Breinpower 2

GGZ Friesland

Op stap

met de klusbus

Rennen is goed

voor lichaam en geest

Haal het beste uit uw zonnige dagen!

jaargang 2 Âť nummer 1 Âť voorjaar 2010

Vrienden zijn belangrijk

Inhoud

Het klusteam verft en tuiniert door heel Friesland

10 26

Zo komt u die recessie door!

Blijf de baas over u medicijnen Eten op elke hoek van de straat

6

14

En verder Nieuws 3 De seksualiteitspoli 9 De Bonte Hond van Franeker 12 Kinderpagina's 16 Uit ons werkveld: Kleur je Leven 18 De Familieraad 20 De vriendendag 24 Column Janny Meijering 28 Goed voor lichaam en geest 30

Colofon Breinpower, jaargang 2, nummer 1, voorjaar 2010

Redactieadres Afdeling Communicatie GGZ Friesland, Postbus 932, 8901 BS Leeuwarden, telefoon 058-284 87 15, e-mail: pr@ggzfriesland.nl Redactie Marco Boonstra Eindredactie Louwra Weisfelt Vormgeving Groot Haar + Orth, Leeuwarden Fotografie Fotobureau Hoge Noorden Drukwerk Telenga, Franeker Oplage 5000 exemplaren

Nieuws Column

De zon als gratis medicijn!

De zon is na een lange winter weer terug in ons land!

De vogels fluiten vol levenslust en de dagen worden steeds langer. De krokussen zijn inmiddels de grond al uit, het eerste kievitsei is gevonden en de huizen krijgen massaal een grote schoonmaakbeurt.

Die eerste zonnestralen doen wat met ons gemoed.

Lentekriebels geven ons energie. Sommige mensen hebben in deze tijd ook minder last van depressieve gevoelens.

Het is wetenschappelijk aangetoond dat er een verband is tussen een tekort aan vitamine D en een depressie.

Meer vitamine D krijg je met name door zonlicht. Een tekort hieraan is dus gemakkelijk te verhelpen door vaker in aanraking te komen met daglicht. Lekker gaan wandelen, fietsen, boodschappen doen of andere buitenactiviteiten helpen depressieve gevoelens te

verminderen. De zon als gratis medicijn!

Met deze extra kleurige Breinpower halen we een klein beetje van deze lentezon in huis met artikelen die aansluiten bij dit zonnige thema en nog heel veel meer. Leerzaam, informatief en vooral leuk om te lezen. Geniet ervan en we horen graag wat u ervan vindt!

Louwra Weisfelt Hoofdredacteur

Wilt u iets kwijt?

Laat het ons weten! pr@ggzfriesland of bel 058 2848715.

Drie nieuwe ouderenpsychiaters GGZ Friesland krijgt drie nieuwe psychiaters. Zij heten Harry Venema, Alexander Keijzers en Arnoud van der Ziel. Met z'n drieën zullen ze de specialistische zorg in de verschillende regio’s van GGZ Friesland, samen met de psychiaters die al in dienst zijn, op zich nemen.

Maar wat hebben deze nieuwe ouderenpsychiaters hiervoor gedaan? Harry Venema werkte als ouderenpsychiater bij Lentis in Groningen. Daarvoor werkte hij bij verschillende andere instellingen en bekleedde daar ook managementfuncties. Alexander Keijzers is de laatste paar jaar ouderenpsychiater geweest in het Medisch

Centrum Leeuwarden. Daarvoor was hij behandelend psychiater in het Medisch Centrum Haaglanden.

De man die dit trio compleet maakt is Arnoud van der Ziel. Hij was psychiater bij GGZ Drenthe op locatie Hoogeveen. Hij begeleidde daar volwassenen op de open en gesloten afdeling. Daarvoor werkte hij bij Ziekenhuis Bethesda in Hoogeveen. Alexander is al sinds 1 april ouderen­psychiater in de regio Sneek en Drachten/ Dokkum. De andere twee mannen gaan Leeuwarden, Heerenveen en Franeker onder hun hoede nemen.

Familie & Zo...

Nieuwsbrief van de Famil

ieraad van GGZ Friesl

3

De Familieraad houdt vanaf nu haar achterban op de hoogte van ontwikkelingen binnen GGZ Friesland via Breinpower. Voorheen stuurden zij Familie Enzo naar alle familieleden en naastbetrokkenen, maar ze wilden graag meer informatie bieden dan de omvang van dit nieuwsbulletin toeliet.

Bent u benieuwd naar het nieuws van de Familieraad kijkt u dan op de pagina’s 20 t/m 23.

U kunt het nieuws voor familie en naastbetrokkenen herkennen aan de Familie Enzo stempel.

GGZ Friesland

and

Nieuws

drop

4

Groot Lankum heeft een eigen winkel

maakt druk Drop is erg lekker. Toch kunnen zwangere vrouwen de zwarte snoepjes beter niet in te grote hoeveelheden opeten. Als moeders teveel drop eten, heeft hun ongeboren kindje namelijk een grotere kans om gedragsproblemen, zoals ADHD te ontwikkelen. Dat hebben Finse wetenschappers aangetoond in een groot onderzoek waarbij 321 achtjarige kinderen waren betrokken. De moeders van de kinderen wisten hoeveel drop ze tijdens de zwangerschap hadden gesnoept. De onderzoekers keken naar diverse gedragsfuncties en bepaalden het IQ van de kinderen. Uiteindelijk bleek dat de kinderen van vrouwen die meer dan 100 dropjes hadden gegeten tijdens de zwangerschap meer kans hadden op een kind met een lager IQ en gedragsproblemen. De Finse wetenschappers wijten dit aan een stofje in drop dat de functie van de placenta tegenwerkt. Daardoor komen meer stresshormonen van het bloed van de moeder via de navelstreng in het bloed van het ongeboren kind.

Dit heeft een ongunstig effect op de hersen­ ontwikkeling.

In case of emergency

Op het terrein van Groot Lankum, waar lang geleden het Psychiatrisch Ziekenhuis Franeker gevestigd was, is nu een winkel. Hier verkopen de medewerkers een hoop leuke spullen, zoals bloemen, fakkels, houten meubels, vogelkooitjes, openhaardhout, groenten en fruit.

Deze laatste komen uit de plaatselijke kassen en

Gedicht:

‘ Vader' omhulsel leeg soms ineens tot leven warmte in stem stelt vragen leeft mee als vroeger als vader

zijn daardoor seizoensgebonden. Dit Winkeltje De Túnskuorre - ligt aan de uiterste noordgrens van Lankum aan het Filosofenpad bij de kassen en is geopend van maandag t/m donderdag 09.30-11.30 uur en van 13.30 - 16.00 uur.

Kom gerust eens binnen lopen!

Subsidie voor landelijke crisiskaart Het Innovatiefonds Zorgverzekeraars heeft een subsidie van ruim een ton toegekend aan het project landelijke crisiskaart. Deze kaart kunnen mensen met psychische klachten bij zich dragen, zodat omstanders hierop kunnen lezen hoe ze moeten handelen als iemand een psychische crisis krijgt.

De crisiskaart is een uitklapbaar kaartje met het formaat van een bankpas.

Mensen kunnen deze dus gemakkelijk

in hun portemonnee kwijt. Een politieagent die een verward persoon aantreft kan op de crisiskaart nalezen hoe te handelen en welke hulpverlener hij daarbij eventueel kan inschakelen.

De kaart is een initiatief van VO!CE, een landelijke bundeling van lokale en regionale belangenorganisaties van mensen met psychische problemen.

Deze stichting wil de kaart landelijk introduceren.

De subsidie is toegekend omdat het Innovatiefonds vindt dat de crisiskaart een verbetering in de zorg oplevert.

De patiënten staan daarbij centraal.

Zij moeten meteen de volgende dag merken dat er een subsidie is toegekend.

Het Innovatiefonds gaat er zeker van uit dat dit bij de crisiskaart het geval is.

Als het project goed wordt uitgewerkt, krijgen de initiatiefnemers ook het tweede en derde jaar financiële steun.

Als u in een psychische crisis belandt of bij een ongeluk betrokken raakt, waarbij u het bewustzijn verliest, wilt u dat uw partner of familie hiervan op de hoogte wordt gebracht. Vaak heeft u wel een mobieltje bij u, maar hoe herkent het ambulancepersoneel het telefoon­nummer van uw achterban? Dat is vaak een heel gepuzzel. Daarom is nu een landelijk initiatief gestart, dat dit probleem uit Nederland wil wegnemen. Ze roepen iedereen op om in zijn of haar mobieltje de zogenaamde ICE-code op te nemen. ICE staat voor In Case of Emergency, of te wel in geval van nood. De bedoeling is dat iedereen in het adresboek van zijn of haar mobiel de naam ICE opneemt en hieraan gekoppeld het telefoon­nummer van de persoon die gebeld moet worden in een nood­situatie. Maakt u ICE ook aan in uw mobieltje?

