Valens Kemeri: Tektonik ve Bağlamsal Karşılaşmalar

Valens Kemeri Tektonik ve Bağlamsal Karşılaşmalar Valens Aqueduct Tectonic and Contextual Encounters Gizem Temiz Stüdyo Yürütücüleri / Studio Instructors: Boğaçhan Dündaralp, Hakan Tüzün Şengün AURA-İSTANBUL | GÜZ 2019

İçindekiler

Contents 2 3

Özet Giriş

Summary Brief

I. Bölüm

2-3 3

I. Chapter

Techne - Tektonik Kavramları Gündelik Hayat Ara Kesitleri

3-4 5

Terms of Techne - Tectonic Everyday Life Intersections

II. Bölüm

3-5 5-6

II. Chapter

Valens Su Kemeri ‘ninTektonik Yapısı 6-7 Tectonic Structure of Valens Aqueduct 6-7 i. Roma Dönemi Su Kemeri İnşa Etme Bilgisi 7-9 i. Knowledge of Building a Roman Aqueduct 7-9 ii. Roma Dönemi Su Kemeri Çalışma Prensibi 10-11 ii. Working Principle of the Roman Aqueduct 10-11 Valens Su Kemeri’nin Tektonik Yapısının 12-13 Tectonic Structure Change of Valens 12-13 Değişimi Aqueduct III. Bölüm

III. Chapter

Valens Su Kemeri’nin Bağlamsal İlişkileri i. Haritalar Üzerinden Zaman İçinde Kent ile Kurduğu İlişkiler ii. Tarihi Fotoğraf Arşivlerinde Valens Kemeri iii. Günümüzde Kentle Kurduğu İlişkiler ve Gündelik Hayat Karşılaşmaları

14-15 Contextual Relations of Valens Aqueduct 14-15 16-19 i. Relations With City Over Time Via 16-20 Historical Maps 20-23 ii. Valens Aqueduct in Photo Archives 20-23 24-39 iii. Present-day Relations Between The City 24-40 and Everyday Life Encounters

Sonuç Kaynakça Şekil Listesi

40 Conclusion 41 References 42-45 Figure List

Valens Kemeri - Tektonik ve Bağlamsal Karşılaşmalar

1

Valens Aqueduct - Tectonic and Contextual Encounters

40 41 42-45

Valens Kemeri - Tektonik ve Bağlamsal Karşılaşmalar

Valens Aqueduct - Tectonic and Contextual Encounters

Gizem Temiz

Gizem Temiz

Anahtar Kelimeler; tektonik, bağlam, gündelik hayat, su kemeri, kent, ara kesit, zamansallık, sınır, eşik

Keywords, tectonic, context, everyday life, aqueduct, city, intersection, temporality, border, threshold

Özet

Summary

Bu çalışma; techne, tektonik, gündelik hayat kavramlarını irdeleme ve bu kavramların birbirleriyle kurdukları ilişkilerin mimarlıktaki karşılığını anlamak ve anlamlandırmak arayışıyla başladı. Bahsedilen kavramların mimarlık perspektifinden ara kesiti bağlam kavramı ile irdelendiğinde, gündelik hayatın tektonik yapıyla olan karşılaşmalarındaki bağlam gündelik hayat (pratik) ile tektonik (teknik) yapının arasındaki ilişkileri şekillendirir. Bu çalışmanın ana ekseni, teknik olan ile pratik olan arasındaki karşılaşmaların açığa çıkarılması olarak düşünülmüştür. Kent ortamında bu karşılaşmaları açığa çıkarmak için tek ve güçlü bir yapı üzerinden inceleme alanı olarak Valens (Bozdoğan) Su Kemeri seçilmiştir.

This study started with the discussion of the terms of techne, tectonic and everyday life and to understand and pursue the architectural relations and responses of these concepts. When the intersection of the mentioned terms from the architectural perspective is examined with the concept of context, that in the encounters of everyday life with the tectonic structure shapes the relationships between everyday life (practice) and the tectonic (technical) structure. The main aim of this study is considered to reveal the encounters between technical and practical. To reveal these encounters in the urban environment, Valens (Bozdoğan) Aqueduct was chosen as a single and strong structure study area over.

Nedenselliğiyle kendini inşa etmiş, tek ve güçlü bir mühendislik yapısı olan su kemerleri içerisinde Valens Su Kemerini farklı kılan, zaman içerisinde bu yapının kent içerisinde kalması ve kentle kurduğu çok katmanlı ilişkilerin zenginliğidir.

Valens Aqueduct is different from other aqueducts, because it has been aque has been built with its causality and, has a single and strong engineering structure, which remained in the city over time and it has the wealth of multi-layered relationships with the city.

Seçilen yapının tektonik yapısı ve onunla ilişkili olarak yapıldığı Roma dönemindeki su kemerinin technesi ve tektoniği ve bu tektoniğin zaman içerisindeki yapısal değişimi incelenmiştir. İlk etapta bu incelemede tektonik yapı, bağlamdan bağımsız olarak Valens Su Kemeri üzerinden yapılmıştır. Çalışma, yapıldığı 678 yılından bugüne geçen 1342 yıl içerisinde; Valens Su Kemeri’nin kentsel bağlamda kurduğu ilişkilerin çözümlenmesi, tarihi fotoğraflar üzerinden kentte bıraktığı izleri ve bugünün kentle olan gündelik hayat ara kesitlerinin okumaları ile sonlanmaktadır.

The tectonic structure of the selected building and the technes and tectonics of the aqueduct in the Roman period in which it was built, and the structural change of its tectonic over time are examined. In the first chapter, in this study, the tectonic structure is made over the Valens Aqueduct, regardless of the context. In 1342 years since 678 when it was built, this study makes the analysis of the relatious established by the Valens Aqueduct in the urban context and countinues with the traces left by the city throgh historical

2

Giriş

everyday life intersectious with the city today.

Tektonik yapının kentsel bağlam ile ilişkisinden doğan gündelik hayat pratikleri, mimarlığı anlama ve yorumlama açısından önemlidir. Tektoniğin fiziksel dünyası bize neden/sonuç ilişkilerinin olduğu bir madde dünyası sunarken, bağlam bize zamansallık ve konum kazandırır. Bu iki kavramın diyalektiğinin mimarlık perspektifinden açığa çıkarılması, mimari tartışmalara ve incelemelere farklı perspektiflerden yeni bakış açıları kazandırır.

Brief Everyday life practices arising from the relationship of the tectonic structure with the urban context are important for understanding the architecture making architectural critiques. While the physical world of tectonics offers us a world of matter with cause / effect relationships, the context gives us temporality and location. Revealing the dialectics of these two concepts from the perspective of architecture gives architectural discussions and studies new perspectives to from different issues.

Bu çalışmada, tektonik ve bağlamın birlikteliğinin kent mekanında ürettiği potansiyellerin açığa çıkarılması, bunların bize mimarlık üzerinden nasıl bir tartışma alanı yaratabileceği, tektonik yapının gündelik hayat ara kesitine bakıyor olmanın önemi, tektonik – bağlam – gündelik hayat kavramlarının ilişkileri bize nasıl bir anlam dünyası sunabileceği gibi soruların yanıtları aranmaktadır.

In this study, the answers to the following questions are seeking, such as uncovering the potentials of tectonics and context combined in the urban space, how these can create a discussion space through architecture, the importance of looking at the everyday life interfaces of the tectonic structure, what meaning can offer us the relationship between the concepts of tectonic, context and everyday life.

Metodolojik olarak, söz konusu kavramların ve seçilen yapının literatürde kaynak taraması ve analizleri yapılmıştır. Seçilen kemer yapısının kent bağlamı ve ilişkileri, saha gezisi yapılarak, haritalar, görseller ve fotoğraflar üzerinden belgelenmiş, analiz edilmiştir. Odaklar belirlenerek araştırma detaylandırılmış, yakın ölçekten gündelik hayatı anlatan sokak kesitleri ile daha üst ölçekte yapılan maketlerle kemerin kentsel ölçekte kentle ve kentliyle kurduğu farklı ölçeklerdeki ilişkilerin okumaları yapılmıştır.

Methodologically, the literature evaluation and analysis of the mentioned concepts and the selected structure is made in the literature research.

The city context and the relationships of the selected structure have been documented and analyzed through maps, images, and photographs by making field trips. The focus study areas have been determined in these areas the research and the study have been detailed, the readings of the relations between the city and the citizens and, the city has been read with the physical models have been made on the large scale and, have been developed the street sections that explain the everyday life from the subscale.

I. Bölüm Techne - Tektonik Kavramları Antik Yunan döneminden günümüze kadar olan süreçte, techne - tektonik kavramları çeşitli filozof ve düşünürler tarafından ele alınmış, çeşitli alanlarda üzerine düşünülmüş ve yorumlanmış kavramlardır. Mimarlıkta bu kavramları anlamak için kavramların kökenine inmek ve mimarlık üzerinden yorumlamak gerekmektedir.

