Programm des Goethe-Instituts Warschau, Herbst 2017 by Goethe

wrzesień – grudzień September – Dezember

Warszawa / Warschau wydarzenia / Veranstaltungen

2017

Na antenie Auf Sendung

wstęp / Vorwort

Biblioteka Goethe-Institut zmieni się na tydzień w profesjonalne studio radiowe. Kiedy? W połowie października. Jak to możliwe? Wspólnie z redakcją radioeins RBB (Rundfunk Berlin-Brandenburg) połączymy obie stolice mostem radiowym. Tak, jak miało to miejsce już w Istambule i São Paulo, RBB nadawać będzie program na żywo także z Warszawy.

Das Goethe-Institut, genauer: seine Bibliothek, verwandelt sich in ein temporäres Radiostudio. Wann? Mitte Oktober. Wieso? Wir organisieren mit radioeins des RBB (Rundfunk Berlin-Brandenburg) eine „Radiobrücke“. Eine Woche hindurch macht radioeins, wie zuvor schon in Istanbul und São Paulo, täglich Liveprogramm aus Warschau. 3

Radio jest jednym z tematów wiodących naszych wydarzeń tej jesieni. Wyobrażamy sobie z łatwością życie bez telewizora, ale co zastanawiające, z radiem dużo trudniej nam się rozstać. Słuchamy go nie tylko dla zabicia czasu. Radio to edukacja, informacja, rozmowa i oczywiście muzyka.

Über die „Radiobrücke“ hinaus beschäftigt uns in diesem Herbst das Thema Radio. Merkwürdig, wir können uns jederzeit ein Leben ohne Fernseher vorstellen, aber ohne Radio geht es kaum. Und das nicht nur zum Zweck der „Berieselung“. Radio heißt Bildung, Information, Gespräche und natürlich Musik.

Innym ważnym punktem naszego jesiennego programu jest cykl wydarzeń poświęconych twórczości niemieckiego laureata nagrody Nobla, Heinricha Bölla, którego setną rocznicę urodzin obchodzimy w tym roku. Mało znany jest fakt, że Böll był także uzdolniony plastycznie. Podczas pisania tworzył graficzne barwne struktury powieściowych wątków. Wybrane dwa szkice zamieściliśmy w tym numerze.

Weitere Höhepunkte in diesem Herbst: in drei Veranstaltungen erinnern wir an den deutschen Nobelpreisträger Heinrich Böll, der vor 100 Jahren geboren wurde. Nicht allen ist bekannt, dass Böll auch als bildender Künstler Talent besaß. Die Grundlage seiner Romane waren bunte graphische Erzählstrukturen. Zwei dieser Skizzen veröffentlichen wir in dieser Ausgabe.

Ponadto szczególnie pragnę zwrócić Państwa uwagę na konferencję TODAY TOMORROW poświęconą problematyce czasu w kontekście sztuk performatywnych, organizowaną wspólnie z 16. Międzynarodowym Festiwalem Ciało/Umysł.

Besondere Erwähnung verdient auch die Konferenz zum Thema Zeit im Hinblick auf die performativen Künste, TODAY TOMORROW, die wir im Rahmen des 16. Internationalen Festivals Body/Mind im Goethe-Institut veranstalten.

Do zobaczenia w Goethe-Institut!

Wir freuen uns auf Ihren Besuch!

Christoph Bartmann dyrektor / Institutsleiter

Kalendarium

wrzesień / September 16.09. | 16.00 | Warszawa koncert / Konzert Festiwal Warszawska Jesień / Festival Warschauer Herbst Musica electronica antiqua et nova – maraton elektroniczny / elektronischer Marathon

17.09. | 19.30 | Warszawa koncert / Konzert Festiwal Warszawska Jesień / Festival Warschauer Herbst ENSEMBLE EXPERIMENTAL SWR EXPERIMENTALSTUDIO

18.09. – 22.12. | Warszawa wystawa / Ausstellung Heinrich Böll – życie i twórczość / Heinrich Böll – Leben und Werk Partner: Fundacja im. Heinricha Bölla w Warszawie 19.09. | 18.00 | Warszawa rozmowy o literaturze / Literaturgespräche BUCHKLUB: Jenny Erpenbeck – Heimsuchung / Klucz do ogrodu

21.09. | 18.00 | Warszawa

9. – 10.10. | 18.00 | Warszawa

dyskusja panelowa / Podiumsdiskussion NA ANTENIE / AUF SENDUNG: Zawód – korespondent radiowy / Beruf – Rundfunkkorespondent

eseje filmowe / Filmessays Taniec i czas / Tanz und Zeit

23.09. | Warszawa Dzień nauczyciela języka niemieckiego / Deutschlehrertag

29.09. | 18.00 | Warszawa dyskusja panelowa / Podiumsdiskussion NA ANTENIE / AUF SENDUNG: Podcasty – rewolucja radiowa? / Podcasts – die Radiorevolution?

październik / Oktober 2.10. | 18.30 | Warszawa dyskusja panelowa / Podiumsdiskussion Międzynarodowy Dzień Tłumacza / Internationaler Übersetzertag

11.10. | 18.00 | Warszawa rozmowy o literaturze / Literaturgespräche BUCHKLUB: Lutz Seiler – Kruso 15.10. | 18.00 | Warszawa koncert / Konzert Polskie prawykonanie opery Mojżesz Antona Rubinsteina – wykonanie koncertowe / Polnische Opernuraufführung Moses Anton Rubinstein – konzertante Aufführung 16. – 19.10. | codziennie od / täglich ab 16.00 | Warszawa audycja radiowa na żywo / Radiosendung Live NA ANTENIE / AUF SENDUNG: Radiobrücke Warszawa – Berlin 19.10. | 20.00 | Warszawa spotkanie z autorem / Buchvorstellung Lutz Seiler – Kruso

6.10. | 19.00 | Warszawa konferencja / Konferenz TODAY TOMORROW: Water Between Three Hands, Dance On Ensemble, Rabih Mroué – spektakl gościnny / Gastspiel

6.10. | 20.30 | Warszawa konferencja / Konferenz TODAY TOMORROW: An Intellectual History of the Clock, Alexandra Laudo – spektakl gościnny / Gastspiel

27. – 31.10. | Warszawa filmy i spotkania z twórcami / Filme und Künstlergespräche Werner Schroeter – pierwszy przegląd twórczości w Polsce / die erste Werkschau in Polen 27.10. | 18.00 | Warszawa interaktywny quiz muzyczny live / Interaktive Musikquiz-Show NA ANTENIE / AUF SENDUNG: Smells Like Teen Thriller

7.10. | 10.00 – 17.00 | Warszawa konferencja / Konferenz TODAY TOMORROW: konferencja o performansie i chronopolityce / Konferenz über Performance-Kunst und Chronopolitik

listopad / November

grudzień / Dezember

3.11. | 18.00 | Warszawa wykład i rozmowa / Vortrag und Gespräch NA ANTENIE / AUF SENDUNG: Głos z radia – o estetyce głosu i prezenterach radiowych / Die Stimme aus dem Radio – über Stimmästhetik und Radiosprecher

1.12. | 18.00 | Warszawa pokaz filmu / Filmvorführung Utracona cześć Katarzyny Blum / Die verlorene Ehre der Katharina Blum, reż. / Reg. Volker Schlöndorff, Margarethe von Trotta, Niemcy / Deutschland, 1975, 105 min.