5

Het klusteam verft en tuiniert door heel Friesland

6

‘Zullen we hier nog wat beits doen?’

‘ Het is leuk dat je, als je naar huis gaat, kunt zien dat het werk weer een stukje is opgeschoten. Dat geeft voldoening' Alex is één van de drie mannen die vandaag aan het schilderen zijn in het inloophuis in Franeker. Ze horen bij het klusteam van Maatschappelijke Participatie in Sneek. Dit team telt meer dan tien man en één vrouw en is een paar jaar geleden ontstaan. Het team knapt in de provincie schilder- en tuiniersklusjes op. Zo werken ze voor de woningbouw om tuinen netjes te maken van huizen die verkocht gaan worden en zorgen ze op verschillende locaties van GGZ Friesland dat er weer een likje verf op de muren komt.

Het is weer lente. Iedereen ruimt op en maakt het huis weer mooi. De klusbus kan daarbij helpen. Alex is één van de klussers en haalt met een scherp krabbertje alle stickerresten van een deur in inloophuis ‘de Paraplu’ in Franeker. De stukken die niet zo gemakkelijk van het hout te krijgen zijn, maakt hij nat met heet water. Uiteindelijk krijgt hij de deur mooi egaal, zodat deze straks geschilderd kan worden. Hij roept naar één van zijn kluscollega’s: ‘zullen we deze deur straks ook beitsen?’

Inloophuis

Vandaag maakt het klusteam de muren, kozijnen en deuren in het inloophuis in Franeker weer zo goed als nieuw. Het team is anderhalve week geleden begonnen.

De voorkamer, waar nu de eettafels met stoelen en de spullen voor de activiteiten dicht op elkaar staan, is al klaar. De muren en kozijnen zijn keurig wit gepleisterd.

De klussers hebben hier duidelijk de handen al uit de mouwen gestoken. Ze staan op het punt om in de achterkamer aan het schilderwerk te beginnen.

Alle spullen zijn dan ook vanuit de achterkamer in de voorkamer gezet. Alleen drie kleine schilderijtjes met weilanden erop, hangen nog aan de muur. Voor in het inloophuis, bij het raam, is het druk en gezellig.

Zo’n tien bezoekers van het inloophuis drinken er koffie en kletsen over televisieprogramma’s en over de politiek. De klussers zijn ondertussen bezig met de voorbereidingen in de achterkamer. Ze zetten emmers verf klaar en beginnen met het verfklaar maken van de kozijnen en deuren.

Mathieu en Roy zijn de andere twee klussers. Ze werken vier dagen per week als klussers van het klusteam. Zij schuren samen de kozijnen van de ramen naar de tuin in het inloophuis. ‘Het is niet zo dat wij altijd schuren en Alex de stickers eraf krabt. Samenwerking en overleg vinden we erg belangrijk en ook de taakverdeling gaat in goed overleg. Daarbij is het natuurlijk wel zo dat de één beter kan schilderen dan de ander en dat hij daardoor ook vaker aan het schilderen is. Je moet gebruik maken van je kwaliteiten’, vertelt Mathieu.

In eigen tempo en met humor

Hij vertelt verder: ‘En het mooie is dat we dit werk allemaal in ons eigen tempo kunnen doen. Voor deze klus in het inloophuis staat officieel vier weken, maar het is ook geen ramp als het vierenhalve week duurt.

Want werken onder druk is voor ons allemaal lastig.

Ikzelf heb bij mijn vorige baan een burnout gekregen.

Hierdoor heb ik een tijd thuis gezeten en ben ik

7

dit werk vind ik dat ik vroeg op mag staan. Lekker om zeven uur van bed af!’. Om daar vervolgens aan toe te voegen: ‘Nee, grapje! Het is juist het lastigst om ’s ochtends vroeg op te staan.’

Passende oplossing

8

uiteindelijk via de gemeente bij Maatschappelijke Participatie van GGZ Friesland terechtgekomen.

Ik ben blij dat ik nu in mijn tempo weer iets zinvols kan doen.’

Voor de drie mannen geldt dat ze door hun werk in het klusteam aan het eind van de dag met een tevreden gevoel naar huis gaan. Roy zegt hierover: ‘Het is leuk dat je, als je naar huis gaat, kunt zien dat het werk weer een stukje is opgeschoten. Dat geeft voldoening. Verder hebben we ook erg veel lol. We maken altijd grappen. We zeggen dat zelfs tijdens het natte weer onze humor droog blijft. Er zijn ook nooit ruzies en als er een keer wel iets is wat iemand dwarszit dan praten we het uit.’

De grootste grappenmaker is Alex. Vanuit het niets begint hij te rappen voor één van de medewerkers van het inloophuis en ook als hij praat heeft hij een grote glimlach om zijn mond. Hij maakt mensen ook graag dingen wijs die niet kloppen, zoals: ‘Het leukste aan

Maar omdat Alex het werk leuk vindt en hij merkt dat werken een stuk beter voor hem is dan thuiszitten, komt hij wel elke keer uit bed. Hij vertelt dat het vroeger een stuk minder met hem ging en dat hij trots is op wat hij nu allemaal heeft bereikt. Sietse is de werkbegeleider van het klusteam. Hij doet dit inmiddels bijna drie jaar en vindt het belangrijk dat het klusteam voor elke deelnemer een passende oplossing biedt.

‘Ik kom af en toe even kijken of het goed gaat met de klussers, maar ze werken eigenlijk volkomen zelfstandig. Mijn belangrijkste taak is ervoor te zorgen dat er werk voor ze blijft. Ik onderhoud het contact met derden. Zo heb ik de klussen bij de woningbouw geregeld en gaan de jongens als ze hier in het inloophuis klaar zijn op het terrein van Groot Lankum aan de slag’, vertelt hij.

‘Dat gaat perfect’, vertelt Sietse verder. ‘Elke klusser doet wat hij kan en dat werkt gewoon. In overleg met iemand anders binnen GGZ Friesland, de trajectbegeleider, zorg ik ervoor dat voor elke deelnemer een passende oplossing gevonden wordt. Dit kan betekenen dat iemand op een gegeven moment doorstroomt naar een regulier schildersbedrijf buiten GGZ Friesland of misschien stage gaat lopen bij een elektricien. Want het mooiste is natuurlijk als iemand in de toekomst volledig kan doorstromen naar de maatschappij.’

Janneke volgt therapie bij de seksualiteitspoli

‘Er moest iets gebeuren!’

Lentekriebels geven mensen een heerlijk gevoel. Maar met problemen rondom seksualiteit geven deze kriebels misschien eerder een ongelukkig gevoel. Dat is helemaal niet nodig. GGZ Friesland heeft in Leeuwarden namelijk een seksualiteitspoli voor iedereen. U kunt bijvoorbeeld bij de polikliniek terecht als u problemen heeft met uw seksuele voorkeur, als u transgender of transseksueel bent, maar ook als u last heeft van fysieke problemen die uw seksleven in de weg staan.

Dit laatste is het geval bij Janneke. Zij heeft last van vaginisme. Dit betekent dat spierweefsel rond haar vagina samentrekt, waardoor seks ontzettend moeilijk gaat en pijn doet. De oorzaak hiervan is lastig te achterhalen. Maar Janneke weet zich te herinneren dat de eerste keer dat ze een tampon wilde gebruiken dit veel pijn deed en dat het daarna eigenlijk nooit goed is geweest. Ze liep voordat ze in contact kwam met GGZ Friesland al tien jaar rond met de klachten.

‘Op een gegeven moment las ik in een tijdschrift over vaginisme en herkende ik mijn klachten in dat verhaal.

Daarvoor dacht ik vaak dat het wel aan mezelf zou liggen en had ik niet bedacht dat het misschien ook op te lossen viel. Toen ik las dat er meer mensen zijn die hier last van hebben, besloot ik dat het zo niet langer kon. Er moest iets gebeuren!’, vertelt Janneke aan de telefoon.

Daarop zocht ze contact met de huisarts, die al snel haar vermoedens bevestigde. Ze

9

had last van vaginisme: ‘De huisarts verwees me door naar GGZ Friesland en daar ben ik nu een half jaar in behandeling.

Eén keer in de drie weken heb ik een gesprek met sociaal psychiatrisch verpleegkundige en seksuoloog Gea Bijzitter.

