Αναιρέσεις, τ. 11, φθινόπωρο 2011

[ΑΝΑΙΡεΣΕΙΣ] Έντυπο της νεολαίας ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΗ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ • Τεύχος 16 • Φθινόπωρο 2011 • Τιμή 2 €

Αυτός ο χειμώνας προμηνύεται καυτός

3

4-5 Η... Αγγελία (δεν) είναι Χρυσός 6-7 Camping Αναιρέσεις 2011 7 70 χρόνια από την ίδρυση του ΕΑΜ 8-9 Η Μεταπολίτευση πέθανε, ζήτω η μεταπολίτευση! 10-11 29-30 ΟκτωΦορολογικό κολαστήριο

βρίου, 1η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη της Ανταρσύα

12

Για το σύγχρονο επανα-

στατικό υποκείμενο

13

Οι γεμάτες πλα-

14-15 ανυπακοής 16

τείες και τα ανοιχτά στοιχήματα Μαθητές: Ηχηρό μήνυμα

Αφιέρωμα: στο απόσπασμα τα πανεπιστήμια

17

Πανεπιστημιακό Άσυλο

18-19

Η

έννοια της δημοκρατίας στα πανεπιστημιακά ιδρύματα

20

Τα φοιτητικά αμφιθέα-

τρα εξεγείρονται...

21

Ένας χρόνος με

φοιτητικές κινητοποιήσεις ανά τον κόσμο

22-23

Ως εδώ... τώρα μιλάνε οι φοι-

τητές μαζί με όλη την κοινωνία

24

Όταν

ο χρόνος κυλάει αντίστροφα και η ιστορία γράφεται προς τα πίσω έχουν... στόματα

27

26

25

Βιβλιοπαρουσίαση

Κινηματογραφιστής

29

Και οι τοίχοι

Grassroots κόμικς

28

Επαναστάτης

Από την κατάληψη

της Wall street στην ελληνική blogoσφαιρα

30

Για το σύντροφό μας Τάσο...

31

[ΑΝΑΙΡεΣΕΙΣ] Έντυπο της νεολαίας Κομμουνιστική Απελευθέρωση Εκδίδεται από Συντακτική Επιτροπή Χ. Τρικούπη 76 & Ερεσσού, 106 80 Αθήνα Τηλ.: 210 33 89 611, http//www.nka.gr e-mail: anaireseis@gmail.com, anaireseis@nka.gr Ενισχύσεις-Συνδρομές-Πληρωμές: EΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ αρ. λογαριασμού: 116/772501-90

Τ

ο παρόν τεύχος των Αναιρέσεων βγαίνει σε μία περίοδο έντονου κοινωνικού αναβρασμού, αλλά και ραγδαίων πολιτικών εξελίξεων για τη χώρα. Ο συνεχής εκβιασμός της κυβέρνησης που συμπυκνώνεται στο «μέτρα ή χρεοκοπία» χάνει την υπόστασή του και η ιδεολογία του μονόδρομου απογυμνώνεται ολοένα και περισσότερο. Η ελληνική κοινωνία αδυνατεί να πάρει ανάσα και συνειδητοποιεί ότι η χρεοκοπία βρίσκεται ήδη εδώ και πως χιλιάδες εργαζομένων τη ζουν καθημερινά με την πρωτοβουλία της κυβέρνησης και της Τρόικας. Με τα μέτρα, τα χαράτσια και τις έκτακτες εισφορές να ανακοινώνονται ανά πενθήμερο, το αφορολόγητο να πιάνει ακόμα και όσους ζουν από το επίδομα ανεργίας, τη στάση πληρωμών σε μισθούς και συντάξεις, αλλά και την ανεργία να φτάνει σε επίπεδα ρεκόρ αγγίζοντας το 30%, τα διλήμματα πλέον αποκτούν άλλο περιεχόμενο και νόημα. Οι εργαζόμενοι και η νεολαία βιώνουν στο πετσί τους την αποτυχία και την αποτελεσματικότητα των μέτρων και είναι ξεκάθαρο ότι το σημαντικότερο ερώτημα είναι όχι το αν θα χρεοκοπήσουμε, αλλά το για ποιόν θα χρεοκοπήσουμε, καθώς οποιαδήποτε χρεοκοπία γίνει ως επιλογή του κεφαλαίου θα περάσει ως οδοστρωτήρας πάνω από τις εργασιακές σχέσεις, έχοντας πρώτα επιτρέψει το ξεπούλημα των κοινωνικών αγαθών και της δημόσιας γης. Την ίδια στιγμή που οι μονόδρομοι καταρρέουν, γίνεται αναγκαία η αναζήτηση μιας διεξόδου από το σημερινό αδιέξοδο. Όλα δείχνουν ότι οι επόμενοι μήνες θα είναι αποφασιστικής σημασίας για την κλιμάκωση του αγώνα. Ο φετινός χειμώνας προμηνύεται καυτός και η αρχή έγινε από το κομμάτι της εκπαίδευσης! Το φοιτητικό κίνημα βρέθηκε στην πρώτη γραμμή της αναμέτρησης με την κυβερνητική πολιτική, απαντώντας με τσαμπουκά στο πραξικοπηματικό κατέβασμα του νέου Νόμου Πλαίσιο στα τέλη του Αυγούστου. Επί ένα και πλέον μήνα έκλεισαν σχεδόν όλες οι σχολές της χώρας ενάντια στο νόμο Διαμαντοπούλου και οι φοιτητές μπόρεσαν να εκφράσουν μέσα από τον αγώνα τους το κοινωνικό πρόβλημα, με τον ιδιαίτερο τρόπο που χτυπάει τη σπουδάζουσα και την εργαζόμενη νεολαία. Η δυναμική επανεμφάνιση των φοιτητών αποτέλεσε σημείο αναφοράς, πυροδοτώντας και την ανάπτυξη του μαθητικού κινήματος, με εκατοντάδες σχολεία να αποφασίζουν καταλήψεις ενάντια στο νέο επιχειρηματικό σχολείο, στην πρώτη σχολική χρονιά από το 1946 που ξεκινά χωρίς βιβλία! Δικαιολογημένα λοιπόν το αφιέρωμα αυτού του τεύχους έχει σα θέμα τους αγώνες της σπουδάζουσας και μαθητικής νεολαίας, μέσα από την ιστορική τους συνέχεια, αλλά και μέσα από τη διεθνή τους διάσταση. Σε μια περίοδο γεμάτη από αντιξοότητες, στιγματισμένη από τον κοινωνικό αποκλεισμό, ζούμε και μέρες όμορφες, μέρες γεμάτες με μικρότερες ή μεγαλύτερες αναταραχές: οι μεγαλειώδεις απεργιακές κινητοποιήσεις, το καλοκαίρι των πλατειών, οι ριζοσπαστικές και αποφασιστικές μορφές αγώνα από εργαζόμενους διαφόρων κλάδων με καταλήψεις υπουργείων, δημαρχείων και άλλων δημοσίων κτιρίων, η ενίσχυση του συντονισμού των σωματείων και η απόφαση για αγώνα μέσα από γενικές συνελεύσεις, υποδεικνύουν ότι ο νέος γύρος αναμέτρησης για την ανατροπή κυβέρνησης, ΕΕ και Τρόικας είναι ήδη εδώ. Πάνω στα ερείπια ενός συστήματος που αποκαλύπτει το πιο βίαιο και αληθινό του πρόσωπο, κάτι νέο αρχίζει να γεννιέται… Σε όλο τον κόσμο οι αντιστάσεις ολοένα πληθαίνουν απέναντι σε μια πραγματικότητα που πετά εκατομμύρια ανθρώπους από τη μια στιγμή στη άλλη, στην ανεργία, την ανασφάλεια και τη φτώχεια. Από την Αθήνα των μεγάλων αναμετρήσεων και το φοιτητικό κίνημα στη Χιλή, μέχρι την κατάληψη της WallStreet, όλα δείχνουν ότι μια γιγαντιαία κοινωνική σύγκρουση κυοφορείται…

editorial

περιεχόμενα

περιεχόμενα

Το τρέχον τεύχος είναι το πρώτο που εκδίδουμε χωρίς το σύντροφο Τάσο Κοζανιτά. Αμέτρητες οι φορές που νιώσαμε μόνοι κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας του. Χιλιάδες οι φορές που τον μνημονεύσαμε σιωπηλά.Τα καίρια σχόλια του στη συντακτική επιτροπή, η πολύπλευρη συνεισφορά του στην έκδοση του εντύπου, αλλά και η αιχμηρή του πένα λείπουν αισθητά στις σελίδες που ακολουθούν. Τάσο ελπίζουμε να σου αρέσει… ■

αναιρέσεις

Αυτός ο χειμώνας προμηνύεται καυτός!

σωπικό του κεφαλαίου, της ΕΕ και του ΔΝΤ ψήφιζε ένα ακόμη πολυνομοσχέδιο συγκρότησης του νέου εργασιακού μεσαίωνα. Έντρομη και πολιτικά τελειωμένη η κυβέρνηση, δεν μπορούσε να απαντήσει διαφορετικά στο συνεχώς κλιμακούμενο κίνημα των εργαζόμενων και του λαού, από το να καταφύγει με όλους τους μηχανισμούς της στη βία: για μία ακόμη φορά έβαψε τα χέρια της με αίμα, αμαυρώνοντας την μεγαλύτερη πολιτική απεργία με έναν νεκρό και δεκάδες τραυματίες. Είναι πλέον σαφές, ότι οι εκβιασμοί της κυβέρνησης για αποδοχή των μέτρων δεν πείθουν την κοινωνία. Ολοένα και περισσότερο φαίνεται ότι ο μόνος τρόπος για να αποφευχθεί η χρεοκοπία του λαού είναι ο αντικαπιταλιστικός δρόμος για την ανατροπή της επίθεσης και του κεφαλαίου. Ο εργαζόμενος λαός πρέπει να πάρει στα χέρια του την οργάνωση της πάλης. Ήδη έγινε η αρχή για ένα νέο απειλητικό πολιτικό, μαζικό, εργατικό και λαϊκό κίνημα που μπορεί να ρίξει αυτήν, αλλά και κάθε άλλη κυβέρνηση κοινωνικού πολέμου. Ένα άλλο εργατικό και νεολαιίστικο κίνημα που θα υπερβαίνει το εκτονωτικό – αποσπασματικό ημερολόγιο του αστικοποιημένου συνδικαλισμού των ΓΣΕΕ – ΑΔΕΔΥ και τον κατακερματισμό των επιμέρους κλαδικών αγώνων. Που θα μπορεί να κάνει δική του υπόθεση τη διαγραφή του ληστρικού χρέους, απαιτώντας την ρήξη και την αντικαπιταλιστική έξοδο από το Ευρώ και την Ευρωπαϊκή Ένωση. ΤεΓια να πάρουν οι εργαζόμενοι λικά στις εντολές το εισόδημα και τα κοινωνικά Διαμαντοπούλου για τους αιώνιους δεν βγάζουν τη γλώσσα τους δικαιώματα, έχοντας μόνο οι φοιτητές αλλά και ορισμένοι ως αίτημα την εθνικοποίεργαζόμενοι... Απ’ ότι φαίνεται μάλιηση των τραπεζών και στα δεν τους εμποδίζουν ούτε οι απειλές όλων των επιχειρήσεων για διαγραφή – εφεδρεία. «Στα μαθήμαστρατηγικής σημασίας με τα της υποταγής θα μείνουμε μετεξεταεργατικό έλεγχο. Για να στέοι» έγραφε το πανό που ανήρτημπει φρένο στα επίπεδα σαν οι εργαζόμενοι της ΔΕΗ, στην ρεκόρ της ανεργίας, στις Όταν η λαϊκή οργή κινητοποίηση τους έξω από την συνεχείς απολύσεις και τις υπηρεσία που θα εξέδιδε τα γίνεται ποτάμι ιδιωτικοποιήσεις. Για να διεκέκτακτα χαράτσια. ανατροπής δικήσουμε μία άλλη ζωή σε μια άλλη κοινωνική συγκρότηση. Η μόνη συνέχεια, δεν μπορεί ΕΚΤΑΚΤΟ ίγες ώρες πριν οι παρούσες Αναιρέσεις πάνε στο τυπογραπαρά να είναι η κλιμάκωση φείο, οι δρόμοι της Αθήνας και όλης της Ελλάδας γέμισαν ΠΑΡΑΓΓΕΛΜΑ: του αγώνα! Αυτός ο χειμώμε χιλιάδες απεργούς και διαδηλωτές στο μεγαλύτερο νας δεν μπορεί παρά να είΗ κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ αποφάπανεργατικό-παλλαϊκό ξεσηκωμό μετά τη μεταπολίτευση. Με ναι γεμάτος με απεργίες, σισε οι μαθητές να πηγαίνουν στο πρωτόγνωρα μαζικές συγκεντρώσεις και διαδηλώσεις σε όλες καταλήψεις, διαδηλώσχολείο με τελείως άδειες τσάντες. τις πόλεις της χώρας, εστάλη σαφές μήνυμα ότι ο φετινός χειμώσεις και νέες μορφές Ακόμη και η μικροποσότητα βιβλίων νας, θα είναι ένας χειμώνας έντονης κοινωνικής αναμέτρησης. ανυπακοής... Θα είναι θα διώκεται αυστηρά από το νόμο. Στην Η οργή και η αγανάκτηση ξεχείλισαν, ενώ το ανώτερο ποιοτικά η χρονιά της ανατροοικογένεια των μαθητών – παραβατών θα αίτημα «κάτω η κυβέρνηση – έξω η τρόικα», σφράγισε πής! ■ επιβάλλονται έκτακτα χαράτσια, με συνέανεξίτηλα το χαρακτήρα των απεργιακών κινητοπεια ο μαθητής να μην μπορεί να εξασφαλίσει Ο ποιήσεων. ούτε χαρτζιλίκι για κουλούρι. (σ.σ. Γονείς και τσελεμεντές Οι εργαζόμενοι σε δημόσιο και ιδιωδάσκαλοι καταγγείλουν συχνές λιποθυμίες μαθητικό τομέα μαζί με τη νεολαία και τα τών μέσα στα σχολεία από την ασιτία! Η πολιτική του Γιωργάκη μαχόμενα λαϊκά στρώματα που βυκυβέρνησης και τρόικας καταδικάζει τη νέα γενιά Βάζουμε στο μίξερ: τις δηλώσεις του πρωστην πείνα και την εξαθλίωση, την αμάθεια) θίζονται καθημερινά στη φτώχεια, θυπουργού στη ΔΕΘ, το νέο – νόμο έκτρωδιαδήλωσαν δυναμικά στις 19 Γιε μου που πας? μα της Διαμαντοπούλου, τη θηλιά των πετου Οκτώβρη, κάνοντας σαφές Μάνα θα πάω Αυστραλία… ότι μπορεί και πρέπει να υπάρ- ρικοπών που μας σφίγγει γύρω από το ξει εναλλακτική διέξοδος από τη λαιμό η τρόικα, την εντεινόμενη καταΜέχρι και για την Αυστραλία είναι έτοιμη η νεολαία να ζοφερή πραγματικότητα που μας στολή. Και είναι έτοιμο το νέο όραμα ετοιμάσει τις βαλίτσες της προκειμένου να ξεφύγει από του ΠΑΣΟΚ: «Ένας εργαζόμενος την ανεργία, την αβεβαιότητα και την εργασιακή αναέχουν επιβάλλει. Η αποφασιστικόανά οικογένεια, ένας δάσκαλος σφάλεια. Το υπουργείο Μετανάστευσης της Αυστραλίας τητα του κόσμου φάνηκε περίτρανα διοργάνωσε ενημερωτικές ημερίδες στην Αθήνα για το μεταανά σχολείο, ένα γιατρός και τη δεύτερη μέρα της 48ωρης ναστευτικό πρόγραμμα της χώρας λόγω του "αυξημένου ενδιανά όροφο νοσοκομείου, απεργίας. Δεκάδες χιλιάδες εργααφέροντος των Ελλήνων να μεταναστεύσουν" με τις συμμετοχές μία διμοιρία ΜΑΤ ζόμενοι απέκλεισαν για ολόκληρη την να φτάνουν τις 12.000, όταν πέρυσι είχαν κατατεθεί μόνο 42 αιημέρα τη Βουλή, όπου το πολιτικό προανά γειτονιά». τήσεις… ¨Όμως η λύση στο σημερινό κοινωνικό αδιέξοδο δεν μπορεί να είναι η φυγή και η μετανάστευση. Ας πάει η κυβέρνηση και ο όλος ο συρφετός στην Αυστραλία. Ελικόπτερα διατίθενται δωρεάν…

3

επικαιρότητα

Λ

επικαιρότητα

Το πρόβλημα της δίκαιης κατανομής του κοινωνικού πλούτου δε λύνεται μέσα από τη πάλη για μια πιο φιλολαϊκή φοροεισπρακτική πολιτική, αλλά στα πλαίσια της πάλης για τη συγκρότηση μιας άλλη κοινωνικής και παραγωγικής δομής. πόσο σημαντικό είναι η κατοχύρωση ενός φορολογικού συστήματος το οποίο θα είναι δίκαιο και αποτελεσματικό, απαλλαγμένο από γραφειοκρατικές στρεβλώσεις. Προβάλλεται η θεωρία ότι οι φόροι μεταφράζονται σε ανταποδοτικότητα σε είδος για τον εργαζόμενο με κοινωνικές παροχές (υγεία, παιδεία κτλ) και αναπτυξιακή πολιτική της κυβέρνησης. Η πραγματικότητα όμως διαψεύδει αυτή την υπερταξική οπτική, της δήθεν φορολογικής συνέπειας που «επιστρέφει» και επιβραβεύει τον πολίτη. Για παράδειγμα ο φορολογικός μηχανισμός στις ΗΠΑ ασφαλώς και δε χαρακτηρίζεται από τη προχειρότητα και το παρασιτισμό των επιχειρήσεων που υπάρχει στην Ελλάδα. Φορολογική «συνείδηση» υπάρχει, με την έννοια της τήρησης ενός βασικού οικονομικού πλαισίου και διατάξεων, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι οι εργαζόμενοι στις ΗΠΑ απολαμβάνουν κοινωνικό κράτος, το αντίθετο μάλιστα χρυσοπληρώνουν την υγεία, τη παιδεία κτλ.

Η καταιγίδα των ληστρικών μέτρων της κυβέρνησης δείχνει μια ποιοτική ανατροπή στο φορολογικό σύστημα που επικρατούσε στην Ελλάδα τις τελευταίες δεκαετίες. Ο τρόπος ανακοίνωσης των νέων φορολογικών μέτρων θυμίζουν πολεμικό ανακοινωθέν. Κάθε εβδομάδα στο όνομα της σωτηρίας της χώρας, προωθείται η λεηλασία του εργατικού εισοδήματος για την εξυπηρέτηση των δανειακών συμβάσεων και προετοιμάζεται μια γενική αντιδραστική αναδιοργάνωση του φορολογικού συστήματος και των μηχανισμών είσπραξης των φόρων. Η αλλαγή αυτή δεν αφορά στη «διόρθωση» κάποιων κακώς κειμένων. Δεν προτείνει το περιορισμό της πολυνομίας, του λαβυρίνθου των διατάξεων και «παραθύρων» που περιβάλλουν το φορολογικό καθεστώς. Εξάλλου, η ανισοκατανομή των βαρών στη φορολόγηση των μισθωτών σε σχέση με τους επιχειρηματίες και τους κατόχους μεγάλης ακίνητης περιουσίας, ασφαλώς και δεν προκύπτει λόγω λαθών, έλλειψης νομοθεσίας και του τέρατος της «γραφειοκρατίας». Είναι δημιούργημα της ταξικής λειτουργίας του κράτους, έτσι δουλεύει ο καπιταλισμός.

Η φορολογία σε εθνικό και διεθνές επίπεδο Το επίπεδο συγκρότησης του φορολογικού μηχανισμού και η φορολογική πολιτική κάθε κράτους αποκαλύπτουν το βαθμό της κυριαρχίας της αστικής τάξης πάνω στα μεσαία στρώματα και την εργατική τάξη, δίνουν στοιχεία για τη θέση κάθε αστικής τάξης στο διεθνές πλέγμα του κεφαλαίου. Η φορολογία είναι εκτός των άλλων και ρυθμιστικός παράγοντας για τη κίνηση και τοποθέτηση κεφαλαίων σε διεθνές επίπεδο, ωστόσο στην εποχή της καπιταλιστικής διεθνοποίησης αίρονται διαρκώς οι περιορισμοί αυτοί, δίνοντας ολοένα και μεγαλύτερη ελευθερία δράσης στους καπιταλιστές. Εκτός από την αρπαγή της υπεραξίας σε ένα επόμενο επίπεδο μέσω της φορολογίας, γενικεύεται η καταλήστευση του εργατικού εισοδήματος. Με το ποσό που συγκεντρώνεται γίνεται αναδιανομή του πλούτου προς όφελος του κεφαλαίου, υπηρετώντας τις στρατηγικές και τακτικές επιλογές της κάθε εποχής, ενώ ταυτόχρονα δαπανώνται και ποσά για την στοιχειώδη αναπαραγωγή της εργατικής δύναμης μέσα από ένα υποτυπώδες κοινωνικό κράτος. Το κοινωνικό κράτος των ανεπτυγμένων δυτικών ευρωπαϊκών κρατών πλέον αποσυναρμολογείται και ιδιωτικοποιείται, ενώ τα αναπτυξιακά προγράμματα και οι επιδοτήσεις προς το κεφάλαιο αυξάνονται. Εξάλ-

Η τριπλή επιδρομή στην εργασία

Φορο λογικό κολα στήριο Z Του Θοδωρή ΜουγιάκοΥ λου τα φορολογικά «καθήκοντα» μιας εταιρείας οποιασδήποτε μορφής σε σχέση με τις αντίστοιχες υποχρεώσεις που έχει ένας εργάτης, ένας δημόσιος ή ιδιωτικό υπάλληλος είναι πολύ διαφορετικές. Συχνά τονίζεται από τα αστικά ΜΜΕ,

Η πρώτη ζώνη φορολόγησης είναι ο ΦΠΑ, με ποσοστό κατά κύριο λόγο 23%, και οι υπόλοιποι έμμεσοι φόροι σε καύσιμα, ποτά και τσιγάρα, από τους οποίους δε ξεφεύγει κανείς μισθωτός, αντίθετα όλες οι εταιρείες έχουν τη δυνατότητα συμψηφισμού του ΦΠΑ. Για παράδειγμα αν μια εταιρεία προβεί σε αγορά εξοπλισμού, επίπλων, PC, αναλώσιμων, καθαριστικών ή και άλλων σχετικών παγίων που αφορούν το «αντικείμενο της επιχείρησης» αφαιρεί τον ΦΠΑ που αναλογεί στα έξοδα αυτά από τον ΦΠΑ στα έσοδα που θα έχει. Το γεγονός φυσικά ότι ο ελεγκτικός μηχανισμός των ΔΟΥ είτε δεν επαρκούσε είτε ήταν διαβρωμένος οδήγησε στη διαμόρφωση ενός καθεστώτος όπου σαν έξοδα οι επιχειρήσεις δήλωναν ότι ήθελαν χωρίς ποτέ φυσικά να γίνεται ουσιαστικός έλεγχος. Ένα ακόμη δείγμα της απληστίας των επιχειρήσεων είναι το γεγονός ότι πολλές από αυτές παρακρατούσαν και δεν κατέβαλλαν στο κράτος το ΦΠΑ που είχαν εισπράξει, μέσω ενός μηχανισμού απάτης με την έκδοση εικονικών τιμολογίων ύψους πολλών εκατομμυρίων ευρώ. Απέναντι σε αυτό το όργιο η «μεγάλη» επιτυχία του οικονομικού επιτελείου της κυβέρνησης ήταν «το κίνημα των αποδείξεων», το οποίο το μόνο που συμβολικά επιβεβαίωσε ήταν η ρήξη με τους μικρομεσαίους, τους μαγαζάτορες και τους μικρούς ελεύθερους επαγγελματίες, αφήνοντας στο απυρόβλητο για μια ακόμη φορά τις μεγάλες εταιρείες, όπου το πλαίσιο εξακολου-

• Αύξηση του ΦΠΑ από 8 σε 13%, 18 σε 23% και από 13 σε 23% για υπηρεσίες σίτισης.

• Αύξηση του ειδικού τέλους για τα καύσιμα κατά 10%.

• Αύξηση της φορολογίας ποτών και τσιγάρων.

Άμεσοι Φόροι

• Μείωση του αφορολόγητου από τις 12.000 στις 5.000 € • Καθιέρωση εισφοράς αλληλεγγύης 1% για εισοδήματα μέχρι 20.000€, 2% για εισοδήματα από 20.000-40.000€ κτλ, • Τέλος «ηλεκτροδοτούμενης κατοικίας» 3-16 ευρώ ανά τετραγωνικό μέτρο και ανάλογα με την παλαιότητα και τη τιμή ζώνης της περιοχής του ακινήτου • Κατάργηση μιας σειράς φοροαπαλλαγών (δίδακτρα, ιατρικές δαπάνες, ενοίκια, ασφάλειες ζωής)

«Έκτακτες» Εισπράξεις

• Περαιώσεις-τακτοποιήσεις προηγούμενων οικονομικών ετών.

• Τακτοποίηση ημιυπαίθριων χώρων • Τακτοποίηση αυθαιρέτων λαπλασιάζεται καθώς με τα πρόσφατα μέτρα της κυβέρνησης ο εργαζόμενος φορολογείται με μειωμένες φοροαπαλλαγές για μια σειρά από δαπάνες όπως οι τόκοι δανείων, τα ασφάλιστρα, τα νοσήλια, τα ενοίκια κ.α.

Οι τσαμπατζήδες του εγχώριου και διεθνούς κεφαλαίου. Από τις περαιώσεις στις υπεράκτιες εταιρείες.

θεί να είναι χαλαρό αναπαράγοντας τη προηγούμενη κατάσταση. Η δεύτερη ζώνη φορολόγησης αφορά τη φορολογία εισοδήματος. Η φορολογία αυτή είναι κλιμακωτή και ξεκινά από 10% για χαμηλότερα και καταλήγει μέχρι και 45% για τα μεγαλύτερα εισοδήματα. Σε αντίθεση με τα φυσικά πρόσωπα, οι μικρές και μεγάλες επιχειρήσεις, έχουν κοινό φορολογικό συντελεστή 20% επί των κερδών τους. Ο συντελεστής φορολόγησης των επιχειρήσεων είχε μειωθεί ήδη από την εποχή του Αλογοσκούφη. Μειώθηκε ακόμη περισσότερο από τη κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, ενώ ο Σαμαράς έχει δεσμευτεί για ακόμα μεγαλύτερη μείωση!!! Οι απώλειες εσόδων του κρατικού προϋπολογισμού θα είναι πολύ μεγάλες και τα βάρη θα μεταφερθούν για άλλη μια φορά στα γνωστά υποζύγια- τους μισθωτούς και τους συνταξιούχους. Σε ένα τρίτο επίπεδο, η επιβάρυνση πολ-

Τα τελευταία χρόνια έλαβαν χώρα δύο «περαιώσεις», η πρώτη έγινε επί κυβέρνησης ΝΔ με υπουργό οικονομικών τον Παπαθανασίου και η δεύτερη με τον Γιώργο Παπακωσταντίνου. Τι σημαίνει όμως περαίωση; Ας πάρουμε για παράδειγμα μια εταιρεία με ακίνητη περιουσία μέχρι 400.000€, που για τα οικονομικά έτη 2004-2010 έχει εκκρεμείς φορολογικές υποθέσεις. Καταβάλει εφάπαξ ποσό 7x700 = 4900€ και «περαιώνει» (κοινώς καθαρίζει και δεν την ξαναενοχλούν) για όλα τα οικονομικά έτη. Μπορεί να η φοροδιαφυγή να ήταν υπερπολλαπλάσια, ωστόσο αυτό δεν έχει σημασία αφού «εισπράχθηκαν» έστω και μερικά ψίχουλα. Αρχές Σεπτέμβρη δόθηκαν στη δημοσιότητα οι κατάλογοι με τις μεγάλες επιχειρήσεις που οφείλουν πάνω από 30 δις. ευρώ στην εφορία, το ΙΚΑ και τα τελωνεία. Εκτός από ορισμένες ΔΕΚΟ, το 97% των οφειλών αφορούν περίπου 6000 επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα. Παράλληλα επίκειται και η δημοσιοποίηση αντίστοιχου καταλόγου φυσικών προσώπων που χρωστάνε επίσης πάνω από 30 δις. ευρώ. Εύκολα θα συμπεράνει κανείς ότι το πρόβλημα ποτέ δεν είναι η δημοσιότητα

Αλληλεγγύη, ανυπακοή, ανατροπή Το πρόβλημα της δίκαιης κατανομής του κοινωνικού πλούτου δε λύνεται μέσα από τη πάλη για μια πιο φιλολαϊκή φοροεισπρακτική πολιτική, αλλά στα πλαίσια της πάλης για τη συγκρότηση μιας άλλη κοινωνικής και παραγωγικής δομής, σε μια επαναστατική διαδικασία προς τον σοσιαλισμό - κομμουνισμό. Αυτή η παραδοχή όμως σε καμία περίπτωση δεν αποκλείει την απόκρουση στις σημερινές συνθήκες της καταδρομικής φορομπηχτικής πολιτικής της κυβέρνησης, του ΔΝΤ και της ΕΕ, το αντίθετο! Απαιτείται η πάλη για την αλλαγή του συσχετισμού δυνάμεων υπέρ της εργασίας, την ανακούφιση των εργαζόμενων και σε αυτό το επίπεδο. Το εργατικό κίνημα θα κριθεί για το πως θα οργανώσει συλλογικά καταρχήν την αλληλεγγύη σε όλα τα πληττόμενα τμήματα από τη πολιτική των χαρατσιών. Είναι τελείως διαφορετική περίπτωση η υπεράσπιση των εργαζομένων, που οδηγούνται στην εξαθλίωση, μέσα από την συλλογικά και δημοκρατικά οργανωμένη πάλη και άλλη περίπτωση η μικροαστική, ατομική και μικρομεσαία άρνηση «γενικά» καταβολής των φόρων. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι τα μεσαία στρώματα που συντρίβονται από αυτή τη πολιτική σε μια απέλπιδα προσπάθεια αναζητούν σανίδα σωτηρίας συνεννόησης με το μεγάλο κεφάλαιο, ενάντια στους εργαζόμενους. Αντίθετα, η εργατική ανυπακοή προϋποθέτει την αλληλεγγύη μεταξύ των εργαζομένων και έχει σαν στόχο την ανατροπή της επίθεσης και το σπάσιμο του οικονομικού μεσαίωνα. Η μάχη λοιπόν πρέπει να δοθεί με την ηγεμονία αυτών των ιδεών για τη νικηφόρα έκβαση και προοπτική του αγώνα. ■

αναιρέσεις

Έμμεσοι φόροι

ή η μη των «τζαμπατζήδων», οι οποίοι εκμεταλλεύονται τους εργαζόμενους, απορροφούν τις επιδοτήσεις και στο τέλος φορτώνουν με ελλείμματα και «κανόνια» τον προϋπολογισμό. Εξάλλου η διεθνής επιχειρηματικότητα έχει να επιδείξει και ανώτερες μορφές του «επιχειρείν». Επειδή οι περιορισμοί σε φορολογικό επίπεδο στις ανεπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες για πολλούς πλουτοκράτες είναι «αφόρητοι» έχουν καταφύγει στην ίδρυση υπεράκτιων εταιριών. Οι εταιρείες αυτές προσφέρουν ανωνυμία και σκανδαλωδώς χαμηλή φορολόγηση. Παραβιάζουν κατάφωρα την αρχή ότι κάθε επιχείρηση οφείλει να φορολογείται στον τόπο όπου ασκεί οικονομική δραστηριότητα. Θεωρητικά η λειτουργία της εταιρείας βασίζεται στην έδρα του κράτους - οικονομικού παραδείσου, όποτε υπόκειται στους κανόνες φορολόγησης του κράτους αυτού και όχι του κράτους που έχει οικονομικές δραστηριότητες.