7. – 11.11. | Gdańsk filmy i spotkania z twórcami / Filme und Künstlergespräche Werner Schroeter – przegląd twórczości / Werkschau

8.12. | 18.00 | Warszawa wieczór z filmem i literaturą / Film- & Literaturabend Heinrich Böll – Dziennik irlandzki / Irisches Tagebuch

7.11. | 18.00 | Warszawa

12.12. | 18.00 | Warszawa

wykład i rozmowa / Vortrag und Gespräch Sighard Neckel – populizm i demokracja. Polityczna i społeczna sytuacja w Europie / Populismus und Demokratie. Europäische Entwicklungen in Politik und Gesellschaft

rozmowy o literaturze / Literaturgespräche BUCHKLUB: Ralf Rothmann – Umrzeć na wiosnę / Im Frühling sterben

16.11. | 18.00 | Warszawa wykład / Vortrag Sigrid Weigel: Gender, Generations, Communism in Central and South-Eastern Europe: Concept, Discourses, Practices

17.11. | 18.00 | Warszawa prezentacja dźwiękowa / Klangpräsentation NA ANTENIE / AUF SENDUNG: Radio art / Radiokunst

21.11. | 18.00 | Warszawa rozmowy o literaturze / Literaturgespräche BUCHKLUB: Heinrich Böll – Utracona cześć Katarzyny Blum / Die verlorene Ehre der Katharina Blum

22.11. | 18.00 | Warszawa rozmowa / Gespräch Böll na nowo / Böll, beim Wiederlesen

Program może ulec zmianie.

Programmänderungen vorbehalten.

Szczególowe informacje: www.goethe.de/polska

Ausführliche Informationen: www.goethe.de/polen

Uczestnictwo w wydarzeniach jest zgodą na wykonywanie dokumentacji fotograficznej i wideo oraz wykorzystanie wizerunku w publikacjach Goethe-Institut.

Mit der Teilnahme an den Veranstaltungen geben die Teilnehmer ihr Einverständnis für Foto- und Videoaufnahmen sowie deren Veröffentlichung. 9

Na antenie Auf Sendung „Słuchacze mają stać się współtwórcami”, postulował już kiedyś Brecht, a „radio powinno być jednocześnie medium i nadawcą: komunikować się ze słuchaczami”. To, co było marzeniem Brechta, dziś stało się naszą rzeczywistością. Granica pomiędzy radiowcami a radiosłuchaczami już prawie zatarła się.

„Hörer sollen zum Mitspieler werden“ hatte sich einst Bertolt Brecht gewünscht, und: „Das Radio wird zum Sprecher und Medium in einem: es kommuniziert mit den Hörern.“ Was Brecht sich erhofft hatte, ist eingetreten: Die Schwelle zwischen Radiohören und Radiomachen ist niedrig wie noch nie. Rund um die „Radiobrücke“ Berlin-Warschau gehen wir in der Reihe AUF SENDUNG der Faszination des Radios auf den Grund. Wir fragen Experten, wie sich im Laufe der Radiogeschichte die Stimme gewandelt hat? Wir machen uns bekannt mit den Audio Art-Produktionen experimenteller Studios. Wir zeigen, wie Sender mit innovativen Podcasts und Musikprogrammen den Anschluss an die nächste Generation vollziehen. Und wir sprechen mit deutschen Hörfunkkorrespondenten über ihre Berufserfahrungen und die journalistische Freiheit.

Zainspirowani współpracą z radioeins RBB chcemy przedstawić w ramach cyklu NA ANTENIE kilka aspektów związanych z radiem. W jesiennym programie spotkań w bibliotece Goethe-Institut znajdziemy: wykład o estetyce emisji głosu i ewolucji upodobań słuchaczy z tym związanych; ponadto prezentację gatunku radio art; spotkania z autorami populanych podcastów w Niemczech; rozmowę korespondentów niemieckich rozgłośni radiowych na temat ich doświadczeń zawodowych i wolności prasy.

Zawód – korespondent radiowy Beruf – Rundfunkkorrespondent © www.colourbox.de

21.09.2017 18.00

dyskusja panelowa / Podiumsdiskussion

udział biorą / Teilnahme: Henryk Jarczyk (tbc), Monika Sieradzka, prowadzenie / Moderation: Christoph Bartmann Goethe-Institut, ul. Chmielna 13a, Warszawa Henryk Jarczyk, były warszawski korespondent niemieckiej rozgłośni radiowej ARD oraz Monika Sieradzka, niezależna dziennikarka, pracująca m.in. dla polskiej sekcji Deutsche Welle przybliżą wyzwania pracy dziennikarza w czasach globalnego kryzysu wolności mediów.

Henryk Jarczyk, bis Frühling 2017 Leiter des ARD-Hörfunkstudios in Warschau und Monika Sieradzka, freie Journalistin, die u.a. für die Deutsche Welle arbeitet, berichten über die Herausforderungen der journalistischen Arbeit in der Zeit einer globalen Krise der Medienfreiheit.

Podcasty – rewolucja radiowa? Podcasts – die Radiorevolution?

Most radiowy / Radiobrücke Warszawa – Berlin

29.09.2017 18.00

dyskusja panelowa / Podiumsdiskussion

Maria Lorenz Goethe-Institut, ul. Chmielna 13a, Warszawa

16 – 19.10.2017

program radiowy z publicznością / Radiosendung mit Publikum

na antenie codziennie w godzinach 16.00 – 19.00 Sendezeit: täglich von 16.00 bis 19.00 Uhr

RBB radioeins

Goethe-Institut, ul. Chmielna 13a, Warszawa Dzięki podcastom każdy może dziś zostać reporterem, dziennikarzem lub artystą estradowym. Podczas gdy w Niemczech jesteśmy bombardowani podcastami z każdej strony, w Polsce są one nadal produktem niszowym. Dlaczego tak się dzieje? Na te i inne pytania spróbujemy odpowiedzieć wraz z Marią Lorenz, podcasterką z Berlina oraz z podcasterami z Polski.

Mit Podcasts kann jeder Reporter, Journalist oder Entertainer sein, aber warum boomen Podcasts in Deutschland, während sie in Polen noch ein Nischenprodukt sind? Diese und andere Fragen diskutieren wir mit Maria Lorenz, Podcast-Infuencerin aus Berlin und polnischen Podcastern.

Radiostacja Berlin-Brandenburg (rbb) radioeins transmituje na żywo z Goethe-Institut kontynuując tym samym cykl audycji, zrealizowanych już w São Paulo, Atenach i Istambule. Udział biorą politycy, artyści, muzycy, dziennikarze i słuchacze.

Der Rundfunk Berlin-Brandenburg (rbb) radioeins sendet live aus dem Goethe-Institut und setzt eine Sendereihe fort, die in den vergangenen Jahren bereits aus São Paulo, Athen und Istanbul zu hören war. Zu Gast werden Politiker, Künstler, Musiker, Journalisten und Hörer sein.

Głos z radia

o estetyce głosu i prezenterach radiowych

Smells Like Teen Thriller © Tobias Ruhland

27.10.2017 18.00

Die Stimme aus dem Radio über Stimmästhetik und Radiosprecher © www.colourbox.de

3.11.2017 18.00

wykład i rozmowa / Vortrag und Gespräch

Tobias Ruhland, Bayerischer Rundfunk

prof. Ines Bose – badaczka komunikacji werbalnej z Uniwersytetu Halle-Wittenberg / Sprechwissenschaftlerin der Universität Halle-Wittenberg, dr Grażyna Stachyra – Zakład Komunikacji Społecznej, UMCS Lublin

Goethe-Institut, ul. Chmielna 13a, Warszawa

interaktywny quiz muzyczny live / Interaktive Musikquiz-Show

Podczas audycji słuchacze odgadują najpopularniejsze memy z ostatnich lat, a także testują swoją znajomość muzyki na podstawie tzw. mashupów. Gospodarzem wieczoru jest Tobias Ruhland, dziennikarz prowadzący w radiu Bayerischer Rundfunk polityczno-satyryczny program QUER i młodzieżową audycję Zündfunk.

In der Sendung sollen die Besucher bei den berühmtesten Memen der letzten Jahre mitraten sowie ihr Musikwissen anhand so genannter Mashup-Songs testen. Durch den Abend führt Tobias Ruhland, Autor des Polit- und Satiremagazins QUER des Bayerischen Rundfunks, wo er auch das Szenemagazin Zündfunk moderiert.