De eerste keer vond ik het wel spannend om erover te gaan praten, maar ik merk nu dat het helpt. Gea geeft me oefeningen mee voor thuis, waarmee ik leer om de spieren bij mijn vagina gecontroleerd in te spannen en te ontspannen.

Daarmee boek ik veel vooruitgang. De klachten die ik had zijn flink verminderd.’

Vanaf nu ga ik Gea steeds minder zien. Ik verwacht dat ik over bijvoorbeeld een half jaar van mijn klachten af ben. Dit vind ik ontzettend fijn. Zowel voor mijzelf als voor mijn relatie.

‘Tegen andere vrouwen zou ik willen zeggen dat ze moeten beseffen dat ze niet de enige zijn met deze klachten en dat hulp zoeken in mijn geval echt heeft geholpen. Vrouwen met vaginisme zou ik adviseren er iets mee te doen. Want als ze zichzelf de tijd geven om eraan te werken, kunnen de klachten flink verminderen of zelfs helemaal overgaan.’

Meer informatie op www.ggzfriesland.nl

Zo komt u die recessie door!

De krant en nieuwslezers vertellen ons bijna elke dag dat Nederland in een recessie zit. We kunnen er niet omheen! Ondertussen groeit de economie weer en ligt de recessie bijna achter ons. Maar het herstel is nog broos. U hoeft dus niet te verwachten dat u over een half jaar een nieuwe Porsche op uw oprit heeft staan. Maakt u zich echter geen zorgen. Want hier volgen een aantal tips om de recessie te trotseren.

10

Vijf tips om de recessie te trotseren

TIP Boodschappen vergelijken

De supermarkten van Nederland proberen elkaar te overschreeuwen. Ze beweren gek genoeg allemaal de goedkoopste van Nederland te zijn. Een vergelijkend warenonderzoek werkt het allerbeste! Als u boodschappen vergelijkt, let dan op meer aspecten dan alleen de prijzen.

Sommige winkels willen namelijk ook spelen met de hoeveelheid of gewicht van het product. Om een voorbeeld te geven: Bij winkel A kost een product € 1,49 per 100 gram, en bij winkel B kost hetzelfde product € 3,25 per 250 gram. Reken maar uit! Welk product neemt u? U zult zien dat er aardig wat te besparen als u zo bewust boodschappen doet.

TIP Bespaar op energie

Veel mensen denken bij energiebesparing aan rigoureuze maatregelen, die veel moeite kosten en weinig opleveren. Ze denken bijvoorbeeld dat ze in een dikke wintertrui op de bank moeten zitten om te besparen op de CV. Maar het kan veel eenvoudiger. Door bewuster om te gaan met bepaalde dingen kunt u aardig wat energie besparen. U kunt om te beginnen het sluipverbruik van energie tegengaan door te zorgen dat alle laders uit de stopcontacten zijn. Laders gebruiken nog steeds energie, ook als er geen toestel aan zit.

U kunt ook energie besparen door een constante temperatuur aan te houden in huis. Houd de verwarming zolang mogelijk op dezelfde temperatuur. Zo hoeft de temperatuur niet steeds te wisselen en blijft het verbruik constant.

TIP Voorkom rood staan

Het is vaak heel aantrekkelijk om rood te staan bij de bank.

U hoeft niks extra te doen en u kunt kopen wat u wilt. Veel reclames van bedrijven waar u leningen kunt afsluiten, doen ook luchtig over rood staan en een schuld opbouwen. Tot u de gevolgen onder ogen moet zien. Al het geld wat u heeft geleend moet u ooit terugbetalen. De meeste Nederlanders weten niet wat rood staan bij de bank kost. Mensen in Nederland betalen gemiddeld 14% over het geleende bedrag.

Dit loopt natuurlijk al snel in de papieren. Zorg er daarom voor dat u dit geld zo snel mogelijk afbetaalt. Beter nog, voorkom rood staan!

TIP Koop groente, fruit en vlees op de markt

De supermarkt. Het lijkt zo gemakkelijk, alles ligt heel dicht bij elkaar. Maar feit is dat u op de groente- en vleesafdeling

veel meer betaalt dan op de markt. Dit is namelijk verreweg de goedkoopste plek om aan uw groente, fruit en vlees te komen. Met de marktlui valt vaak te praten over de prijs, in de supermarkt niet. Ook is het handig om de markt eens af te lopen een half uur voor het einde. Marktverkopers zullen graag van hun overgebleven groente en fruit af willen, dus een hogere kans dat u ze goedkoop mee krijgt.

TIP Slim shoppen

Dit is een slechte tijd voor het doen van grote uitgaven.

Tenminste, dat vindt de meerderheid van de Nederlanders.

Maar misschien heeft u in een oude sok nog een paar honderd euro op voorraad en is het daarom juist een prima moment om die tv of dat bankstel te kopen (in iedere winkel en showroom lopen verkopers rond die dolgraag hun doelen willen halen).

Afdingen heeft nu zeker zin. Ook zullen winkels met overtollige voorraden komen te zitten. Dé uitgelezen kans voor slimme koopjesjagers. Let op de aanbiedingen!

Hopelijk heeft u iets aan deze tips. Natuurlijk zijn er nog veel meer te bedenken. Wees dus creatief en trotseer die recessie.

11

terwijl hij wijst op witte figuren met een holle opening op hun hoofd, ‘Die heb ik geschilderd omdat ik soms wilde dat ik mijn hele hoofd leeg kon gooien en kon vullen met positieve gedachten.’

12

‘In het midden zie je een figuur waar licht op schijnt’, gaat hij verder, ‘Deze figuur symboliseert hoop. Daaromheen zie je stenen objecten.

Die schilder ik vaak, omdat op aarde zoveel van steen gemaakt is of uit stenen bestaat. Aan de rechterkant van het schilderij zie je nog een grote figuur met licht erop gericht. Deze symboliseert een soort vaderfiguur of God, omdat ik me afvraag of niet iedereen een dergelijke figuur nodig heeft in het leven.’

‘Alles wat ik maak, komt expressief tot stand. Ik zet een schets op het doek en laat daarna mijn gevoel zoveel mogelijk de vrije loop. Ik schilder en perfectioneer net zo lang tot het op een gegeven moment een geheel wordt.

Elk schilderij is weer een groeiproject’, vertelt Piet van Dijk, bewoner van één van de kamers in de huizen van Lankwert op het terrein Groot Lankum in Franeker.

De bebaarde man zit op zijn bed, terwijl hij een sigaretje aansteekt. Uit twee kastjes rechts van hem steken flessen acrylverf. Zijn kwasten staan op een stampvol bureautje aan de andere kant van de kamer bij het raam. Om hem heen hangen de schilderijen die hij de afgelopen tijd heeft gemaakt. Voor Piet is schilderen een uitlaatklep, iets wat hij het liefste doet zonder gestoord te worden en waarin hij heel precies is. ‘Ik doe over een schilderij ongeveer drie of vier weken’ Zijn schilderstijl zou Piet indelen onder het symbolisme. Een kunststroming waarbij de kunstenaars uiting geven aan hun gevoelens, ideeën of geesteshoudingen door symbolen op papier of doek zetten. Hij legt uit op welke manier hij zijn gevoelens op papier heeft gezet op een schilderij dat achter hem hangt: ‘Hier linksonder zie je een aantal leeghoofden’, zegt hij

Erg creatief

Na een studie LTS en elektrotechniek stortte Piet zich helemaal op zijn passie voor kunst. In de jaren tachtig, tenminste dat denkt hij, het precieze jaartal kan hij door problemen met zijn geheugen niet goed voor de geest halen, richtte hij bijvoorbeeld de stichting Kunststation Friesland op. In samenwerking met kunstenaars uit Amsterdam verzorgde deze stichting een expositie van werken van vijf goede Friese kunstenaars. Deze tentoonstelling was in de Kanselarij in Leeuwarden.

Vol levenslust

Eigenlijk was Piet tijdens deze periode van begin jaren tachtig tot in de jaren negentig niet te stoppen. ‘Ik had voortdurend een drang om bezig te zijn. Ik schilderde zo van ’s ochtends vroeg tot laat in de avond door en sliep dan maar ongeveer vier uur per nacht. Het bleef ook niet alleen bij schilderen. Ik werkte ook met steen en schreef verhalen.’

