends als u wakker wordt, is het nog donker en als u van huis gaat heeft u het zonnetje nog niet gezien. Naast de temperatuur, zakt ook het humeur van de meeste Nederlanders met flink wat graden. Daarom volgt hier een aantal tips om de herfst en winter door te komen.

Vijf 10 tips om de herfst en winter te trotseren

TIP Warme kruidenthee in bed

TIP Herfstpicknick

TIP Kleuren spotten in het bos

TIP Goed voor lichaam en geest

Bent u een dagje vrij of heeft u lekker weekend en regent het buiten pijpenstelen, verwen uzelf dan een keer met een lange ochtend in bed. U hoeft alleen maar even naar beneden te sloffen en de waterkoker aan te zetten.

Vervolgens een paar keer met een zakje kruidenthee door de pot en snel terug naar boven. Lekker blijven liggen tot een uur of elf, terwijl de wind langs de gevels raast.

Al lijkt het altijd slecht weer in de herfst. Dat is natuurlijk niet zo. Maak van de zonnige dagen gebruik door meteen op de fiets of lopend het dichtstbijzijnde bos op te zoeken. Fluitende vogels en eekhoorns ziet u misschien minder, maar de kleuren van de boomtoppen zijn overweldigend.

Neem eventueel een fotocamera mee om de mooiste bladermassa’s te vereeuwigen en thuis als bureaublad in te stellen op uw computer. En vergeet de good-old herfsttafel niet. Neem eens wat bladeren, kastanjes en beukennootjes mee en creëer de herfst in huis.

Doe eens iets wat juist niet in de herfst past.

Pak uw picknickmand of –tas in en besluit om uzelf en eventueel anderen te verwennen met een echte herfstpicknick. Puddingbroodjes, krentenbollen en fruit mogen niet ontbreken, aangevuld met herfstvoedsel, zoals kaneel­ stokken en warme koekjes. Als het blijft regenen, leg uw roodgeruite picknickkleedje dan gewoon midden in de woonkamer of op zolder.

Natuurlijk lokt het weer in de herfst niet meteen om te sporten. Niemand zit te wachten op striemende regen in het gezicht of van die rode jeukende handen van de kou. Maar denk ook eens aan de voordelen. Het is bewezen dat het lichaam stofjes vrijmaakt waar u gelukkiger van wordt na hardlopen of andere sporten. Als u daarna thuis komt en onder een heerlijke warme douche stapt, bent u waarschijnlijk ontzettend trots. Als u vervolgens met een boek of tijdschrift op de bank stapt, zult u zich helemaal heerlijk voelen: bewegen is goed voor lichaam en geest!

TIP Begin een nieuwe hobby

Iedereen verzucht wel eens: ‘Dat heb ik altijd al eens willen doen’. Bijna altijd blijft het hier dan bij en schaft u geen nieuwe gitaar aan, begint u geen muntenverzameling en maakt u geen start met de vogelcursus of cursus fotografie. De herfst is hét seizoen om daar eens verandering in te brengen. U zit meer binnen dan in de lente en zomer en heeft daardoor meer tijd om die nieuwe hobby een keer echt van de grond te krijgen. Dus mensen: begin met filmen, koken of creatief met kurk. Dat maakt de herfst een stuk leuker en stimuleert uw geest.

Naast deze vijf tips zijn er nog tientallen te bedenken. Dus spreken de tips hierboven u niet aan, wees dan creatief en bedenk zelf hoe u de herfst op zou kunnen fleuren.

11

Het leven van Geert Koopman 12 Hulp nodig!

Om het recycleproject van de grond te krijgen heeft Geert hulp nodig.

Naast deelnemers die mee willen doen aan dit werkproject, heeft hij ook financiën en een auto met trekhaak nodig. Ook is hij op zoek naar een ruimte waar gesorteerd kan worden. Een ruimte zo groot als een scheepscontainer is al groot genoeg. Verder zijn lege containers, bakken en manden van harte welkom!

Wil je je aanmelden of ben je benieuwd naar Geert's plannen dan kun je hem mailen via recyclethis@hotmail.com

‘Hweerbarstig et ijzer van de natuur, vindt zijn meester in hamer en vuur

’

Op een idyllisch plekje in het Friese plaatsje Hemrik woont Geert Koopman, 27 jaar en smid van beroep. In de schuur naast zijn huis maken we kennis met het knetterende vuur, de geur van gloeiende kolen en de klank van zijn hamer op het aambeeld. Geert is bezig met een smeedijzeren ontwerp voor een trouwerij van één van zijn vrienden. ‘Ik moet ook nog iets voor zijn vrijgezellenfeest maken’, grapt hij.

Geert zit vol ideeën om een eigen werkproject te starten en wil daar graag over vertellen. Zijn smeedschort gaat dan ook snel af en op een grasveld naast zijn huis begint hij, gezeten tussen de eenden en een paar stokoude geiten, te vertellen: ‘Ik was begin 20 toen ik in contact kwam met GGZ Friesland.

Na een stressvolle periode met veel prikkels ging het niet meer. Op mijn toenmalige werkplek kreeg ik een psychose.

Veel weet ik er niet meer van, maar wat ik nog wel weet, is dat ik goed van de wereld was. Mijn zinnen hadden geen opbouw meer en alles ging langs me heen. Ik was er van overtuigd dat een andere werknemer werd afgeluisterd en dit beangstigde me. Mijn ouders en zus hebben me die dag opgehaald en naar de huisarts gebracht. Daarna kwam ik vrij snel bij GGZ Friesland terecht.'

Steun Door middel van medicatie, therapieën en het activiteitencentrum ging het langzaam steeds beter met Geert. ‘Ook mijn ouders en de rest van de familie hebben me enorm gesteund. Ik ben ze hier heel dankbaar voor. In de jaren die volgden heb ik veel geleerd. Zo heb ik een tijdje gewerkt in het centrum voor arbeidsrehabilitatie in Leeuwarden en in de autowerkplaats De Triomf in Heerenveen.'

Zijn liefde voor het smeden is geboren door de verhalen

van zijn beppe. Zijn pake was ook smid en beppe had hier prachtige verhalen over. Geert vertelt met stralende ogen.