„Głosy w sposób sugestywny i nieuchronny uwalniają pokłady fantazji, bardziej niż czyni to słowo drukowane i bardziej niż dystrybutor obrazów – telewizja.“ (Carmen Thomas, dziennikarka, 1987) Jakich głosów lubimy słuchać? Jakie style mówienia nam się podobają? Czy istnieją różnice i podobieństwa w preferencjach niemieckich i polskich słuchaczy?

„Stimmen spannen die Phantasie suggestiv und unausweichlich ein, mehr als Gedrucktes und mehr als der Bilderlieferant Fernsehen.“ (Carmen Thomas, Journalistin, 1987) Welche Stimmen hören wir gerne, welche Sprechstile? Gibt es Unterschiede oder Gemeinsamkeiten in den Präferenzen deutscher und polnischer Hörerinnen und Hörer?

Zwroty Redensarten Heinrich Böll

fragment z Dziennika irlandzkiego / ein Fragment aus dem Irischen Tagebuch, 1956-1959

Radio art Radiokunst © Sarah Washington

17.11.2017 18.00

prezentacja dźwiękowa / Klangpräsentation

Knut Aufermann Goethe-Institut, ul. Chmielna 13a, Warszawa

Knut Aufermann brał udział w największych wydarzeniach poświęconych radio art, m.in. w tegorocznej edycji wystawy Documenta jako twórca a także jako organizator. Przedstawi możliwości twórczego użycia medium radiowego na wybranych przykładach oraz własne projekty artystyczne.

Knut Aufermann hat einige der größten Manifestationen der Radiokunst der letzten Zeit als Künstler und Organisator begleitet, u.a. auf der Documenta in diesem Jahr. Anhand ausgewählter Beispiele gibt er einen Einblick in die Entwicklung der künstlerischen Nutzung des Radios und sein eigenes Schaffen.

Jeśli w moim kraju coś kogoś spotka, ktoś spóźni się na pociąg, złamie nogę, zbankrutuje, wtedy mówimy: „Nic gorszego nie mogło się wydarzyć”.

Passiert einem in Deutschland etwas, versäumt man den Zug, bricht man ein Bein, macht man Pleite, so sagen wir: Schlimmer hätte es nicht kommen können;

Zawsze to, co się stało, jest najgorsze. U Irlandczyków jest odwrotnie: jeśli tu ktoś złamie nogę, spóźni się na pociąg, zbankrutuje, mówi się: It could be worse – mogło być gorzej. Można było zamiast nogi złamać kark, zamiast spóźnić się na pociąg nie dostać się do nieba, i nie zbankrutować, ale utracić

immer ist das, was passiert, gleich das Schlimmste – bei den Iren ist es fast umgekehrt: bricht man hier ein Bein, versäumt man den Zug, macht man Pleite, so sagen sie: It could be worse – es könnte schlimmer sein: man hätte statt des Beines den Hals brechen, statt des Zuges den Himmel versäumen, und statt

Heinrich Böll © René Böll

spokój ducha, do czego bankructwo bynajmniej nie daje powodu. To, co się stało, nigdy nie jest najgorsze, bo najgorsze nigdy się nie zdarza: jeśli umiera droga i szanowana babka, to przecież mógłby jeszcze umrzeć także drogi i szanowany dziadek; jeśli spali się zagroda, ale uratują się kury, to przecież mogły także kury paść pastwą płomieni; a jeśli nawet i one się spaliły, no, to nie wydarzyło się jeszcze najgorsze, bo samemu się nie umarło. A jeżeli nawet – to wtedy mijają wszystkie troski, bo przed każdym skruszonym grzesznikiem stoją otworem wrota niebios, cel żmudnej ziemskiej wędrówki – po złamaniach nóg, spóźnieniach na pociągi i przeżytych bankructwach. Wydaje mi się, że u nas – kiedy coś się stanie, zawodzą humor i wyobraźnia; w Irlandii właśnie wtedy dochodzą one do głosu. Wytłumaczenie komuś, kto złamał nogę, leży zbolały lub kusztyka z nogą w gipsie, że mogło być jeszcze gorzej, to nie tylko niesienie pociechy, to zajęcie wymagające zdolności poetyckich, nie wykluczające leciutkiego sadyzmu: kiedy odmalowuje się cierpienia przy złamaniu kręgu szyjnego, pokazuje, jak by to było w przypadku zwichnięcia ramienia, roztrzaskania czaszki – ofiara ze złamaną nogą kusztyka pocieszona, uważając za szczęście tak błahy w skutkach przypadek. Tak więc los korzysta z nieograniczonego kredytu, a dotknięci nim

Pleite zu machen, hätte man seinen Seelenfrieden verlieren können, wozu bei einer Pleite durchaus kein Anlass ist. Was passiert, ist nie das Schlimmste, sondern das Schlimmere ist nie passiert: stirbt einem die geliebte und hochverehrte Großmutter, so hätte ja auch noch der geliebte und verehrte Großvater sterben können; brennt der Hof ab, die Hühner aber werden gerettet, so hätten ja auch noch die Hühner verbrennen können, und verbrennen sie gar: nun – das Schlimmere: dass man selbst gestorben wäre, ist ja nicht passiert. Stirbt man gar, nun, so ist man aller Sorgen ledig, denn jedem reuigen Sünder steht der Himmel offen, das Ziel mühseliger irdischer Pilgerschaft − nach gebrochenen Beinen, versäumten Zügen, lebend überstandenen Pleiten verschiedener Art. Bei uns − so scheint mir – versagen, wenn etwas passiert, Humor und Phantasie; in Irland werden sie gerade dann in Bewegung gesetzt. Jemandem, der das Bein gebrochen hat, mit Schmerzen daliegt oder im Gipsverband herumhumpelt, klarzumachen, dass es schlimmer hätte sein können, ist nicht nur tröstlich, sondern auch eine Beschäftigung, die poetische Begabung voraussetzt, leichten Sadismus nicht immer ausschließt: die Qualen eines Halswirbelbruchs auszumalen, vorzuführen, wie eine verrenkte Schulter sich ausmachen würde, zerschmetterte Schädel – der Beinbrüchige humpelt getröstet

Heinrich Böll, Struktura opowiadania Koniec podróży służbowej / Strukturplan der Erzählung Ende einer Dienstfahrt

płacą odsetki chętnie i bez utyskiwań. Jeśli dzieci leżą wstrząsane kokluszem, nieszczęśliwe i potrzebują pielęgnacji, człowiek musi uznać za szczęście, że sam trzyma się na nogach, że może pielęgnować dzieci i zapracować na nie. Tutaj nie stawia się wyobraźni żadnych granic. It could be worse jest najczęściej używanym zwrotem zapewne dlatego, że czasem bywa bardzo źle, a coś jeszcze gorszego daje pociechę i stwarza właściwą proporcję. Bliźniaczą siostrą zwrotu mogło być gorzej jest inny, równie często używany zwrot: I shouldn’t worry – nie martwiłbym się tym, i to w narodzie, który miałby wszelkie powody do tego, aby dniem i nocą nie przeżywać ani minuty bez martwienia się o coś. Przed stu laty nastał wielki głód, skutek złych urodzajów przez kilka kolejnych lat, narodowa katastrofa, która nie tylko spowodowała bezpośrednie spustoszenie kraju, ale której wstrząs aż do dziś dziedziczą po sobie wszystkie pokolenia. Przed stu laty liczba ludności Irlandii wynosiła około siedmiu milionów; tyle samo mieszkańców liczyła wówczas zapewne Polska, ale dziś żyje w niej ponad dwadzieścia milionów ludzi, a w Irlandii zaledwie cztery, a przecież – Bóg świadkiem – Polski jej sąsiedzi doprawdy nie oszczędzali. Ten spadek z siedmiu do czterech milionów ludności w narodzie, w którym liczba narodzin przewyższa liczbę zgonów,