5

επικαιρότητα

Τα κύρια φορολογικά και εισπρακτικά μέτρα που ελήφθησαν από το μνημόνιο και μετά:

Δίνεις τα 2 ευρώ. Ανοίγεις την εφημερίδα. Πιάνεις το στυλό. Με τόσες χιλιάδες αγγελίες, η ανεύρεση εργασίας σκέφτεσαι θα είναι παιχνιδάκι! Μη βιάζεσαι ότι λάμπει δεν είναι χρυσός...

κοινωνία

Συγχαρητήρια προσλαμβάνεστε!

Η… Αγγελία (δεν) είναι Χρυσός Z Της Νατάσας Κεφαλληνού

«Ήχος απ΄το ξυπνητήρι στις 8. Βιαστικός καφές. Το κλικ απ’ τον υπολογιστή που ανοίγει. Αγωνία μήπως ήρθε κάποιο απαντητικό email από μελλοντικό εργοδότη. Πάλι τίποτα. Μετράω τα απεσταλμένα βιογραφικά: 90 σε ένα μήνα, άρα τρία την ημέρα. Απάντηση καμιά. Διαγώνια ματιά στα κυκλωμένα ‘’ζητείται’’ στην εφημερίδα. Σηκώνω με βαριά καρδιά το τηλέφωνο…».

Τ

ο παραπάνω θα μπορούσε να είναι απόσπασμα - περιγραφή ενός τυπικού πρωινού, από το ημερολόγιο ενός νέου ανέργου. Ενός απ’ τους χιλιάδες που αναζητούν δουλειά είτε γιατί δεν τα βγάζουν πέρα οι γονείς τους με τα έξοδα σπουδών είτε γιατί μόλις μπήκαν στην αγορά εργασίας ή γιατί απολύθηκαν προσφάτως (σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία το 32,9% των νέων μεταξύ 15-29 είναι άνεργοι). Και ποια είναι η πρώτη καταφυγή του ανέργου; Φυσικά οι… χρυσές ευκαιρίες εργασίας στις αγγελίες της εφημερίδας! Δίνεις τα 2 €. Ανοίγεις την εφημερίδα. Πιάνεις το στυλό. Με τόσες χιλιάδες αγγελίες, η ανεύρεση εργασίας σκέφτεσαι θα είναι παιχνιδάκι! Αγγελίες για κάθε είδος δουλειά και βάρδια, για όλα τα επίπεδα μόρφωσης, για κάθε ηλικία, για όλα τα προσόντα και τα γούστα. Απορείς μάλιστα για τα υψηλά ποσοστά ανεργίας, που κάθε τόσο ακούς! Μη βιάζεσαι ότι λάμπει δεν είναι χρυσός...

Τι συμβαίνει στο… μαγικό κόσμο των «χρυσών αγγελιών»; Για να απαντήσουμε στο ερώτημα ακολουθήσαμε κατά βήμα τον καθημερινό αγώνα δρόμου ενός ανέργου: Προμηθεύομαι πρωί πρωί την εφημερίδα και ξεκινάω να παίρνω τηλέφωνα. Μερικοί δεν απαντάνε καν, άλλοι σου ζητούν να στείλεις απλά βιογραφικό. Παρακάμπτω τις θέσεις που ζητούν εμφανίσιμες σερβιτόρες, ντίλερ, άτομα για τηλεφωνικές και ιντερνετικές πωλήσεις. Μένουν ελάχιστες ακόμα αγγελίες. Συνεχίζω ακάθεκτη. «Ζητούνται εκπαιδευτικοί από εκπαιδευτικό όμιλο για προώθηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων». Σχηματίζω τον αριθμό, μια κελαριστή φωνή μου κλείνει ραντεβού την επόμενη μέρα. Ευκολάκι, σκέφτομαι. Περνάω από συνέντευξη. Ο υπεύθυνος τα περιγράφει όλα ρόδινα: 6ωρη δουλειά, 650 €, και ΙΚΑ, συν τα bonus. Δεν έχω καταλάβει ακριβώς το αντικείμενο εργασίας: Σύμβουλος ενημέρωσης για τις δράσεις της τάδε ΜΚΟ... «Έλα αύριο για το εκπαιδευτικό σεμινάριο» ακούω φεύγοντας. Το άλλο πρωί σε μια αίθουσα στα γραφεία της εταιρείας βρίσκονται συγκεντρωμένες πάνω από 15 κοπέλες. Οι περισσότερες μεταξύ 20-25 ετών, 2-3 γύρω στα 40. Συμπληρώνουμε μια αίτηση. Η συντριπτική πλειοψηφία τικάρει το κουτάκι απόφοιτος ΑΕΙ. Ο υπεύθυνος ξεκινά να μιλά για τις παροχές, για τις δύσκολες στιγμές που ζούμε, για τα μπόνους που δίνει η εταιρεία, για τα τεράστια ποσοστά ανεργίας, για το άψογο εργασιακό περιβάλλον του ομίλου κλπ. κλπ. Μετά το μισάωρο λογύδριο μας «αποκαλύπτει» ότι στόχος της δουλειάς είναι να πουλάμε συνδρομές για την τάδε ΜΚΟ (τι σχέση έχει η ΜΚΟ με τον εκπαιδευτικό όμιλο είναι μια άλλη πονεμένη ιστορία) και λευκώματα κόστους 145 €! Κοιτάζω γύρω μου ούτε ένα βλέμμα έκπληξη, απορίας, αγανάκτησης για την εξαπάτηση και το χαμένο χρόνο. Φεύγοντας βλέπω άλλες 20 κοπέλες, που περιμένουν για να μπουν στο επόμενο «εκπαιδευτικό σεμινάριο». Έξω πιάνω κουβέντα στην Κωνσταντίνα, που μου φαίνεται η πιο υποψιασμένη. «Πριν ένα μήνα έκανα το ίδιο σε ένα ιατρικό όμιλο, πουλούσα οδηγούς και συνδρομές για παροχές υγείας. Είχα κάνει 10 συνδρομές σε είκοσι μέρες. Όταν τους ρώτησα πότε θα πληρωθώ και θα υπογράψω σύμβαση, μου απάντησαν ότι είμαι ακόμα στη φάση της εκπαίδευσης και δεν θα πάρω φράγκο. Δεν ξαναπάτησα». Ξαφνικά θυμάμαι τα λόγια του υπεύθυνου του εκπαιδευτικού ομίλου: «Απ’ την εταιρεία έχουν περάσει 20.000 εργαζόμενοι τα τελευταία δύο χρόνια (!!!) αλλά έχουν μείνει 100. Το ζήτημα δεν είναι αν μπορείτε αλλά αν θέλετε. Εκείνοι δεν ήθελαν». Τώρα καταλαβαίνω: Ο όμιλος «προσλαμβάνει» αθρόα κόσμο. Τους κρατά για κάνα μήνα, του κάνουν τη δουλειά πουλώντας κάνα λεύκωμα και μετά δεν τους δίνει ούτε ευρώ… Ρωτάω την Κωνσταντίνα αν τελικά θα δουλέψει για αυτή την εταιρεία. «Θα δοκιμάσω» μου λέει, «μπορεί εδώ να πληρώνουν. Δεν έχω και πολλά περιθώρια έχω έρθει από τη Λαμία και είμαι ένα χρόνο άνεργη».

Άρπαξε την ευκαιρία! Ημέρα δεύτερη. Περιδιαβαίνοντας τις στήλες των αγγελιών. Κάτι ανεξήγητο συμβαίνει: η ίδια θέση εργασίας με διαφορετική όμως περιγραφή αλλά τα ίδια τηλέφωνα επικοινωνίας απαντάτε πάνω από 40 φορές στο ίδιο φύλλο (και στα επόμενα). Αυτό δεν το καταλαβαίνεις όμως με την πρώτη ματιά. Η αγγελία είναι πάνω κάτω η εξής: «Πολυεθνική ζητά νέους/νέες για εσωτερική θέση γραφείου, μισθός: οκτάωρο 1.300 €, εξάωρο 850, τετράωρο 500». Πληκτρολογώ τα πρώτα νούμερα. Απ’ τη άλλη πλευρά του ακουστικού αρνούνται να μου δώσουν στοιχεία για το είδος της δουλειάς και πριν καλά καλά το καταλάβω μου έχουν κλείσει ραντεβού για αύριο. Πάω στην επόμενη παρεμφερή αγγελία: οι διατυπώσεις και τα νούμερα είναι λίγο παραλλαγμένα. Έκπληκτη διαπιστώνω ότι και για αυτή την αγγελία μου απαντά η ίδια κοπέλα, κλείνοντας μου ραντεβού την ίδια μέρα και ώρα. Δίνοντας διαφορετικά ονόματα κλείνω 17 ραντεβού για την Παρασκευή, στις 7 μ.μ. Η συνάντηση είναι σε κεντρικό ξενοδοχείο της Αθήνας. Οι συγκεντρωμένοι γεμίζουν την αίθουσα με τα παχιά χαλιά. Νέοι, με-

Camping Αναιρέσεις 2011

Αντιμετωπίζοντας τα πιράνχας Και προσοχή αυτά δεν είναι τίποτα. Κάποιοι εκεί έξω πραγματικά δαγκώνουν! Στα ψιλά του αστυνομικού ρεπορτάζ τον τελευταίο χρόνο μπορεί να βρει κανείς μια σειρά από απάτες που γίνονται μέσω μικρών αγγελιών για εύρεση δουλειάς. Οι επιτήδειοι υπόσχονται λαγούς με πετραχήλια και εν προκειμένου καλοπληρωμένες θέσεις εργασίας στο εξωτερικό. Οι αγγελίες γράφουν πάνω – κάτω τα εξής: «Αν θέλετε δουλειά στο εξωτερικό αναλαμβάνουμε να σας βρούμε εμείς» ή «Ζητούνται εργάτες για τη Σουηδία». Στην τελευταία περίπτωση παρέχονταν δήθεν εργασία σε εργοστάσιο κατασκευής πλαστικών στη Σουηδία, έναντι της υψηλής αμοιβής των 2.600 € το μήνα! Για να πάρεις το εισιτήριο για τον… παράδεισο αρκούσε να βάλεις σε συγκεκριμένο τραπεζικό λογαριασμό 250 €. Βέβαια μετά την απομάκρυνση εκ του ταμείου ουδέν λάθος αναγνωρίζεται, οπότε μόλις οι απατεώνες τσέπωσαν τα λεφτά εξαφανίστηκαν. Σε άλλη περίπτωση στήθηκε «μαϊμού» γραφείο εργασίας που καλούσε ανέργους να υποβάλουν αναλυτικά βιογραφικά για να βρουν δουλειά, ζητώντας κυρίως καθαρίστριες, οικιακές βοηθούς κ.λπ. Οι ανυποψίαστοι άνεργοι τους κατέθεταν πλήρες φάκελο με όλα τους τα δεδομένα, όπως αντίγραφο από φορολογική ενημερότητα, ταυτότητα, βιογραφικό κ.ά. Με τα στοιχεία αυτά, τα μέλη του κυκλώματος πήγαιναν σε καταστήματα κινητής τηλεφωνίας και στα ονόματα των ανέργων υπέγραφαν συμβόλαια συνδέσεων κινητής τηλεφωνίας, στο υψηλότερο πάγιο που υπήρχε. Αγόραζαν έτσι πανάκριβες συσκευές κινητής τηλεφωνίας με ευτελές χρηματικό αντίτιμο. Εν συνεχεία, πωλούσαν σε καταστήματα αγοράς και πωλήσεων συσκευών κινητής τηλεφωνίας τα κινητά σε πολύ χαμηλότερη τιμή, από την αντίστοιχη του εμπορίου, βγάζοντας χιλιάδες €. ■

Στιγμές από το συλλογικό μας μέλλον Z Της Ελένης Τριανταφυλλοπούλου

Α

ν και το καλοκαίρι ίσως φαίνεται πλέον μακριά, δεν θα μπορούσαμε να μην αφιερώσουμε λίγες γραμμές στη φετινή εμπειρία του πέμπτου κατά σειρά κάμπινγκ των Αναιρέσεων της νεολαίας Κομμουνιστική Απελευθέρωση, το οποίο έλαβε χώρα από τις 29 Ιουλίου έως τις 7 Αυγούστου στην ειδυλλιακή τοποθεσία του Χορευτού στο Πήλιο. Το φετινό κάμπινγκ μπόρεσε πραγματικά να αποτελέσει μια εναλλακτική πρόταση συλλογικών διακοπών. Οι πολιτικές εκδηλώσεις, το καλλιτεχνικό πρόγραμμα, η προσπάθεια για έναν αντιεμπορευματικό και αντικαταναλωτικό χαρακτήρα, καθώς και το ελάχιστο κόστος των 3 ευρώ ημερησίως, κατάφεραν να προσελκύσουν χίλιους περίπου νέες και νέους, αλλά και διεθνείς αποστολές από χώρες της Μεσογείου, ξεπερνώντας κατά πολύ τον αριθμό των συμμετοχών περασμένων χρόνων. Η σημαντική επιτυχία δεν έγκειται μόνο στην ιδιαίτερα μαζική συμμετοχή, αλλά κυρίως στο ότι για πρώτη φορά δόθηκε η δυνατότητα για

μία πραγματικά συλλογική διοργάνωση. Σύντροφοι, συναγωνιστές και φίλοι συνέδραμαν ενεργά στο εγχείρημα, προσφέροντας εθελοντικά σε όλα τα επίπεδα: από τη διαμόρφωση του χώρου και την πλήρη λειτουργία του, τη σίτιση και τον καθαρισμό, μέχρι την επιτυχή πραγματοποίηση των συζητήσεων και των συναυλιών. Ξεπερνώντας αδυναμίες προηγούμενων ετών, η φετινή προσπάθεια αποτέλεσε ένα πραγματικό εργαστήρι συλλογικής οργάνωσης και συντροφικής διαχείρισης, όπου όλοι είχαν τη δυνατότητα να συνεισφέρουν, έξω από τα καταναλωτικά πρότυπα και χωρίς εργοδότες, εργαζόμενους και καταναλωτές. Εκατοντάδες ήταν οι αγωνιστές που πήραν μέρος στο πλούσιο πρόγραμμα των συζητήσεων και των εκδηλώσεων, ενώ με σχετική προτεινόμενη βιβλιογραφία σε κάθε θέμα και γραπτά εισηγητικά κείμενα, δόθηκε η ευκαιρία στον κάθε συμμετέχοντα να εμπλακεί δημιουργικά, με ζητήματα ιστορίας, θεωρίας και πολιτισμού, να αναμετρηθεί με τα μεγάλα ερωτήματα, αλλά και τις

πολιτικές ανησυχίες που προκύπτουν από την ιστορική καμπή που ζούμε. Σε μια περίοδο σφραγισμένη από την κρίση του σημερινού σάπιου συστήματος και από την ανηλεή επίθεση σε δικαιώματα και κατακτήσεις αιώνων, η νεολαία δυσκολεύεται να βρει ελπίδα σε ένα μέλλον που φαντάζει αβέβαιο. Για μας αποτέλεσε επιδίωξη και ανάγκη μια διαφορετική προσέγγιση του ελεύθερου χρόνου, η οποία θα φέρει στο σήμερα στιγμιότυπα από το μέλλον της συλλογικής ζωής που θέλουμε να ζήσουμε... Οι μέρες στο Χορευτό ήταν μόνο η αρχή αυτής της αναζήτησης. Συνεχίζουμε στις μεγάλες μάχες που βρίσκονται ήδη εδώ, στο δρόμο του αγώνα, της συλλογικότητας και της αλληλεγγύης … ■

αναιρέσεις

σήλικες, γιαγιάδες, αλλοδαποί. Σε ένα δεκάλεπτο η παράσταση ξεκινά μετά μουσικής και συνοδεία power point. Ο υπεύθυνος με την ατσαλάκωτη κουστουμιά αρχίζει να παρουσιάζει τα προϊόντα ευεξίας της εταιρείας, καλώντας τους παρευρισκόμενους να γίνουν ανεξάρτητοι συνεργάτες της και να πλουτίσουν. Η συνέχεια ξεφεύγει: Άτομα απ’ το κοινό ανεβαίνουν στο βήμα και εξηγούν πόσο ευτυχισμένοι είναι που τους δέχτηκε η εταιρεία στις τάξεις της. Διαβεβαιώνουν ότι μέχρι πρότινος ήταν αποτυχημένοι, πλέον όμως βγάζουν πακτωλούς χρημάτων. Μετά από κάνω δίωρο μας εξηγούν κοντολογίς τη διαδικασία: Πρώτον πρέπει να αγοράσεις τα προϊόντας ευεξίας, δίνοντας ουκ ολίγα ευρώ. Στη συνέχεια πρέπει να αναζητήσεις πελάτες για να τα πουλήσεις ώστε να βγάλεις τα λεφτά σου και υποτίθεται ένα ποσοστό επί των πωλήσεων. Επιπλέον για κάθε άτομο που θα «στρατολογείς» στην εταιρεία, θα παίρνεις μπόνους επί των δικών του πωλήσεων. Θυμάμαι ότι ένας φίλος την είχε πατήσεις κατά τον ίδιο τρόπο την προηγούμενη χρονιά. «Στην ουσία πρόκειται για την απάτη της πυραμίδας», μου λέει την επόμενη ο Κώστας. «Τα προϊόντα δεν τα αγοράζει κανείς, αλλά ακόμη και αν είσαι τυχερός τα έσοδα από τις πωλήσεις είναι μηδαμινά. Στην πραγματικότητα ‘’ψαρεύουν’’ πελάτες και σε παραμυθιάζουν ότι γίνεσαι συνεργάτης». Αργά η γρήγορα, τέτοια συστήματα καταρρέουν, αφού πολλοί δεν καταφέρνουν να βρουν νέα μέλη, άλλοι αποχωρούν μόλις καταλάβουν την απάτη, και έτσι μόνο λίγοι (αυτοί που έστησαν την πυραμίδα) βγάζουν κέρδος (αφού έχουν κοροϊδέψει πολύ κόσμο), ενώ οι υπόλοιποι κλαίνε τα λεφτά τους. Η αγγλική ονομασία του συστήματος είναι Multilevel Marketing (MLM), και διδάσκεται στο πανεπιστήμιο του Harvard. Μόλις το 1% των συμμετεχόντων σε μια πυραμίδα βγάζει κάποιο κέρδος, ενώ το 99% χάνει τα λεφτά του

7

O λαός συγκρατημένος σε ενιαίο σώμα «μεταβάλλεται μέσα στο ειδικό κλίμα της ομάδας, της κοινότητας, του συνόλου, του ΕΜΕΙΣ, αν όχι σε σοφό, … οπωσδήποτε όμως σε ποιο έξυπνο … απ’ όσο είναι στην πραγματικότητα ο καθένας που παίρνει μέρος στην Γενική Συνέλευση»

ιστορικά

Δομές λαϊκής αυτοδιοίκησης

70 χρόνια από την ίδρυση του

ΕΑΜ

Z Του Κώστα Παλούκη με μια ιστορική πρωτοτυπία ένα τέτοιο εγχείρημα λαϊκής αυτόοργάνωσης. Τόσο ο Μπέικος όσο και η Ρίκα Μπουσχότεν στο βιβλίο της «Ανάποδα χρόνια, συλλογική μνήμη και ιστορία στο Ζιάκα Γρεβενών (1900-1950)» υποστηρίζουν ότι οι ιδέες του Αγροτικού Κόμματος και διεκδικητικά κινήματα του μεσοπολέμου μπόλιασαν με ριζοσπαστισμό τις ορεινές περιοχές και τις αγροτικές κοινότητες. Εξάλλου, μια περιήγηση στις μεσοπολεμικές εφημερίδες Ριζοσπάστης και Ελεύθερος Άνθρωπος μπορούν να πιστοποιήσουν την κινηματική δυναμική των αγροτικών στρωμάτων – αν και κυρίως πεδινών – πριν την επιβολή της δικτατορίας του Μεταξά. Ωστόσο, στα 1940 ένα πλειοψηφικό κομμάτι του ανδρικού αγροτικού κόσμου ήταν σε θέση να διαβάζει εφημερίδες και διέθετε εμπειρία πολιτική ζωής, δηλαδή συμμετείχε ενεργά στην πολιτική κοινότητα. Σε κάθε περίπτωση η εμπειρία της ΕΑΜικής λαϊκής εξουσίας αποτελεί παράδειγμα ότι δεν είναι η σχολική ή η πανεπιστημιακή μόρφωση ή η προϋπάρχουσα πολιτικοποίηση οι καθοριστικοί παράγοντες για τη λειτουργία μιας δημοκρατίας.

Η σύσταση της Επιτροπής Επίλυσης

Ο

ι όροι «άμεση δημοκρατία», «γενική συνέλευση» ή «λαϊκή συνέλευση» επανήλθαν πολύ έντονα στο προσκήνιο την περίοδο του κινήματος των Αγαναχτισμένων Πολιτών. Εάν μέχρι τώρα απέναντι στην αμφισβήτηση και την οφθαλμοφανή χρεοκοπία του μεταπολιτευτικού κοινοβουλευτισμού προβαλλόταν ένα είδος «βοναπαρτισμού», δηλαδή η λύση της αρχής ενός ενάρετου ανδρός, για πρώτη φορά από την περίοδο της έναρξης της κρίσης (και ίσως για πρώτη φορά από τη μεταπολίτευση και έπειτα) αναζητείται, προβάλλεται ή ακόμη και επιχειρείται να εφαρμοστεί μια άλλου τύπου δημοκρατία σε σχέση με την κοινοβουλευτική. Στα πλαίσια αυτών των συζητήσεων και των πειραματισμών είναι ανάγκη να μελετήσουμε την ιστορία και να διδαχθούμε την από την εμπειρία του ελληνικού χειραφετητικού κινήματος. Την περίοδο της Κατοχής στα χωριά των βουνών της Ρούμελης, αλλά και όλης της Ελεύθερης Ελλάδας, αντικαθίσταται η παραδοσιακή αντιπροσωπευτική δημοκρατία με μια πρωτόλεια μορφή λαϊκής εξουσίας. Πρόκειται για μια πραγματικά προοδευτική επαναστατική τομή στον τρόπο οργάνωσης της καθημερινότητας των αγροτικών στρωμάτων, διαχείρισης των καθημερινών τους προβλημάτων και συλλογικής δημοκρατικής έκφρασης. Στοιχείο δυναμικής ολοκλήρωσης αυτής της διαδικασίας είναι η διενέργεια εκλογών και η συγκρότηση του Εθνικού Συμβουλίου της Ελεύθερης Ελλάδας στις 30 Απρίλη 1944. Διαβάζοντας κανείς το βιβλίο του Γεωργούλα Μπέικου «Η λαϊκή εξουσία στην Ελεύθερη Ελλάδα» παρακολουθεί βήμα βήμα την πορεία της δημιουργίας των δομών «λαϊκής αυτοδιοίκησης» μέσα από τη γραφή ενός εκ των πρωταγωνιστών. Το πρώτο ίσως και το βασικότερο ερώτημα είναι πως και γιατί κοινότητες βαθειά συντηρητικές και για δεκαετίες εξαρτημένες από τις παλαιοκομματικές κοινοβουλευτικές πελατειακές σχέσεις κατάφεραν να πετύχουν

Η κατάρρευση του αστικού κράτους με την έλευση των Ιταλών δημιούργησε ένα κενό εξουσίας το οποίο αυθόρμητα οι κάτοικοι σε κάποιες περιπτώσεις κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν μόνοι τους. Στα 1941 ο Μπέικος περιγράφει πως μέσα από μια ιδιότυπη γενική συνέλευση συστήθηκε στο χωριό του μια Επιτροπή Επίλυσης όλων των προβλημάτων υποκαθιστώντας την κοινοτική διοίκηση, αν και ο διορισμένος πρόεδρος της κοινότητας συμμετείχε σε αυτή ώστε να μετατρέπει τις αποφάσεις της Επιτροπής σε νόμιμες, όπου αυτό χρειαζόταν στις σχέσεις με τις κρατικές υπηρεσίες. Η Επιτροπή αναλαμβάνοντας την επίλυση του επισιτιστικού προβλήματος συγκέντρωνε τις οικονομίες του χωριού σε εθελοντική βάση και τις μοίραζε με βάση τις ανάγκες. Πολύ σημαντική τομή ήταν η υπέρβαση πατριαρχικών εθιμικών παραδόσεων. Το συμφωνητικό της επιτροπής δεν υπογράφτηκε από τους «αρχηγούς των οικογενειών», αλλά από όλους τους άντρες άνω των 18 ετών. Το δικαίωμα των ίσων δικαιωμάτων των γυναικών τέθηκε για πρώτη φορά με οικονομικούς όρους. Προτάθηκε η υπογραφή από γυναίκες «αρχηγούς» οικογενειών, δηλαδή από όσες έλειπαν οι άντρες ενήλικες, εφόσον καλούνταν να συμβάλλουν και αυτές οικονομικά ή και να λάβουν οφέλη. Έτσι, για πρώτη φορά γυναίκες, χωρίς οι ίδιες να το διεκδικήσουν, συμμετείχαν σε μια πολιτική διαδικασία. Σύμφωνα, με τον Μπέικο η Επιτροπή αυτή αποτέλεσε πρόδρομο της κατοπινής Λαϊκής Αυτοδιοίκησης και της Λαϊκής Δικαιοσύνης προσφέροντας πολύτιμη πείρα για τη συνέχεια. Δεν είχε προορισμό την αντικατάσταση της υπάρχουσας κρατικής μηχανής. «Η εξουσία της στηριζότανε στην πειθώ, στον συμβιβασμό, τη διαιτησία και το κοινό συμφέρο ν’ αντιμετωπιστούνε τα κοινά προβλήματα», καθώς δεν είχανε ωριμάσει οι συνθήκες για μια τέτοια σκέψη. Όταν πλέον ο ΕΛΑΣ είχε διαλύσει όλα τα όργανα της αστικής εξουσίας τότε μπήκε ανοιχτά το ερώτημα. Ο ίδιος ο Άρης στους λόγους του στην περιοχή της Ευρυτανίας προσέδιδε στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα κοινωνικό περιεχόμενο. Ο Μπέικος τότε ανέλαβε να συγγράψει τους

Όλη η εξουσία στη Γενική Συνέλευση Ο δικηγόρος Μπέικος προσπάθησε να συνθέσει έναν κώδικα βασισμένος στις αποφάσεις της 4ης Ολομέλειας του ΚΚΕ στα 1934, στα διαβάσματά του για τη λειτουργία της Αθηναϊκής Εκκλησίας του Δήμου και στο μοντέλο των Σοβιέτ με ουσιαστικές προσαρμογές στο παραδοσιακό εθιμικό δίκαιο των αγροτικών περιοχών, αλλά και στις δεδομένες συνθήκες του πολέμου και της μέχρι τότε εμπειρίας. Οι Εντολές έμειναν γνωστές ως «Κώδικας Ποσειδών». Σε κάθε χωριό όλοι οι ενήλικοι πολίτες αποτελούσαν την Γενική Συνέλευση που ήταν ο μοναδικός φορέας και εκφραστής της Εξουσίας του. Από την Γενική Συνέλευση εκλεγόταν η Πενταμελής Επιτροπή Λαϊκής Αυτοδιοίκησης η οποία ήταν ταυτόχρονα και Επιτροπή Λαϊκής Δικαιοσύνης. Η Επιτροπή εκλέγει τον πρόεδρο, ενώ το κάθε ένα από τα υπόλοιπα μέλη είναι πρόεδρος σε 4 υποεπιτροπές, την επισιτιστική, την σχολική, την εκκλησιαστική και την Λαϊκής Ασφάλειας. Ο Μπέικος υποστηρίζει – προφανώς εμπνευσμένος από τους πλατωνικούς διαλόγους – ότι έδωσαν στη Γενική Συνέλευση όλη την εξουσία, όχι μόνο εξαιτίας της κομματικής τους αντίληψης, αλλά και επειδή είχαν πειστεί πως ο λαός συγκρατημένος σε ενιαίο σώμα «μεταβάλλεται μέσα στο ειδικό κλίμα της ομάδας, της κοινότητας, του συνόλου, του ΕΜΕΙΣ, αν όχι σε σοφό, … οπωσδήποτε όμως σε ποιο έξυπνο … απ’ όσο είναι στην πραγματικότητα ο καθένας που παίρνει μέρος στην Γενική Συνέλευση». Θεωρεί πως, παρότι στο χωριό του ήταν ο πιο μορφωμένος και ο παραδεδεγμένα ηγέτης του, «η σκέψη της Συνέλευσης δείχτηκε πιο προωθημένη, άρα πιο έξυπνη» σε όλα τα κρίσιμα ζητήματα, ακόμα και σε εκείνα που ο ίδιος θεωρούσε ότι το σώμα θα αντιδρούσε συντηρητικά ή θα διασπώταν με βάση τα επιμέρους ατομικά του συμφέροντα. Ουσιαστικό δικαίωμα της Γενικής Συνέλευσης ήταν η ανάκληση των εκλεγμένων της Επιτροπής. Όλες οι αποφάσεις των Λαϊκών Επιτροπών κυρώνονταν από τη Γενική Συνέλευση. Η Λαϊκή Επιτροπή έθετε ως κριτήριο όχι την εκδίκηση, αλλά τον συμβιβασμό στις αντιδικίες. Δεν αφορούσε ζητήματα οικογενειακά, τα οποία ανέθετε σε κλειστή ομάδα κάτι που αναεφαρμοζόταν ήδη εθιμικά στην ύπαιθρο, ώστε να μην δημοσιοποιεί οικογενειακά θέματα. Παρέπεμπε ζητήματα που αφορούσαν

τον πόλεμο στο ανταρτοδικείο, ώστε να μην προκληθούν διχαστικές μνήμες εντός του χωριού. Τέλος, η Λαϊκή Δικαιοσύνη λειτουργούσε δωρεάν και χωρίς δικηγόρους, ενώ οι θέσεις στις Επιτροπές ορίζονταν ως «τιμητικές».

Οικοδομώντας θεσμούς λαϊκής εξουσίας Οι «Εντολές» εφαρμοστήκανε στην πράξη ως τον Απρίλη του 1943 και μόνο στον περιορισμένο χώρο των μεσοπολεμικών Δήμων Κτημενίων και Δολόπων. Η Εγκύκλιος 4 της ΠΕΦΦΕ του ΚΚΕ αντικατέστησε τις Ένοπλες εφαρμόζοντας τους δύο θεσμούς σ’ όλο τον απελευθερωμένο από τους Αντάρτες χώρο των νομών Φθιώτιδας, Φωκίδας και Ευρυτανίας. Στις 8 Αυγούστου συγκροτήθηκε ο «Κώδικας Αυτοδιοίκησης και Λαϊκής Δικαιοσύνης για τη Στερεά Ελλάδα», ο οποίος δεν εφαρμόστηκε ουσιαστικά καθώς μπήκαν σε ισχύ τα 15 άρθρα της Απόφασης 6 του «Κοινού Γενικού Στρατηγείου Εθνικών Ομάδων Ανταρτών» που διεύρυνε τους Λαϊκούς Θεσμούς σε όλη την απελευθερωμένη Ελλάδα, ακόμα και από τις δυνάμεις του ΕΔΕΣ και της ΕΚΚΑ. Οι νέοι αυτοί κώδικες, παρότι ήταν βασισμένοι στις αρχικές «Εντολές», διαφοροποιούνταν σε διάφορα σημεία κάποια από τα οποία ήταν ουσιαστικά. Το πιο αδύνατο σημείο ήταν ο περιορισμός του δικαιώματος της ανακλητότητας με την δυνατότητα παρέμβασης ενός αναθεωρητικού δικαστηρίου και η επί πληρωμή εκδίκαση στα αναθεωρητικά δικαστήρια. Το πιο δυνατό σημείο ήταν η απόδοση του δικαιώματος του εκλέγειν και εκλέγεσθαι στις γυναίκες. Όμως στην πράξη συγκεντρώνουν την μέχρι τότε εμπειρία σε χωριά, πόλεις και κωμοπόλεις και συγκροτούν ένα ενιαίο μοντέλο λειτουργίας της λαϊκής εξουσίας. Στις πόλεις θεσπίστηκε η δυνατότητα των δημοψηφισμάτων. Η μεγαλύτερη αδυναμία όλων αυτών των κωδίκων ήταν ότι δεν κατάφεραν να συγκροτήσουν δευτεροβάθμια όργανα «Λαϊκής Εξουσίας». Οι θεσμοί της Λαϊκής Εξουσίας ενσάρκωσαν τέλεια την ιδέα της λαϊκής κυριαρχίας με την πλατειά σύμπραξη του λαού στη διαχείριση της τοπικής εξουσίας. Όταν λοιπόν το Φθινόπωρο του 1944 το αίτημα για «Λαοκρατία» έσειε όλη την Ελλάδα, δεν ήταν ένα απλό όραμα, αλλά μια πραγματικότητα που οι λαϊκές τάξεις δεν ήθελαν να εγκαταλείψουν, αλλά να διευρύνουν. Σωστά ο Θόδωρος Κουτσουμπός στο βιβλίο του «Πόλεμος των Χωρικών και Κοινωνική Επανάσταση» συγκρίνει την Λαϊκή Εξουσία στην ελληνική ύπαιθρο με τις δομές δυαδικής εξουσίας. Όμως το ΕΑΜ του 1944 και συγκεκριμένα το ΚΚΕ δεν ήταν σε θέση εξαιτίας στρατηγικούς ελλείμματος να κάνει το επόμενο αποφασιστικό βήμα. Η «Λαϊκή Εξουσία» και η «Λαϊκή Δικαιοσύνη» εφαρμόστηκαν στην Ελεύθερη Ελλάδα μέχρι την παράδοση των όπλων του ΕΛΑΣ στην Βάρκιζα. Με αυτόν τον τρόπο η Βάρκιζα συνιστά την ήττα όλων των κατακτήσεων της λαϊκής αυτοδιοίκησης. ■

9

ιστορικά

κανόνες που θα ρύθμιζαν τους νέους θεσμούς της Λαϊκής Αυτοδιοίκησης και της Λαϊκής Δικαιοσύνης. Πρόκειται για δύο κείμενα. Το πρώτο ήταν νομοθετικού περιεχομένου και είχε τίτλο «Εντολαί δια την Λαϊκήν Αυτοδιοίκησιν και την Λαϊκή Δικαιοσύνη» και μια εγκύκλιο για την εφαρμογή των εντολών.

αναιρέσεις

Όμως στην πράξη συγκεντρώνουν την μέχρι τότε εμπειρία σε χωριά, πόλεις και κωμοπόλεις και συγκροτούν ένα ενιαίο μοντέλο λειτουργίας της λαϊκής εξουσίας.

ιδεολογία

Το τέλος της μεταπολίτευσης ήρθε στη νέα κατάσταση να επενδύσει ιδεολογικά την αναδιάταξη του πολιτικού συστήματος, την αντιδραστική στροφή, την εμπέδωση του κοινοβουλευτικού ολοκληρωτισμού, τη μόνιμη κατάσταση έκτακτης ανάγκης και τη γιγαντιαία επιχειρούμενη αναδιάρθρωση.

Η μεταπολίτευση πέθανε, ζήτω η μεταπολίτευση! Η κατάχρηση ενός όρου στην εποχή των τεράτων

Τι είναι όμως η μεταπολίτευση και τι σηματοδοτεί το τέλος της; Η απάντηση αν και φαίνεται με την πρώτη ματιά προφανής δεν είναι, καθώς ο όρος τείνει να λάβει τη θέση αυτού που στη θεωρία ονομάζεται κενό σημαίνον. Η μεταπολίτευση έχει καταστεί δηλαδή μια λεκτική εικόνα με θολό περιεχόμενο, που μπορεί κανείς να της προσδώσει διαφορετικές και αντικρουόμενες σημασίες ανάλογα με την πολιτική του «αφήγηση». Στο άρθρο αυτό λοιπόν, θα αντιμετωπίσουμε τη μεταπολίτευση ως έναν ιδιαίτερο κοινωνικό και πολιτικό συσχετισμό δυνάμεων υπέρ των λαϊκών δυνάμεων, ο οποίος προκύπτει μέσα από μια συνισταμένη παραγόντων με καθοριστική όμως τη σφραγίδα του λαϊκού παράγοντα, της αντιδικτατορικής πάλης, της εξέγερσης του Πολυτεχνείου, του ειδικού νεολαιίστικου ριζοσπαστισμού, της έντονης πολιτικοποίησης και τέλος μιας αλύγιστης ιστορικής μνήμης του εμφυλίου και του μετεμφυλιακού αντιλαϊκού ρεβανσισμού. Μια τέτοια ανάγνωση της μεταπολίτευσης είναι προφανώς μερική, αλλά είναι, όπως θα επιχειρήσουμε να δείξουμε παρακάτω πολύ χρήσιμη ειδικά για την κατανόηση της σημερινής χρήσης του όρου στον κατεστημένο λόγο. Καταρχήν ας ξεκινήσουμε από μια μετατόπιση αυτής της χρήσης. Ένα προηγούμενο διάστημα κυρίως πριν το ξέσπασμα της κρίσης αυτό που χρωμάτιζε το τέλος της μεταπολίτευσης ήταν μια επιθυμία μετάβασης σε «μια

Ελλάδα «κανονική», cool, μεταδογματική, ευπρεπισμένη» όπως περιγράφει ο Ν. Σεβαστάκης αποκαλώντας τους φορείς αυτής της αντίληψης νέους φιλελεύθερους. Περιέγραφαν ένα αναλυτικό πλαίσιο έξω από το κλασσικό συγκρουσιακό πολιτικό δίπολο αριστεράς - δεξιάς και ένιωθαν έντονη αποστροφή προς τους εξτρεμισμούς και τα άκρα. Η τάση αυτή βίωσε μια πρώτη συντριβή το Δεκέμβρη του 2008 και μια δεύτερη στο δόγμα του σοκ των μέτρων κυβέρνησης - ΕΕ - ΔΝΤ και στον παρατεταμένου λαϊκού αγώνα για την ανατροπή την τελευταία διετία. Το τέλος της μεταπολίτευσης ήρθε στη νέα κατάσταση να επενδύσει ιδεολογικά την αναδιάταξη του πολιτικού συστήματος, την αντιδραστική στροφή, την εμπέδωση του κοινοβουλευτικού ολοκληρωτισμού, τη μόνιμη κατάσταση έκτακτης ανάγκης και τη γιγαντιαία επιχειρούμενη αναδιάρθρωση. Εδώ δε χωράνε πλέον cool μύθοι και ο κυρίαρχος λόγος περί μεταπολίτευσης έχει ξεκάθαρο ταξικό και πολιτικό πρόσημο. Ας δούμε δυο παραδείγματα, ένα από τον πολιτικό κόσμο κι ένα από τα λεγόμενα θινκ τανκ της αστικής τάξης. Ο Γ. Παπανδρέου στη συζήτηση στη Βουλή για το νόμο - έκτρωμα της Διαμαντοπούλου τόνισε ότι πρέπει να τελειώνουμε με το σοβιετικού τύπου εκπαιδευτικό σύστημα της μεταπολίτευσης. Ο διευθυντής του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών Γιάννης Στουρνάρας, ο οποίος σε πρόσφατο συνέδριο του

Economist αποκάλεσε την Ελλάδα μετά το 1974 «χώρα του αριστερισμού» και σε αρθρογραφία του αποκαλεί το ελληνικό δημόσιο «σοβιετικό εργοστάσιο» αποδίδει τις δυσκολίες στην επιχειρηματικότητα στην αριστερή νοοτροπία που επικράτησε στη μεταπολιτευτική Ελλάδα. Γιατί παρουσιάζουν την Ελλάδα της τελευταίας 30κονταετίας σαν περίπου σοσιαλιστική; Οι τραγελαφικές και ανερμάτιστες αναφορές σε σοβιετικά εργοστάσια στην Ελλάδα και το οριστικό διαζύγιο με την αριστερή νοοτροπία, πέρα από το χυδαίο αντικομμουνισμό, έχουν μια συγκεκριμένη στόχευση. Επιχειρούν με έναν εξαιρετικά βίαιο τρόπο να απονομιμοποιηθεί το κοινωνικό συμβόλαιο της μεταπολίτευσης. Ένα συμβόλαιο που προφανώς και είχε κυρίαρχες όψεις ενσωμάτωσης του κινήματος και της αριστεράς (με όλα τα συμπαρομαρτυρούντα αυτής της ενσωμάτωσης), αλλά είχε και πλευρές γνήσιας λαϊκής κι εργατικής επιβολής κατακτήσεων. Τη σημερινή περίοδο το στοιχείο της ενσωμάτωσης και των παραχωρήσεων ακυρώνεται από την ίδια την ιστορική κρίση του καπιταλισμού. Συντρίβεται ως εκ τούτου ένα ολόκληρο μείγμα αστικής πολιτικής, δόμησης κοινωνικών συμμαχιών και συνολικού προτύπου ηγεμονίας της προηγούμενης ευρύτερης περιόδου. Σαρώνεται μια δοσμένη δομή διακυβέρνησης και ένα ολόκληρο δίκτυο διαμεσο-

«Στην Ελλάδα της μεταπολίτευσης η ζωή έχει αξία μόνο αν είσαι αριστερός. Εάν δεν είσαι σε πεθαίνουν σε 10 μέρες. Ότι έγινε στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια του εμφυλίου αντιστράφηκε μετά την μεταπολίτευση» Α. Λοβέρδος Σεπτέμβρης 2010 στη Βουλή

«Φτύστε επιτέλους την ιδεολογική πιπίλα (η μεταπολίτευση πέθανε!)»,

Lupus Ec(onomicus) Δεκέμβρης 2009 στο Protagon. gr

να σφραγίσει τη νέα περίοδο με έναν αντιδραστικό προς όφελος του κεφαλαίου πολιτικό και κοινωνικό συσχετισμό. Ας πάρουμε το παράδειγμα της εκπαίδευσης. Όταν ο Πρετεντέρης έβγαζε μύδρους κατά του ασύλου, έγραφε για τη νεαντερτάλιο Αριστερά και έθετε στόχο Πανεπιστήμια που δε θα παραγάγουν οπαδούς του ΑΝΤΑΡΣΥΑ έπιανε μια πλευρά του νόμου που δεν πρέπει να υποτιμηθεί. Μέσω της επίθεσης στην ΕΑΑΚ ουσιαστικά έθετε επί τάπητος το ποθητό για το σύστημα τέλος εκείνου ενός ειδικού μεταπολιτευτικού συσχετισμού. Ενός συσχετισμού που επιτρέπει μέχρι σήμερα το ανατρεπτικό φοιτητικό κίνημα να είναι κοινωνικό και πολιτικό εργαστήρι για όλη την κοινωνία, να έχει κατοχυρώσει συλλογικές πρακτικές μαζικής επιθετικής διεκδίκησης και «από τα κάτω» εκβιασμού και τα Πανεπιστήμια να παραμένουν ζωντανοί χώροι πολιτικοποίησης και ορμητήρια κοινωνικής δράσης ακόμη και πέρα από τα στενά όρια του φοιτητικού συνδικαλισμού. Το τέλος της μεταπολίτευσης περνάει μέσα από το τέλος αυτού του Πανεπιστημίου. Με αυτή την έννοια, αν αντιληφθούμε τη μεταπολίτευση ως συσχετισμό που ευνοούσε την επιβολή λαϊκών κι εργατικών κατακτήσεων σε συγκεκριμένες οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες, σήμερα έχουμε να αντιμετωπίσουμε αυτό που ο Στ. Κουβελάκης ονομάζει αντιμεταπολίτευση. Τι θα ακολουθήσει το τέλος της μεταπολίτευσης; Με μια φράση που θυμίζει (σε άλλα βέβαια πλαίσια Βαλερστάιν), θα λέγαμε ότι την επόμενη περίοδο μπορεί να έχουμε κάτι πολύ καλύτερο ή κάτι πολύ χειρότερο από τη Μεταπολίτευση, σίγουρα όμως δε μπορούν να αναπαραχθούν οι θεμελιώδεις κοινωνικοί και πολιτικοί όροι που ιστορικά τη συγκρότησαν. Αυτό λοιπόν που τρέμουν οι θιασώτες του τέλους είναι μην τυχόν αναβιώσουν και αναπαραχθούν στις νέες συνθήκες οι λαϊκές όψεις της μεταπολίτευσης χωρίς μάλιστα τα βαρίδια της (μεταξύ των οποίων αξίζει να ξεχωρίσει κανείς την ΠΑΣΟΚική ενσωμάτωση της δεκαετίας του ’80, τις αυταπάτες της αριστεράς και την ενσωμάτωση της στο αστικό πολιτικό σύστημα με αποκορύφωμα τη συγκυβέρνηση). Σε μια αποστροφή από το «μανιφέστο» που συνυπέγραψαν λίγο πριν τη 48ωρη Γενική Απεργία η εσωτερική τρόικα (Λοβέρδος, Διαμαντοπούλου, Ραγκούσης) τόνιζαν: «Η ελληνική πολιτεία, άρα τόσο το κράτος όσο και η κοινωνία, θα βρει και πάλι τον εαυτό της. Θα καταφέρει να ξαναβρεί αυτό που έχασε, δηλαδή την κλασική για τις προηγμένες χώρες δυνατότητα να συνδυάζονται αρμονικά οι κοινωνικές διαμαρτυρίες και συγκρούσεις, με τη λειτουργία των κλασικών τομέων της κοινωνικής ζωής και του κράτους».

Αυτό είναι το μετα-μεταπολιτευτικό όνειρο της συμφιλίωσης των «παιδιών της αλλαγής». Όνειρα γλυκά και καλή προσγείωση! Αυτό που τρέμουν είναι μια νέα εργατική, κοινωνική και πολιτική μεταπολίτευση της κοινωνικής πλειοψηφίας που μπορεί πραγματικά να αλλάξει τα πάντα και να μετατρέψει την Ελλάδα από πειραματόζωο των ΔΝΤ - ΕΕ - τραπεζών σε διεθνές πείραμα αντικαπιταλιστικής ρήξης κι ανατροπής. Μια νέα μεταπολίτευση πλατιάς δημοκρατίας των «κάτω» που δε θα περιμένει κοινοβουλευτικούς σωτήρες αλλά θα φτιάξει νέα (ή θα δώσει νέα ποιότητα σε υπάρχοντα) όργανα - θεσμούς εργατικού και κοινωνικού ελέγχου μέσα στους χώρους δουλειάς και παρατεταμένου λαϊκού εκβιασμού επιβολής της θέλησης του λαού σε πανκοινωνικό επίπεδο. Μια μεταπολίτευση έξω από τη φυλακή του Ευρώ και της ΕΕ απ’ τη σκοπιά του εργατικού διεθνισμού. Μια μεταπολίτευση που δε θα σταματάει στα απαραβίαστα δικαιώματα του κεφαλαίου και της ελεύθερης αγοράς, αλλά θα τα παραβιάζει στο όνομα των εργατικών συμφερόντων εθνικοποιώντας χωρίς αποζημιώσεις τράπεζες και βασικούς τομείς της παραγωγής. Αυτός ο δρόμος είναι καταστροφή; Ξεκάθαρα ναι! Για το κεφάλαιο, τους ιμπεριαλιστικούς σχεδιασμούς, την Ευρωζώνη, την ΕΕ, τους G20, τις συνόδους τους κ.ο.κ. Για την κοινωνική πλειοψηφία είναι όρος επιβίωσης. Ή εμείς ή αυτοί! ■

Αν στο εξωτερικό κάθε λέξη με πρώτο συνθετικό το μετά-(post) μοντέρνο, δημοκρατία, νεωτερικότητα κ.ο.κ. έχει μια σίγουρη θέση στην πολιτική θεωρία και τον πολιτικό λόγο, στην Ελλάδα η πιο κλισέ έκφραση των τελευταίων χρόνων είναι το τέλος της μεταπολίτευσης. Για να το καταλάβει κανείς αρκεί να ψάξει στις μηχανές αναζήτησης του διαδικτύου πόσες φορές εμφανίζεται η φράση αυτή σε εφημερίδες όπως η Καθημερινή, ιστολόγια όπως το Protagon.gr ή λόγους κυβερνητικών εκπροσώπων, ειδικά όταν επίκεινται νέα αντιλαϊκά μέτρα ή δηλώσεις πολιτικού τσαμπουκά.

1 1

ιδεολογία

λαβήσεων, ομάδων πίεσης, συνδικαλιστικής διαπραγμάτευσης κ.ο.κ. Ας σταθούμε λίγο παραπάνω σ’ αυτό το σημείο. Προφανώς, αναδιατάσσονται ραγδαία και συνολικά οι όροι διεξαγωγής της ταξικής πάλης στο νέο τοπίο. Από πολλές απόψεις δυσκολεύουν οι συνθήκες. Ωστόσο, απελευθερώνεται ένα πεδίο εν δυνάμει άγριου κοινωνικού ριζοσπαστισμού και νέων μορφών πάλης, ενώ αντικειμενικά «δένεται» πιο άμεσα ο οικονομικός με το συνολικό πολιτικό αγώνα. Οι «πάνω» αντιλαμβάνονται αυτή τη μεγάλη πολιτική και κοινωνική διεργασία στο λαό και την εργατική τάξη που με το βάθεμα της κρίσης και της επίθεσης επιταχύνεται (πχ. κίνημα πλατειών). Αυτό που τρέμουν είναι τους δύο παράγοντες που μπορούν να προσδώσουν στη νέα ριζοσπαστικοποίηση εξαιρετικά επικίνδυνες για το σύστημα εκρηκτικές διαστάσεις. Ο πρώτος είναι αντικειμενικός και είναι η οργανωτική και πολιτική αποσυγκρότηση (σε επίπεδων υλικών όρων) των μηχανισμών που επιτελούσαν στο παρελθόν το ρόλο της διαμεσολάβησης και της ενσωμάτωσης. Ο δεύτερος είναι το διακύβευμα της περιόδου που συνίσταται στο μπόλιασμα αυτής της διεργασίας με έναν συνολικό ανατρεπτικό πολιτικό προσανατολισμό από μια στρατηγικά εξοπλισμένη αντικαπιταλιστική αριστερά και ένα αναγεννημένο μέσα στη φωτιά της μάχης ταξικά ανασυγκροτημένο πολιτικό εργατικό κίνημα. Αυτή τη δεύτερη δυνατότητα είναι που προσπαθούν να τσακίσουν με κάθε τρόπο. Έχοντας αυτά κατά νου, προκύπτει ότι πίσω από το τέλος της μεταπολίτευσης κρύβεται η εναγώνια προσπάθεια της αστικής τάξης να ανακόψει την πολιτική διεργασία στους κόλπους του λαού και

αναιρέσεις

Z Του Κώστα ΓΟΥΣΗ

αριστερά

Η έξοδος από την ΕΕ, είναι όρος για την επιβίωση και τη σωτηρία της κοινωνικής πλειοψηφίας και προϋπόθεση για μια άλλη πορεία αντικαπιταλιστικής κατεύθυνσης και επαναστατικής ανατροπής.

Εν όψει της 1ης

Πανελλαδικής Συνδιάσκεψης της ΑΝΤΑΡΣΥΑ,

στις 29 και 30

Οκτωβρίου, μιλήσαμε με

τον Νίκο

Ξηρουδάκη,

εργαζόμενο και μέλος της Αριστερής Παρέμβασης Ν. Σμύρνης – ΜΙΑ ΠΟΛΗ ΑΝΑΠΟΔΑ

μόνο τη συμμαχία με τμήματα της αστικής τάξης! Αυτό που σήμερα χρειάζεται είναι ένα ευρύτατο αντικαπιταλιστικό μέτωπο που θα εκφράσει με σύγχρονους όρους το «εθνική ανεξαρτησία - λαϊκή κυριαρχία», ενάντια σε ΕΕ- ΔΝΤ, ενάντια στην ελληνική αστική τάξη και σε όλο τον αστικό πολιτικό κόσμο (ΠΑΣΟΚ, ΝΔ, ΛΑΟΣ κλπ). Μέρος αυτού του μετώπου μπορεί να αποτελέσει η ΑΝΤΑΡΣΥΑ. Άρα όσο λάθος είναι η αυτάρκης εκτίμηση ότι η ΑΝΤΑΡΣΥΑ είναι το υποκείμενο, ο φορέας της ανατροπής –έχουμε από την αρχή μιλήσει για την ανάγκη περαιτέρω διεύρυνσης και με άλλους αγωνιστές και οργανώσεις- άλλο τόσο είναι λάθος η διαρκής αναβολή, το «κράτημα του ίππου» μέχρι να προχωρήσουν διαβουλεύσεις φωτισμένων κορυφών για να πάμε σε εκβιασμένες, «καλλικρατικές» θα έλεγα συγχωνεύσεις στην Αριστερά. Άλλο η –απαραίτητη σήμερα- κοινή ανατρεπτική δράση και άλλο η συνένωση.

3. Για ποιο λόγο θέτει η ΑΝΤΑΡΣΥΑ το ζήτημα του ευρώ και της ΕΕ ως προαπαιτούμενο για την ενότητα της Αριστεράς;

Του Γιώργου Μιχαηλίδη

Ν

ίκο, η 1η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη της ΑΝΤΑΡΣΥΑ γίνεται σε μια πολύ κρίσιμη περίοδο για τις πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα. Πώς βλέπεις την μέχρι τώρα συμβολή της ΑΝΤΑΡΣΥΑ και πώς πιστεύεις ότι πρέπει να συμβάλλει από δω και πέρα στις πολιτικές και κινηματικές εξελίξεις; Πέρα από την αδιαμφισβήτητη συμβολή στους κοινωνικούς και πολιτικούς αγώνες της τελευταίας περιόδου, όπου συχνά μάλιστα οι δυνάμεις της πρωτοστάτησαν, η ΑΝΤΑΡΣΥΑ έδωσε ξανά ελπίδα στον κόσμο του αγώνα που ψάχνει τη συνολική πολιτική απάντηση. Και κάτι περισσότερο: κράτησε ζωντανό το όραμα, το όνειρο δεκαετιών για μια άλλη, για μια ανυπόταχτη και ανατρεπτική αριστερά. Από την άποψη αυτή, αποτελεί μεγάλη κατάκτηση η ίδια η ύπαρξη της ΑΝΤΑΡΣΥΑ και το αντικαπιταλιστικό της πρόγραμμα. Έχουμε ωστόσο μακρύ δρόμο να βαδίσουμε ακόμη, με το βλέμμα στην κοινωνία και μακριά από την εσωστρέφεια.

2. Πολλοί μιλάνε για την ανάγκη ύπαρξης ενός νέου ΕΑΜ παραλληλίζοντας την σημερινή κατάσταση με αυτή του ‘40. Τι στάση πρέπει να κρατήσει η ΑΝΤΑΡΣΥΑ, κατά τη γνώμη σου, όσον αφορά σενάρια πολιτικής συνεργασίας και συνένωσης κομματιών της Αριστεράς; Δεν μπορούμε με εργαλεία μιας άλλης ιστορικής περιόδου να ερμηνεύουμε την σημερινή πραγματικότητα. Μπορούμε σίγουρα να εμπνεόμαστε από το μεγαλειώδες κίνημα του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, χωρίς όμως να μας διαφεύγει ότι «ετελεύτησε εν στόματι μαχαίρας» μετά το Λίβανο, την Καζέρτα και τη Βάρκιζα. Πολλοί πράγματι μιλάνε σήμερα για νέο ΕΑΜ, χωρίς όμως να διαφαίνεται στον ορίζοντα το αναγκαίο συμπλήρωμά του, ο ΕΛΑΣ… Δεν βλέπω άλλωστε κανέναν να επιφυλάσσει για τον εαυτό του το ρόλο του Τσιριμώκου. Αποτελεί ιστορική καπηλεία σήμερα, προωθώντας κανείς τη γραμμή του να επικαλείται το μεγαλείο της εαμοελασίτικης παράδοσης, για να κρατήσει από αυτήν

Μπορεί κανείς να φανταστεί τον αγώνα στη διάρκεια της δικτατορίας χωρίς αντιδικτατορικό περιεχόμενο; Πορεία του Πολυτεχνείου στα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης χωρίς αντιαμερικάνικα-αντιιμπεριαλιστικά συνθήματα; Αντίστοιχα στο σήμερα είναι αδιανόητο το θέμα του ευρώ και της ΕΕ να παραμένει ταμπού για την αριστερά. Η ΕΕ είναι σήμερα ο βασικός πυλώνας της επίθεσης ενάντια στα κοινωνικά δικαιώματα, του ξεσαλώματος του κεφάλαιου και των αφεντικών που καθημερινά βιώνουμε. Και το ευρώ είναι το βασικό εργαλείο αυτής της αντεργατικής επίθεσης. Ας μη μας διαφεύγει ότι οικονομικός είναι ο βασικός μοχλός της μεγαλύτερης ιστορικά αντεργατικής επίθεσης –κρίση, χρέος κλπ. Πότε αν όχι σήμερα, θα χαράξει η αριστερά πολιτική γραμμή αντικαπιταλιστικής ανατροπής και εξόδου από την ΕΕ και το ευρώ, που αποτελεί πολύτιμο εργαλείο για το αστικό μπλοκ; Η έξοδος από την ΕΕ, είναι όρος για την επιβίωση και τη σωτηρία της κοινωνικής πλειοψηφίας και προϋπόθεση για μια άλλη πορεία αντικαπιταλιστικής κατεύθυνσης και επαναστατικής ανατροπής.

4. Μία σημαντική τομή της 1ης Πανελλαδικής Συνδιάσκεψης της ΑΝΤΑΡΣΥΑ είναι αυτό που λέμε “ΑΝΤΑΡΣΥΑ των μελών”. Πώς βλέπεις αυτή την εξέλιξη και πώς θα πρέπει για σένα να λειτουργεί ένα μετωπικό σχήμα όπως η ΑΝΤΑΡΣΥΑ; Η ΑΝΤΑΡΣΥΑ των μελών, ένα μέλος – μία ψήφος, είναι κατά την άποψή μου σημαντική τομή συνολικά για την αριστερά. Νομίζω μάλιστα πως αν είχε κατορθωθεί νωρίτερα, θα πρόσθετε ακόμη περισσότερο στην δυναμική που από την αρχή εμφάνισε η ΑΝΤΑΡΣΥΑ. Μας πλησίασε και μας πλησιάζει κόσμος, θέλει να συμβάλλει και να συνδιαμορφώσει, ήταν πράγματι ιστορικά απαραίτητο να του δώσουμε αυτόν το χώρο. Εμπιστευόμαστε τους καινούριους συναγωνιστές που πυκνώνουν τις γραμμές μας, η ΑΝΤΑΡΣΥΑ θα λειτουργεί δημοκρατικά και, θα πρόσθετα, ευχής έργο είναι εκτός από το κεντρικό συντονιστικό, τις Τ.Ε. και τις κλαδικές επιτροπές, να υπάρξουν και ενδιάμεσα όργανα. ■

Αντικαπιταλιστικό Μέτωπο και Κομμουνιστικό Κόμμα Το κείμενο αλλά και η συζήτηση που θα αρθρωθεί γύρω από αυτό, φιλοδοξούμε να στηριχθεί στην ανάλυση που έγινε στο σώμα για την κρίση και στη λογική που διατυπώθηκε για τη σχέση στρατηγικήςτακτικής, για τους φορείς-υποκείμενα που την προωθούν, για την ακατάλυτη ενότητα σκοπών και μέσων, περιεχομένου πολιτικής και φορέων που την υλοποιούν. Κάτω από μια τέτοια γενική λογική, επιχειρείται να απαντηθεί πώς θα ισχυροποιηθεί η συνειδητή, επαναστατική πλευρά αυτής της σύγκρουσης και το ποιο θα είναι το υποκείμενο που θα επιβάλει την αντικαπιταλιστική ανατροπή της επίθεσης και θα διαμορφώσει τις προϋποθέσεις για την αντικαπιταλιστική επανάσταση και την πορεία προς τον κομμουνισμό. Ειδικότερα η προσοχή του κειμένου συγκεντρώνεται στο ζήτημα του

Πανελλαδικό Σώμα ΝΑΡ – ν.κ.α

Για το σύγχρονο επαναστατικό υποκείμενο Z Του Γιάννη Μπαλάση κομμουνιστικού κόμματος, αλλά και σε εκείνα του αντικαπιταλιστικού μετώπου και της σχέσης οικονομικού-πολιτικού αγώνα, τόσο στην πολιτική όσο και στην ειδικά οργανωτική τους διάσταση. Ταυτόχρονα φιλοδοξούμε να συμβάλλουμε, με σύγχρονους όρους, στην διαμόρφωση απαντήσεων σε μεγάλα ζητούμενα της πολιτικής πάλης, όπως ποια είναι τα όρια και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της σύγχρονης εργατικής τάξης, πώς τίθεται σήμερα το ζήτημα της ενότητάς της και των κοινωνικών συμμαχιών της, με ποια έννοια αντιλαμβανόμαστε την «ιστορική αποστολή» της, ποιά η σχέση ανάμεσα στο κόμμα και την κομμουνιστική οργάνωση νεολαίας και άλλα. Έχουμε συνείδηση ότι το ζήτημα του επαναστατικού υποκειμένου δεν μπορεί να απαντηθεί ουσιαστικά αν δεν συνδυαστεί με μια διαλεκτική επαναστατική αποτίμηση, με μια διαρκή αλλά προωθητική κριτική των ιστορικών εμπειριών του επαναστατικού και κομμουνιστικού κινήματος, μέσα από ένα πρίσμα αναγκαίας τομής και ρήξης με την «αρχαία σκουριά» αλλά και τις παθογένειες νέας κοπής που τελικά έρχονται απο πολύ παλία και δεν πάνε καθόλου μακριά. Που θα υπερβαίνει δημιουργικά το δογματισμό, τον οπορτουνισμό, τον αγνωστικισμό, τον εκλεκτικισμό και τα αστικά δάνεια, εντός όμως της αναντικατάστατης συνέχειας του ιστορικού κομμουνιστικού κινήματος . Από ένα τέτοιο πρίσμα δεν μπορεί να λείπει η αυτοκριτική προσέγγιση των εικοσάχρονων εμπειριών του ΝΑΡ και της ν.ΚΑ των αντικειμενικών και υποκειμενικών αντιφάσεων, ορίων, παλινωδιών, τα-

λαντεύσεων και λαθών του, αλλά και της ιστορικής του συνεισφοράς στο κίνημα και στην αριστερά, για τους επαναστάτες άλλωστε η αποτίμηση και η αυτοκριτική ήταν το «άλλο μισό του προγράμματος». Όσο και των εμπειριών που είναι αποτυπωμένες στο θεωρητικό έργο και την πρακτική εμβληματικών μορφών του Κομμουνιστικού Κινήματος, όπως οι Μαρξ, Ένγκελς και Λένιν, κομμουνιστών όπως οι Λούξεμπουργκ, Γκράμσι ή Λούκατς, των διαφόρων ρευμάτων του αριστερού κινήματος, της αυτονομίας, του αναρχικού ρεύματος. Με αυτή την έννοια, το ΝΑΡ επιχειρεί να το προσεγγίσει με έναν τρόπο που σε επίπεδο αρχών αλλά και πρακτικής θα εμπεριέχει διαλεκτικά και τα στοιχεία της κριτικής και αυτοκριτικής της ιστορικής διαδρομής όλων των ρευμάτων που κινήθηκαν ή κινούνται κόντρα στην καπιταλιστική βαρβαρότητα. Όλα αυτά, θα ήταν βέβαια καταστροφικό να προσεγγίζονται σε κλειστά κομματικά γραφεία, με μια εσωστρεφή και φοβική συζήτηση εντός των πλαισίων του ΝΑΡ και της ν.ΚΑ χωρίς το βλέμμα στραμμένο στην αναζωογονητική κίνηση των εκατομμυρίων αγωνιζόμενων ανα τον κόσμο. Απεναντίας είναι απαραίτητη μια συζήτηση που θα αναμετρηθεί με τις ανάγκες και τις απαιτήσεις των καιρών, που θα διαλεχθεί με τα – ανώτερα από ποτέ – ερωτήματα των αγωνιζόμενων, που θα κάνει μέρος της την ιστορική κίνηση της τάξης και τα πρωτοπόρα της τμήματα -στην ΑΝΤΑΡΣΥΑ, στο ανένταχτο αντικαπιταλιστικό δυναμικό, στα σχήματα, στην ανήσυχη βάση της ρεφορμιστικής ή διαχειριστικής Αριστεράς. ■

1 3

αριστερά

Σ

την πορεία προς το 3ο συνέδριο του ΝΑΡ σημαντικοί σταθμοί αποτελούν τα δύο πανελλαδικά σώματα, για την καπιταλιστική κρίση (που πραγματοποιήθηκε τον Φλεβάρη που μας πέρασε) αλλά και για το σύγχρονο επαναστατικό υποκείμενο της αντικαπιταλιστικής πάλης και της κομμουνιστικής απελευθέρωσης της εποχής μας, που θα πραγματοποιηθεί το αμέσως επόμενο διάστημα. Στην εποχή όπου ο καπιταλισμός μαστίζεται από μια κρίση ιστορικής σημασίας και όπου, για να την υπερβεί, προχωρά σε μια άνευ προηγουμένου κανιβαλική επίθεση στον κόσμο της εργασίας, στα άλλα καταπιεζόμενα στρώματα και στη φύση. Στην εποχή όπου ωριμάζει μια ιστορικών διαστάσεων σύγκρουση ανάμεσα στις τάσεις καπιταλιστικής καθήλωσης -και μάλιστα καθήλωσης στον πιο βάρβαρο καπιταλισμό που έχει γνωρίσει η ανθρωπότητα- και στις τάσεις και δυνατότητες επαναστατικής ανατροπής και κομμουνιστικής χειραφέτησης. Αλλά και στην εποχή, που μοιάζουν να ωριμάζουν όσο ποτέ, μέσα στα σπλάχνα του γερασμένου και απωθητικού «παλιού» κόσμου, οι ανώτερες από ποτέ δυνατότητες και προυποθέσεις για το πέρασμα σε έναν νέο,ανώτερο τρόπο παραγωγής και την κομμουνιστική κοινωνία.

αναιρέσεις

Βρισκόμαστε σε μια εποχή όπου ο καπιταλισμός μαστίζεται από μια κρίση ιστορικής σημασίας και όπου, για να την υπερβεί, προχωρά σε μια άνευ προηγουμένου κανιβαλική επίθεση στον κόσμο της εργασίας, στα άλλα καταπιεζόμενα στρώματα και στη φύση.

Ο κόσμος αντέχει, κρατάει την πλατεία μέσα σε πρωτόγνωρες στιγμές χαράς, αλληλεγγύης και αυτοοργάνωσης δηλώνοντας ότι ο αγώνας θα φτάσει μέχρι την ανατροπή.

κίνημα πλατειών

Z Toυ Θάνου Ανδρίτσου

Οι γεμάτες πλατείες και τα ανοιχτά στοιχήματα Το «κίνημα των πλατειών» χαράχτηκε με φωτεινά γράμματα στην ιστορία των κοινωνικών αγώνων της χώρας. Μπορεί να μην πέτυχε το στόχο του, αλλά κράτησε ανοιχτό το στοίχημα για τις επόμενες αναμετρήσεις, φανέρωσε ότι οι εργαζόμενοι και η νεολαία δεν έχουν υποταχτεί, άνοιξε δρόμους, έθεσε νέα ερωτήματα και κυρίως αποτελεί δίδαγμα για όσους θέλουν να αναγνωρίσουν τα όρια του ώστε να τα υπερβούν.

Δύο μήνες Ο Μάης Στα μέσα του περασμένου Μάη το τοπίο έμοιαζε εξαιρετικά σκοτεινό. Είχε προηγηθεί η απεργιακή κινητοποίηση της 11ης που παρότι είχε δυναμική και μαζικότητα, δεν αποτελούσε ούτε κατ’ ελάχιστον την αναγκαία απάντηση στα μέτρα εξαθλίωσης που είχε υιοθετήσει και προετοίμαζε εκ νέου η κυβέρνηση. Συνοδεύτηκε από την ακραία κρατική καταστολή που έφτασε να στείλει τον Γ. Καυκά στο νοσοκομείο στα πρόθυρα του θανάτου. Την ίδια στιγμή, η κοινωνική άβυσσος παρουσιαζόταν και στην στυγερή δολοφονία του Μανώλη Καντάρη στο κέντρο της Αθήνας, την οποία χρησιμοποίησαν ως άλλοθι κρατικοί και παρακρατικοί κύκλοι για να εξαπολύσουν πογκρόμ ενάντια σε μετανάστες. Στη συνείδηση αρκετού πολλών, η πλάστιγγα είχε γύρει για τα καλά προς την άλλη μπάντα, της εξουσίας, και πως ένας γύρος κοινωνικών αγώνων είχε κλείσει με το εργατικό και νεολαιίστικο κίνημα ηττημένο βαθιά. Στις 25 του Μάη το κλίμα είναι διαφορετικό και χαμόγελα σκάνε στα πρόσωπα μετά από καιρό. Δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι γεμίζουν την πλατεία Συντάγματος για ώρες, μετά από ένα κάλεσμα προερχόμενο από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Μπροστά στη Βουλή το πανό «Ξυπνήσαμε! Τι ώρα είναι; Είναι ώρα να φύγουν» δίνει τον τόνο της κινητοποίησης. Τις επόμενες μέρες το σκηνικό επαναλαμβάνεται και μάλιστα με μεγαλύτερη μαζικότητα και σε όλες τις πόλεις της Ελλάδας, με αποκορύφωμα τις Κυριακές των πανευρωπαϊκών ραντεβού που οι συμμετέχοντες φτάνουν τους εκατοντάδες χιλιάδες.

Ο Ιούνης Η καθημερινότητα είναι πια ολότελα διαφορετική. Κάθε μέρα στο Σύνταγμα, σε γειτονιές της πρωτεύουσας και στις κεντρικές πλατείες όλων των πόλεων συρρέουν πλήθη όλων των ηλικιών, που διαμαρτύρονται, φωνάζουν συνθήματα και κυρίως συζητούν μέσα από τεράστιες γενικές συνελεύσεις για τα αιτήματα και τη συνέχιση του αγώνα τους ενώ οργανώνονται σε ομάδες εργασίας που αναλαμβάνουν δράσεις, οργανώνουν εκδηλώσεις… Τα ερωτήματα είναι διαφορετικά. Όχι πια μοιρολατρία και αναμονή για τα νέα μέτρα που έρχονται αλλά προβληματισμός για το πώς θα νικήσουμε, τι θα διεκδικήσουμε. Η μαζική και ορμητική είσοδος στο προσκήνιο του λαϊκού παράγοντα έχει μεμιάς αλλάξει το τοπίο, τώρα όριο στη σκέψη και το όραμα δεν υπάρχει. Επόμενος σταθμός η πανεργατική απεργία και η περικύκλωση της Βουλής στις 15. Η κυβέρνηση, τη ίδια ώρα που σαστισμένη φαίνεται να καταρρέει, επιλέγει την άγρια καταστολή. Ο κόσμος αντέχει, κρατάει την πλατεία μέσα σε πρωτόγνωρες στιγμές χαράς, αλληλεγγύης και αυτοοργάνωσης δηλώνοντας ότι ο αγώνας θα φτάσει μέχρι την ανατροπή. Ώσπου φτάνουμε στις ιστορικές μέρες της 28ης και 29ης του Ιούνη. 48 ώρες πανεργατικής απεργίας, μια διήμερη αναμέτρηση από τις πιο μαχητικές και μαζικές στη σύγχρονη ιστορία, με την αστυνομία να επιτίθεται με σφοδρότητα στρατιωτικού καθεστώτος και τελικά τους βουλευτές της κοινοβουλευτικής χούντας του ΠΑΣΟΚ να ψηφίζουν το μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα εξαθλίωσης του ελληνικού λαού. Παρά την ψήφιση και την κρατική τρομοκρατία από την επόμενη κιόλας μέρα χιλιάδες κόσμου επανέρχονται κάνοντας σαφές ότι ο αγώνας τους θα είναι μακροπρόθεσμος.

αναιρέσεις

Τέλειωσε, συνεχίζει; Νίκησε, έχασε; Μια μονοσήμαντη απάντηση στα ερωτήματα αυτά θα είναι σίγουρα λάθος. Αν κάποιος υποστήριζε ότι το «κίνημα των αγανακτισμένων» στην Ελλάδα κέρδισε ή ότι συνεχίζεται με τον ίδιο τρόπο και σήμερα δεν θα ήταν απλά αισιόδοξος, αλλά μάλλον αφελής. Καταρχήν ο βασικός στόχος, η μη ψήφιση του μεσοπρόθεσμου δεν επετεύχθη, η κυβέρνηση κλυδωνίστηκε αλλά παρέμεινε στην εξουσία, οι πλατείες παρά την αντοχή τους άρχισαν να φθίνουν μέσα στο καλοκαίρι, ώσπου άδειασαν όπως ήταν μάλλον αναμενόμενο, ενώ οι προσπάθειες επανεμφάνισης στο Σύνταγμα με όρους ίδιους με πριν μέχρι στιγμής αποτυγχάνουν. Από την άλλη όποιος παρουσιάσει μόνο αυτή την οπτική, υποβιβάζοντας το «κίνημα των πλατειών» σε έναν ηρωικό αγώνα που χάθηκε και πέρασε στην ιστορία, ή ακόμα χειρότερα σαν μια φούσκα που ήταν καταδικασμένη να σκάσει, δεν θα έχει μεγαλύτερή σχέση με την αλήθεια. Οι μήνες αυτοί χαράχτηκαν με φωτεινά γράμματα στην ιστορία των κοινωνικών αγώνων της χώρας, μπορεί να μην πέτυχαν το στόχο τους, αλλά κράτησαν ανοιχτό το στοίχημα για τις επόμενες αναμετρήσεις, φανέρωσαν ότι οι εργαζόμενοι και η νεολαία αυτού του τόπου δεν έχουν υποταχτεί, άνοιξαν νέους δρόμους, έθεσαν νέα ερωτήματα και κυρίως αποτελούν διδάγματα για όσους θέλουν να αναγνωρίσουν τα όρια τους ώστε να τα υπερβούν. Γιατί ψηφίστηκε το μεσοπρόθεσμο; Πότε θα πέσει πια αυτή η κυβέρνηση; Όσο περνούσαν οι μέρες, όλο και περισσότερο άρχισε να γίνεται πιστευτό ότι ήταν δυνατό το μεσοπρόθεσμο να μπλοκαριστεί και να ανατραπεί η κυβέρνηση. Είναι από τις φορές που στη συλλογική συνείδηση εκατοντάδων χιλιάδων αποτυπώθηκε αυτό το μείγμα πίστης και ελπίδας, που αποτελεί την αγωνιστική αισιοδοξία. Πράγματι η μάχη, πολιτικά αλλά και στο δρόμο ήταν αμφίρροπη και σίγουρα η κυβέρνηση δυσκολεύτηκε πολύ. Ωστόσο, το ερώτημα γιατί τελικά ψηφίστηκε ο νόμος όταν για ένα μήνα είχαν πλημμυρήσει οι δρόμοι από λαό, όταν δεν λύγισαν μπροστά στην καταστολή, όταν ήταν απόλυτα σαφές ότι η κοινωνική πλειοψηφία διαφωνεί, όταν το ΠΑΣΟΚ καταλάβαινε ότι θυσιάζει όλη του την εκλογική βάση, όταν στη μάχη μπήκαν τμήματα που δεν συμμετείχαν ποτέ πριν, ταλανίζει τους πάντες και συχνά συνηγορεί σε αποδοχή μιας παντοκρατορία του αντιπάλου. Η επιθετικότητα της κυβέρνησης και η προσφυγή της στην ωμή βία, και τότε και τώρα, δεν είναι δείγμα δύναμης αλλά αδυναμίας. Το ίδιο και η παγκόσμια ομοφωνία των κυρίαρχων. Έχουν κατανοήσει ότι η πολιτική τους που διαλύει την κοινωνία, που επιτάσσεται από τα συμφέροντα της αστικής τάξης σε όλο τον κόσμο μπροστά στην ανυπέρβλητη κρίση τους, δεν μπορεί να βρει υπερασπιστές. Τη σημερινή εποχή έχουν αλλάξει οι όροι των αγώνων και της πολιτικής. Μια διαμαρτυρία που παλιά θα έριχνε ένα νόμο ή ακόμα και μια κυβέρνηση πλέον δεν αρκεί. Δεν ελπίζουν στην κοινωνική συναίνεση. Το βασικό τους όπλο είναι ο φόβος και η τρομοκρατία. Άρα γίνεται σαφές ότι για να μην ψηφιζόταν το μεσοπρόθεσμο που θα σηματοδοτούσε ένα συνολικό κλονισμό της αστικής πολιτικής για την υπέρβαση της κρίσης χρειαζόταν μια πραγματική λαϊκή εξέγερση που θα έριχνε την κυβέρνηση και θα άνοιγε το δρόμο για ευρύτερες ανακατατάξεις μέχρι την αντικαπιταλιστική επανάσταση.

Πώς θα γίνει η εξέγερση; Από τις πλατείες στους χώρους δουλειάς και πάλι πίσω. Ακούστηκαν πολλές απαντήσεις στο τι έπρεπε να γίνει αλλιώς, οι περισσότερες επιπόλαιες και απλοϊκές. Φταίει το οργανωτικό πλάνο για περικύκλωση της Βουλής που δεν πέτυχε, φταίει η μαζικότητα που ήθελε περισσότερη, φταίει η βία, φταίει η μη βία, φταίει που το κίνημα ήταν πολιτικοποιημένο, φταίει που ήταν απολίτικο. Πολλά θα μπορούσε να πει κανείς για όλα αυτά. Το πιο βασικό όμως είναι ότι απαιτείται για μια εργατική ανατρεπτική εξέγερση νέα σχέση μεταξύ του αγώνα εντός των χώρων εργασίας, και εκτός, στις γειτονιές και τις πλατείες. Χρειάζεται ταυτόχρονα η μαζικότητα, η διάρκεια, ο πλουραλισμός της διαρκούς κατάληψης του δημόσιου χώρου αλλά και το σταμάτημα της παραγωγικής διαδικασίας η διεκδίκηση εκεί που παράγεται ο κοινωνικός πλούτος. Δεν αρκεί μόνο του ούτε το ένα ούτε το άλλο. Και μπορεί να έγιναν απεργίες, ωστόσο δεν υπήρξε η ριζική ανατροπή εντός του εργατικού κινήματος, ώστε να μετατραπεί στον φορέα εκείνο της κοινωνικής ανατροπής. Η αντικαπιταλιστική ανατροπή θα περνά μέσα από μαχητικές απεργίες, ένα αναγεννημένο ταξικό και νεολαιίστικο κίνημα αλλά όχι λιγότερο και από την συνεύρεση των ανέργων, των νέων, όλων στον επανακτημένο δημόσιο χώρο. Τα όρια του αυθόρμητου και τα καθήκοντα του συνειδητού. Κεφαλαιώδες ζήτημα που αναδείχτηκε ήταν η σχέση του αυθορμητισμού μαζών και της συνειδητότητας των συλλογικοτήτων. Οι πολλαπλές αναγνώσεις αυτού οδηγούν σε λανθασμένα συμπεράσματα, είτε σαν μια σχέση αντίθεσης, είτε σαν μια σχέση υποταγής άλλοτε από τη μια μεριά άλλοτε από την άλλη. Για ένα μεγάλο μέρος του κόσμου της πλατείας και κυρίως για τα ΜΜΕ η δύναμη θα προέλθει από μια συνολική καταδίκη «των κομμάτων». Για το ΚΚΕ οτιδήποτε διαφοροποιείται από το ίδιο είναι καταδικαστέο, ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ υιοθετεί αυτή την αντικομματική λογική ώστε να την εκφράσει εκλογικά και όχι να αναμετρηθεί υπερασπίζοντας την πολιτική του. Το πραγματικό όμως ζήτημα, όπως μας διδάσκει η ιστορία, είναι ότι η σχέση αυθόρμητου και συνειδητού οφείλει να είναι σύνθετη και διαλεκτική, ότι δεν υπάρχει επαναστατική συλλογικότητα που να μην αναπνέει μέσα στην αυθόρμητη λαϊκή βούληση αλλά και ότι η απουσία πολιτικών στόχων και συλλογικών υποκειμένων οδηγεί την αγανάκτηση σε τυφλές ήττες. Η ιστορία των νικηφόρων επαναστάσεων του παρελθόντος καθορίζεται από τις στιγμές που το συνειδητό στοιχείο παρενέβη στις αυθόρμητες εκρήξεις των εκμεταλλευόμενων. Και αυτό είναι κάτι που το βλέπουμε καθημερινά μπροστά μας, οι πλατείες θα γεμίζουν και θα αδειάζουν, το κίνημα θα έχει άμπωτη και πλημμυρίδα, όμως η συνέχεια, η πολιτική εμβάθυνση και η οργανωτική ανάπτυξη περνάει μέσα από τη συλλογική δράση τόσο μέσα από όργανα του κινήματος όσο και από πολιτικές οργανώσεις δημοκρατικές, που δεν θα καταπνίγουν την δημιουργικότητα και την ατομική πρωτοβουλία αλλά θα την υψώνουν μέσα από την αλληλεγγύη και τη συντροφικότητα.

1 5

Το στοίχημα που παραμένει ανοιχτό Όλο το παραπάνω κείμενο δεν προσπάθησε να είναι χρονικό, ούτε και να παρουσιάσει όλες τις πλευρές που αναδείχτηκαν. Το βασικό είναι ότι το στοίχημα παραμένει ανοιχτό και μένει το επόμενο διάστημα οι αγώνες και στους δρόμους και στους χώρους εργασίας και σπουδών και βέβαια και πάλι στις πλατειές να δώσουν οι ίδιοι τις απαντήσεις τους, νικηφόρες και ανατρεπτικές. ■

κίνημα πλατειών

Πολλά ερωτήματα, μερικές απαντήσεις, και πολλές προκλήσεις

μαθητικό

Ο αγώνας για παιδεία που θα απελευθερώνει αντί να εγκλωβίζει και εργασία που θα χειραφετεί αντί να καταναγκάζει είναι κοινός.

Μαθητές: Ηχηρό μήνυμα ανυπακοής Της Ιωάννας Βρεττού

Με ιδιαίτερα δυναμικό τόνο ξεκίνησε η φετινή σχολική χρονιά, αφού χιλιάδες μαθητές σε όλη τη χώρα επέλεξαν το δρόμο του αγώνα, αντιδρώντας στη σημερινή κατάσταση των τεράστιων ελλείψεων του “νέου σχολείου” και αντιπαλεύοντας ένα εκπαιδευτικό σύστημα που παραδίδεται ολοκληρωτικά στις ανάγκες της αγοράς και των επιχειρήσεων. Πιάνοντας το νήμα των φοιτητικών καταλήψεων, σε πάνω από 800 σχολεία πραγματοποιήθηκαν συνελεύσεις και καταλήψεις, όπου οι μαθητές βρήκαν χώρο έκφρασης για να συζητήσουν αλλά και να τοποθετηθούν ενεργά απέναντι στα συνολικότερα πολιτικά και κοινωνικά προβλήματα που είτε βιώνουν μέσα στο σπίτι τους, είτε βλέπουν να απειλούν το άμεσο μέλλον τους. Απέναντι στην πραγματικότητα του ΔΝΤ και της Τρόικας, των συνεχών δυσβάσταχτων μέτρων και χαρατσιών, του κοινωνικού αποκλεισμού και του πιο αβέβαιου μέλλοντος για τη νεολαία, οι μαθητές επέλεξαν να απαντήσουν μέσα από τις κινητοποιήσεις τους, προσπαθώντας να γίνει υπόθεση και ευθύνη όλων η οργάνωση των καταλήψεων.

ράγει άνεργους, αναλώσιμους και ελαστικούς εργαζομένους.

Μαθητικός τσαμπουκάς για έναν δίκαιο αγώνα Τι και αν έσπευσαν να τους συκοφαντήσουν, να τους λοιδορήσουν ότι δεν έχουν αιτήματα. Ο μαθητικός τσαμπουκάς μπόρεσε και αντιμετώπισε όλα τα μέσα ενσωμάτωσης και καταστολής. Τα ΜΜΕ, ακολουθώντας την τακτική τους στο φοιτητικό κίνημα τήρησαν σιγή ιχθύος ή ξεκίνησαν το γνωστό «τροπάριο» των «υποκινούμενων καταλήψεων» και των «καταστροφώνβανδαλισμών», καθώς τα σενάρια «διακίνησης ναρκωτικών στα σχολεία κατά τη διάρκεια των καταλήψεων». Μόνο ως πρωτοφανής θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί η επιστράτευση για τον εκφοβισμό του μαθητικού κινήματος, αφού οι καταληψίες μαθητές δέχτηκαν συνεχείς απειλές από τους διευθυντές των σχολείων, ενώ οι παρεμβάσεις από την αστυνομία και τους εισαγγελείς αποτελούσαν καθημερινό φαινόμενο.

Ο αγώνας των μαθητών, αγώνας όλης της κοινωνίας Η πραγματικότητα του “νέου σχολείου” Στο «νέο σχολείο» δεν υπάρχουν καν βιβλία. Η εκπαίδευση είναι φτηνή, παρέχεται με πακέτα κατακερματισμένων πληροφοριών και δεξιοτήτων, μέσα σε ένα αυταρχικό πλαίσιο και σε σύνδεση με τις ανάγκες της αγοράς. Έτσι με τις αλλαγές που προωθούνται στα προγράμματα, η γενική γνώση υποβαθμίζεται και ο μαθητής από τη β’ λυκείου οδηγείται σε εξειδίκευση και αποσπασματικές γνώσεις όπως επιβάλλουν τα πλαίσια προσόντων της ΕΕ. Το ήδη υπερεντατικοποιημένο σχολείο φορτώνεται με επιπλέον εξετάσεις και αξιολογήσεις που μηδενίζουν τον ελεύθερο χρόνο του μαθητή. Η παιδαγωγική ελευθερία συρρικνώνεται με το διευθυντή να μπορεί να κόβει το μισθό ή να απειλεί καθηγητές που δε συμμορφώνονται με αυτό το πρότυπο. Φυσικά σε αυτό το σχολείο δε χωρούν και «τιμωρούνται» οι αγώνες, οι συνελεύσεις οι καταλήψεις μαθητών και οι απεργίες εκπαιδευτικών. Το σύγχρονο σχολείο που φυλακίζει τα όνειρα και τις ελπίδες των μαθητών συμπληρώνεται από το αβέβαιο κοντινό μέλλον που τους περιμένει: την ανεργία του 50% στη νεολαία, τη μετανάστευση, το σύμφωνο πρώτης απασχόλησης των 400 ευρώ, τα συνεχή χαράτσια, τη μόνιμη ανασφάλεια της απόλυσης. Νέοι ταξικοί φραγμοί ορθώνονται για την εισαγωγή στη τριτοβάθμια εκπαίδευση με τα δίδακτρα και το κλείσιμο πανεπιστημίων, τη γιγάντωση των ιδιωτικών κολλεγίων και το επιχειρηματικό πανεπιστήμιο που πα-

Για την ανατροπή αυτού του σχολείου, αυτού του εκπαιδευτικού συστήματος, και της ζωής που ετοιμάζουν στη νέα γενιά απαιτείται μαχητικός αγώνας διαρκείας. Οι μαθητές πρέπει να συνευρεθούν με τους φοιτητές, τους εκπαιδευτικούς, τους άνεργους και όλους τους εργαζόμενους σ’ ένα κίνημα ανατροπής της χούντας κυβέρνησης – ΕΕ – ΔΝΤ. Ο αγώνας για παιδεία που θα απελευθερώνει αντί να εγκλωβίζει και εργασία που θα χειραφετεί αντί να καταναγκάζει είναι κοινός. «Η μόρφωση δεν είναι ζήτημα γνώσης, είναι ζήτημα ζωής», απαντούσε ο Δημήτρης Γλυνός -φωτεινό σύμβολο του αληθινού παιδαγωγού που θέλει να δημιουργήσει μία καλύτερη ανθρωπότητα- στο ερώτημα για το σκοπό της μόρφωσης. Οι μαθητές δίνουν μαθήματα αποφασιστικότητας μέσα από τη συνεχή πολιτικοποίηση και κλιμάκωση του αγώνα τους. Έως τώρα έχουν συμμετάσχει σε πανεκπαιδευτικά συλλαλητήρια μαζί με τους φοιτητές, στην απεργία 5 Οκτώβρη, ενώ δυναμική ήταν η παρουσία τους στο απεργιακό 48ωρο στις 19-20 Οκτώβρη. Στο 2ήμερο παλλαϊκό ξεσηκωμό που συγκλόνισε το πανελλήνιο, ο εργαζόμενος λαός και η νεολαία φώναξαν δυνατά πως θέλουν να τελειώνουν με την κυβέρνηση της κοινωνικής εξαθλίωσης. Οι μαθητές, όπως και όλος ο ελληνικός λαός που αγωνίζεται, δεν τρομοκρατούνται, έχουν το δίκιο με το μέρος τους, ενώ η μαζικότητα και η αποφασιστικότητα του κόσμου όλο το προηγούμενο διάστημα δείχνουν πως η ιστορία μπορεί να γραφτεί με βάση τις ανάγκες τους! Η συνέχεια έπεται στους δρόμους... ■

Ο νόμος Διαμαντοπούλου (ν.4009/2011) γέννησε πλήθος εναντιωτικών συνθημάτων από το φοιτητικό κίνημα, τα οποία αναδείκνυαν την οξεία αντίθεση των φοιτητών. Όμως, τα συνθήματα που ξεχώρισαν είναι εκείνα που κατόρθωσαν να συμπυκνώσουν σε μια φράση την ουσία της εκπαιδευτικής αντιμεταρρύθμισης και τους στόχους του αστικού μπλοκ. Φράσεις όπως «όχι στο πανεπιστήμιο της αγοράς», «όχι στο μνημόνιο στην εκπαίδευση» είχαν κυρίαρχη θέση στα πανό των φοιτητικών συλλόγων και στις αναλύσεις τους, δείχνοντας να κατανοούν την ανάγκη του καπιταλισμού να περάσει σε ένα ποιοτικά ανώτερο επίπεδο υποταγής του πανεπιστημίου στις ανάγκες του κεφαλαίου. Μάλιστα η τάση αυτή ενισχύεται από το βάθεμα της κρίσης και την αστική προσπάθεια υπέρβασης της.

Φρανκενστάιν παρών!

Το… πείραμα που διεξάγει το κεφάλαιο και η κυβέρνηση πάνω στο σώμα της… τριτοβάθμιας εκπαίδευσης έχει δύο κεντρικούς στόχους: Πρώτον, τη δημιουργία του αυριανού εργαζόμενου. Ο εργαζόμενος αυτός πρέπει να είναι απόλυτα συμβατός με τις ανάγκες του διεθνοποιημένου καπιταλισμού, δηλαδή να μην κατέχει εν συνόλω ένα γνωστικό αντικείμενο, αλλά αντίθετα, να έχει συσσωρεύσει πληθώρα πληροφοριών που θα τον καθιστούν εύκολα προσαρμοζόμενο στις ταχύτατα εναλλασσόμενες ανάγκες της επιχείρησης. Ταυτόχρονα, δεν θα μπαίνει εμπόδιο στην καπιταλιστική κερδοφορία αφού δεν θα έχει κανένα κατοχυρωμένο εργασιακό δικαίωμα, καμία εμπειρία αγώνα, αλλά θα είναι ταγμένος στην ατομική διαπραγμάτευση με την εργοδοσία. Δεύτερον, τη συγκρότηση του πανεπιστημίου σαν πεδίο κερδοφορίας για τις επιχειρήσεις. Αυτό επιτυγχάνεται άμεσα χάρη στην αποχώρηση του κράτους από τη χρηματοδότηση των ιδρυμάτων και τη διάλυση των κοινωνικών παροχών. Έτσι, ανοίγεται «πεδίο δόξης λαμπρό» για τις επιχειρήσεις να κερδίζουν από τις ανάγκες των φοιτητών για σίτιση, στέγαση, συγγράμματα. Στην ίδια λογική, υποτάσσεται η έρευνα και η παρεχόμενη γνώση στις ανάγκες του κεφαλαίου προκειμένου να ενταθεί η αποδοτικότητα της εργασίας και να αυξηθεί η απόσπαση σχετικής υπεραξίας. Ταυτόχρονα, με την εντεινόμενη εμπορευματοποίηση των αποτελεσμάτων της έρευνας, η αστική τάξη κατορθώνει να αποσπά άμεσα υπεραξία από την ερευνητική διαδικασία. Ο νόμος-πλαίσιο έρχεται να υπηρετήσει αυτούς του στόχους μέσα από κάθε πτυχή του.

Πανεπιστήμια coca cola!

Στο νέο πανεπιστήμιο, η επιχειρηματική λειτουργία είναι συστατικό στοιχείο λειτουργίας. Μέσα από τις επώνυμες χορηγίες-έδρες, τη συμπλήρωση της ελλειμματικής χρηματοδότησης από ιδιωτικά κεφάλαια και την ΄΄πατεντοποίηση΄΄ της παρεχόμενης γνώσης και έρευνας, εξασφαλίζεται ότι επιβιώνει μόνο εκείνη η γνώση που κρίνεται χρήσιμη από το κεφάλαιο. Παράλληλα, με τη μετοχοποίηση της περιουσίας των ιδρυμάτων περνάει στα χέρια των ιδιωτών η αξιοποίηση των κτηρίων και

της υλικοτεχνικής υποδομής του πανεπιστημίου. Προκειμένου να υλοποιηθεί αυτή η πολιτική, δημιουργούνται τα συμβούλια διοίκησης που αναλαμβάνουν εξ ολοκλήρου τη διοίκηση του πανεπιστημίου. Σε αυτό περιορίζεται στο ελάχιστο η συμμετοχή των φοιτητών, ενώ καταργείται εμπράκτως η αυτοδιοίκηση στα ιδρύματα, μιας και κατοχυρώνεται θεσμικά η παρουσία εκπροσώπων του υπουργείου και των επιχειρήσεων.

Κέντρα Διά Βίου Σκλαβιάς

Ο εργαζόμενος της εποχής του Μνημονίου δεν μπορεί να έχει ενιαίο πτυχίο, όπως ακριβώς δεν μπορεί να έχει κλαδική σύμβαση, μήπως και διεκδικήσει συλλογικά κατώτατο μισθό (γιατί ούτε αυτό αντέχει το κεφάλαιο). Ταυτόχρονα, δεν μπορεί (δηλαδή δεν πρέπει) να έχει συνολική εποπτεία ενός γνωστικού αντικείμενου για να μην αξιοποιήσει κριτικά τη γνώση του και αντιληφθεί σε επιστημονική βάση το σύνθημα «Χωρίς εσένα γρανάζι δεν γυρνά, εργάτη μπορεί χωρίς αφεντικά». Αντιθέτως, για να είναι στο πνεύμα της εποχής, πρέπει να πληρώνει για να ολοκληρώσει τις σπουδές του, να μετακινείται χωρίς σχέδιο μεταξύ των προγραμμάτων σπουδών και να πολτοποιεί τη σκέψη του, σωρεύοντας ασύνδετες πληροφορίες, τις οποίες θα χρυσοπληρώνει στα Κέντρα Διά Βίου Μάθησης.

Παιδεία για λίγους και εκλεκτούς

Όπως προαναφέρθηκε, πλέον θα μπαίνουν δίδακτρα στους κύκλους σπουδών, αλλά η εμπορευματοποίηση βασικών αναγκών της νεολαίας δεν θα μπορούσε να μείνει εδώ. Τα δωρεάν συγγράμματα, έχοντας ήδη δεχθεί πλήγμα από το νόμο-πλαίσιο της Γιαννάκου, προοπτικά καταργούνται και αντικαθίστανται από ηλεκτρονικά συγγράμματα. Παράλληλα βασικές παροχές, όπως η σίτιση και η στέγαση γίνονται ζήτημα ατομικά του κάθε φοιτητή. Στην πράξη αυτό αφήνει δύο επιλογές στα παιδιά των λαϊκών οικογενειών: είτε να δεχθούν «εθελοντικά» εξοντωτικούς ρυθμούς σπουδών, ελπίζοντας να εξασφαλίσουν μια υποτροφία είτε να πάρουν ένα φοιτητικό δάνειο, υποθηκεύοντας όλη την υπόλοιπη ζωή τους στις τράπεζες.

Το μυαλό σου είναι ο στόχος…

Η προετοιμασία του αυριανού εργαζόμενου περνάει μέσα από την «εκπαίδευση» του σε απάνθρωπους ρυθμούς σπουδών, με την απειλή της διαγραφής να κρέμεται διαρκώς πάνω από το κεφάλι του, ώστε να είναι έτοιμος για τα εξοντωτικά ωράρια στο μελλοντικό χώρο εργασίας. Ο αυταρχισμός είναι δομικό στοιχείο του νέου πανεπιστημίου καθώς δημοκρατικές ελευθερίες, όπως το άσυλο, μπαίνουν στο «χρονοντούλαπο της ιστορίας», δίπλα ακριβώς στους αγωνιζόμενους φοιτητικούς συλλόγους. Η αστική τάξη, που στοχοποιεί κάθε μορφή διεκδίκησης, οραματίζεται τη νεολαία της ιδεολογικής υποταγής, η οποία θα είναι ευγνωμονούσα για μια ζωή ανάμεσα στην ανεργία και τη μαύρη εργασία. ■

αναιρέσεις

Του Αλέξανδρου Μινωτάκη

1 7 1

Στο απόσπασμα τα πανεπιστήμια

Αφιερωμα: Στο απόσπασμα τα πανεπιστήμια με εντολή της φράου Άννας

«η απάτη είναι αναπόφευκτη όταν υπάρχουν μυστικότητα, προνόμια και μη απόδοση λόγου»

Στο απόσπασμα τα πανεπιστήμια

Horace Freeland Judson, Ιστορικός της επιστήμης

Z Tων Κώστα Αρβανίτη και Δημήτρη ΠούλιοY

Πανεπιστημιακό Άσυλο Από τους κοινωνικούς αγώνες στην ελευθερία της επιστήμης

Η

νέα ακαδημαϊκή σεζόν ξεκίνησε με την πραξικοπηματική ψήφιση του σκανδαλώδους, μαύρου από κάθε άποψη, Νέου Νόμου Πλαίσιο, στις 26 Αυγούστου. Έχοντας την ταξική πάλη στο προσκήνιο της πολιτικής σκηνής με τους αγώνες ενάντια στο μνημόνιο και το μεσοπρόθεσμο, το φοιτητικό κίνημα και συνολικά η ακαδημαϊκή κοινότητα αντέδρασε άμεσα και σχεδόν καθολικά με καταλήψεις και απεργίες. Η συμφωνία 250 βουλευτών από τα 4 αστικά κόμματα πάνω στο ζήτημα της ριζικής αναδιάρθρωσης της ανώτατης εκπαίδευσης σίγουρα συνιστά ιστορικό γεγονός, δεδομένης και της έκτασης και του βάθους των αλλαγών. Γι αυτό ακριβώς ιντριγκάρει και το ζήτημα το οποίο έκρινε τελικά τη στήριξη της αξιωματικής αντιπολίτευσης, της ΝΔ στο νομοσχέδιο του ΠΑΣΟΚ: η οριστική κατάργηση του πανεπιστημιακού ασύλου. Θα ήταν εξάλλου παράλογο στην εποχή της επιβολής της τεχνοκρατίας πάνω στην ακαδημαϊκότητα και της κυριαρχίας των αγορών και του κεφαλαίου πάνω στα κοινωνικά συμφέροντα, η μεγάλη μάζα του αστικού μπλοκ εξουσίας να διχάζεται, έστω και κατ’ επίφαση πάνω στο ζήτημα του ξεπερασμένου γι αυτούς ιστορικά πανεπιστημιακού ασύλου. Και η ιστορία το επιβεβαίωσε.

Το Άσυλο των κοινωνικών αγώνων Καταρχάς είναι γεγονός πως το πανεπιστημιακό άσυλο είναι ένα πολύ σημαντικό εφαλτήριο αγώνων, απαραίτητο για την συγκρότηση και την ανάπτυξη των πολιτικών διαδικασιών στα πανεπιστήμια, για την οργανωτική κάλυψη των κινητοποιήσεων και των κινητοποιούμενων φοιτητών καθώς και άλλων αγωνιζόμενων κομματιών. Η κάθε απεργιακή κινητοποίηση που συντρίβεται από τα ΜΑΤ ή κηρύσσεται παράνομη από δικαστήρια και κυβερνήσεις θα καλωσόριζε έναν ιστορικά επικυρωμένο φραγμό που θα την προστάτευε απέναντι σε αυτές τις διαθέσεις. Το φοιτητικό κίνημα της περιόδου 2006-2011, αχτίδα φωτός μέσα σε μια πε-

ρίοδο κρίσης και πηγή ελπίδας για ολόκληρη την κοινωνία που πλήττεται, επένδυσε στο θεσμό του ασύλου, τον υπερασπίστηκε πολιτικά αλλά και με την παρουσία του, ενώ προσπάθησε να μιλήσει για την ανάγκη να επεκταθεί ο θεσμός σε ολόκληρη την κοινωνία: στα σχολεία, όπου οι καταλήψεις του Σεπτέμβρη δέχτηκαν επίθεση από την αστυνομία, αλλά και στους χώρους δουλειάς όπου δρα πιο ανεμπόδιστη από ποτέ η εργοδοτική τρομοκρατία. Το λαμπρό και αλύγιστο προφίλ του φοιτητικού κινήματος ήταν στενά δεμένο με το άσυλο: για την ελευθερία στη συζήτηση και στη λήψη αποφάσεων μέσα από τις γενικές συνελεύσεις, για την υλοποίηση ριζοσπαστικών μέτρων πάλης όπως η κατάληψη, για το συνολικό σταμάτημα της επιχειρηματικής έρευνας του πανεπιστημίου. Παράλληλα, το άσυλο δίνει χώρο για να οργανώνουν οι φοιτητές τα δικά τους “αντιμαθήματα”, αλλά και ποικίλες πολιτικές εκδηλώσεις των μαχόμενων κομματιών της κοινωνίας. Είναι φανερό πως ο θεσμός του ασύλου ενισχύει μόνο όψεις χειραφέτησης στα πλαίσια ενός σύγχρονου πανεπιστημίου των επιχειρήσεων και του κεφαλαίου. Ως εκ τούτου, δεν αποτελεί έκπληξη η φούρια κάθε κυβέρνησης ως τώρα να το απαξιώσει και να το καταργήσει. Η οριστική κατάργηση του (καμία (!) λειτουργία ασύλου δεν προβλέπεται στον ψηφισμένο νόμο), ήρθε σαν επιστέγασμα της πολιτικής συμφωνίας του αστικού μπλοκ εξουσίας, έχει όμως βαθύτερα κίνητρα κι αυτά επιπλέουν μέσα στο συνολικό κλίμα των ημερών και της εποχής που ζούμε. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι ο σύγχρονος μεσαίωνας της νεολαίας και των εργαζομένων προσομοιάζει στην περίοδο που ο Μαρξ χαρακτηρίζει σαν πρωταρχική συσσώρευση (όπου το κεφάλαιο χωρίς κανένα απολύτως φραγμό, νομικό ή όχι, τσαλαπατώντας τον εκάστοτε λαό δημιούργησε το προλεταριάτο και την καπιταλιστική κοινωνία από την αρχή). Το σύστημα χρειάζεται επανεκκίνηση, η οποία κυριολεκτικά απαιτεί τη θυσία των τωρινών (αλλά και πολλών επόμενων) γενεών στο βωμό της κερδο-

Τα «βαρίδια» του Ασύλου: Η πανεπιστημιακή έρευνα βορά στο ιδιωτικό κεφάλαιο Πέρα από τη σπουδαιότητα του στα πλαίσια των κοινωνικών αγώνων και της πάλης του λαϊκού κινήματος, η οικονομική κρίση επαναφέρει δυναμικά και την πρωταρχική έννοια του Πανεπιστημιακού Ασύλου. Το θεσμό εκείνο δηλαδή που υπερασπίζεται την ακαδημαϊκή ελευθερία στη διδασκαλία και την έρευνα, και εμποδίζει την επιβολή συγκεκριμένων επιστημονικών θέσεων καθώς και την διεξαγωγή απόρρητης έρευνας. Η κατάργηση του ήταν κομβικής σημασίας για το «νέο πανεπιστήμιο» που ετοιμάζουν. Ο λόγος είναι απλός. Ένα πανεπιστήμιο που λειτουργεί στο εσωτερικό του με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια και ως προς την εξωτερική του λειτουργία έχει στόχο τη κερδοφορία με όρους αγοράς, δεν μπορεί να υπόκειται σε κανέναν δημοκρατικό έλεγχο από την κοινωνία. Το νέο αυτό καθεστώς φέρνει δραματικές αλλαγές στο επίπεδο των ακαδημαϊκών ελευθεριών καθώς και στην ποιότητα έρευνας και διδασκαλίας. Εδώ θα μπορούσαμε να διακρίνουμε δύο βασικά χαρακτηριστικά: Το πρώτο έχει να κάνει με τη μετατόπιση της ερευνητικής δραστηριότητας από τη βασική στην εφαρμοσμένη έρευνα, σαν ένα άμεσο αντίκτυπο της υποχρηματοδότησης από τη μεριά του δημοσίου, αλλά κυρίως λόγω της μαζικής εισόδου εταιρικών κεφαλαίων στην πανεπιστημιακή έρευνα. Η ερευνητική δραστηριότητα προσαρμόζεται με αυτό τον τρόπο στις ανάγκες του κεφαλαίου ενώ ολόκληρα επιστημονικά πεδία, όπως αυτά των ανθρωπιστικών σπουδών, παραγκωνίζονται ή και καταργούνται. Επιπλέον ένα νέο πλαίσιο ανταγωνισμών δημιουργείται για τον έλεγχο, την αξιολόγηση και την πρόσβαση των επιχειρηματικών ομίλων στα αποτελέσματα της έρευνας. Υπό αυτές τις συνθήκες οι ακαδημαϊκές ελευθερίες είτε υποτάσσονται είτε εξοντώνονται. Το παράδειγμα των ΗΠΑ είναι χαρακτηριστικό, καθώς οι περικοπές των προϋπολογισμών των Πανεπιστημίων από τις τοπικές κυβερνήσεις των πολιτειών το 2010 οδήγησαν σε πλήρη αναστροφή των προτεραιοτήτων της εκπαίδευσης. Είναι ενδεικτικό ότι ο πρόσφατος νόμος περί αξιολόγησης των μελών και των εργαζόμενων των Ανωτά-

«...ο χρηματιστηριακός πυρετός μετέφερε τη λήψη αποφάσεων σε επενδυτές άσχετους με το έργο […] η έρευνα έγινε επιπόλαιη. Τα πάντα κρίνονται σε χρονικό ορίζοντα τριών ετών, γιατί έτσι επιτάσσουν τα οικονομικά επιτελεία, οπότε αποτελέσματα που χρειάζονται μεγαλύτερο χρόνο ωρίμανσης πετιούνται στο καλάθι των αχρήστων. Ενέσκηψε και η μόδα της «συνέργειας»: Βιομηχανικοί κολοσσοί συνδυάζουν τις δυνάμεις τους για την επίτευξη πολλαπλασιαστικού οφέλους. Τι σημαίνει αυτό στην πράξη; Ότι εξαίρετα ερευνητικά εργαστήρια κλείνουν και πολύπειροι ερευνητές απολύονται, ως υπεράριθμοι! Ή, όπως έγινε στην περίπτωση της Rhone Poulenc, εγκαταλείπεται η έρευνα στα αγροτικά προϊόντα για χάρη των φαρμακευτικών που είναι πιο κερδοφόρα. Φοβάμαι ότι σύντομα θα αρχίσουμε να υφιστάμεθα τις συνέπειες αυτής της τυφλής υπαγωγής της επιστήμης στο κυνήγι του άμεσου κέρδους». Πιερ-Ζιλ ντε Ζεν, νομπελίστας Γάλλος Φυσικός

αναιρέσεις

των ιδρυμάτων στη πολιτεία του Τέξας έθετε τρία μόνο κριτήρια: Το πρώτο ήταν ο μισθός, το δεύτερο ήταν τα χρήματα που έρχονταν στο πανεπιστήμιο μέσω έρευνας και το τρίτο ήταν τα χρήματα που παράγονταν από την ίδια τη διδασκαλία. Με τον έλεγχο της έρευνας και της διδασκαλίας από τα ιδιωτικά συμφέροντα η ελεύθερη πρόσβαση στη καινοτομία όχι απλά καταργείται, αλλά η κατάργηση της είναι προϋπόθεση και αυτό στοιχειοθετεί το δεύτερο χαρακτηριστικό αυτής της πολιτικής. Η έρευνα πλέον δεν αποτελεί κοινωνικό αγαθό προσβάσιμο από όλους, αλλά προϊόν του χορηγού ή της χρηματοδότριας εταιρείας. Η «μυστικότητα», το «απόρρητο» και η «πατεντοποίηση» είναι στοιχείο της ερευνητικής διαδικασίας. Όπως παρατηρούσε ο Νόαμ Τσόμσκι έχει περάσει η εποχή που στα ερευνητικά κέντρα οι πόρτες ήταν ορθάνοιχτες, πλέον οι πόρτες κλείνουν με συστήματα ασφαλείας και σεκιούριτι φυλάσσουν τα αποτελέσματα της έρευνας. Στη χώρα μας το νέο καθεστώς θεσμοθετήθηκε ήδη από τη κυβέρνηση Καραμανλή, η οποία και εισήγαγε την «υποχρέωση εχεμύθειας» για την έρευνα. Το νέο στάτους στο πεδίο της έρευνας κάνει το ζήτημα του Πανεπιστημιακού Ασύλου καθώς και το επίδικο της ελεύθερης πρόσβασης στη γνώση και στην έρευνα επίκαιρο όσο ποτέ. Αυτό που για τις κυρίαρχες ελίτ θεωρείται ένας παρωχημένος θεσμός του Διαφωτισμού που προστάτευε τότε από την Εκκλησία και το Δεσποτισμό παίρνει νέα νοήματα σήμερα. Αλλά και οι εχθροί της πρόσβασης στη γνώση και της επιστημονικής προόδου έχουν νέα πρόσωπα και ρόλους. Οι σύγχρονοι Ιεροεξεταστές, είναι ένα σύγχρονο κονσόρτσιουμ πανεπιστημιακών του κατεστημένου, επιχειρηματιών και πολιτικών του αστικού μπλοκ που όχι μόνο έχουν στόχο να βυθίσουν τα πανεπιστήμια αλλά και όλο το μέλλον της νεολαίας στο σκοτάδι. Για αυτούς η κατάργηση και ο περιορισμός των συλλογικών μηχανισμών ελέγχου, των θεσμών όπως το Άσυλο αποτελούσαν στρατηγικό σχέδιο χρόνων. Είναι πλέον στα χέρια του φοιτητικού αλλά και ευρύτερα του εργατικού και λαϊκού κινήματος να προτάξουν ένα άλλο δρόμο από αυτό του σκοταδισμού της αγοράς. Καθώς για το κίνημα δεν υπάρχει τίποτα που να περισσεύει, δε θα μπορούσε λοιπόν να λείπει το κεκτημένο του ασύλου, συνδεδεμένο όπως είναι με τόσες μεγάλες στιγμές του μαζικού κινήματος της Μεταπολίτευσης, αλλά και τη πρόοδο της επιστημονικής σκέψης. Και είναι στοίχημα και ακλόνητη πίστη ότι θα επανακαθιερωθεί, θα κατακτηθεί και θα καθαγιαστεί ξανά σε ένα νέο δρόμο σαν αυτό που λέει το σύνθημα: “Οι εξεγέρσεις δε μπαίνουν στα μουσεία, εμπρός για της γενιάς μας τα πολυτεχνεία”. ■

1 9

2/3 Στο απόσπασμα τα πανεπιστήμια

φορίας. Για να επιβληθεί αυτή η διαδικασία θα πρέπει αναγκαστικά να τσακίσει και να διαγράψει κάθε κεκτημένο, κάθε συλλογική παράσταση, κάθε μνήμη, κάθε ίχνος κοινωνικού αγώνα και πάλης από τη συλλογική μνήμη. Το άσυλο ενσωματώνει πολλά τέτοια στοιχεία: τον παλλαϊκό αγώνα, το χυμένο αίμα του Νοέμβρη για τη δημοκρατία. Αλλά περιλαμβάνει και πολύ πιο ριζοσπαστικά κεκτημένα: την συλλογικότητα του Νοέμβρη που θύμισε κομμούνα, τις φοιτητικές και εργατικές συνελεύσεις που οραματίζονταν άλλη κοινωνία, τους οικοδόμους που αναποδογυρίζοντας τις αύρες της αστυνομίας μπήκαν στην κατάληψη του ΕΜΠ, τη καλύτερη μαγιά της Αντίστασης, του Εμφυλίου και του δημοκρατικού κινήματος που ήρθε μετά ενάντια στη χούντα-ενσάρκωση της υποταγής σε όλες τις μαύρες όψεις του οικονομικού και πολιτικού συστήματος. Το πανεπιστημιακό άσυλο ενσαρκώνει τον αγώνα για τη χειραφέτηση. Η απαξίωση και αυτό-απαξίωση της γενιάς του Πολυτεχνείου που έθρεψε το ΠΑΣΟΚ ήταν το πρώτο βήμα. Η προσπάθεια να συκοφαντηθεί ένας θεσμός που συμβολίζει το σεβασμό και την αγάπη του ελληνικού λαού για το φοιτητικό κίνημα ήρθε αργότερα. Η κατάργηση του έρχεται τώρα, μέσα στο έτσι κι αλλιώς εμφυλιακό κλίμα που μεσολαβεί ανάμεσα στη μεγαλειώδη κοινωνική σύγκρουση του Συντάγματος και την καυτή συνέχεια που ετοιμάζεται. Συμβολίζει τη λύσσα του αστικού μπλοκ εξουσίας να συντρίψει κάθε αντίσταση στην αντεργατική σταυροφορία και μαζί με αυτή κάθε έμπνευση αυτής της αντίστασης. Κάθε ιερό και όσιο των κοινωνικών αγώνων, κάθε ανάμνηση, από μια στιγμή που ο λαός είπε τώρα ή ποτέ, εμείς ή αυτοί. Και για να θυμηθούμε τα λόγια ενός πανό του ΕΑΜ «μπροστά στον κίνδυνο της τυραννίας ο λαός διαλέγει τις αλυσίδες ή τα όπλα». Γιατί η παράδοση στην Ελλάδα λέει ότι ο λαός έχει διαλέξει πολλές φορές τα όπλα, προκαλώντας ,με τη δύναμή του τρόμο στους αστούς και τους υπηρέτες τους.

Στο απόσπασμα τα πανεπιστήμια

Οι σχέσεις οικονομικής εξάρτησης στα πανεπιστήμια είναι το νέο ιερατείο που ορίζει τι πρέπει να μελετάται και τι να διδάσκεται.

Η έννοια της δημοκρατίας στα πανεπιστημιακά ιδρύματα

Από τον διαφωτισμό ως σήμερα

Μ 4

ια από τις σημαντικότερες κληρονομιές του πνεύματος του Διαφωτισμού είναι η ανεξαρτησία (αυτονομία) των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων. Όπως θα έλεγε κάποιος τότε, το ιδεώδες του διαφωτισμένου ανθρώπου, η καλλιέργεια και η μόρφωση δεν μπορούν να χωρέσουν κάτω από τα ασφυκτικά πλαίσια της απολυταρχίας και του συνδεδεμένου με αυτήν θρησκευτικού σκοταδισμού. Αυτός ο πρώτος όρος στη συγκρότηση του πανεπιστημίου, που τον περιέγραψε πρώτος ο Ι. Καντ, ήταν η αποσύνδεση του Λόγου και των επιτευγμάτων αυτού από τις κυρίαρχες τότε κοινωνικές πρακτικές. Με αυτόν τον διαχωρισμό λύθηκε το πρώτο ζήτημα ελευθερίας σε σχέση με τη γνώση, γεγονός που σήμανε και μια σπουδαία κατάκτηση, η οποία θεμελίωσε τον επαναστατικό ρόλο της: τη σχετικά αυτόνομη θέση της γνώσης σε σχέση με τα άλλα πεδία της κοινωνικής ζωής (πολιτική- οικονομία), παράλληλα με μια προνομιακή θέση άσκησης κριτικής σε αυτά. Όλα αυτά σήμαιναν πράγματα και για τα ίδια τα πανεπιστήμια και τη δημοκρατική συγκρότησή τους (όπως τον απογαλακτισμό από την εκκλησία και τις αυλές των βασιλέων), όμως η πραγματική επανάσταση ήρθε αργότερα. Συγκεκριμένες εξελίξεις στην βάση των παραγωγικών δυνάμεων και των παραγωγικών σχέσεων κατέστησαν τα πανεπιστήμια μαζικά κέντρα εκπαίδευσης, επιλύοντας από τη μια σε κάποιο βαθμό το ζήτημα της δημοκρατικής διάχυσης της γνώσης και εισάγοντας από την άλλη μέσα σε αυτά τον παράγοντα του λαϊκού κινήματος. Έτσι το πανεπιστήμιο συνδέθηκε με την ανάδυση του νέου ριζοσπαστικού νεολαιίστικου κινήματος και αναγκαστικά άλλαξε και το ίδιο. Πριν όμως από αυτό, το πανεπιστήμιο είχε κατακτήσει και κάτι ακόμα: τον χαρακτήρα του αυτοδιοίκητου. Τα ίδια τα πανεπιστήμια δηλαδή, επίλυαν θέματα που τα αφορούσαν, μέσω διαδικασιών που η δημοκρατικότητά τους μπορεί να μην ήταν ιδανική, αλλά παρόλα αυτά διεπόταν από

κάτι βασικό: τη μη εξωτερική καθοδήγηση. Αυτό φαντάζει σαν μια υλική απόληξη του σεβασμού που ενέπνεε ο διαφωτισμός στον Λόγο και στην Επιστήμη προσδίδοντας τους, όπως είδαμε, και μια ανεξαρτησία στην σφαίρα της σκέψης. Αν λοιπόν εννοούμε κάτι λέγοντας δημοκρατικό πανεπιστήμιο εννοούμε την ενότητα τεσσάρων πραγμάτων: Πρώτον την ελευθερία μετάδοσης και παραγωγής γνώσης, δεύτερον τη δημοκρατία και την ισότητα στην διάδοση και κατοχή της, τρίτον τη δυνατότητα θεσμικής αυτό-συγκρότησης των ιδρυμάτων και τέταρτον την ουσιαστική παρουσία του λαϊκού και νεολαιίστικου κινήματος. Αυτή η δημοκρατία ήταν εν γένει ο κανόνας μέχρι κάποιες δεκαετίες πριν (στην Ελλάδα μέχρι πιο πρόσφατα) και οι εξαιρέσεις στην ιστορία του αστικού πανεπιστημίου είχαν να κάνουν με περιπτώσεις δικτατοριών και καθεστώτων έκτατης ανάγκης. Αλλά αυτό που ήταν η εξαίρεση παλιότερα, σήμερα μοιάζει να είναι ο κανόνας. Και αυτή η αναίρεση της δημοκρατικότητας στα πανεπιστήμια δεν γίνεται δια μέσου μιας συντηρητικής οπισθοδρόμησης και μιας εκ νέου αυταρχικής συγκρότησης αλλά με τον αέρα της καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης. Αναίρεση της δημοκρατίας στα πανεπιστήμια όχι μόνο για να ικανοποιηθούν πολιτικές επιδιώξεις, αλλά για να ικανοποιηθεί ο επεκτατισμός των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής σε κάθε πτυχή της κοινωνικής ζωής. Αυτή η κατεύθυνση έχει ήδη αποκρυσταλλωθεί στις πιο προηγμένες καπιταλιστικές χώρες και έρχεται με βιαιότητα στην Ελλάδα σήμερα.

Επιχειρώντας την αποδόμηση του ελληνικού πανεπιστημίου Η Ελλάδα είναι για πολλούς λόγους μια ιδιάζουσα περίπτωση. Μόλις το 1981 με την τότε μεταρρύθμιση κατάφερε να προβεί σε έναν εκδημοκρατισμό του πανεπιστημίου με την κατάργηση των εδρών κτλ, άλλα έκτοτε έμενε μετέωρος ο εκσυγχρονισμός των πανεπιστημίων και η εναρμόνισή με το επιχειρηματικό πρότυπο που έχει ανάγκη η αγορά.

Αυτό ακριβώς έρχεται να συμβεί τώρα και αυτό ακριβώς επιχειρείται: να αποδομηθούν και τα τέσσερα χαρακτηριστικά της δημοκρατίας στο πανεπιστήμιο… Έτσι, η γνώση βρίσκεται στα πλαίσια ενός οικονομικού στραγγαλισμού. Η ευκταία γνώση είναι η εν δυνάμει κερδοφόρα. Οι πατέντες που γενικεύονται και η είσοδος των εταιριών στο πανεπιστήμιο ορίζουν τις περιβάλλουσες μιας «ελευθερίας στην έρευνα». Οι σχέσεις οικονομικής εξάρτησης στα πανεπιστήμια είναι το νέο ιερατείο που ορίζει τι πρέπει να μελετάται και τι να διδάσκεται. Ταυτόχρονα, η ιδιωτική εκπαίδευση και η όξυνση των ταξικών φραγμών, τα κέντρα αριστείας και η υποβάθμιση του περιεχομένου για της μάζες της νεολαίας ποδηγετούν το δημοκρατικό δικαίωμα στην καθολική μόρφωση της νεολαίας. Η είσοδος των μάνατζερ, τα συμβούλια διοίκησης και οι διορισμένες διοικήσεις στα πανεπιστήμια είναι ο νέος τρόπος που παίρνονται πλέον οι αποφάσεις. Αν πυρηνικό συστατικό της δημοκρατίας είναι ο μη διαχωρισμός διοικούντων και διοικούμενων τότε αυτό που θα χαρακτηρίζει τα πανεπιστήμια την επαύριον είναι η φράση «αυταρχικά εκπαιδευτήρια». Τα Γκόλντεν Μπόυ των πανεπιστημίων και η διοικητική γραφειοκρατία που θα αναπτυχθεί θα είναι μόνο το επιστέγασμα. Τέλος, παρατηρείται και θεσμική αναίρεση κάθε δυνατότητας εργατικού και φοιτητικού ελέγχου. Αν από την δεκαετία του 80 όλα τα εμπλεκόμενα στο πανεπιστήμιο στρώματα είχαν εγκαθιδρύσει την παρουσία και την συμμετοχή τους στην λήψη αποφάσεων, αυτό πλέον θα αποτελεί παρελθόν, γεγονός που θα σημάνει ένα ευθύ χτύπημα προς το φοιτητικό κίνημα και την πολιτικοποίησή του. Το φοιτητικό κίνημα, μαζί με τους μαθητές, τη νεολαία της περιπλάνησης και τα μαχόμενα κομμάτια της εργασίας οφείλουν να δώσουν από κοινού μάχη για την ανατροπή της ολοκληρωτικής αυτής επίθεσης και για την παρεμπόδιση της επέλασης της κυριαρχίας του κεφαλαίου στα πανεπιστήμια. Ο αγώνας έχει ήδη ξεκινήσει και αναμένεται να έχει διάρκεια. Το αποτέλεσμα μένει να κριθεί στους δρόμους. ■

Μια σύντομη ιστορική ανασκόπηση Z Του Αντώνη Αντωνίου

Τ

α πρώτα χρόνια μετά τον Εμφύλιο, και παρά την απουσία θεσμικά αναγνωρισμένων μορφών έκφρασης, το φοιτητικό κίνημα θα κάνει αισθητή την παρουσία του κυρίως μέσα από τους αγώνες για το Κυπριακό. Επρόκειτο ουσιαστικά για μια φάση ανασυγκρότησης. Οι σημαντικές διαδηλώσεις και κινητοποιήσεις, που αυξάνονται όσο περνούν τα χρόνια, έρχονται σε αντίθεση με το αυταρχικό μετεμφυλιακό κράτος και την ιδεολογία του. Σταδιακά, στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του ‘50, θα αναπτυχθούν και οι αγώνες γύρω από εκπαιδευτικά ζητήματα, ενώ παράλληλα εντείνεται η καταστολή. Την εποχή αυτή, η μεγάλη αύξηση του αριθμού των φοιτητών, ενισχύει τη σημασία των αγώνων τους και δημιουργεί παραπέρα δυναμικές. Με την έλευση της δεκαετίας του 1960, το φοιτητικό κίνημα θα βρεθεί στην πρώτη γραμμή των αγώνων για Δημοκρατία, τόσο στο εσωτερικό της εκπαίδευσης όσο και για ολόκληρη την ελληνική κοινωνία. Τα κινήματα του 1-1-4 και του 15% για την Παιδεία θα αγκαλιάσουν ευρύτερα τμήματα του πληθυσμού, ενώ κατά τη διάρκεια των Ιουλιανών του 1965 οι φοιτητές θα βρεθούν στους δρόμους ενάντια στο πραξικόπημα του Παλατιού και τις κυβερνήσεις των αποστατών που ακολούθησαν. Στη μάχη αυτή θα χάσει τη ζωή του ο αγωνιστής Σωτήρης Πέτρουλας. Από το φοιτητικό κίνημα θα αντλήσει, σε μεγάλο βαθμό, δυνάμεις και ο αντιδικτατορικός αγώνας. Με μεγάλο κόστος ο φοιτητικός κόσμος θα προβάλει την αντίστασή του στο στρατιωτικό καθεστώς και μέσα σε μια εποχή φόβου θα αντιπαρατάξει ως απάντηση τη συλλογική αντίσταση. Οι καταλήψεις της Νομικής και του Πολυτεχνείου θα φέρουν στην επιφάνεια τα υπόγεια κοινωνικά ρεύματα εναντίωσης

στη χούντα και θα δημιουργήσουν τους όρους, μέσα από τη συνάντηση τους και με άλλα εργατικά και λαϊκά τμήματα, για τη μετάβαση στη Δημοκρατία. Η εξέγερση του Πολυτεχνείου, αρχικά φοιτητική που στην πορεία θα λάβει μαζικό λαϊκό χαρακτήρα, θα γίνει για την ελληνική περίπτωση το αρχέτυπο της εξέγερσης και, μέσα από μια τεράστια συμβολική ακτινοβολία, θα μεταφέρει μέσα στα χρόνια και τις γενιές τη λάμψη του ανυπόταχτου νικηφόρου αγώνα, με τους φοιτητές στο επίκεντρο. Το συμβολικό και αγωνιστικό αυτό κεφάλαιο θα μεταφερθεί στο φοιτητικό κίνημα της μεταπολιτευτικής περιόδου. Η πρώτη φάση χαρακτηρίζεται από την έντονη πολιτικοποίηση και την ηγεμονία των αριστερών ιδεών. Ο ν. 815 -πρώτη απόπειρα εισαγωγής του νεοφιλελεύθερου μοντέλου εκπαίδευσης- θα οδηγήσει στις καταλήψεις του 1979 και τον Ιανουάριο του 1980 η κυβέρνηση Ράλλη θα ανακοινώσει την αναστολή του. Επόμενος σταθμός στην ιστορία του φοιτητικού κινήματος υπήρξε η εναντίωση στο πολυνομοσχέδιο Κοντογιαννόπουλου το 1990 για τη λειτουργία, μεταξύ άλλων, του πανεπιστημίου με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια. Η όξυνση και η κοινωνική πόλωση, οι προωθημένες μορφές δράσης, οι καταλήψεις, τα οδοφράγματα και ο παλλαϊκός χαρακτήρας είναι στοιχεία που περιγράφουν το κίνημα του ΄90-΄91. Ο υπουργός Παιδείας παραιτείται, αλλά το κίνημα θα πληρώσει και πάλι βαρύ τίμημα με τη δολοφονία του καθηγητή Νίκου Τεμπονέρα στην Πάτρα. Στα δύσκολα, για την Αριστερά και το κίνημα, χρόνια της δεκαετίας του ‘90, το φοιτητικό κίνημα θα αποτελέσει μια μόνιμη εστία αντίστασης, Τα πανεπιστήμια θα είναι από τους λίγους χώρους που η καπιταλιστική επέλαση θα βρει αναχώματα και εντός τους θα ανδρωθούν γενιές αγωνιστών. Ξεχωριστή στιγμή, στα τέλη της δεκαετίας, θα αποτελέσει η μάχη διαρκείας ενάντια στην πολιτική του υπουργού παιδείας του ΠΑΣΟΚ, Γ. Αρσένη, στην οποία οι φοιτητές θα βρεθούν στην πρώτη γραμμή με τους μαθητές και τους εκπαιδευτικούς. Για το λόγο αυτό θα στοχοποιηθούν από το κράτος και την παρακρατική συμμορία της Χρυσής Αυγής οι αγωνιστές της ΕΑΑΚ και της νΚΑ Δ. Κουσουρής, Γ. Καραμπατσόλης και Η. Φωτιάδης. Η δεκαετία του 2000 θα αποτελέσει ένα νέο σημείο τομής για το φοιτητικό κίνημα και τους κοινωνικούς αγώνες ευρύτερα. Το 2001 θα δοθεί αναπτυχθεί το κίνημα ενάντια στην υποβάθμιση των ΑΕΙ και ΤΕΙ. Στο αντιπολεμικό κίνημα και στη μάχη στη Θεσσαλονίκη ενάντια στη σύνοδο κορυφής της Ε.Ε. τα φοιτητικά μπλοκ θα βρεθούν μαζικά δίπλα στον αγωνιζόμενο λαό. Κορυφαία όμως αγωνιστική εκδήλωση ήταν το μεγαλειώδες κίνημα του 2006-2007, ενάντια στην κυβέρνηση της ΝΔ και την υπουργό Μαριέττα Γιαννάκου, μια μάχη απέναντι στο νέο νόμο διάλυσης του δημόσιου πανεπιστημίου, που θα φέρει μάλιστα και τη μεγάλη νίκη ενάντια στην αναθεώρηση του Συντάγματος σε αντιδραστική κατεύθυνση. Το κίνημα αυτό θα ανοίξει μια νέα σελίδα για τους κοινωνικούς αγώνες, που θα συνεχιστεί και με τη καθοριστική συμβολή του φοιτητικού κινήματος στην εξέγερση του Δεκέμβρη του 2008. ■

αναιρέσεις

Τα φοιτητικά αμφιθέατρα εξεγείρονται…

2 1 5

Στο απόσπασμα τα πανεπιστήμια

Αν για τα εργατικά και σοσιαλιστικά κόμματα οι φοιτητές θεωρούνταν πριν τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στοιχεία μικροαστικά, η θέση αυτή θα αντιστραφεί απόλυτα τις αμέσως επόμενες δεκαετίες. Η συμπόρευση των φοιτητικών κινημάτων με ευρύτερες κοινωνικές αντιστάσεις και η συγκρότηση αυτοτελούς παρέμβασης, νέων πολιτισμικών προτύπων και μορφών δράσης, θα καταστήσουν τα πανεπιστήμια και το σώμα των φοιτητών βασικό χώρο για την ανάπτυξη αγώνων με σημαντικές προεκτάσεις. Συχνά οι φοιτητές θα αποτελέσουν τον καταλύτη για ευρύτερες κοινωνικές διεργασίες και θα επηρεάσουν αποφασιστικά τους κοινωνικούς συσχετισμούς αλλά και την ίδια την πολιτική πραγματικότητα, ενώ την ίδια ώρα θα βρεθούν στο στόχαστρο των κυβερνήσεων και των μηχανισμών καταστολής.

Στο απόσπασμα τα πανεπιστήμια

Αγώνας των φοιτητών, χωρίς σύνορα....

6

Ένας χρόνος με φοιτητικές κινητοποιήσεις ανά τον κόσμο Z

Μετά την κατάθεση από την Άννα Διαμαντοπούλου και την ψήφιση από την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ μέσα στο καλοκαίρι, του νέου νόμου Πλαίσιο που αποσυνθέτει κάθε έννοια δημόσιας τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και δημοκρατίας στα πανεπιστήμια και ΤΕΙ της χώρας, μέσα σε ελάχιστο χρόνο οι φοιτητές έδωσαν μια πρώτη απάντηση. Ο Σεπτέμβριος του δεύτερου μνημονιακού έτους στην Ελλάδα, ξεκίνησε με εκατοντάδες σχολές υπό κατάληψη. Οι συνήθεις απαντήσεις που ανακυκλώνονται με μεγάλη ευκολία όταν το φοιτητικό κίνημα μπαίνει δυναμικά στο προσκήνιο, και επιλέγει μορφές αντιπαράθεσης που μπορεί να φέρουν τις κυβερνήσεις σε δύσκολη θέση, περιλαμβάνουν απλοποιήσεις όπως “αυτό είναι ένα φαινόμενο που δεν το βλέπεις σε καμία πολιτισμένη χώρα”. Κι όμως... “το φαινόμενο” διαψεύδει τις Κασσάνδρες. Εμφανίζεται παντού! Και υπάρχουν συνταρακτικές ομοιότητες και στις αιτίες αλλά και στα αιτήματα ενός φοιτητικού κινήματος που δεν γνωρίζει σύνορα. Γαλλία: Οι φοιτητές έχουν κοινωνικό λόγο Το Φθινόπωρο του 2010 σημαδεύτηκε από απεργίες και κινητοποιήσεις που παρέλυσαν τη Γαλλία για εβδομάδες. Οι καθημερινές κινητοποιήσεις αλλά και οι πανεθνικές κινητοποιήσεις των εκατομμυρίων στο δρόμο,

είχαν ως στόχο να μην περάσει η ασφαλιστική μεταρρύθμιση που προωθούσε η κυβέρνηση. Πέρα από τους εργασιακούς χώρους όμως, όπου η έννοια της απεργίας απέκτησε πραγματική μορφή, ανάσα του κινήματος αποτέλεσε η μαζική συμμετοχή μαθητών και φοιτητών. Μετά την επιτυχία τους και την απόσυρση μετά από μεγαλειώδεις κινητοποιήσεις του Νόμου Πρώτης Πρόσληψης της κυβέρνησης Ντε Βιλπέν το 2006, ο οποίος καθιέρωνε το Συμβόλαιο Πρώτης Εργασίας και παρείχε το δικαίωμα στους εργοδότες να απολύουν χωρίς αιτιολογία εντός δύο ετών, τους νεοπροσλαμβανόμενους κάτω των 26 χρονών, για άλλη μια φορά οι Γάλλοι φοιτητές κινητοποιήθηκαν για ένα ζήτημα που αφορούσε την εργασία και την κοινωνία. Μέσα σε λίγες μέρες οργανώθηκαν καλέσματα ενημέρωσης για το περιεχόμενο του νόμου, γενικές συνελεύσεις, καταλήψεις, φοιτητικές “απεργίες” σε δεκάδες πανεπιστήμια, συμμετοχή στις εργατικές κινητοποιήσεις και συνεννόηση με τους μαθητές ώστε η στιγμή των διακοπών των υπό κατάληψη σχολείων να βρει τα πανεπιστήμια έτοιμα να μετατραπούν σε κέντρα αγώνα. Σε μια διαδικασία διαλόγου των κινητοποιούμενων φοιτητών με την κοινωνία, δεν θα μπορούσε να λείψει και το διοικητικό αλλά και το ερευνητικό προσωπικό των πανεπιστημίων, που σε πολλές περιπτώσεις βρήκε κοινό βηματισμό με τους φοιτητές. Η γενιά τις επισφάλειας, του κατακερματισμένου πτυχίου, των συνεχώς απειλούμενων εργασιακών και ασφαλιστικών δικαιωμάτων και της οικονομικής κρίσης έκανε για άλλη μια φορά αισθητή την παρουσία της διεκδικώντας το αυτονόητο. Την αξιοπρέπεια.

Μεγάλη Βρετανία: οι φοιτητές εισβάλλουν στο προσκήνιο Το φθινόπωρο του 2010 ο προϋπολογισμός που ψηφίστηκε για το 2011 στη Μεγάλη Βρετανία, με υποτιθέμενο στόχο να απαντήσει στην οικονομική κρίση, έφερε μαζί του περικοπή των κονδυλίων για να πανεπιστήμια κατά 40%. Ταυτόχρονα δημοσιεύτηκε η έκθεση Browne, που σημειωτέων είχε ζητηθεί από την προηγούμενη κυβέρνηση των εργατικών, και μαζί της η πρόταση να αναλάβουν οι φοιτητές το κόστος της εκπαίδευσης, ειδικά στις ανθρωπιστικές σπουδές. Έτσι εξαγγέλθηκε ουσιαστικά ο τριπλασιασμός των διδάκτρων που άγγιζαν πια το ύψος των 9000 λιρών τον χρόνο, ύψος που θα καθόριζε πλέον το κάθε πανεπιστήμιο. Στο πλαίσιο του πακέτου περικοπών των κρατικών δαπανών των 81 δισ. στερλινών που ανακοίνωσε ο υπουργός Οικονομικών μειώθηκε κατά 4,2 δισ. το κονδύλι για τη διδασκαλία και κατά 1,4 δισ. το κονδύλι

Της Κατερίνας ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ

για την έρευνα. Στο νέο τοπίο προστέθηκε η περικοπή πολλών φοιτητικών επιδομάτων. Η πρόταση της κυβέρνησης ερχόταν με τη μορφή δανείου το οποίο έπρεπε να αναλάβει πλέον ο φοιτητής αν ήθελε να σπουδάσει. Περιγράφοντας το νέο τοπίο στα βρετανικά πανεπιστήμια η Νίνα Πάουερ έγραψε στις 10 Νοεμβρίου στον Guardian: “καθώς οι τέχνες, οι ανθρωπιστικές σπουδές και οι κοινωνικές επιστήμες αντιμετωπίζουν πλήρη απόσυρση της κρατικής χρηματοδότησης , αυτά τα επιστημονικά αντικείμενα θα εξαφανιστούν σε πολλά πανεπιστήμια αφήνοντας τις κλασικές σπουδές, την ιστορία, τη φιλοσοφία και την τέχνη σε εκείνους που αντέχουν οικονομικά να επιδίδονται σε τέτοιες “ανεπίτρεπτες” ενασχολήσεις. Όλοι οι άλλοι θα πρέπει να διαλέξουν κάτι “χρήσιμο”, παρά το γεγονός ότι θα υπάρχουν ακόμη πιο λίγες δουλειές γι’ αυτούς χάρη στην κυβερνητική πολιτική έναντι της κρίσης. Με τις περικοπές η τρομακτική απουσία κοινωνικής κινητικότητας και η ταξική διαίρεση της κοινωνίας θα ενταθούν”. Όμως η 10η Νοεμβρίου 2011 αποτέλεσε ημέρα σταθμό για το απρόβλεπτο φοιτητικό κίνημα της Μεγάλης Βρετανίας. Ήταν η μέρα που πραγματοποιήθηκε μια φοιτητική πορεία στο Λονδίνο που ξεπερνούσε σε μαζικότητα ακόμα και τις πορείες του κινήματος ενάντια στον πόλεμο του Ιράκ. Περισσότεροι από 50.000 φοιτητές κατέκλεισαν τους δρόμους και η κατάληξη της πορείας ήταν να εισβάλλουν ουσιαστικά στα γραφεία των Φιλελεύ-

Ιταλία: Ο πολιτισμός μας σας φέρνει φόβο Οι μεταρρυθμίσεις στην εκπαίδευση της Ιταλίας μετρούν ήδη χρόνια εφαρμογής. Με

πυξίδα τις κατευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης και την συνθήκη της Μπολόνια, το ιταλικό υπουργείο παιδείας έχει ήδη καταφέρει να εφαρμόσει στα πανεπιστήμια μία πλειάδα αντιδραστικών ρυθμίσεων. Παράλληλα η κρατική χρηματοδότηση ακολουθούσε την πεπατημένη της μείωσης.

Σε αυτό το περιβάλλον ήρθε να προστεθεί η νομοθετική προσπάθεια της υπουργού Παιδείας Μαριαστέλα Τζέλμινι για μια νέα μεταρρύθμιση. Νομοσχέδιο που περιελάμβανε αλλαγές που εκτείνονταν από την πρωτοβάθμια και έφταναν μέχρι την πανεπιστημιακή εκπαίδευση και την έρευνα. Με πρόσχημα την οικονομική κρίση, κεντρικό ζήτημα στο νομοσχέδιο ήταν η δραματική μείωση των δαπανών για την εκπαίδευση. Ο προϋπολογισμός λιτότητας της κυβέρνησης προέβλεπε για την πενταετία 2009-2013 περικοπή των κονδυλίων για την Παιδεία κατά 9 δισ. € και απώλεια 130.000 θέσεων εργασίας σε όλο το φάσμα της εκπαίδευσης. Στα πανεπιστήμια οι όροι του νέου νόμου μεταφράζονται σε περικοπές κάθε τύπου αλλά και κατάργηση της όποιας δημοκρατίας στη λήψη αποφάσεων και τη διοίκηση. Στην ήδη ελάχιστη φοιτητική μέριμνα, με την εισαγωγή του θεσμού των φοιτητικών δανείων μετατρέπονται πλέον οι φοιτητές σε υπερχρεωμένους πτυχιούχους. Τα ποσά του κρατικού προϋπολογισμού με κατεύθυνση στην έρευνα μειώθηκαν δραματικά, μαζί με τις θέσεις που προβλέπονταν για ερευνητές και με περαιτέρω ελαστικοποίηση της εργασίας τους. Παράλληλα το νομοσχέδιο αναμόρφωνε την μορφή διοίκησης των πανεπιστημίων, πραγματοποιώντας αυταρχική στροφή αλλά και παραδίδοντάς την στην παντοδύναμη αγορά, προσφέροντας στους ιδιώτες παραπάνω από το 40 % των θέσεων στη διοίκηση. Δεν είναι τυχαίες οι αυξημένες αρμοδιότητες που αποκτούσε ο Πρύτανης, σε σχέση με την προηγούμενη επίσης “βαρονική” ισχύ της συγκλήτου. Απέναντι σε αυτό το “πανεπιστήμιο επιχείρηση” όπως το περιγράφουν οι Ιταλοί φοιτητές οι κινητοποιήσεις ήταν αναμενόμενες. Αρχής γενομένης από το καλοκαίρι του 2010 και με κορύφωση τον Δεκέμβριο, ένα πολύμορφο φοιτητικό ποτάμι κυριάρχησε στις πόλεις της Ιταλίας. Ξεκινώντας από καταλήψεις πανεπιστημίων και συγκλήτων οι φοιτητές δημιούργησαν κέντρα αγώνα και συνεχούς διαλόγου, εμβάθυναν την πραγματική δημοκρατία μέσω των συνελεύσεων τους, έστησαν πανεθνικό συντονισμό των συνελεύσεων με αιρετούς και ανακλητούς εκπροσώπους. Ακολούθησαν πανιταλικές πορείες και αποκλεισμοί των ιστορικών κέντρων πόλεων όπως η Ρώμη, η Βενετία, η Σιένα, η Πίζα κ.α. Μαζί ήρθαν οι καταλήψεις των ιταλικών ιστορικών μνημείων. Και ο δρόμος έφερε μαζί του και το περίφημο πια “Μπλοκ του βιβλίου”. Κρατώντας ασπίδες όπου αναγράφονται τίτλοι βιβλίων, από την Πολιτεία του Πλάτωνα και το Δεκαήμερο του Βοκάκιου, ως τον Δον Κιχώτη του Θερβάντες και το Q (Εκκλησιαστή) της συγγραφικής κολεκτίβας Luther Blisset, οι φοιτητές προσπάθησαν να σπάσουν τις αστυνομικές κόκκινες ζώνες και να φτάσουν στο κοινοβούλιο της Ρώμης, συμπυκνώνοντας σε μια κίνηση την ουσία του αγώνα τους. “Ο πολιτισμός μας σας φέρνει φόβο” ήταν το σύνθημα που σηματοδότησε την σύνδεση του πανεπιστημίου με την πανανθρώπινη γνώση και χειραφέτηση.

Χιλή: Εκπαίδευση ελεύθερη, αξιοπρεπής, δωρεάν Μέσα σε τρεις λέξεις συμπυκνώνεται ένα μεγαλειώδες φοιτητικό κίνημα, διάρκειας πολλών μηνών, που ανυψώνει υπερήφανα στους ώμους του ολόκληρη την χιλιανή κοινωνία. Εκατοντάδες χιλιάδες φοιτητές διαδηλώνουν από την άνοιξη του 2011 στους δρόμους των μεγάλων πόλεων της χώρας, για να τους ακολουθήσουν από τον Αύγουστο και τα εργατικά συνδικάτα πραγματοποιώντας την ουσιαστική σύνδεση παιδείας και εργασίας. Στο πλάι τους και πανεπιστημιακοί, καθηγητές μέσης εκπαίδευσης, σύλλογοι γονέων. Σε μία χώρα που ο κατώτερος μισθός καθορίζεται στα 182.000 πέσος (λιγότερα από 300 ευρώ) και ο μέσος μισθός στα 512.000 πέσος (λιγότερα από 800 ευρώ), οι νέοι (και οι οικογένειές τους) ξοδεύουν μεταξύ 170.000 και 400.000 πέσος (μεταξύ 250 και 600 ευρώ) ανά μήνα για να παρακολουθήσουν έναν πανεπιστημιακό κύκλο μαθημάτων. Κατά συνέπεια, το 70% των φοιτητών χρωστούν, και το 65% των πιο φτωχών διακόπτουν τις σπουδές τους για οικονομικούς λόγους. Όντας σπάνια το 1973, τώρα τα ιδιωτικά σχολεία συγκεντρώνουν πλέον το 60% των μαθητών στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Λιγότερο από το 25% του εκπαιδευτικού συστήματος είναι χρηματοδοτούμενο από το κράτος, οι προϋπολογισμοί των ιδρυμάτων εξαρτώνται, τουλάχιστον, στο 75% των καταβολών για εγγραφές. Επιπλέον, το κράτος της Χιλής δεν διαθέτει παρά μόνο το 4,4% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος του στην παιδεία. Στον τομέα των πανεπιστημίων δεν υπάρχει στη χώρα κανένα δημόσιο και δωρεάν ίδρυμα. Ποτέ, από το τέλος της δικτατορίας, το 1990, η χώρα δεν είχε γνωρίσει τόσο σημαντικές κινητοποιήσεις. Ποτέ, από το 1956, και μετά και τη μαθητική επανάσταση των “πιγκουίνων” το 2006, μια δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση δεν βρέθηκε αντιμέτωπη με τέτοια λαϊκή δυσαρέσκεια. Φοιτητικές απεργίες, καταλήψεις πανεπιστημίων και σχολείων, μεγάλες εκδηλώσεις διαμαρτυρίας κάθε μορφής σε κεντρικές πλατείες, καταλήψεις τηλεοπτικών καναλιών και γραφείων κομμάτων, τεράστιες πορείες που οριακά αγγίζουν την εξέγερση, μαθητές λυκείων που πραγματοποιούν μέχρι και απεργίες πείνας, φοιτητές που εισβάλουν στο χιλιανό κογκρέσο, μια κυβέρνηση που στριμωγμένη καταλήγει στη χρήση του μέτρου της επιστράτευσης των φοιτητών και ένας νεκρός είναι οι λέξεις που δεν μπορούν να περιγράψουν στο ελάχιστο το μεγαλείο ενός κινήματος που γράφει ιστορία και διεκδικεί ουσιαστικά μια άλλη κοινωνία. «Θα πέσει, θα πέσει, η παιδεία του Πινοτσέτ!» ■

2 3 7

Στο απόσπασμα τα πανεπιστήμια

θερων του Νικ Γκλέγκ (που προεκλογικά είχε δηλώσει ότι σκοπεύει να εισηγηθεί κατάργηση των διδάκτρων, υπόσχεση που ανέστρεψε με τη συμμετοχή του στην κυβέρνηση). Οι φοιτητές που μπήκαν στα γραφεία ονόμασαν την κίνησή τους “κατάληψη της ταράτσας” και εξέδωσαν ανακοίνωση: “Είμαστε ενάντια στις περικοπές και είμαστε αλληλέγγυοι στους εργαζόμενους του δημόσιου τομέα, και όλους τους φτωχούς, ηλικιωμένους, άτομα με ειδικές ανάγκες και κάθε εργαζόμενο. Καταλαμβάνουμε την ταράτσα για να δείξουμε την αντίθεσή μας στην είσοδο των αγορών στην εκπαίδευση που επιβάλλεται από την σύμπλευση της κυβέρνησης συνεργασίας και του συστήματος, που την επιβάλλουν βοηθώντας τους πλούσιους και κάνοντας επίθεση στους φτωχούς. Καλούμε σε άμεση δράση ενάντια στις περικοπές. Αυτή είναι μόνο η αρχή της αντίστασης ενάντια στην καταστροφή του εκπαιδευτικού συστήματος και των δημόσιων υπηρεσιών.” Κι αν αυτή η κίνηση είχε διάρκεια μερικών ωρών, το κίνημα είχε συνέχεια. Με διαδηλώσεις, καταλήψεις κτηρίων στα πανεπιστήμια, ιστοσελίδες καταλήψεων, εκδηλώσεις, πολύμορφες διαμαρτυρίες που έφτασαν μέχρι και το εσωτερικό της Tate Modern. Και δημιούργησε σταθερό δίαυλο επικοινωνίας μεταξύ φοιτητών και εργατικών σωματείων με αποτελέσματα που έκαναν την εμφάνισή τους στην επόμενη γενική απεργία.