‘Al smedend wordt men smid, daarom heb ik ook verschillende banen in deze richting gehad. Ik was smid, maar ook samensteller en stelde koppelingen van metaalconstructies samen voor loodsen en gebouwen. De laatste baan was echt geweldig! Ik kreeg veel verantwoordelijkheid en wanneer het me lukte om een metaalconstructie perfect in elkaar te krijgen, gaf me dat een enorme kick.’

Up's en downs Om dit moment heeft Geert geen baan. ‘Het leven bestaat uit up's en downs. Reïntegratie-instellingen werken niet allemaal even soepel mee en er komt ook nog eens veel papierwerk bij kijken. Daarbij is het op dit moment tijdens de financiële crisis sowieso erg lastig om een baan te krijgen.' Toch laat Geert zich hierdoor niet uit het veld slaan. Hij heeft een plan geschreven om een eigen werkproject te starten.

‘De inspiratie heb ik opgedaan tijdens een backpack-vakantie in Portugal. Ik wil een recycleproject starten waarbij een groep mensen voor dagbesteding de natuur in gaat om afval te zoeken. Overal waar je in Nederland in de natuur komt, drijft of ligt wel afval. Dit afval gaan we verzamelen, waarna het wordt gesorteerd. Afval met waarde, zoals ijzer, wordt samengepakt en ingeleverd bij bedrijven of de gemeente.

Zo helpen we het milieu en mensen die het wat moeilijker hebben aan een prachtige dagbesteding. Als het project in Friesland eenmaal goed loopt, wil ik de grens over en terug naar Portugal om dit recycleproject daar op te starten. Dat is echt mijn droom en ik zal er alles aan doen om dit waar te gaan maken!’

13

De oude doosch

Herinneringen aan veertig jaar trouwe dienst 14

‘De tachtig patiënten sliepen in grote zalen, die met elkaar in verbinding stonden. Alle bedden stonden op een rijtje langs de muren. Ik zat als nachtverpleeg­ kundige met een klein lampje in de hoek van een zaal. Ik lette op de patiënten die soms droomden of halucineerden en allerlei geluiden maakten. Soms zat ik verstijfd op mijn stoel als iemand ineens naast of achter me stond’

Groot Lankum in de jaren zestig

De herinneringen van Martin Sjoers, die meer dan 40 jaar bij GGZ Friesland werkte, volgen elkaar snel op. Een beetje achterover leunend op een houten eetkamerstoel in zijn arbeiderswoning in Franeker vertelt hij het ene na het andere verhaal. Het is alsof hij weer even terug is in het gebouw van Groot Lankum van de jaren zestig, zo gedetailleerd vertelt hij.

Sjoers begon 15 oktober 1963 bij de GGZ in Franeker. De toenmalige dokter waar hij mee samenwerkte, was erg vooruitstrevend. Hij wilde patiënten niet vastbinden en de regels voor de separeer waren streng. ‘Ik heb eerst nog anderhalf jaar in Amersfoort gewerkt.

Daar werden patiënten onder spanzeilen vastgebonden en voor langere tijd in de separeer opgesloten. In Franeker gebeurde dit niet’, zegt Sjoers.

Toch zijn de verschillen tussen toen en nu groot. Sjoers zegt hierover: ‘Patiënten droegen in die tijd een manchesterpak, een

soort overall van ribstof. ’s Avonds gingen de kleren in een grote zak en werden opgeslagen in de badkamer. Anders zou door een achtergebleven pijp in een broekzak brand kunnen ontstaan.’

‘Maar ook overdag ging het er heel anders aan toe. De patiënten zaten overdag aan houten tafels op rode stoelen. Zestien patiënten zaten in een zaal en de zalen stonden met elkaar in verbinding. De verpleegkundige was een soort van oppasser. Hij moest zorgen dat de patiënten geen gekke dingen deden. Dat ze bijvoorbeeld geen suïcide pleegden. Aan de tafels deden we spelletjes met de patiënten en kletsten we.’

De werkvloer van toen

Als Sjoers later in zijn helderblauwe auto over het terrein van Groot Lankum rijdt om de gebouwen te laten zien, blijkt dat de situatie voor de verpleging ook heel anders was: ‘De meeste medewerkers zaten intern.

De directie waakte als een soort regent over het personeel. ’s Avonds als de dienst erop zat, gingen de mannen naar de rechterkant van het gebouw en de vrouwen links. Soms probeerden we bij elkaar te komen. Dan gingen we stiekem via de dakgoot terug.’

‘Op zware afdelingen wordt nu vaak geprobeerd om één op één te begeleiden.

Dat is ook wel nodig. Maar vroeger waren we met drie verpleegkundigen om een groep van dertig mensen in de gaten te houden. We hadden ook niet zoals nu een personeelsruimte waar we ons terug konden trekken, maar waren constant onder de mensen.’

Mannelijke en vrouwelijke patiënten leefden strikt gescheiden van elkaar. ‘Pas in de jaren negentig ontstonden gemengde groepen.

Er was een aantal ‘moeilijke’ vrouwen, die in de vrouwengroep niet te handhaven waren.

We hebben toen getest hoe het ging als ze in

‘ Pas in de jaren negentig ontstonden gemengde groepen’ een mannengroep zaten. De familie keek met argusogen toe. Maar uiteindelijk is nu wel duidelijk dat mannen en vrouwen een positieve invloed op elkaar hebben’, vertelt Sjoers.

Eén ding blijft hetzelfde. Ritme en bezigheid zijn voor patiënten erg belangrijk. Sjoers heeft zijn hele carriére zijn best gedaan het de patiënten naar de zin te maken. ‘Ik heb met ze gesport, ben met ze meegeweest naar de kerk, naar het werk en heb in de therapieruimten puzzels met ze ingepakt, metaal gelast en manden met ze gevlochten’.

Als maanmannetje hulp verlenen

Naast alle herinneringen aan de omgang met patiënten, waardoor Sjoers echt goed met mensen leerde omgaan, is er één verhaal dat

hem erg is bijgebleven. ‘Het moet in 1985 of 1986 geweest zijn dat we een AIDS-patiënt met psychoses binnenkregen. AIDS was nog niet zo lang in het nieuws en niemand wilde de man helpen. Iedereen zag apen en beren.

De directie schoof hem ook tussen afdelingen heen en weer.’