I. Chapter Terms of Techne - Tectonic In the process from the ancient Greek period to

Valens Kemeri - Tektonik ve Bağlamsal Karşılaşmalar

3

Valens Aqueduct - Tectonic and Contextual Encounters

Techne - tektonik kavramlarının kökeninde, Hint-Avrupa dil ailesinde ‘tekp’ olarak bilinen ve marangozluk anlamına gelen bir kavramla karşılaşılmaktadır. Antik Yunan’da ise bu kavrama karşılık marangoz, inşa eden, usta anlamlarındaki ‘tekton’ kavramı yer alır. Tekton, marangoz ve ustanın sanat ve becerisiyle birlikte her türlü üretimi ifade eden techneye aittir.1

the present day, techne - tectonic terms are concepts that have been dealt with by various philosophers and thinkers, and have been considered and interpreted in various fields. In order to understand these concepts in architecture, it is necessary to go to the origin of the concepts and interpret them through architecture.

At the origin of techne - tectonic concepts, a concept known as ‘tekp’ in the Indo-European language family and which means carpentry is encountered. In ancient Greece, the concept of ‘tecton’, which means carpenter, builder and master, takes place against this concept. ‘Tekton’ belongs to the technician who expresses all kinds of production together with the art and skill of the carpenter and master.1

Techne kavramı, üretmeye ve yapmaya yönelik bilgi ve becerileri ifade etmektedir. Bir şeyin nasıl yapılacağının deneyimi ile teorik bilgi arasında bir alanda yer almaktadır. Bu anlamda, techne “üretken bilgi” olarak tanımlanmaya elverişli bir kavramı karşılamaktadır.

Heidegger için techne, ne tek başına sanat veya el sanatı ne de sadece yapma anlamında teknik ve pratik bir şeydir. O, techne’yi var olanı açığa çıkaran bilginin bir tarzı olarak adlandırır. Sonuçta techne, deneyim edinilmiş bilgi olarak, mevcut olanın varlığa getirilmesidir.2

The Techne concept refers to the knowledge and skills for producing and making. It lies in an area between the experience of how to do something and theoretical knowledge. In this sense, techne meets a concept suitable to be defined as ‘productive information’.

Tasarlanan techne, antik çağlardan beri mimarlığın ‘tektoniği’nde gizlenmiştir. Mimari yapıyı oluşturan öğelerin bir araya geliş biçimleri, yapıyı oluşturan tüm yüzeyleri ve onu ayakta tutan sistemi tektonik dilin unsurlarıdır. Önemli olan tektonik dilin hangi araçlar veya ne gibi parçalardan bir araya geldiğinden çok, nasıl bir araya geldiğini düşünmek gerekir.

For Heidegger, ‘techne’ is nothing technical or practical in the sense of neither art or handicraft alone. He calls ‘techne’ a style of information that reveals what exists. ‘Techne’, after all, is the actualization of what is available as an acquired knowledge.2

Şekil 1. Techne Kavramı, Çizim: Temiz, G., 2019 Figure 1. Term of Techne, Drawing: Temiz,G., 2019 1. Schadewaldt, 1979, s.159-172

1. Schadewaldt, 1979, p.159-172

2. Heidegger 1936, s.56-57

2. Heidegger 1936, p.56-57

4

Gündelik Hayat Ara Kesitleri

The designed techne has been hidden in the ‘tectonics’ of architecture since ancient times. The ways in which the elements that make up the architectural structure come together, all the surfaces that make up the building and the system that sustains it are the elements of the tectonic language. The important thing is to cousider how the tectonic language comes together rather than what tools or what parts it is.

Gündelik hayat, özne ve nesneye bağlı ilişki biçimlerini ve bu doğrultuda günlük eylemleri içinde barındırır. Nesnelerle kurulan ilişkiler, nesnenin nedenselliği, ona yüklenen anlam dünyası ve onları kullanma biçimleri bağlamında, gündelik yaşamın tektonik nesneyle doğrudan bağlantılı olduğu söylenebilir.

Gündelik hayat kuramında öne çıkan düşünürlerden Henri Lefebvre, nesnenin salt nesnel gerçeklik olarak değil, “saf bir biçim olarak” da ele alınması gerektiğini belirtir ve günlük hayatı nesne üzerinden şu şekilde açıklar:

Everyday Life Intersections Everyday life involves subject and object-related forms of relationship and daily actions accordingly. In the context of relationships with objects, the causality of the object, the world of meaning attributed to it, and the ways of using them, it can be said that everyday life is directly related to the tectonic object.

“… herhangi bir nesne alacağım. Onu titizlikle tasvir etmeye girişeceğim, gündelik olanın içinden alınan bu nesneyi inceleyeceğim, onun dökümünü yapacağım; ele aldığım şey bir maşraba, bir portakal, bir sinek olabilir. Neden şu camdan süzülen su damlası olmasın? Bu damla üzerine bir sayfa, on sayfa yazabilirim. Bu damla benim için gündelikliği bir kenara atarak gündelik hayatı temsil edecek, zamanı ve mekânı ya da zaman içindeki mekânı gösterecek, yok olmakta olan bir damla olarak aynı zamanda dünyanın ta kendisini temsil edecektir...” 3

Henri Lefebvre, one of the prominent thinkers in everyday life theory, states that the object should be handled not only as an objective reality but as a ‘pure form’ and explains everyday life through the object as follows: “… If I want to write today - that is write fiction - I will start from an ordinary object, a mug, an orange, a fly of which I shall attempt a detailed description, never departing from the perceptible - presented as the concrete - I shall proceed to make inventories and catalogues. And why should I not choose that raindrop sliding down the windowpane? I could write a whole page, ten pages, on that raindrop, for me it will become the symbol of everyday life whilst avoiding everyday life, it will stand for time and space, or space within time, it will be the world and still only a vanishing raindrop. ...” 3

Lefebvre’ye ait bu görüş, gündelik hayatın sadece özneyi ya da özneler arası ilişkiyi değil, nesneyi ve nesnelerle kurulan ilişkiyi de araştırma girişiminden dolayı değerli kılar.

Mimari nesnenin tektonik ilişkilerinin gündelik hayat ile ara kesitine bakmak, özne, nesne ve bağlamı anlamak anlamlandırmak üzerine bize farklı bir perspektif sunmaktadır. Dolayısıyla bu çalışma, mimari nesnenin tektonik yapısını irdelerken gündelik hayatla kurduğu veya kuramadığı ilişkiler ağını bağlam üzerinden ortaya koyarak tartışmaya açar.

This view of Lefebvre makes everyday life valuable not only for the subject or inter-subject relationship, but also for the attempt to investigate

3. Lefebvre, H. (2016). Modern Dünyada Gündelik Hayat, s. 7-8

Valens Kemeri - Tektonik ve Bağlamsal Karşılaşmalar

3. Lefebvre, H. (2016). Every Day Life in Modern World, p. 7-8

5

Valens Aqueduct - Tectonic and Contextual Encounters

II. Bölüm

the object and the relationship with the objects.

Valens Su Kemeri’nin Tektonik Yapısı

It gives us a different perspective on looking at the intersection of the tectonic relations of the architectural object with everyday life, understanding and making sense of the subject, object and context. Therefore, while this study investigates the tectonic structure of the architectural object, it exposes the network of relationships that it establishes or cannot establish with everyday life through context.

I. Konstantin zamanında şehrin yeniden yapılanması ve büyümesiyle birlikte hızla artan nüfusun ihtiyacını karşılamak için sistemin daha da genişletilmesine gerek duyuldu. Bugün İstanbul’da şehrin içerisinde bulunan Valens Su Kemeri şehrin en eski su tesisidir.4 Deniz seviyesinden 63 metre yukarıda bulunan Valens Su Kemeri’nin uzunluğu 971 metre, yüksekliğinin maksimuma ulaştığı noktanın yerden yüksekliği 29 metre ve eğimi 1:1000’dir.5

II. Chapter Tectonic Structure of Valens Aqueduct

Düzenli bir duvarcılığa sahip olmayan yapıda kesme taşlar ve tuğlalar kullanılmıştır.5 İlk katında, düzgün dörtgen taş blokların kullanıldığı yapının üst katları, dörtgen - yedigen taşların çimento ve demir mengeneler vasıtasıyla birbirlerine kenetlenmesi ile oluşturulmuştur.4 Kemerlerin genişliği 7.75 metre (m) ile 8.24 metre (m) arasında değişmektedir. 5 Sütunların kalınlığı 3.70 metre ve kavisler 4 metre (m) genişliğindedir.6

With the reconstruction and growth of the city during the reign of Constantine I, the system needed to be further expanded to meet the rapidly growing population. Today, Valens Aqueduct located in the city in Istanbul is the oldest water facility of the city.4 The length of the Valens Aqueduct, which is 63 meters above sea level, te leught is 971 meters and the height, the height of the point where its height reaches a maximum is 29 meters from the ground and its slope is 1: 1000.5 Cut stones and bricks were used in the building, which does not have a regular masonry.5 In the first floor, the upper floors of the building, where smooth rectangular stone blocks were used, were formed by clamping the quadrilateral and heptagon stones through cement and iron clamps.4 The width of the arches ranges from 7.75 meters to 8.24 meters. 5 The columns are 3.70 meters thick and curves 4 meters wide.6 In order to understand the tectonic structure of the Valens Aqueduct, it is necessary to examine