In de jaren negentig gaat het mis. Psychische klachten steken bij Piet

essie pr im n ee is ij er d il h sc 'Elk van mijn gevoel’

de kop op: ‘Eigenlijk is het sinds de scheiding met mijn vrouw steeds minder geworden. Ik ben hier nooit echt overheen gekomen en kreeg eind jaren negentig depressieve klachten. Door deze klachten ben ik op verschillende locaties van GGZ Friesland terecht gekomen. Ik woonde onder andere in Heerenveen en Leeuwarden. Ik bleek manisch depressief te zijn. Ik zag die manie voor mijn opname juist als een inspirerende periode, waarin ik tot de prachtigste kunstwerken kwam.’

Piet heeft tussen verschillende opnames door een paar keer geprobeerd op zichzelf te wonen. Maar hij zegt eerlijk dat dit vaak niet goed ging.

De laatste keer dat Piet zelfstandig ging wonen, sliep hij naar eigen zeggen drie maanden niet:‘Ik liep met mijn asbak in mijn hand rond, omdat ik niet wilde dat er brand zou ontstaan en was voortdurend waakzaam. Met al dat slaaptekort ging ik op een gegeven moment wel spoken zien. Zo dacht ik tot twee keer toe dat mijn vuilcontainer niet bij de weg stond, terwijl dit wel zo was en hoorde ik voortdurend een echo als ik kuchte.’

Vrolijk tijdens een manie

Uiteindelijk is Piet weer bij GGZ Friesland terecht gekomen en woont hij nu begeleid zelfstandig in één van de huisjes van Lankwert. Hij schildert nog steeds maar benadrukt dat dit tijdens de depressieve periodes niet lukt. ‘Dan voel ik me slecht en wil ik de hele dag op bed liggen. Ik heb echt het positieve, vrolijke gevoel van een manie nodig om tot dingen te komen. Door de medicijnen worden deze periodes onderdrukt en dat vind ik lastig. Ik mis soms echt de periode voor mijn opname dat ik door mijn manieën tot de grootste dingen kwam. Ik zou willen dat er een middel was die gecontroleerd dit positieve gevoel bij me op kan wekken.

Dan zou ik me genezen voelen.’

13

website GGZ Friesland

Blijf de baas over uw medicijnen!

Pillen zijn er om u beter te maken, maar aan medicijngebruik zijn ook risico’s verbonden. Uw rijvaardigheid kan bijvoorbeeld fiks achteruitgaan of u kunt last krijgen van bijwerkingen. Het is dan ook erg belangrijk u goed te laten informeren over de medicijnen die u slikt om te voorkomen dat u er ziek van wordt.

14

De landelijke Week van de Psychiatrie had dit jaar als thema ‘Pillen voor de Geest?!’. Binnen GGZ Friesland werd in deze week, die plaatsvond van 22 tot en met 28 maart uitgebreid stilgestaan bij de gevaren van medicatie en natuurlijk ook het nut en de noodzaak ervan.

Op verschillende plekken in de provincie vonden workshops plaats en afsluitend konden mensen in het Eden Oranje Hotel in Leeuwarden het symposium ‘Pillen voor de Geest?!’ bijwonen. Ook lanceerde GGZ Friesland een website Medalert.nl, die patiënten kan herinneren dat ze hun medicatie in moeten nemen.

Psychiater Daniël van Dijk, die een presentatie verzorgde tijdens het symposium, vertelt dat een goede therapeutische relatie tussen de arts en de patiënt onmisbaar is om ongewenste bijwerkingen zoveel mogelijk te voorkomen: ‘De arts is op de hoogte van de werking en bijwerkingen van bepaalde medicatie en van de opties om daar iets aan te doen. Het is belangrijk dat een patiënt inspraak heeft in de behandeling en goed aangeeft als hij of zij veel hinder ondervindt van de bijwerkingen. De arts moet dan proberen de bijwerkingen weg te nemen, te verminderen of, als dat niet kan, de patiënt helpen ermee te leren leven.’

Bijwerkingen

‘Verder is bekend dat mensen allerlei strategieën hanteren om bijwerkingen te verminderen, maar die kunnen ook weer negatieve effecten hebben. Koffie helpt bijvoorbeeld sufheid te verminderen, die ontstaat door het slikken van medicijnen.

Maar van teveel koffie kan je weer slaapproblemen, maagklachten of paniekaanvallen krijgen. Ook tabak helpt om minder last te hebben van bepaalde medicijnen, zoals van antipsychotica. Van roken kunt u weer andere ziekten krijgen.

Pillen kunnen er dus voor zorgen dat de klachten waarvoor u ze slikt minder worden, maar kunnen ook nieuwe klachten veroorzaken. Zowel de arts als de patiënt en diens omgeving moeten dit goed in de gaten houden’, legt Daniël uit.

Vaak is het nodig om bij een medische behandeling medicijnen voor te schrijven. Eén van de grootste problemen hierbij is dat de artsen weliswaar pillen voorschrijven, maar dat veel mensen op een gegeven moment stoppen met het gebruiken ervan.

Dit stoppen heeft verschillende oorzaken. Vaak is het gewoon een kwestie van vergeten, maar ook zijn ongewenste bijwerkingen een reden om te stoppen.

Dit komt voor bij alle geneeskundige specialismen, dus ook in de psychiatrie.

www.medalert.nl

Om verantwoord om te gaan met medicijnen, werd tijdens het symposium een website gelanceerd met de naam www.medalert.nl. U kunt zich op deze website aanmelden. Vervolgens kunt u aangeven op welke tijden u welke medicatie slikt. Stel dat u vier verschillende medicijnen slikt dan kunt u voor elk medicijn een zogenaamde alert aanmaken. De website verstuurt dan op het tijdstip dat u een pilletje moet slikken een herinnering per sms naar uw mobiele telefoon. Op deze manier kunt u ook bezoeken aan de psycholoog of psychiater invoeren.

SMS-diensten op televisie kosten altijd tientallen Euro’s per maand. Maar dat is voor medalert.nl niet het geval. Per sms betaalt u 7 cent. U kunt er bij aanmelding voor kiezen om een bundel aan te schaffen van bijvoorbeeld 500 smsjes. Als u dan één keer per dag medicatie gebruikt, kunt u dus ongeveer anderhalf jaar vooruit. Betaling gaat via IDeal. Het is belangrijk dat u niet alleen via medalert.nl in de gaten houdt of u uw medicatie inneemt. Het is een ondersteunende dienst, waarvan u niet volledig afhankelijk moet worden.

Onderzoek heeft aangetoond dat een ondersteunende sms-dienst erg goed werkt om mensen aan hun medicatiegebruik te herinneren. Het onderzoek duurde acht tot twaalf weken en de deelnemers, in totaal 27, kregen elke dag een sms met een herinnering. Ze reageerden op 84% van de smsjes direct en in 13% van de gevallen iets later, maar wel op tijd om geen kwalijke gevolgen te ondervinden. Deze groep mensen vond het ook prettig dat zo op ze gelet werd. Ook zeven ondervraagde psychiaters reageerden positief.

Uiteindelijk oordeelden ze dat voor bijna 90% van de patiënten een dergelijk systeem een uitkomst biedt.

15

W i n die zomerse prijzen

Ben jij op school goed in taal of wil je gewoon even lekker puzzelen, maak dan de

woordzoeker hieronder. Als je alle woorden gevonden hebt, blijft er in de overgebleven vakjes een

kinderpagina's

! prijzen! prijzen! prijzen! prij

woord over. Als je deze oplossing stuurt naar pr@ggzfriesland.nl maak je kans op drie prijzen.

Meedoen kan tot en met twaalf jaar. Veel succes! Je kunt je oplossing insturen tot 1 juli 2010.

B

T

A

N

T

E

S

V

I

R

R

A

D

I

O

T

S

P

U

L

E

A

H

O

E

E

P

E

E

N

Breinpower

Radio

Lezen

I

R

IJ

P

E

N

L

Z

D

L

Draak

Taart

Toen

N

T

D

E

N

K

E

N

A

W

Parel

Rijpen

Rechter

P

A

R

E

L

E

Z

E

N

I

Oranje

Snoepen

Winnen

O

R

A

N

J

E

I

N

S

N

Eskimo

Tante

Race

W

G

A

S

N

O

E

P

E

N

Denken

Kleur

Spel

E

S

K

I

M

O

R

A

C

E

Plezier

Eten

Dans

R

E

C

H

T

E

R

E

L

N

Opeens

Ezel

Jantje steekt zijn vinger omhoog.

De meester zegt: ‘Wat is er?’.

‘Ik moet naar de wc, meester’, zegt Jantje.

‘Wacht maar even’, antwoordt de meester.

‘Jullie krijgen een vraag: waar ligt de grootste oceaan? Jantje, weet jij het antwoord?’.

‘Ja’, zegt Jantje, ‘onder mijn stoel!’