‘Uiteindelijk hebben we een separeerkamer klaargemaakt en hebben wij hem opgenomen. De verpleging hielp hem in grote pakken, want hij spuwde naar ons.

De mensen die hem hielpen, waren net maanmannetjes. Als ze uit de ruimte gingen desinfecteerden ze hun handen en er lagen van die grote desinfecteerbakken voor de kamer.

Later heeft hij nog een tijd zelfstandig in Franeker gewoond en is op een gegeven moment naar Drenthe vertrokken’, vertelt Sjoers, zichtbaar blij dat het met deze patiënt is goedgekomen.

15

Win die prachtige prijzen!

Misschien vond je tekenen en kleuren altijd al super. Maar het is natuurlijk helemaal cool als je er ook nog prijzen mee kan winnen! Pak daarom snel je viltstiften, kleurpotloden, potjes met glitters of verf en probeer de mooiste kleurplaat te maken die je ooit gemaakt hebt!

Twee slangen komen elkaar tegen in het moeras. De ene slang zegt tegen de andere: 'Ik hoop dat ik niet giftig ben.' Vraagt de andere: 'Waarom?' Zegt die ene weer: 'Omdat ik net in mijn tong heb gebeten!'

Als je de kleurplaat af hebt kun je deze opsturen naar: GGZ Friesland Tt.a.v. afdeling Communicatie o.v.v. kleurplaatwedstrijd Postbus 932 8901 BS Leeuwarden. pr@ggzfriesland.nl Langsbrengen op Sixmastraat 2 mag natuurlijk ook!

Dit kun je winnen: T/m 4 jaar: 1e prijs: Lego Duplo Circus 2e prijs: Grote knuffel 3e prijs: Verrassing!

5 t/m 8 jaar: 1e prijs: 2 kaartjes Aquazoo Leeuwarden 2e prijs: Playmobil Paardenkoets 3e prijs: Verrassing!

Naam: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Telefoonnummer: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Adres: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Geboortedatum: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Postcode + woonplaats: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Jongen/meisje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

9 t/m 12 jaar: 1e prijs: 2 kaartjes ‘De Efteling’ 2e prijs: Skates 3e prijs: Verrassing!

Lisa gaat voor het eerst naar groep drie op de lagere school. Daar leer je lezen en schrijven. Het echte werk dus. Na de eerste dag op school komt papa ook thuis van het werk en vraagt aan Lisa wat ze al geleerd heeft. 'Nou', zegt Lisa, 'ik heb al leren schrijven.' 'En wat heb je dan geschreven?', vraagt papa. 'Dat weet ik nog niet, want ik leer morgen pas lezen.'

Juf: 'Jantje, je moet je gezicht beter wassen.

Ik kan zo zien wat je vanochtend gegeten hebt.' Jantje: 'Wat dan, juf?' Juf: 'Brood met chocoladepasta.' Jantje: 'Fout juf, dat was gisteren.'

17

Online hulplijn voor mentale fitheid en veerkracht 18

19 Fieke (35) zit met haar laptop op schoot diep weggezakt in de kussens van de bank.

Ze heeft een kop thee in haar linkerhand, terwijl haar rechterhand het ene moment het pijltje over het scherm van haar laptop laat bewegen en het andere moment haar hond aait. Ze gebruikt E-health, een internettoepassing waarmee mensen vanuit de eigen huiskamer aan hun mentale gezondheid kunnen werken.

In de toekomst komt er voor online hulpverlening bij GGZ Friesland steeds meer ruimte. Sinds kort gebruiken de patiënten nog geen online hulptoepassingen, maar dit gaat in de nabije toekomst zeker meer worden. ‘Er is een programma voor zelfhulp, waarmee mensen met lichte klachten zichzelf kunnen helpen. De behandelaar heeft hierbij een kleine rol. Daarnaast komt er een programma voor ernstigere problemen, waarbij de psycholoog of psychiater via internet contact houdt met de patiënt en ze op die manier begeleiding biedt’, vertelt Douwe Schuhmacher, lid van het projectteam E-health.

Betekenis voor de patiënt

Online hulpverlening biedt een handige oplossing voor mensen die graag binnen de veiligheid van hun huis, op een zelfgekozen tijdstip hulp krijgen. Daarnaast is de

zelfhulpfunctie erg laagdrempelig. Mensen praten online gemakkelijker over problemen dan wanneer ze direct contact met iemand hebben.

Als patiënten een bericht aan het typen zijn naar de behandelaar kunnen ze dit nog teruglezen.

Ook de hulpverlener kan in tekst de behandeling zo precies mogelijk formuleren.

‘De online hulp gaat het eerst gebruikt worden bij stemmings- en angststoornissen. Er wordt daarvoor samengewerkt met het bedrijf Interapy.

Dit bedrijf biedt wetenschappelijk onderbouwde online hulpprogramma’s aan: ‘Dit bedrijf begeleidt ons met hun protocollen en hun ervaren psychiaters, zodat we vanaf dag één kwaliteit kunnen bieden. De patiënten komen in eerste instantie bij een kleine groep hulpverleners van Interapy terecht en zij wijzen de patiënten het juiste programma toe’, zegt Schuhmacher.

Op dit moment hebben acht psychologen binnen

GGZ Friesland aangegeven met E-health te willen werken. Deze maand begint de opleiding waarmee ze klaargestoomd zullen worden om zelf met online hulpverlening aan de slag te gaan. ‘Halverwege volgend jaar hebben we een eigen team psychologen dat zelfstandig kan werken met E-health. Dan hebben we voor de doorverwijzing van patiënten onze eigen specialisten’, verduidelijkt Schuhmacher.

Mensen kunnen dus niet zomaar online zelf aan hun gezondheid gaan klussen. Ook voor E-health zal, net als bij een reguliere behandeling, een doorverwijzing nodig zijn. Huisartsen en de praktijkondersteuner huisartsen GGZ kunnen patiënten doorverwijzen en vervolgens wordt per individu bepaald of online hulpverlening binnen het behandelaanbod past.