Şekil 2. Valens Kemeri Duvar Dokusu, Kolaj: Temiz, G., 2019

Figure 2. A Wall Texture of Valens Aqueduct, Collage: Temiz, G.,2019 4. Mamboury, 1953, s. 193,203

4. Mamboury, 1953, p. 193,203

5. Müller-Wiener, 1977, s. 273

5. Müller-Wiener, 1977, p. 273

6. Tespit Mühendislik, 2013

6. Tespit Engineering, 2013

6

Valens Su Kemeri’nin tektonik yapısını anlamaya ilişkin çözümlemeyi yapabilmek için Roma imparatorluğu dönemindeki su kemeri yapı tekniklerini incelemek gerekmektedir. Bu bölümde, Roma imparatorluğu döneminde yapılan su kemerinin technesini açığa çıkarmak ve bu bilgiler ile Valens Su Kemeri’ne tekrar bakmak hedeflenmiştir.

the aqueduct construction techniques in the Roman empire period. In this section, it is aimed to reveal the technician of the aqueduct made in the Roman empire period and to look again at the Valens Aqueduct with this information.

i. Roma Dönemi Su Kemeri İnşa Etme Bilgisi

The use of arches and vaults is preferred to make the structure more durable. The arch is a smooth curvilinear architectural element that covers the gap between the two columns or feet. The purpose of the arch is to distribute the force imposed on the horizontal element that covers the gap between the two columns or the feet and transfer them to the carriers. When the depth of a arch needs to be increased, a barrel vault is made. In order for the barrel vault to stand, support walls must be built on its side walls.7

i. Knowledge of Building a Roman Aqueduct

Kemer, ikisi sütun veya ayak arasındaki açıklığın üzerini örten düzgün eğrisel mimari öğedir. Kemerin amacı, iki sütun veya ayak arasındaki açıklığı örten yatay eleman üzerine binen kuvveti dağıtarak, taşıyıcılara aktarmaktır. Bir kemerin derinliğinin arttırılması gerektiğinde beşik tonoz yapılmaktadır. Tonozun ayakta durabilmesi için yan duvarlarına destek duvarları yapılması gerekir.7

Şekil 3. Kemer ve Beşik Tonoz, Çizim: Temiz, G., 2020 Figure 3. Arch and Barrel Vault, Drawing: Temiz, G., 2020

7. Greek Roman Architecture and Art

7. Yunan Roma Mimarisi ve Sanatı

Valens Kemeri - Tektonik ve Bağlamsal Karşılaşmalar

7

Valens Aqueduct - Tectonic and Contextual Encounters

Aşağıda yapının tektonik açılımlarının arka planında önemli olarak görülen inşa etmenin technesi ortaya konmuştur. Aşamalar (Şekil 5) :

The technics of the building, which is seen as important in the background of the tectonic expansions of the building, are presented below. Steps (Figure 5) : 1. Stone material, which is frequently used in the Roman period and constitutes the essence of the building, is brought in blocks from the quarries.

2. The stone blocks brought are separated by the help of iron wedges.

3. Stones are stacked in a row by making measurements.

4. It consists of two surfaces of stone lattice and a stone wall is made by filling the rubble between these two surfaces.

5. After the stone walls are built, a wooden structure is built between the two walls and this structure carries the weight of the arch until the last stone is laid.

6. Arch stones are lined up and a single arch is used up to a certain height.

7. If the structure needs to be higher, the arches are made in two layers. The upper and lower arch legs are arranged so that they overlap.

1. Roma döneminde sık kullanılan ve yapının özünü oluşturan taş malzeme, taş ocaklarından blok halinde getirilir.

2. Getirilen taş bloklar demir takozlar yardımıyla taş bloğun ayrılması sağlanır.

3. Taşlar ölçümler yapılarak üst üste istiflenir.

4. İki yüzeyi taş örgüden oluşur ve bu iki yüzeyin arası moloz ile doldurularak bir taş duvar yapılır.

5. Taş duvarlar örüldükten sonra iki duvar arasına ahşap bir strüktür inşa edilir ve bu strüktür son taş döşenene kadar kemerin ağırlığını taşır.

6. Kemer taşları dizilir ve belli bir yüksekliğe kadar tek kemer kullanılır.

7. Yapı daha yüksek olması gerekirse, kemerler iki kat olarak yapılır. Üst ve alt kemer ayakları üst üste gelecek şekilde tertip edilir.

1

2

3

4

5

Şekil 4,5. Roma Dönemi Duvar Yapımı ve Kullanılan Araç Gereçler, Çizim: Temiz, G., 2019 Figure 4,5. Roman Period Wall Construction and Used Tools, Drawing: Temiz, G., 2019

8

6

7

8

9

Şekil 6. Roma Dönemi Kemer Yapımı, Çizim: Temiz, G.,2019 Figure 6. Roman Period Arch Making, Drawing: Temiz, G., 2019

Valens Kemeri - Tektonik ve Bağlamsal Karşılaşmalar

9

Valens Aqueduct - Tectonic and Contextual Encounters

ii. Roma Dönemi Su Kemeri Çalışma Prensibi

ii. Working Principle of the Roman Aqueduct

Roma dönemi oluşturulmuş su yolu ağı su kaynaklarından şehre onlarca kilometre (km) su taşıdı. Doğal kaynaklardan kente taşınan su yolunun rotasında mümkün olan her yerde yeraltında kanallar vardır. Vadileri geçebilmek için ise yerçekimi kullanılarak hafifçe eğim verilmiş su kemerleri inşa edilmiştir.

The Roman-created waterway network carried tens of kilometers of water from the water resources to the city. There are underground canals wherever possible on the route of the waterway, which is carried to the city from natural resources. To cross the valleys, slightly arched aqueducts were built using gravity.

Suyun yerçekimi yardımıyla taşınabileceği iki su yolu çeşidinden biri açık diğeri ise kapalı su yoludur. Açık kanal sisteminin en önemli sorunu, akan su seviyesini sabit tutmak için kanal eğiminin yol boyunca yaklaşık aynı eğime sahip olması gerekliliğidir.8 Örneğin, bir tepeyi aşmak gerektiğinde ya yamaç çevresine bir kanal inşa etmek ya da tünel açmak gerekmektedir. Kanallar çoğunlukla 1:150 ile 1:500 arasında değişen bir eğimle alçalmakta olduğu görülmektedir.

One of the two types of waterway system where water can be transported by gravity is open and the other is closed. The most important problem of the open canal system is that the canal slope should have approximately the same slope along the road to keep the flowing water level constant.

8 For example, when it is necessary to cross a hill, it is necessary to either build a canal around the slope or open a tunnel. The ducts mostly descend with a slope ranging from 1: 150 to 1: 500.

Açık kanal; dış yüzeyi taştan, içi molozla doldurulmuş kanal yatağı, kenarlarını oluşturan ince taş parçalar, su geçirmezliği sağlayan çimentodan iç kaplaması ile geniş ve alçak bir duvardan oluşuyordu. Romalılar buna ‘substructio’ (alt yapı) adını veriyorlardı.9 Yüksekliğin 2 metreden fazla olduğu yerlerde arazi eğimini korumak için substructio yerine kemer kullanmak daha dayanıklı ve ekonomik olmaktadır. Ortaya çıkan yapıya su kemeri (arcuatio) adı veriliyordu.10

Open canal, the outer surface was made of stone, the canal bed filled with rubble, the thin stone pieces forming the edges, the inner coating of cement, which provides waterproofing, and a wide and low wall. The Romans called it ‘substructio’ (substructure).9 In places where the height is more than 2 meters, it is more durable and economical to use an arch instead of substructio to protect the slope of the land. The resulting structure was called the ‘arcuatio’.10

Roma Uygarlığı’nda daha çok tercih edilen açık kanal sisteminin üç sorunu vardı. Kanalın yağış ve toprak kayması nedeniyle yıkılması tehlikesine karşı, çok sert bir toprak katmanının üzerine inşa edilmesi gerekiyor. Kanalın üzerinin, kapaklarla kapatılsa bile kirlenmeye çok açık oluşu ikinci sorundu. Son olarak da düşman saldırılarına karşı güvenliği bulunmuyordu. Bu nedenle daha çok tünel açmayı tercih etmişlerdir.

The open canal system, which is more preferred in the Roman Civilization, had three problems.

The canal needs to be built on a very hard layer of soil to prevent it from collapsing due to precipitation and landslides. The second problem was that the canal was very susceptible to contamination even if it was covered with lids. Finally, it was not safe against enemy attacks. Therefore, they preferred to open more tunnels.