Waarom hebben olifanten gele klompjes? Zodat je ze niet kan zien als ze in de vla drijven. Wel eens een olifant in de vla gezien? Nee, het werkt dus!

Een blondje belt haar vriend, met de mededeling dat ze een probleem heeft. "Wat is er dan aan de hand?" vraagt hij. "Nou, ik heb een legpuzzel gekocht, maar ik vind 'm zo moeilijk. De stukjes passen totaal niet en ik kan de randen ook al niet vinden." "Wat moet de puzzel voorstellen?" vraagt de vriend. "Een grote rode haan," antwoordt ze. Hij besluit even bij haar langs te gaan. Bij aankomst neemt ze hem mee naar de keuken,waar de stukjes op de tafel liggen uitgespreid. Hij kijkt er even naar en zegt dan met een diepe zucht: "Nou, stop die cornflakes maar weer in de doos, dan praten we er niet meer over."

! n e n n i w e Dit kun j 1e prijs MP3-speler

2e prijs Opblaasboot met peddels

3e prijs W ater fu

npakket

17

Neem nu zelf online de touwtjes in handen!

18

De internetcursus ‘Kleur je leven’ biedt een zelfhulpprogramma waarmee mensen met lichte depressieve klachten zelf aan hun psychische gezondheid kunnen werken. De cursus verschaft inzicht in het eigen functioneren. Dit helpt voor mensen die wel het gevoel hebben dat er iets is, maar niet goed weten wat.

Kleur je leven voorziet in de behoefte die deze mensen hebben aan hulp.

Sjoukje de Boer, sociaal psychiatrisch verpleegkundige, gaat de mensen die zich aanmelden voor Kleur je Leven screenen. Zij vertelt: ‘Iedereen kan zichzelf aanmelden voor de internetcursus.

Dat betekent dat de huisarts geen verwijzing hoeft te doen en dat de deelnemers ook niet als patiënt bij GGZ Friesland zullen worden ingeschreven. Iedereen werkt volledig zelfstandig aan zijn of haar klachten. Het is een cursus geen behandeling.’

onderwerpen aan bod komen. Wekelijks kan de deelnemer een les doen.‘De eerste opdracht bestaat bijvoorbeeld uit het bijhouden van dagscores. Hierbij geven de cursisten aan welk cijfer ze hun stemming geven en gaan nadenken over waar dat door komt.

Door hier uitgebreid bij stil te staan worden ze zich bewuster van de valkuilen en kunnen ze hiermee aan de slag’, vertelt Sjoukje.

zouden kunnen hebben. De patiënt wordt steeds mondiger en geeft steeds meer aan wat hij of zij wil. Patient empowerment wordt dat in het Engels genoemd. Een groep mensen vindt dat hij of zij wel wat psychische steun kan gebruiken, maar vindt het niet zinvol om daarvoor in behandeling te gaan. Het is mooi dat deze groep met Kleur je leven toch geholpen kan worden.

‘Maar omdat de cursus Kleur je Leven zo zelfstandig en vrijblijvend is, is screening wenselijk’, gaat Sjoukje verder, ‘Bij de aanmelding vullen de deelnemers daarom een vragenlijst in. Deze vragenlijst komt bij mij of mijn collega's Simon de Haan en Jolande Blom terecht. Wij beoordelen vervolgens of de persoon toegelaten kan worden of niet. Als iemand gedachten over zelfmoord, zwaardere klachten of weinig sociale contacten heeft, dan kan ik adviseren om over te stappen op een reguliere behandeling of de huisartsenpraktijk.’

In het vervolg van de cursus werken de cursisten elke keer aan een thema. Daarbij valt te denken aan thema’s als ‘Denken en doen’,‘Ontspannen’,‘Plannen maken’,‘Assertiviteit’ en afsluitend ‘De toekomst’, waarbij de handvatten die elke deelnemer heeft geleerd worden omgezet in een plan voor de toekomst.‘Stel dat iemand bijvoorbeeld merkt dat hij stiller wordt als het even wat minder gaat, dan kan hij om dit in de toekomst te voorkomen, de omgeving vragen hier met hem samen op te letten en hem erop aan te spreken als hij stiller wordt. Dan kan hij er wat aan doen’, vertelt Sjoukje.

Een ander groot voordeel is dat op deze manier veel meer mensen bereikt kunnen worden dan bij een reguliere behandeling het geval is, met toch een gewenst resultaat. De onderzoekers Lisanne Warmerdam en Viola Spek, werkzaam bij het VU Medisch Centrum, onderzochten onafhankelijk van elkaar het effect en kwamen tot de conclusie dat de cursus voor mensen met lichte klachten zorgde voor minder klachten en een positiever gevoel.

Kleur je leven werkt even goed als een reguliere behandeling, maar kan wel in de eigen tijd gevolgd worden en is voor iedereen gemakkelijk te gebruiken.

Acht lessen en een evaluatieles

Mondige patiënt

Voelt u zich, zelfs als de winter voorbij is, nog niet zo zonnig, dan kunt u zich aanmelden via psycholog.kleurjeleven.nl. Door het invullen van uw postcode komt u automatisch bij Kleur je Leven van GGZ Friesland terecht.

Als een deelnemer inloggegevens heeft gekregen van één van de coaches kan hij of zij daadwerkelijk aan de slag met de cursus Kleur je Leven. Deze bestaat uit acht lessen waarin verschillende

Met de komst van internet kunnen mensen zelf veel meer informatie vinden over hun klachten. Daardoor weten ze vaak al voordat ze bij de huisarts komen globaal welke aandoening ze

19

GGZ Friesland familieraad

Jarenlang het boegbeeld

Arda van der Ploeg neemt afscheid van de Familieraad

20

‘Via de kerk kwam ik in aanraking met een patiënt met het Korsakov syndroom als gevolg van alcoholmisbruik. Ik kwam er elke week en toen hij vanwege een medische klacht in het ziekenhuis moest worden opgenomen is hij in goed overleg opgenomen in het Psychiatrisch Ziekenhuis van Franeker. Ik werd zijn bewindvoerder. Ik bezoek hem nog elke week. Hij woont nu in een zorgcentrum’, vertelt Arda van der Ploeg.

Nooit eerder was Arda in aanraking gekomen met de psychiatrie. Bij haar eerste bezoekjes in Franeker ging er een andere wereld voor haar open. Ze merkte dat de familie en naastbetrokkenen vaak eerder als oorzaak van de klachten dan als partner in de behandeling werden gezien en dat greep haar aan. Ook verbaasde ze zich over het feit dat er patiënten in hun ondergoed rondliepen en dat zij er onverzorgd uitzagen. Toen ze dit aangaf bij de verpleging tipten zij Arda dat ze zich aan moest sluiten bij de Familieraad en zo gebeurde het.

Voorzitter

‘Het eerste half jaar heb ik vooral geluisterd. In de raad zaten ouders met kinderen, die veel te verstouwen kregen door de opnames van hun kinderen. Er kwam zoveel verdriet op mij af dat ik er na een half jaar mee stopte. Ik kon het, zelf met jonge kinderen, gewoon niet aan. Maar na dat halve jaar heb ik mezelf aangepakt en gezegd: ‘hoor eens, het is niet mijn verdriet; wil ik gaan zitten huilen voor een ander en niets doen?’ Ik kwam terug en kon mijn emoties vanaf dat moment beter hanteren en ben uiteindelijk zelfs voorzitter geworden’, vertelt Arda.

Ze gaat verder: ‘De eerste tijd hebben we bij vele bijeenkomsten ons gezicht laten zien. Die PR-rol lag mij wel. Maar het was me soms teveel, zodanig dat ik de eerste verjaardag van mijn kleinzoon ‘s avonds inplande, waarop mijn dochter zei: ‘ja, dan ligt hij op bed!’ Op gezette tijden moest ik echt letterlijk gas terug nemen. Wij hebben in die periode veel steun gehad van de Geestelijke Verzorging en van

de latere ondersteuner van de Cliëntenraad, Dirk Buwalda. Zij hebben ons soms echt over dode punten heen geholpen. Tegenwoordig is er veel verbeterd. Anno 2010 is de Familieraad een erkende gesprekspartner van de Raad van Bestuur met zes keer per jaar overleg.’

‘Dit kwam onder andere door het aanstellen van een ondersteuner, Mirjam Brauer. De Familieraad kwam vanaf dat moment direct steviger op de kaart te staan. Er viel een enorme last van mij af.

Wij waren immers ook maar oprechte amateurs en privé kwam ik in de fase van “kleinkinderen”.