Aanmelden kan via www.ggzfriesland.nl/psycholog

Terug naar mijn eerste liefde

Na acht jaar legt Rob Smeets zijn bestuursfunctie neer

20

‘Dit is een goed en logisch moment om mijn functie als lid van de Raad van Bestuur neer te leggen.' Op 1 oktober 2009 start de nieuwe organisatie. Hans Kedzierski, onder wie de organisatie er financieel al een stuk rooskleuriger voorstaat, zit inmiddels een half jaar in het zadel en daarmee is de continuïteit in het bestuur geborgd’, vertelt Rob Smeets vanachter zijn grote houten tafel in zijn werkkamer.

Nee

ik ga het zeker niet

‘Bovendien staat de organisatie aan de vooravond van het invoeren van nieuwe zorgprogramma’s, waarmee de patiënt op elke locatie dezelfde wetenschappelijk onderbouwde behandeling krijgt. Iets waar ik mij steeds sterk voor heb gemaakt als voorzitter van de landelijke Stuurgroep Multidisciplinaire Richtlijnontwikkeling in de GGZ. Dit is dus een natuurlijk moment waarop ik met een gerust hart een stap terug kan doen uit het bestuur.’

van de zorg in die functie mee kan blijven bewaken. Daarnaast blijf ik een aantal landelijke functies uitoefenen. Ik ben bijvoorbeeld lid van het regionaal tuchtcollege in Groningen en van het college Medisch Toezicht. Ik vind het belangrijk om het vertrouwen in de beroepsgroep via deze functie te garanderen.’

Wat heeft u tijdens acht jaar bestuur bij kunnen dragen?

‘Nee, ik ga het zeker niet rustiger aan doen. Ik blijf werkzaam bij GGZ Friesland, maar ga het accent van bestuur en beleid naar de directe patiëntenzorg verleggen waar het grootste deel van mijn tijd in zal gaan zitten. In feite ga ik daarmee terug naar mijn eerste liefde: psychiatrische zorg verlenen aan patiënten.‘

‘Naast het hoog in het vaandel hijsen en houden van het belang van de patiënt, heb ik mij heel concreet samen met de geneesheerdirecteur, Toon Rutgers, hard gemaakt voor een goede uitvoering van de Wet Bopz. Het is belangrijk dat deze wetgeving uiterst zorgvuldig wordt nagekomen omdat het om de afweging gaat of iemand tegen zijn wil mag worden opgenomen, opgesloten en/of behandeld.’

‘Maar ik blijf zeker druk met het vormgeven van beleid. Ten eerste word ik straks binnen de organisatie plaatsvervangend geneesheerdirecteur. Dit betekent dat ik de kwaliteit

‘Verder is het ontwikkelen en het behoud van de opleidingen binnen onze organisatie altijd een aandachtspunt geweest.

In samenwerking met het Rob Giel

Betekent dit dat u het nu rustiger aan gaat doen?

rustiger aan doen.

Ik ga terug naar mijn eerste liefde: Onderzoekscentrum, dat onderzoek doet naar de psychiatrie in Noord-Nederland en waarvan ik voorzitter ben, is een bloeiend en breed onderzoeksveld binnen GGZ Friesland ontwikkeld. Op landelijk gebied heb ik me als vice-voorzitter van het Centraal Orgaan Nascholing en Opleiding in de ggz ingezet om de beroepen in de geestelijke gezondheidszorg wettelijk erkend te krijgen. Zodat de basisberoepsgroepen helder omschreven zijn en elke beroepsgroep weet wat de rechten en plichten zijn.’

‘Daarbij ben ik gelukkig met de wijze waarop de nieuwe zorg nu tot stand wordt gebracht.

De ontwikkeling en het gebruik daarvan is van essentieel belang voor het voortbestaan van GGZ Friesland. Dit borgt de kwaliteit van de zorg en het zorgt ervoor dat zo doelmatig

mogelijk wordt gewerkt. Onze externe kwaliteitsbewaker, de Inspectie, en onze financier, De Friesland Zorgverzekeraar, hechten hier zeer aan en volgen de ontwikkelingen met argusogen.'

Wilt u verder nog iets kwijt?

‘Ik ben erg trots dat de afgelopen 8 jaar zoveel medewerkers binnen GGZ Friesland voor de inhoud gingen en echt wilden dat de zorg beter werd. We zijn er nog niet, omdat financiële tegenvallers het proces hebben vertraagd, maar verbeteringen komen er. Daarbij vind ik het belangrijk om te noemen dat ik de afgelopen jaren erg goed heb samengewerkt met de Cliënten- en Familieraad. Ik denk dat we als organisatie blij mogen zijn met zo’n professioneel functionerende medezeggenschap die de belangen van patiënten en familie op een realistische manier behartigt.'

psychiatrische zorg verlenen aan patiënten

21

Nieuw binnen GGZ Friesland

De woonzorgmakelaar coördineert de huisvesting van patiënten 22

Op haar eerste werkdag rent Iris van Schie van afspraak naar afspraak. Om haar nieuwe functie als woonzorgmakelaar te kunnen vervullen, is het belangrijk dat ze eerst kennis maakt met allerlei mensen en locaties. Ze spreekt onder andere de mensen van afdeling huisvesting en verdiept zich in de wachtlijsten. Ook houdt ze zich bezig met de verschillende indicaties die het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ) afgeeft, zodat ze straks patiënten goed door de verschillende woonvormen binnen GGZ Friesland kan sluizen.

Doorstroom

Een patiënt kan binnen de organisatie, afhankelijk van de psychische klachten die hij of zij heeft en de CIZ-indicatie, op verschillende manieren wonen. Als iemand angstig is of verward, kan het soms beter zijn om begeleid te wonen. Vanuit zo’n begeleide woonvorm kan iemand in overleg bijvoorbeeld gewoon naar de supermarkt, werk of de kerk.

Bij toenemende problemen belandt een patiënt soms in een kliniek omdat dit even niet anders kan.

Patiënten leven meestal niet hun hele leven op dezelfde plek. Als het beter met ze gaat kunnen ze bijvoorbeeld van de kliniek naar de open afdeling en als ze zoveel mogelijk klachtenvrij zijn, gaan ze weer (deels) zelfstandig wonen. Op dit moment ontstaat bij

deze doorstroom soms onnodige vertraging.

‘Dan zitten mensen te lang in de kliniek, terwijl ze daar volgens hun indicatie niet meer horen te zitten. Door helder in kaart te brengen wat er precies aan woonmogelijkheden is en inzichtelijk te maken waar mensen terecht­ kunnen, wordt de doorstroom beter’, legt Iris van Schie uit.

