Kunna, vilja, våga FINANSPOLITIK UNDER KRISEN Jörgen Appelgren
Sysselsättning och tillväxt i Sverige och Europa
Rapportserien Sysselsättning och tillväxt i Sverige och Europa bygger på fem tematiska rapporter under 2010 och 2011 och presenteras i samarbete mellan tankesmedjan Global Utmaning och PricewaterhouseCoopers, Sveriges ledande företag inom revision och rådgivning. Global Utmaning är en fristående tankesmedja. Vi är ett kvalificerat nätverk från samhälle, näringsliv och forskning som verkar för lösningar på de globala utmaningar som rör ekonomi, miljö och demokrati.
Ansvariga för rapportserien: Sandro Scocco, Global Utmaning och Lars Wennberg, PricewaterhouseCoopers.
Kunna, vilja, vรฅga FINANSPOLITIK UNDER KRISEN
Jรถrgen Appelgren
www.pwc.com/se 1SJDFXBUFSIPVTF$PPQFST J 4WFSJHF jS NBSLOBETMFEBOEF JOPN SFWJTJPO SFEPWJTOJOH TLBUU PDI BGGjSTSlEHJWOJOH NFE NFEBSCFUBSF PDI LPOUPS Ql PSUFS SVOU PN J MBOEFU .FE FSGBSFOIFU PDI VOJL CSBOTDILVOTLBQ VUWFDLMBS WJ WjSEFO GzS WlSB LVOEFS WJMLB VUHzST BW HMPCBMB GzSFUBH TWFOTLB TUPSGzSFUBH PDI PSHBOJTBUJPOFS NJOESF PDI NFEFMTUPSB GSjNTU MPLBMB GzSFUBH TBNU EFO PGGFOUMJHB TFLUPSO 1SJDFXBUFSIPVTF$PPQFST J 4WFSJHF ESJWT TPN FO TKjMWTUjOEJH PDI PCFSPFOEF KVSJEJTL FOIFU 7J JOHlS J EFU HMPCBMB OjUWFSLFU 1SJDFXBUFSIPVTF$PPQFST TPN jS WjSMEFOT TUzSTUB OjUWFSL JOPN SFWJTJPO TLBUUF PDI BGGjSTSlEHJWOJOH 7J EFMBS WlSB LVOTLBQFS FSGBSFOIFUFS PDI MzTOJOHBS NFE NFEBSCFUBSF J MjOEFS GzS BUU VUWFDLMB OZB QFSTQFLUJW PDI QSBLUJTLB SlE
(MPCBM 6UNBOJOH jS FO GSJTUlFOEF UBOLFTNFEKB 7J jS FUU LWBMJยพDFSBU OjUWFSL GSlO TBNIjMMF OjSJOHTMJW PDI GPSTLOJOH TPN WFSLBS GzS MzTOJOHBS Ql EF HMPCBMB VUNBOJOHBS TPN SzS FLPOPNJ NJMKz PDI EFNPLSBUJ 2010 Kunna, vilja, vรฅga, Finanspolitik under krisen, +zSHFO "QQFMHSFO
ยฉ Global utmaning och fรถrfattaren, 2010 Gra๏ฌ sk formgivning: Glenngรฅrd Gra๏ฌ sk Form AB Omslagsfoto: PwC Brandsite Distribuerad av: Global utmaning, Birger Jarlsgatan 27, 111 45 Stockholm www.globalutmaning.se Tryck: Intellecta Infolog, Gรถteborg, 2010
Innehåll Förord
5
Sammanfattning
6
Inledning
9
Bakgrund
10
Kunna – nya begränsningar
13
Synen på finanspolitiken har förändrats över tiden
29
Den aktuella diskussionen – vilja och våga
39
Vilken roll skall finanspolitiken ha i Sverige?
43
Slutsatser
49
Referenser
52
Förord %FO TFQUFNCFS BOTzLUF 8BMM 4USFFU CBOLFO -FINBO #SPUIFST PN LPOLVST %FU CMFW LBUBMZTBUPSO GzS EFO WjSTUB ¾OBOTLSJTFO TFEBO UBMFU %FU LBO LPOTUBUFSBT BUU FUU QBS lS FGUFS LSJTFO jS NlOHB BW EF GSlHPS TPN ¾OBOTLSJTFO WjDLUF PN GzSIlMMBOEFU NFM MBO NBSLOBE PDI TUBU GPSUGBSBOEF UJMM TUPSB EFMBS jS VOEFS EJTLVT TJPO *OUF NJOTU HjMMFS EFU UFNBU GzS EFOOB SBQQPSU 7JMLFO SPMM IBS ¾OBOTQPMJUJLFO GzS BUU TUBCJMTFSB FLPOPNJO Tl BUU TBNIjMMFUT SFTVS TFS J GPSN BW NjOOJTLPS PDI NBTLJOFS VUOZUUKBT Ql CjTUB TjUU 0DI IVS TFS CPEFMOJOHFO VU NFMMBO ¾OBOT PDI QFOOJOHQPMJUJLFO 3BQQPSUFO TLB TFT TPN FUU CJESBH UJMM EFOOB EJTLVTTJPO NFO MZG UFS PDLTl EFO WJLUJHB GSlHBO PN MjOEFST NzKMJHIFU BUU zWFSIVWVE UBHFU CFESJWB FO BLUJW ¾OBOTQPMJUJL *EBH jS EFO LSBGUJHU CFTLVSFO GzS NlOHB FVSPQFJTLB MjOEFS Ql HSVOE BW CSJTUBOEF GzSUSPFOEF Ql NBSLOBEFO WJMLFU MFEFS UJMM ClEF IzHB SjOUPS PDI TWlSJHIFUFS BUU Gl UJMMHlOH UJMM LBQJUBM %FU jS TlMVOEB PDLTl FO GSlHB PN BUU LVOOB PDI JOUF CBSB BUU WJMKB NFO TPN GzSGBUUBSFO QlQFLBS EFO DFOUSBMB GSlHBO jS WBSGzS WJMM JOUF EF TPN LBO 4ZGUFU NFE FO BLUJW ¾OBOTQPMJUJL jS ZUUFSTU BUU CFHSjOTB zLOJOHFO BW BSCFUTMzTIFUFO *EBH jS EFU PDLTl WjMLjOU BUU IzH BSCFUTMzTIFU IBS FO UFOEFOT BUU CJUB TJH GBTU Ql FO IzHSF OJWl OjS LPOKVOLUV SFO OPSNBMJTFSBT WJMLFU ZUUFSMJHBSF GzSTUjSLFS NPUJWFO BUU CFHSjOTB LPOKVOLUVSTWjHOJOHBSOBT FGGFLU J GPSN BW BSCFUTMzTIFU 4WFSJHFT PDI zWSJHB &VSPQBT IzHB BSCFUTMzTIFU TLVMMF EjSNFE VUHzSB FUU TUBSLU NPUJW GzS FO NFS FYQBOTJW ¾OBOTQPMJUJL PDI jOEl IBS ¿FSB MjOEFS TPN jS J FO QPTJUJPO BUU TKjMWB LVOOB WjMKB EFO FLP OPNJTL QPMJUJTLB JOSJLUOJOHFO WBMU BUU WBSB NZDLFU GzSTJLUJHB NFE ¾OBOTQPMJUJLFO &O GzSLMBSJOH UJMM EFUUB LBO WBSB BUU ¾OBOTQPMJUJLFOT GzSNlHB BUU EF GBDUP NJMESB BSCFUTMzTIFUTLSJTFS IBS JGSlHBTBUUT %FU jS EPDL FO VQQGBUUOJOH TPN GzSGBUUBSFO UJMM EFOOB SBQQPSU JOUF zWFSUZHBUT PN VUBO UWjSUPN BOTFS GzSGBUUBSFO BUU EFU JEBH ¾OOT TLjM BUU USP BUU FO WjMBWWjHE ¾OBOTQPMJUJL IBS HPE FGGFLU J BUU TUJNVMFSB TZTTFMTjUU OJOHFO PDI EjNQB BSCFUTMzTIFUFO 4BOESP 4DPDDP 0SEGzSBOEF (MPCBM 6UNBOJOHT &LPOPNJTLB 3lE
Sammanfattning 7J HFOPNMFWFS GPSUGBSBOEF FGUFSCzSEFO BW ¾OBOTLSJTFO jWFO PN TJUVBUJPOFO IBS MKVTOBU CFUZEMJHU VOEFS EFU TFOBTUF lSFU ,SJTFOT EKVQ NFEGzSEF BUU QFOOJOHQPMJUJLFO CMFW NFS FYQBOTJW jO OlHPO TJO Ql NlOHB IlMM * WjTUWjSMEFO TjOLUFT TUZSSjOUPSOB UJMM OjSB OPMM OJWlFS TPN J QSJODJQ WBSJU PUjOLCBSB J NlOHB MjOEFS UJEJHBSF %l QFOOJOHQPMJUJLFO JOUF LVOEF GVMMHzSB TJO TUBCJMJTFSJOHTQPMJUJTLB SPMM GVMMU VU GzSEFT EFU BOTWBSFU zWFS Ql ¾OBOTQPMJUJLFO -jOEFSOB IBS BYMBU EFOOB QSPCMFNBUJL PDI EFUUB BOTWBS Ql PMJLB TjUU 64" PDI ,JOB IBS HFOPNGzSU CFUZEBOEF TUJNVMBOTQBLFU TPN CFEzNT IB IBGU FUU UZEMJHU HFOPNTMBH Ql UJMMWjYU PDI TZTTFMTjUU OJOH #BLTJEBO IBS WBSJU GzSTWBHBEF TUBUT¾OBOTFS Ql LPSU TJLU &O CFTWjSBOEF PNTUjOEJHIFU GzS ¿FSB MjOEFS IBS WBSJU BUU EFSBT TUBUT¾OBOTFS GzSTWBHBUT Tl LSBGUJHU BW LSJTFO BUU GzSUSPFOEFU GzS EFN TPN MlOUBHBSF TKVOLJU NBSLBOU * FUU MjHF OjS JOWFTUFSBSF WBS PDI jS PWJMMJHB BUU UB SJTL NFEGzS EFUUB BUU OlHSB MjOEFS GlUU QSP CMFN NFE BUU zWFSIVWVEUBHFU ¾OBOTJFSB TJH (SFLMBOE ¾DL UJMM TMVU WjOEB TJH UJMM *.' PDI &6 OjS NBSLOBEFO WjHSBEF BUU CFGBUUB TJH NFE EFN ,SJTFO CMPUUMBEF BUU OlHSB TUBUFS VOEFSHSjWU TJOB TUBUT ¾OBOTFS HFOPN BUU JOUF GzSB FO UJMMSjDLMJHU TUSBN ¾OBOTQPMJUJL VOEFS EF HPEB lSFO PDI FMMFS BUU UJMMlUB PCBMBOTFS J FLPOPNJO WjYB WJMLFU NFEGzSEF TUPSB CBLTMBH J TlWjM FLPOPNJO TPN TUBUT¾OBO TFSOB OjS PCBMBOTFSOB CzSKBEF LPSSJHFSBT J LSJTFOT TQlS "OESB MjOEFS TPN *SMBOE PDI 1PSUVHBM CFUSBLUBT NFE NJTTUjOL TBNIFU BW JOWFTUFSBSOB PDI FOEBTU HFOPN BUU CFESJWB FO IlSE CVEHFUTBOFSJOH IBS EF LVOOBU ¾OBOTJFSB TJH Ql NBSLOBEFO eWFS UJEFO IBS EPDL SjOUBO TPN EFTTB MjOEFS UWJOHBT CFUBMB TUJHJU NBS LBOU WJMLFU lUFSTQFHMBS FO TUJHBOEF PTjLFSIFU IVSVWJEB MjOEFSOB LPNNFS BUU LVOOB LMBSB BW TJOB lUBHBOEFO HFOUFNPU MlOHJWBSOB .FO EFU ¾OOT jWFO MjOEFS TPN IBS NBSLOBEFOT GzSUSPFOEF PDI OjS JOWFTUFSBSOB UBQQBS GzSUSPFOEF GzS WJTTB MjOEFS zLBS JOUSFTTFU GzS BUU QMBDFSB J MjOEFS NFE CFWBSBU GzSUSPFOEF %F OPSEJTLB MjO EFSOB 5ZTLMBOE PDI )PMMBOE UJMMIzS FO HSVQQ TPN IBGU IBOEMJOHT VUSZNNF BUU GzSB FO NFS TUJNVMBUJW ¾OBOTQPMJUJL 'zSWJTTP IBS EJT LVTTJPOFO JOPN &6 NFS IBOEMBU PN EF TUBUT¾OBOTJFMMB QSPCMFNFO