αναιρέσεις

«Καταλαμβάνουμε την ταράτσα για να δείξουμε την αντίθεσή μας στην είσοδο των αγορών στην εκπαίδευση που επιβάλλεται από την σύμπλευση της κυβέρνησης συνεργασίας και του συστήματος, που την επιβάλλουν βοηθώντας τους πλούσιους και κάνοντας επίθεση στους φτωχούς.»

Στο απόσπασμα τα πανεπιστήμια

8

Α

ρχές Σεπτέμβρη οι φοιτητές, στη βάση των αποφάσεων των τελευταίων Γενικών Συνελεύσεών τους, απαιτούν και πετυχαίνουν αναβολή των εξεταστικών προκειμένου να συνεδριάσουν και να οργανώσουν τον αγώνα τους. Δεν υπάρχει αμηχανία, μόνο αποφασιστικότητα για την κορύφωση του κινήματος για τη ρήξη και την ανατροπή αυτής της αντιλαϊκής πολιτικής και των εκπροσώπων της. Αμέσως 300 και πλέον σχολές τελούν υπό κατάληψη, μαζικότατες Γ.Σ. διαδέχονται η μία την άλλη, και δυναμικές πορείες παίρνουν τη θέση της εξεταστικής ενώ η κυβέρνηση αναγκάζεται να επιστρατεύσει κάθε μέσο για να εδραιώσει τις μεταρρυθμίσεις. Μετά τη χωρίς τέλος προπαγάνδα απαξίωσης και δυσφήμισης των φοιτητών, καθηγητών και της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, έρχονται οι αλλεπάλληλες απειλές για χαμένα εξάμηνα και εξεταστικές, κόψιμο της χρηματοδότησης και απαγόρευση έκδοσης πτυχίων σε όσες σχολές δεν εφαρμόζουν το νόμο πλαίσιο. Το μειοψηφικό αντιδραστικό μπλοκ των μελών ΔΕΠ συσπειρώνεται, με την ΠΟΣΔΕΠ να χαιρετίζει το νέο νόμο και να ζητά την άμεση εφαρμογή του. Ταυτόχρονα, εντέχνως χτίζεται μια συμμαχία σιωπής από τα ΜΜΕ, που όχι μόνο δε δίνουν λόγο στους αγωνιζόμενους φοιτητές αλλά υπερτονίζουν τη στάση των κυβερνητικών φερέφωνων ΔΑΠ, ΠΑΣΠ. Προβάλλουν ως πλειοψηφικό ρεύμα αυτό της “ανοικτής σχολής” και τις θέσεις των παραπάνω παρατάξεων ως κυρίαρχες μέσα στους συλλόγους. Ενδεικτικό παράδειγμα αυτής της φίμωσης είναι η εντολή του πρωθυπουργού στην ΕΡΤ να μην προβάλλουν ούτε ένα λεπτό από τις δηλώσεις των φοιτητών, που διεκδίκησαν να ακουστούν μέσα από το δελτίο ειδήσεων της ΝΕΤ. Το ξέρουν όμως και οι ίδιοι ότι οι μέρες τους είναι μετρημένες.

Δίνοντας πνοή σε όλα τα αγωνιζόμενα κομμάτια Το φοιτητικό κίνημα έδωσε επιπλέον ώθηση στο τσουνάμι των κινητοποιήσεων όλης της κοινωνίας. Μόρφωσε τους φοιτητές στον αγώνα και ανέδειξε ως μονόδρομο την ενίσχυση των αμεσοδημοκρατικών συλλογικών οργάνων του. Πραγματικός πολιτικός διάλογος άρχισε να εξελίσσεται

στις Γ.Σ., περιθωριοποιώντας τις λογικές που τις απαξίωναν. Αναδείχθηκαν, έτσι σε κινητήριο δύναμη του αγώνα και έδωσαν πνοή και ρόλο στις συντονιστικές επιτροπές κατάληψης. Το Συντονιστικό των Γενικών Συνελεύσεων και Καταλήψεων, ξεπερνώ-

Τι και αν προσπαθούσε η Διαμαντοπούλου, έναν ολόκληρο χρόνο, να καταθέσει προς ψήφιση στη Βουλή το νομοσχέδιο για τα πανεπιστήμια. Οι φοιτητές και η πανεπιστημιακή κοινότητα έκαναν εμφανείς τις προθέσεις τους απ' την αρχή: και μόνο η σκέψη για κατάθεση αποτελεί casus belli. Το έπιασε το νόημα η υπουργός και πετώντας τη μάσκα του διαλόγου και της δημοκρατίας κατέθεσε το νομοσχέδιο προς ψήφιση 24 Αυγούστου, παίζοντας παράλληλα και το τελευταίο της χαρτί, την κοινοβουλευτική συναίνεση των 250 αυλικών της Ε.Ε και του ΔΝΤ. Κι έτσι ξεκινάει κι η ιστορία μας…

Z Του Παναγιώτη σιούλα

ως εδώ... τώρα μιλάνε οι φοιτητές μαζί με όλη την κοινωνία

ντας τις αντιφάσεις του, συγκροτήθηκε σε πιο δημοκρατική βάση και κατάφερε να αποτυπώσει στις αποφάσεις του το σύνολο των αιτημάτων των συλλόγων που συμμετείχαν σε αυτό και να τους συντονίσει σε έναν ενιαίο σχεδιασμό (στη βάση αυτών πραγματοποιήθηκαν η παρέμβαση στη ΝΕΤ, η κατάληψη του υπουργείου Παιδείας και μια σειρά εξωστρεφών δράσεων στο κέντρο της Αθήνας). Αποτέλεσε σημείο αναφοράς μέσα στις σχολές και εφαλτήριο της κοινωνικοποίησης του φοιτητικού κινήματος και της σύνδεσης του με το εργατικό κίνημα. Μέσα σε αυτές τις 5 εβδομάδες καταλήψεων συγκροτήθηκε αρραγές μέτωπο εναντίωσης στην πολιτική της Tρόικας, τόσο μέσα στους φοιτητικούς συλλόγους όσο και σε όλη την πανεπιστημιακή κοινότητα. Εδραιώθηκε η καθολική άρνηση στην εφαρμογή του νόμου και η άμεση απαίτηση για την ανατροπή του. Κάηκε το χαρτί της συμμαχίας ΠΑΣΟΚ, ΝΔ, ΛΑΟΣ, Ντόρας από τη φωτιά του κοινού αγώνα εργαζομένων και νεολαίας που με μια φωνή ζητούν την πτώση της κυβέρνησης των τραπεζιτών και των επιχειρηματιών, της χούντας που μαζί με την Ε.Ε. και το ΔΝΤ έχουν επιβάλλει. Είναι ξεκάθαρο ότι το μεγαλύτερο κομμάτι της κοινωνίας θέτει τον εαυτό του όχι μόνο αλληλέγγυο αλλά και απόλυτα δεμένο με τον αγώνα των φοιτητών. Τροφοδοτείται από αυτόν για να οργανώσει τις δικές του κινητοποιήσεις, τον ενισχύει και απαιτεί τη συνέχισή του. Οι καταλήψεις πλέον έχουν εξαπλωθεί παντού, στα σχολεία από τους μαθητές, στα υπουργεία από τους εργαζομένους, στις πλατείες απ' όλους μαζί, αποδεικνύοντας ότι αυτή η κοινωνική κινητικότητα δεν βασίζεται μόνο στην αγανάκτηση, άλλα στην θέληση για ένα άλλο παρόν, ένα άλλο μέλλον. Είναι ξεκάθαρα τώρα τα δύο στρατόπεδα μέσα στην κοινωνία και το δίλημμα μπαίνει με μεγαλύτερη σαφήνεια από ποτέ: ή στρατεύεσαι με την πάλη για την ανατροπή τους, ή συναινείς στο γκρέμισμα και την ισοπέδωση της ζωής σου. Έτσι κι αλλιώς, οι σελίδες της ιστορίας δεν έχουν ακόμα γραφεί και από ότι φαίνεται εργαζόμενοι, άνεργοι φοιτητές και μαθητές είναι αποφασισμένοι να τη γράψουν με το μελάνι των αγώνων τους. ■

Ό

λοι μας έχουμε ακούσει από ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας για το πόσο δύσκολο ήταν κάποιος να μορφωθεί, να βρει δουλειά, να διασκεδάσει, να αντισταθεί και να παλέψει για το μέλλον του από τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια μέχρι και τα χρόνια της «αλλαγής» του ΠΑΣΟΚ, όπου «όλα άλλαξαν». Δωρεάν παιδεία δεν υπήρχε, δουλειές επίσης. Για διασκέδαση δεν το συζητάμε καθώς τα μεροκάματα ήταν φτηνά και τα λεφτά λίγα. Από την άλλη, όποιος τολμούσε να σκεφτεί (πόσο μάλλον να αντισταθεί) ενάντια σε αυτήν την κατάσταση έπεφτε πάνω στο βούρδουλα του μετεμφυλιακού ελληνικού κράτους, της χούντας, των κυβερνήσεων Καραμανλή. Ευτυχώς, όλα άλλαξαν προς το καλύτερο! Στην Ελλάδα σήμερα, η νεολαία μπορεί να μορφωθεί δωρεάν, να βρει εύκολα δουλειά, να διασκεδάσει σε χώρους που προάγουν την τέχνη και τον πολιτισμό γενικότερα, να διεκδικήσει τα δίκια της χωρίς να φοβάται. Είμαστε τυχεροί που ζούμε σε μια τέτοια εποχή, που έχουμε «όλα τα καλά του θεού», που το μέλλον είναι μπροστά μας. Είμαστε τυχεροί που μπορούμε να εκφράσουμε τη γνώμη μας σε μια αληθινή δημοκρατία, όπως αυτή που βιώνουμε σήμερα.

Μέρες «πραγματικής δημοκρατίας» Μόνο που η Ελλάδα του Μνημονίου δεν μοιάζει καθόλου με τον τόπο που περιγράφεται παραπάνω. Το παρόν είναι ζοφερό και το μέλλον προδιαγράφεται ακόμα χειρότερο. Στο όνομα της ανάκαμψης της Ελληνικής και Ευρωπαϊκής οικονομίας μια ολόκληρη γενιά μοιάζει να μην έχει μέλλον. Τα παραδείγματα είναι χαρακτηριστικά και απανωτά. Καμία κρατική δαπάνη δεν επενδύεται για χάρη της μόρφωσης, της δουλειάς, της ζωής της νεολαίας. Ακόμα και αυτά που θεωρούσαμε δεδομένα μερικά χρόνια πριν, σήμερα τείνουν να εκλείψουν. Αλλά για να δούμε μερικά παραδείγματα. Ας πάρουμε υπ’ όψιν μας ένα παιδί που πηγαίνει σχολείο. Αν είναι πολύ «τυχερό» ίσως το σχολείο του δεν έχει κενά σε διδακτικό προσωπικό. Ίσως μπορέσει να διαβάσει τα μαθήματά του μέσα από φωτοτυπίες (αν υπάρχει φωτοτυπικό στο σχολείο του). Ίσως καταφέρει να μάθει κάποια ξένη γλώσσα (αν οι γονείς του έχουν χρήματα να το στείλουν φροντιστήριο). Ίσως μπορεί να ασχοληθεί με τον αθλητισμό (εάν υπάρχει κάποιος ελεύθερος χώρος κι αν δεν υπάρχει κάποιο χρεοκοπημένο σωματείο στη γειτονιά του, μιας και οι επιδοτήσεις από κρατικούς οργανισμούς πηγαίνουν πια όλες στις «φτωχές» ΚΑΕ και ΠΑΕ). Ίσως καταφέρει να ασχοληθεί με τη μουσική ή με κάποια άλλη τέχνη (εάν υπάρχει κάποιος δημοτικός οργανισμός κάπου κοντά γιατί τώρα με τον Καλλικράτη κι αυτοί σιγά σιγά κλείνουν γιατί θεωρούνται περιττά έξοδα). Ίσως μετά από όλα αυτά (και πάλι υπό την προϋπόθεση ότι οι γονείς του έχουν χρήματα να ξαναπάει φροντιστήριο) καταφέρει να περάσει

σε κάποιο τριτοβάθμιο εκπαιδευτικό ίδρυμα. Ίσως είναι τυχερό και επιτύχει σε σχολή κοντά στο σπίτι του, καθώς δύσκολα πια μπορεί μια οικογένεια να ανταπεξέλθει στα έξοδα που προκύπτουν από την υποτιθέμενη «δωρεάν» σίτιση και στέγαση. Ίσως καταφέρει να πάρει και πτυχίο. Ίσως βρει και δουλειά. Ίσως βγάζει από τη δουλειά αρκετά λεφτά ώστε να ζει αξιοπρεπώς. Με την προϋπόθεση ότι έχει λεφτά ίσως μπορεί να πάει μια βόλτα για να διασκεδάσει, ίσως μπορεί να πάει και κινηματογράφο (βλέποντας κάποια ξένη ταινία καθώς λεφτά για ελληνικές δεν υπάρχουν παρά μόνο για σκουπίδια), πληρώνοντας το ακριβό αντίτιμο του εισιτηρίου του. Αλλά και σπίτι να κάτσει ευτυχώς υπάρχει και η τηλεόραση, στην οποία εάν του αρέσουν τα ξενύχτια, ίσως βρει κάποιο πρόγραμμα που να αξίζει στις τρεις τα ξημερώματα. Ναι, αλλά είναι «τυχερός» γιατί ζει σε μια πραγματική δημοκρατία. Μπορεί να παλέψει για τις ανάγκες και τα δικαιώματά του. Η φωνή του και τα θέλω του ακούγονται. Ευτυχώς, δεν ζήσαμε χούντα! Αλλά εάν δεν είναι από τους «τυχερούς» και δεν έχει κάποιο ή κανένα από «όλα τα καλά του θεού»; Εάν δεν μπορεί να μορφωθεί; Εάν δεν μπορεί να βρει δουλειά σε μια χώρα που σχεδόν οι μισοί νέοι είναι άνεργοι; Εάν δεν μπορεί να διασκεδάσει γιατί δεν έχει χρήματα και έχει πήξει σε χαζά τούρκικα σήριαλ και σε blockbuster σκουπίδια του Χόλυγουντ; Εάν τον αθλητισμό και την κρατική χρηματοδότηση τη λυμαίνονται λαμόγια τύπου Μάκη και Μπέου; Εάν ζει σε μια πραγματικότητα όπου οι απεργίες κρίνονται παράνομες, στις πορείες υπάρχουν χωρίς λόγο χιλιάδες πάνοπλοι αστυνομικοί που βαρούν στο ψαχνό χωρίς λόγο, στις καταλήψεις επεμβαίνουν εισαγγελείς; Ε τότε ζει στην Ελλάδα του 2011. Στην Ελλάδα του μνημονίου. Στην Ελλάδα που μοιάζει πολύ με αυτήν της δεκαετίας του ‘60. Την Ελλάδα, της μόρφωσης για τους έχοντες και κατέχοντες, της φτώχειας, της ανεργίας, της ξενιτιάς. Άλλωστε και τα επίθετα των πολιτικών «αρχόντων» είναι ίδια με αυτά του ’60. Όλα, για το σύστημα, βαίνουν καλώς. Το πλάνο προώθησης του σύγχρονου σκοταδισμού είναι επιτυχημένο. Ακόμα ένας πολίτης χωρίς μόρφωση, κριτική σκέψη, πνευματική καλλιέργεια, χωρίς διάθεση αντίστασης έχει δημιουργηθεί.

αναιρέσεις

Όταν ο χρόνος κυλάει αντίστροφα και η ιστορία γράφεται προς τα πίσω

2 5

Για ένα μέλλον χωρίς “ίσως” Η νεολαία στο σήμερα, όμως, δείχνει να αντιστέκεται. Η νεολαία των πλατειών, της μαζικής συμμετοχής στους εργατικούς αγώνες, των φοιτητικών και μαθητικών κινητοποιήσεων, του νέου ανατρεπτικού πολιτιστικού προτύπου, της πρωτοπόρας και σύγχρονης καλλιτεχνικής δημιουργίας είναι εδώ! Παλεύει για να καταργηθούν τα “ίσως” και τα “εάν” και ξέρει ότι υπάρχει και άλλος δρόμος από αυτόν που θέλει να μας πάει στην πιο σκοτεινή πλευρά του παρελθόντος. Το μέλλον μας ανήκει και θα το κερδίσουμε! ■

1. Παραφράζοντας τη φράση του Εντουάρντο Γκαλεάνο, «Στο σχολείο του εγκλήματος, τα μαθήματα της αδυναμίας, της αμνησίας και της παραίτησης είναι υποχρεωτικά», από το βιβλίο του Ένας κόσμος ανάποδα.

νεολαία

Z Του Δημήτρη Φάκαλη

Στην κοινωνία του σύγχρονου σκοταδισμού τα μαθήματα της αδικίας, της υποκουλτούρας και της παραίτησης είναι υποχρεωτικά1

Σπρέι vs γκλοπ

Z Της Νατάσας Κεφαλληνού

Και οι τοίχοι έχουν …στόματα Ένα σπρέι, ένα κομμένο χαρτόνι ή/ πλαστικοποιημένη φωτοτυπία ή/ ακτινογραφία (stencil) και ένα κοπίδι. Κουβαλώντας αυτά τα σύνεργα κυκλοφορούν δύο – δύο τα βράδια στα «ύποπτα» στενά της πόλης. Με ευέλικτες κινήσεις βγάζουν τo stencil, κοιτάζουν δεξιά αριστερά, ο ένας κρατάει το χαρτόνι, ο άλλος περνάει στα γρήγορα το σπρέι και χάνονται μέσα στη νύχτα χωρίς δεύτερη ματιά (ίσως την επόμενη να ξαναπεράσουν για να δουν / φωτογραφήσουν το «δημιούργημα» τους).

T

o stencil, που αποτελεί ένα είδος της «τέχνης του δρόμου» /street art, έκανε δυναμικά την εμφάνιση του στη Δύση στα zeros, με πιο δημοφιλή εκπρόσωπο το Banksy. Τα τελευταία χρόνια τα… παιδιά του Banksy, έχουν αρχίσει να αφήνουν τα… ίχνη τους και στην αθηναϊκή μητρόπολη. «Τα πρώτα stencil στο κέντρο της Αθήνας τα είδα το 2003-2004. Έγραφαν ‘’ο χαμένος τα παίρνει όλα’’, διαφημίζοντας προφανώς την ομώνυμη ταινία» μας πληροφορεί ο Mapet, ο οποίος «χτυπάει» stencil από το 2006, υπογράφοντας με αυτό το όνομα.

«Καθαροί τοίχοι λερές συνειδήσεις» Το stencil (όπως και τα άλλα είδη της street art) αποτελεί μια παρέμβαση στο δημόσιο χώρο. Οι γκρίζοι τοίχοι της πόλης αποκτούν χρώμα και φωνή. Στέλνουν μηνύματα σε άγνωστους παραλήπτες. Τα stencil βγάζουν τη γλώσσα σε μια εξωραϊσμένη, πλήρως εμπορευματοποιημένη (και τελευταίως στρατικοποιημένη) εικόνα της πόλης, όπου η διαφήμιση μονοπωλεί τεράστιες επιφάνειες και αιχμαλωτίζει το βλέμμα. «Το να ‘’βάφεις’’ ένα τοίχο στο δρόμο, ιδιαίτερα με ένα πολιτικό stencil, είναι σαν να βρίσκεσαι σε πόλεμο με τη διαφήμιση, το τσιμέντο, την ‘’κοινή λογική’’ των ΜΜΕ. Είναι μια προσπάθεια να διεκδικήσεις και να επανοικειοποιηθείς το δημόσιο χώρο» υποστηρίζει ο συνομιλητής μας. Μάλιστα οι στενσιλάδες σε αυτό τον «πόλεμο» πολλές φορές χρησιμοποιούν τα ίδια μέσα με αυτά του εχθρού τους (καθώς είναι αρκετά διαδεδομένη η χρήση logo, σημάτων εταιρειών, διαφημιστικών συμβόλων κλπ.) διαστρέφοντας φυσικά το αρχικό τους νόημα.

Ο τοίχος είχε τη δική του ιστορία Από τη γερμανική κατοχή ως την εξέγερση του Πολυτεχνείου και τον Δεκέμβρη του ’08, η εκδήλωση της κοινωνικής διαμαρτυρία στους τοίχους της Αθήνας, αποτελούσε και αποτελεί ένα διαρκές φαινόμενο στην ιστορία της πόλης. Η «παράδοση» αυτή,

των πολιτικών συνθημάτων στους τοίχους, φαίνεται να έχει επηρεάσει και τους δημιουργούς του stencil, οι οποίοι εκφράζουν μέσω των εικονικών τους μηνυμάτων: κοινωνικές ευαισθησίες, πολιτικές θέσεις και απόψεις, αιχμηρή κριτική στην κοινωνία του θεάματος κ.λπ. «Τα περισσότερα stencil στην Αθήνα είναι πολιτικά» λέει o Mapet (χωρίς να ξεχνάει βέβαια και το θιασώτη της Μαντόνα, που έχει απεικονίσει τη φιγούρα της -σε όλα τα στάδια της καριέρας της- σε κάθε δρόμο του κέντρου). «Η τέχνη και η πολιτική είναι άρρηκτα δεμένες στα stencil, τα οποία χρησιμοποιούνται και ως ένα είδος προπαγάνδας. Το πλεονέκτημα τους είναι ότι η μορφή που επιλέγεις -η εικόνα και ειδικά η γραμματοσειρά- κάνει το μήνυμα πιο ευανάγνωστο, πιο πιασάρικο από ότι ένα απλό σύνθημα» μας εξηγεί, που υποστηρίζει ότι το stencil αποτελεί βασικό εργαλείο των κοινωνικών κινημάτων, ιδιαιτέρα των νεολαιίστικων. Άλλωστε «τα περισσότερα stencil προκύπτουν από ανθρώπους που συμμετέχουν στα κινήματα και εμπνέονται από αυτά» συνεχίζει, ενώ μας υπενθυμίζει τη χαρακτηριστική εικόνα των διαδηλωτών που κινούνται παραπλεύρως των πορειών κάνοντας stencil. Πλέον και πολιτικές συλλογικότητες χρησιμοποιούν τα stencil για τη διάχυση των ιδεών τους, αντί για πιο παραδοσιακούς τρόπους. Φυσικά το stencil δεν είναι απλά μια «ξερή» πολιτική δήλωση, καθώς φλερτάρει ξεκάθαρα και με την καλλιτεχνική έκφραση.

Σπρέι vs γκλοπ «Οι μπάτσοι είναι παντού αλλά ο έρωτας μας κάνει αόρατους» γράφει ένα stencil που κοιτώ καθημερινά, ενώ προσπερνώ κρυφογελώντας τη διμοιρία των ΜΑΤ στη γωνία του δρόμου. Οι καλλιτέχνες του δρόμου συχνά πυκνά ήρθαν αντιμέτωποι με τα γκλοπ της καταστολής, λόγω της δράσης τους. Υπό αυτές τις συνθήκες το stencil είχε δύο πλεονεκτήματα που ώθησαν στη διάδοση του: Η ταχύτητα διεκπεραίωσης και η ασφάλεια του δημιουργού – από τις επιθέσεις της καταστολής. «Στην Αθήνα οι μπάτσοι δεν μας πολυκυνηγάνε. Δεν ισχύει βέβαια το ίδιο σε άλλες χώρες, όπως την Αγγλία. Το πιθανότερο είναι ότι εδώ οι αστυνομικοί δεν καταλαβαίνουν τι κάνουμε» αναφέρει ο συνομιλητής μας και αφηγείται το παρακάτω περιστατικό: «Ένα βράδυ στην Αθηνάς μαζί με ένα από τα μέλη της ομάδας politicalzoo βάφουμε ένα stencil. Ένα περιπολικό και δύο μηχανάκια ΔΙΑΣ σταματούν μπροστά μας και μας πιάνουν στα πράσα. Κατεβάζουν το παράθυρο και μας ρωτούν αν είδαμε κανένα να τρέχει. Απαντάμε όχι, και φεύγουν χωρίς να μας πουν τίποτα. Εμβρόντητοι τελειώνουμε το stencil και φεύγουμε, έχοντας σκάσει στα γέλια». Γεμάτη περιέργεια περνώ την επόμενη από την Αθηνάς να δω τι άφησαν πίσω τους: ένας ελέφαντας με την επιγραφή police και ένα πιστόλι ανά προβοσκίδας αντικριστά με έναν ακόμη ελέφαντας που σηκώνει την προβοσκίδα ψηλά, ενώ ερωτηματικά ξεπετάγονται γύρω του. Σπρέι vs γκλοπ σημειώσατε 1. ■

Τ

ο κόμικ είναι μία κατεξοχήν λαϊκή μορφή τέχνης, καθώς η μεγάλη πλειοψηφία των κόμικ σχεδιάζονται για το πολύ ευρύ αναγνωστικό κοινό. Πολύ συχνά επίσης το κόμικ, σε μορφή στριπ ή και μεγαλύτερα έργα, έχει χρησιμοποιηθεί για να μεταδώσει πολιτικά μηνύματα σε μαζικό επίπεδο. Μπορεί όμως το κόμικ να λειτουργήσει ως μέσο έκφρασης του ίδιου του λαού; Στο ερώτημα αυτό έρχεται να απαντήσει η World Comic India (WCI) και η πρωτοβουλία των Grassroots comic, που με την πιο απλή φόρμα και τα πιο απλά μέσα, διδάσκουν σε τοπικές κοινότητες να εκφράζονται και να επικοινωνούν με κόμικ.

H WCI (http://www.worldcomicsindia.com/wci.html) περιγράφει τον εαυτό της ως μια κολεκτίβα ακτιβιστών, σχεδιαστών κόμικ, καλλιτεχνών, δημοσιογράφων και φοιτητών που χρησιμοποιούν το κόμικ για να εκφραστούν. Τα Grassroots κόμικ σχεδιάζονται από κοινούς ανθρώπους, όχι από καλλιτέχνες, και αντανακλούν τη δική τους αντίληψη της κοινωνικής πραγματικότητας. Οι άνθρωποι που ζουν μακριά από τα κέντρα της εξουσίας σπάνια μπορούν να δουν τις φωνές τους να εκφράζονται μέσα από τα κυρίαρχα μέσα. H WCI οργανώνει διάφορα workshops με σκοπό να δυναμώσει αυτές τις φωνές και να τους επιτρέψει να δημιουργήσουν τις δικές τους εφημερίδες τοίχου.

Grassroots comic από το Πακιστάν οδηγίες για να φτιάξει κανείς Grassroots: Γιατί μόνο χαρτί Α4; Διότι είναι εύκολα διαθέσιμο, ακόμα και σε απομακρυσμένα χωρία. Επίσης σχεδόν παντού βρίσκονται φωτοτυπικά μηχανήματα για χαρτί Α4. Γιατί μόνο τέσσερα καρεδάκια; -Ποιός ο λόγος για τα 4 καρεδάκια; -Υπάρχουν διάφοροι τρόποι να χρησιμοποιηθεί αυτό το φορμά ...ένας είναι η αφίσα αλλά μπορεί εύκολα να μετατραπεί και σε στριπ. Γιατί μόνο ασπρόμαυρο; Γιατί όχι και χρώματα; Για να σχεδιάσεις σε ασπρόμαυρο δεν χρειάζεσαι πολλά μέσα ...και είναι πιο εύκολο να φωτοτυπήσεις.

αναιρέσεις

Grassroots κόμικς

2 7

Δεν μπορώ να σχεδιάσω, πώς λοιπόν να φτιάξω κόμικ; -Δεν είμαι καλλιτέχνης αλλά αυτό το σκίτσο το έκανα μόνος μου.

– Αχά! Μια τρόμπα νερού – Χμμμ... αυτό σημαίνει ότι ο καθένας μπορεί να επικοινωνήσει μέσω του σχεδίου.

κόμικς

Γιατί όχι καλλιτέχνης; Σε τί διαφέρει από ένα κόμικ σχεδιασμένο από καλλιτέχνη; Οι ντόπιοι ξέρουν καλύτερα τη κουλτούρα τους, τα φορέματα, το τοπίο... οι τοπικοί διάλεκτοι και χιούμορ είναι η δύναμη αυτών των κόμικ.

Ίσως να μην επισκεπτόταν την Αλεξάνδρεια αυτή τη φορά. Θα πήγαινε στην πόλη των χαλίφηδων, θα συγχρωτιζόταν με ποιητές και φιλοσόφους και θα αναζητούσε καινούργια βιβλία στον Οίκο της Σοφίας. Θα πήγαινε στη Βαγδάτη, την πολιτεία που θα είναι πάντοτε δική μας. Την πολιτεία που δεν θα πέσει ποτέ.