Naast de doorstroom binnen GGZ Friesland zal Iris van Schie ook contacten onderhouden met bijvoorbeeld woningbouwcoöperaties of gemeenten: ‘GGZ Friesland huurt huizen voor begeleid zelfstandig wonen. De organisatie is daarbij verantwoordelijk dat de huren op tijd betaald worden en dat het huis zelf netjes blijft. Daarin ga ik een rol spelen’

‘ Ik wil de patiënt meer betrekken bij de beslissing waar zij willen wonen' Vraaggericht

Iris van Schie was hiervoor klinisch casemanager in Franeker. Hierbij kwam ze knelpunten tegen bij de toewijzing van woonruimtes en ze vindt tevredenheid bij de patiënt op dit gebied dan ook haar belangrijkste drijfveer. ‘Ik wil de patiënt meer betrekken bij de beslissing waar hij of zij wil wonen. Daarbij kun je dan denken aan vragen als: in welke regio zou u willen wonen, welke zorg heeft u nodig en wat moet er ongeveer in de buurt zitten?’

De woonzorgmakelaar komt in de toekomst met een website zoals Funda met foto's en informatie om alle locaties te kunnen laten zien aan de patiënt. Daarbij zouden direct de wachttijden moeten worden vermeld, zodat ook daar inzicht in is. Patiënten kunnen dan precies zien wat er binnen GGZ Friesland wordt aangeboden en kunnen kiezen voor wonen op een rustiger plek met weinig in de buurt of juist ergens in het centrum van een stad of dorp met bushalte, supermarkt en winkels vlakbij. De uiteindelijke toewijzing wordt dan een samenspel van de woonwensen van de patiënt en het aanbod van GGZ Friesland bij een bepaalde klacht.

23

Uit het leven gegrepen

Bij psychische klachten kan autorijden soms niet meer Psychosen, angsten en stemmingsstoornissen

We kennen allemaal het gezegde:

‘ Een ongeluk zit in een klein hoekje.'

Niet alle stoornissen hebben invloed op het rijgedrag. Wanneer kunt u wel en wanneer niet veilig achter het stuur stappen? Het Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen (CBR) legt in verschillende brochures uit wat wel en wat geen risico vormt.

Als u een psychose of waanideeën hebt, is het besturen van een auto verboden. Pas als de psychotische verschijnselen twee jaar niet zijn opgetreden, komt u weer in aanmerking voor een rijbewijs. Maar hiervoor heeft u een verklaring nodig van uw behandelaar. U krijgt maximaal voor vijf jaar een rijbewijs en dan alleen voor auto’s en motoren.

Dit geldt zeker tijdens het autorijden.

U hoeft maar even met uw ogen te

24

knipperen of uw favoriete radiozender op te zoeken en het kan al mis zijn. Voor u het weet botst u op een geparkeerde auto of rijdt u tegen een lantaarnpaal.

Eén moment van onachtzaamheid kan fataal zijn.

Een rijbewijs is tien jaar geldig.

Het kan heel goed dat iemand in deze lange periode een psychische aandoening ontwikkelt. In sommige gevallen zorgen de psychische problemen ervoor dat iemand niet meer geschikt is om auto te rijden.

Uw psychiater zal u, als dit het geval is, hierop wijzen. Als u dan toch de weg op gaat, kan de politie u via de Verkeerswet een straf opleggen.

Stemmingsstoornissen staan autorijden niet direct in de weg. Als u regelmatig ter controle bij uw therapeut langsgaat of al een jaar geen klachten meer heeft, kunt u met wederom een

verklaring de weg op. Bij terugkerende ‘drukke’ perioden bij een manische depressie mag autorijden niet. In deze perioden zijn mensen slecht in staat gevaren in te schatten en ze verliezen teveel de controle over zichzelf. Bij angststoornissen hangt de rijgeschiktheid af van de aard van de fobie. Over het algemeen kunt u rijden, maar als u af en toe paniekaanvallen hebt, die ondanks medicijnen aanhouden, mag u niet meer de weg op.

Voor de overige psychische problemen, zoals persoonlijkheidsstoornissen en cognitieve stoornissen bepalen een aantal factoren of u geschikt bent voor verkeersdeelname.

Als u vaak verward bent, zoals bij dementie, kan autorijden niet meer. Als u lijdt aan een antisociale persoonlijkheidsstoornis of borderline, wordt uw rijbewijs afgenomen als u grove verkeersovertredingen hebt begaan.

Eigen verantwoordelijkheid Als iemand last heeft van psychoses, een depressie of angsten, is dat niet altijd aan hem of haar te zien. Mensen die een rijexamen aanvragen, moeten een eigen verklaring invullen.

In deze verklaring komt, als deze naar waarheid ingevuld wordt, meteen naar voren dat iemand niet geschikt is om de weg op te gaan. Zodra u uw rijbewijs op zak hebt, is deze echter tien jaar geldig en in die tijd kan ontzettend veel gebeuren.

Zodra uw medische toestand in die tien jaar wijzigt, zou u deze door moeten geven aan het CBR. Daarmee wordt dan opnieuw bepaald of u nog rijgeschikt bent. Als de politie vermoedt dat u met een probleem kampt en aan kan tonen dat u rijdt met gevaar voor de andere weggebruikers is dat strafbaar. Maar mensen uit uw omgeving zijn niet wettelijk verplicht om te melden dat u misschien een gevaar op de

weg bent. In de praktijk betekent dit dat u een grote eigen morele verantwoordelijkheid hebt om te melden dat u met een gevaaropleverend psychisch probleem kampt.

voor medeweggebruikers. Dit probleem zorgt ervoor dat hij of zij soms na overleg met u het CBR zou moeten inlichten over de verandering in uw psychische toestand.

Een behandelaar van GGZ Friesland kan hierbij in een spagaat terechtkomen. Want hij of zij heeft natuurlijk geheimhoudingsplicht, maar zou ook moeten melden als u een gevaar bent

Kijk voor brochures over autorijden met psychische problemen en medicijnen hiertegen op www.cbr.nl.