von dannen, sich selig preisend ob solch geringfügiger Missbill. So hat das Schicksal unbegrenzten Kredit, und die Zinsen zahlt man willig und ergeben; liegen die Kinder da, keuchhustend und jämmerlich, der hingebenden Pflege bedürftig, so soll man sich glücklich preisen, dass man selbst noch auf den Beinen ist, die Kinder pflegen, für sie arbeiten kann. Hier ist der Phantasie keine Grenze gesetzt. It could be worse ist eine der am meisten gebrauchten Redensarten wohl deshalb, weil es oft genug recht schlimm kommt und das Schlimmere dem Trost die Relation bietet. Die Zwillingsschwester von Es könnte schlimmer sein ist die Redensart, ebenso häufig gebraucht: I shouldn’t worry – ich würde mir keine Sorgen machen, und das bei einem Volk, das allen Grund hätte, weder bei Tag noch bei Nacht auch nur eine Minute ohne Sorge zu sein: vor hundert Jahren, als die große 10 Hungersnot kam, Missernten einige Jahre hindurch, diese große nationale Katastrophe, die nicht nur unmittelbar verheerend wirkte, sondern deren Schock sich durch die Generationen bis auf heute vererbt hat: vor hundert Jahren hatte Irland wohl sieben Millionen Einwohner; so wenig Einwohner mag auch Polen damals gehabt haben, aber heute hat Polen mehr als zwanzig Millionen Einwohner und Irland deren knapp vier, und Polen – Gott weiß es – ist wahr-

oznacza nieustannie płynące strumienie emigrantów. Rodzice, patrzący na sześcioro (nierzadko ośmioro lub dziewięcioro) podrastających dzieci, mieliby dostateczny powód do martwienia się dzień i noc, i z pewnością to robią, ale i oni wypowiadają ten zwrot z uśmiechem poddania się losowi: Nie martwiłbym się o to. Jeszcze nie wiedzą i nigdy nie będą dokładnie wiedzieli, ile ich dzieci zaludni slumsy Liverpoolu, Londynu, Nowego Jorku czy Sydney – albo czy dopisze im szczęście. W każdym razie pewnego dnia nadejdzie godzina rozstania z dwojgiem z sześciorga, z trojgiem z ośmiorga: Sheila albo Sean powędrują z tekturowym pudłem na przystanek autobusu, autobus zawiezie ich na stację, pociąg do portu; potoki łez na przystankach autobusowych, na dworcach kolejowych, na nabrzeżach w Dublinie albo w Cork, w deszczowe, beznadziejne, jesienne dni; będą mijali torfowiska i opuszczone domostwa i nikt z płaczących, których pozostawią za sobą nie będzie wiedział, czy kiedykolwiek jeszcze zobaczy Seana lub Sheilę. Daleka droga z Sydney do Dublina, daleko jest z Nowego Jorku do Irlandii, a niektórzy nie wracają tu nawet z Londynu; będą się żenili, mieli dzieci, może przysyłali do domu pieniądze, kto wie. W czasach, kiedy niemal wszystkie europejskie narody obawiają się braku sił roboczych, a niektóre już go odczuwają, tutaj dwoje z sze-

haftig von seinen großen Nachbarn nicht geschont worden. Dieser Rückgang von sieben auf vier Millionen bei einem Volk, das Geburtenüberschuss hat: das bedeutet 20 Ströme von Auswanderern. Eltern, die ihre sechs (nicht selten sind es acht oder zehn) Kinder heranwachsen sehen, hätten Grund genug, sich Tag und Nacht zu sorgen, und sicher tun sie es, aber auch sie sprechen den Spruch, mit jenem Lächeln der Ergebenheit: Ich würde mir keine Sorgen machen. Noch wissen sie nicht, und nie werden sie es genau wissen, wie viele von ihren Kindern die Slums von Liverpool, London, New York oder Sydney bevölkern – oder ob sie Glück haben werden. Eines Tages jedenfalls wird die Abschiedsstunde kommen, für zwei von sechs, für drei von acht: Sheila oder Sean werden mit ihrem Pappkarton zur Bushaltestelle ziehen, der Bus wird sie zum Zug, der Zug sie zum Schiff bringen: Ströme von Tränen an Bushaltestellen, auf Bahnhöfen, am Kai in Dublin oder Cork in den regnerischen, trostlosen Herbsttagen: durch Moor an verlassenen Häusern vorbei, und niemand von denen, die weinend zurückbleiben, weiß sicher, ob man Sean oder Sheila noch einmal wiedersehen wird: weit ist der Weg von Sydney nach Dublin, weit der von New York hierher zurück, und manche kehren nicht einmal von London wieder heim: heiraten werden sie, Kinder haben, Geld nach Hause schicken, wer weiß.

ściorga, troje z ośmiorga rodzeństwa wie, że musi emigrować, tak głęboko utkwił strach przed głodem; z pokolenia na pokolenie upiór ten wywiera straszliwy wpływ. Czasem można by pomyśleć, że emigrowanie zamieniło w zwyczaj, jakby w samo przez się zrozumiały obowiązek, który się po prostu spełnia – ale warunki ekonomiczne rzeczywiście tego wymagają. Kiedy Irlandia w roku 1923 stała się samodzielnym państwem, musiała dogonić nie tylko niemal stuletnie opóźnienie w rozwoju przemysłowym, musiała także dotrzymać kroku temu, co wynikało z tego rozwoju; nie ma tu prawie miast, przemysłu, rynku rybnego. Nie, Sean i Sheila będą musieli wyemigrować.

Während fast alle europäischen Völker sich fürchten vor einem Mangel an Arbeitskräften, manche ihn schon verspüren, wissen hier zwei von sechs, drei von acht Geschwistern, dass sie werden auswandern müssen, so tief sitzt der Schock der Hungersnot; von Geschlecht zu Geschlecht erweist das Gespenst seine schreckliche Wirkung; manchmal möchte man glauben, dieses Auswandern sei etwas wie eine Angewohnheit, wie eine selbstverständliche Pflicht, die man einfach erfüllt – die ökonomischen Gegebenheiten machen es wirklich notwendig: Als es Freistaat wurde, im Jahre 1923, hatte Irland nicht nur fast ein Jahrhundert industrieller Entwicklung nachzuholen, es hatte auch mit allem, was sich an Entwicklung ergab, noch Schritt zu halten; fast keine Städte gibt es, kaum Industrie, keinen Markt für die Fische. Nein, Sean und Sheila werden auswandern müssen.

tłumaczenie: Teresa Jętkiewicz źródło: © Czytelnik, Warszawa 1975

Quellenhinweis: Heinrich Böll, Werke (»Kölner Ausgabe«), Band 10, 1956-1959, Herausgegeben von Viktor Böll © Verlag Kiepenheuer & Witsch GmbH & Co. KG, Köln 2005

Böll na nowo Böll, beim Wiederlesen Heinrich Böll © Interfoto

22.11.2017 18.00

rozmowa / Gespräch

Partner: Fundacja im. Heinricha Bölla w Warszawie

udział biorą / Teilnahme: Helmut Böttiger, Agnieszka Drotkiewicz, prowadzenie / Moderation: Christoph Bartmann Goethe-Institut, ul. Chmielna 13a, Warszawa W latach 1950-1980 Heinrich Böll należał do najpoczytniejszych niemieckich pisarzy. Z biegiem lat, podobnie jak inni klasycy ze szkolnych podręczników, wyszedł z mody. Czy to nie czas, żeby powrócić do jego książek? Jeśli tak, to po które pozycje należałoby sięgnąć? Polsko-niemieccy znawcy tematu rozważą tę kwestię.

Heinrich Böll war einer der meistgelesenen und populärsten deutschen Schriftsteller der Jahre zwischen 1950 und 1980. Wie andere Schulbuchklassiker ist er dann aus der Mode gekommen. Ist es Zeit für eine Neubewertung von Bölls Werk? Und wenn ja, welche Bücher sind es, die man lesen sollte? Ein deutsch-polnisches Panel aus Böll-Kennern sucht nach Antworten.