PDI J NJOESF VUTUSjDLOJOH Ql QSPCMFNFU NFE MlHU LBQBDJUFUTVU OZUUKBOEF PDI IzH BSCFUTMzTIFU .FO GzS EFTTB MjOEFS IBS EFU JOUF J GzSTUB IBOE IBOEMBU PN BUU LVOOB VUBO PN BUU WlHB FMMFS WJMKB GzSB FO NFS FYQBOTJW ¾OBOTQPMJUJL %FU ¾OOT EFMBEF NFOJOHBS PN IVS FGGFLUJW ¾OBOTQPMJUJLFO jS TPN TUBCJMJTFSJOHTQPMJUJTLU JOTUSVNFOU JOUF NJOTU JOPN GPST LBSWjSMEFO %F TPN USPS Ql EFO SBUJPOFMMB JOEJWJEFO TPN J TJOB LPOTVNUJPOTCFTMVU UBS IjOTZO UJMM TUBUTTLVMEFOT TUPSMFL LBO MVUB TJH NPU NlOHB NPEFMMFS TPN JOOFCjS BUU ¾OBOTQPMJUJL jS FUU JOFG GFLUJWU QPMJDZJOTUSVNFOU .FE BOESB GzSVUTjUUOJOH LBO FNFMMFSUJE IFMU BOESB TMVUTBUTFS OlT * TMVUjOEBO CMJS EFU EjSGzS FO FNQJSJTL GSlHB &NQJSJO HFS FNFMMFSUJE JOUF IFMMFS FOUZEJHB TWBS %PDL jS FO TBNNBOGBUUBOEF TMVUTBUT BUU ¾OBOTQPMJUJLFO IBS CFUZEBOEF FGGFL UFS %FO TMVUTBUTFO CzS WBSB FYUSB TUBSL VOEFS FO QFSJPE OjS SjOUBO MJHHFS OjSB OPMM &UU BOOBU QSPCMFN BUU ¾OBOTQPMJUJLFO SJTLFSBS BUU TjUUBT JO GzS TFOU PDI GlS HFOPNTMBH GzSTU OjS lUFSIjNUOJOHFO jS J GVMM HlOH jS KV NJOESF PN LSJTFO jS EKVQ PDI VUESBHFO &O BLUVFMM TUVEJF GSlO *.' WJTBS BUU CVEHFUTBOFSJOHBS IBS TUPSB FGGFLUFS Ql UJMMWjYUFO &O lUTUSBNOJOH NPUTWBSBOEF FO QSPDFOU BW #/1 LBO VOEFS SlEBOEF PNTUjOEJHIFUFS NJOTLB #/1 NFE OjTUBO FO QSPDFOU zWFS UWl lS GzS MjOEFS JOPN WBMVUBVOJPOFO *SMBOE IBS CFTMVUBU PN OFEESBHOJOHBS PDI TLBUUFIzKOJOHBS NPUTWBSBOEF QSPDFOU BW #/1 ° PDI ¿FS lUHjSEFS UZDLT LPNNB BUU LSjWBT ° WJMLFU NJOTLBS #/1 J VOHFGjS TBNNB PNGBUUOJOH FOMJHU EFOOB BOBMZT 0N ¿FS MjOEFS HFOPNGzS lUTUSBNOJOHBS TBNUJEJHU CMJS HFOPNTMB HFU jO TUzSSF +V ¿FS MjOEFS TPN ESJWFS FO lUTUSBNOJOHTQPMJUJL EFTUP TUzSSF CMJS TlMFEFT SJTLFO GzS CBLTMBH jWFO Ql FUU BMMNjOU QMBO .PU EFO CBLHSVOEFO LPQQMBU NFE EFU GBLUVN BUU EFU OV jS NFS jO NJMKPOFS ¿FS BSCFUTMzTB JOPN 0&$% MjOEFSOB jO GzSF LSJTFO jS EFU NjSLMJHU BUU EFU JOUF WBSJU FO CSFEBSF EFCBUU PN IVS QPMJUJ LFO GzST J MjOEFS TPN IBS FUU ¾OBOTQPMJUJTLU IBOEMJOHTVUSZNNF 4WFSJHF jS FUU TlEBOU MBOE 'JOBOTQPMJUJLFOT SPMM TPN TUBCJMJTF SJOHTQPMJUJTLU JOTUSVNFOU jS GzSWJTTP JOUF GVMMU EF¾OJFSBE J 4WFSJHF 'JOBOTQPMJUJTLB SlEFU IBS VQQNBOBU SFHFSJOHFO BUU LMBSHzSB J WJMLB MjHFO ¾OBOTQPMJUJLFO LBO PDI CzS TQFMB FO SPMM &UU TlEBOU LMBSHzSBOEF WPSF WjMHzSBOEF %FU ¾OOT FO VQQFOCBS SJTL J EKVQB
LSJTFS BUU QFOOJOHQPMJUJLFO JOUF LBO UB GVMMTUjOEJHU TUBCJMJTFSJOHT QPMJUJTLU BOTWBS TBNUJEJHU TPN ¾OBOTQPMJUJLFO GSjNTU JOSJLUBT Ql CVEHFUNlMFU PDI EjSGzS JOUF NjLUBS NFE BUU UB zWFS EFU TUBCJMJ TFSJOHTQPMJUJTLB BOTWBSFU %FU LBO EJTLVUFSBT PN BWWjHOJOHFO NFMMBO BUU TOBCCU lUFS TUjMMB TUBUT¾OBOTFSOB PDI BUU TUJNVMFSB SFTVSTVUOZUUKBOEFU CMFW EFO CjTUB GzS TWFOTL EFM ,POKVOLUVSJOTUJUVUFUT LPOKVOLUVSKVTUF SBEF TQBSBOEF MlH zWFS NlMFU Ql FO QSPDFOU GzS TlWjM TPN J QSPHOPTFO GzS WJMLFU BOUZEFS BUU ¾OBOTQPMJUJLFO LVOEF WBSJU NFS FYQBOTJW VOEFS EFTTB lS VUBO BUU EFU HlUU VU zWFS NlMFU PN MlOHTJLUJHU IlMMCBSB PGGFOUMJHB ¾OBOTFS
Inledning %FU GzSFLPNNFS FO HMPCBM EFCBUU PN ¾OBOTQPMJUJLFOT SPMM J FGUFS EZOJOHBSOB BW EFO ¾OBOTJFMMB LSJTFO /lHSB EFCBUUzSFS GSBNIlM MFS USBEJUJPOFMMB GSlHFTUjMMOJOHBS TlTPN SJTLFO GzS BUU FO GzS UJEJH lUTUSBNOJOH MFEFS UJMM TWBH lUFSIjNUOJOH PDI EjSNFE UJMM IzHSF BSCFUTMzTIFU * &VSPQB jS EFU FNFMMFSUJE NFS GPLVT Ql SJTLFSOB NFE FO GzS TFO lUTUSBNOJOH PDI EFTT LPOTFLWFOTFS GzS IlMMCBSB TUBUT¾OBOTFS 7JEBSF ¾OOT EFU FO EJTLVTTJPO PN TBNTQFMFU NFMMBO ¾OBOTQPMJ UJLFO PDI QFOOJOHQPMJUJLFO TPN QlWFSLBT BW BUU ¾OBOTLSJTFO GzS jOESBU VUHlOHTMjHFU CFUSjGGBOEF MjOEFST TUBUT¾OBOTJFMMB MjHF %FU jS WJEBSF JOUSFTTBOU BUU OPUFSB EFO EFMBEF TZO TPN ¾OOT CFUSjG GBOEF ¾OBOTQPMJUJLFOT FGGFLUJWJUFU 5SPUT UFPSFUJTLB MBOEWJOOJOHBS jS CJMEFO TQMJUUSBE PDI EFU ¾OOT GzSFTQSlLBSF GzS UBOLFO BUU ¾OBOT QPMJUJLFO jS WFSLOJOHTMzT FMMFS UJMM PDI NFE LBO IB OFHBUJW JOWFS LBO TBNUJEJHU TPN BOESB IjWEBS BUU ¾OBOTQPMJUJLFO jS FUU FGGFL UJWU TUBCJMJTFSJOHTQPMJUJTLU JOTUSVNFOU GSBNGzSBMMU J MjHFO EjS QFOOJOHQPMJUJLFO VUUzNU TJOB NzKMJHIFUFS %FU jS EFTTB GSlHPS TPN CFIBOEMBT J SBQQPSUFO %FO GzSTUB EFMFO jS FO CFTLSJWOJOH BW IVS TUBUT¾OBOTFSOB QlWFSLBEFT BW ¾OBOTLSJ TFO PDI WJMLFO JOWFSLBO EFO VUWFDLMJOHFO IBGU Ql GzSVUTjUUOJOH BSOB BUU LVOOB VUOZUUKB ¾OBOTQPMJUJLFO TPN TUBCJMJTFSJOHTQPMJUJTLU JOTUSVNFOU %jSQl HzST FO zWFSTJLUMJH HFOPNHlOH BW IVS UFPSJO VUWFDLMBUT BWTFFOEF ¾OBOTQPMJUJLFOT FGGFLUJWJUFU PDI WJMLB TWBS FNQJSJO HFS %jSFGUFS UBOHFSBT GSlHBO PN BUU WJMKB PDI WlHB BOWjOEB ¾OBOTQPMJUJLFO "WTMVUOJOHTWJT EJTLVUFSBT OlHSB PMJLB IlMMOJOHBS UJMM ¾OBOTQPMJUJLFO
Bakgrund 4ZOFO Ql ¾OBOTQPMJUJLFOT SPMM J EFO FLPOPNJTLB QPMJUJLFO IBS TLJGUBU CFUZEMJHU VOEFS EF TFOBTUF EFDFOOJFSOB &SGBSFOIFUFSOB GSlO FO BLUJW ¾OBOTQPMJUJL VOEFS PDI UBMFO LBO LOBQ QBTU CFTLSJWBT TPN TQFDJFMMU QPTJUJWB 5JMM FO EFM IjOHEF EFU TBN NBO NFE EF IzHB GzSWjOUOJOHBS CFUSjGGBOEF ¾OBOTQPMJUJLFOT FGGFLUJWJUFU TPN WjYUF GSBN VOEFS UBMFU 1l EFU UFPSFUJTLB QMBOFU GzSEFT EFU PDLTl GSBN LSJUJL NPU ¾OBOTQPMJUJLFOT FGGFL UJWJUFU &O zLBE CFUPOJOH Ql SBUJPOFMMB GzSWjOUOJOHBS PDI Ql IVT IlMMFOT GzSNlHB BUU JOLPSQPSFSB TUBUFOT IBOEMBOEF J TJOB FHOB LPOTVNUJPOT PDI TQBSCFTMVU NFEGzSEF FUU NJOTLBU UFPSFUJTLU TUzE GzS ¾OBOTQPMJUJTLB JOTBUTFS &UU BOOBU BSHVNFOU CBLPN PNWjSEF SJOHFO BW ¾OBOTQPMJUJLFO TPN TUBCJMJTFSJOHTQPMJUJTLU JOTUSVNFOU WBS BUU QPMJUJLFSOB BW FO EFM CFEzNEFT PGzSNzHOB BUU ESJWB FO FGGFLUJW ¾OBOTQPMJUJL PDI TUSBNB lU J HPEB UJEFS * NlOHB WjTUMjO EFS UPH EjSGzS QFOOJOHQPMJUJLFO zWFS SPMMFO TPN IVWVETBLMJHU TUB CJMJTFSJOHTQPMJUJTLU JOTUSVNFOU NFEBO ¾OBOTQPMJUJLFO JOSJLUBEFT Ql NFS TUSVLUVSFMMB GSlHFTUjMMOJOHBS 6OEFS EFO TFOBTUF LSJTFO IBS FNFMMFSUJE VUSZNNFU GzS ¾OBOT QPMJUJLFO BUU TQFMB FO SPMM WBSJU TUzSSF jO Ql MjOHF %FU IjOHFS EFM WJT TBNNBO NFE BUU QFOOJOHQPMJUJLFO J QSJODJQ VUUzNEF IFMB TJO WBQFOBSTFOBM TBNUJEJHU TPN LSJTFOT GzSMPQQ WBS Tl ESBNBUJTLU BUU ZUUFSMJHBSF JOTBUTFS CFEzNEFT TPN OzEWjOEJHB .FE FO VUUzNE QFOOJOHQPMJUJL GBOOT EFU JOUF OlHPU BOOBU BMUFSOBUJW jO BUU WjOEB TJH UJMM ¾OBOTQPMJUJLFO .FO EFU ¾OOT PDLTl FO CSFEBSF EJTLVTTJPO PN TBNTQFMFU NFM MBO ¾OBOTQPMJUJLFO PDI QFOOJOHQPMJUJLFO 1FOOJOHQPMJUJLFOT GPLV TFSJOH Ql JO¿BUJPOFO LBO NFEGzSB BUU SjOUFTjUUOJOHFO JOUF BMMUJE jS jOEBNlMTFOMJH VS FUU TUBCJMJTFSJOHTQPMJUJTLU QFSTQFLUJW %FUUB IBS WBSJU TQFDJFMMU VQQFOCBSU JOPN FVSPPNSlEFU EjS FOTLJMEB MjOEFS UWJOHBUT MFWB NFE FO SjOUB TPN WBS BOQBTTBE UJMM BOESB GzS IlMMBOEFO jO EF TPN SlEEF J EFU FHOB MBOEFU * ¿FSB GBMM MFEEF EFU UJMM zWFSIFUUOJOH JOUF NJOTU JOPN GBTUJHIFUTTFLUPSO 4QBOJFO PDI 1) I rapporten diskuteras finanspolitiken huvudsakligen utifrån ett stabiliseringspolitiskt perspektiv.