Ik was altijd aan het schipperen met mijn (vrijwilligers) tijd. Mirjam kon ons geweldig helpen onze taak te verrichten.’

Advies

Arda wil graag bij haar afscheid een advies meegeven aan GGZ Friesland, omdat het zo belangrijk is dat familie en naastbetrokkenen weten hoe hun familie geholpen wordt:

' ik dacht: het is niet mijn verdriet; wil ik gaan zitten huilen voor een ander en vervolgens niets doen?'

patiënt wel verantwoordelijk houden voor een dergelijke actie?’

21

‘Laat familieleden aanwezig zijn bij patiënt­ besprekingen en als dat om bijvoorbeeld privacyredenen, niet kan, zorg er dan voor dat de familie in ieder geval algemene informatie krijgt. Zodat ze begrijpen wat er in het hoofd omgaat en waarom hun naasten bijvoorbeeld niet kunnen werken.’

‘Er wordt door het dichter bij de sociale omgeving laten wonen van patiënten automatisch een sterker beroep gedaan op familieleden en naasten. We weten allemaal hoe moeilijk het voor familie is om de eigen grenzen (ook emotioneel) te bewaken. Bied daarom als GGZ Friesland ondersteuning, individueel, maar ook in cursusvorm aan familie, waarbij ook het onderlinge contact voor familie erg belangrijk is’.

‘Daarbij zou ik willen oproepen altijd contact te blijven zoeken met patiënten en daarin de juiste aansluiting te zoeken. Dit is bijvoorbeeld al gebeurd door ze terug te brengen binnen de maatschappij in woonvormen. Verder was ik bijvoorbeeld onthutst over het feit dat een patiënt, die in zijn ziekte op een keer brand stichtte, als een gezond mens werd gestraft en gevangenisstraf kreeg. Want kun je een

Na 10 jaar stopt Arda ermee. De komende jaren gaat ze meer van haar vrije tijd en haar kleinkinderen genieten. Ze heeft altijd met veel plezier deelgenomen aan de Familieraad en bijgedragen aan belangrijke mijlpalen.

Maar nu is het tijd dat anderen het stokje van haar overnemen. Desalniettemin zullen de overgebleven leden van de Familieraad haar missen.

GGZ Friesland familieraad

Consulent voor familieleden en naasten Worstelen met psychische klachten is niet alleen lastig voor patiënten. Ook naasten en familieleden ervaren vaak moeilijkheden, omdat ze bijvoorbeeld niet weten hoe ze met de klachten om moeten gaan en ze krijgen te maken met spanningen, conflicten en onbegrip uit de omgeving. Om deze mensen te ondersteunen heeft GGZ Friesland voor de gemeente Leeuwarden een familieconsulent.

22

Binnen GGZ Friesland zijn Wiebe de Jong en Leo van der Linden aangewezen als familieconsulent. Zij gaan straks met mensen om de tafel die als betrokkene te maken hebben met psychische klachten. De familieconsulent biedt een luisterend oor. In de gesprekken die hij voert gaat het niet over de patiënt, maar over het familielid zelf. Er is aandacht

voor het bespreken van vragen en onzekerheden in de omgang met de persoon met psychische klachten.

Naar aanleiding van deze gesprekken geeft de familieconsulent tips en informatie. Hij kan bijvoorbeeld uitleg geven over het ziektebeeld, maar ook tips over

het bewaken van de eigen grenzen, zodat de naasten zelf ook op de been blijven en energie houden om betrokkenheid en hulp te blijven bieden. Ook is desgewenst ruimte voor zingevingsvragen en omgaan met kennissen of vrienden die, doordat ze de psychische klachten niet begrijpen, met onbegrip reageren.

Stel dat iemand een Borderlinestoornis heeft, dan kan de familieconsulent bijvoorbeeld inzicht bieden in de klachten. Hij kan uitleggen waarom deze af en toe flink uitvalt naar zijn vader of moeder en daarmee begrip creëren om de relatie werkzaam te houden. Ook kan de consulent dan ruimte bieden voor een gesprek over het verdriet en het gevoel van machteloosheid dat de ouders ervaren, omdat ze deze

Familieraad geeft frisse impuls aan familiebeleid De betrokkenheid van de familie is gunstig voor de behandeling en verhoogt de kwaliteit van de zorg voor patiënten met psychische klachten.

De samenwerking van patiënt, behandelaren en familie geeft gunstige resultaten voor patiënten.

Het zorgt ervoor dat een patiënt niet zo snel een terugval heeft en het leidt tot minder heropnames. Ook kunnen familieleden ervoor zorgen dat de patiënt de medicatie blijft innemen.

Familieleden en naastbetrokkenen kennen hun familielid als geen ander en hebben in de periode voorafgaand aan een opname of behandeling

samen al heel wat meegemaakt. Zij willen dan ook graag bij de behandeling betrokken worden en hun eigen ervaringen daarbij inbrengen.

Maar ze willen ook uitleg krijgen over wat er met hun familielid aan de hand is, welke behandelingsopties er zijn, waarom en welke medicatie gegeven wordt en wat de bijwerkingen daarvan zijn. Met goede informatie kunnen familieleden en naastbetrokkenen zelf ook beter naast hun naasten staan.

Genoeg reden voor GGZ Friesland dus om de samenwerking met familie en naastbetrokkenen

in 2010 stap voor stap organisatiebreed gestalte te geven zowel bij nieuwe aanmeldingen, als ook in bestaande behandelcontacten. Dit doet de organisatie door het vormgeven van familiebeleid.

De Familieraad wil naast haar rol als medezeggenschapsorgaan een frisse impuls geven aan dit beleid. Zij heeft een concreet aanbod gedaan aan alle regiomanagers om eenmalig met behulp van een drietal familie-ervaringen op DVD in gesprek te gaan met de teams in de verschillende regio’s in Friesland.

diagnose niet hadden zien aankomen en er zelf niks aan kunnen doen.

De familieconsulent gaat alleen aan het werk binnen de gemeente Leeuwarden. Dit komt doordat de consulent gesubsidieerd wordt door de gemeente. Zij vond het zo belangrijk dat binnen Leeuwarden hulp geboden zou worden aan familieleden en naastbetrokkenen van mensen met psychische klachten, dat ze er een bedrag voor uitgetrokken heeft.

GGZ Friesland wil proberen ook in andere gemeenten subsidie te krijgen voor het inzetten van familieconsulenten.

Mocht u wonen in de gemeente Leeuwarden en graag gebruik willen maken van de familieconsulent, dan kunt u een aanvraag doen via familieconsulent@ggzfriesland.nl.

23

reportage op locatie

‘ Vertrouwen is de basis van een vriendschap’

Onlangs opende De Swing haar deuren voor vrienden en vriendinnen. De jongeren

Jongeren nodigen vrienden uit een dag mee te draaien

die binnen deze locatie Ryanne, een vmbo-scholiere met bruine krullen, een lang grijs T-shirt en een trendy korte ruitjesjas, zit samen met de blonde Kim Visser, aan een tafeltje in het centrum. Kim leerde voor kapster, voordat ze bij de Swing terecht kwam en dat is te zien aan haar superhippe kapsel en modebewuste kleding. Ze hebben net samen gewinkeld en vertellen allebei dat ze een vriendendag een goed idee vinden.

Omdat hun vrienden vaak geen idee hebben wat ze de hele dag doen binnen de Swing en omdat ze vaak ook denken dat daar alleen ‘hele rare mensen’ zitten.

van GGZ Friesland Jeugd in behandeling zijn, nodigden

24

hun vrienden uit een dag langs te komen.

Ze konden daarmee laten zien hoe het is om

dagbehandeling te volgen.

‘Mijn vriendinnen vonden het

Net als anders

leuk dat mee te maken, maar toch ook wel behoorlijk lastig en confronterend om zo naar zichzelf te kijken’, vertelt de 17-jarige Ryanne Slofstra.

met een De twee meiden puffen na as glas fris na op een terr een middagje winkelen

Tijdens de vriendendag zien ze dat dit niet zo is. Het programma zag er net zo uit als op een gewone dag. Dit betekent dat de vrienden en vriendinnen meedraaiden tijdens een groepstherapie en ook cognitieve gedragstraining ondergingen. ‘Bij de groepstherapie hebben we gepraat over onze ouders.

Of ze streng voor je waren of niet en hoe je het met ze kan vinden. Veel van mijn vrienden vonden dit best lastig. Ze hadden nog nooit op die manier naar

hun familie gekeken en welke invloed dit heeft op henzelf’, vertelt Kim. Het bezoek van de vrienden aan De Swing werkte wel verhelderend.

