Μουσείο Μεικτής Πραγματικότητας Λατομείων Πεντέλης

Γιώργος Ταλιάκης Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Διπλωματική Εργασία Επιβλέπουσα Καθηγήτρια: Σοφία Τσιράκη Οκτώβριος 2018 Αθήνα, Ελλάδα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η διπλωματική αυτή αποτελεί μέρος των σπουδών μου στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και παρουσιάστηκε τον Οκτώβριο του 2018. Το θέμα της είναι η δημιουργία ενός Μουσείου Μεικτής Πραγματικότητας για τα αρχαία λατομεία της Πεντέλης. Πιο συγκεκριμένα, τα λατομεία της Πεντέλης αποτελούνται από ένα εκτενές και πολύ μεγάλο ως προς τη κλίμακα δίκτυο. Από τις φλέβες του έχουν λατομευθεί ίσως τα σημαντικότερα μνημεία της κλασσικής και μεταγενέστερης Ιστορίας της Ελλάδας. Ο Παρθενώνας, τα Προπύλαια, το Θησείο, η στοά του Αττάλου, το Ολυμπιείον και το Στάδιον αποτελούν μόνο μερικά από αυτά τα έργα. Η πλαγιά του Πεντελικού Όρους στην οποία τοποθετούνται τα λατομεία βλέπει προς την Αθήνα, με μια μαγική θέα που διακόπτεται από τις εξάρσεις των πρώτων νησιών του Αιγαίου Η ιστορική ανάλυση και εμβάθυνση της εργασίας βασίστηκε κατά πλειοψηφία στο βιβλίο του Μανόλη Κορρέ “Από την Πεντέλη στον Παρθενώνα” (εκδ. οίκος Μέλισσα, 1993, Αθήνα). Η διπλωματική αυτή βασίστηκε στην αντίθεση του δίπολου αυτής της βαριάς υλικότητας και ιστορίας με τις τεχνολογίες που αναπτύσσονται τα τελευταία χρόνια, με εστίαση στην Εικονική Πραγματικότητα (VR) και τους συγγενείς της (AR, MR). Η λογική της εργασίας ήταν αυτές οι τεχνολογίες να παίξουν ρόλο στην ίδια τη σύνθεση

του έργο, με βάση τα πορίσματα της έρευνας που έγινε στο πλαίσιο της Διάλεξής μου για το ΕΜΠ “Σκέψεις για την Τεχνολογία Virtual Reality και την Αρχιτεκτονική συνθετική Διαδικασία” (Γιώργος Ταλιάκης, Σοφία Τσιράκη, ΕΜΠ, Ιούνιος 2018, Αθήνα). Κατ’ επέκταση, η διπλωματική αυτή αποτέλεσε πρακτική έρευνα της αρχιτεκτονικής σύνθεσης με τη χρήση αυτών των τεχνολογιών συμπληρωματικά με τα συμβατικά μέσα εργασίας. Το VR, το AR και το 3D Printing αποτέλεσαν εργαλεία δουλειάς. Μέσω αυτών, κατάφερα να συνδυάσω το σκίτσο, τη μακέτα και το δισδιάστατο σχέδιο με τρισδιάστατο ψηφιακό σκίτσο, 3D modeling με τη χρήση των χεριών μου (Oculus Rift Touch), walk throughs στις διάφορες λύσεις μου κ.α. Η τελική λογική και η αντίληψη του κτιρίου που σχεδιάστηκε έχει επηρεαστεί πολύ σημαντικά από αυτόν το διάλογο, ο οποίος χαρακτηρίζει τη λύση σε όλο της το μήκος. Το Μουσείο Μεικτής Πραγματικότητας, προσδιοριστικός τίτλος του κτιρίου που σχεδιάστηκε, οραματίζεται την εισαγωγή των τεχνολογιών αυτών στο σύγχρονο μουσείο και εξετάζει την πρακτική δυνατότητα ύπαρξής του με σύγχρονα μέσα. Η λύση παρουσιάστηκε και σε περιβάλλον VR, βιώνοντας την τελική μορφή του μουσείου αν αυτό κατασκευαζόταν, όπως θα το βίωνε ο επισκέπτης με τη χρήση των συσκευών MR και AR.

περιεχόμενα

2 3 4 6 8 12 15 18 19 20 28 33 36

εισαγωγή περιεχόμενα μουσείο μεικτής πραγματικότητας τοποθεσία ανάλυση περιοχής case studies κεντρική ιδέα αρχιτεκτονική σύνθεση σε περιβάλλον εικονικής πραγματικότητας [VR] εφαρμογή μεικτής πραγματικότητας [MR] και 3D Printing αρχιτεκτονικά σχέδια φωτορεαλιστικές εικόνες εφαρμογή εικονικής πραγματικότητας [VR] φωτογραφίες μακετών

ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΕΙΚΤΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ Η ΙΔΕΑ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ ΨΗΦΙΑΚΩΝ ΕΚΘΕΜΑΤΩΝ ΜΕΣΩ ΣΥΣΚΕΥΩΝ AR ΚΑΙ MR Υπάρχοντα αντικείμενα μεγάλης αξίας μπορούν να ψηφιοποιούνται και να παρουσιάζονται σε πολλά μέρη ανά τον κόσμο ως μέρος συλλογής μέσω AR συσκευών, σε χώρους ψηφιακών εκθέσεων. Το πρωτότυπο, ανεκτίμητης αξίας έκθεμα μπορεί να ανήκει στη συλλογή του Λούβρου, όμως το ψηφιακό στιγμιότυπο (instance) του μπορεί να εμφανίζεται παράλληλα στην Αθήνα, στο Λονδίνο και στο Manhattan, με εξαιρετική ρεαλιστικότητα και λεπτομέρεια. Επιπροσθέτως, μια τέτοια συσκευή μπορεί να αποτελεί και οποιοδήποτε smartphone, με τη διαφορά πως δεν υπάρχει η δυνατότητα stereo render χωρίς ειδικό εξοπλισμό. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσω ειδικών συσκευών του τύπου MRH όπως το Microsoft Hololens ή το Samsung HMD Odyssey Mixed Reality Headset που, συγκριτικά με άλλα headsets όπως το Oculus Rift, επιτρέπουν αλληλεπίδραση με το φυσικό περιβάλλον του χρήστη. Παράδειγμα: Ο Ερμής της Αταλάντης από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

MIXED REALITY HEADSETS Αυτό το αποτέλεσμα μπορεί να επιτευχθεί μέσω ειδικών συσκευών του τύπου MRH όπως το Microsoft Hololens ή το Samsung HMD Odyssey Mixed Reality Headset που, συγκριτικά με άλλα headsets όπως το Oculus Rift, επιτρέπουν αλληλεπίδραση με το φυσικό περιβάλλον του χρήστη. 4

VIRTUAL REALITY / AUGMENTED REALITY / MIXED REALITY Στην καθιερωμένη του μορφή, δηλαδή αυτή που έχει διαδοθεί τα τελευταία χρόνια, η τεχνολογία αυτή συναντάται κυρίως ως μια μάσκα - ή κάσκα - την οποία φοράει κανείς μπροστά από τα μάτια του σε πολύ μικρή απόσταση, αναλόγως με γυαλιά όρασης. Η διαφορά έγκειται στο γεγονός πως η εικόνα που παρουσιάζεται μπροστά του είναι προϊόν μιας οθόνης που, λόγω μεγέθους και απόστασης, έρχεται να καλύψει όλο το οπτικό του πεδίο. Η εικόνα που παρουσιάζει γίνεται αντιληπτή στα ανθρώπινα μάτια ως τρισδιάστατη και όχι δισδιάστατη όπως, για παράδειγμα, μια φωτογραφία ή ένας πίνακας ζωγραφικής. Αυτό είναι δυνατό λόγω της μικρής διαφοράς της οπτικής που παρουσιάζεται ανάμεσα στα δύο μάτια. Το γεγονός αυτό έχει ως αποτέλεσμα η εικόνα να λαμβάνεται από τον εγκέφαλο ως μια συνολική εμπειρία, σημαντικό μέρος της οποίας είναι η τρίτη διάσταση: το βάθος. Είναι σημαντικό να αναφερθεί πως το VR έπαιξε ρόλο και στο σχεδιασμό της λύσης. Με τη χρήση ειδικών συσκευών που εισάγουν την κίνηση των χεριών στο VR περιβάλλον και το ανάλογο software μπόρεσα να σχεδιάσω, άμεσα και έμμεσα, τη λύση. Προγράμματα όπως το Tilt Brush και το Google Blocks επέτρεψαν να σχεδιάζω τρισδιάστατα σκίτσα ακόμα και πάνω στο τοπογραφικό ενώ με το unity μπορούσα να περπατάω, να ελέγχω και να διορθώνω τις λύσεις που σχεδίαζα. Η ανάλυση αυτή βασίζεται στη διάλεξή μου με τίτλο “ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ VIRTUAL REALITY ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΣΥΝΘΕΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ” (Γιώργος Ταλιάκης, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Σοφία Τσιράκη, Αθήνα, Ιούνιος 2018)

ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ

ΕΠΕΞΗΓΗΣΕΙΣ ΣΗΜΕΙΩΝ 01. λατομεία μαρμάρου Πεντέλης 02. κέντρο Αθήνας | Ακρόπολη 03. οδός καταγωγής και λιθαγωγίας 04. οι 2 κύριες φλέβες μαρμάρου 05. διαδρομή οδικού δικτύου προς το σημείο εστίασης 06. χωματόδρομος οδικού δικτύου προς το σημείο εστίασης και προσέγγιση σημείου εστίασης 07. αποτύπωση πιθανής θέσης αρχαίας οδού καταγωγής 08. λευκά: αρχαία λατομεία 09. μαύρα: νεότερα λατομεία 10. αρχαίο λατομείο Λ1 (βλ. Μ. Κορρές, Από την Πεντέλη στον Παρθενώνα) 11. αρχαίο λατομείο Σπηλιάς (όπως 10) 12. αρχαίο Μέγα Ταφρώδες Λατομείο Λ2 (όπως 10) 13. σημείο στάθμευσης οχημάτων 14. Βυζαντινά κτίσματα: Άγιος Νικόλας, Άγιος Σπυρίδων, Τείχος, Δεξαμενές Ύδατος 15. ασκητήρια στα πεσμένα σημεία της διαχωριστικής φλέβας 16. επίχωση μέγιστου ύψους 20μ και όγκου 15.000μ2 κατά την περίοδο ’77-’83 στη διάρκεια ματαιωμένων στατιωτικών έργων