Medicijnen Naast psychische klachten kunnen medicijnen ook een fikse invloed uitoefenen op uw rijvaardigheid. Het CBR heeft drie categorieën geneesmiddelen bepaald. Deze classificatie geeft aan in hoeverre de rijgeschiktheid beïnvloed wordt door het medicijn. Bij categorie 1 is sprake van geen tot weinig invloed. Bij categorie 3 is het middel gevaarlijk. De medicijnen hebben eigenlijk hetzelfde effect als alcohol. Ze verminderen bijvoorbeeld de concentratie, maken slaperig of zorgen ervoor dat u risico’s minder goed inschat.

In de bijsluiter van medicijnen staat in hoeverre een geneesmiddel gevaarlijk is. De belangrijkste geneesmiddelen die binnen GGZ Friesland gebruikt worden en een slechte invloed uitoefenen op het rijgedrag zijn benzodiazepinen, die angsten onderdrukken, maar ook suf maken en amfetaminen die voorgeschreven worden bij een psychose en deze psychoses onderdrukken.

25

Wachtkam

ermagazin

e

GGZ Friesland

jaargang 1 » najaar 2009

Neem gratis mee!

» nummer 1

Patiënten steentje bijdragen op de zorgbo erderij Kleurige bla deren & kruiden thee

26

Wanneer u naar het ziekenhuis gaat, weet u dat u na de operatie of na zes weken gips weer zonder klachten door het leven kunt. Maar als het psychisch even niet zo lekker gaat met u, gaat dit vaak met meer onzekerheden gepaard.

Misschien bent u bang dat het nooit meer goed gaat komen of dat u jaren

Kwaliteit meten

Friesland of behandelingen aanslaan.

Om de kwaliteit van de behandelingen ook in de praktijk te meten, is het project ROA in het leven geroepen. Door middel van vragenlijsten die patiënten invullen, wordt gekeken hoe ze zich voelen. De patiënten geven bijvoorbeeld aan of ze lijden aan hoofdpijn, vaak ruzie hebben of last hebben van stress of eenzaamheid. Door deze vragenlijst gedurende de behandeling vaker voor te leggen, wordt duidelijk of er verbeteringen optreden.

10

80

in behandeling moet blijven. Om deze gevoelens te voorkomen, is inzicht in kwaliteit van de zorg erg belangrijk.

Het project ROA meet binnen GGZ

0

In het verleden opereerden verschillende locaties van GGZ Friesland behoorlijk zelfstandig. Dit betekende dat iemand met een depressie in Drachten een heel ander behandeltraject kon doorlopen dan iemand in Sneek. Dit is niet ideaal, omdat elke patiënt de best werkende behandeling wil, waarmee hij of zij zo snel mogelijk geholpen is of een vermindering ziet van de klachten.

GGZ Friesland is daarom bezig de beste wetenschappelijk geteste behandelingen toe te passen.

20

30

40

50

60

70

90

100

110

120

130

‘ Een grafiek laat zien of de behandeling werkt’

‘ De privacy van de patiënt wordt natuurlijk gerespecteerd’

zit, gaat het psychisch minder goed. In het ideale geval gaat de lijn na een aantal behandelingen omlaag tot de patiënt zich uiteindelijk weer goed voelt. Dan laat de grafiek per persoon zien of de behandeling werkt.’

Sietske Jellema, projectleider van het ROA-project, vertelt hierover: ‘De antwoorden op de vragen worden door secretariaten in een database op internet ingevoerd. De privacy van de patiënt wordt hierbij natuurlijk gerespecteerd. We willen dit koppelen aan het Elektronisch Patiënten Dossier. Dan staat de informatie over psychische problematiek, medicijnen en het wel of niet aanslaan van de behandeling mooi bij elkaar.’

Steeds verder uitgebreid

Patiënten krijgen vaak bij de intake en verderop tijdens de behandeling een vragenlijst. Vanaf het eind van het jaar komt de vragenlijst op vaste evaluatiemomenten terug. De meetmomenten zijn dan veel preciezer bepaald. Hierdoor is de kwaliteit van de zorg met behulp van de grafiek goed te meten. De klachten van de patiënten van GGZ Friesland lopen erg uiteen. Daarom worden verschillende vragenlijsten gebruikt. Voor mensen met lichte problemen is er een lijst die thuis ingevuld kan worden (OQ-45), terwijl voor mensen die opgenomen zijn een lijst is die door de behandelaar ingevuld wordt (HONOS).

‘De gegevens uit de vragenlijsten zijn ingedeeld in drie categorieën, namelijk psychische symptomen, persoonlijke relaties en het sociaal functioneren. Na het invoeren van de antwoorden in de database maakt deze er automatisch grafiekjes van. In het midden van de grafiek staat een lijn die het gemiddelde laat zien. Als je daar boven

140

150

160

170

180

190

Binnen GGZ Friesland is voor de patiënten die opgenomen zijn met zwaardere problemen

200

210

220

230

240

een team verpleegkundigen verantwoordelijk voor het afnemen van de vragenlijsten.

‘Zij gaan langs bij locaties met beschermd wonen, klinisch wonen en reïntegratie en rehabilitatie. Als een verpleegkundige vervolgens uit de vragenlijsten haalt dat het met een patiënt minder goed gaat dan voorheen, kan ze dit aangeven bij de behandelaar, waardoor de zorg aangepast kan worden’, vertelt Sietske Jellema.

Het belang van het meten van de kwaliteit van de zorg is volgens Sietske groot. Ze vertelt dat het door de overheid verplicht is om te kunnen laten zien dat de behandelingen die GGZ Friesland aanbiedt, werken.

'Daarnaast willen zorgverzekeraars de kwaliteit kunnen inzien en op basis daarvan financieren ze de zorg. Verder kan door middel van wetenschappelijk onderzoek in samenwerking met het zogenoemde Rob Giel Onderzoekscentrum, bekeken worden hoe de zorg beter kan worden.'

Gespannen

Jeugd ‘De Swi en genietende gez ichten ng’ zet spe presentaties tterende neer

erfst & winterhper ikel

Stuur ons uw reacties en opmerkingen

en

Het magazine ‘Breinpower’, informeert u over de nieuwste ontwikkelingen binnen GGZ Friesland. Maar ook over welke behandelingen door ons worden aangeboden. Medewerkers vertellen over hun werk en wat ze voor de patiënt kunnen doen en patiënten vertellen waarom ze bij GGZ Friesland terecht zijn gekomen en hoe het nu met ze gaat.