*SMBOE jS UWl FYFNQFM Ql EFUUB NFO jWFO EF CBMUJTLB TUBUFSOB MFE BW TJO LPQQMJOH UJMM SjOUFOJWlO JOPN FVSPPNSlEFU 0N QFOOJOHQP MJUJLFO JOUF LBO IBOUFSB EF TUBCJMJTFSJOHTQPMJUJTLB GSlHFTUjMMOJOH BSOB Tl zLBS USZDLFU Ql ¾OBOTQPMJUJLFO BUU UB zWFS EFU BOTWBSFU %F BOQBTTOJOHBS TPN MjOEFSOB UWJOHBUT UJMM VOEFS LSJTFO IBS HJWJU FO ZUUFSMJHBSF EJNFOTJPO UJMM EFO EJTLVTTJPOFO 7JEBSF IBS EFU GVOOJUT FO PUZEMJHIFU PN BOTWBSBU GzS EFO ¾OBO TJFMMB DZLFMO $FOUSBMCBOLFSOB IBS WBSJU PWJMMJHB BUU UB IjOTZO UJMM UJMMHlOHTQSJTFSOB Tl MjOHF EF JOUF GBMMFS PDI IBS FO EJSFLU JOWFSLBO Ql FGUFSGSlHBO FO IlMMOJOH TPN TUBSLU QSjHMBEFT BW (SFFOTQBO PDI TPN #FSOBOLF zWFSUBHJU %FU IBS GVOOJUT LSJUJTLB SzTUFS NPU EFO TZOFO NFO EFTTB VUHKPSEF MjOHF FO MJUFO NJOPSJUFU JOPN DFO USBMCBOLTWjSMEFO .PU CBLHSVOE BW GBTUJHIFUTNBSLOBEFOT BWHz SBOEF SPMM J EFO BNFSJLBOTLB LSJTFO IBS FNFMMFSUJE EJTLVTTJPOFO CMJWJU JOUFOTJWBSF PDI NFS OZBOTFSBE 0N QFOOJOHQPMJUJLFO TLVMMF UB TUzSSF IjOTZO UJMM UJMMHlOHTQSJTFSOB GzSjOESBT jWFO GzSVUTjUU OJOHBSOB GzS ¾OBOTQPMJUJLFO 4WFOTLB 3JLTCBOLFO IBS IBGU FO MJUF BNCJWBMFOU IlMMOJOH J GSl HBO PN TJO FHFO SPMM PDI BOTWBS GzS VUWFDLMJOHFO J UJMMHlOHTQSJ TFS PDI IBS EjSGzS UJMMTBUU FO VUSFEOJOH PN TWFOTLB CPTUBETNBSL OBEFO TPN TZGUBS UJMM BUU CFMZTB SFMBUJPOFO NFMMBO CPTUBETNBSLOB EFO PDI 3JLTCBOLFOT VQQHJGUFS PDI NlM 6USFEOJOHFO GzSWjOUBT WBSB LMBS J KBOVBSJ 7JEBSF IBS 3JLTCBOLFO J FO GSBNTUjMMBO UJMM 3JLTEBHFO GzSFTMBHJU FO zWFSTZO BW EFU ¾OBOTJFMMB SFHFMWFSLFU PDI FO UZEMJHBSF SPMMGzSEFMOJOH NFMMBO NZOEJHIFUFS 3JLTCBOLFO GzSFTMlS CMBOE BOOBU BUU SJLTCBOLTMBHFO TFT zWFS GzS BUU UZEMJHHzSB 3JLTCBOLFOT BOTWBS GzS EFO ¾OBOTJFMMB TUBCJMJUFUFO PDI WJMLB WFSL UZH 3JLTCBOLFO CFIzWFS %FU ¾OOT TMVUMJHFO FO MlOHWBSJH EJTLVTTJPO PN ¾OBOTQPMJUJLFOT FGGFLUJWJUFU 1l FOB TJEBO lUFS¾OOT EF TPN IjWEBS BUU FLPOPNJOT BLUzSFS jS GVMMTUjOEJHU SBUJPOFMMB PDI IBS GVMM JOTZO PDI GSBNGzS IlMMOJOH %FU JOOFCjS BUU FO ¾OBOTQPMJUJTL TBUTOJOH TPN NFEGzS BUU TUBUT¾OBOTFSOB GzSTjNSBT MFEFS UJMM BUU IVTIlMMFO BOQBTTBS 2) Bill White och flera av hans kollegor på BIS förde dock en långvarig kamp mot den gängse linjen, se tex White (2006) 3) 2009/10:RB4
TJUU LPOTVNUJPOT PDI TQBSCFUFFOEF PDI UBS IjOTZO UJMM BUU EFSBT GSBNUJEB TLBUUFS TUJHFS * FYUSFNWFSTJPOFO SJDBSEJBOTL FLWJWBMFOT TLFS BOQBTTOJOHFO GVMMU WBSGzS ¾OBOTQPMJUJLFO jS WFSLOJOHTMzT %FU IBS jWFO GzSUT GSBN BUU FO FYQBOTJW ¾OBOTQPMJUJL LBO NJOTLB FGUFSGSlHBO lUNJOTUPOF J EF GBMM El EFO PGGFOUMJHB TLVMETjUUOJOHFO jS IzH 1l EFO BOESB TJEBO lUFS¾OOT FUU CSFUU TQFLUSVN GSlO EF TPN jS SFOPEMBEF LFZOFTJBOFS Ql FUU BLBEFNJTLU QMBO UJMM QSBLUJLFS TPN TUlS VOEFS TUBSLU QPMJUJTLU USZDL BUU WJTB IBOEMJOHTLSBGU 1l FUU HFOFSFMMU QMBO BOTFT EFU JOPN EFOOB HSVQQ TPN TKjMWLMBSU BUU FO FYQBOTJW ¾OBOTQPMJUJL IBS QPTJUJWB FGGFLUFS Ql FGUFSGSlHBO jWFO PN NBO LBO UWJTUB PN IVS TUPSB EF jS 6UWFDLMJOHFO J &VSPQB VOEFS TFOBTUF lSFU JOEJLFSBS BUU IBOE MJOHTNzKMJHIFUFSOB PDI VUGBMMTSVNNFU LBO TLJMKB TJH HBOTLB NBS LBOU %FOOB GSlHB TLBMM WJ lUFSLOZUB UJMM
Kunna – nya begränsningar
'JOBOTLSJTFO IBS J NlOHU PDI NZDLFU GzSjOESBU TQFMBSFOBO WBE BWTFS ¾OBOTQPMJUJLFO a FOB TJEBO IBS EFU GVOOJU FUU zLBU CFIPW BW ¾OBOTQPMJUJTLB TUJNVMBOTFS J PDI NFE BUU QFOOJOHQPMJUJLFO OlEEF WjHT jOEF l BOESB TJEBO IBS GzSTjNSJOHFO BW TUBUT¾OBOTFSOB NFE GzSU BUU EFU QPUFOUJFMMB VUCVEFU BW TBNNB TUJNVMBOTFS CFHSjOTBUT 4UBUTTLVMEFO IBS zLBU Ql CSFE GSPOU PDI J WJTTB MjOEFS IBS VQQ HlOHFO WBSJU FYUSFN PDI OZB SFLPSEOJWlFS IBS SFHJTUSFSBUT -lU PTT CzSKB NFE FO UJMMCBLBCMJDL 4UBUTTLVMEFO NjUU TPN BOEFM BW #/1 TUBCJMJTFSBEFT J NJUUFO BW UBMFU GzS 0&$% MjOEFSOB TPN HSVQQ PDI WBS TFEBO SFMBUJW TUBCJM GSBN UJMMT EFO ¾OBOTJFMMB LSJTFO CSzU VU `WFO PN HFOPNTOJUUFU GzS 0&$% WBS TUBCJMU TLFEEF EFU FNFMMFSUJE TUPSB GzSjOESJOHBS BW TUBUTTLVMEFO GzS FOTLJMEB MjO EFS %FU LBO LPOTUBUFSBT BUU PMJLB MjOEFS NFEWFUFU FMMFS PNFEWF UFU WBMEF PMJLB TUSBUFHJFS CFUSjGGBOEF TUBUT¾OBOTFSOB %FU GSBNHlS UZEMJHU PN NBO TUVEFSBS IVS TUBUTTLVMEFO VUWFDLMBUT EFDFOOJFU GzSF LSJTFO %F OPSEJTLB MjOEFSOB TBNU )PMMBOE #FMHJFO PDI *SMBOE NJOTLBEF TJO TUBUTLVMETLWPU CFUZEMJHU * EF ¿FTUB GBMM IBOEMBS EFU PN FO OFEHlOH NFE QSPDFOUFOIFUFS GzS EFOOB HSVQQ VOEFS QFSJPEFO UJMM %FTTB MjOEFS jS BMMB TNl PDI EjSGzS NFS VUTBUUB Ql EF HMPCBMB LBQJUBMNBSLOBEFSOB J LSJTUJEFS %FO TWFOTLB
FSGBSFOIFUFO BW UBMTLSJTFO WBS BUU IBOEMJOHTVUSZNNFU CMJS PFSIzSU CFHSjOTBU PN NBO TPN FUU MJUFU MBOE CFIzWFS MlOB Ql EF JOUFSOBUJPOFMMB LBQJUBMNBSLOBEFSOB OjS TUBUT¾OBOTFSOB jS J FUU VUTBUU MjHF %FU GBOOT WJEBSF J EF OPSEJTLB MjOEFSOB FO USBEJUJPO BW TUBSLB TUBUT¾OBOTFS BUU lUFSLOZUB UJMM Tabell 1. Statsskuld som andel av BNP 1997
2007
Sverige
83
47
– 36
Danmark
75
34
– 41
Finland
65
42
– 23
Frankrike
69
70
1
Tyskland
60
65
5
Storbritannien
52
47
–5
100
104
4
Holland
82
52
– 30
Belgien
128
88
– 40
Grekland
Skillnad
Irland
62*
28
– 34
Euroområdet
81
71
– 10
USA
67
62
–5
101
167
66
Japan
* År 1998, Källa: OECD, Economic outlook maj 2010
,POUSBTUFO NFE EF TUPSB MjOEFSOB J &VSPQB jS TMlFOEF %F MlH BMMB Ql VOHFGjS TBNNB TUBUTTLVMETLWPU TPN lS JOOBO %FUTBNNB HjMMFS GzS zWSJHU 64" (FNFOTBNU GzS EF TUPSB FLPOPNJFSOB jS BUU EF IBS FO CFUZEMJHU TUBCJMBSF TUjMMOJOH Ql EF HMPCBMB LBQJUBM NBSLOBEFSOB jO EF TNl FLPOPNJFSOB %FU GSBNHlS JOUF NJOTU BW VUWFDLMJOHFO EF TFOBTUF lSFO OjS MjOEFS TPN 4UPSCSJUBOOJFO PDI 64" IBS UWlTJGGSJHB CVEHFUVOEFSTLPUU NFO LBO ¾OBOTJFSB EFTTB UJMM NZDLFU MlH SjOUB %FU HSFLJTLB CVEHFUVOEFSTLPUUFU TPN WBS BW MJLOBEF TUPSMFLTPSEOJOH ° TUBUTTLVMEFO WBS EPDL CFUZEMJHU TUzSSF NzUUFT BW IFMU BOESB SFBLUJPOFS BW JOWFTUFSBSOB PDI J TMVUjOEBO
IBEF TBOOPMJLU HSFLJTLB TUBUFO UWJOHBUT TUjMMB JO CFUBMOJOHBSOB PN JOUF &6 MjOEFSOB PDI *.' TUjMMU VQQ NFE OzEMlO %FO KBQBOTLB TUBUTTLVMEVQQHlOHFO VOEFS EFO IjS QFSJPEFO TUJDLFS VU J FO JOUFSOBUJPOFMM KjNGzSFMTF 4UBUTTLVMETLWPUFO zLBEF NBSLBOU VOEFS EFO SFEPWJTBEF QFSJPEFO GSlO QSPDFOU BW #/1 UJMM QSPDFOU 6UWFDLMJOHFO IBS EPDL TJO OBUVSMJHB GzSLMBSJOH %FO QSJWBUB TFLUPSO NJOTLBEF BLUJWU TJOB TLVMEFS WJMLFU IlMMJU UJMM CBLB UJMMWjYUFO J MBOEFU .PU CBLHSVOE BW FO TWBH VOEFSMJHHBOEF JOIFNTL FGUFSGSlHBO J TQlSFU BW GzSFUBHFOT TLVMETBOFSJOHTQSP DFTT WBMEF TUBUFO BUU TUJNVMFSB EFO FLPOPNJTLB BLUJWJUFUFO WJMLFU NFEGzSEF HBOTLB TUPSB CVEHFUVOEFSTLPUU VOEFS FO MjOHSF QFSJPE (FOPN BUU QFOOJOHQPMJUJLFO WBSJU Tl FYQBOTJW J +BQBO NPU CBL HSVOE BW EF¿BUJPOT UFOEFOTFS IBS SjOUFOJWlO WBSJU MlH 7JEBSF IBS VQQMlOJOHFO TLFUU JOPN MBOEFU WJMLFU IBS NFEGzSU BUU MBOEFU JOUF IBGU OlHSB QSPCMFN BUU ¾OBOTJFSB EFO NZDLFU IzHB TUBUTTLVMEFO %FO KBQBOTLB VUWFDLMJOHFO WJTBS BUU JOIFNTLB GzSIlMMBOEFO TQFMBS FO CFUZEBOEF SPMM PDI BUU SBLB KjNGzSFMTFS NFMMBO MjOEFS LBO MFEB UJMM GzSFOLMBEF TMVUTBUTFS 4lMVOEB IBS +BQBO FO TUBUTTLVME TPN MJHHFS TLZIzHU zWFS WBE NlOHB CFEzNBSF LMBTTJ¾DFSBS TPN FO BCTPMVU HSjOT GzS IVS IzH TUBUTTLVME FUU MBOE LBO IB 4LJMMOBEFO NJOTLBS FNFMMFSUJE PN WJ JTUjMMFU KjNGzS MjOEFSOBT OFUUPTLVME
4) Koo (2009)
Tabell 2. Statsskuld netto som andel av BNP, 2009 Sverige Danmark Finland
– 23 –5 – 63
Frankrike
57
Tyskland
52
Storbritannien
44
Grekland
87
Irland
27
Euroområdet
54
USA
58
Japan
108
Källa: OECD, Economic outlook maj 2010
+BQBO IBS jWFO EFO IzHTUB OFUUPTLVMEFO NFO TLJMMOBEFO jS CFUZE MJHU NJOESF jO PN WJ KjNGzS CSVUUPTLVMEFO %PDL jS EFO KBQBOTLB OFUUPTLVMEFO NjUU TPN BOEFM BW #/1 EVCCFMU Tl TUPS TPN EFO J 64" FMMFS J FVSPPNSlEFU &O SF¿FLUJPO OjS NBO TUVEFSBS OFUUP TLVMEFO jS IVS HZOOTBN EF OPSEJTLB MjOEFSOBT QPTJUJPO jS 'zS SFEPWJTBS BMMB OPSEJTLB MjOEFS FO QPTJUJW GzSNzHFOIFU %FO SFMBUJWB TLJMMOBEFO NFMMBO CSVUUPTLVME PDI OFUUPTLVME jS FNFMMBOlU CFUZEBOEF 4PN FYFNQFM jS EFO ¾OTLB CSVUUPTLVMEFO QSPDFOUFOIFUFS MjHSF jO EFO GSBOTLB NFEBO TLJMMOBEFO J OFUUP TLVME VQQHlS UJMM IFMB QSPDFOUFOIFUFS .FE UBOLF Ql EF TUPSB TLJMMOBEFSOB NFMMFO CSVUUP PDI OFUUPTLVME jS EFU CFTZOOFSMJHU BUU NBSLOBEFO GPLVTFSBS Tl LSBGUJHU Ql CSVUUPCFMPQQFU &UU BMUFSOBUJW UJMM BUU TUVEFSB TUBUTTLVMEFOT TUPSMFL jS BUU TF Ql LPTUOBEFO GzS BUU IBOUFSB EFOTBNNB /jS NBO KjNGzS SjOUFCF UBMOJOHBSOB Ql OFUUPTLVMEFO Tl GSBNUSjEFS FO BOOPSMVOEB CJME 1l HSVOE BW EFU MlHB SjOUFMjHFU J +BQBO Tl VUHzS SjOUFCFUBMOJOH BSOB Ql OFUUPTUBUTTLVMEFO CBSB QSPDFOU BW #/1 %FU jS CFUZEMJHU MjHSF jO J 64" PDI NJOESF jO IjMGUFO BW WBE MjOEFSOB J FVSPPN SlEFU CFUBMBEF J HFOPNTOJUU lS
Tabell 3. Räntebetalningar på nettoskulden/BNP, 2009 Sverige
0,3
Danmark
0,7
Finland
– 0,6
Frankrike
2,1
Tyskland
2,3
Storbritannien
1,7
Grekland
4,7
Irland
1,9
Euroområdet
2,5
USA
1,5
Japan
1,0
Källa: OECD, Economic outlook maj 2010