‘In eerste instantie schrokken veel van mijn vriendinnen ervan dat ik psychische klachten had. Ik leek altijd vrolijk en daarom hadden ze het niet zien aankomen. Door het bezoek aan De Swing begrepen ze beter dat het iedereen kan gebeuren, legt Ryanne uit.

Vertrouwen

Maar niet met iedereen is het even gemakkelijk praten, menen de beide meiden. Kim vertelt dat vertrouwen ontzettend belangrijk is om dingen aan vrienden of vriendinnen te vertellen.

‘Voordat ik bij De Swing kwam, hield ik mensen erg op afstand. Nu wil ik, zeker met mijn beste vriendinnen en natuurlijk mijn vriend wel dingen bespreken. De vrienden die ik nu nog heb, hebben veel met me meegemaakt, maar zijn ondanks dat toch bevriend met me gebleven en daardoor weet ik zeker dat het echte vrienden zijn.’

Voor Ryanne is vertrouwen ook het belangrijkste voor een goede vriendschap.

‘Ik vind het lastig persoonlijke dingen te bespreken. Het liefste bespreek ik niks.

Mijn allerbeste vriendin vertel ik wel heel veel. Andere vrienden veel minder.

Die beste vriendin is als een zus voor me en vertrouw ik daardoor volledig.

Met andere vrienden ga ik het liefst gewoon leuke dingen doen, bijvoorbeeld thuis een film kijken en veel bijkletsen over oppervlakkigere dingen. Ik zie ze nu natuurlijk ook minder, dus dan is dat volgens mij ook wel logisch.’

25

De twee meiden kunnen ook erg goed met elkaar overweg. Eigenlijk zou je kunnen zeggen dat binnen De Swing een nieuwe vriendschap is ontstaan. Zo zijn ze samen de stad in geweest om cadeautjes te kopen voor het vriendje van Kim. Ze kunnen zich allebei geen voorstelling maken hoe het zou zijn om geen vrienden te hebben, want daar kan niemand toch zonder. Aanvullend zeggen ze:‘Ik zou me schamen’ en ‘Ja en ik zou het ook helemaal niet leuk vinden om ergens naartoe te gaan, als ik alleen moest gaan!’

reportage op locatie

Positief de zomer in, ook met Bew overgewicht

Je hoeft maar een willekeurig winkelcentrum binnen te lopen en je vindt er grote fastfoodketens,

snackbars en marktkramen vol met eten. Ook in de supermarkt liggen steeds meer kant-en-klare maaltijden en belegde broodjes, die erg lekker zijn, maar niet altijd goed voor de lijn. Het is in de huidige maatschappij moeilijk om de verleidingen te weerstaan en slank te blijven. Nu het weer warmer wordt en het strand lonkt met mensen in bikini en zwembroek is dat soms knap lastig.

26

ust omgaan met eten!

Natuurlijk is het gemakkelijk om dingen te roepen als: ‘Daar ben je altijd dan nog zelf verantwoordelijk voor, want elk pondje komt door het mondje!’ Maar hiermee zijn mensen met zwaarlijvigheid, ook wel obesitas genoemd, niet geholpen. Volgens Ingrid Overmeer, psychiater bij GGZ Friesland en gespecialiseerd in eetstoornissen, ligt het wel wat ingewikkelder. Veel factoren hebben namelijk invloed op het eetgedrag van mensen.

Opvoeding en aanleg

In sommige families is het normaal om veel te eten en weinig te bewegen. Als je als kind in zo’n gezin opgroeit dan denk je dat dit normaal is en heb je dus een veel grotere kans om obesitas te ontwikkelen.’

Ook kun je aanleg om dik te worden erven van je vader of moeder. De genen zijn de bouwstenen van ons lichaam en spelen dus ook een rol bij dik worden. Bij veertig procent van de mensen met obesitas is dit te verklaren door het overerven van genetisch

bepaald eetgedrag. Uit onderzoek blijkt dat mensen met obesitas veel impulsiever zijn, minder goed kunnen stoppen met iets. Aan de andere kant kiezen ze vaker voor snel verkrijgbare bevrediging, zoals bij snacks het geval is.

‘Het lichaam is daarbij erg goed in het vasthouden van energie. Het gevolg hiervan is dat mensen die eenmaal een BMI (Body Mass Index) hebben van boven de 30, bijna niet meer van hun overgewicht afkomen.

Als ze namelijk een tijd weinig eten, gaat het lichaam zich hieraan aanpassen door zuinig om te springen met energie. Afvallen is daardoor erg lastig. Als iemand toch besluit een gebakje te eten dan grijpt het lichaam dit meteen aan om alle energie daaruit vast te houden, waardoor te zware mensen erg gemakkelijk weer aankomen, vertelt Ingrid verder.

Hulp bij obesitas

Een belangrijk onderdeel bij de hulpverlening van GGZ Friesland is dan ook het bewust-­

Renske krijgt hulp bij de afdeling Eetstoornissen

‘In Nederland horen mensen slank te zijn om gewaardeerd te worden en kansen te krijgen binnen de maatschappij. Ben je toch te dik, dan moet je maar minder eten en daardoor afvallen, zo wordt gezegd. Maar zo gemakkelijk werkt dat niet.

Overal waar ik loop of fiets zie ik eetgelegenheden en zeker als ik me boos of verdrietig voel, loop ik daar gemakkelijk naar binnen om me kortstondig beter te voelen. Ook thuis is het voor mij lastig. Ik ben veel alleen thuis en daardoor is het soms echt een gevecht om de juiste keuzes te maken wat betreft het eten.

Bij de afdeling eetstoornissen van GGZ Friesland zijn dit zaken waar we aan werken. We krijgen bijvoorbeeld Emotie Regulatie Training en Cognitieve Gedragstherapie. Hiermee leren we concreet op papier negatieve gedachten en gevoelens te benoemen en hier positieve dingen tegenover te zetten. Ook houden we een eetdagboek bij en bespreken dit. Doordat we bewust worden van onze gedachten en het eetgedrag dat hieruit ontstaat, kunnen we steeds meer voorkomen dat we op moeilijke momenten gaan eten. Daarnaast hebben we één keer in de week Fysio Fitness, waarbij we kijken welke sporten goed voor ons zouden zijn om onze conditie weer op peil te brengen.

27

Sinds ik hulp heb gezocht, vind ik het gemakkelijker om de zak chips te laten staan. Als ik me alleen voel, bel ik nu iemand op om mee af te spreken in plaats van te eten. Verder eet ik nu gestructu­ reerder op vaste tijden. Daar heb ik veel winst in behaald. Ook heb ik nu een realistischer kijk op wat gezond voor me is en durf ik nu ook te genieten van een ijsje. Want niet alleen dunne mensen mogen daar van genieten. Ik toch ook!’

Advertentie Daarnaast leren de deelnemers door middel van ‘Mindfull eten’ ook bewuster om te gaan met eten. Er wordt van de mensen gevraagd heel bewust te kauwen en stil te staan bij wat ze op hebben. Want als je langzaam eet, ben je sneller vol.

Een ander onderdeel van de hulp aan mensen is cognitieve gedragstherapie. ‘Veel mensen gebruiken eten om zich beter te voelen. Op momenten van spanning of somberheid grijpen ze naar de koekjes. Door middel van cognitieve gedragstherapie leren ze deze emoties herkennen en er wat aan te doen voordat ze aan het eten slaan’, vertelt Ingrid.

Ingrid Overmeer

28

maken van de deelnemers dat ze natuurlijk een stuk kunnen afvallen, maar dat ze niet moeten verwachten dat ze weer in maatje 36 gaan passen. Dit is voor veel mensen erg teleurstellend. In onze groepen besteden we dan ook veel aandacht aan gelukkiger in je vel zitten’, legt Ingrid uit.

Froukje blijft zichzelf

Deze werkwijze levert tevreden mensen op. Ingrid zegt hierover: ‘We huilen, we lachen en we schreeuwen met elkaar en uiteindelijk helpen de mensen uit de groep elkaar. Als buddies. Zelfs als iemand niet zoveel afvalt als hij of zij eigenlijk zou willlen, krijgt diegene vaak een betere eigenwaarde, waardoor hij of zij weer beter binnen de maatschappij kan functioneren.’

Dit is Froukje. Froukje is dementerend.

Iedere dag verzorgt ze met liefde haar bloemen en planten. En wie zorgt ervoor dat Froukje zichzelf redt en veilig woont?

Dát doet Palet.

Froukje woont in een Kleinschalig Wonen Complex van Palet, in dezelfde wijk als haar kinderen. Kleinschalig Wonen is bedoeld voor mensen met psychogeriatrische (PG) problematiek die daardoor niet meer zelfstandig kunnen wonen.