Het is voor ons als redactie erg belangrijk van u als lezer te horen wat u van het magazine vindt.

Wat vindt u goed en wat mist u? Met deze reacties kunnen we in het volgende nummer, dat waarschijnlijk in maart 2010 uitkomt, rekening houden en u op deze manier voorzien van gepaste informatie.

27

Maar niet alleen reacties op het magazine zijn welkom.

Graag zouden wij ook weten wat er binnen de organisatie speelt. Wat maakt u als patiënt mee? Hoe doorloopt u de behandelingen? Gaat u zich beter voelen? Heeft u een speciale band met een behandelaar? We hopen dat u hierover brieven of e-mails wilt sturen. Een aantal van de ingestuurde brieven of e-mails zal in het komende nummer worden afgedrukt.

Brieven kunt u sturen naar: GGZ Friesland t.a.v. Afdeling Communicatie Postbus 932 8901 BS Leeuwarden Of mailen naar: pr@ggzfriesland.nl

Even voorstellen Bert Hofma

Advertentie

Naam Bert Hofma

Functie Patiëntenvertrouwenspersoon (PVP)

Aantal dienstjaren Zeventien jaar als PVP in diverse psychiatrische ziekenhuizen en al jaren bij GGZ Friesland

De patiëntenvertrouwenspersoon: ondersteuning bij vragen of klachten

28

Buurvrouw Mijn buurvrouw praat in zichzelf.

Niet gewoon, zoals we dat allemaal wel eens doen (toch?), maar ze voert hele gesprekken met iemand die er niet is. 's Winters merk ik buurvrouw niet, maar een hele zomer lang hoor ik haar krakende stemgeluid over de heg. 'Anneke, heb je ook zin in een cola? Dat staat wel in de deur van de koelkast', roept ze dan vanuit de tuin naar binnen. Ik weet dat ze alleen woont. Er komen ook niet zoveel mensen, afgezien van de thuiszorg en heel soms haar zoon of haar dochter.

Eigenlijk weet ik verschrikkelijk weinig van psychische aandoeningen. Aan de andere kant bestempelen we iemand met het grootst mogelijke gemak tot psychiatrisch patiënt. Lichamelijke problemen zijn in vergelijking zo gemakkelijk te herkennen en

Column te behandelen: een gebroken pols met gips, een longontsteking met antibiotica en Mexicaanse griep met Tamiflu. Maar wanneer is iemand psychisch ziek of niet? En hoe behandel je zoiets?

Zo heel af en toe praat ik met haar en dan komt ze heel redelijk over. Ze klaagt wel veel: over de buurt, de criminaliteit en haar slechte gezondheid, maar je merkt dan niks vreemds aan haar. Verder komt de thuiszorg er iedere week twee keer en als er iets niet goed gaat, grijpen zij wel in, toch? Soms komt de huisarts - kwaaltjes genoeg - die zal haar hier toch niet laten zitten als het niet verantwoord is? Zo doen we dat toch in Nederland met mensen die niet goed meer voor zichzelf kunnen zorgen?

Bij Zorgbelang Fryslân kiezen we ook onvoorwaardelijk voor de patiënt, de cliënt. Als belangenbehartigers vertellen we zorginstellingen keer op keer dat mensen zo lang als mogelijk in hun

eigen huis moeten kunnen blijven wonen en dat opname een laatste optie is. Dat geldt voor ouderen, mensen met een handicap, een chronische ziekte en voor mensen met een psychische aandoening.

Maar is dat wel altijd het beste? Waar ligt de grens? Wanneer is iemand beter geholpen met een opname? Hoe weegt het belang van de buurt?

Over mijn buurvrouw hoef ik me geen zorgen meer te maken. Twee weken geleden is ze opgehaald door een ambulance. Ik betrap mezelf erop dat ik opgelucht ben dat ik me geen zorgen meer hoef te maken, maar het zal ook wel heel stil worden.

Drs. Margreet de Graaf Directeur Zorgbelang Fryslân

www.zorgbelang-fryslan.nl Reageren? info@zorgbelang-fryslan.nl

Psychologen, psychiaters en andere behandelaren hebben het beste met hun patiënten voor. Toch kan het een keer voorkomen dat de begeleiding of beslissingen niet naar uw wens zijn. Mocht u er dan met uw behandelaar niet meer uitkomen, dan kunt u een klacht indienen.

U staat er niet alleen voor. U kunt namelijk bij GGZ Friesland de hulp inroepen van een patiëntenvertrouwenspersoon (PVP). Bert Hofma is PVP en vertelt over zijn werk.

Hoe komt iemand bij de PVP terecht?

‘De stichting PVP is er voor alle patiënten van GGZ Friesland met een klacht, dus niet voor familie en naastbetrokkenen. Ik ben direct aanspreekpunt voor patiënten die klinisch in behandeling zijn. Mensen die ambulante hulp krijgen kunnen via de helpdesk van Stichting PVP advies inwinnen en begeleiding krijgen.

Deze helpdesk kan de patiënt als dit nodig is in contact brengen met mij. Sinds een half jaar is er ook een digitale helpdesk, waar mensen hun vragen kunnen stellen over bijvoorbeeld het opvragen van een dossier, privacykwesties of andere rechten en plichten.’

Wat doet de PVP bij een klacht?

‘In het verleden stond de patiënt vaak alleen tegenover een groep deskundigen: het behandelteam. Daarom bestaat sinds 25 jaar de PVP om een patiënt bij te staan en te informeren over zijn rechten en plichten. Als iemand bij me komt, luister ik goed naar zijn vraag en soms geef ik meteen een advies.

Als de patiënt dat wil, ondersteun ik hem bij het oplossen van de klacht. Dit kan door een gesprek met de behandelaar, het schrijven van een brief of het indienen van een klacht bij de Klachtencommissie. De keuze ligt bij de patiënt.’

Onafhankelijke begeleiding?

‘Als vertrouwenspersoon ben ik onafhankelijk en onpartijdig. Ik ben daarom niet in dienst van GGZ Friesland maar van Stichting PVP. Ik heb een geheimhoudingsplicht. Zonder toestemming van de patiënt praat ik niet met anderen over de vraag of klacht.'