4lMVOEB jS VQQPGGSJOHFO J GPSN BW TUBUMJHB SjOUFLPTUOBEFS CFUZE MJHU MjHSF J +BQBO jO J NlOHB BOESB MjOEFS USPUT BUU MBOEFUT TUBUT TLVME jS FYUSFNU IzH 6UJGSlO EFUUB NlUU jS HSFLJTLB TUBUFOT MjHF CFUZEMJHU NFS CFLZNNFSTBNU 3jOUFLPTUOBEFO GzS OFUUPTLVMEFO jS OjTUBO GFN HlOHFS Tl IzH TPN GzS +BQBO %jSFNPU jS +BQBO CFUZEMJHU NFS VUTBUU GzS SjOUFSJTLFS Ql HSVOE BW TUBUTTLVMEFOT TUPS MFL .FE FO MlOH SjOUB Ql DB QSPDFOU J EBHTMjHFU LBO NBO MjUU GzSFTUjMMB TJH FO USFEVCCMJOH PN EFO KBQBOTLB TUZSSjOUBO TLVMMF OPSNBMJTFSBT 4LVMMF JO¿BUJPOFO TUJHB PDI QFOOJOHQPMJUJLFO MjH HBT PN J NFS SFTUSJLUJW SJLUOJOH CMJS FGGFLUFO Ql TUBUTCVEHFUFO PDI FLPOPNJO CFUZEMJHU TUzSSF jO J MjOEFS NFE MjHSF TLVMETjUUOJOH %FO KBQBOTLB FSGBSFOIFUFO jS JOUSFTTBOU NPU CBLHSVOE BW BUU TLVMETjUUOJOHFO zLBU LSBGUJHU J NlOHB WjTUMjOEFS PDI BUU FUU UjOL CBSU TDFOBSJP GSBNzWFS jS BUU GSBNGzSBMMU IVTIlMMFO LBO LPNNB BUU WJMKB zLB TJUU TQBSBOEF PDI NJOTLB TJOB TLVMEFS &O TlEBO TLVMETBOFSJOH MFEFS UJMM MjHSF FGUFSGSlHBO PDI EjSNFE MjHSF JO¿B UJPO &O SFMFWBOU GSlHFTUjMMOJOH CMJS El J WJMLFO VUTUSjDLOJOH TlWjM QFOOJOHQPMJUJLFO TPN ¾OBOTQPMJUJLFO TLBMM TWBSB Ql FO TlEBO VUNBOJOH
'JOBOTLSJTFO IBS TMBHJU PMJLB IlSU Ql TUBUTCVEHFUBSOB J PMJLB MjOEFS "W UBCFMM GSBNHlS BUU JOPN 7jTUFVSPQB Tl MJHHFS GzSTjN SJOHFO NFMMBO lS EFU TJTUB lSFU J ³TVQFSLPOKVOLUVSFO³ PDI JOOFWBSBOEF lS Ql QSPDFOUFOIFUFS BW #/1 GzS EF ¿FTUB MjOEFS %F MjOEFS TPN TUJDLFS VU PDI GlUU FO LSBGUJHBSF GzSTjNSJOH BW TUBUT ¾OBOTFSOB jS GSjNTU MjOEFS TPN IBEF FO LSBGUJH GBTUJHIFUTQSJT VQQHlOH PDI FO CZHHCPPN VOEFS IzHLPOKVOLUVSFO PDI EjSFGUFS ESBCCBUT BW FO SFKjM CZHHTWBDLB PDI GBMMBOEF IVTQSJTFS WJMLFU HFOF SFSBU CFUZEBOEF OFHBUJWB FGGFLUFS Ql TUBUTCVEHFUFO 6UWFDLMJOHFO IBS GzSWJTTP WBSJU CFUZEMJHU WjSSF J OlHSB zTUFV SPQFJTLB MjOEFS TlTPN J -FUUMBOE PDI -JUBVFO %FTTB CZHHEF VQQ TUPSB PCBMBOTFS TlTPN FYUSFNU IzH LSFEJUFYQBOUJPO FYQMPEFSBOEF GBTUJHIFUTNBSLOBE PDI TUPSB CZUFTCBMBOTVOEFSTLPUU VOEFS IzH LPOKVOLUVSFO %FTTB PCBMBOTFS IlMMFS OV Ql BUU LPSSJHFSBT NFE TUPSB JOLPNTUOFETLjSOJOHBS BSCFUTMzTIFU PDI LBQTFKTBOEF GBTUJH IFUTNBSLOBE TPN GzMKE Tabell 4. Budgetunderskott som andel av BNP 2007
2010
Skillnad
Sverige
3,5
– 2,9
– 6,4
Danmark
4,8
– 5,5
– 10,3
Finland
5,2
– 3,8
– 9,0
Spanien
1,9
– 9,4
– 11,3
Frankrike
– 2,7
– 7,8
– 5,1
Tyskland
0,2
– 5,4
– 5,6
– 2,7
– 11,5
– 8,8
0,1
– 11,7
– 11,8
Euroområdet
– 0,6
– 6,6
– 6,0
USA
– 2,8
– 10,7
– 7,9
Storbritannien Irland
Källa: OECD, Economic outlook maj 2010
%FU NFTU GSBNUSjEBOEF J UBCFMM jS BOOBST IVS TLJMEB VUHlOHT MjHFOB WBS JOOBO LSJTFO TMPH UJMM * EF OPSEJTLB MjOEFSOB GBOOT EFU CFUZEBOEF zWFSTLPUU J TUBUT¾OBOTFSOB * 4WFSJHF GBOOT EFU El FO
EJTLVTTJPO PN BUU TUBUFO zWFSCFTLBUUBEF GPMLFU PDI BUU EFU LSBG UJHB zWFSTLPUUFU WBS FUU CFWJT Ql EFUUB 4UPSB MjOEFS TPN 64" 4UPSCSJUBOOJFO PDI 'SBOLSJLF IBEF EPDL VOEFSTLPUU Ql OjSB USF QSPDFOU USPUT BUU EFU WJE EFO UJEQVOLUFO IBEF WBSJU FO TUBSL FLPOPNJTL VUWFDLMJOH VOEFS ¿FSB lST UJE 'zS 'SBOLSJLF PDI 4UPSCSJUBOOJFO JOOFCBS EFU BUU EF OjS LPOKVOLUVSFO WjOEF JOUF IBEF OlHSB NBSHJOBMFS BMMT UJMM EF USF QSPDFOU J VOEFSTLPUU TPN jS NBYJNVN FOMJHU TUBCJMJUFUTQBLUFO "OOPSMVOEB VUUSZDLU Tl GVOHFSBEF JOUF TUBCJMJUFUTQBLUFO TPN BWTFUU .FO MjOEFSOBT TUBUT ¾OBOTJFMMB MjHF jS PDLTl FO JOEJLBUJPO Ql CSJTUFS J EFSBT JOUFSOB SFHFMWFSL PDI FMMFS FO TWBH QPMJUJTL GzSBOLSJOH BW WJLUFO BW IlMM CBSB TUBUT¾OBOTFS 0N ¾OBOTQPMJUJLFO TLBMM LVOOB GZMMB FO TUBCJ MJTFSJOHTQPMJUJTL SPMM jS EFU DFOUSBMU BUU TUBUTCVEHFUFO HFOFSFSBS zWFSTLPUU J HPEB UJEFS .BO LBO LPOTUBUFSB BUU NBSLOBEFO IBOUFSBS MjOEFS NFE WBE TPN zWFSTJLUMJHU LBO CFUSBLUBT TPN MJLOBOEF TUBUT¾OBOTJFMMU MjHF WjMEJHU PMJLB 4QBOJFO IBS FOMJHU 0&$% FUU MjHSF CVEHFUVOEFSTLPUU FO OlHPU TUzSSF CVEHFUGzSCjUUSJOH OjTUB lS TBNU FO MjHSF TUBUT TLVME jO 4UPSCSJUBOOJFO PDI 64" *DLF EFTUP NJOESF IBS EFU WBSJU TUPS PSP LSJOH 4QBOJFOT FNJTTJPOFS BW SjOUFQBQQFS PDI TQSFBEFO NFMMBO EFSBT UJPlSJHB TUBUTPCMJHBUJPO PDI WBE 4UPSCSJUBOOJFO SFT QFLUJWF 64" CFUBMBEF GzS NPUTWBSBOEF PCMJHBUJPO MlH VOEFS UPN BVHVTUJ zWFS QVOLUFS IzHSF jO %F HSFLJTLB TUBUT¾OBOTFSOB jS GzSWJTTP J TjNSF TLJDL jO EF TQBO TLB NFO TLJMMOBEFO J SjOUB jS NZDLFU LSBGUJH * NJUUFO BW TFQUFN CFS WBS SjOUBO Ql FO UJPlSJH TQBOTL TUBUTPCMJHBUJPO PNLSJOH QSPDFOU NFEBO HSFLJTLB TUBUFO ¾DL CFUBMB zWFS QSPDFOU GzS NPUTWBSBOEF PCMJHBUJPO /jS FUU MBOE LMJWFS zWFS FO WJTT HSjOT U FY FO WJTT SBUJOH TLZS NlOHB JOWFTUFSBSF EFTT PCMJHBUJPOFS PDI SjOUBO LBO El TUJHB NZDLFU LSBGUJH /VWBSBOEF QSJTTjUUOJOH Ql HSFLJTLB TUBUTPCMJHBUJPOFS JOEJLFSBS BUU JOWFTUFSBSOB TFS FO UZEMJH SJTL GzS CFUBMOJOHTJOTUjMMFMTF
5) Det var inte bara de organisationer och intressegrupper som traditionellt argumenterar i dessa banor utan även många ”oberoende” akademiker hade denna syn. Se tex Lindbeck (2008).
&O ZUUSF SBN GzS žOBOTQPMJUJLFOT IBOEMJOHTVUSZNNF jS TUBUT TLVMEFOT TUPSMFL 3FJOIBSU 3PHPGG IBS J FO BLUVFMM PDI PGUB SFGF SFSBE TUVEJF WJTBU BUU OjS TUBUTTLVMEFO zWFSTUJHFS QSPDFOU NJOT LBS UJMMWjYUFO GzS NFEJBOMBOEFU NFE FO QSPDFOUFOIFU 'MFSB 0&$% MjOEFS IBS QBTTFSBU FMMFS WjOUBT OjTUB lS QBTTFSB EFO HSjOTFO %FU IBOEMBS JOUF CBSB PN EF WBOMJHB TZOEBCPDLBSOB TPN #FMHJFO PDI *UBMJFO VUBO TlWjM 64" 4UPSCSJUBOOJFO TPN 'SBOLSJLF lUFSžOOT Ql EFOOB MJTUB +BQBO CFSjLOBT TQSjDLB QSPDFOUTWBMMFO OjTUB lS *OHFU BW EF TUPSB MjOEFSOB IBS FNFMMFSUJE IBGU TWlSU BUU žOBOTJFSB TJH Ql NBSLOBEFO jOOV 'SBOLSJLF TPN IBS FO JOUF BMMU GzS MKVT TUBUTžOBOTJFMM CJME CFUBMBS CBSB QVOLUFS NFS jO 5ZTLMBOE Tabell 5. Statskuldskvoten rusar 2007
2011
Skillnad
Sverige
47
57
10
Danmark
34
57
23
Finland
42
69
27
Frankrike
70
99
29
Tyskland
65
84
19
Storbritannien
47
91
44
104
138
34
Holland
52
79
27
Belgien
88
105
17
Irland
28
93
65
EuroomrĂĽdet
71
97
26
USA
62
95
33
167
205
38
Grekland
Japan
Källa: OECD, Economic outlook maj 2010
6) Reinhart & Rogoff (2010). Studien har dock fütt kritik fÜr att den fokuserar pü enbart skuldnivün. Kritikerna menar att kombinationen av budgetunderskottet (och därmed ütstramningsbehov) och statsskulden vore mer relevant, se t.ex. Krugman (2010).
* FO TUVEJF Ql TWFOTLB GzSIlMMBOEFO IBS #J PDI -FFQFS CFSjLOBU IVS TUPS EFO TWFOTLB TUBUTTLVMEFO LBO WBSB VUBO BUU JOWFTUFSBSOB LSjWFS LPNQFOTBUJPO GzS SJTLFO GzS OFETLSJWOJOH BW EFO PGGFOUMJHB TLVMEFO "OHSFQQTTjUUFU VUHlS JGSlO CFSjLOJOHBS IVS TUPS TUBUT TLVME TPN TUBUFO LMBSBS BUU CFUBMB SjOUB WJE FO BOUBHFO VUHJGUT OJWl &OMJHU EFSBT CFSjLOJOH LBO EFO TWFOTLB TUBUTTLVMEFO VQQHl UJMM DB QSPDFOU BW #/1 VUBO BUU TUBUFOT VQQMlOJOHTSjOUB QlWFS LBT %jSFGUFS TUJHFS VQQMlOJOHTSjOUBO FNFMMFSUJE CSBOU GSlO QSP DFOU J VUHlOHTMjHFU PDI IBNOBS Ql PNLSJOH QSPDFOU WJE FO TLVMETjUUOJOHTHSBE Ql SVOU QSPDFOU %FTTB SFTVMUBU LBO KjNGzSBT NFE EFO HSFLJTLB VUWFDLMJOHFO %FO HSFLJTLB TUBUTTLVMEFO MlH NFMMBO PDI QSPDFOU BW #/1 VOEFS lSFO UJMM VUBO BUU SjOUBO QlWFSLBEFT SFMBUJWU BOESB MjOEFS /jS EFO ยพOBOTJFMMB LSJTFO TMPH UJMM PDI (SFLMBOET CVEHFUVOEFSTLPUU PLPOUSPMMFSBU TUFH UJMM QSPDFOU lS Tl JOMFEEFT FO SjOUFVQQHlOH TPN TUBSLU QlNJOOFS PN EFO TPN #J PDI -FFQFS TLJTTBEF J TJO SBQQPSU
Diagram 1. Rรคntorna gรฅr isรคr %
Kรคlla: Reuters EcoWin
13 12 Grekland
11 10 9 8 7 6
Irland
5 4 Italien
3
Tyskland
2 jan
maj
2007
sep
jan
maj
2008
sep
jan
maj
sep
jan
2009
maj
sep
2010
7) Bi och Leeper (2010) i en underlagsrapport till Finanspolitiska rรฅdets rapport 2010 8) Antagandet om utgiftsnivรฅ รคr centralt fรถr resultatet. Med ett annat antagande fรถr๏ฌ yttas den kritiska punkten nรคr marknaden bรถrjar krรคva hรถgre rรคnta.
%FO HSFLJTLB VUWFDLMJOHFO LBO KjNGzSBT NFE EFO JUBMJFOTLB aS VQQHJDL TUBUTTLVMEFO TPN BOEFM BW #/1 UJMM QSPDFOU FGUFS BUU IB NJOTLBU GSlO ESZHU QSPDFOU WJE TFLFMTLJGUFU *UBMJFOT TUBUTTLVME WBS IzHSF jO EFO HSFLJTLB OjS EFO ¾OBOTJFMMB LSJTFO TMPH UJMM 'zSTjNSJOHFO J TUBUTCVEHFUFO WBS FNFMMFSUJE CFUZEMJHU NFS NPEFTU J *UBMJFO PDI lS TUBOOBEF CVEHFUVOEFSTLPUUFU Ql QSPDFOU +jNGzSU NFE (SFLMBOE IBS SjOUFVUWFDLMJOHFO WBSJU CFUZEMJHU HZOOTBNNBSF J *UBMJFO 4QSFBEFO NPU 5ZTLMBOE GzS FO UJPlSJH TUBUTPCMJHBUJPO IBS GzSWJTTP TUJHJU GSlO PNLSJOH QVOLUFS GzSF LSJTFO UJMM DB J TFQUFNCFS &O KjNGzSFMTF NFE EFO HSFLJTLB TQSFBEFO Ql zWFS QVOLUFS NPU 5ZTLMBOE WJTBS BUU JOWFTUFSBSOB HzS FO TUPS TLJMMOBE J CFEzNOJOHFO BW MjOEFSOBT VUTJLUFS *SMBOE TPN IBS FO CFUZEMJHU MjHSF TUBUTTLVME jO *UBMJFO IBS GlUU FO IlSEBSF EPN BW NBSLOBEFO VOEFS LSJTFO 1SFNJFO HFOUFNPU UZTLB lSTSjOUBO MlHU J NJUUFO BW TFQUFNCFS Ql QVOLUFS %FU IjOHFS TBOOPMJLU TBNNBO NFE BUU CVEHFUVOEFSTLPUUFU CMJWJU Tl TUPSU IFMB QSPDFOU GzSSB lSFU %FOOB FOLMB HFOPNHlOH JOEJLFSBS BUU EFU jS TWlSU BUU ¾OOB FOLMB FMMFS FYBLUB HSjOTFS GzS IVS TUPS TUBUTTLVMEFO LBO WBSB JOOBO FUU MBOE GlS CFLZNNFS NFE BUU ¾OBOTJFSB TJH Ql EF JOUFSOBUJPOFMMB LBQJUBMNBSLOBEFSOB -BOEFUT JOTUJUVUJPOFMMB GzSVUTjUUOJOHBS CVEHFUVOEFSTLPUUFUT TUPSMFL PDI USFOE QSJWBUB TFLUPSOT TLVME TJUVBUJPO CZUFTCBMBOTFO MBOEFUT SFMBUJWB TUBUT¾OBOTJFMMB QPTJUJPO PDI EFU BMMNjOOB SJTLLMJNBUFU jS BOESB GBLUPSFS TPN MlOHJWBSOB WjHFS JO .BSLOBEFO MjHHFS jWFO BOESB BTQFLUFS TPN LBO CFHSjOTB FUU MBOET IBOEMJOHTNzKMJHIFUFS .BSLOBEFO WjSEFSBS BUU MjOEFS IBS FHFO WBMVUB TPN LPSSJHFSJOHTNFLBOJTN GVMMTUjOEJH CFTLBUUOJOHT SjUU PDI BUU EF J TMVUjOEBO LBO TLBQB TJOB FHOB QFOHBS ,SFEJU SJTLFO CMJS VOEFS TlEBOB GzSIlMMBOEFO J EFU OjSNBTUF OPMM jWFO PN EFU LWBSTUlS BOESB SJTLFS TPN U FY WBMVUBSJTL 7JEBSF WjSEFSBS NBSLOBEFO TQFDJFMMU J PSPTUJEFS FO TUPS LBQJUBMNBSLOBE NFE HPE MJLWJEJUFU 4BNNBOUBHFU HzS EFUUB BUU VUSZNNFU GzS ¾OBOTQPMJ UJLFO LBO WBSB PMJLB GzS PMJLB MjOEFS jWFO J EF GBMM EFSBT TUBUT 9) Steve Major, Financial Times, 17 augusti 2010.
¾OBOTJFMMB MjHF jS VOHFGjS MJLB 4UPSB FLPOPNJFS IBS FO LMBS GzS EFM 5JMM FO EFM CFSPS EFU Ql BUU FO TUPS JOWFTUFSBSF LBO IFMU MjNOB FUU MJUFU MBOE TPN PGUB CBSB VUHzS OlHPO FOTUBLB QSPDFOU BW IBOT IFOOFT JOOFIBW %FU jS EjSFNPU CFUZEMJHU TWlSBSF BUU MjNOB FUU MBOE EjS FO TUPS EFM BW QPSUGzMKFO jS QMBDFSBE
Förtroende är centralt 'zS MlOHJWBSOB Ql LBQJUBMNBSLOBEFSOB jS GzSUSPFOEFU GzS FUU MBOE PDI FO SFHFSJOH FO DFOUSBM GSlHB 'zSUSPFOEF IBS OlHSB PMJLB LPNQPOFOUFS 'zS EFU GzSTUB IBS WJ GzSUSPFOEF J UFSNFS BW BUU FUU MBOE IBS FUU SPCVTU PDI QSzWBU TZTUFN GzS CVEHFUQSPDFTTFO %FU jS WJEBSF FO TUPS GzSEFM PN EFU ¾OOT QPMJUJTL FOJHIFU PN SFHFMTZTUF NFU Tl BUU EFU JOUF SJTLFSBS BUU GzSjOESBT WJE OjTUB WBM 'zS TWFOTLU WJELPNNBOEF Tl IBS FUBCMFSBOEFU TBNU JOUF NJOTU FGUFSMFWOBEFO BW zWFSTLPUUTNlMFU VUHJGUTUBLFO PDI FO UPQ EPXO QSPDFTT J CVEHFU BSCFUFU TUjSLU GzSUSPFOEFU GzS BUU 4WFSJHFT TUBUT¾OBOTFS jS MlOHTJL UJHU IlMMCBSB 'zS EFU BOESB jS EFU TQFDJFMMU J LSJTMjHFO WJLUJHU BUU JOWFTUFSBSF IBS GzSUSPFOEF GzS EFO QPMJUJTLB TBNNBOIlMMOJOHFO VOEFS FO QMB OFSBE FMMFS QlHlFOEF CVEHFUTBOFSJOHTQSPDFTT 0N EFO QPMJUJTLB NJOPSJUFUFO JOUF TUjMMFS VQQ Ql FO CVEHFUTBOFSJOH ¾OOT SJTLFO GzS OZWBM PDI FO PNMjHHOJOH BW QPMJUJLFO * EFU HSFLJTLB GBMMFU MFEEF EF TUPSB QSPUFTUFSOB PDI TUSFKLFSOB TPN GzMKEF Ql CFTQBSJOHTQSP HSBNNFO UJMM GzSOZBE PSP Ql ¾OBOTNBSLOBEFSOB WJMLFU J TJO UVS zLBEF QSFTTFO Ql SFHFSJOHFO 4MVUMJHFO ¾OOT EFU PDLTl FUU GzSUSPFOEFFMFNFOU J FUU MBOET USBDL SFDPSE * FYUSFNGBMMFU IBS FUU MBOE BMMUJE TLzUU TJOB TUBUT¾OBOTFS WJMLFU OBUVSMJHUWJT jS GzSUSPFOEFTLBQBOEF .FO jWFO FO UJEJHBSF GSBNHlOHTSJL CVEHFUTBOFSJOH TLBQBS GzSUSPFOEF TPN HzS BUU JOWFT UFSBSF J TUzSSF VUTUSjDLOJOH WlHBS USP Ql FO VQQSFQOJOH PN MBOEFU TLVMMF IBNOB J ¾OBOTJFMMB QSPCMFN JHFO &OLFMU VUUSZDLU Tl LBO FUU MBOE TPN GzSNlS FMMFS TPN UJEJHBSF GzSNlUU TBNMB TJH JOGzS TWlSB QPMJUJTLB CFTMVU TLBQB FUU GzSUSPFOEF TPN J VUTBUUB MjHFO LBO WBSB EFO BWHzSBOEF GBLUPSO GzS BUU JOWFTUF SBSF TLBMM WlHB USP Ql BUU QPMJUJLFO TLBMM CMJ GSBNHlOHTSJL
&O LVTJO UJMM GzSUSPFOEF jS GzSWjOUOJOHBS 0N FO SFHFSJOH JOUF LBO MFWB VQQ UJMM NBSLOBEFOT GzSWjOUOJOHBS ยฐ J FUU VUTBUU MjHF ยฐ LBO SFTQPOTFO CMJ FYUSFNU TUBSL %FU jS EPDL JOUF Tl BUU GzSWjOU OJOHBSOB jS MjUU BWMjTCBSB WBSGzS FO SFHFSJOH LBO WBSB QSFTTBE BW BUU JOUF HzSB GzS IlSEB lUTUSBNOJOHBS WJMLFU LBO HF FUU QPMJUJTLU CBLTMBH FMMFS LPNNB NFE FUU VS JOWFTUFSBSOBT FMMFS MlOHJWBSOBT QFSTQFLUJW PUJMMGSFETTUjMMBOEF QBLFU NFE SJTL GzS TUBSLB OFHBUJWB NBSLOBETLPOTFLWFOTFS &O HZMMFOF SFHFM Ql NBSLOBEFO jS BUU NBO TLBMM zWFSUSjGGB GzSWjOUOJOHBSOB J UFSNFS BW TUSBNIFU .FO BUU UJMMGSFETTUjMMB NBSLOBETBLUzSFSOB IBS OBUVSMJHUWJT FO CBLTJEB PDI EFO QPMJUJTLB LPTUOBEFO LBO CMJ UVOH
Rรถtt ljus fรถr vissa โ men gult eller grรถnt fรถr andra %FU TUlS VUPN UWJWFM BUU ยฟFSB MjOEFS J &VSPQB JEBH IBS TUBSLB QSBL UJTLB SFTUSJLUJPOFS GzS WJMLFO ยพOBOTQPMJUJL EF LBO GzSB *OOBO LSJTFO TMPH UJMM IBEF FVSPQFJTLB MjOEFS J QSJODJQ GSJ UJMMHlOH Ql LBQJ UBM Ql EF JOUFSOBUJPOFMMB LBQJUBMNBSLOBEFSOB 4UBUFS TPN WJMMF UB VQQ MlO WBS JOUF GSjNTU CFHSjOTBEF BW UJMMHlOH PDI QSJT Ql LBQJUBM VUBO TOBSBSF BW FHOB SFHMFS PDI QPMJUJTLB TUjMMOJOHTUBHBOEFO %FO OZB WFSLMJHIFUFO jS TQFDJFMMU Tl MjOHF TPN NBSLOBEFO JOUF IBS OlHPO zWFSESJWFO BQUJU Ql SJTL BUU LBQJUBMNBSLOBEFO jS TUjOHE GzS WJTTB MjOEFS PDI BUU QSJTTjUUOJOHFO BWTLSjDLFS BOESB GSlO BUU zLB TJO VQQMlOJOH VUzWFS EFO BMMSB OzEWjOEJHBTUF E W T BUU SVMMB HBNMB MlO PDI UjDLB VQQ CVEHFUVOEFSTLPUUFO %FOOB WFSLMJHIFU HFS WJTTB MjOEFS FUU FYUSFNU TOjWU IBOEMJOHTVUSZNNF 7BMFU TUlS J QSJODJQ NFMMBO BUU lUFSGl NBSLOBEFOT GzSUSPFOEF HFOPN BUU GzSB FO FLPOPNJTL QPMJUJL TPN HzS EFU USPWjSEJHU BUU MBOEFU JOUF LPN NFS BUU JOยฟBUFSB CPSU TJO TUBUTTLVME PDI FMMFS TUjMMB JO CFUBMOJOH BSOB FMMFS BUU ยพOOB OlHPO PSHBOJTBUJPO TPN LBO CJTUl NFE MlO &SGBSFOIFUFO jS EPDL BUU EFU TFOBSF BMUFSOBUJWFU GzSFUSjEFTWJT BUU MlOB GSlO *.' FMMFS &6 jS GzSFOBU NFE WJMMLPS TPN JOUF TLJM KFS TJH Tl NBSLBOU GSlO NBSLOBEFOT JNQMJDJUB LSBW .FO EFU ยพOOT lUNJOTUPOF FO EJTLVTTJPOTQBSUOFS PN jO FO NZDLFU LSjWBOEF TlEBO TPN LBO HF OzEWjOEJH UJE GzS FGUFSUBOLF PDI IBOEMBOEF * EFTTB EJTLVTTJPOFS CMJS EFU EPDL J NlOHU PDI NZDLFU MlOHJWBSFOT
TZO TPN TUZS IVS WJMMLPSFO VUGPSNBT %FU jS JOUF TWlSU BUU JOTF BUU FO MlOHJWBSF JOUF MjHHFS MJLB TUPS WJLU WJE UJMMWjYU PDI TZTTFMTjUUOJOHT VUWFDLMJOH TPN MBOEFUT QPMJUJTLB GzSFUSjEBSF #VEHFUVUWFDLMJOH PDI lUFSCFUBMOJOHTGzSNlHB WjHFS EjSFNPU UZOHSF -lOFWJMMLPSFO CMJS EjSFGUFS (SFLMBOE *SMBOE PDI 1PSUVHBM jS FYFNQFM Ql MjOEFS EjS JOWFT UFSBSOB UZEMJHU NBSLFSBU BUU USPUT BUU BMMB EFTTB MjOEFS HFOPNGzSU CFUZEBOEF ¾OBOTQPMJUJTLB lUTUSBNOJOHBS EF TUjMMFS TJH UWJWMBOEF UJMM MjOEFSOBT VUWFDLMJOH PDI J TMVUjOEBO EFSBT lUFSCFUBMOJOHT GzSNlHB %FTTB UWJWFM lUFSTQFHMBT J SjOUFTjUUOJOHFO TF EJBHSBN %FOOB WFSLMJHIFU HzS BUU EFU ¾OOT FUU USZDL Ql BUU MjOEFSOB TLBMM lUFSLPNNB NFE OZB lUTUSBNOJOHTQBLFU *OWFTUFSBSFT CFEzNOJOHBS VUHlS TjMMBO CBSB GSlO BCTPMVUB NlUU VUBO jWFO SFMBUJWB NlUU TUZS PGUB /jS EF JOUF WJMM QMBDFSB J WJTTB UJMM HlOHBS NlTUF EF ¾OOB BOESB * PSPTUJEFS jS EFU TjLSB QBQQFS TPN FGUFSGSlHBT PDI VOEFS ¾OBOTLSJTFO WBS LPSUB TUBUTQBQQFS J TjLSB MjOEFS EFO USZHHB IBNO TPN VQQTzLUFT 'zS MjOEFSOB NFE EF CjTUB VUTJLUFSOB LBO ¾OBOTJFSJOHTWJMMLPSFO UJMM PDI NFE CMJ FYUSB HZOOTBNNB PN LBQJUBMFU TPN ¿ZS EF PTjLSB QMBDFSJOHBSOB TzLFS TJH UJMM EFTTB MjOEFST WjSEFQBQQFS -jOEFS NFE FO SFMBUJWU TFUU HZOOTBN TUBUT¾OBOTJFMM TJUVBUJPO LBO TlMFEFT Gl FYUSB HPEB WJMMLPS Ql LBQJUBMNBSLOBEFO VOEFS LSJT UJEFS %FU CFSPS EFMT Ql PWBOTUlFOEF CFTLSJWOB zLBEF FGUFSGSlHBO Ql TjLSB QBQQFS EFM Ql BUU SjOUFMjHFU jS MlHU J LSJTUJEFS .FE EFO FYQBOTJWB QFOOJOHQPMJUJL TPN NlOHB DFOUSBMCBOLFS GzSU PDI GPSU GBSBOEF GzS HjMMFS EFUUB NFS jO OlHPOTJO J NPEFSO UJE * OVWBSBOEF MjHF jS EF MlOHB SjOUPSOB EF MjHTUB TFEBO UBMFU J TlWjM 5ZTLMBOE TPN 4WFSJHF %FU NFEGzS BUU WJTTB MjOEFS IBS FUU TUzSSF IBOEMJOHTVUSZNNF -jOEFS TPN IBEF CjUUSF PSEOJOH J TJOB FLPOPNJFS GzSF LSJTFO EFMT VS FUU TUBUT¾OBOTJFMMU QFSTQFLUJW EFMT JOUF IBEF PCBMBOTFS TPN OV LPSSJHFSBT PDI TLBQBS QSPCMFN IBS JEBH HPEB NzKMJHIFUFS BUU WjMKB J WJMLFO UBLU EF WJMM lUFSGzSB TJOB TUBUT¾OBOTFS UJMM EF NlM EF IBS .BSLOBEFOT CFTLFE jS UZEMJHU UJMM MjOEFS TPN 5ZTLMBOE %BONBSL 'JOMBOE )PMMBOE PDI 4WFSJHF ° OJ IBS WlSU GzSUSPFOEF 3jOUPSOB jS MlHB PDI TLJMMOBEFO UJMM EF UZTLB SjOUPSOB TPN KV jS EFO BMMNjOOB
NlUUTUPDLFO jS NZDLFU MJUFO 'zS 'JOMBOE MJHHFS EFO Ql DB QVOL UFS PDI GzS %BONBSL )PMMBOE PDI 4WFSJHF jS EFO jOOV NJOESF &UU MBOE TPN #FMHJFO NFE TJO OPUPSJTLU IzHB TUBUTTLVME IBS HFOPN FO SFMBUJWU TFUU CjUUSF VUWFDLMJOH BW CVEHFUVOEFSTLPUUFU JOUF ESBC CBUT Tl LSBGUJHU BW EFO PSP TPN GPSUGBSBOEF jS FUU EPNJOFSBOEF ESBH CMBOE JOWFTUFSBSOB Diagram 2. Tioรฅriga statsobligationsrรคntor indikerar hรถgt fรถrtroende fรถr ๏ฌ era lรคnder %
Kรคlla: Reuters EcoWin
5,0
4,5
4,0
3,5
3,0
2,5
2,0 jun
dec
2007 Belgien EUR
mar
jun
sep
dec
mar
2008 Holland EUR
jun
sep
dec
mar
2009 Danmark EUR
Sverige SEK
jun
sep
dec
2010 Tyskland EUR
Finland EUR
4BNNBOGBUUOJOHTWJT Tl IBS ยพOBOTLSJTFO GlUU TUPSB FGGFLUFS Ql EFU TUBUTยพOBOTJFMMB MjHFU GzS BMMB 0&$% MjOEFS %FU jS EPDL TUPSB TLJMM OBEFS NFMMBO PMJLB MjOEFS CMBOE BOOBU CFSPFOEF Ql WJMLFO QPMJUJL TPN GzSEFT lSFO JOOBO LSJTFO 'zS (SFLMBOE MZTFS EFU SzUU Ql NBSL OBEFO PDI EFSBT VUSZNNF GzS ยพOBOTQPMJUJLFO CFTUjNT BW EFSBT MlOHJWBSF &6 PDI *.' -jOEFS TPN *SMBOE PDI 1PSUVHBM NzUT BW HVMU MKVT Ql NBSLOBEFO PDI EFU LBO CFIzWBT ZUUFSMJHBSF ยพOBOTQP MJUJTLB lUTUSBNOJOHBS J EFTTB MjOEFS 'zS ZUUFSMJHBSF BOESB MjOEFS CMJOLBS EFU HVMU PDI OlHSB VUTWjWOJOHBS jS LOBQQBTU UJMMSlEMJHB
.lOHB MjOEFS IBS TlMFEFT FO CFTWjSMJH ¾OBOTJFSJOHTTJUVBUJPO TPN TjUUFS SBNBS GzS EFSBT NzKMJHIFUFS BUU CFESJWB FO TUJNVMBUJW ¾OBOTQPMJUJL .FO EFU ¾OOT MjOEFS TPN IBS VUSZNNF BUU GzSB FO NFS FYQBO TJW ¾OBOTQPMJUJL EjS NBSLOBEFOT MKVT MZTFS HSzOU 4WFSJHF PDI 5ZTLMBOE jS UWl FYFNQFM EjS ¾OBOTQPMJUJLFO TLVMMF LVOOB WBSB NFS TUJNVMBUJW PN EFSBT QPMJUJLFS Tl zOTLBEF .FE FLPOPNKBS HPOH TLVMMF NBO LVOOB TjHB BUU EFTTB MjOEFS IBS MFEJH LBQBDJUFU JOUF CBSB J FLPOPNJO J TUPSU VUBO jWFO J ¾OBOTQPMJUJLFO
Synen pรฅ ๏ฌ nanspolitiken har fรถrรคndrats รถver tiden
%FO GzSTUB TUPSB ยพOBOTJFMMB LSJTFO J NPEFSO UJE WBS UBMTLSJTFO %FO GzSFUSjEBOEF FLPOPNJTLB IlMMOJOHFO VOEFS EFO LSJTFO WBS EFO OFPLMBTTJTLB .BSLOBEFSOB GzSWjOUBEFT BOQBTTB TJH TKjMWB UJMM EF TUzSOJOHBS TPN VQQTUPE 4ZOFO NFEGzSEF BUU GPLVT JOMFEOJOHT WJT MlH NFS Ql BUU lUFSGl CBMBOT J TUBUTCVEHFUFO jO Ql BUU TUJNVMFSB FGUFSGSlHBO 'SBOLMJO % 3PPTFWFMU HFOPNGzSEF FO LSBGUJH PNTWjOHOJOH BW EFO BNFSJLBOTLB QPMJUJLFO FGUFS TJUU UJMMUSjEF 'JOBOTQPMJUJLFO ESFWT BW WBE TPN TFOBSF TLVMMF LBMMBT LFZOFTJBOTLB QSJODJQFS NFE PNGBUUBOEF JOTBUTFS GzS BUU VOEFSTUzEKB FGUFSGSlHBO J FLPOPNJO /lHSB lS TFOBSF QVCMJDFSBEF ,FZOFT TJOB UBOLBS J 5IF HFOF SBM UIFPSZ PG FNQMPZNFOU JOUFSFTU BOE NPOFZ FO CPL TPN LPN BUU QSjHMB TZOFO Ql ยพOBOTQPMJUJL VOEFS EF LPNNBOEF EFDFOOJFSOB 'JOBOTQPMJUJLFO TlHT J ,FZOFT TQlS TPN FUU FGGFLUJWU TUBCJMJTF SJOHTQPMJUJTLU JOTUSVNFOU VOEFS FGUFSLSJHTUJEFO 4UBUFO LVOEF PDI TLVMMF HFOPN ยพOBOTQPMJUJLFO NPUWFSLB TWjOHOJOHBS J FGUFSGSlHBO PDI FLPOPNJTL BLUJWJUFU %F FNQJSJTLB FSGBSFOIFUFSOB CFEzNEFT PDLTl J BMMNjOIFU TPN HPEB 3FEBO Ql UBMFU JGSlHBTBUUFT FNFMMFSUJE ,FZOFT TMVUTBUTFS Ql UFPSFUJTLB HSVOEFS .VOEFMM PDI 'MFNJOH NFOBEF UJMM PDI NFE
BUU ¾OBOTQPMJUJLFO LVOEF WBSB IFMU JOFGGFLUJW GzS TNl zQQOB FLP OPNJFS NFE SzSMJH WjYFMLVST %FSBT BOBMZT CZHHEF Ql BUU FO zLBE TUJNVMBOT WJB ¾OBOTQPMJUJLFO TLVMMF MFEB UJMM IzHSF SjOUPS WJMLFU J TJO UVS NFEGzSEF BUU WBMVUBO BQQSFDJFSBEF &O TUBSLBSF WBMVUB QlWFSLBS OFUUPFYQPSUFO OFHBUJWU PDI J FYUSFNGBMMFU CMJS ¾OBOTQPMJ UJLFO IFMU WFSLOJOHTMzT J EFOOB NPEFMMWjSME * EBHFOT TZTUFN NFE JO¿BUJPOTNlM LBO DFOUSBMCBOLFOT SFBL UJPOTNzOTUFS TF BOOPSMVOEB VU J FO MJUFO zQQFO FLPOPNJ %FO BWHzSBOEF GBLUPSO CMJS IVS DFOUSBMCBOLFO TFS Ql SFTVSTVUOZUUKBO EFU PDI JO¿BUJPOTVUTJLUFSOB TBNU IVS FO ¾OBOTQPMJUJTL JOKFLUJPO FMMFS lUTUSBNOJOH QlWFSLBS EFO CJMEFO )jS VQQTUlS ¿FSB PMJLB UjOLCBSB GBMM EjS ¾OBOT PDI QFOOJOHQPMJUJLFO LBO VOEFSTUzEKB FMMFS NPUWFSLB WBSBOESB VS FUU TUBCJMJTFSJOHTQPMJUJTLU QFSTQFLUJW %F FNQJSJTLB FSGBSFOIFUFSOB BW FO BLUJW ¾OBOTQPMJUJL GzSBO MFEEF PDLTl LSJUJL %FU GBOOT FO BTZNNFUSJ Tl UJMM WJEB BUU QPMJUJ LFSOB WBS NFS CFOjHOB BUU NPUWFSLB LPOKVOLUVSOFEHlOHBS jO BUU TUSBNB lU FLPOPNJO J UJEFS BW IPUBOEF zWFSIFUUOJOH %FU CJESPH CMBOE BOOBU UJMM BUU TLBUUFS PDI PGGFOUMJHB VUHJGUFS TUFH zWFS UJEFO &O BOOBO JOWjOEOJOH WBS BW NFS QSBLUJTL LBSBLUjS SFHFSJOHBS GzSNlEEF JOUF BUU TjUUB JO lUHjSEFSOB J SjUU UJE WJMLFU NFEGzSEF BUU TWjOHOJOHBSOB J FLPOPNJO JCMBOE GzSTUjSLUFT JTUjMMFU GzS BUU EjNQBT 'zS IzHB ¾OBOTQPMJUJTLB BNCJUJPOFS CFEzNEFT PDLTl IB CJESBHJU UJMM BUU JO¿BUJPOFO CFU TJH LWBS FGUFS EFO GzSTUB PMKFLSJTFO &O BOOBO JOWjOEOJOH NPU ¾OBOTQPMJUJLFO TPN FUU FGGFLUJWU TUB CJMJTFSJOHTQPMJUJTLU JOTUSVNFOU UPH TJO VUHlOHTQVOLU J BUU TUBUMJHB zWFSGzSJOHBS PDI zLBE TLVMETjUUOJOH JOUF JOOFCBS zLBEF JOLPN TUFS PDI GzSNzHFOIFU IPT IVTIlMMFO 3JDBSEJBOTL FLWJWJMBMFOT LPN CFHSFQQFU BUU LBMMBT FGUFS EFO FOHFMTLB OBUJPOBMFLPOPNFO %BWJE 3JDBSEP (SVOEUBOLFO jS BUU IVTIlMMFO HFOPN BUU IB FO PjOEMJH QMBOFSJOHTIPSJTPOU UBS IjOTZO UJMM BUU TUBUFO J GSBNUJEFO NlTUF CFUBMB UJMMCBLB EF VQQMlOBEF NFEMFO TPN FO ¾OBOTQPMJUJTL TBUTOJOH HFS VQQIPW UJMM .FS QFOHBS J IBOEFO JEBH WjHT El VQQ BW
10) Barro (1974)
NJOESF QFOHBS J IBOEFO GSBNzWFS OjS TLBUUFSOB IzKUT FMMFS USBOT GFSFSJOHBSOB TjOLUT * TJO FYUSFNB GPSN GlS TUBCJMJTFSJOHTQPMJUJLFO JOHFU HFOPNTMBH BMMT J FO SJDBSEJBOTL WjSME 5BOLFO Ql SJDBSEJBOTL FLWJWBMFOT IBS LSJUJTFSBUT GzS BUU EFO VUHlS JGSlO BUU JOEJWJEFSOB IBS PjOEMJH QMBOFSJOHTIPSJTPOU TBNU BUU IVTIlMMFO IBS GSJ UJMMHlOH UJMM LSFEJUNBSLOBEFO 7JEBSF LBO LOBQQBTU FUU IVTIlMM SFEBO J VUHlOHTMjHFU WFUB IVS KVTU EFU LPN NFS BUU ESBCCBT BW GSBNUJEB lUTUSBNOJOHBS *OHFO BW EFTTB GzSVUTjUUOJOHBS LBO TjHBT HjMMB GVMMU VU .FO GSlHBO jS PN EF jS UJMMSjDLMJHU BMMNjOHJMUJHB GzS BUU HjMMB J TUPSU &NQJSJO WJTBS Ql FUU IZHHMJHU TBNCBOE NFMMBO IVTIlMMFOT TQBSLWPU PDI TUSVLUVSFMMU zWFSTLPUU J EF PGGFOUMJHB ยพOBOTFSOB 4BNCBOE jS FNFMMFSUJE JOUF EFUTBNNB TPN LBVTBMJUFU GSlHBO jS PN IVT IlMMFO TQBSBS GzS BUU TUBUFO IBS TUPSB VOEFSTLPUU FMMFS IBS TUBUFO TUPSB VOEFSTLPUU GzS BUU IVTIlMMFO TQBSBS PDI FGUFSGSlHBO PDI EFO FLPOPNJTLB BLUJWJUFUFO EjSGzS jS MlH * CPYFO Ql TJE CFTLSJWT EFOOB GSlHFTUjMMOJOH zWFSTJLUMJHU VUJGSlO VUWFDLMJOHFO VOEFS EFO TWFOTLB UBMT LSJTFO 5BOLBSOB PN EFO SBUJPOFMMB JOEJWJEFO NFE QFSGFLU JOGPSNB UJPO LPN BUU Gl FO EPNJOFSBOEF SPMM J EFO FLPOPNJTLB UFPSJO NFE TUBSU Ql UBMFU 'BNB VUWFDLMBEF UFPSJO PN EFO FGGFLUJWB NBSL OBEFO TPN CJESPH UJMM BUU HF ZUUFSMJHBSF TUzE UJMM UBOLFO Ql EFO SBUJPOFMMB JOEJWJEFO %FO SBUJPOFMMB JOEJWJEFO IBS WBSJU FO CjSBOEF UBOLF JOPN EFO FLPOPNJTLB UFPSJCJMEOJOHFO VOEFS EF TFOBTUF EFDFOOJFSOB 6OEFS TFOBSF UJE IBS EFU jWFO GlUU HFOPNTMBH J NBLSPFLPOPNJTLB NPEFM MFS 5SBEJUJPOFMMU IBS NBLSPFLPOPNJTLB NPEFMMFS CBTFSBU TJH Ql TLBUUOJOHBS BW EFO IJTUPSJTLB VUWFDLMJOHFO BW BHHSFHFSBEF EBUB &UU VUWFDLMJOHTTUFH IBS WBSJU BUU CZHHB NJLSPGVOEBNFOU TPN BHHSFHFSBT VQQ UJMM NBLSPOJWlO * EFTTB NPEFMMFS IBS IVTIlMMFO PGUB BOUBHJUT WBSB GVMMTUjOEJHU SBUJPOFMMB PDI IB QFSGFLU JOGPSNBUJPO 4lEBOB BOUBHBOEFO GlS TUPSU HFOPNTMBH Ql SFTVMUBUFO CMBOE BOOBU GzS PN ยพOBOTQPMJUJTLB
11) Hรคggstrรถm och Kinnwall (2001) 12) Fama (1970)
JOTBUTFS IBS OlHPU HFOPNTMBH Ql EFO FLPOPNJTLB BLUJWJUFUFO * FO IFMU TUSJLU WFSTJPO NFE SBUJPOFMMB IVTIlMM LBO NPEFMMBOUBHBOEFOB NFEGzSB BUU ¾OBOTQPMJUJLFO JOUF IBS OlHPO FGGFLU BMMT Ql IVTIlM MFOT CFUFFOEF 6OEFS TFOBSF UJE IBS GPSTLOJOHFO LPNNJU BUU GPLVTFSB Ql IVT IlMMFOT PDI GzSFUBHFOT GzSWjOUOJOHBS PDI IVS EFTTB TBNTQFMBS NFE ¾OBOTQPMJUJLFO %FU IBS VUWFDLMBUT PMJLB UZQFS BW NPEFMMFS TPN J HSVOEFO CZHHFS Ql SBUJPOFMMB JOEJWJEFS NFO TPN IBS MJUF PMJLB BOUBHBOEFO FMMFS VUHlOHTQVOLUFS TPN NFEGzS BUU HFOPNTMB HFU JOUF CMJS GVMMTUjOEJHU &O VUWFDLMJOHTHSFO jS BUU TUSVLUVSFSB VQQ IVS PMJLB UZQFS BW ¾OBOTQPMJUJL QlWFSLBS EFO FLPOPNJTLB BLUJWJUFUFO )jS TzLFT FGUFS TWBS Ql IVS TUPS NVMUJQMJLBUPSFGGFLUFO E W T IVS TUPSU HFOPN TMBHFU jS GzS PMJLB lUHjSEFS 0GUB BOUBT TLBUUFGzSjOESJOHBS IB FUU NFS CFHSjOTBU HFOPNTMBH Ql FGUFSGSlHBO jO FO zLOJOH BW PGGFOUMJH LPOTVNUJPO FGUFSTPN IVTIlMMFO GzSWjOUBT TQBSB FO TUzSSF EFM BW FO UJMMGjMMJH JOLPNTUGzSTUjSLOJOH &O BOOBO GSlHFTUjMMOJOH jS IVSVWJEB FLPOPNJOT BLUzSFS GzSWjO UBS TJH BUU GzSjOESJOHFO jS UFNQPSjS FMMFS CFTUjOEJH 4l LBO UJMM FYFNQFM FO UFNQPSjS zLOJOH BW PGGFOUMJH LPOTVNUJPO TPN GzSWjO UBT ¾OBOTJFSBT HFOPN FO OFEESBHOJOH BW EFOTBNNB MjOHSF GSBN HF NFS QPTJUJW FGGFLU jO PN EFO GzSWjOUBT CMJ ¾OBOTJFSBE HFOPN IzKEB TLBUUFS J GSBNUJEFO
Det svenska exemplet från 90-talskrisen 1SPCMFNBUJLFO NFE LBVTBMJUFU NFMMBO IVTIlMMFOT TQBSBOEF PDI TUBUFOT ¾OBOTFS LBO CFMZTBT NFE FUU FYFNQFM IFNJGSlO * TMVUFU BW UBMFU HFOPNGzSEF 4WFSJHF FO TLBUUFSFGPSN TPN CMBOE BOOBU NFEGzSEF BUU EFU CMFW CFUZEMJHU EZSBSF GzS IVTIlM MFO BUU MlOB HFOPN BUU SjOUFBWESBHFO CFHSjOTBEFT 4PN FO SFBLUJPO Ql IzHB MzOFLSBW PDI IzH JO¿BUJPO TPN VOEFSNJOF SBEF LPOLVSFOTLSBGU PDI TZTTFMTjUUOJOH HKPSEF SFHFSJOHFO FO QPMJDZGzSjOESJOH TPN JOOFCBS BUU QSJTTUBCJMJUFU CMFW FUU IzHQSJPSJUFSBU NlM GzS EFO FLPOPNJTLB QPMJUJLFO /jS TFEBO 4WFSJHF Ql HSVOE BW GzSTWBSFU BW EFO GBTUB WjYFMLVSTFO TJOB TWBHB TUBUT¾OBOTFS PDI EFO EKVQB OFEHlOHFO J FLPOPNJO ESBC CBEFT BW IzKEB MlOFLPTUOBEFS Ql EFO JOUFSOBUJPOFMMB LBQJUBM NBSLOBEFO CMFW SFTVMUBUFU BUU SFBMSjOUBO TUFH NBSLBOU GSlO BUU WBSJU OFHBUJW VOEFS UBMFU UJMM PNLSJOH QSPDFOU J CzS KBO BW UBMFU &UU CFUZEBOEF GBMM Ql GBTUJHIFUTNBSLOBEFO NFEGzSEF EjSUJMM BUU NlOHB IVTIlMM UWJOHBEFT FMMFS LjOEF FUU CFIPW BW BUU zLB TJO BNPSUFSJOHTUBLU %FU GBOOT TlMFEFT ¿FSB TUSVLUVSFMMB TLjM GzS IVTIlMMFO BUU TF zWFS TJUU TQBSBOEF PDI TJO MlOFTJUVBUJPO NPU TMVUFU BW UBMFU PDI VOEFS UBMTLSJTFO )VTIlMMFOT TQBSLWPU TUFH GSlO ° QSPDFOU UJMM QSPDFOU PDI WJEBSF UJMM QSPDFOU lSFU EjSQl * WJMLFO VUTUSjDLOJOH TUBUFOT FOPSNB CVEHFUVOEFSTLPUU WJMLFU TPN NFTU VQQHJDL UJMM QSPDFOU BW #/1 CMFW Tl TUPSU Ql HSVOE BW EFO TUPSB PNTWjOHOJOHFO J IVTIlMMFOT TQBSBOEF FMMFS PN LBVTBMJUFUFO HJDL lU BOESB IlM MFU HlS JOUF BUU MFEB J CFWJT %FU LBO OBUVSMJHUWJT WBSB FO WjYFM WFSLBO EjS FO VQQHlOH J IVTIlMMFOT TQBSBOEF GzSTjNSBEF TUB UFOT ¾OBOTFS WJMLFU J TJO UVS ¾DL lUFSWFSLOJOHBS Ql IVTIlMMFOT GzSWjOUOJOHBS PDI EjSNFE zLBEF EFSBT TQBSBOEF ZUUFSMJHBSF * EFUUB GBMM LBO NBO LPOTUBUFSB BUU IVTIlMMFOT TQBSLWPU TUFH JOOBO LSJTFO WBS FUU GBLUVN 6OEFS zLBEF TQBSLWPUFO 13) Dessa data bygger på det gamla sättet att beräkna nationalräkenskaperna och inkluderar inte tjänstepensioner. Nuvarande beräkningssätt sträcker sig bara tillbaka till 1993 än så länge.
NFE QSPDFOUFOIFUFS WJMLFU jS FO PTFEWBOMJHU LSBGUJH GzS jOESJOH 4BNUJEJHU WBS TUBUFOT ¾OBOTFS VOEFS TBNNB lS GPSU GBSBOEF J HPUU TLJDL PGGFOUMJHB TFLUPSOT ¾OBOTJFMMB TQBSBOEF VQQHJDL UJMM QSPDFOU BW #/1 %FU LBO LOBQQBTU CFTLSJWBT TPN FO OJWl TPN TLSjNEF IVTIlMMFO GzS GSBNUJEB TLBUUFIzK OJOHBS jWFO PN EFU WBS FUU MjHSF zWFSTLPUU jO lSFU JOOBO &O UFOUBUJW TMVUTBUT jS BUU EFO JOJUJBMB VQQHlOHFO J IVTIlMMFOT TQBSLWPU WBS FO BOQBTTOJOH UJMM GzSjOESBEF TLBUUFSFHMFS PDI JOUF BMMT WBS LOVUFO UJMM GzSjOESJOHBS J TUBUFOT ¾OBOTFS Hushållen reagerade medan det fanns ett överskott Hushållens sparkvot
BNP
Budgetunderskott
1987
– 0,5
3,5
3,8
1988
– 2,5
2,7
2,9
1989
– 2,4
2,8
4,7
1990
2,0
1,0
3,7
1991
5,3
– 1,1
– 1,9
1992
9,7
– 1,2
– 7,4
1993
9,6
– 2,1
– 11,2
1994
7,3
4,0
– 9,1
Källa: SBC och Konjunkturinstitutet
aSFU EjSQl IBEF FLPOPNJO GzSTWBHBUT SFKjMU PDI #/1 TKzOL /JWlO Ql CVEHFUVOEFSTLPUUFU WBS JOUF TQFDJFMMU IzH NFO GzS TjNSJOHTUBLUFO WBS ClEF LSBGUJH PDI CFLZNNFSTBN )VT IlMMFOT TQBSBOEF TUFH JHFO NBSLBOU * WJMLFO NlO EFUUB WBS FO SFBLUJPO Ql EF OZB WJMMLPSFO GzS TQBSBOEF PDI MlO FO SFBL UJPO Ql EFO LSBGUJHB VQQHlOHFO J BSCFUTMzTIFU PDI WJEIjGUBEF PTjLFSIFU zWFS GSBNUJEB JOLPNTUFS FMMFS FO LPOTFLWFOT BW EZT USBSF VUTJLUFS GzS TWFOTL FLPOPNJ PDI TUBUT¾OBOTFS jS TWlSBSF BUU BWHzSB .FO EFU jS TWlSU BUU GSJHzSB TJH GSlO NJTTUBOLFO BUU EF GzSTUB UWl PSTBLFSOB IBEF FO CFUZEBOEF JOWFSLBO
&O GSlHFTUjMMOJOH TPN LjOOT WjMEJHU BLUVFMM jS IVS GzSWjOUOJOHBS PDI GzSUSPFOEF BTQFLUFS TBNTQFMBS PDI El TQFDJFMMU J OjS MjOEFS jS J FUU VUTBUU TUBUT¾OBOTJFMMU MjHF &O IZQPUFT jS BUU OjS TUBUT¾ OBOTFSOB jS J FUU MjHF TPN CFEzNT TPN MlOHTJLUJHU PIlMMCBSU Tl LBO FO ¾OBOTQPMJUJTL lUTUSBNOJOH HF FO QPTJUJW FGGFLU Ql FGUFS GSlHBO PDI EFO FLPOPNJTLB BLUJWJUFUFO %FU IBOEMBS EFMT PN FO QPTJUJW FGGFLU BW BUU GzSUSPFOEFU GzS QPMJUJLFO PDI FLPOPNJO zLBS EFMT PN OjS EF PGGFOUMJHB VUHJGUFSOB TLjST OFE UJMM FO MjHSF PDI IlMMCBS OJWl Tl NJOTLBS EFU GzSWjOUBEF GSBNUJEB TLBUUFUSZDLFU WJMLFU zLBS EF SBUJPOFMMB IVTIlMMFOT GzSNzHFOIFU PDI EjSNFE EFSBT LPOTVNUJPO 'JOBOTQPMJUJTLB SlEFU ESBS J TJO SBQQPSU TMVUTBUTFO BUU FYJTUFSBOEF UFPSFUJTLB NPEFMMFS zWFS ¾OBOTQPMJUJTLB FGGFLUFS HFS NZDLFU TLJGUBOEF SFTVMUBU -JUF GzSFOLMBU LBO EFU TjHBT BUU BMMB QSBLUJTFSBOEF QPMJUJLFS LBO Gl TUzE GzS TJO IlMMOJOH Ql UFPSFUJTLB HSVOEFS
Empiriska undersökningar %FU ¾OOT NJLSPCBTFSBEF TUVEJFS TPN UBMBS FNPU GVMMTUjOEJHU SBUJPOFMMB JOEJWJEFS PDI SJDBSEJBOTL FLWJWBMFOT %F IBS WJTBU BUU PNLSJOH QSPDFOU BW TWFOTLBSOB LBO CFTLSJWBT TPN LBTTBGzS WBMUBSF FMMFS SFTJEVBMTQBSBSF %FOOB HSVQQT LPOTVNUJPO jS IFMU CFSPFOEF Ql JOLPNTU¿zEFU &UU TlEBOU GzSIlMMOJOHTTjUU UJMM QFOHBS SJNNBS JMMB NFE BOUBHBOEFU PN FO PjOEMJH QMBOFSJOHTIPSJTPOU PDI GVMMTUjOEJH UJMMHlOH UJMM LSFEJUNBSLOBEFO %FU ¾OOT NlOHB FNQJSJTLB VOEFSTzLOJOHBS PN FGGFLUFO BW ¾OBOTQPMJUJTLB TUJNVMBOTFS J 64" 6OEFS MlHLPOKVOLUVSFO FGUFS TFLFMTLJGUFU TUJNVMFSBEF TUBUFO FLPOPNJO HFOPN BUU TLJDLB VU DIFDLBS UJMM IVTIlMMFO NFE TLBUUFSBCBUU Ql EPMMBS 'MFSB TUVEJFS IBS HKPSUT GzS BUU VQQTLBUUB EFTT FGGFLU PDI HFOFSFMMU CFEzNT EFO QSJWBUB LPOTVNUJPOFO IB QlWFSLBUT NBSLBOU FO VUWjSEFSJOH NFOBS BUU UWl USFEKFEFMBS BW EF VUTLJDLBEF NFEMFO
14) Finanspolitiska rådet (2008), sid 56 15) SOU 1989:11, Wahlund m fl (2000)
HJDL UJMM LPOTVNUJPO JOPN UWl LWBSUBM * MJOKF NFE UFPSJO WJTBS SFTVMUBUFU BUU FGGFLUFSOB WBS TUzSTU GzS IVTIlMM NFE MlHB JOLPNTUFS PDI ¾OBOTJFMM GzSNzHFOIFU E W T EFO HSVQQ NFE EF NJOTUB NBSHJ OBMFSOB UFOEFSBS BUU IB IzHTU LPOTVNUJPOTCFOjHFOIFU &UU BOOBU BOHSFQQTTjUU IBS #MJOEFS PDI ;BOEJ TPN CFSjLOBU IVS EFO BNFSJLBOTLB FLPOPNJO TLVMMF IB VUWFDLMBUT VOEFS EFO TFOBTUF SFDFTTJPOFO J BWTBLOBE BW EF ¾OBOTQPMJUJTLB JOTBUTFS TPN BENJOJTUSBUJPOFO CFTMVUBU PN %FSBT SFTVMUBU JOEJLFSBS BUU #/1 OJWlO TLVMMF WBSJU PNLSJOH QSPDFOUFOIFUFS MjHSF WJE VUHlOHFO BW PDI BSCFUTMzTIFUFO OjSNBSF QSPDFOUFOIFUFS IzHSF &O MJLOBOEF zWOJOH IBS HKPSUT BW EFO BNFSJLBOTLB LPOHSFTTFO CVEHFULPOUPS $#0 %FSBT TMVUTBUT jS BUU EFU TUPSB TUJNVMBOT QBLFUFU J 64" UIF "NFSJDBO 3FDPWFSZ BOE 3FJOWFTUNFOU "$5 Ql TBNNBOUBHFU NJMKBSEFS EPMMBS WBSBW QSPDFOU VUOZUUKBUT VOEFS IBS NFEGzSU BUU #/1 CMJWJU QSPDFOU IzHSF 7JEBSF IBS EFU NFEGzSU BUU TZTTFMTjUUOJOHFO zLBU NFE NJM KPOFS TBNU EjSVUzWFS BUU ¿FS BOTUjMMEB ¾DL BSCFUB IFMUJE JTUjMMFU GzS EFMUJE %FO LJOFTJTLB FLPOPNJO WBS FO BW EF GzSTUB TPN WjOEF VQQ FGUFS EFO LSBGUJHB OFEHlOHFO IzTUFO %FO LJOFTJTLB SFHFSJOHFO IBS TKjMWB ESBHJU TMVUTBUTFO BUU EFO TOBCCB lUFSIjNUOJOHFO PDI EFO HPEB VUWFDLMJOHFO VOEFS EF TFOBTUF lSFOT CFTWjSMJHB ZUUSF GzS IlMMBOEFO CFSPS Ql BUU MBOEFU JOGzSEF FUU TUPSU TUJNVMBOTQBLFU )ZQPUFTFO PN BUU ¾OBOTQPMJUJLFO IBS PMJLB HFOPNTMBH CFSP FOEF Ql EFU TUBUT¾OBOTJFMMB VUHlOHTMjHFU IBS GlUU TUzE BW 1FSPUUJ TPN WJTBU BUU WJE MlH TUBUTTLVME PDI TNl CVEHFUVOEFSTLPUU Tl HFS ¾OBOTQPMJUJTLB TUJNVMBOTFS FUU QPTJUJWU CJESBH NFO NPUTBUTFO HjM MFS OjS TUBUTTLVMEFO jS IzH FMMFS CVEHFUVOEFSTLPUUFO jS TUPSB %FU ¾OOT EPDL TUVEJFS TPN UZEFS Ql BUU BOESB GzSLMBSJOHTGBLUPSFS jO EFO GzSEB ¾OBOTQPMJUJLFO TlTPN WjYFMLVST PDI QFOOJOHNjOHE MJHHFS CBLPN GSBNHlOHTSJLB CVEHFUTBOFSJOHBS 16) Johnson, Parker och Souleles (2004) 17) Blinder och Zandi (2010) 18) CBO (2010) 19) Financial Times 22 september 2010, sid 11 20) Perotti (1999) 21) Hjelm (2004)