8. Landels 1978, 38.

8. Landels 1978, 38.

9. Vitruvius VIII, 6.

9. Vitruvius VIII, 6.

10. Crouch 1985, 111.

10. Crouch 1985, 111.

10

Şekil 7. Roma Dönemi Su Sistemi, Çizim: Temiz, G., 2019 Figure 7. Roman Waterway System, Drawing: Temiz,G., 2019

Şekil 8. Mevcut Dönem Su Sistemi, Çizim: Temiz, G., 2019

Figure 8. Current Period Waterway System, Drawing: Temiz, G., 2019

Şekil 9. Açık Su Yolu Kesiti, Landels 1978, 40.

Figure 9. Open Waterway Cross Section, Landels 1978, 40.

Valens Kemeri - Tektonik ve Bağlamsal Karşılaşmalar

11

Valens Aqueduct - Tectonic and Contextual Encounters

Valens Kemeri’nin Tektonik Yapısının Değişimi

Tectonic Structure Change of Valens Aqueduct

Valens (Bozdoğan) Su Kemeri M.S. 678 yılından bugüne 1342 yıldır varlığını sürdürmektedir. Bu süre zarfında depremler ve çevresel etkenlerden etkilen Valens Kemeri, farklı dönemlerde onarılmış ve kullanılmaya devam edilmiştir.

Valens (Bozdogan) Aqueduct has existed since A.C. 678 and last 1342 years. During this period, Valens Aqueduct, which was affected by earthquakes and environmental factors, was repaired and continued to be used at different periods.

Valens Kemeri’nin Dalman tarafından çizilen sistem rölövesinde (Şekil-10), 1509 yılında küçük kıyamet olarak bilinen depremde yıkılan bölümle beraber uzunluğu 971 metre olduğu görülmektedir. Restorasyon sırasında, kemerin Atatürk Bulvarı’nın geçtiği bölgedeki zemininin zamanla 4 metre kadar dolmuş olduğu tespit edilmiştir ve kemerin hakiki yüksekliğinin 23 metre olmayıp, 27 metre olduğu anlaşılmıştır. Başlangıç bölümünde kemerin üst seviyesinin kotunun 63.5 metre, kemerin toplam göz sayısının 86 olduğunu, belli bir yere kadar bir katlı devam ettiğini ve duvar kalınlığının 5.65 metre olarak sabit kaldığı tespit edilmiştir.

Vezneciler bölümünde ise duvar kalınlığı değişkendir.11 Yıkılmış olan bölümün uzunluğu yaklaşık 335 metre’dir.

In the system survey of the Valens Aqueduct, drawn by Dalman (Figure-10), it is seen that the length was 971 meters with the section destroyed in the earthquake known as the small apocalypse in 1509. During the restoration, it was determined that the floor of the arch in the area where Ataturk Boulevard passes was filled by 4 meters in time and the actual height of the arch was not 23 meters and 27 meters. In the initial part, it has been determined that the elevation of the upper level of the arch is 63.5 meters, the total number of eyes of the arch is 86, one floor continues to a certain extent and the wall thickness remains constant at 5.65 meters. In the Vezneciler section, the wall thickness is variable.11 The length of the destroyed section is approximately 335 meters.

Yapıldığı 678 yılından bugüne geçen 1342 yıl içerisinde; Valens Su Kemeri temel işlevini yitirmiştir ancak kent için güçlü bir mimari yapı olarak varlığını sürdürmektedir.

In 1342 years since the year 678 it was built, Valens Aqueduct has lost its basic function, but it remains a strong architectural structure for the city.

Şekil 10. Roma Dönemi ve Mevcut Durum Yapı İncelemesi, Çizim: Temiz, G., 2019

Figure 10. Roman Period and Current Situation Structure Analysis, Drawing: Temiz, G., 2019

11. Dalman, 1933, s. 38, 44..

11. Dalman, 1933, s. 38, 44..

12

Şekil 8.

Figure 8.

Şekil 11. Valens Su Kemeri Rölöve Çizimleri, Dalman, 1933 Figure 11. Survey Drawings of Valens Aqueduct, Dalman, 1933

Valens Kemeri - Tektonik ve Bağlamsal Karşılaşmalar

13

Valens Aqueduct - Tectonic and Contextual Encounters

III. Bölüm

III. Chapter

Valens Su Kemeri’nin Bağlamsal İlişkileri

Contextual Relations of Valens Aqueduct

Önceki bölümde, Valens Su Kemeri’nin bağlam ile ilişkisinden bağımsız olarak tektonik incelemesi yapılmıştır. Bu bölümde ise Valens Su Kemeri’nin tektonik bir nesne olarak varlığı ile kent ölçeğinde kurduğu ilişkileri yer almaktadır.

In the previous section, the tectonic analysis of the Valens Aqueduct was carried out independently of its relation with the context. In this section, the existence of the Valens Aqueduct as a tectonic object and its relations on a city scale are presented.

Nedenselliğiyle kendini inşa etmiş, tek ve güçlü bir mühendislik yapısı olan su kemerleri içerisinde Valens Su Kemeri’ni farklı kılan, zaman içerisinde bu yapının kent içerisinde kalması ve kentle kurduğu çok katmanlı ilişkilerin zenginliğidir. Bu zengin kent bağlamı ve ilişkileri, saha gezisi yapılarak, haritalar, görseller ve fotoğraflar üzerinden belgelenmiş, analiz edilmiştir. Odaklar belirlenerek araştırma detaylandırılmış, yakın ölçekten gündelik hayatı anlatan sokak kesitleri ile daha üst ölçekte yapılan maketlerle kemerin kentsel ölçekte kentle ve kentliyle kurduğu farklı ölçeklerdeki ilişkilerin okumaları yapılmıştır.

It is the survival of this structure in the city and the richness of the multi-layered relationships with the city, which makes Valens Aqueduct different within the aqueducts, which has built itself with causality and has a single and strong engineering structure. These rich urban contexts and relationships were documented and analyzed through maps, images and photographs by taking a field trip. The focus has been determined and the research has been detailed, the readings of the relations between the city with the city and the city have been read with the models made on the upper scale with the street sections that explain the everyday life from the near scale.

Valens Su Kemeri’nin haritalar üzerinden zaman içinde kurduğu ilişkiler, tarihi fotoğraf arşivlerinde kemerin izlerinin takip edilmesi ve günümüz Valens Kemer okumaları olarak, seçilen odaklarda, farklı ölçeklerde yapılan okumaların incelenmesi izleyen başlıklarda detaylı olarak incelenecektir.

The relations established by Valens Aqueduct over maps over time, following the traces of the arch in photo archives and examining the readings made in the determined focus areas, as the Valens Arch readings of today, will be examined in detail.

Şekil 12. Konstantinopolis Panoroması, Melchior Lorichs, 1559 Figure 12. Panorama of Constantinople, Melchior Lorichs, 1559

14

Su

Yo

lu

Haliç

me

ri

Severus Duvarı

Ke

I. Ko ns ta

ns

II. Theodo

sius Du va

rı

ntin

Du v

arı

Boğaz

Va le

Marmara Denizi

Şekil 13. Kentin Tarihi Su Yolu Haritası, Çizim: Temiz G., 2019

Figure 13. Historical Waterway Map of the City, Drawing: Temiz G., 2019

Valens Kemeri - Tektonik ve Bağlamsal Karşılaşmalar

15

Valens Aqueduct - Tectonic and Contextual Encounters

i. Haritalar Üzerinden Zaman İçinde Kent ile Kurduğu İlişkiler

i. Relations With City Over Time via Historical Maps

Valens Kemeri’nin yapılmaya başlandığı dönemden bugüne kentle kurduğu ilişkiler bu bölümde incelenmektedir. 1342 yıllık bir zaman içerisinde kent ile ilişkisi üzerine litaratür araştırması yapılmış ve bu araştırmalardan elde edilen veriler haritalar üzerinden belgelenmiştir.

The relations that Valens Aqueduct has established with the city since the beginning of its construction are examined in this section. Within a period of 1342 years, a literature survey was conducted on its relationship with the city and the data obtained from these studies were documented on maps.

Valens Kemeri, I. Konstantin döneminde Konstantinopolis’i başkent yapmasıyla birlikte o dönemde yapılan planlarda şehrin sınırı büyüdüğü görülmektedir. Dolayısıyla yapılaşma sınırı büyümüş, nüfus artmış ve buna bağlı olarak artan nüfusa yeni su temin yolları planlanmıştır. Bu dönemde mühendislik yapısı Valens Su Kemeri inşa edildiğinde kenti yapılaşma sınırının çeperinde olduğu (Şekil 13) ve kemerle birlikte bu su yolunun parçası olan yeni su yapılarının inşa edildiği ve planlandığını görmekteyiz.

With the Valens Aqueduct, making Constantinople the capital during the reign of Constantine I, it is seen that the city’s border grew in the plans made in that period. Consequently, the construction limit has grown, the population has increased and new water supply ways have been planned accordingly. In this period, when the engineering structure Valens Aqueduct was built, we see that the city was on the periphery of the construction boundary (Figure 13) and that new water structures that were part of this waterway were built and planned together with the arch.