Βασικό γνώρισμα η τεράστια αντίθεση φυσικού ανάγλυφου και ανθρωπογενούς επέμβασης πάνω σε αυτό. Δύο βασικές φλέβες μαρμάρου, πιθανότατα ορατές πριν την εκμετάλλευσή τους καθαρά από την Αθήνα, με προσανατολισμό ΝΔ-ΒΑ (40 μοίρες) αναπτύσσονται κατά μήκος σχεδόν της βουνοπλαγιάς του Πεντελικού. Τα κυριότερα και αρχαιότερα λατομεία εκτείνονται πάνω σε αυτές τις δύο φλέβες, οι οποίες είχαν τη μεγαλύτερη ποσότητα και καλύτερη ποιότητα Πεντελικού Μαρμάρου. Μεγάλο ρόλο στη διαμόρφωση της εικόνας των λατομείων αποτέλεσε η γεωλογική φύση αυτών των φλεβών, με τις δύο κύριες να φέρουν αρμούς που διαχωρίζουν το υλικό 1-8μ. Η ενδιάμεση φλέβα, που έμεινε σχεδόν ανέπαφη κατά την αρχαιότητα, διαμορφώνεται από κατακόρυφες στρώσεις αργυλοσχιστολιθικών πετρωμάτων. Το ίδιο συμβαίνει και στα υπόλοιπα όρια των αρχαίων λατομείων Νότια και Βόρεια (χάριν ευκολίας). 7

ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΝΤΙΘΕΣΗ Βασικό γνώρισμα η τεράστια αντίθεση φυσικού ανάγλυφου και ανθρωπογενούς επέμβασης πάνω σε αυτό. Τα κυριότερα και αρχαιότερα λατομεία εκτίνονται πάνω σε αυτές τις δύο φλέβες, οι οποίες είχαν τη μεγαλύτερη ποσότητα και καλύτερη ποιότητα Πεντελικού Μαρμάρου. Μεγάλο ρόλο στη διαμόρφωση της εικόνας των λατομείων αποτέλεσε η γεωλογική φύση αυτών των φλεβών, με τις δύο κύριες να φέρουν αρμούς που διαχωρίζουν το υλικό 1-8μ. Η ενδιάμεση φλέβα, που έμεινε σχεδόν ανέπαφη κατά την αρχαιότητα, διαμορφώνεται από κατακόρυφες στρώσεις αργυλοσχιστολιθικών πετρωμάτων. Το ίδιο συμβαίνει και στα υπόλοιπα όρια των αρχαίων λατομείων Νότια και Βόρεια (χάριν ευκολίας).

καθαρή φλέβα μαρμάρου

σημαδια κατεργασιας με νεότερες μεθόδους

κατεργασία κατά τον αρχαίο τρόπο, με χτυπήματα παράλληλων διευθύνσεων

αργυλοσχιστολιθικά πετρώματα στη φλέβα του μαρμάρου

σημάδια διαύρωσης και πυρκαγιών

ΥΦΕΣ ΜΑΡΜΑΡΟΥ Υφές μαρμάρου από τα λατομεία Λ1 και Λ2 με βάση τις ρυγματώσεις, την κατεργασία και τη διατήρησή τους.

ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΩΣΗ ΛΑΤΟΜΕΙΩΝ ΚΑΙ ΕΝΑΠΟΘΕΣΗ ΛΑΤΥΠΗΣ Η λατόμευση, λοιπόν, λάμβανε χώρα κατά μήκος των φλεβών με φορά από τα χαμηλότερα υψόμετρα προς τα υψηλότερα. Ανάλογα με τη μορφολογία των φυσικών γεωλογικών αρμών της φλέβας του μαρμάρου, δημιουργήθηκε ένας κάναβος λατομεύσιμων χώρων, διαχωρισμένων από λεπτές φλέβες μαρμάρου μεγέθους που ήταν ασύμφορο να γίνει εκμετάλλευση λόγω πολλών ριγματώσεων ή υπήρχε λόγος στατικότητας. Κάθε φορά που ένα τμήμα ή διαμέρισμα έφτανε στο επιθυμητό βάθος εκμετάλλευσης, οι λατόμοι προχωρούσαν το επόμενο. Η λατύπη, δηλαδή τα μικρά κομμάτια μαρμάρου που μένουν ως φύρα κατά την λάξευση, μεταφερόταν στο προηγούμενο διαμέρισμα. Για να αντιληφθεί κανείς το μέγεθος του όγκου λατύπης, κατά την λατόμευση, η αναλογία λατύπης προς τον συνολικό όγκο του λατομείου κυμαίνεται ανάμεσα στα 3:4 και 1:1. Από το Λ1 υπολογίζεται πως έχουν παραχθεί 100.000 τόννοι μαρμάρου. Γραμμικά σχέδια Τομών και Τοπογραφικών: Μανόλης Κορρές, Από την Πεντέλη στον Παρθενώνα, ΜΕΛΙΣΣΑ, 1993, Αθήνα