Utracona cześć Katarzyny Blum Die velorene Ehre der Katharina Blum

Dziennik irlandzki Heinricha Bölla Heinrich Böll Irisches Tagebuch

reż. / Reg. Volker Schlöndorff, Margarethe von Trotta Niemcy / Deutschland, 1975, 105 min. © Tamasa Distribution

1.12.2017 18.00

Cmentarz na wyspie Achill / Friedhof auf Achill Island © Florianfilm GmbH

8.12.2017 18.00

film i literatura / Film und Literatur

Partner: Fundacja im. Heinricha Bölla w Warszawie

wstęp / Einführung: Bianka Mikołajewska, oko.press

pokaz filmu / Filmvorführung: Mistrzowie literatury światowej. Irlandia Heinricha Bölla / Die große Literatour. Heinrich Bölls Irland, reż. / Reg. Hartmut Kasper & Beate Kasper, Niemcy / Deutschland, 2015, 55‘

Goethe-Institut, ul. Chmielna 13a, Warszawa

pokaz filmu / Filmvorführung

Partner: Fundacja im. Heinricha Bölla w Warszawie

Film bazuje na opowiadaniu Heinricha Bölla o tym samym tytule, które sam autor nazwał pamfletem. Opowiada historię młodej samotnej kobiety, która wracając z karnawałowego balu przyprowadza do domu dezertera z niemieckiej armii, co wystarczyło, by wkrótce po tym została posądzona o terroryzm.

Der Film basiert auf der gleichnamigen Erzählung von Heinrich Böll, die der Autor selbst als Pamphlet bezeichnete, und erzählt die Geschichte einer alleinstehenden jungen Frau, die nach einem Karnevalstanz einen Bundeswehr-Deserteur mit nach Hause genommen hat und deshalb in Verdacht gerät, eine Terroristin zu sein.

Dziennik irlandzki Heinrich Bölla ukazał się w 1957 roku i sprzedał się dotychczas w ponad milionie egzemplarzy. Ten poetycki zbiór 18 paradokumentalnych opowiadań przyciągnął do Irlandii rzesze turystów. W prezentowanym filmie syn Bölla, René oraz rodziny bohaterów opisanych w książce opowiadają o pisarzu i Irlandii.

Heinrichs Böll Irisches Tagebuch erschien 1957 und wurde bislang in mehr als einer Million Exemplare verkauft. Die halbdokumentarischen Erzählungen lösten in Irland einen wahren Touristenboom aus. René, einer der Bölls Söhnen sowie Familienangehörige der Buchfiguren erzählen in diesem Film über den Autor und Irland.

Heinrich Böll, Struktura powieści Portret grupowy z damą / Strukturplan des Romans Gruppenbild mit Dame

Water between three hands

An Intellectual History of the Clock

16. Międzynarodowy Festiwal Ciało/Umysł / 16. Internationales Body/Mind Festival

6.10.2017 19.00

występ gościnny / Gastspiel spektakl w jęz. angielskim / in Englischer Sprache

DANCE ON ENSEMBLE, reż. / Reg. Rabih Mroué (Niemcy & Liban / Deutschland & Libanon) STUDIO teatrgaleria, pl. Defilad 1, Warszawa Libański twórca teatralny Rabih Mroué wraz z grupą DANCE ON ENSEMBLE złożoną z tancerzy w wieku 40+ bada w spektaklu związki pomiędzy obecnością i nieobecnością, rzeczywistością i fikcją, przeszłością i teraźniejszością, traktując ciała doświadczonych performerów jako „osobiste archiwum” – miejsce osadzania się doświadczeń, emocji, traum.

Der libanesische Theatermacher Rabih Mroué mit dem aus TänzerInnen im Alter 40+ bestehenden DANCE ON ENSEMBLE untersucht in diesem Stück die Verbindungen zwischen An- und Abwesenheit, Wirklichkeit und Fiktion, Vergangenheit und Gegenwart, indem er die Körper der erfahrenen PerformerInnen als „persönliches Archiv”, einen Ablagerungsort für Erfahrungen, Emotionen und Traumata betrachtet.

6.10.2017 20.30

występ gościnny / Gastspiel spektakl w jęz. angielskim / in Englischer Sprache

Alexandra Laudo (Hiszpania / Spanien) STUDIO teatrgaleria, pl. Defilad 1, Warszawa Wykład performatywny, podczas którego poruszone zostaną kwestie pomiaru i synchronizacji czasu, a także jego relacji z kapitalizmem. Na zakończenie widzowie zjedzą kolację przygotowana podczas spektaklu w 60 minut. Wydarzenie inauguruje konferencję TODAY TOMORROW.

Der performative Vortrag wird sich den Themen Zeitvermessung und –synchronisierung, sowie dem Verhältnis zwischen Zeit und Kapitalismus widmen. Zum Abschluss werden die Zuschauer zu einem in 60 Minuten, während des Stücks vorbereiteten Abendessen eingeladen. Die Veranstaltung eröffnet die Konferenz TODAY TOMORROW.

TODAY TOMORROW 24-godzinna konferencja o performansie i chronopolityce w ramach 16. Międzynarodowego Festiwalu Ciało/Umysł / eine 24-Stunden-Konferenz über Performance-Kunst und Chronopolitik im Rahmen des 16. Internationalen Body/Mind Festivals 7.10.2017 10.00 – 17.00

konferencja / Konferenz

uczestnicy / Teilnehmer: Armen Avanessian, Daniel Falb, Alexandra Laudo, Mikołaj Lewicki, Madeline Ritter oraz Brit Rodemund (DANCE ON ENSEMBLE), Bogna Świątkowska, kuratorka / Kuratorin: Joanna Warsza, moderatorzy / Moderatoren: Joanna Warsza, Armen Avanessian Goethe-Institut, ul. Chmielna 13a, Warszawa bezpłatna rejestracja na konferencję / kostenlose Anmeldung: www.evenea.pl

Żyjemy w erze tyranii zegara, i mimo że mamy coraz więcej narzędzi, które mają nam pomóc oszczędzić czas, jesteśmy wciąż zajęci i zabiegani. Pojęcia takie jak przyszłość, teraźniejszość i przeszłość ulegają przedefiniowaniu, zwłaszcza w europejskich społeczeństwach, gdzie za trzydzieści lat co druga osoba przekroczy sześćdziesiąty rok życia. Zaprezentowane w ramach konferencji performanse, wykłady, dyskusje i prace artystyczne odpowiedzą na pytanie, co de facto dzieje się dziś z czasem.

Wir leben in einer Tyrannei der Uhr, und obwohl wir immer mehr Werkzeuge besitzen, die uns dabei helfen sollen, Zeit zu sparen, sind wir ständig im Stress. Begriffe wie Vergangenheit, Gegenwart und Zukunft werden neu definiert, insbesondere in den europäischen Gesellschaften, in denen in dreißig Jahren jeder Zweite über sechzig sein wird. Die im Rahmen der Konferenz präsentierten Performances, Vorlesungen, Diskussionen und künstlerischen Arbeiten suchen nach einer Antwort auf die Frage, was heutzutage de facto mit der Zeit geschieht.

program konferencji

Programm der Konferenz

7.10, sobota

7.10., Samstag

10.00 – 10.30 Otwarcie konferencji

10.00 – 10.30 Uhr Eröffnung der Konferenz

10.30 – 11.00 Wprowadzenie: mapowanie tematów i prezentacja gości

10.30 – 11.00 Uhr Einleitung: Darstellung der Themen und Vorstellung der Teilnehmer

11.00 – 12.00 Armen Avanessian wykład i Q&A PO PRZESZŁOŚCI NASTĄPI…

11.00 – 12.00 Uhr Armen Avanessian Vortrag und Fragerunde NACH DER VERGANGENHEIT KOMMT …

12.15 – 13.30 Brit Rodemund i Madeline Ritter z DANCE ON ENSEMBLE w rozmowie z Bogną Świątkowską i Joanną Warszą

12.15 – 13.30 Uhr Brit Rodemund und Madeline Ritter vom DANCE ON ENSEMBLE im Gespräch mit Bogna Świątkowska und Joanna Warsza

14.30 – 15.15 Daniel Falb (Niemcy) wykład i Q&A ŻYCIE W PREHISTORII

14.30 – 15.15 Uhr Daniel Falb (Deutschland) Vortrag und Fragerunde LEBEN IN PRÄHISTOIRE

15.30 – 16.15 Mikołaj Lewicki (Polska) wykład i Q&A PERFORMANCE PRZECIW PRZYSZŁOŚCI

15.30 – 16.15 Uhr Mikołaj Lewicki (Polen) Vortrag und Fragerunde PERFORMANCE GEGEN DIE ZUKUNFT

16.15 – 17.00 Podsumowanie

16.15 – 17.00 Uhr Fazit

Taniec i czas eseje filmowe

Tanz und Zeit Filmessays

9.10.2017 18.00 Czas i ciało

10.10.2017 18.00 Polityka i ruch

Mirroring, reż. Marinus Groothof, Holandia / Niederlande, 2011, 12‘ Annabella tańczy à la Loie Fuller / Annabella tanzt à la Loie Fuller reż. Thomas A. Edison, USA, 1897, 1‘ Opus III, reż. Walter Ruttmann, Niemcy / Deutschland, 1924, 4‘ Dance Chromatic, reż. Ed Emshwiller, USA, 1959, 2‘ Contact, reż. Mitchell Rose, USA, 2012, 3‘ Iris, reż. Barnaby Roper, USA, 2010, 2’ Penelope, reż. Andreas Morell, Christian Spuck, Niemcy / Deutschland, 2005, 26‘

Momentum, reż. Boris Seewald, Niemcy / Deutschland, 2013, 7‘ Voices of Finance, reż. Clara van Gool, Holandia / Niederlande, 2015, 30‘ Global Tides, reż. Linda Brieda, USA, 2012, 7‘ Martiality, Not Fighting, reż. Marianne M. Kim & Cheng-Chieh Yu, Chiny / China, 2012, 12‘ Chest, reż. Nønne Mai Svalholm, Dania / Dänemark, 2013, 10‘

pokazy i wykłady / Vorführung und Vortrag kurator / Kurator: Thomas Thorausch, Deutsches Tanzarchiv Köln Goethe-Institut, ul. Chmielna 13a, Warszawa 34

Thomas Thorausch, zastępca dyrektora Tanzarchiv Köln, wybrał dwanaście „tanecznych filmów“, które pokazują bliskie powiązania sztuki filmu i tańca oraz podkreślają dobitnie, jak innowacyjne może być taneczno-filmowe spojrzenie na kompleks zagadnień, jakim jest czas/ciało/ruch/polityka. Program filmowy obejmuje skrajnie różne produkcje, od abstrakcyjnie kolorowanego studium ruchu przez pracę na pograniczu ruchu i filmu w zainscenizowanych przestrzeniach narracyjnych, aż po „pas de deux“ o aspiracjach politycznych.

Thomas Thorausch, der stellvertretende Leiter des Deutschen Tanzarchivs Köln, hat zwölf „tänzerische Filme“ zusammengestellt, die das innige Verhältnis von Film und Tanz zeigen und eindrucksvoll demonstrieren, wie innovativ die tänzerisch-filmische Auseinandersetzung mit den Aspekten Zeit/Körper/ Bewegung/Politik sein kann. Dabei reicht die Spannweite der Filmbeispiele von der abstrakt-künstlerischen Kolorierung einer Bewegungsstudie oder dem bewegt-filmischen Grenzgang in inszenierten Erzählräumen bis hin zum politisch-ambitionierten „Pas de Deux“.

Werner Schroeter pierwszy przegląd twórczości w Polsce / die erste Werkschau in Polen

27. – 31.10.2017, Warszawa 7. – 11.11.2017, Gdańsk

filmy i spotkania z twórcami / Filme und Künstlergespräche

Thomas Mauch – operator, scenarzysta, reżyser i producent / Kameramann, Drehbuchautor, Filmregisseur und Produzent, Elfi Mikesch – fotografka, operatorka i reżyserka filmowa / Fotografin, Kamerafrau und Filmregisseurin 27.10, 19.00 Malina, 1991, 125’ 28.10, 19.00 Palermo oder Wolfsburg, 1980, 180’ 29.10, 19.00 Dwa / Deux, 2002, 121’ 30.10, 19.00 Ta noc / Diese Nacht, 2008, 121’ 31.10, 19.00 Mondo Lux – filmowe światy Wernera Schroetera / Mondo Lux – Die Bilderwelten des Werner Schroeter, 2011, 97’, reż. / Reg. Elfi Mikesch NCK Nowy Teatr Warszawa, CSW Łaźnia Gdańsk

Werner Schroeter © Thomas Aurin

Schroeter, reżyser filmowy i teatralny, gdy zmarł w 2010 roku w wieku 65 lat należał niewątpliwie do najważniejszych twórców niemieckiego kina. Zafascynowany operą i koncepcją performansu początkowo tworzył filmy pozbawione narracji, by później przejść do tzw. narracji fragmentarycznej. W 1980 roku jego film Palermo czy Wolfsburg otrzymał Złotego Niedźwiedzia na Berlinale, co przyniosło twórcy światową sławę. Pracował z wybitnymi aktorkami: Isabelle Huppert czy Magdaleną Montezumą. W roku 2008 artysta otrzymał Złotego Lwa za całokształt twórczości na Festiwalu Filmowym w Wenecji. Piękno ujęć filmowych Schroetera poraża i zachwyca do dziś.

Als der deutsche Filmemacher und Theaterregisseur Werner Schroeter 2010 im Alter von 65 Jahren starb, war er unzweifelhaft einer der größten Künstler des deutschen Kinos. Fasziniert von Oper und der Idee von Performance, realisierte Schroeter anfänglich einen in keiner Weise narrativen Film und gelangte später zu einer fragmentarischen Erzählform. 1980, als Schroeter für Palermo oder Wolfsburg den Goldenen Bären auf der Berlinale erhielt, kam er zu internationalem Ruhm. Er arbeitete mit großen Schauspielerinnen, wie Isabelle Huppert und Magdalena Montezuma. 2008 wurde er auf den Filmfestspielen von Venedig mit Goldenen Löwen für sein Lebenswerk ausgezeichnet.

Buchklub 19.09.17, 18.00 11.10.17, 18.00 21.11.17, 18.00 12.12.17, 18.00

rozmowy o literaturze / Literaturgespräche

prowadzenie / Moderation: Christoph Bartmann Goethe-Institut, ul. Chmielna 13a, Warszawa „Buchklub” to nowa seria spotkań, podczas których w nieformalnej atmosferze rozmawiać będziemy o książkach z obszaru niemieckojęzycznego. W jesiennym programie znalazły się cztery powieści autorstwa Jenny Erpenbeck, Lutza Seilera, Heinricha Bölla oraz Ralfa Rothmanna. Wszystkie tytuły ukazały się w polskim przekładzie. Spotkania obywać się będą w języku niemieckim i są skierowane przede wszystkim do osób, które niemieckiego nauczyły się jako języka obcego.

Der Buchklub ist ein geselliger Anlass, bei dem wir uns über aktuelle (und manchmal auch nicht-aktuelle) deutschsprachige Bücher austauschen. In diesem Herbst stehen an vier Abenden vier Bücher auf dem Programm: von Jenny Erpenbeck, Lutz Seiler, Heinrich Böll und Ralf Rothmann. Alle Bücher gibt es auch in polnischer Übersetzung. Der Buchklub findet in deutscher Sprache statt und richtet sich in erster Linie an Nicht-Muttersprachler.

19.10.2017 20.00

spotkanie z autorem / Buchvorstellung

Lutz Seiler, prowadzenie / Moderation: Christoph Bartmann Goethe-Institut, ul. Chmielna 13a, Warszawa Lutz Seiler, rocznik 1963, niemiecki poeta. Jego prozatorski debiut, powieść Kruso (polski przekład Dorota Stroińska, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego) otrzymała w 2014 prestiżową Niemiecką Nagrodą Książkową. Akcja utworu rozgrywa się w 1989, przed upadkiem muru berlińskiego, na wyspie Hiddensee, będącej w czasach NRD synonimem wolności.

Lutz Seiler, Jahrgang 1963, wurde als Lyriker bekannt. Der Roman Kruso, sein Prosadebüt und 2014 mit dem Deutschen Buchpreis ausgezeichnet, spielt 1989 ein paar Monate vor dem Mauerfall auf der Insel Hiddensee, die in der DDR als Nische für Andersdenkende und Aussteiger galt.

Partner: S. Fischer Stiftung 39

Jak słowa zmieniają myślenie Wie Wörter das Denken beeinflussen Sighard Neckel

wywiad / ein Interview

Populizm i demokracja. Polityczna i społeczna sytuacja w Europie / Populismus und Demokratie. Europäische Entwicklungen in Politik und Gesellschaft

7.11.2017 18.00

wykład i rozmowa / Vortrag und Gespräch

Sighard Neckel, Universität Hamburg, Mateusz Fałkowski, prowadzenie / Moderation: Christoph Bartmann Goethe-Institut, ul. Chmielna 13a, Warszawa Sighard Neckel, socjolog, zajmuje się fenomenem zmian społecznych w Niemczech i w Europie, a zwłaszcza rosnącym w siłę prawicowym populizmem w Europie. Czym jest populizm i jak można poznać populistę? Ten używany w walce politycznej termin robi karierę w Europie…

Der Soziologe Sighard Neckel beschäftigt sich mit Phänomenen des sozialen Wandels in Deutschland und Europa und vor allem mit dem zunehmenden Rechtspopulismus in Europa. Was ist Populismus und woran erkennt man Populisten? Ein politischer Kampfbegriff macht die Runde in Europa…

Czy użycie konkretnego słowa np. „uchodźcy” lub „osoby uciekające” może mieć wpływ na przebieg dyskursu? Lingwistka Elisabeth Wehling z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley sprawdza, w jaki sposób słowa i sformułowania kształtują nasz sposób myślenia.

Verändert es den Diskurs, ob wir von „Flüchtlingen“ oder „Geflüchteten“ sprechen? Die Linguistin Elisabeth Wehling von der University of California in Berkeley untersucht, wie Formulierungen das Denken prägen.

Śledziła pani toczącą się w Niemczech dyskusję na temat tzw. kryzysu uchodźczego. Jakie tendencje pani dostrzega?

Sie haben die deutsche Diskussion über die sogenannte Flüchtlingskrise verfolgt. Welche Entwicklung nehmen Sie wahr? 41

Z punktu widzenia lingwistyki na początku słowa widzimy obrazami, zjawisko znane w kognitywistyce już od kilkudziesięciu lat: migranci prównani do masy wody „zalewającej“ dany kraj. Ten obraz był jeszcze stosunkowo nieszkodliwy, choć stawał się coraz bardziej intensywny i zaczęto używać sformułowania fala uchodźców, czy tsunami uchodźców.

Am Anfang hatten wir linguistisch gesehen ein Bild, das wir in der Kognitionsforschung schon seit Jahrzehnten kennen: die Migranten als Wassermasse, die ins Land „strömt“. Aber die Intensität nahm immer mehr zu: Flüchtlingswelle, Flüchtlingstsunami.

Drückt ein Bild wie die Flüchtlingswelle zunächst nicht einfach die Dringlichkeit der Lage aus?

Czy obraz fali uchodźców nie pokazuje po prostu, że sytuacja jest już paląca i wymaga natychmiastowego działania?

In dem Moment, da man die Flüchtlinge zu Wassermassen macht, werden sie entmenschlicht. Dann wird es schwerer, die Empathie zu empfinden, die der Menschenrechtskonvention zugrunde liegt.

Przedstawiając uchodźców jako masy napływającej wody, dehumanizuje się ich. To sprawia, że trudniej odczuwać empatię, która leży u podstaw Konwencji Praw Człowieka. Przyjrzyjmy się przypadkowi starosty z jednego z powiatów w Niemczech, który na jesieni 2015 roku miał za zadanie każdego dnia szukać zakwaterowania dla nowych uchodźców.

Denken wir uns einen Landrat, der im Herbst 2015 Tag für Tag neue Flüchtlinge unterzubringen hatte. Stellt sich in einer solchen Situation nicht von selbst das Bild des Stroms ein? Die faktische Situation kann man aber auch über andere Sprachbilder vermitteln. Und es gibt vieles am Bild des Flüchtlingsstroms, das nicht den Fakten entspricht. Ein strömendes Gewässer bricht tatsächlich nicht ab. Den Rhein kann man nicht anhalten, indem man Gespräche mit der Schweiz führt. Man könnte etwa sprechen vom Andrang der Schutzsuchenden. Andrang sind Menschen: der Menschenandrang, wie vor einem Kaufhaus. Sprache ist Politikge-

Czy w takiej sytuacji nie powstaje od razu obraz kojarzący się z zalewającym tłumem? Rzeczywistą sytuację można również przedstawić poprzez inne metafor. Obraz napływu uchodźców jest pod wieloma względami fałszywy. Napływająca woda pochodzi z konkretnego źródła, które ciągke bije. Nie da się zatrzymać

Renu, na drodze negocjacji ze Szwajcarią. Można mówić na przykład o tłumie osób szukających schronienia, ale także o tłumach ludzi przed galerią handlową. Język ma także wpływ na kształtowanie polityki I dlatego starosta powiatu, mówiąc chętniej o tłumie niż o zalewającej fali, wybiera drogę humanitarnego działania.

staltung. Der Landrat, der lieber vom Andrang redet, sichert Möglichkeiten menschlichen Handelns.

Sie gehen über die Kritik unbedachter Sprachbilder hinaus und entdecken bedenkliche Implikationen auch in Begriffen ohne bildlichen Gehalt, sogar im Wort „Flüchtling“ selbst. Warum sollte man sich zweimal überlegen, ob man von „Flüchtlingen“ sprechen will?

Krytykuje pani nie tylko nieprzemyślane metafory, ale też odkrywa problematyczne implikacje, także w sformułowaniach, które nie są obrazowe, a nawet w słowie „uciekinier“. Dlaczego powinniśmy dwa razy zastanowić się, zanim użyjemy słowa „uciekinier“?

Der Mensch, der zu uns kommt und Schutz sucht, ist in der Regel ein Mensch, der nicht ohne Grund kommt. Da ist jemand, der flüchtet vor etwas. Man kann diese Personen auch Flüchtende oder Geflüchtete nennen. Bei Flüchtenden wird hervorgehoben, dass sie immer noch auf der Flucht sind. Bei Geflüchteten denkt man an den Ort, den sie verlassen mussten. Bei Flüchtlingen hat man gedanklich nicht hineingebracht, wovor sie weglaufen, wovor sie flüchten.

Jeśli ktoś do nas przyjeżdża, szukając schronienia, zazwyczaj nie robi tego bez powodu. To osoba, która od czegoś ucieka. Takie osoby można nazywać także osobami uciekającymi albo uchodźcami. Gdy mówimy o „osobach uciekających“, podkreślamy fakt, że ich ucieczka wciąż trwa. Słowo „uchodźca“ wskazuje na miejsce, z którego musieli wyjechać. Sformułowanie „uciekinier“ w żaden sposób nie sugeruje, od czego chcą się uwolnić, od czego uciekają.