II. Theodosius dönemindeki su temin hattını gösteren bu haritada şehrin ve yapılaşma sınırlarının daha da büyüdüğü dolayısıyla şehrin sınırlarının daha da arttığı Konstantinopolis’de Valens Kemeri’nin bu su temin hattının daha da geliştirilmiş olduğunu göstermektedir. (Şekil 14)

In this map showing the water supply line in the II. Theodosius period, this water supply line of the Valens Aqueduct was further developed in Constantinople, where the city and its construction boundaries became larger and the city’s borders increased further. (Figure 14)

Valens Kemeri ilerleyen yüzyıllar boyunca Konstantiopolis’in (daha sonra İstanbul’un) daha da büyümesi ve genişlemesiyle tamamen kent içinde kalmıştır. Yüzyıllar içinde kent ile sıkı ilişkiler kurarak kentin bir parçası haline gelmiştir. Şekil 15’te I. Konstantin imparatorluğu döneminde kentin hemen çeperinde olan Valens Kemeri’ni okurken Şekil 16’da Osmanlı’nın son dönemlerinde kent ile yoğun ilişkisi okunmaktadır.

Valens Aqueduct remained completely in the city with the further growth and expansion of Constantinople (later Istanbul) for centuries. It has become a part of the city by establishing close relations with the city over the centuries. In Figure 15, while reading the Valens Aqueduct, which was just around the city during the reign of Constantine I, in Figure 16, the intense relationship with the city is read in the last periods of the Ottoman Empire.

Günümüze geldiğimizde Valens Kemeri kent içinde su taşıma sistemlerinin dönüşmesiyle esas işlevini yitirmiş, büyük bir duvar olarak varlığını sürdürmektedir. Kentin bu duvar etrafında büyümüş olması kent ile kemer arasında iç içe bir ilişkiye doğru evrilmiştir.

Today, Valens Aqueduct has lost its main function with the transformation of water transport systems in the city and continues its existence as

16

Şekil 14. I. Konstantin Dönemi Konstantinopolis, Çizim: Temiz G., 2019 Figure 14. Constantine I Period of Constantinople, Drawing: Temiz G., 2019

Şekil 15. II. Thedosius Dönemi Konstantinopolis, Çizim: Temiz G., 2019 Figure 15. II. Thedosius Period of Constantinople, Drawing: Temiz G., 2019

Valens Kemeri - Tektonik ve Bağlamsal Karşılaşmalar

17

Valens Aqueduct - Tectonic and Contextual Encounters

Va le

ns

Ke

me

ri

Su

Şekil 16. I. Konstantin Dönemi Kent Dokusu İle İlişkisi, Valens Su Kemeri, Çizim: Temiz G., 2019

Yo

lu

Figure 16. The Relations with Urban Tissue of Valens Aqueduct in I. Constantine Period, Valens Aqueduct, Drawing: Temiz G., 2019

Şekil 18. Günümüzde Kent Dokusu ile İlişkisi, Valens Su Kemeri, Çizim: Temiz G., 2020

Figure 18. The Relations with Urban Tissue of Valens Aqueduct in present-day, Drawing: Temiz G., 2020

18

Va le Ke ns me ri

Şekil 17. Osmanlı Dönemi Kent Dokusu İle İlişkisi, Valens Su Kemeri, Çizim: Temiz G., 2019

Figure 17. The Relations with Urban Tissue of Valens Aqueduct in I. Constantine Period, Drawing: Temiz G., 2019

Valens Kemeri Valens Kemeri

Valens Kemeri - Tektonik ve Bağlamsal Karşılaşmalar

19

Valens Aqueduct - Tectonic and Contextual Encounters

ii. Tarihi Fotoğraf Arşivlerinde Valens Kemeri

a large wall. The city has grown around this wall has evolved into an intertwined relationship between the city and the aqueduct.

Litatür araştırması kapsamında Valens Kemeri fotoğraf arşivi taraması yapılmıştır. Arşivde yer alan fotoğraflar, Atatürk Bulvarı açılmadan önceki çevre dokuyu, Osmanlı Dönemi’nden kalan çevre dokunun yıkımını ve bulvarın ilk açıldığı zamanındaki halini ortaya koymaktadır.

ii. Valens Aqueduct in Photo Archives During the literature survey, the Valens Aqueduct photo archive was scanned. The photographs in the archive reveal the surrounding texture before the Atatürk Boulevard was opened, the destruction of the environmental texture from the Ottoman Empire period and the state of the boulevard at the time of its opening.

Osmanlı döneminde Valens Kemeri kentin içinde kaybolmuş ve okunamaz bir haldeyken, Cumhuriyetin ilk yıllarında İstanbul’un nazım planını hazırlayan Henri Prost tarafından tarihi ve kültürel açıdan önemli yapıların ortaya çıkarılması ana ekseninde Valens Kemeri’nin bir bölümü Atatürk Bulvarı’nın açılmasıyla birlikte kent içinde görünür hale getirilmiştir.

While the Valens Aqueduct was lost and unreadable in the city during the Ottoman period, a part

Şekil 19. Osmanlı Döneminde Valens Kemeri, Unkapanı, Fréres A. Figure 19. Valens Aqueduct in the Ottoman Period, Unkapanı, Fréres A.

20

Şekil 20. Osmanlı Döneminde Valens Kemeri Panoraması, Gulmez Fréres Figure 20. Panorama of Valens Aqueduct in the Ottoman Period, Gulmez Fréres

Şekil 21, 22. Osmanlı Döneminde Valens Kemeri, Guillaume B. Figure 21, 22. Valens Aqueduct in the Ottoman Period, Guillaume B.

Valens Kemeri - Tektonik ve Bağlamsal Karşılaşmalar

21

Valens Aqueduct - Tectonic and Contextual Encounters

Şekil 23. Atatürk Bulvarı için Unkapanı ve Saraçhane’deki Yıkım, 1936

Figure 23. Destruction in Unkapanı and Saraçhane for Ataturk Boulevard, 1936

Şekil 24, 25. Valens Kemeri Çevre Dokunun Yıkımı, 1936 / 1937

Figure 24, 25. The destruction of Valens Aqueduct Perimeter Buildings, 1936 / 1937

22

Şekil 26. Atatürk Bulvarı ve Valens Kemeri, 1972

Figure 26. Ataturk Boulevard and Valens Aqueduct, 1972

Şekil 27. Atatürk Bulvarı ve Valens Kemeri, 1942

Şekil 28 Atatürk Bulvarı ve Valens Kemeri, 1956

Figure 27. Ataturk Boulevard and Valens Aqueduct, 1942

Valens Kemeri - Tektonik ve Bağlamsal Karşılaşmalar

Figure 28. Ataturk Boulevard and Valens Aqueduct, 1956

23

Valens Aqueduct - Tectonic and Contextual Encounters

iii. Günümüzde Kentle Kurduğu İlişkiler ve Gündelik Hayat Karşılaşmaları

iii. Present-day Relations Between The City and Everyday Life Encounters

Önceki bölümler de Valens Su Kemeri’nin zaman sürecinde haritalama ve fotoğraflar üzerinden bağlam ile ilişkisi incelenmiştir. Bu bölümde ise ilk olarak Valens Kemeri aksı boyunca saha gezisi yapılarak kent ile kurduğu gündelik hayat ilişkileri fotoğraflar ve eskiz çalışmaları ile kayıt altına alınmış ve analiz edilmiştir.

In the previous sections, the relation of Valens Aqueduct with the context through mapping and photographs in the process of time was examined. In this section, firstly, field trips along the axis of Valens Arch were recorded and the daily life relationships he established with the city were recorded and analyzed with photographs and sketches.

Kentin kemer ile ilişkisi incelendiğinde temel olarak şu ortaya ilişkiler çıkmıştır: When the relationship of the city with the arch is examined, the following relations have emerged:

1. Gündelik hayat ilişkileri: Kemerin lineer hattı (971 metre) boyunca kemerin kentli tarafından kullanılma şekilleri ve bunun yanı sıra çevre dokunun Valens Kemer’i ile ilişkisinin ortaya çıkardığı mekan ilişkilerinde, kentlinin

1. Everyday life relationships: The city’s daily use along the linear line (971 meters) of the aqueduct, as well as the urban

Şekil 29. İtfaiye Caddesi, Çizim: Temiz G., 2019

Şekil 30. Eski Mutaflar Caddesi, Çizim: Temiz G., 2019

Şekil 31. Gazanfer Ağa Külliyesi, Çizim: Temiz G., 2019

Şekil 32. Otopark Alanı, Çizim: Temiz G., 2019

Figure 29. İtfaiye Street, Drawing: Temiz G., 2019

Figure 30. Eski Mutaflar Street, Drawing: Temiz G., 2019

Figure 31. The Gazanfer Ağa Complex, Drawing: Temiz G., 2019

Figure 32. Parking area, Drawing: Temiz G., 2019

24

Odak 4

Odak 3

Odak 2

Odak 1

Şekil 33. Valens Kemer’nin Aksonometri Üzerinden Odak Noktalarının Gösterimi, Çizim : Temiz G., 2019

Figure 33. Demonstration of Focus Areas on Valens Aqueduct over The Axonometry Drawing, Drawing: Temiz G., 2019

gündelik eylemleri incelenmiştir. Gündelik hayatın mimarlık nesnesiyle kurduğu çeşitli ilişkiler belirlenmiş ve şekil 29-32 gibi fotoğraflardan ayıklama yapılarak eskizler yapılmıştır.

relations revealed by the relationship of the surrounding fabric with the Valens Arch, were examined. Various relationships that everyday life has established with the object of architecture have been determined and sketches have been made by extracting from photographs such as figures 29-32.