ΔΙΚΤΥΟ ΚΙΝΗΣΕΩΝ Η περιοχή των λατομείων χαρακτηρίζεται από ένα πυκνό σύστημα κινήσεων, απόρροια των λατομείων και της χρήσης τους. Δρόμοι δημιουργήθηκαν για την πρόσβαση σε αυτά, για την μεταφορά λίθων, για την απόθεση της λατύπης, για τη μεταφορά από τροχοφόρα, σύγχρονα οχήματα, για τις ανάγκες των στρατιωτικών έργων κ.ο.κ. Το δίκτυο αυτό χαρακτηρίζεται αφενός από μεγάλες κλίσεις λόγω της γεωμορφίας του Πεντελικού όρους , αφετέρου από έντονες μεταβολές σε αυτές τις κλίσεις λόγω της ανθρώπινης δραστηριότητας. Κοινώς, υπάρχουν έντονα «ανεβοκατεβάσματα» κατά μήκος των περισσότερων μονοπατιών.

Τα λατομεία στα οποία εστιάζει η διπλωματική ονομάζονται, με βάση το βιβλίο «Από την Πεντέλη στον Παρθενώνα» του Μ. Κορρέ ως Λατομείο 1 (Λ1), Λατομείο 2 ή Μέγα Ταφρώδες Λατομείο (Λ2) και το Λατομείο της Σπηλιάς (ΛΣ), ευρέως γνωστή ως σπηλιά των Αμώμων ή Σπηλιά του Νταβέλη (νεότερος όρος). Πρόκειται για τα κλασικά λατομεία από τις φλέβες των οποίων δημιουργήθηκαν ο Παρθενώνας, τα Προπύλαια, ο ναός του Ηφαίστου, το Τελεστήριον της Ελευσίναςκαι η στοά του Αττάλου κ.α. Από τα λατομεία Λ7 και Λ10, τα δύο μεγαλύτερα των επόμενων αιώνων, δημιουργήθηκαν το Ολυμπιείον και το Στάδιο. Η αρχαία οδός καταγωγής παραμένει ως και σήμερα φανερή σε πολλά σημεία με την αρχαία διαμόρφωση. Από αυτήν κατέβαιναν τα φορτία μαρμάρων, με τη χρήση ελκήθρων σχοινιών και ειδικών μηχανικών εγκαταστάσεων, προς τους πρόποδες του Πεντελικού. Εκεί, μεταφορτώνονταν σε βαρέως τύπου τροχήλατες άμαξες που έσερναν συνήθως 6 ζεύγη ημιόνων κατά μήκος της οδού λιθαγωγίας. Η οδός αυτή, περιληπτικά, κατηφόριζε από τη σημερινή οδό Πεντέλης, περνώντας με γέφυρα πάνω από το ρέμα χαλανδρίου και έφτανε, μέσω των σημερινών οδών Μεσογείων, Κηφισίας, Βας. Σοφίας στα Προπύλαια και από εκεί, μέσω κάποιων μηχανικών λύσεων, στο λόφο της Ακρόπολης. Είναι φανερό πως οι οδοί αυτοί έχουν διατηρηθεί σε μεγάλο βαθμό από εκείνα τα χρόνια. Τα αρχαία λατομεία έχουν υποστεί εκτενέστατες ζημιές και καταστροφές από ποικίλους παράγοντες. Αρχικά, η νεότερη εκμετάλλευση τους ξεκίνησε ακριβώς από τα αρχαία λατομεία, την εποχή της οικοδόμησης των ανακτόρων και κτιρίων όπως της Βίλλας των Ιλισίων, το σημερινό Βυζαντινό Μουσείο από τη Δούκισσα της Πλακεντίας. Μεγάλες αλλοιώσεις προκλήθηκαν επίσης από τα στρατιωτικά έργα του 77-89 καθώς και από τις πυργκαγιές στο Πεντελικό. Ως προς τα βασικά μεγέθη, το Λ2 στο οποίο τοποθετείται το κτίριο του Μουσείου της λύσης αυτής έχει διαστάσεις 140 μέτρα μήκος και 40 μέτρα ύψος, ενώ πριν από τις καταχώσεις του 87-89 πρέπει να έφτανε τα 200μ με 20μ πλάτος. Επιπροσθέτως, το ΛΣ έχει μέγεθος περίπου 100χ60μ.

CASE STUDIES Αυστραλιανός Βοτανικός Κήπος των παλιών λατομείων άμμου της Cranbourne | Taylor Cullity Lethean και Paul Thompson Δεδομένου ότι πρόκειται για λατομείο άμμου, καθύσταται αρκετά σαφής η ομαλότητα του τοπίου που υποδέχτηκε το έργο, σε σύγκριση με άλλα λατομεία. Το γεγονός αυτό έχει εισέλθει ξεκάθαρα στο σχεδιασμό, που αποπνέει μια ηρεμία και επιπεδότητα.