Das Gespräch führte Patrick Bahners. Das ganze Interview finden Sie auf goethe.de/polen

Rozmawiał Patrick Bahners. Tłumaczenie: Paweł Wasilewski. Cały wywiad dostępny na goethe.de/ polska/kultura 43

Linguistic Landscape Korzystając z naukowej metody Linguistic Landscape studenci Europejskiego Uniwersytetu we Flensburgu udali się wraz z uczniami jednego z warszawskich liceów na poszukiwanie śladów wielojęzyczności w polskiej stolicy. Biorąc język za punkt odniesienia, mogli dowiedzieć się, jak różne kultury i narodowości miały wpływ na uksztaltowanie wizerunku miasta i do dzisiaj są w nim obecne. W dalszej części projektu uczniowie przedstawili swoje wrażenia w formie kolorowych kolaży, które doskonale obrazują językową, kulturową i architektoniczną różnorodność Warszawy.

Anhand der wissenschaftlichen Methode Linguistic Landscape begaben sich Studierende der Europa-Universität Flensburg gemeinsam mit SchülerInnen aus Warschau auf die Suche nach Spuren von Mehrsprachigkeit in der polnischen Hauptstadt. Die Sprache als Indikator nutzend, konnten sie herausfinden welche verschiedenen Kulturen und Nationen die Stadt geprägt haben und heute noch im Warschauer Stadtbild präsent sind. Anschließend verarbeiteten die SchülerInnen ihre Eindrücke zu bunten Collagen, die die sprachliche, kulturelle und architektonische Vielfalt Warschaus darstellen.

Z niemieckim w drogę Erlebnisreise mit Deutsch „Z niemieckim w drogę” to projekt edukacyjny realizowany we współpracy z wydawnictwem LektorKlett, skierowany przede wszystkim do obecnych ośmioletnich szkół podstawowych. Projekt zakłada przekazanie 1000 pakietów z materiałami dydaktycznymi do kreatywnego wykorzystania w nauce, przeprowadzenia niestandardowej lekcji pokazowej i promocję języka w szkole, obejmuje również warsztaty dla nauczycieli w całej Polsce oraz konkursy dla uczniów.

„Erlebnisreise mit Deutsch“ ist ein Projekt des Goethe-Instituts, welches in Zusammenarbeit mit dem Verlag LektorKlett durchgeführt wird. Es richtet sich an die neuen 8-jährigen Grundschulen. Im Rahmen des Projekts werden Schulen die Möglichkeit haben, eins von 1000 Paketen mit didaktischen Materialien zu bekommen. Die Pakete können entweder im Deutschunterricht, für Werbung für Deutsch oder bei einem Tag der offenen Tür in der Schule eingesetzt werden. Die Lehrer lernen in Workshops einen kreativen Umgang mit der Box im Unterricht. Die Schüler werden Möglichkeit haben an Wettbewerben teilzunehmen.

Więcej informacji na / Mehr auf: www.goethe.de/polska (Erlebnisreise mit Deutsch) 45

Nasze kursy Unsere Sprachkurse

Nasze egzaminy Unsere Prüfungen

Zapraszamy na kursy niemieckiego do Goethe-Institut w Warszawie.

Lernen Sie Deutsch am Goethe-Institut Warschau.

Kurs intensywny letni 2: 28.08 – 15.09.2017

Sommerintensivkurs 2: 28.08. – 15.09.2017

Semestr zimowy: 30.09.2017 – 3.02.2018

Wintersemester: 30.09.2017 – 3.02.2018

Szczegółowe informacje na temat kursów języka niemieckiego dostępne są na naszej stronie: www.goethe.de/warszawa/kursy

Detaillierte Informationen zu Sprachkursen finden Sie auf unserer Website: www. goethe.de/warschau/kurse

Zapraszamy do udziału w konkursie na antenie Radio Kolor 103 FM w dn. 11 – 15.09.2017. Do wygrania m.in. kurs języka niemieckiego w Goethe-Institut w Warszawie.

Deutschkurs am Goethe-Institut Warschau zu gewinnen! Nehmen Sie in der Woche 11. – 15.09.2017 an unserem Wettbewerb im Radio Kolor 103 FM teil! 46

Potrzebujesz uznanego za granicą potwierdzenia znajomości języka niemieckiego? Oferujemy egzaminy z języka niemieckiego na wszystkich poziomach od A1 do C2.

Sie benötigen einen international anerkannten Nachweis über Ihre Deutschkenntnisse? Wir bieten Deutschprüfungen auf allen Niveaustufen von A1 bis C2 an.

Najbliższa sesja egzaminacyjna: 5 – 9.02.2018 Zgłoszenia: do 15.01.2017

Der nächste Prüfungszeitraum: 5. – 9.02.2018 Anmeldung: bis zum 15.01.2018

Szczegółowe informacje na temat egzaminów z języka niemieckiego i certyfikatów Goethe-Institut dostępne są na naszej stronie: www.goethe.de/warszawa/egzaminy

Detaillierte Informationen zu den Prüfungen und Goethe-Zertifikaten finden Sie auf unserer Website: www.goethe.de/warschau/pruefungen

Biblioteka Bibliothek poniedziałek–piątek / Montag–Freitag 8.00 – 21.00 sobota / Samstag 8.00 – 18.00 www.goethe.de/warszawa/bibl

Nowy system biblioteczny

Die neue Bibliothekssoftware

Od września 2017 roku biblioteka Goethe-Institut będzie wyposażona w oprogramowanie, które umożliwi czytelnikom zarządzanie własnym kontem. Za pośrednictwem Internetu będzie można m.in.: — przedłużać termin wypożyczenia — rezerwować publikacje — śledzić historię wypożyczeń — składać propozycje zakupu nowych tytułów — komentować i oceniać publikacje — otrzymać automatyczne powia domienie o upływie terminu wypożyczenia.

Ab September 2017 wird die Bibliothek des Goethe-Instituts mit einer Bibliothekssoftware ausgestattet, die den Kunden u.a. folgende Mitmach-Möglichkeiten, vor allem von zu Hause aus oder unterwegs, bieten wird: — Medien zu verlängern — Medien vorzumerken — Ausleihverlauf zu verfolgen — Anschaffungsvorschläge zu unterbreiten — Medien zu kommentieren und/ oder zu bewerten — Erinnerungs- und Fälligkeits benachrichtigungen zu erhalten.

Biblioteka internetowa

Die digitale Bibliothek

ONLEIHE to biblioteka, w kórej można pobierać publikacje w formie plików elektronicznych.

Die ONLEIHE ermöglicht es Ihnen, Medien für einen begrenzten Zeitraum ortsunabhängig digital zu erleben.

ONLEIHE to: — aktualna prasa — współczesne powieści, kryminały, literatura faktu, książki dla dzieci i młodzieży, poradniki — audiobooki, muzyka, filmy

Die ONLEIHE bietet: — aktuelle Presse — zeitgenössische Romane, Krimis, Sachbücher, Bücher für Kinder und Jugendliche, Ratgeber — Hörbücher, Musik und Filme

www.goethe.de/polska/onleihe

www.goethe.de/polen/onleihe 49

Tydzień Filmu Niemieckiego Deutsche Filmwoche

patron medialny cyklu wydarzeń NA ANTENIE / AUF SENDUNG:

Wrocław, Kraków, Opole, Poznań, Olsztyn, Katowice, Zielona Góra, Gdańsk, Kielce, Szczecin, Warszawa listopad 2017 – styczeń 2018 / November 2017 – Januar 2018

Największy w Polsce przegląd współczesnego kina niemieckiego jak co roku prezentuje filmowe trendy z ostatniego Berlinale i jest najlepszym barometrem kondycji niemieckiego kina. Pogram przeglądu dostępny od 15 października: www.goethe.de/polska.

Die größte deutsche Filmreihe Polens präsentiert wie jedes Jahr die filmischen Trends der letzten Berlinale und ist der beste Stimmungsbarometer der Kondition des deutschen Kinos. Das Programm finden Sie ab dem 15. Oktober unter: www.goethe.de/polen.

organizatorzy / Veranstalter: Goethe-Institut, Konsulat Niemiec we Wrocławiu i Dom Norymberski w Krakowie

opracowanie graficzne: Beton

Wydawca / Herausgeber: Goethe-Institut ul. Chmielna 13a 00-021 Warszawa +48 22 505 90 00 info@warschau.goethe.org www.goethe.de/polen