2. Kent içindeki ölçek ilişkileri Bir mühendislik yapısı olarak su kemerinin varoluşunun özünde, iki tepe arasındaki hattın bağlanarak, su kaynaklarından gelen suyun karşı tepeye, hafif bir eğimle geçirebilmek yatar. Bu nedenle su kemeri yapılarının kesitinde kemerin başladığı noktalardan orta bölümlerine doğru yüksekli-

Valens Kemeri - Tektonik ve Bağlamsal Karşılaşmalar

2. Scale relationships in the city: As an engineering structure, at the core of the existence of the aqueduct lies by connecting the

25

Valens Aqueduct - Tectonic and Contextual Encounters

Odak 3 Odak 4

Şekil 34. Zemin Kat İlişkilerini Gösteren Plan ve Odak Noktaları, Çizim: Temiz G., 2019

Figure 34. Plan and Focus Areas That Showing The Ground Floor Relations, Drawing: Temiz G., 2019

Şekil 35. Valens Su Kemeri Cephe Görünüşü Maketi ve Odaklar, Maket: Temiz G., 2020 Figure 35. The Model of Valens Aqueduct Facade View and Focus Areas, Model: Temiz G., 2020

26

Odak 2

Valens Kemeri - Tektonik ve Bağlamsal Karşılaşmalar

Odak 1

27

Valens Aqueduct - Tectonic and Contextual Encounters

ği artmaktadır. Valens Kemeri’nin ölçeği Atatürk Bulvar’ının olduğu noktadan bakıldığında kendini gösteren ve kent için önemli bir nirengi noktası olurken, Saraçhane ve Vezneciler bölgesinde ise kemerin sonlandığı noktalarda kemerin kentin içinde kaybolduğu gözlemlenmiştir.

3. Çevre yapılar ile olan yapısal ilişkileri İlk izlenim ilişki analizlerinden sonra kemer ile kentin buluştuğu yerlerde dört tane odak noktası seçilmiş ve incelenmiştir.

line between the two hills and passing the water from the water sources to the opposite hill with a slight slope. For this reason, the height of the aqueduct structures increases from the points where the arch begins to the middle sections. The scale of the Valens Aqueduct was an important triangulation point for the city when it is looked at from the point where Atatürk Boulevard is located, while in the Saraçhane and Vezneciler region it was observed that the arch disappeared in the city.

Odak 1, Kemerin çevre yapılar arasında bir sokak tanımlanmış ve yaya, araç sirkülasyonu sağlanmıştır. Bunun yanı bu geri çekilme 1342 yıllık tarihi yapının görünür olmasına olanak sağlar.

3. Structural relations with surrounding buildings: After the first impression relationship analysis, four focus areas were selected in the places where the arch and the city meet.

Odak 2, Atatürk Bulvarı’nın varlığı nedeniyle su kemeri görünür bir haldedir. Çevresinde bulunan iki önemli yapının sınır duvarları kemere yapıştığı ve kemerin bir bölümünü bir sınır duvarı olarak kullandıkları gözlemlenmiştir.

Focus 1, A street between the surrounding structures of the aqueduct has been identified and pedestrian and vehicle circulation has been achieved. In addition, this retreat enables the historical structure to be visible.

Odak 1, Kemer - Yol - Yapı İlişkisi

Odak 2, Kemer - Duvar - Yapı İlişkisi

Şekil 36. Odak 1, Şematik Anlatım, Çizim: Temiz G., 2020

Şekil 37. Odak 2, Şematik Anlatım, Çizim: Temiz G., 2020

Figure 37. Focus 2, Schematic Expression, Drawing: Temiz G.,2020

Figure 36. Focus 1, Schematic Expression, Drawing: Temiz G.,2020

28

Şekil 38, 39. Odak 1, Yaya Akışlarının Gösterilmesi, Maket: Temiz G., 2020 Figure 38, 39. Focus 1, Demonstration of Pedestrian Flows, Model: Temiz G., 2020

Şekil 40. Odak 2, Yaya Akışlarının Gösterilmesi, Maket: Temiz G., 2020 Figure 40. Focus 2, Demonstration of Pedestrian Flows, Model: Temiz G., 2020

Valens Kemeri - Tektonik ve Bağlamsal Karşılaşmalar

29

Valens Aqueduct - Tectonic and Contextual Encounters

Odak 3, 1509 yılında yaşanan, küçük kıyamet olarak bilinen, depremde yıkılan kemer parçası nedeniyle kemerin bir bölümünün sonlanıyor olması farklı bir mekan kurgusuna olanak sağlamıştır. Çevre yapıların kemere ilişmesi, yapışması onu duvar olarak kullanmalarını doğururken, ölçek olarak kemeri geçiyor olmaları onu doku içerisinde görünmez bir hale getirmiştir.

Focus 2 is visible due to the presence of Ataturk Boulevard. It was observed that the two important structures around it adhere to the boundary walls of the arch and use some of the aqueduct as a boundary wall.

The fact that a part of the aqueduct was ending due to the part of the arch, which was lived in 1509, known as the small apocalypse and collapsed during the earthquake, allowed for a different space setting. While the connection of the surrounding structures to the aqueduct, their sticking causes them to use it as a wall, the fact that they pass the aqueduct as a scale has made it invisible in the tissue

Odak 4, kemerin bittiği bölge olması nedeniyle yüksekliği min. inerek çevre yapılar arasında kaybolmaktadır. Üçüncü odakta olduğu gibi çevre yapıların kemere yapışmış olması ve ölçek olarak kemeri geçiyor olmaları onu doku içerisinde görünmez bir hale getirmiştir. Fakat bu odak üçüncü odaktan farklı olarak gündelik hayatın daha yoğun ve akıcı olduğu görülmektedir. Çevre yapılar mekan isimleriyle kemerin varlığına işaret eder.

Kemer incelenen odakta, önemli bir eşik olarak kente katılır. Bu bölgede Valens Kemeri kent için hem duvar hem de kapı olur.

Focus 4 is the area where the aqueduct ends, so its height is min. descends and disappears among the surrounding structures. As in the third focus, the fact that the surrounding structures adhere to the aqueduct and pass the aqueduct as a scale made it invisible in the tissue. But unlike this fo-

Odak 3, Kemer - Yapı İlişkisi

Odak 4, Kemer - Boşluk - Yapı İlişkisi

Şekil 41. Odak 3, Şematik Anlatım, Çizim: Temiz G., 2020

Şekil 42. Odak 4, Şematik Anlatım, Çizim: Temiz G., 2020

Figure 42. Focus 4, Schematic Expression, Drawing: Temiz G.,2020

Figure 41. Focus 3 Schematic Expression, Drawing: Temiz G.,2020

30

Şekil 43, 44. Odak 3, Yaya Akışlarının Gösterilmesi, Maket: Temiz G., 2020 Figure 43, 44. Focus 3, Demonstration of Pedestrian Flows, Model: Temiz G., 2020

Şekil 45. Odak 4, Yaya Akışlarının Gösterilmesi, Maket: Temiz G., 2020 Figure 45. Focus 4, Demonstration of Pedestrian Flows, Model: Temiz G., 2020

Valens Kemeri - Tektonik ve Bağlamsal Karşılaşmalar

31

Valens Aqueduct - Tectonic and Contextual Encounters

Şekil 46. Valens Kemeri Aksonometri, Çizim: Temiz G., 2019 Figure 46. Valens Aqueduct Axonometry, Drawing: Temiz G., 2019

32

Şekil 47. Vezneciler Bölgesi, Kemer - Kent İlişkileri, Çizim: Temiz G., 2019

Figure 47. Vezneciler Region, Urban relations with the Aqueduct, Drawing: Temiz G., 2019

Valens Kemeri’nin günümüzde kalan iki parçası kentle kurduğu ilişki bağlamında incelenmiştir.

Bu inceleme sonucunda Vezneciler bölgesinde yer alan bölümünün, kentle kurduğu yapısal ve gündelik hayat ilişkileri açısından çeşitliliği nedeniyle detaylandırılmasına karar verilmiştir.

cus, the third life seems to be more intense and fluid. The surrounding buildings indicate the presence of the arch with the names of the spaces.