Igualada Cemetery | Enric Miralles και Carme Pinos Πρόκειται για την είσοδο, τη διέλευση και το προσκύνημα για το νεκροταφείο της Igualada. Οι αρχιτέκτονες εκεμταλλεύονται την αίσθηση μεγαλείου που προκαλούν τα κατακόρυφα νταμάρια και τα στενά περάσματα ανάμεσά τους για να εισάγουν τον επισκέπτη στην ιδέα και την ατμόσφαιρα του νεκροταφείου.

Ζενέτος | Θέατρο Λυκαβηττού Η μεταλλική κατασκευή, ως ελαφριά και αέρινη, έρχεται να συνομιλήσει με τον αδρό, τραχύ βράχο των λατομείων. Το ίδιο συμβαίνει και με τα σχήματα των μορφών, τόξο κύκλου το θέατρο με τυχαίες, τεθλασμένες ευθείες και καμπύλες το περιβάλλον του. Φαίνεται στην πρόταση πως η πρόθεση ήταν η μορφή του θεάτρου να έρθει και να συνομιλήσει με τα όρια που δημιουργούν το κενό στο οποίο ανεγέρθηκε.

ROM | AllesWirdGut Architektur Το έργο τοποθετείται σε αρχαία ρωμαικά λατομεία. Η κύρια ιδέα είναι να τονιστεί η λεπτομέρεια και η πολυπλοκότητα του αναγλύφου, καθώς και η ιδέα πως πρόκειται για ένα δυναμικό ανάγλυφο το οποίο έχει παραχθεί με μεγάλη με μεγάλη ακρίβεια και κατά ένα κομμάτι τη φορά. Έτσι τα κτίρια σχεδιάζονται με απλά σχήματα και έχουν ως κύριο στόχο να αναδείξουν το τοπίο. 12

Chapadao Quarry | Decio Tozzi Κατά τη δική μου ανάγνωση, ο αρχιτέκτονας αναπαράγει το μνημειώδες των χωρικοτήτων και των αναλογιών που εντοπίζονται στον χώρο. Παράλληλα, έρχεται σε αντίθεση με τα χρώματα, την ακανονιστία και τη βαριά υφή και ατμόσφαιρα του βράχου με έναν εκτεταμένο, μεταλλικό, ελαφρύ στην όψη χωροκάναβο που απαρτίζει τη λύση

Royal Academy for Nature Conservation | Khammash Architects Στο συγκεκριμένο παράδειγμα, το κτίριο που σχεδιάστηκε βασίζεται στις χωρικότητες, τις έντονες κλίσεις και τα τεθλασμένα όρια του λατομείου. Σηκώνεται ψηλότερα και ξεχωρίζει ενώ παράλληλα σέβεται τα μορφολογικά χαρακτηριστικά του χώρου. Τα χρώματα, τα υλικά, ακόμα και οι τελικές επιφάνειες έρχονται να συνομιλήσουμε το υπάρχον λατομείο.

Στάση Τραμ στην Alicante | Eduardo de Miguel Arbones και Joze Maria Urzelai Fernandez Το συγκεκριμένο λατομείο αποτελεί πυρήνα κινήσεων, αφού υπάρχει μια στάση τραμ και μετακινήσεις των ανάλογων επιβατών. Παράλληλα, το λατομείο αποτελεί και την είσοδο για ένα κοντινό Μεσσαιωνικό Κάστρο. Οι αρχιτέκτονες εδώ έχουν σεβαστεί τα όρια των βράχων λειτουργικά και μορφολογικά, αφού οι όγκοι που δημιουργούνται είναι κυρίως τυφλοί, στο χρώμα του πετρώματος. Παράλληλα, μια διευρυμένη κίνηση κάτω από το βράχο διασπάει αυτό το μέτωπο.

Μουσείο Λατομικής Τέχνης Διονύσσου / λατομεία Αλούλα | Ασπασίας Κουζούπη και Νέλλας Γκόλαντα Το παράδειγμα αυτό είναι κοντινό από άποψη περιοχής και θέματος με την πρόταση της διπλωματικής αυτή. Αποτελεί κυρίως ένα επίγειο βιωματικό μουσείο τόπου με κυρίως λαογραφικό χαρακτήρα και η ανάγνωσή του βασίζεται στον περίπατο στο χώρο. 13

Luis De Garrido | Geoda 2055 Eco Buildings Στην πρόταση του Luis De Garrido για μία οικολογική και αυτόνομη ενεργειακά πόλη, κοντά στο Mondragón της Ισπανίας, η μορφή των κτιρίων παραπέμπει στους πολύτιμους εξάπλευρους κρυστάλλους που επενδύουν τη βραχώδη επιφάνεια των λατομικών μετώπων. Πρόκειται για ένα σύμπλεγμα οικολογικών κατοικιών.