Welke klachten behandelt de PVP?

‘Ik neem alle klachten serieus. Ik behartig de belangen van de patiënt en ik behandel uiteenlopende klachten. Het kan bijvoorbeeld gaan over andere medicijnen, het wel of niet van de afdeling af mogen, een onheuse behandeling of verplichte opnames of ontslag.’

GGZ Friesland kent verschillende klacht­mogelijkheden. Binnen de organisatie kunnen patiënten, maar ook familieleden, de klachtencommissie inschakelen.

Deze commissie kan vervolgens bemiddelen of een uitspraak doen over of de klacht gegrond is. Mocht iemand liever buiten GGZ Friesland willen klagen dan kan dat ook via de rechter, het Medisch Tuchtcollege of de Geschillencommissie Zorginstellingen.

29

reportage op locatie

Gespannen en genietende gezichten

Jeugd ‘De Swing’ zet spetterende presentaties neer Met een zelfverzekerde blik kijkt de zeventienjarige Kim Visser het publiek in.

30

Een been versiert met een sierlijke, zwarte tatoeage steekt uit haar witte broek met één lange en één korte pijp. Een groene gaasachtige sleep maakt de stoere outfit af. Ze glimlacht breed en loopt na een paar poses terug achter de coulissen.

Kim loopt aan het eind van de zomer mee in een modeshow op het terrein van ‘De Swing’, een locatie van GGZ Friesland Jeugd. Deze show is onderdeel van een feestweek met als thema ‘Kijk Mij Nou’, gesponsord door fonds NUTS/OHRA naar aanleiding van hun tienjarig jubileum.

Naast een presentatie van mode en visagie laten de kinderen en jongeren kunst, fotografie, film, dans, muziek en zang en een circusvoorstelling zien. Om de show in goede banen te leiden, hebben ze de hele week geoefend met professionals als Syb van der Ploeg (voormalig De Kast), kunstenaar Daan Levy en Circus Saranti.

Gerard van der Veer, ooit presentator bij Omrop Fryslân, praat de dag aan elkaar.

De witte feesttent is voor de modeshow flink volgelopen. Een uitzinnig publiek van familieleden, behandelaren en andere geïnteresseerden joelt bij elke creatie die geshowd wordt. De jongere kinderen lopen met grote vilten hoeden met veel roze en nog meer stof over de catwalk. Zelfgemaakte sieraden maken de outfit compleet. De kleding van de jongeren past bij ze. Een meisje dat zichtbaar geniet van de show heeft een jurk met veel stof en een meterslange sleep versierd met zwarte veren.

De enige jongen van het stel draagt een op het leger geïnspireerd tenue en heeft een gigantische hanenkam.

De outfits zijn door de jongeren aan het begin van de week zelf ontworpen. ‘Eerst maakten we een ontwerp en vervolgens naaide de ontwerpster de kleding in elkaar. Doordat we zelf mochten kiezen hadden we allemaal ook echt iets aan wat bij ons paste. Ik hou bijvoorbeeld van stoer en een beetje apart.

Daarom was ik de enige met een broek! Het kan best zijn dat ik later zelf ook iets met mode ga doen. Ik heb al een jaar een kappersopleiding gevolgd en daar wil ik sowieso iets mee, maar misschien ook iets met mode’, vertelt Kim. Na ‘de grande finale’ waar alle modellen swingend de zaal in luid gejuich laten

uitbarsten, komt de dansact op. Eén van de meiden, die de hiphopdans laten zien, is Tessa Das (17). Na afloop vertelt ze hoe ze het vond: ‘Van tevoren was ik doodzenuwachtig, maar als je er dan eenmaal staat, is het superleuk. Het is een erg leuke afsluiting van de zomervakantie.

Vorig jaar hadden we niet zoiets. Niks aan om aankomende week dan weer naar school te moeten.'

Circus

Na de barbecue tussen de middag is het tijd voor circus. De sporthal is met een groot houten, roze circusdecor en een podium opgeluisterd. De kinderen die meedoen aan het circus groeien met de minuut als ze op het podium staan. De twee jongens die presenteren leggen aan het eind van de show zelfs hun spiekbrief weg en presenteren uit het hoofd. De clown en de gewichtheffer staan zelfs helemaal alleen het publiek te vermaken. De laatste steekt zelfs brutaal na de act zijn arm door het gordijn om zijn spierballen te laten zien.

De kinderen zijn alleskunners. Het ene moment klimmen ze in apenpakken in ladders. Het volgende moment springen ze steeds hoger op de trampoline met hier en daar een salto. Clara Scheer (30), de moeder van één van de jongens in het circus, vindt het prachtig. ‘Mijn zoon zit in dagbehandeling.

Gisteravond kon hij thuis al niet slapen van de

spanning. Maar hij vindt het erg leuk. Volgens mij is dit is ook goed voor de kinderen. Ze doen dingen die ze misschien niet durven en kunnen daar dan trots op zijn. Ze hebben er dan ook een week keihard aan gewerkt om zo ver te komen.’

Verschrikkelijk goed gevoel

Nel Gjaltema, medewerker op ‘De Swing’ heeft met een groep mensen de feestweek opgezet: ‘In februari kregen we subsidie van het fonds NUTS/ OHRA. Daarna hebben we thema’s bedacht en het programma in elkaar gezet. Nu het feest erop zit, sta ik hier met gepaste trots. Vaak zie ik de jeugd hier alleen als patiënten en het is prachtig om ze in de shows als enthousiaste jongeren bezig te zien. Dat geeft een verschrikkelijk goed gevoel!’

Maar houden de jongeren zelf ook een goed gevoel over aan de feestweek? Een gesprek tussen een jongen en een meisje zegt meer dan duizend woorden. Het meisje vraagt aan de jongen of hij ook iets heeft gedaan tijdens de presentaties, waarop hij met een glimlach zegt: ‘Ik heb de afgelopen week foto’s gemaakt.

Deze foto’s heb ik vanochtend gepresenteerd.

Ik durfde eigenlijk niet, maar ik heb het toch gedaan!’ Vervolgens zegt het meisje met een even brede glimlach: ‘Dat heb je toch maar weer bereikt!'

31

Ook de herfst en winter hebben zonnige dagen