The structure joins the city as an important threshold in the focus studied. In this region, Valens Aqueduct becomes both a wall and a door for the city.

Vezneciler bölgesi kemer hattı boyunca yapıların kemeri duvar olarak kullandığı veya sınır duvarlarıyla özel mülkiyetlerinin bir parçası haline getirildiği gözlemlenmektedir. Hat boyunca sadece üç kemerin geçiş olarak kullanıldığı gözlenmiştir.

Geçiş noktalarından alınan gündelik hayat kesitleri kemerin değişen yüksekliğinin kentte yarattığı eylemler ve gündelik hayat ortaya konulmuştur.

Valens Kemeri - Tektonik ve Bağlamsal Karşılaşmalar

The two remaining parts of the Valens Aqueduct are examined in the context of their relationship with the city. As a result of this examination, it was decided to detail the section in the Vezneciler region due to its diversity in terms of structural and daily life relationships with the city.

33

Valens Aqueduct - Tectonic and Contextual Encounters

Şekil 48. Gündelik Hayat Kesitleri, Vezneciler, Çizim: Temiz G., 2020 Figure 48. Everyday Life Sections, Vezneciler, Drawing: Temiz G., 2020

34

Şekil 49. Gündelik Hayat Kesitleri Detayı, 16 Mart Şehitleri Cad.Vezneciler, Çizim: Temiz G., 2020 Figure 49. Detail of Everyday Life Sections, 16 March Şehitleri Cad.

Valens Kemeri - Tektonik ve Bağlamsal Karşılaşmalar

35

Valens Aqueduct - Tectonic and Contextual Encounters

Şekil 50. Valens Kemeri ve Gündelik Hayat, Vezneciler, Güler A., 1958 Figure 50. Valens Aqueduct and Everyday Life, Vezneciler, Guler A., 1958

36

Şekil 51. Valens Kemeri, Vezneciler, Fotoğraf: Temiz G., 2019 Figure 51. Valens Aqueduct, Vezneciler, Photo: Temiz G., 2019

Valens Kemeri - Tektonik ve Bağlamsal Karşılaşmalar

37

Valens Aqueduct - Tectonic and Contextual Encounters

Şekil 52. Valens Kemeri, Saraçhane, Fotoğraf: Temiz G., 2019 Figure 52. Valens Aqueduct, Saraçhane, Photo: Temiz G., 2019

Şekil 53. Valens Kemeri, Saraçhane, Fotoğraf: Temiz G., 2019 Figure 53. Valens Aqueduct, Saraçhane, Photo: Temiz G., 2019

38

Şekil 54. Valens Kemeri ve Gündelik Hayat, Saraçhane, Fotoğraf: Temiz G., 2019 Figure 54. Valens Aqueduct, Saraçhane, Photo: Temiz G., 2019.

Şekil 55-56. Valens Kemeri ve Gündelik Hayat, Vezneciler, Fotoğraf: Temiz G., 2019 Figure 55-56. Valens Aqueduct, Saraçhane, Photo: Temiz G., 2019.

Valens Kemeri - Tektonik ve Bağlamsal Karşılaşmalar

39

Valens Aqueduct - Tectonic and Contextual Encounters

Sonuç

It is observed that structures along the arch line of the Vezneciler region use the arch as a wall or become part of their private property with border walls. It was observed that only three arches were used as a passage along the line. The everyday life sections taken from the crossing points, the actions created by the changing height of the arch and the everyday life are revealed.

Techne - Tektonik kavramları incelenerek başlanan süreç sonunda tarihsel arka planı olan mühendislik yapısı olarak Valens Su Kemeri’nin bağlam ile kurduğu ilişkiler üzerine inceleme yapıldı.

Planlanmış olanla (tektonik), planlanmamış olanın (pratik) karşılaşmaları ile zaman içinde ürettiği mekanlar ve gündelik hayat eylemlerinden doğan potansiyel ilişkiler ağı ortaya konulmuştur. Valens Su Kemeri’nin bağlamla kurduğu bu güçlü ilişkiler, bir mimarlık ürününün çevresinde değişen bir çok etmenle birlikte değişip, dönüşmesini ve değişen anlam ve fiziksellik dünyasına uyum sağlaması veya sağlayamamasını ortaya koymuştur.

Conclusion In the process where Techne - Tectonic concepts are started to be examined, the relations established via Valens Aqueduct as a background engineering structure. Through the encounters of the planned (tectonic), the unplanned (practical), the spaces it has produced over time and the potential network of relationships arising from everyday life actions have been revealed. These strong relationships that the Valens Aqueduct establishes by binding are the transformation of an architectural product with many changing factors and changing meaning and physicality.

40

Kaynakça | References 1. Aça, N., (1998). Martin Heidegger: Teknik ve Dönüş, Çev: Necati Aça, Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara.

13. Müller-Wiener, Wolfgang (1977). Bildlexikon zur Topographie Istanbuls: Byzantion, Konstantinupolis, Istanbul bis zum Beginn d. 17 Jh. Tübingen: Wasmuth.

2. Adam, J. P., (1999), Roman Building Materials and Techniques, London.

14. P. Wittek – K. O. Dalman, Der Valens-Aquädukt in Konstantinopel, Bamberg 1933.

3. Anabolu, M. U., Yunan ve Roma Mimarlığı, İstanbul.

15. Schadewaldt, W. (1979). The Concept of Nature and Technique According to the Greeks. C. Mitcham ve R.Mackey (Editörler) Research in Philosophy & Technology içerisinde (s.159-171)

4. Crouch, D. P., History of Architecture Stonehenge to Skyscrapers, New York.

5. Çalışkan, A.S., (2013), Tekhne’nin Ontolojik Dönüşümü Modern Bilimde Pratiğin Paradigması ve Kurucu Etkisi, Doktora Tezi, Marmara Üniv.

Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe Ve Din Bilimleri Anabilim Dalı, İstanbul.

16. Thorpe, M., Roma Mimarlığı, Çev.:Rıfat Akbulut, İstanbul.

17. Vitruvius, Mimarlık Üzerine On Kitap, Çev.: SunaGüven, 1990.

6. Çördük, A., (2006), Yunan ve Roma Mimarisindeki Yapı Teknikleri, Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniv.

Sosyal Bilimler Enstitüsü Klasik Arkeoloji Anabilim Dalı, İzmir.

7. Heidegger, M. (1953). Tekniğe İlişkin Soruşturma. (Çev: D. Özlem). İstanbul: Paradigma Yayınları, 2.Basım, 1998.

8. Heidegger, M. (1936). Sanat Eserinin Kökeni. (Çev: F.Tepebaşılı) Ankara: De Ki Basım Yayım, Şubat 2011.

9. Kretzschmer, F., Antik Roma’da Mimarlık ve Mühendislik, Çev.: Z. Zühre İlkgelen, İstanbul.

10. Landels, J.G., Eski Yunan ve Roma’da Mühendislik,Çev.: Barış Bıçakçı, Ankara.

11. Lefebvre, H. (2016). Modern Dünyada Gündelik Hayat. (Çev. I. Gürbüz). İstanbul: Metis (İlk baskı:1968) 12. Mamboury, Ernest (1953). The Tourists’ Istanbul. Istanbul: Çituri Biraderler Basımevi.