Bewoners van Kleinschalig Wonen hebben een eigen kamer met sanitair. In iedere woning is een grote huiskamer, waar gezamenlijke activiteiten plaatsvinden voor de 6 of 7 bewoners en waar met elkaar geleefd wordt (inclusief koken).

Er is 24 uur per dag professionele begeleiding en verzorging aanwezig.

Palet, altijd in de buurt Bel 0900-321 321 3 (€ 0,01 p.m.)

Wilt u hulp of meer informatie?

www.paletgroep.nl

Kijk dan op www.ggzfriesland.nl/eetstoornissen 100457-PALLEE_240x120.indd 1

29

26-02-10 10:58

Een zonnetje, terwijl het buiten sneeuwde

Column Een nieuw jaar, een nieuwe maand en voor mij een nieuwe job als coach van de cliëntenraad van GGZ Friesland. Nieuwe mensen en vooral ook nieuwe doelen. Ik had er veel zin in. In mijn hoofd een zonnetje, terwijl het buiten volop sneeuwde.

De witte wereld hield veel mensen aan huis gekluisterd. Af en toe dooi, af en toe strenge vorst. Al glibberend heb ik in dit nieuwe jaar de weg gevonden naar het BBC (Bureau Belangenbeharting Cliënten). Mijn eerste maanden stonden volop in het teken van

nieuwe mensen ontmoeten, een keurend oog voelen, maar gelukkig ook het horen van heel veel enthousiasme in hun werkverhalen of soms zomaar privégerelateerd. Mijn rol als coach zal ik gaan oppakken.

Coach. Een prachtig woord, maar als mijn 72-jarige moeder me vraagt wat ik doe, sta ik met mijn mond vol tanden. Google laat diverse vertalingen van het woord zien. Eén daarvan is: Bij de procesmatige coach moet er meer gedacht worden aan een mental coach die

adviseert hoe er omgegaan moet worden met verliezen, met intimiderende tegenstanders, met de pers en die denkt aan een juiste balans tussen leven en werken. Iemand die van een afstand en met minder belangen en daardoor rustiger meedenkt met de cliënt.

Als ik het woord ‘mental coach’ lees dan moet ik aan de bekroonde reclame denken van een soep: ‘NU even NIET….’. Al vertoont de kale man enige gelijkenis met mijn partner, de soep die je om vier uur altijd kan gebruiken, kan ik binnen het BBC nergens terugvinden. Daarmee denk ik

te mogen concluderen dat de laatste woorden van de beschrijving 'rustig meedenkend met de cliënt', voor mij een passender beeld oplevert.

Mijn eerste werkdag. Mijn kantoordeur draagt mijn naam. Paarse tulpen sieren mijn bureau.

De computer geeft me een eigen mailadres en bij het openen vind ik een eerste mail geadresseerd aan mij. Fijn om me welkom te voelen in woord en gebaar.

Iedereen binnen het BBC neemt me op dit moment op sleeptouw. Ik hoop dat ze het uithoudingsvermogen hebben om me

veel te leren (ben wel blond natuurlijk:-)).

Af en toe ga ik even achterover zitten en kijk naar mijn eerste inrichting. Een fotolijstje met afbeeldingen van mijn man, kids en kleinkids staat naast me en aan de wand prijkt een prachtig schilderij met een zon. Deze zon geschilderd door een cliënt, geeft weer hoe ik tegen het leven aankijk.

Janny Meijering

Goed voor lichaam en geest 30

Vijftien vluchtel ingen trainen voor de marathon van Leeuwarden

Rond de grote tafel in de kantine van het Jelgerhuis, één van de locaties van GGZ Friesland, in Leeuwarden, zitten veertien mannen en een vrouw. De jongste rond de twintig, de oudste rond de veertig. Allemaal hebben ze sportkleding aan. Over ongeveer tien minuten gaan ze beginnen aan hun eerste training voor de marathon van Leeuwarden.

Ze hebben er zin in, maar vinden het een beetje spannend.

Het bijzondere aan de groep is dat ze uit twaalf verschillende landen van over de hele wereld komen. Allemaal zijn ze gevlucht, omdat het land waar ze woonden niet meer veilig voor ze was.

De 24-jarige Nitharsan Sivalingam uit Sri Lanka woont bijvoorbeeld nog maar een half jaar in Nederland. Hij is gevlucht in de periode dat er een burgeroorlog in het land heerste.

De 32-jarige Iraniër M. Abid Rahmany woont drie maanden in Nederland, omdat de regering in zijn eigen land in handen is van de zeer conservatieve president Ahmadinejad. Voordat deze man aan de macht kwam regeerden de Sjah, die van Iran een modern, westers georiënteerd land wilden maken. ‘De huidige regering vindt dit slecht en heeft alles wat met de oude regering te maken heeft verboden. Mijn vader was een vooraanstaand wetenschapper en kon zijn vak niet meer uitoefenen’, vertelt hij.

Peptalk

Elke vluchteling heeft zijn eigen, vaak heftige, levensverhaal. Binnen GGZ Friesland kunnen ze, als ze hierdoor psychische problemen hebben, voor gesprekken en therapieën terecht. Ed Bouwman verleent als GZ-arts specifiek hulp aan vluchtelingen.

Hij is ook degene die het initiatief heeft genomen om met een groep vluchtelingen in training te gaan voor de marathon van Leeuwarden. Deze running therapy vormt een vast onderdeel van zijn behandelingen, naast gespreken en eventueel medicatie. De opkomst van vijftien mensen vindt hij prachtig: ‘Het is voor deze mensen, die een tijd in vluchtelingenkampen hebben gezeten een behoorlijke stap om weer iets als dit te gaan ondernemen. Ik vind het ontzettend dapper dat zoveel zijn komen opdagen.’

Vlak voordat het hardlopen begint, zegt hij dit ook tegen de aanwezigen. Hij spreekt ze bemoedigend

toe: ‘We gaan straks naar buiten, maar het gaat er boven alles om dat jullie het leuk vinden. Als het even niet meer gaat, gaan we wandelen en hopelijk zijn we dan zodra we de marathon moeten gaan lopen net zo goed als Gerbrselassie of Kiplagat. Ik ben ervan overtuigd dat het goed is dat we gaan hardlopen, want als je je goed voelt over je lichaam, voel je je ook geestelijk beter.’

Een rondgang langs de veertien gevluchte mannen en één vrouw leert dat ze op dit moment nog niet zo goed zijn als de twee topatleten. De meesten hebben niet eerder hardgelopen. De Iraniër denkt wel dat hardlopen goed voor hem is en heeft zich daarom opgegeven. ‘Maar ik denk wel dat ik morgen spierpijn heb.’

In beweging

Na de peptalk van Ed Bouwman loopt de groep

van de kantine naar de deuren van de uitgang.

Ze slaan rechtsaf en beginnen in een rustig hardlooptempo aan hun eerste kilometers. Ze lopen en wandelen tot aan de voorkant van het MCL en komen daar even op adem. Vervolgens lopen ze voor het ziekenhuis langs en dan linksaf richting het Europaplein. Twee van de deelnemers hebben moeite om het tempo bij te benen. Ze vertellen wandelend achter de groep aan dat ze het wel pittig vinden. Ed wandelt even een stuk met ze mee, terwijl de andere groep inmiddels aan het eind van de brug richting Drachten wacht.

Als iedereen weer compleet is vraagt Ed: ‘Want to go back now?’. De meeste hardlopers knikken en dus wordt de terugweg gestart. De groep weet de weg wel terug te vinden en dus wordt de groep gesplitst. De snellopende jongens lopen vooruit richting het Jelgerhuis. Ondertussen maken ze grappen over dat ze straks de twintig kilometer op de marathon vast gemakkelijk gaan

‘ Je moet nu nog niet zo hard lopen daar krijg je morgen echt spijt van’

31

halen en oefenen ze vast een eindsprint. Eén van de jongens merkt op:‘Je moet nu nog niet zo hard lopen daar krijg je morgen echt spijt van.’

Als iedereen weer bij het Jelgerhuis is aangekomen, staat in de kantine al een broodje en fris klaar. Iedereen kletst nog even na en als het nodig is, kan gedoucht worden. Eén voor één vertrekken de sportievelingen weer. Want ze zijn vanuit de hele provincie naar Leeuwarden gekomen om te gaan trainen. De komende weken zullen ze nog wel vaker op en neer pendelen van en naar de Friese hoofdstad en dan hopelijk in mei bij de marathon een toptijd neerzetten.

Vergeet niet te genieten van de lente en de zomer!