βιβλιοπαρουσίαση

(Ένας Σουλτάνος στο Παλέρμο, 2005)

Η Νύχτα της Χρυσής Πεταλούδας Με τη “Νύχτα της Χρυσής Πεταλούδας” (Verso 2010 – Άγρα 2011) ο Ταρίκ Αλί κλείνει τον μεγάλο αφηγηματικό κύκλο που άνοιξε το 1993 όταν κυκλοφόρησε το πρώτο βιβλίο της Πενταλογίας του Ισλάμ. Γραμμένη παράλληλα με την ανάπτυξη των σύγχρονων σταυροφοριών για τον έλεγχο της μέσης ανατολής και την ανάπτυξη του φαινομένου της Ισλαμοφοβίας σε Ευρώπη και ΗΠΑ, η Πενταλογία του Ισλάμ, έδωσε τη δυνατότητα στον Ταρίκ Αλί να μιλήσει όχι απλά για τους σπουδαίους πολιτισμούς που αναπτύχθηκαν στην ιστορία του Ισλάμ αλλά και να απαντήσει στο ιδεολόγημα του πολέμου των πολιτισμών, από την σκοπιά του μαρξιστικού ουμανισμού. Η πλοκή του βιβλίου περιδυνίζεται ανάμεσα σε τρείς εποχές. Η πρώτη είναι το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα και αφορά την ιστορία της οικογένειας του Ντου Γενξιού, πρόγονου την Γίντι, της Χρυσής Πεταλούδας, ο οποίος ηγήθηκε της εξέγερσης των κινέζων μουσουλμάνων στο Γιουνάν τον 19ο αιώνα και κυβέρνησε για περίπου 10 χρόνια ως Σουλτάνος Σουλεϊμάν. Η οικογενειακή ιστορία του Γενξιού, ως ιστορική νουβέλα, δένει την “Νύχτα” με τα υπόλοιπα βιβλία της πενταλογίας. Οι άλλες δύο εποχές στις οποίες διαδραματίζεται η πλοκή είναι η Λαχώρη της δεκαετίας του 60 -λίγα χρόνια μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν, όταν ακόμα για το Πακιστάν προοιωνίζονταν ένα μέλλον ευημερίας- και η σημερινή εποχή στο Λονδίνο, το Ισλαμαμπάντ -του κατεστραμμένου σήμερα Πακιστάν- το Παρίσι και τη Νέα Υόρκη της εποχής του Τζωρτζ Μπους. Το βιβλίο είναι στην ουσία η μυθιστορηματική αυτοβιογραφία του Ταρίκ Αλί, μια κατάθεση των ατομικών και των συλλογικών του προσδιορισμών: του αριστερού διανοούμενου στο Λονδίνο, του επαναστάτη μαρξιστή φοιτητή στη Λαχώρη, του πολιτικού πρόσφυγα, του καλλιτέχνη. Ο Ντάρα, που είναι η προφανώς ενσάρκωση του ίδιου του συγγραφέα, αναλαμβάνει ως εκπλήρωση μιας παλιάς υπόσχεσης να γράψει τη βιογραφία του Αφλατούν (Πλάτωνα), ενός ιδιοφυούς και αντισυμβατικού νέου που είχε ενταχθεί στη φοιτητική παρέα του Ντάρα στη Λαχώρη, για να εξελιχτεί στη συνέχεια σε έναν σημαντικό αλλά εκτός των κυκλωμάτων ζωγράφο. Η Χρυσή Πεταλούδα, ο νεανικός έρωτας του Ντάρα έχει παντρευτεί ένα άλλο μέλος της φοιτητικής παρέας, ο οποίος έχει ενσωματωθεί στο σύστημα φτάνοντας στο σημείο να γίνει μέλλος του Ρεπουμπλικανικού κόμματος των ΗΠΑ και να σώσει τη ζωή του Ντόναλντ Ραμσφελντ ως χειρούργος. Εκτός όμως από τον χαρακτήρα του Ντάρα και αυτός του Πλάτωνα μπορεί να αναγνωστεί ως το άλτερ έγκο του συγγραφέα. Εάν ο Ντάρα εκφράζει την πορεία ζωής που ακολούθησε ο Ταρίκ Αλί, ο Πλάτωνας εκφράζει τους πιο βαθιούς του προσδιορισμούς και τις ανικανοποίητες επιθυμίες του. Εκφράζει τις πληγές του από την επέμβαση του Βρετανικού ιμπεριαλισμού στη χώρα του και το άγος της ανταλλαγής πληθυσμών, τη σχέση του με την ισλαμική πολιτισμική παράδοση του λαού του, την αγάπη του για την γλώσσα των Πουντζάμπι και την ποίηση που έχει γραφτεί σε αυτήν, την ανάγκη του για καλλιτεχνική έκφραση. Αξίζει ιδιαίτερα να αναφερθεί το γεγονός ότι ενώ στα βιβλία της πενταλογίας που διαδραματίζονται στο μεσαίωνα ο πολιτισμός του Ισλάμ παρουσιάζεται ως προς τη θετική του συμβολή στην ανθρώπινη ιστορία, στα δύο βιβλία που αφορούν τον μοντέρνο κόσμο, και ειδικά στην “Πεταλούδα”, το ζήτημα της θρησκείας τοποθετείται στη σύγχρονη του διάσταση, ως δύναμη σκοταδισμού και καταπίεσης. Όλη η πλοκή του βιβλίου αλλά και η πορεία του ίδιου του συγγραφέα κορυφώνονται μέσα από το κύκνειο άσμα του Αφλατούν, έναν πίνακα ζωγραφικής επικών διαστάσεων μέσα από τον οποίο, ο εβδομηντάχρονος πια Ταρίκ Αλί, καταθέτει στους αναγνώστες ότι το μεγάλο έργο τέχνης που δημιουργούσε τα τελευταία 20 χρόνια, η Πενταλογία του Ισλάμ, αποτελεί την παρακαταθήκη που θέλει να αφήσει στον κόσμο. ■

Τα υπόλοιπα βιβλία της Πενταλογίας του Ισλάμ Τέσσερα από τα βιβλία της πενταλογίας του Ισλάμ κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Άγρα σε μετάφραση της Παλμύρας Ισμυρίδου και ένα από τις εκδόσεις Άγκυρα σε μετάφραση του Νέστορα Χούνου: ➜ Στον Ίσκιο της Ροδιάς (Verso 1993 – Άγρα 2002). Η ανακατάληψη του Χαλιφάτου της Κόρδοβα, από τον στρατό της Ισαβέλλας και του Φερδινάνδου, αποτελεί το θέμα του πρώτου βιβλίου της πενταλογίας. Το “αιρετικό” χαλιφάτο της Κόρδοβα, συνέχεια του οίκου των Ομεϊάδων, ήταν ένας πραγματικός φάρος της επιστήμης και της τέχνης του μεσαιωνικού κόσμου. Σε μεγάλο βαθμό παραδόθηκε στα Χριστιανικά στρατεύματα λόγω των εσωτερικών φεουδαλικών συγκρούσεων αλλά και της απροθυμίας των πιο συντηρητικών ισλαμικών κρατών της Αφρικής να προσφέρουν βοήθεια. Η βιβλιοθήκη της Κόρδοβα, με την καταστροφή της οποίας ξεκινάει ο Ίσκιος της Ροδιάς, είναι ένα από τα μεγαλύτερα πλήγματα στην ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού. ➜ Το Βιβλίο του Σαλαντίν (Verso 1999 – Άγκυρα 2001). Ο κούρδος στην καταγωγή Σαλαντίν καταφέρνει να ενώσει τον αλληλοσπαρασσόμενο μουσουλμανικό κόσμο και να ελευθερώσει την Ιερουσαλήμ από τους Σταυροφόρους, θέτοντας τις βάσεις για την ελεύθερη άσκηση των τριών μονοθεϊστικών θρησκειών που έχουν κοινή βάση στην Εβραϊκή μυθολογία. ➜ Η Πέτρινη Γυναίκα (Verso 2001 – Άγρα 2003). Ο “μεγάλος ασθενής”, η Οθωμανική Αυτοκρατορία, που υπήρξε η μακροβιότερη κρατική οντότητα στον Ισλαμικό κόσμο, καταρρέει μη μπορώντας πια να διατηρήσει της φεουδαρχικές της δομές. Η αντικατάσταση της θρησκευτικής με την εθνική ταυτότητα στον χώρο που συγκροτήθηκε το Τουρκικό κράτος, καθώς και τραγωδία των ελληνικών πληθυσμών της Μικράς Ασίας, αποτελούν το ιστορικό περιβάλλον του βιβλίου αυτού. ➜ Ένας Σουλτάνος στο Παλέρμο (Verso 2005 – Άγρα 2006). Στη Σικελία τον 12ο και 13ο αιώνα αναπτύχθηκε ένας μοναδικός πολιτισμός. Ο Σουλτάνος Ρουτζέρι, ο Νορμανδός βασιλιάς της Σικελίας Ρόγηρος ο Β’, δημιούργησε ένα καινοφανές ιστορικά πολιτισμικό περιβάλλον όπου, στα πλαίσια βέβαια μια ταξικής φεουδαλικής κοινωνίας, μουσουλμάνοι, χριστιανοί –Λατίνοι και Βυζαντινοί- και εβραίοι μπορούσαν να συμμετέχουν ισότιμα στο πολιτικό και κοινωνικό γίγνεσθαι. Τα μοναδικά μνημεία της περιόδου του Ρόγηρου και των απογόνων του, που σώζονται στο Παλέρμο και τις γύρω περιοχές, δίνουν μια εικόνα του μοναδικού -και βραχύβιου- αυτού πολιτισμού.

ανυπαρξία κεφαλαίων. Ξεκινώντας από οικονομικής φύσης ζητήματα το νέο αυτό ρεύμα κινηματογραφιστών, που ονομάστηκε Nouvelle Vague, άρχισε να θέτει τα πάντα υπό αμφισβήτηση και να κάνει τομές σε σχέση με το παρελθόν, σε ζητήματα αισθητικής και περιεχομένου. Ο ίδιος ο Godard όρισε τις σημαντικότερες καινοτομίες της Nouvelle Vague, όπως την κατάργηση της γραμμικής αφήγησης, την απόλυτη ελευθερία στο χώρο και στο χρόνο καθώς και την απευθείας απεύθυνση του ηθοποιού προς την κάμερα. Αποφεύγονται επίσης, τα ειδικά εφέ και το μοντάζ ως μέσο δημιουργίας συγκεκριμένων σκέψεων και συναισθημάτων. Ο Godard χρησιμοποιεί κατά κόρον τα jump cuts, τον ασύγχρονο ήχο και αυθαδιάζει παίζοντας με τους άξονες, τα racor και τις κινήσεις της κάμερας. Ανανεώνει με λίγα λόγια τη γραμματική και το συντακτικό της κινηματογραφικής γλώσσας. Ο Godard αυτήν την περίοδο ανατρέπει κάθε είδους κανόνα που είχε καθιερωθεί από θεωρητικούς και γίνεται ο κατεξοχήν εκφραστής του μοντερνισμού στον κινηματογράφο. Ο μοντέρνος κινηματογράφος που εισηγείται ο Godard αντιλαμβάνεται τον κόσμο ως ενιαίο σύνολο και αρνείται τον αυθαίρετο κατακερματισμό του. Σε αντίθεση με τον ακαδημαϊκό κινηματογράφο που αντλεί το υλικό του από τα εξαιρετικά γεγονότα, ο μοντέρνος κινηματογράφος του Godard επιμένει σε κάθε ασήμαντη, ευτελή στιγμή. Τα συμβάντα τοποθετούνται σε ένα πολυδιάστατο πλέγμα αιτίων και αποτελεσμάτων χωρίς να προσδιορίζονται ρητά οι αιτιακές σχέσεις, κάτι που ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα όπως τη βιώνουμε στην καθημερινότητα μέσα από την απλή διαδοχή των γεγονότων. Το βίαιο μοντάζ που χρησιμοποιείται και η διαπλοκή οριζόντιας και κάθετης αφήγησης ενδεχομένως προκαλεί σύγχυση στο μη εξοικειωμένο θεατή και απαιτεί προσπάθεια για κατανόηση. Παράλληλα με το σπάσιμο της προϋπάρχουσας φόρμας, ο Godard προκαλεί και σε επίπεδο περιεχομένου. Καταρχάς, αρνούμενος να υποβιβαστεί στο ρόλο του παραμυθά, λειτουργεί στην ουσία χωρίς σενάριο. Το story της κάθε ταινίας του είναι απλούστατο και αποτελεί μοναχά τον καμβά επάνω στον οποίο ξεδιπλώνει τις ανησυχίες του. Οι ταινίες του φέρνουν στο προσκήνιο προβληματισμούς οι οποίοι αφορούν τις κοινωνικές συμβάσεις, τους κώδικες ηθικής, την αλλοτρίωση, καθώς

και τα αδιέξοδα που παρουσιάζονται στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες. Θέτει αιχμηρά ερωτήματα επάνω στο ζήτημα της βίας, των βασανιστηρίων, του πολέμου, της εκπόρνευσης και παίζει με τις έννοιες του «καλού» και του «κακού». Τον απασχολεί ο έρωτας, ο χρόνος και ο θάνατος. Οι πιο χαρακτηριστικές από τις ταινίες που κάνει αυτήν την περίοδο είναι το «Με κομμένη την ανάσα», «Ο Μικρός Στρατιώτης», το «Ζούσε τη Ζωή της», «Η Περιφρόνηση» και «Ο Τρελός Πιερό», οι οποίες είναι αρκετά ποιητικές (με υπαρξιακές διαστάσεις) και δεν προπαγανδίζουν συγκεκριμένες πολιτικές θέσεις. Απλώς, σκιαγραφούν το εκάστοτε πρόβλημα και τα όποια συμπεράσματα προκύπτουν οδηγούν σε νέα ερωτήματα. Μονάχα προς το τέλος αυτής της περιόδου, το 1967, μας δίνει δύο ταινίες που μας προϊδεάζουν για την μετέπειτα ιδεολογική ωρίμανσή του. Η μία από αυτές, «Η Κινέζα» είναι ένας καταιγισμός λόγου επάνω στην επανάσταση και η άλλη, το «Weekend» αποτελεί μια σφοδρή επίθεση στο μικροαστισμό.

Στράτευση στην επανάσταση και συνακόλουθη σκεπτικιστική στροφή Μετά το Μάη του ’68, ο Godard τοποθετείται ιδεολογικά με ρητό πλέον τρόπο στο μαρξισμό και συγκροτεί μια ομάδα μαοϊκών κινηματογραφιστών, το Dziga Vertov Group. Οι ταινίες που κάνει αυτή την περίοδο είναι ξεκάθαρα στρατευμένες πολιτικά και καταπιάνονται με το θέμα της ταξικής πάλης με πιο χαρακτηριστική από αυτές το «Όλα πάνε καλά». Από το 1980 και μετά ο Godard κάνει νέα στροφή αφενός στο περιεχόμενο, καθώς βιώνει έντονα ιδεολογικά αδιέξοδα και εγκαταλείπει το μαοϊσμό και αφετέρου στη μορφή πειραματιζόμενος με το βίντεο. Τέχνη για τη τέχνη ή τέχνη για την επανάσταση; Οι ταινίες όλων των περιόδων του Godard είναι οπτικά δοκίμια και στον προβληματισμό που εύλογα γεννιέται για το αν οι στρατευμένες του ταινίες ή οι περισσότερο αφηρημένες έχουν μεγαλύτερη αξία, την απάντηση μπορούμε να την ανιχνεύσουμε σε λόγια που είχε πει ο ίδιος ο Λένιν πολύ πριν γεννηθεί ο Godard: «Ίσως είναι αλήθεια… πρέπει κανείς να διαλέξει ανάμεσα στην ηθική και την αισθητική αλλά δεν είναι λιγότερο αλήθεια πως ό,τι και να διαλέξει κανείς θα βρει το άλλο στο τέρμα του δρόμου». ■

2 9

πολιτισμός

Ρήξη με το κατεστημένο και τον ακαδημαϊσμό Ξετυλίγοντας το κουβάρι της πορείας του Godard, επιστρέφουμε στη δεκαετία του 1950. Στο δρόμο που χάραξε η σκέψη του πρωτοπόρου θεωρητικού Andre Bazin, ο Godard παρέα με μερικούς τολμηρούς κινηματογραφιστές συγκρούεται με το κινηματογραφικό κατεστημένο της εποχής. Η σύγκρουση αυτή αρχικά αφορούσε το σύστημα παραγωγής και διανομής ταινιών και την ανάγκη νέων δημιουργών να κάνουν ταινίες μέσα στην

Z Toυ Δημήτρης Κεχρής

Ο συνήθης ύποπτος Jean-Luc Godard βρέθηκε ξανά στο επίκεντρο συζητήσεων αρνούμενος να παρευρεθεί στο περσινό φεστιβάλ των Καννών και δηλώνοντας ότι δεν πηγαίνει σε πανηγύρια όταν η Ελλάδα περνάει κρίση. Πράξη καθαρά πολιτική και εντελώς συμβατή με το περιεχόμενο της τελευταίας του ταινίας («Film Socialisme»), στην οποία μέσα από μια τολμηρή διερεύνηση της σχέσης ήχου και εικόνας, αναδύεται πλήθος καυστικών μα και θλιμμένων σχολίων για το δρόμο που βαδίζει η Ευρώπη.

αναιρέσεις

Επαναστάτης Κινηματογραφιστής

επικαιρότητα

First we take Manhatan Από την κατάληψη της Wall street στην ελληνική blogoσφαιρα Z Της Κατερίνας Σταυρούλα «Είστε έτοιμοι για μια στιγμή Ταχρίρ;» Αυτό ήταν ένα από τα πρώτα ερωτήματα. Και όταν πια η κατάληψη της Wall Street έγινε γεγονός συμπληρώθηκε από τον Ταρίκ Αλί που ξεκίνησε τον χαιρετισμό του λέγοντας: «Μετά την ελπιδοφόρα ταραχή στο Γουισκόνσιν, να’ναι αυτή η απαρχή ενός αιγυπτιακού καλοκαιριού στη Νέα Υόρκη». Όταν πριν από 30 χρόνια ο Leonard Cohen έγραφε το ρεφραίν που περιέγραφε την «κατάληψη» του Μανχάταν δεν θα μπορούσε να το φανταστεί κάπως έτσι. Το ραντεβού είχε δοθεί για τις 17 Σεπτέμβρη. Αναρωτιέσαι εκ των υστέρων, αν όταν δόθηκε το ραντεβού υπήρχε πέρα από την προσδοκία η παραμικρή πρόβλεψη των διοργανωτών για το τι θα επακολουθούσε. Κι όχι γιατί δεν υπάρχουν οι βαθιές αιτίες, αλλά γιατί παρατηρώντας το μέχρι τότε κοινωνικό τοπίο των ΗΠΑ, ποιος θα περίμενε όταν ξέσπασε η κρίση, ότι θα γινόταν ποτέ μια κατάληψη στη Wall Street. Την ίδια ακριβώς απορία περιέγραψε και ο Ιμάνιουελ Βαλερστάιν όταν προσπάθησε να προσεγγίσει το παρελθόν του κινήματος που αυτή τη στιγμή έχει απλωθεί σε όλη την έκταση των ΗΠΑ: «Γιατί ξεκίνησε στις Ηνωμένες Πολιτείες, όταν ξεκίνησε- και όχι τρεις ημέρες, τρεις μήνες, τρία χρόνια νωρίτερα ή αργότερα- ποτέ δεν θα ξέρουμε στα σίγουρα. Οι προϋποθέσεις υπήρχαν: οξεία αύξηση του οικονομικού πόνου, όχι μόνο για αυτούς που πραγματικά μαστίζονται από τη φτώχεια, αλλά για ένα συνεχώς αυξανόμενο τμήμα των εργαζόμενων φτωχών (αλλιώς γνωστή ως η «μεσαία τάξη»), απίστευτη υπερβολή (εκμετάλλευση, απληστία) του πλουσιότερου 1 % του πληθυσμού των ΗΠΑ (“Wall Street”), τα παραδείγματα των άγριων ξεσπασμάτων σε όλο τον κόσμο (η «αραβική άνοιξη», οι Ισπανοί Αγανακτισμένοι, οι φοιτητές της Χιλής, τα συνδικάτα στο Ουισκόνσιν, και ένας μακρύς κατάλογος άλλων παραδειγμάτων). Δεν έχει τόση σημασία ποία ήταν η σπίθα που άναψε τη φωτιά. Ξεκίνησε.» Κι αν η σπίθα ήταν το πασίγνωστο πλέον δημοσίευμα των Adbusters, με την εμπνευσμένη αφίσα της μπαλαρίνας πάνω στην πλάτη του ταύρου της Wall Street και τη διαδήλωση να την ακολουθεί, η φωτιά που προκάλεσε εξαπλώθηκε ταχύτατα. Ειδικά μετά από την επέμβαση της αστυνομίας της Νέας Υόρκης που για πρώτη φορά μετά από πολλές δεκαετίες και τη σύλληψη επτακοσίων και πλέον διαδηλωτών στη γέφυρα του Μπρούκλιν. Όμως η ορμή κρύβεται κάπου αλλού. Σε αυτό που πολύ επιτυχημένα περιέγραψε ο Νίκος Πατσόπουλος στο γράμμα του από τη Νέα Υόρκη: «700+ είναι οι συλληφθέντες στην πιο μαζική επιχείρηση σύλληψης διαδηλωτών μετά το 2004. Μέσα στα κρατητήρια των «Τάφων» (το πιο διάσημο αστυνομικό τμήμα της ΝΥ), η διεθνής εναλλάσσονταν με τα τραγούδια των σωματείων, σε στιγμές σαν από ταινία… Σε μια κίνηση που ο γραφών τουλάχιστον αισθάνεται περήφανος που συμμετείχε, μέσα από τα κελία 250 συλληφθέντες έστησαν και διενέργησαν γενική συνέλευση αποφασίζοντας την συνέχιση του αγώνα με όλα τα μέσα...»

Then we take Berlin Από τις 17 Σεπτέμβρη μέχρι τις 15 Οκτώβρη δεν πέρασε ούτε ένας μήνας. Ήταν όμως αρκετός για να γίνει για άλλη μια φορά τον τελευταίο χρόνο πράξη ο μαχόμενος άνθρωπος χωρίς σύνορα. Κι από την Νέα Υόρκη, εκατοντάδες πόλεις στον πλανήτη, από την Αθήνα μέχρι το Βερολίνο, κι από τη Μελβούρνη μέχρι το Σαντιάγο, έδειξαν ότι το σύνθημα «Είμαστε το 99%» κρύβει την δικαιοσύνη στον πυρήνα του. Το είχε άλλωστε επισημάνει και η Νίνα Πάουερ: Ένα καλό σύνθημα πρέπει να πιάνει τη διάθεση του κόσμου και να εκφράζει ακριβώς μια κατάσταση: «Είμαστε το 99%», «είμαστε η κρίση», ή απλά «χωρίς δικαιοσύνη, δεν υπάρχει ειρήνη». Όπως το έθεσε ο Λένιν: «Κάθε συγκεκριμένο σύνθημα πρέπει να βγαίνει ως συμπέρασμα από το σύνολο των συγκεκριμένων χαρακτηριστικών μιας ορισμένης πολιτικής κατάστασης». Αυτό που μπορεί να πλέξει αυτονόητα το μωσαϊκό των κινημάτων του τελευταίου χρόνου σε μια ενιαία αφήγηση είναι η κοινή τους ρίζα, που κρύβει στον πυρήνα της την διαδρομή προς την ανθρώπινη χειραφέτηση. Και αυτή η αφήγηση μπορεί χωρίς κόπο να ακουστεί από το ανθρώπινο μικρόφωνο της κατάληψης της Wall Street, που δεν φυλακίζει πια στη σημειολογία τη δυνατότητα της συλλογικότητας. Είναι αυτή η αφήγηση που έφερε στους δρόμους της Νέας Υόρκης τα συνδικάτα. Είναι γι΄αυτό που ξαφνικά στη μέση της πλατείας ο Ζίζεκ μπορεί να κάνει λόγο για τον δικό του κομμουνισμό: «Η μόνη έννοια με την οποία είμαστε κομμουνιστές είναι πως νοιαζόμαστε για τα κοινά –τα κοινά της φύσης, της γνώσης– τα οποία απειλούνται από το σύστημα». Αλλά και γι αυτό μπορούν οι διαδηλωτές του Zuccoti Park να γνωρίζουν και να περιγράφουν στον Νικόλα Κοσματόπουλο ότι και κάποιοι στην Ελλάδα είναι στους δρόμους του αγώνα: «Με ρωτά από πού είμαι, κι όταν ακούει Ελλάδα, απαντά πως είναι περήφανη που με γνωρίζει. Η Ελλάδα κατέχει την πρωτιά στην εκτίμηση των διαδηλωτών, μαζί με την Αίγυπτο, την Τυνησία, την Ισπανία. Κατά τη διάρκεια της ημέρας θα συναντήσω πολλούς ανθρώπους που σχεδόν μου φίλησαν το χέρι μόλις άκουσαν πως είμαι από το μέρος που οι διαδηλώσεις είναι καθημερινότητα.» ■ Οι ανταποκρίσεις και οι μεταφράσεις που χρησιμοποιήθηκαν έχουν δημοσιευτεί στα blog Η Λέσχη (http://ilesxi.wordpress. com/), Παραλληλογράφος (http://parallhlografos.wordpress. com/) και Κοίτα τον Ουρανό (http://afterhistory.blogspot.com/).

αναιρέσεις

Για το σύντροφό μας Τάσο...

Ο Τάσος Κοζανιτάς γεννήθηκε στις 7 Ιούλη 1980 στην Αθήνα. Οι γονείς του είναι η Ξανθή κι ο Τάκης, ενώ έχει και μια νεότερη αδερφή τη Νίκη, φοιτήτρια στο Πανεπιστήμιο Πειραιά. Τελείωσε το 1ο Γυμνάσιο και το 4ο Λύκειο Αλίμου, από όπου διατήρησε στενούς φίλους μέχρι το τέλος. Αγάπησε την αριστερά από τα μαθητικά του χρόνια και γνώριζε την ΕΑΑΚ πριν ακόμα περάσει στο πανεπιστήμιο. Τον Οκτώβρη του 1999 εντάχθηκε στην Ενιαία Ανεξάρτητη Αριστερή Κίνηση και συγκεκριμένα στην ΑνΑΣΑ Παντείου, πρωτοε-

τής τότε στο τμήμα «Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης και Επικοινωνίας» από το οποίο και αποφοίτησε το 2008. Το Γενάρη του 2000, λίγες μέρες πριν την 4η Συνδιάσκεψη του ΝΑΡ, έγινε μέλος της οργάνωσης σπουδάζουσας της νεολαίας Κομμουνιστική Απελευθέρωση. Για τα επόμενα χρόνια θα έπαιζε ρόλο στην ανάπτυξη και συγκρότηση της ΕΑΑΚ στο Πάντειο και γενικότερα, πρωταγωνιστώντας με την καθημερινή του δράση και παρουσία. Κατά τη διάρκεια των σπουδών του και της παρουσίας του στο φοιτητικό κίνημα έζησε και συνέβαλε σε μεγάλους για την εποχή αγώνες με κορυφαία μάχη το αντιπολεμικό κίνημα της εποχής, όντας μέλος του Συμβουλίου Σπουδάζουσας Αθήνας από το Μάρτη του 2001 και μετέπειτα του γραφείου της. Αποχώρησε από την οργάνωση σπουδάζουσας το Μάρτη του 2004 μέλος πια του Κεντρικού Συμβουλίου της οργάνωσης για να ασχοληθεί με την ομάδα μαθητών και τα έντυπα της οργάνωσης, ενώ στο κοινωνικό πεδίο εντάχθηκε με αφοσίωση στο εγχείρημα των αντικαπιταλιστικών κινήσεων πόλης και συγκεκριμένα στην «πόλη ανάποδα» της Νέας Σμύρνης, της πόλης που αγάπησε. Εξέτισε τη θητεία του στον στρατό από τις 9/5/2007 και για ένα χρόνο, δίνοντας τη μάχη ενάντια στο βύσμα, τις άθλιες συνθήκες και την άνιση μεταχείριση, με πολλαπλές

αποκαλύψεις και εμπνέοντας δεκάδες συναδέλφους του την εποχή εκείνη να κρατήσουν στάση αξιοπρέπειας και αγώνα. Μετά την απόλυση του από το στρατό συνέβαλε στην διεξαγωγή του 3ου Συνεδρίου της νΚΑ, το Μάρτη του 2010, από όπου και επανεκλέχθηκε για τελευταία φορά στο Κεντρικό Συμβούλιο της οργάνωσης και το Γραφείο του ΚΣ, υπεύθυνος πλέον για την αυτοτελή έντυπη παρέμβαση της νεολαίας και ιδιαίτερα το περιοδικό των «αναιρέσεων». Η συμβολή του στην επανέκδοση του εντύπου ήταν καθοριστική. Από τη θεματολογία και την επιλογή της ύλης μέχρι την επιμέλεια των κειμένων και την τελική σύνταξη, οι οξυδερκείς του παρατηρήσεις και η καυστική του πένα προσέδιδαν ξεχωριστά ποιοτικά και πολιτικά στοιχεία σε κάθε τεύχος. Συνέβαλλε αποφασιστικά ακόμα και στο προηγούμενο τεύχος, αναλαμβάνοντας την επιμέλεια του αφιερώματος στα 20 χρόνια της ΕΑΑΚ, ενώ έγραψε το τελευταίο του άρθρο γνωρίζοντας ήδη πως είναι βαριά άρρωστος. Παρά τη μεγάλη του θέληση να ασχοληθεί με τη δημοσιογραφία, δεν κατάφερε ποτέ να βρει μια δουλειά στον συγκεκριμένο χώρο, αρνούμενος να δουλέψει αμισθί, γεγονός που τον οδήγησε να προετοιμαστεί για το διαγωνισμό ένταξης στην ΕΣΔΔ, έναν διαγωνισμό ο οποίος δεν δόθηκε ποτέ μέχρι σήμερα. Εδώ και 8 χρόνια, στη ζωή του τον συντρόφευσε η Στέλλα, με την οποία μοιράστηκαν κοινές αγωνίες και ειλικρινή αγάπη. Προσφέροντας μαζί σε όλους τους γύρω πολλές στιγμές χαράς κι ευχάριστης παρέας. ■

3 1