Valens Kemeri - Tektonik ve Bağlamsal Karşılaşmalar

41

Valens Aqueduct - Tectonic and Contextual Encounters

Şekil Listesi

Figure List

1. Techne Kavramı, Çizim: Temiz, G., 2019.

1. Term of Techne, Drawing: Temiz,G., 2019.

2. Valens Kemeri Duvar Dokusu, Kolaj: Temiz, G., 2019.

2. A Wall Texture of Valens Aqueduct, Collage: Temiz,G., 2019.

3. Kemer ve Beşik Tonoz, Çizim: Temiz, G., 2020.

3. Arch and Barrel Vault, Drawing: Temiz,G., 2020.

4. Roma Dönemi Duvar Yapımı ve Kullanılan Araç Gereçler, Çizim: Temiz, G., 2019.

4. Roman Period Wall Construction and Used Tools, Drawing: Temiz,G., 2019.

5. Roma Dönemi Duvar Yapımı ve Kullanılan Araç Gereçler, Çizim: Temiz, G., 2019.

5. Roman Period Wall Construction and Used Tools, Drawing: Temiz,G., 2019.

6. Roma Dönemi Kemer Yapımı, Çizim: Temiz, G., 2019.

6. Roman Period Arch Making, Drawing: Temiz,G., 2019.

7. Roma Dönemi Su Sistemi, Çizim: Temiz, G., 2019.

7. Roman Waterway Sytem, Drawing: Temiz,G., 2019.

8. Mevcut Dönem Su Sistemi, Çizim: Temiz, G., 2019.

8. Current Period Waterway System, Drawing: Temiz,G., 2019.

9. Açık Su Yolu Kesiti, Çizim: Landels 1978, 40.

9. Open Waterway Cross Section, Drawing: Landels 1978, 40.

10. Roma Dönemi ve Mevcut Durum Yapı İncelemesi, Çizim: Temiz, G., 2019.

10. Roman Period and Current Situation Structure Analysis, Drawing: Temiz, G., 2019

11. Valens Su Kemeri Rölöve Çizimleri, Dalman, 1933.

11. Survey Drawings of Valens Aqueduct, Dalman, 1933

12. Konstantinopolis Panoroması, Melchior Lorichs, 1559.

12. Panorama of Constantinople, Melchior Lorichs, 1559.

13. Kentin Tarihi Su Yolu Haritası, Çizim: Temiz G., 2019.

13. Historical Waterway Map of the City, Drawing: Temiz G., 2019.

14. I. Konstantin Dönemi Konstantinopolis, Çizim: Temiz G., 2019.

14. Constantine I Period of Constantinople, Drawing: Temiz G., 2019.

15. II. Thedosius Dönemi Konstantinopolis, Çizim: Temiz G., 2019.

15. II. Thedosius Period of Constantinople, Drawing: Temiz G., 2019.

16. I. Konstantin Dönemi Kent Dokusu İle İlişkisi, Valens Su Kemeri, Çizim: Temiz G., 2019.

16. The Relations with Urban Tissue of Valens Aq-

42

17. Osmanlı Dönemi Kent Dokusu İle İlişkisi, Valens Su Kemeri, Çizim: Temiz G., 2019

ueduct in I. Constantine Period, Valens Aqueduct, Drawing: Temiz G., 2019.

18. Günümüzde Kent Dokusu ile İlişkisi, Valens Su Kemeri, Çizim: Temiz G., 2020.

17. The Relations with Urban Tissue of Valens Aqueduct in I. Constantine Period, Drawing: Temiz G., 2019.

19. Osmanlı Döneminde Valens Kemeri, Unkapanı, Fréres A.

18. The Relations with Urban Tissue of Valens Aqueduct in present-day, Drawing: Temiz G., 2020.

20. Osmanlı Döneminde Valens Kemeri Panoraması, Gulmez Fréres.

19. Valens Aqueduct in the Ottoman Period, Unkapanı, Fréres A.

21. Osmanlı Döneminde Valens Kemeri, Guillaume B.

20. Panorama of Valens Aqueduct in the Ottoman Period, Gulmez Fréres.

22. Osmanlı Döneminde Valens Kemeri, Guillaume B.

21. Valens Aqueduct in the Ottoman Period, Guillaume B.

23. Atatürk Bulvarı için Unkapanı ve Saraçhane’deki Yıkım, 1936.

22. Valens Aqueduct in the Ottoman Period, Guillaume B.

24. Valens Kemeri Çevre Dokunun Yıkımı, 1936 / 1937.

23. Destruction in Unkapanı and Saraçhane for Ataturk Boulevard, 1936.

25. Valens Kemeri Çevre Dokunun Yıkımı, 1936 / 1937.

24. The destruction of Valens Aqueduct Perimeter Buildings, 1936 / 1937.

26. Atatürk Bulvarı ve Valens Kemeri, 1972.

25. The destruction of Valens Aqueduct Perimeter Buildings, 1936 / 1937.

27. Atatürk Bulvarı ve Valens Kemeri, 1942.

26. Ataturk Boulevard and Valens Aqueduct, 1972.

28 Atatürk Bulvarı ve Valens Kemeri, 1956.

29. İtfaiye Caddesi, Çizim: Temiz G., 2019

27. Ataturk Boulevard and Valens Aqueduct, 1942 30. Eski Mutaflar Caddesi, Çizim: Temiz G., 2019.

31. Gazanfer Ağa Külliyesi, Çizim: Temiz G., 2019.

28. Ataturk Boulevard and Valens Aqueduct, 1956.

32. Otopark Alanı, Çizim: Temiz G., 2019.

29. İtfaiye Street, Drawing: Temiz G., 2019.

33. Valens Kemer’nin Aksonometri Üzerinden Odak Noktalarının Gösterimi, Çizim : Temiz G., 2019.

30. Eski Mutaflar Street, Drawing: Temiz G., 2019 31. The Gazanfer Ağa Complex, Drawing: Temiz G., 2019.

34. Zemin Kat İlişkilerini Gösteren Plan ve Odak

Valens Kemeri - Tektonik ve Bağlamsal Karşılaşmalar

43

Valens Aqueduct - Tectonic and Contextual Encounters

Noktaları, Çizim: Temiz G., 2019.

32. Parking area, Drawing: Temiz G., 2019.

35. Valens Su Kemeri Cephe Görünüşü Maketi ve Odaklar, Maket: Temiz G., 2020.

33. Demonstration of Focus Areas on Valens Aqueduct over The Axonometry Drawing, Drawing: Temiz G., 2019.

36. Odak 1, Şematik Anlatım, Çizim: Temiz G., 2020.

34. Plan and Focus Areas That Showing The Ground Floor Relations, Drawing: Temiz G., 2019

37. Odak 2, Şematik Anlatım, Çizim: Temiz G., 2020.

35. The Model of Valens Aqueduct Facade View and Focus Areas, Model: Temiz G., 2020.

38. Odak 1, Yaya Akışlarının Gösterilmesi, Maket: Temiz G., 2020.

36. Focus 1, Schematic Expression, Drawing: Temiz G.,2020.

39. Odak 1, Yaya Akışlarının Gösterilmesi, Maket: Temiz G., 2020.

37. Focus 2, Schematic Expression, Drawing: Temiz G.,2020.

40. Odak 2, Yaya Akışlarının Gösterilmesi, Maket: Temiz G., 2020.

38. Focus 1, Demonstration of Pedestrian Flows, Model: Temiz G., 2020.

41. Odak 3, Şematik Anlatım, Çizim: Temiz G., 2020.

39. Focus 1, Demonstration of Pedestrian Flows, Model: Temiz G., 2020.

42. Odak 4, Şematik Anlatım, Çizim: Temiz G., 2020

40. Focus 2, Demonstration of Pedestrian Flows, Model: Temiz G., 2020.

43. Odak 3, Yaya Akışlarının Gösterilmesi, Maket: Temiz G., 2020.

41. Focus 3 Schematic Expression, Drawing: Temiz G.,2020.

44. Odak 3, Yaya Akışlarının Gösterilmesi, Maket: Temiz G., 2020.

42. Focus 4, Schematic Expression, Drawing: Temiz G.,2020.

45. Odak 4, Yaya Akışlarının Gösterilmesi, Maket: Temiz G., 2020.

43. Focus 3, Demonstration of Pedestrian Flows, Model: Temiz G., 2020.

46. Valens Kemeri Aksonometri, Çizim: Temiz G., 2019.

44. Focus 3, Demonstration of Pedestrian Flows, Model: Temiz G., 2020.

47. Vezneciler Bölgesi, Kemer - Kent İlişkileri, Çizim: Temiz G., 2019.

45. Focus 4, Demonstration of Pedestrian Flows, Model: Temiz G., 2020.

48. Gündelik Hayat Kesitleri, Vezneciler, Çizim: Temiz G., 2020.

46. Valens Aqueduct Axonometry, Drawing: Temiz G., 2019.

49. Gündelik Hayat Kesitleri Detayı, 16 Mart Şehitleri Cad.Vezneciler, Çizim: Temiz G., 2020

47. Vezneciler Region, Urban relations with the

44

50. Valens Kemeri ve Gündelik Hayat, Vezneciler, Güler A., 1958.

Aqueduct, Drawing: Temiz G., 2019.

48. Everyday Life Sections, Vezneciler, Drawing: Temiz G., 2020.

51. Valens Kemeri, Vezneciler, Fotoğraf: Temiz G., 2019.

49. Detail of Everyday Life Sections, 16 March Şehitleri Cad.

52. Valens Kemeri, Saraçhane, Fotoğraf: Temiz G., 2019.

50. Valens Aqueduct and Everyday Life, Vezneciler, Guler A., 1958.

53. Valens Kemeri, Saraçhane, Fotoğraf: Temiz G., 2019.

51. Valens Aqueduct, Vezneciler, Photo: Temiz G., 2019.

54. Valens Kemeri ve Gündelik Hayat, Saraçhane, Fotoğraf: Temiz G., 2019.

52. Valens Aqueduct, Saraçhane, Photo: Temiz G., 2019.

55. Valens Kemeri ve Gündelik Hayat, Vezneciler, Fotoğraf: Temiz G., 2019.

53. Valens Aqueduct, Saraçhane, Photo: Temiz G., 2019.

56. Valens Kemeri ve Gündelik Hayat, Vezneciler, Fotoğraf: Temiz G., 2019.

54. Valens Aqueduct, Saraçhane, Photo: Temiz G., 2019.

55. Valens Aqueduct, Saraçhane, Photo: Temiz G., 2019.

56. Valens Aqueduct, Saraçhane, Photo: Temiz G., 2019.

Valens Kemeri - Tektonik ve Bağlamsal Karşılaşmalar

45

Valens Aqueduct - Tectonic and Contextual Encounters