Θέατρο Αιξωνής | Νέλλα Γκόλαντα Στο έργο αυτό, η προσέγγιση είναι καθαρά γλυπτικής φύσης και επικεντρώνεται στην ιδέα της διαρκούς μετακίνησης των πετρωμάτων της ανασκαφής. Πρόκειται για καθαρά ανθρωποκεντρικό έργο που εκμεταλλεύεται τη γεωμετρία του χώρου για να παράξει χώρους τέχνης για την κοινότητα

Souto de Moura | Δημοτικό Στάδιο της Braga Ο αρχιτέκτονας εκμεταλλεύεται τη σχέση του λατομείου με το περιβάλλον. Το κενό που έχει δημιουργηθεί από τη λατόμευση χρησιμοποιείται ως εξαιρετικός υποδοχέας για τη λειτουργία αυτή. Επίσης, η γεωμετρία του χώρου επιτρέπει μια πιο εξωστρεφή και κοινωνικά ευαίσθητη σχέση με το πάρκο που γειτνιάζει.

Casa Brutale | OPA Το παράδειγμα αυτό, αν και με λιγότερες αναλογίες στα δικά μου ζητούμενα από όλα τα προηγούμενα, είναι ενδιαφέρον να αναφερθεί με βάση τη σχέση του με τα όρια και τη θέα. 14

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΙΔΕΑ Το στοιχείο που μου δημιούργησε το μεγαλύτερο ενδιαφέρον ήταν, όπως είναι φυσικό, η τεράστια αντίθεση του φυσικού και του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος, καθώς και η συνύπαρξή και ο διάλογος μεταξύ τους. Αρχικά, η ιδέα ήταν να αξιοποιηθεί η έκταση και η σημαντικότητα του δικτύου των λατομείων. Όμως, η μεγάλη τους έκταση, σε συνδυασμό με τις κλίσεις και την κατάστασή τους απέδειξαν πως η μετατροπή τους σε πολιτιστική διαδρομή είναι ανούσια αυτήν τη στιγμή, δεδομένου πως μόνο ένα μικρό ποσοστό των επισκεπτών θα έφτανε πιο μακριά από τη Σπηλιά των Αμώμων. Δεδομένου αυτού, αποφασίστηκε η εργασία να εστιάσει στο σημαντικότερο και ιστορικότερο σημείο του δικτύου, δηλαδή τα Λ1, Λ2 και ΛΣ. Κατ’ επέκταση, όταν αναπτυχθεί το σημείο αυτό και υπάρχει μεγάλος αριθμός επισκεπτών, το δίκτυο θα έχει τη δυνατότητα να αναπτύσσεται με κέντρο βάρους το μουσείο και τα αρχαία λατομεία.

Το σημείο που επιλέχθηκε είναι το Λ2 ως το εντυπωσιακότερο από άποψη γεωμετρίας και ιστορικής σημασίας. Πιο συγκεκριμένα, λόγω της γεωλογικής διαμόρφωσης των παρειών του λατομείου καθώς και λόγω μεταγενέστερης παράνομης εκμετάλλευσης και αλλοίωσης, τα όρια του λατομείου έχουν αλλοιωθεί σε μεγάλο βαθμό. Το υλικό, φυσικά, παραμένει αλλά τα σημεία αρχαίας λατόμευσης δεν είναι, πλέον ορατά σε μεγάλο βαθμό στης παρειές. Αντιθέτως, κάτω από τις πρόσφατες επιχώσεις, στα στρώματα της αρχαίας λατύπης, είναι πολύ πιθανό πως υπάρχουν αρχαία ημίεργα και άλλοι αρχαιολογικοί θησαυροί, καθώς και ένας κόσμος πληροφορίας έτοιμος να συλλεχθεί.

ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ Το μουσείο πρέπει να αναδεικνύει, να τονίζει και να εντείνει την αντίθεση του φυσικού και του ανθρωπογενούς της περιοχής. Το μουσείο πρέπει να αποτελεί μέρος του εντυπωσιακού δικτύου κινήσεων της περιοχής, αναδεικνύοντας το ως χαρακτηριστικό. Η κατασκευή πρέπει να είναι πλήρως αναστρέψιμη και να σέβεται, όσο το δυνατόν περισσότερο, τη σημαντικότητα του εδάφους των λατομείων και, κατ’ επέκταση, των θαμμένων αρχαιολογικών αντικειμένων που μπορεί να υπάρχουν στο σημείο. Το μουσείο έχει ως κύριο θέμα του το ίδιο το υλικό, το ίδιο το μάρμαρο. Επομένως, θα πρέπει να βρίσκεται σε στενότατη επαφή, ως προς κτίριο, ως προς τη λειτουργία του και ως προς τη σχέση επισκέπτη και περιβάλλοντος, με τους ίδιους τους μαρμάρινους βράχους και τη φυσιογνωμία τους.

ΒΑΣΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΦΟΡΕΑ

Το μουσείο, σε μια προσπάθεια να αλλοιώσει στον ελάχιστον βαθμό τα σημαντικά στοιχεία, αναρτάται από τις δύο παρειές του μεγάλου ταφροειδούς λατομείου Λ2 και δεν επηρεάζει τα αρχαία στρώματα λατύπης. Η διαμόρφωσή του σε δύο στοιχεία εκφράζει τον υβριδικό του χαρακτήρα, δηλαδή το μουσείο φυσικών εκθεμάτων και ψηφιακών εκθεμάτων Μεικτής Πραγματικότητας. Παράλληλα, τα δύο αυτά στοιχεία εντείνουν και την αρχική φύση των λατομείων, τις δύο φλέβες μαρμάρου που τρέχουν κατά μήκος της πλαγιάς του Πεντελικού. Οι επιχώσεις των τελευταίως ετών απομακρύνονται, επιτρέποντας την επιστροφή στην αρχαία λατύπη και δημιουργώντας μια γεωμετρική χωρικότητα τάφρου που κόβει την ανάσα. Η μορφή του μουσείου εκφράζεται ως ο διάλογος ενός χωροκανάβου – συνυφασμένος με το ανθρωπογενές στοιχείο καθώς και με την ίδια τη μορφολογία της διαδικασίας της λατόμευσης, άμεσα συνδεδεμένη με τη φυσική διαμόρφωση της φλέβας μαρμάρου – και μιας διαδρομής με μεταβολές στην κατεύθυνση και στην κλίση – η οποία προφανώς εκφράζει το φυσικό και διαμορφώνεται από την ένταση των φυσικών χωρικών χαρακτηριστικών του βουνού. Η εικόνα αυτή θυμίζει θεμιτά τη δομή σκαλωσιάς, η οποία είναι – αν και πνευματικά αόρατη – η πιο συνήθης μορφή διαλόγου ανάμεσα στα αρχαία μνημεία και εμάς. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Παρθενώνας. Για μένα, πρόκειται για μια εκσυγχρόνιση των αρχαίων μνημείων. Η διαμορφωμένη διαδρομή σέβεται τον χωροκάναβο αλλά παράλληλα κινείται αυτόνομα. Πρόκειται για έναν παραλληλισμό με την πορεία ιστορικής ανάγνωσης και βιώματος του αντικειμένου, στο οποίο ως επισκέπτες και παρατηρητές δεκαετίες και αιώνες σε κλάσματα του δευτερολέπτου, περπατάμε μπορεί να πει κανείς μέσα από τους αιώνες της ιστορίας και αφήνουμε πίσω μας ολόκληρες ζωές και έργα γιγαντιαίας σημασίας και διαστάσεων της εκάστοτε εποχής, μαζεύουμε θραύσματα και επιστρέφουμε πνευματικά στις σημαντικές στιγμές. Οι λειτουργίες του μουσείου δε θα μπορούσαν παρά να είναι, κυρίως, σε χώρους ανοικτούς, αφού αποτελούν μέρος της διαδρομής. Τα εκθέματα, τα περισσότερα ψηφιακά και μια επιλογή από τα φυσικά που πρόκειται να μεταφερθούν στον χώρο, τοποθετούνται σε αυτά τα σημεία, όπως θα αναλυθεί στη συνέχεια. Το κτιριολογικό έχει ως στόχο να δημιουργήσει χώρους έτοιμους να φιλοξενήσουν και άλλες λειτουργίες, πέραν του ωραρίου του Μουσείου Το μουσείο αποτελεί πυρήνα δράσης μιας εκτενέστατης αρχαιολογικής έρευνας η οποία θεωρητικά, θα εμπλουτίζει και τη συλλογή του κατά τη διάρκειά της.

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΣΥΝΘΕΣΗ ΣΕ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ VR Ενα απο τα βασικά στοιχεία της εργασίας αποτέλεσε η εισαγωγή του VR στη διαδικασία της αρχιτεκτονικής σύνθεσης. Η συσκευή που χρησιμοποιήθηκε ήταν το Oculus Rift με τα χειριστήρια Oculus Touch, τα οποία επιτρέπουν τη βύθιση σε εικονικό περιβάλλον σε συνδυασμό με τη χρήση των χεριών και των φυσικών κινήσεων του χρήστη. Πιο συγκεκριμένα, αυτό μεταφράζεται ως δυνατότητα εισαγωγής των φυσικών κινήσεων του ανθρώπου, με την αβίαστη κίνηση των χεριών όπως στον πραγματικό κόσμο και τη μεταφορά της κίνησης αυτής σε ψηφιακή, τρισδιάστατη πληροφορία. Αρχικά, μέσω προγραμμάτων όπως το Google Blocks και το Tilt Brush, ήμουν ικανός να παράγω τρισδιάστατα διερευνητικά σκιτσάκια και μοντέλα που χρησίμευσαν ως μακέτες. Κατ’ επέκταση, τα πρώτα διαγράμματα, κινήσεις και σκέψεις για την εργασία αναπτύχθηκαν ως διάλογος και επιρροή ανάμεσα σε αναλογικά μέσα και τροσδιάστατα ψηφιακά μέσα.

QR Code με Youtube Playlist βίντεο εργασίας μου σε περιβάλλον Virtual Reality για τη δημιουργία της διπλωματικής

Σε επόμενο στάδιο, μέσω προγραμμάτων όπως το sketchbox, έκανα ακριβές modeling με παράλληλη αντίληψη όλων των κλιμάκων, από 1:1 ως τοπογραφικές απόψεις. Το μόνο που χρειαζόταν ήταν να μεγαλώσω και να συρρικνώσω το μοντέλο με μια κίνηση των χεριών μου. Όταν τελικά είχα κάτι που με ικανοποιούσε, χρηαιμοποιούσα το unity για να το περπατήσω σε πραγματική κλίμακα και να ελέγξω πιθανά προβλήματα και ασυμφωνίες.

ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΜΕΙΚΤΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ 3D PRINTING Στην λογική της ψηφιοποίησης της πληροφορίας και της παρουσίασής της μέσω VR/AR/MR συσκευών, δημιουργήθηκε μια εφαρμογή για κινητά τηλέφωνα η οποία παρουσιάζει τον τρόπο λειτουργίας του μουσείου. Το μοντέλο του Ερμή εκτυπώθηκε σε μικρότερη κλίμακα μέσω 3D Printer. Η εφαρμογή αναγνωρίζει το τρισδιάστατο μοντέλο και εισάγει την ανάλογη πληροφορία σε αυτό στο πλαίσιο του Mixed Reality. Πιό συγκεκριμένα, η εφαρμογή έχει 3 υποστάσεις: 1. Εμπλουτισμός φυσικών εκθεμάτων (εδώ ένα εκτυπωμένο άγαλμα του Ερμή) με πληροφορία, κάθε τύπου, όπως κειμένου, φωτογραφιών, βίντεο κ.ο.κ. ή ακόμα και χρωματισμούς που θα μπορούσε να έχει το άγαλμα. 2. Εισαγωγή ψηφιακών εκθεμάτων στον χώρο, εμπλουτισμένα με την ανάλογη πληροφορία. 3. Παρουσίαση ενός τρισδιάστατου μοντέλου μακέτας της λύσης Αυτή η εφαρμογή, με την κατάλληλη μάσκα AR μπορεί να επιτελέσει λειτουργίες stereo rendering, όπως ένα Oculus Rift ή ενα HTC Vive σε άλλες εφαρμογές.

Τα σύμβολα ταυτοποιούνται μέσω της εφαρμογής από την κάμερα του τηλεφώνου, παρέχοντας χωρική πληροφορία καθώς και κλίμακα. Κάθε σύμβολο (marker) επιτελεί διαφορετικό σκοπό

ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΚΟ 20

ΚΑΤΟΨΗ ΙΣΟΓΕΙΟΥ

ΚΑΤΟΨΗ ΔΩΜΑΤΟΣ

ΤΟΜΗ Α|Α

ΤΟΜΗ Β|Β

ΤΟΜΗ Γ|Γ

ΤΟΜΗ Δ|Δ

ΟΨΗ Α

ΦΩΤΟΡΕΑΛΙΣΤΙΚΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ

Ευχαριστώ πολύ την κα. Σοφία Τσιράκη για την πολύτιμη βοήθειά της σχετικά με την πραγματοποίηση αυτής της διπλωματικής εργασίας. Γιώργος Ταλιάκης

ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΕΙΚΟΝΙΚΉΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ [VR] Η τελική μορφή της διπλωματικής παρουσιάστηκε σε περιβάλλον Εικονικής Πραγματικότητας. Ο εκάστοτε χρήστης φοράει την μάσκα του Oculus Rift και βιώνει σε πραγματική κλίμακα το κτίριο. Το stereo rendering επιτρέπει την ακριβή αντίληψη του βάθους, άρα και των μεγεθών της λύσης. Η μαγευτική θέα του σημείου, οι επιβλητικοί όγκοι μαρμάρου, η κίνηση του κτιρίου στον χώρο και οι σχέσεις της υλικότητας εκφράζονται με μεγάλη συνέπεια. Προφανώς, η αφαίρεση και η εστίαση σε συγκεκριμένα σημεία δε θα μπορούσαν να λείπουν, αφού και αυτό το μέσο αποτελεί εργαλείο παρουσίασης της διπλωματικής και επαναδιατυπώνει τις ίδιες αξίες και ερωτήματα που η σύνθεση έχει θέσει. Συμπληρωματικά, ο χρήστης μπορεί να βιώσει και την προτεινόμενη λειτουργία της ψηφιακής mixed reality έκθεσης, με ολογράμματα αγαλμάτων, πληροφορίες και συνοδευτικά ψηφιακά μέσα. Η εφαρμογή αυτή Virtual Reality επιτρέπει την πιο ολοκληρωμένη αντίληψη της δουλειάς, αφου ουσιαστικά περιέχει όλα τα στοιχεία που την απαρτίζουν μεταφρασμένα σε έναν ψηφιακό, τρισδιάστατο και μετρήσιμο κόσμο. Οι αντιδράσεις όσων το βίωσαν ήταν, τουλάχιστον, ενθαρρυντικές. Η φύση του ανθρώπου βοηθά ενεργά στην αντίληψη του χώρου και της διπλωματικής μέσω αυτού του εργαλείου. Οι συζητήσεις που έλαβαν χώρα στη συνέχεια με τους χρήστες είχαν καθαρά αρχιτεκτονική διάθεση σε πλαίσια συζήτησης απόψεων, καθώς ήταν διαυγής σε όλους η πρόταση, σε όλες τις κλίμακές της και δε χρειαζόταν κάποια επιπρόσθετη διευκρίνιση.

QR Code με Youtube βίντεο walk through σε περιβάλλον Virtual Reality

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΜΑΚΕΤΩΝ