Inzine Franeker

Inzine Inzicht in het aanbod van GGZ Friesland in de regio Franeker/Harlingen

voorjaar 2011

GGZ Friesland

‘Franeker’ in het hart van de zorg

> de flinter biedt een waardige, warme plek

> al decennia gaan franeker en de

psychiatrie hand in hand

> prothesezorg bij

alcoholgerelateerde problemen

2 Inzine Column

Inzine 3

ager Ina

n Regioma

De mens achter de patiënt Één ding is tijdens alle decennia overeind blijven staan. In Franeker verblijven personen met een chronische psychische stoornis. De klinieken op het rustieke Groot Lankum bieden luwte en beschutting voor deze groep mensen. Inwoners van Friesland, maar ook daarbuiten, kunnen in Franeker worden opgevangen.

Als iemand enigszins vreemd gedrag vertoont is het al snel: ‘Moet jij niet naar historie. Al sinds de negen­tiende eeuw, Franeker?’. Veel Friezen denken dat Groot worden in het toenmalig Algemeen Lankum een eindstation is, een plek waar niemand ooit weer vandaan komt. Dat is Psychia­trisch Ziekenhuis (APZ) mensen met psychiatrische problemen behandeld. een misvatting. Natuurlijk zijn er mensen met problemen die nooit meer over gaan.

Sindsdien is erg veel veranderd. APZ Zij zijn welkom bij ons en verdienen een Franeker werd GGZ Friesland. De zorg goede plek om een prettig leven te leiden. wordt over de hele provincie aangeboden. Veel personen die wij opvangen, verblijven tijdelijk bij ons.

Toch zetten we ons in de regio Franeker/ Na een klinische opname gaan zij begeleid Harlingen met zo’n 200 medewerkers in wonen of terug naar hun eigen stekje. Hoe we ze helpen, vindt u terug in deze Inzine. voor optimale zorg en behandeling.

De psychiatrie kent in Franeker een rijke

‘Ik wil dat het kenniscentrum rehabilitatie er komt’

‘we halen het beste uit hun leven’

Zwijgend koffiedrinken Misschien valt het op dat ik een aantal keren het woord ‘mensen’ gebruik. Dat is niet zonder reden. Dat is namelijk mijn persoonlijke drijfveer om mijn werk met enthousiasme te doen.

Vanuit mijn verpleegkundig verleden en ook uit mijn eigen omgeving heb ik gemerkt dat we de mens achter de ziekte moeten blijven zien. We moeten weten of iemand vroeger honkbalde, een baan had als postbode of gek is op katten.

Ik wil juist dit persoonlijke levensverhaal van onze mensen ook aandacht geven. Om dit te illustreren, gebruik ik vaak het voorbeeld van Jan. Hij woont al jaren op het terrein Groot Lankum.

Elke ochtend wandelt, rent hij bijna, naar ‘De Stipe’. Hij gaat, al klappend met de deuren, via het toilet, naar het koffiezet­apparaat en drinkt zwijgend zijn koffie met een berg sui­ker. Met een grom en een mompelende groet, ver­trekt hij weer. Waar hij heen gaat, weten al­leen Jan zelf en zijn begeleiders. Zouden we niet allemaal meer willen weten over Jan? Ina Caspers

‘Ik wil nog de opleiding tot Rehabilitation Counselor gaan doen’

‘Ik wil nog minstens 15 kilo kwijt raken’

‘Ik wil eens een keer een workshop ontwikkelen en presenteren tijdens een symposium’

Psychiater Daniël van Dijk over zijn behandelvisie

‘ Beter maken kan bij complexe psychiatrische klachten’ Psychiater Daniël van Dijk is stellig en duidelijk: ‘Lange tijd zagen psychiaters en andere behandelaren patiënten

‘Ik wil nog eens verhuizen naar een huis met een stukje land er omheen’

met ernstige vormen van schizofrenie (15% van alle mensen die lijden aan Dennis de Beauvesier Watson

‘Zonder relatie geen rehabilitatie’ Hoe geven medewerkers de regie aan de patiënt?

chronische psychotische stoornissen) als onbehandelbaar. We stopten ze weg in klinieken en creëerden rust door combinaties van medicijnen in hoge doseringen. Letterlijk sloten we deze patiëntengroep op in separeer­ ruimten. Dat is achterhaald!’

‘Samen met de patiënt’ is volgens Dennis de Beauvesier Watson het belangrijkste bij rehabilitatie. Over de Individuele Rehabilitatie Benadering (IRB), een methode waarmee de patiënt geholpen wordt doelen te bereiken, geeft hij cursussen aan collega’s. Maar wat is er nodig voor een goede rehabilitatie?

‘De IRB-attitude draait erom dat je als behandelaar patiënten ondersteunt om de eigen regie te voeren over hun herstel. Vooral voor mensen met langdurige problemen, zoals op het terrein Groot Lankum, biedt dit mogelijkheden om de patiënt te inspireren doelen te stellen en te bereiken. Dit kun je doen door ze de kleine succesjes die ze boeken te laten zien. Ze ontwikkelen daardoor het zelfvertrouwen en de vaardigheden die nodig zijn om doelen te bereiken’, vertelt hij

Een goede relatie

Dennis legt hierover uit: ‘De vertrouwens­band tussen de hulpverlener en de patiënt is onmisbaar voor een goed werkende rehabilitatie. Ik stuitte ooit op de zin: ‘zonder relatie geen rehabilitatie’ en dit geeft mijns in­ziens aan waar het bij IRB om draait. Hierbij gaat het bijvoorbeeld om begrip tonen, inspireren en iets van jezelf laten zien.

Eén van de belangrijkste aspecten hierbij is een goede gesprekstechniek.

Het is erg belangrijk om veel open vragen te stellen, zodat er een dialoog kan ontstaan. De medewerkers die dit goed toepassen, merken dat de patiënt er zelf door nadenkt in plaats van dat de hulpverlener zijn gedachten invult. Dit zorgt ervoor dat de patiënt zelf de regie houdt en dat hij of zij het gesprek eerder als prettig ervaart.

Wonen, werk, sociaal contact

Een veranderwens of een doel komt dan goed naar voren. Het komt voor dat een bewoner in één van de begeleide woonvormen aangeeft zelfstandiger te willen wonen. Of dat iemand graag het sociale netwerk wil vergroten. Als je dit weet kun je vanuit IRB hem of haar motiveren in stapjes naar dit doel toe te werken en aangeven welke vaardigheden de patiënt daar voor nodig heeft. Geduld is hierbij wel nodig. Aansluiten bij het tempo van deze patiënten is hierbij van belang en de patiënten die bij ons verblijven verdienen dit ook. Noem het maar een stukje eerherstel van hun eigen kracht.

‘Ik ben dokter. Daarom draag ik een witte jas als ik hen onderzoek. Ik wil mensen perspectief bieden en ze behandelen, zodat ze opknappen en meer grip krijgen op hun leven. Om dat te bewerkstelligen benader ik hun stoornis als een hersenziekte. Net als in het ziekenhuis de cardioloog met medicatie het hart van iemand beter kan laten functioneren, kunnen wij met de juiste medicatie en begeleiding de hersenen van onze patiënten beter maken.’

Voortschrijdend inzicht Natuurlijk heeft onderzoek naar bijvoorbeeld psychotische stoornissen ervoor gezorgd dat nu veel meer bekend is. ‘We weten nu globaal in welke hersengebieden de ziekte ontstaat.

Ook weten we dat, vaak erfelijk bepaalde,

kwetsbaarheid en de omgeving een grote rol spelen. Gelukkig is betere, gerichte medicatie ontwikkeld die het herstel van de patiënt flink bevorderen. Juist doordat we de klachten, zoals angsten of wanen, beter kunnen behandelen, is het beter mogelijk om mensen meer mee te laten doen in de maatschappij’, aldus Daniël.

Hoe dat binnen GGZ Friesland precies gedaan wordt, is beschreven in zorgprogramma’s. Een zorgprogramma is een document en legt in detail uit welke stappen gezet worden om iemand weer zoveel mogelijk beter te maken.

‘Helaas herstellen de hersenen langzaam in vergelijking met andere organen en dat maakt dat de behandeling vaak lang duurt’, meent Daniël.

Lang proces De hulp is grofweg in te delen in fasen. Als een patiënt door een psychose, stemmen of wanen heel erg bang of in de war is, weten ze vaak niet dat ze ziek zijn. Dan is het eerst belangrijk om te stabiliseren met medicatie en veel structuur.

Deze mensen zijn vaak achterdochtig, dus is het ook belangrijk contact te leggen en een vertrouwensband op te bouwen.

Als dat gelukt is, kan de medicatie geoptimaliseerd worden. ‘Dan zie je vaak dat de patiënt toegankelijker wordt. Op dat moment is het ook mogelijk om de lichamelijke kant beter te belichten. Tijdens hun ziekte hebben de patiënten zichzelf verwaarloosd en de medicatie die ze krijgen, heeft ook veel invloed. Door de somatiek goed in de gaten te houden, nemen we de patiënten serieus.

De volgende stap die gezet kan worden is de rehabilitatie. Allereerst kan met gesprekken en therapie uitgelegd worden dat angsten die de patiënt heeft te overwinnen zijn of soms niet reëel zijn. Daarna kan gekeken worden waar de patiënt behoefte aan heeft.

Misschien heeft hij baat bij het opnieuw op­­bouwen van sociale contacten, een pret­tige omgeving om te werken of is het be­ter om stapje voor stapje de patiënt met de maat­schappij in contact te brengen.

Successen Deze aanpak levert veel op. Daniël van Dijk begint te stralen als hij succesverhalen van patiënten vertelt: ‘Zo zit in de kliniek een man die vroeger een groot schilder was maar door zijn psychose lange tijd angstig en zonder te schilderen op de gesloten afdeling verbleef.

Tegenwoordig gaat hij gewoon naar buiten en heeft hij ook zijn kwasten weer opgepakt en met een verbluffend resultaat.’

Maar ook de woonunits die vlakbij de kliniek staan, leveren succesverhalen op: ‘Sommige mensen zijn door psychische klachten zo druk in hun hoofd, dat je niet mag verwachten dat ze met veel mensen in een groep leven. Voor deze groep hebben we losstaande woonunits opgezet. Ze gedijen daar heel goed bij. Je ziet dat ze zelfstandiger worden en dat ze beter weten om te gaan met hun psychische klachten.’

Zie ook: Artikel: ‘Lekker mijn eigen hokkie en douche’

Inzine 5

4 Inzine

Ervaringsdeskundige slaat bruggen

Kliniek Nij Lankum biedt crisisopvang In Franeker biedt de GGZ Friesland kliniek Nij Lankum crisisopvang.

In totaal kunnen er 9 patiënten opgevangen worden, die dan vaak in een psychose zijn beland. Ook zijn er 10 plekken die buiten de reguliere psychiatrie vallen. Dit zijn de plaatsen voor mensen met alcoholgerelateerde problemen. Na die eerste structurerende crisisopvang gaan patiënten naar afdelingen elders binnen GGZ Friesland.

In de psychiatrie verloopt het contact tussen hulpverleners en patiënten af en toe stroef. Mensen voelen zich soms onbegrepen.

Om het gesprek weer op gang te brengen heeft GGZ Friesland in Franeker sinds 2009 een ervaringsdeskundige in dienst.

De kliniek heeft twee functies. Ten eerste biedt ze een belangrijke opvangmogelijkheid voor patiënten die al bij GGZ Friesland in behandeling zijn. Als iemand een terugval krijgt en daardoor in bijvoorbeeld een woonvorm niet goed meer te hanteren is, kan hij of zij opgevangen worden in Nij Lankum.

Met een schat aan ervaring en een flinke dosis enthousiasme bouwt Ellen Sealy daar waar nodig is bruggen tussen patiënten en hulpverleners. Ze werkt anderhalve dag op het terrein van Groot Lankum en runt daarnaast een eigen zorgboerderij. Ellen omschrijft haar werkwijze als volgt: ‘Vanuit de basis werken, veiligheid creëren, geloven in de patiënt en doen wat je zegt.

Luisteren, benoemen en evualeren zijn daarbij erg belangrijk’.

Daarnaast worden in de kliniek af en toe ook patiënten opgevangen die nog niet bij GGZ Friesland in behandeling waren.

Dit gebeurt als een verwijzer via GGZ Friesland Spoed (nu nog de crisisdienst) melding maakt van iemand die dringend psychische hulp nodig heeft. Meestal worden de crisissen opgevangen in Leeuwarden, maar soms wordt uitgeweken naar Franeker.

Op beide units is het doel de patiënt er zo kort mogelijk te laten verblijven, maar dit is niet altijd haalbaar. Doorstromen naar een kliniek met open deuren of naar een plek binnen GGZ Friesland Wonen is dan vaak een goed alternatief.

Bij GGZ Friesland zet ze zich in daar waar de hulpverlening stagneert. Ze heeft hierin een onmisbare adviserende rol. De ervaringsdeskundige schroomt er niet voor om haar eigen verhaal te vertellen: ‘Mensen zien me als ‘gewoon Ellen’ en daardoor ontstaat een vertrouwensband’. Op haar dieptepunt een tijd geleden slikte ze dagelijks vijfentwintig pillen. Ze heeft elf diagnoses gehad en is veel gesepareerd geweest. ‘Als ik dat vertel en laat zien hoe ik nu in het leven sta, dan krijgen mensen hoop’.

Ellen gelooft in mensen en ziet hun kwaliteiten. ‘Patiënten moeten niet ‘zelf­stigmatiseren’ door zich teveel aan hun diagnose vast te klampen. Mensen komen niet vooruit als ze de basis (veiligheid) missen en in een ziekmakende setting zitten. Toen ik mijn periode in de hulpverlening afsloot was er een psychiater die in me geloofde. Binnen de kortste keren was ik weer aan het werk. Leven tussen ‘gezonde’ mensen, een goede dagstructuur en sociale contacten zijn uiteindelijk toch dé ingrediënten voor een goed herstel’.

‘Nu kan ik zelf kiezen wanneer ik mensen op wil zoeken’

Ellen Sealy, ervaringsdeskundige

De psychiatrie en de stad Franeker Ze gaan al decennia hand in hand Ton Fransen (politieagent) en Sybe

‘Het heeft me altijd verbaasd dat in de rest van de provincie vaak met een knipoog over Franeker gesproken werd. Gekscherende opmerkingen als: ‘oh, kom je daar vandaan, bij het gekkenhuis’ werden wel gemaakt. Eigenlijk heb ik dat nooit begrepen. Want in het dagelijks leven merkten we er niks van.’

‘Natuurlijk liepen er excentrieke mensen in de binnenstad van Franeker rond. Dan kwam

er een man op de fiets voorbij die luidkeels glorieklokken aan het zingen was. Ook herinner ik me een man, die altijd met langzame pas door de straten schuifelde en op een gegeven moment ineens als een kievit op me af kwam om me te vertellen dat hij een nieuwe stoel gekocht had en hoe blij hij er mee was. Maar deze mensen horen bij het beeld. Ze geven de stad kleur’, gaat hij verder.

Samenwerking Ton Fransen, politieagent in Franeker, beaamt dat. Hij vertelt: ‘Een aantal patiënten woont zelfstandig in de wijk. Dat zorgt nooit voor grote problemen. En zelfs als er incidenten zijn, wordt er niet vaak aangifte gedaan. Inwoners van Franeker snappen waarom het gebeurt en stellen zich daarom heel begripvol op. Ik denk dat we hier erg tolerant zijn.’

Lachend zegt een bewoner van één van de twaalf woonunits op het terrein Groot Lankum dat hij graag

van der Ploeg (buurtbewoner)

een nickname wil in dit artikel.

In 1848 besloot het provinciebestuur van Friesland om zestig psychiatrische patiënten op te vangen in de voormalige academiegebouwen van de Franeker Hogeschool. Op 31 maart 1851 kwam de eerste lichting van 27 patiënten aan uit Deventer, waar zij tot dan toe waren opgevangen. De geschiedenis van GGZ Friesland reikt dus al 160 jaar terug.

Maar wat is er in al die jaren veranderd? En hoe vinden bewoners dat?

Sybe van der Ploeg, verhuisde in februari 1976 naar Franeker. Hij ging werken bij de gemeente en betrok een huis met uitzicht op de wei­­landen: ‘Een prachtige plek, die we, zelfs nu een nieuwbouwproject ons uitzicht blokkeert, nooit meer hebben verlaten. We wonen vlakbij Groot Lankum, het terrein van GGZ Friesland.’

‘Lekker mijn eigen hokkie en douche’

Ton vindt samenwerken met GGZ Friesland erg belangrijk. ‘In geval van nood kunnen we een beroep doen op GGZ Friesland. Daarentegen verzamelen wij eventuele incidenten en kunnen we juridische stappen zetten. Gezamenlijk kunnen we inschatten hoe het met iemand gaat en of een nieuwe plek in de woonwijk succesvol verloopt.’

Wat Sybe nog wel meegeeft is dat hij het idee heeft dat in de jaren negentig de patiënten van Groot Lankum nog veel meer in het stads­ centrum te vinden waren: ‘Of het moet zo zijn dat ik ze niet meer herken. Het valt tenslotte ook weer niet zo erg op. Maar ik zou het echt erg jammer vinden als de psychiatrie ooit uit Franeker zou verdwijnen. Dan zou het toch wel erg stil en kleurloos worden op straat.’

‘Doe maar Pietje’, zegt hij. Hij is erg blij met zijn nieuwe plek. ‘Het is lekker mijn eigen hokkie en douche te hebben.’ Eerder verbleef hij nog in de GGZ Friesland kliniek locatie de Golfbreker en had hij alleen een eigen slaapkamer. Overdag speelde het leven zich vooral af in de groepsruimte.

Dat is veranderd. Pietje woont sinds een jaar in een woonunit. Als je de woonunit binnenstapt, bevinden zich rechtdoor een douche en toilet, rechts een keuken en links een woon-/slaapkamer. De bewoners hebben dus alles wat nodig is voor zichzelf.

op het individu. In het verleden waren onnodige time-outs en separaties nodig, gewoonweg omdat sommige mensen door hun psychische gestel niet goed in een groep kunnen functioneren. De woonunits zijn wat dat betreft een uitkomst.’

Dat heeft grote voordelen: ‘Vroeger zat ik altijd tussen de mensen. Dat was soms behoorlijk onrustig. Nu kan ik zelf kiezen wanneer ik mensen op wil zoeken. Eten doe ik bijvoorbeeld ’s avonds nog in de Golfbreker, omdat het goed is tussen de mensen te zijn.

Maar als ik eigen bezoek heb of liever even alleen ben, kan ik gewoon naar mijn eigen plek’, legt hij uit.

In eerste instantie vonden de medewerkers het best spannend. Patiënten krijgen meer vrijheid, omdat ze in de units op het terrein wonen. Er waren zorgen over de medicatie­ trouw en of ze niet weg zouden gaan.

De begeleiding onderhoudt daarom als het nodig is 24 uur per dag contact. Betty vertelt: ‘Daarbij letten we erop dat iemand niet vereenzaamt en maken we afspraken over eten, dagbesteding en medicatie.

Ook spreken we doelen af en hopen dat de bewoner dan steeds zelfstandiger wordt.’

Een prachtig initiatief

Betty Roorda, casemanager en Lucy van IJzendoorn, teammanager, vertellen over de gedachte achter de woonunits. Elkaar aanvullend: ‘Voor sommige van onze pati­ënten zijn klinieken met groepsruimten niet ideaal. Wanneer een persoon stemmen hoort of last heeft van wanen, kan zo’n om­geving heel druk zijn. Iemand kan dan on­gewild reageren met agressie, waardoor het veel moeilijker is bezig te zijn met het eigen herstel.’

Lucy vult daarop aan: ‘Dit heeft een weer­slag op de hele afdeling, maar zeker

De woonunits blijken tot nu toe een groot succes. De extra vrijheid maakt de patiënten zelfstandiger en geven ze vertrouwen om als iets niet goed gaat eerder de begeleiding op te zoeken. Het werkt echt rehabiliterend.

Pietje haalt uit het leven wat erin zit: ‘Ik werk drie dagen in de week in het Zondagsgebouw op het terrein. Het is mooi om gewaardeerd te worden als je het goed doet. Daarbij voet­­bal ik elke dinsdag en donderdag. Ik hoop later op mezelf te gaan wonen ergens in een huisje in de stad.’

Inzine 7

6 Inzine

Verpleeghuiszorg aan ouderen met psychiatrische klachten ‘We proberen het leven

met de onge­makken die de ouderen ervaren zo leef­baar mogelijk maken’

Bij alcoholgerelateerde klachten is prothesezorg nodig

Als je door de gangen wandelt van GGZ Friesland Wonen locatie De Parlevinker in Har­lingen, kun je er niet omheen. Overal in het gebouw staan en hangen dingen die door de bewoners gemaakt zijn tijdens de activiteitentherapie. Een raam is bijvoor­beeld versierd met een grote geschilderde boom en in de gangen hangen tekeningen en schilderijen aan de wanden.

Sinds 4,5 jaar biedt deze locatie zorg aan 24 ouderen die vaak al lange tijd met psychi­ s­che stoornissen kampen, maar in­­middels ook veel lichamelijke zorg nodig heb­­ben. De mede­werkers van de Parlevinker geven ze de zorg die bij deze combinatie van psychische en somatische problematiek hoort. ‘Alle nodige aanpassingen, zoals til­­liften, rol­stoelen en hoge bedden hebben we daarvoor in huis’, vertelt verpleegkundige Klazien van der Haak.

De ouderen krijgen hulp bij alle facetten van het leven. Bijvoor­beeld bij de persoonlijke

verzorging, het eten en het innemen van medicijnen. Ook ’s nachts is altijd iemand aanwezig. ‘We hebben aandacht voor gezonde voeding en door ruimte te bieden voor een gesprek en zo­veel mogelijk contact met familieleden. Hiermee kunnen we het leven met de onge­makken die de ouderen ervaren zo leef­baar mogelijk maken.’

Goede oude dag

Juist het huiselijke van de Parlevinker is voor deze mensen dan ook erg belangrijk.

Het programma draagt daaraan bij. Als alle

ouderen aangekleed en gedoucht zijn, krijgen ze om de beurt ontbijt. Even later drinken ze gezamenlijk koffie. Bewoners die door hun lichamelijke handicap niet meer uit bed kunnen, komen met bed en al koffiedrinken. Na de lunch kunnen ze in de soos en activiteiten­ ruimte bezig. ‘Alle activiteiten zijn erop ge­richt achteruitgang te voorkomen.

Na­tuurlijk sluiten we daarbij aan op wat een oudere nog kan. Het gaat om ondersteuning en stimulering. Ik vind het mooi om deze bijzondere groep een respectvolle oude dag te bezorgen’, legt Klazien uit.

‘ Door overmatig alcoholgebruik kunnen hersenen onherstelbaar beschadigen’,

‘Een warme, waardige plek voor ouderen’

aldus specialisten Pieter Meindertsma (links) en Marijke Prins (rechts)

Vaak speelt aanleg een belang­rijke rol bij het totstand­komen van psychische klachten. De patiënt is bijvoorbeeld gevoeliger voor stress of is helaas

Midden op het terrein Groot Lankum in Franeker staat kliniek de Flinter. Binnen de muren van dit gebouw verblijven dertig ouderen. Ype Hof, teammanager, is duidelijk over wat binnen de kliniek belangrijk is: ‘We willen de ouderen een prettig eigen stekje bieden, waar ze behandeling krijgen bij hun vaak complexe problemen.’

toegerust met genen die de kans op schizofrenie of een psychose enorm vergroten. Een aantal cognitieve en psychische klachten ontstaat echter onder invloed van drugs, alcohol of

De Flinter is namelijk een gesloten kliniek. Ouderen komen daar pas terecht als sprake is van een combinatie van ouderenproblemen, zoals dementie, en ernstigere psychiatrische klachten, zoals suïcidaliteit of gevaarlijk gedrag voor zichzelf of voor de omgeving. Vaak voelen de ouderen zich ook eenzaam of hebben ze zichzelf een tijd verwaarloosd. Ook bij een plotselinge crisis of bij het toepassen van een Bopz-maatregel vangt de Flinter ouderen op. De kliniek biedt ze veiligheid en bescherming.

door een noodluttig ongeluk. Voor mensen met niet aangeboren hersen­ letsel biedt GGZ Friesland zorg vanuit het programma alcohol­gerelateerde cognitieve stoor­nissen.

Ype: ‘De Flinter heeft bij een crisis een provinciale functie. Vanuit woon­vormen en andere klinieken van GGZ Friesland, maar ook vanuit huis­artsen en verpleeghuizen worden ouderen soms doorverwezen. We proberen dan altijd aan de patiënt zelf en de familie uit te leggen dat een opname in de kliniek misschien de beste optie is. Het betrekken van broers, zussen of kinderen is een speerpunt voor ons. We vinden overleg bij iets ingrijpends als een opname onmisbaar.’

Eigen kamer en een atrium

Als het dan tot een opname komt, dan biedt de Flinter een huiselijke, warme plek. ‘Iedere oudere heeft een eigen kamer met douche en toilet. Omdat ze zich in hun eigen kamer terug kunnen trekken, komt het veel minder tot separaties. Verder komen de patiënten samen in het atrium, een grote ruimte met bar en tafels, waar koffie gedronken wordt en waar activiteiten worden gedaan, zoals spelletjes of creatieve therapie. De barvrijwilligers spelen ook een onmisbare rol. Zij bieden extra tijd voor een praatje. Daarmee voelen de ouderen zich een individu en niet alleen psychisch ziek’, vertelt Karin Sierkstra, verpleegkundige.

Er is de afgelopen jaren veel veranderd. ‘Een opgenomen oudere bleef voorheen vaak lang bij ons. Nu kijken we samen met de oudere en familie steeds of hij misschien beter terug kan naar een verpleeghuis of woonvorm. De crisisfunctie van de Flinter komt hiermee beter uit de verf. De medewerkers kijken nadrukkelijk of de patënt op de juiste plek zit. Aan de hand van de zorgvraag en zorgzwaartepakketten bepalen we of iemand bij ons blijft, of terug behoort te gaan naar een verpleeghuis of een andere plek. De doorstroming is een stuk verbeterd het afgelopen jaar’, verduidelijkt Ype.

Korsakov kan een gevolg zijn van overmatige alcoholconsumptie. Dit ontstaat doordat de alcoholisten veel drinken en vaak weinig eten. Daardoor ontstaat een tekort aan vitamine B in de hersenen en dit maakt het brein kapot. ‘Hierdoor ontstaat onherstelbare schade. De patiënten hebben vaak moeite met plannen en onthouden. De zorg in onze korsakovklinieken en -woonvormen ondersteunt daarbij’, legt Pieter Meindertsma, specialist op dit gebied uit.

Motivatie en detox

Maar iemand met een alcoholprobleem zoekt over het algemeen niet gemakkelijk

hulp. Daarom investeert GGZ Friesland in samenwerking met Verslavingszorg Noord Nederland (VNN) eerst in een traject om te motiveren. Een sociaal psychiatrisch verpleegkundige zoekt de patiënt thuis op.

Als hij dan hulp wil, volgt eerst diagnostiek om vast te stellen of het daadwerkelijk om korsakov gaat. Daarbij wordt ook naar de ernst gekeken.

Als duidelijk is dat het om korsakov gaat, volgt eerst een periode waarin de patiënt afkickt. Sinds kort heeft GGZ Friesland daar ruimte voor in de kliniek in Franeker. Daarna start diagnostiek en behandeling van de alcoholgerelateerde cognitieve stoornis en aan daarna volgt een rehabilitatieprogramma.

Daarin is aandacht voor terugvalpreventie met de Liberman-cursus ‘Omgaan met Verslaving’.

De behandeling is veelal complex omdat er sprake is van meerdere problemen. Het gaat dan om (neuro)cognitieve problemen, alcoholproblemen en veelal onderliggende psychopathologie. Op de behandelafdeling bieden de begeleiders veel praktische trainingen om de zelfredzaamheid te vergroten. De patiënten leren een agenda te hanteren, volgen waar mogelijk dagbesteding en in overleg met familie wordt het sociale netwerk versterkt.

Prothesezorg

Op dit moment biedt GGZ Friesland nog geen hulp bij niet ander aangeboren hersenletsel.

Toch is dit volgens Pieter Meindertsma in de toekomst wel de bedoeling. ‘Na een ongeluk beschadigen de hersenen soms dusdanig

dat de persoonlijkheid verandert of dat zelf­standig functioneren niet meer lukt. Dat is dan erg frutrerend en vaak onomkeerbaar’, vertelt Pieter Meindertsma.

Voor deze groep wilen we in de toekomst waarschijnlijk prothesezorg bieden. De zorg en begeleiding is erop gericht de patiënt te laten zien wat hij of zij zelf nog kan en wat niet. ‘Patiënten zijn vaak boos en vinden het moeilijk te accepteren dat ze iets niet meer kunnen. Door bij te dragen aan dat acceptatieproces en verder vanuit de familie of door plaatsing in een woonvorm te onder­­steunen, willen we proberen ze zoveel mogelijk zelfstandigheid terug te geven.’

Voorkomen is beter dan genezen

Het aloude voorkomen is beter dan genezen, streven de medewerkers binnen het zorgprogramma alcoholgerelateerde cognitieve stoornissen ook na. Ze houden nauw contact met ketenpartners als VNN en Zienn om problemen vroegtijdig te signaleren en ergere klachten als korsakov te voorkomen.’

‘Ook in de media spreken we regelmatig over de gevolgen van overmatig alcohol­ gebruik’, legt Pieter uit. ‘Veel mensen zien een verslaving als iets wat iemand zelf veroorzaakt. Dat klopt niet helemaal.

Mensen hebben aanleg om verslaafd te raken en ook bepaalde psychische klach­ ten, zoals ADHD of maken dat iemand gemakkelijker naar genotsmiddelen grijpt.

Als het begrip daarvoor toeneemt, zal de schaamte om snel hulp te zoeken hopelijk minder worden.’

8 Inzine

Wonen met begeleiding in Franeker Aan de noordkant aan de Klipper liggen de meeste woningen en het kantoor van GGZ Friesland Wonen. De medewerkers begeleiden in totaal 32 mensen verdeeld over groepswoningen en appartementen. Ook begeleiden de medewerkers patiënten die zelfstandig wonen, maar nog wat hulp nodig hebben. Als iemand niet meer in de woonvorm hoeft te blijven, kan het team iemand blijven begeleiden terwijl hij zelfstandig woont.

In de woonvorm verblijven mensen die tijdelijk of langdurig door psychische klachten niet in staat zijn zelfstandig te wonen.

De rehabilitatiebenadering is hierbij het uitgangspunt. In de begeleidingsplannen wordt dan ook zoveel mogelijk uitgegaan van wat de bewoners willen en kunnen bereiken. Daarbij valt te denken aan dagbesteding of werk, het leren omgaan met psychische klachten, maar ook aan ondersteuning bij allerhande praktische zaken die komen kijken bij het runnen van een huishouding of het verbeteren van de sociale contacten.

Bewoner Chris Broersma woont inmiddels zestien jaar binnen de BW en vertelt dat hij begeleiding krijgt bij het structureren van de dag en de dagelijkse praktijk: ‘We krijgen hulp bij bijvoorbeeld het doen van boodschappen en huishoudelijke taken. Daarbij heeft elke dag een vaste structuur. We drinken bijvoorbeeld koffie en eten op vaste tijden. Ik ga daarbij ook drie keer in de week op de fiets naar de kassen om te planten, schoffelen en oogsten. Dat is echt mijn passie!’

Woonbegeleiders en casemanagers

Om de bewoners optimaal te begeleiden, zijn de taken verdeeld.

Job Cats, woonbegeleider vertelt hierover: ‘De woonbegeleiders helpen de bewoners met de praktische zaken van het voeren van een huishouding. Zij zijn bijvoorbeeld het aanspreekpunt bij de groepsmomenten, zoals de koffie-inloop en wekken de bewoners om naar het werk te gaan. Voorts hebben woonbegeleiders een signalerende functie wat betreft het psychisch functioneren. Samen met de casemanagers houden zij oog voor de psychische toestand van de bewoners en zijn de ogen en oren van de behandelaar’.

Casemanagers hebben hun handen meer vrij om de begeleidings­ plannen met de patiënt af te stemmen en in de gaten te houden of de doelen bereikt worden. Janny Lautenbag, casemanager, vertelt dat zelfstandigheid en de regie in handen leggen van de bewoner daarbij belangrijk is: ‘We stimuleren de bewoners zelf de dingen op te pakken die ze kunnen. Daarbij kunnen we uiteraard helpen vaardigheden te ontwikkelen die iemand nog niet bezit. Stel dat een persoon moeite heeft met schoonmaken of koken, dan kunnen we daar in de begeleiding aandacht aan besteden.

Naast het werken aan het herstel, vinden de medewerkers en bewoners van GGZ Friesland Wonen het belangrijk dat er ruimte is voor ontspanning. Daarom vormen een aantal bewoners met begeleiding van een vaste woonbegeleider een ontspanningscommissie. Deze commissie organiseert culi­naire avonden en uitstapjes. Ook organiseert het de jaarlijkse bewoners­­ vakantie. Verder is er aandacht voor bewegen. Wekelijks wordt er bijvoorbeeld een buitenactiviteit georganiseerd. Chris vindt het wonen in de Klipper prettig: ‘Ik ben hier behoorlijk vrij. Als ik zin heb in gezelligheid, zoek ik mensen op en anders kan ik een DVD gaan kijken op mijn kamer.’

Bij urgente en dringende hulp Op dit moment wordt de crisisdienst van GGZ Friesland door een aantal medewerkers van diverse afdelingen van GGZ Friesland uitgevoerd. Daarnaast bezoeken tijdens kantooruren verschillende teams in de provincie, met namen als SPITS en ACT-team, personen die kampen met psychische en psychosociale problemen in de thuissituatie.

Vanaf 1 april 2011 worden deze drie teams samengevoegd onder de naam GGZ Fries­ land Spoed. Dat is duidelijker voor patiënten en verwijzers, maar zorgt er ook voor dat de zorg meer over de provincie uitgerold kan worden. De ACT-teams en SPITS opereren nu niet in heel Friesland en dat doet GGZ Friesland Spoed straks wel. Vanaf 1 april is dit team 24 uur per dag te bereiken via het telefoonnummer 058 284 87 77.

Er komen er in Friesland vier teams: 2 in Noord en 2 in Zuid. Deze teams

onderhouden nauwe banden met de klinieken, zodat bij een crisissituatie een patiënt daar goed terecht kan. Daarbij kan de patiënt dankzij GGZ Friesland Spoed straks sneller naar huis. Ze krijgen daar als dat nodig is intensieve begeleiding en behandeling van het nieuwe team, maar dan wel in de veilige, eigen omgeving.

Eind maart krijgen alle verwijzers hierover informatie. Daarin vinden ze terug hoe ze contact kunnen leggen met GGZ Friesland Spoed en wat het team precies doet.

Aanmelding GG Z Friesland

Colofon

Voorjaar 2011

magazine over het aanbod van GGZ Friesland in de regio Franeker/Harlingen Redactieadres Afdeling Communicatie GGZ Friesland, Postbus 932, 8901 BS Leeuwarden, telefoon 058 284 87 15, e-mail pr@ggzfriesland.nl Redactie Marco Boonstra, Akke Draaijer Eindredactie Louwra Weisfelt Vormgeving Groot Haar + Orth, Leeuwarden Fotografie Fotobureau Hoge Noorden Drukwerk Grafisch Bedrijf Hellinga, Leeuwarden Oplage 450 exemplaren

• via Zorgdomein • online via aanm eldformulier op www.ggzfrieslan d.nl/aanmeldin g • telefonisch 05 8 - 284 87 77 • per brief: Postb us 932, 8901 BS Leeuwarden • per fax: 058 284 87 00