* FO BLUVFMM TUVEJF WJTBT BUU FGGFLUFO BW ¾OBOTQPMJUJTLB JO TBUTFS CFSPS Ql WBS J LPOKVOLUVSDZLFMO FLPOPNJO CF¾OOFS TJH "OHSFQQTTjUUFU TLJMKFS TJH GSlO EFO WBOMJHB MJOKjSB BOTBUTFO PDI JNQMJDFSBS BUU ¾OBOTQPMJUJLFO ° HJWFU BUU EFO TjUUT JO WJE SjUU UJE QVOLU ° IBS FO TUzSSF FGGFLU jO WBE NlOHB BOESB TUVEJFS WJTBS %FO Tl LBMMBEF NVMUJQMJLBUPSO WBSJFSBS FOMJHU EFOOB TUVEJF NFMMBO OjS FLPOPNJO WjYFS NFEBO EFO MJHHFS J JOUFSWBMMFU OjS FLPOPNJO CF¾OOFS TJH J SFDFTTJPO #FFUTNB IBS J FO SBQQPSU UJMM 'JOBOTQPMJUJTLB SlEFU HKPSU FO HFOPNHlOH BW WJMLB FGGFLUFS EJTLSFUJPOjS ¾OBOTQPMJUJL IBS ,POUFOUBO WBS BUU EFU ¾OOT FUU CFUZEBOEF FNQJSJTLU TUzE GzS BUU ¾OBOTQPMJUJLFO IBS FGGFLUFS Ql UPUBMB FGUFSGSlHBO Ql LPSU TJLU )VS FGGFLUJW ¾OBOTQPMJUJLFO jS WBS NFS TWlSCFTUjNU El EF FNQJ SJTLB TUVEJFSOB HFS NZDLFU WBSJFSBEF TWBS Ql EFO GSlHBO #FFUTNB OzKFS TJH NFE BUU TBNNBOGBUUOJOHTWJT TjHB BUU FGGFLUFSB jS TVC TUBOUJFMMB
22) Auerbach och Gorodnichenko (2010) 23) Beetsma (2008)
Den aktuella diskussionen – vilja och våga * 4WFSJHF IBS EFU USPUT FO SFMBUJWU IzH BSCFUTMzTIFU PDI FO OZMJH HFOPNGzSE WBMSzSFMTF WBSJU FO FGUFS PNTUjOEJHIFUFSOB HBOTLB CFHSjOTBE EJTLVTTJPO PN ¾OBOTQPMJUJLFOT SPMM 'JOBOTNJOJTUFS "OEFST #PSH BSHVNFOUFSBEF JOGzS WBMSzSFMTFO BUU 4WFSJHF VUJ GSlO FUU GzSTJLUJHIFUTQFSTQFLUJW TLVMMF TJLUB Ql BUU VQQSjUUIlMMB FO TjLFSIFUTNBSHJOBM Ql FO QSPDFOU BW #/1 J GzSIlMMBOEF UJMM zWFSTLPUUTNlMFU GSBN UJMM 0QQPTJUJPOFO WBMEF BUU VUHl JGSlO SFHFSJOHFOT IlMMOJOH BW WJMLFU VUSZNNF TPN WBS UJMMHjOHMJHU 'JOBOTNJOJTUFS #PSHT CFEzNOJOH CMFW EjSNFE TUZSBOEF GzS ¾OBOT QPMJUJLFOT IBOEMJOHTVUSUZNNF 6OEFS EFO NFTU UVSCVMFOUB GBTFO BW EFO ¾OBOTJFMMB LSJTFO IzKEFT HBOTLB NlOHB SzTUFS PN BUU SFHFSJOHFO GzSEF FO GzS SFTUSJLUJW ¾OBOTQPMJUJL HJWFU EFO FYUSFNU LSBGUJHB OFE HlOHFO J FLPOPNJO 5VOHB JOTUBOTFS TPN SFHFSJOHFOT FHFU PSHBO 'JOBOTQPMJUJTLB SlEFU EFSBT FHFO NZOEJHIFU ,POKVOLUVSJOTUJUVUFU PDI OFTUPSO JOPN TWFOTL OBUJPOBMFLPOPNJ "TTBS -JOECFDL GzSF TQSlLBEF BMMB FO NFS BLUJW ¾OBOTQPMJUJL %FU jS J EFU QFSTQFLUJWFU 24) Lindbeck (2009), Konjunkturinstitutet (2009) och Finanspolitiska rådet (2009)
JOUSFTTBOU BUU OPUFSB BUU EFU jOEl GlS TjHBT IB WBSJU FO HBOTLB CFHSjOTBE EJTLVTTJPO PN ¾OBOTQPMJUJLFO 'SlHBO IBS EZLU VQQ NlOHB HlOHFS NFO JOUF CJUJU TJH GBTU Ql EFO QPMJUJTLB BHFOEBO 1l EFU JOUFSOBUJPOFMMB QMBOFU UJMMIzS 1BVM ,SVHNBO EFO HSVQQ BW GzSFUSjEFTWJT BNFSJLBOTLB FLPOPNFS TPN BLUJWU PDI lUFSLPN NBOEF BSHVNFOUFSBU GzS FO NFS FYQBOTJW ¾OBOTQPMJUJL J TlWjM 64" TPN J &VSPQB %FU IBS VOEFS IFMB LSJTFO WBSJU FO TLJMMOBE NFMMBO BNFSJLBOTLB PDI FVSPQFJTLB FLPOPNFS J TZOFO Ql WJMLFU VUSZNNF PDI CFIPW EFU GVOOJUT GzS ¾OBOTQPMJUJTLB TBUTOJOHBS #JMEFO jS OBUVSMJHUWJT TQMJUUSBE EFU jS EFO KV BMMUJE CMBOE FLPOPNFS NFO EF TUBSLBTUF GzSFTQSlLBSOB GzS TUzSSF ¾OBOTQPMJUJTLB TBUTOJOHBS IBS PUWFUZEJHU lUFSGVOOJUT Ql BOESB TJEBO "UMBOUFO %FU GBLUVN BUU PMJLB MjOEFS IBS PMJLB IBOEMJOHTVUSZNNF WBE HjMMFS ¾OBOTQPMJUJLFO IBS JOUF GlUU PSEFOUMJHU HFOPNTMBH J EFCBU UFO J &VSPQB 'zSWJTTP ¾OOT EFU FO TBNTZO PN BUU GzSVUTjUUOJOH BSOB TLJMKFS TJH FNFMMBO PMJLB MjOEFS .FO EFO QPMJUJTLB EFCBUUFO J 7jTUFVSPQB jS LPODFOUSFSBE UJMM FOB TQFMIBMWBO %FO IBOEMBS GzSF USjEFTWJT PN BUU WJTTB MjOEFS NlTUF IB FO NZDLFU SFTUSJLUJW ¾OBOT QPMJUJL NFEBO BOESB LBO OzKB TJH NFE FO NlUUMJH lUTUSBNOJOH "UU OlHSB MjOEFS IBS VUSZNNF GzS FO NFS FYQBOTJW ¾OBOTQPMJUJL IBS JOUF WjHU UVOHU IPT &6 El NJOJTUFSSlEFU GzSPSEBU BUU OjTUBO BMMB MjOEFS TLBMM JOSJLUB QPMJUJLFO Ql BUU CFHSjOTB VOEFSTLPUUFU J CVEHFUFO UJMM IzHTU QSPDFOU QFS lS OlHPO HlOH VOEFS QFSJPEFO KV HZOOTBNNBSF VUHlOHTMjHFU jS EFTUP UJEJHBSF lS TPN NlM "OOBST LVOEF UWlOHFU GzS WJTTB MjOEFS BUU TUSBNB lU VUHzSB FUU BSHVNFOU GzS BUU BOESB TLVMMF VUOZUUKB TJUU IBOEMJOHTVUSZNNF 0N BMMB LSBOBS TLSVWBT lU TBNUJEJHU JOPN &6 CMJS OBUVSMJHUWJT EFO TBNMBEF lUTUSBNBOEF FGGFLUFO Ql FGUFSGSlHBO TUzSSF %F ¿FTUB MjOEFS JOPN WBMVUBVOJPOFO VQQMFWFS JEBH BUU EFSBT VUSZNNF GzS BLUJW ¾OBOTQPMJUJL jS CFHSjOTBU 4LBQBOEFU BW EFO HFNFOTBNNB WBMVUBO JOOFCBS BUU QFOOJOHQPMJUJLFO VUGPSNBT FGUFS EFU BHHSFHFSBEF MjHFU JOPN VOJPOFO %FU JOOFCjS J QSBL UJLFO BUU EFO FLPOPNJTLB VUWFDLMJOHFO J EF TUPSB MjOEFSOB GlS TUPSU HFOPNTMBH GzS EF QFOOJOHQPMJUJTLB CFTMVUFO .JOESF MjOEFS SJTLFSBS J EF GBMM EFSBT FLPOPNJ VUWFDLMBT BOOPSMVOEB jO EF TUPSB MjOEFSOBT FLPOPNJFS BUU SjOUBO jS JMMB BOQBTTBE UJMM EFSBT MPLBMB
GzSIlMMBOEFO 0N QFOOJOHQPMJUJLFO JOUF LBO UB FUU TUBCJMJTFSJOHT QPMJUJTLU BOTWBS J EFTTB MjOEFS Tl GzS¿ZUUBT BOTWBSFU UJMM ¾OBOTQPMJ UJLFO * EBH UZDLT FNFMMFSUJE Gl FOTLJMEB MjOEFS JOPN FVSPPNSlEFU BOTF TJH IB VUSZNNF BUU GzSB FO NFS BLUJWJTUJTL ¾OBOTQPMJUJL %FO HMPCBMB FLPOPNJO CF¾OOFS TJH GPSUGBSBOEF J FUU MjHF NFE NZDLFU MlHU LBQBDJUFUTVUOZUUKBOEF &OMJHU 0&$% T QSPHOPT GSlO J NBK Tl LPNNFS NJMKPOFS ¿FS NjOOJTLPS J 0&$% MjOEFSOB WBSB BSCFUTMzTB VOEFS JOOFWBSBOEF lS KjNGzSU NFE lSFU JOOBO LSJTFO TMPH UJMM /jTUB lS WjOEFS VUWFDLMJOHFO PDI PNLSJOH NJMKPOFS BW EFTTB CFSjLOBT lUFS CMJ TZTTFMTBUUB %FU LPNNFS FNFMMFSUJE UB ¿FSB lS JOOBO TZTTFMTjUUOJOHFO OlS OJWlFSOB GzSF LSJTFO PDI jO MjOHSF JOOBO GVMM TZTTFMTjUUOJOH OlT 'JOBOTQPMJUJLFOT VUGPSNOJOH CMJS FO CBMBOTFSJOH BW CFIPWFU BUU TUJNVMFSB UJMMWjYU PDI TZTTFMTjUUOJOH PDI CFIPWFU BW BUU lUFSGl CBMBOT J EF PGGFOUMJHB ¾OBOTFSOB 0N BMMB MjOEFS WjMKFS BUU MjHHB TUPS WJLU WJE BUU TOBCCU lUFSGl CBMBOT J EF PGGFOUMJHB VUHJGUFSOB Tl SJTLFSBS EFU BUU Hl VU zWFS lUFSIjNUOJOHFO NFE OFHBUJWB LPOTF LWFOTFS GzS BSCFUTNBSLOBETVUWFDLMJOHFO 'zS EF MjOEFS TPN OV UWJOHBT UJMM LSBGUJHB CFTQBSJOHTQBLFU TPN SFTVMUFSBS J GBMMBOEF FMMFS lUNJOTUPOF TWBH JOIFNTL FGUFSGSlHBO Tl zLBS WJLUFO BW BUU EFO FYUFSOB FGUFSGSlHBO zLBS * FO OZMJH TUVEJF BW *.' ESBT TMVUTBUTFO BUU PN CVEHFUVOEFS TLPUUFU TjOLT NFE FO QSPDFOU BW #/1 Tl NJOTLBS EFO JOIFNTLB FGUFSGSlHBO NFE FO QSPDFOU JOPN UWl lS PDI BSCFUTMzTIFUFO zLBS NFE QSPDFOUFOIFUFS /jS FUU FOTLJMU MBOE HzS FO OFETLjSOJOH NJOTLBT EF UPUBMB FGGFLUFSOB Ql FLPOPNJO BW BUU WBMVUBO GzSTWB HBT WJMLFU MFEFS UJMM IzHSF FYQPSU PDI BUU SjOUBO TjOLT NFE QSPDFOUFOIFUFS %jSNFE CFHSjOTBT OFEHlOHFO J #/1 UJMM QSP DFOU WJE FO lUTUSBNOJOH Ql FO QSPDFOU BW #/1 * EBHFOT MjHF OjS NlOHB BW EF MjOEFS TPN HzS TUPSB OFETLjSOJOHBS CF¾OOFS TJH J FO WBMVUBVOJPO PDI SjOUBO SFEBO MJHHFS OjSB OPMM CPSUGBMMFS EPDL EFTTB NJMESBOEF FGGFLUFS UJMM TUPS EFM /jS EjSUJMM OFETLjSOJOHFO JOUF TLFS J CBSB FUU FOTLJMU MBOE VUBO J NlOHB MjOEFS Tl CMJS FGGFLUFSOB TUzSSF FGUFSTPN FYQPSUFGGFLUFO 25) IMF (2010) Will it hurt? Macroeconomic effects of fiscal consolidation
El CMJS CFUZEMJHU MjHSF *.' SBQQPSUFO NFOBS BUU FGGFLUFO Ql UJMM WjYUFO LBO CMJ EFO EVCCMB WJE FO HMPCBM CVEHFUTBOFSJOH VOEFS GzS VUTjUUOJOH BUU JOUF IFMMFS SjOUPSOB LBO TjOLBT 'MFSB FVSPQFJTLB MjOEFS IBS MBHU TUPSB lUTUSBNOJOHTQBLFU %FU JSMjOETLB VQQHlS UJMM QSPDFOU BW #/1 WJMLFU CBTFSBU Ql *.' T LBMLZMFS TLVMMF NPUTWBSB FO VQQHlOH J BSCFUTMzTIFUFO NFE QSP DFOUFOIFUFS VOEFS GzSVUTjUUOJOH BUU EFU WBS FO FOTLJME lUHjSE /jS OV BOESB MjOEFS PDLTl TUSBNBS lU CMJS FGGFLUFO TUzSSF %FU jS NPU EFOOB CBLHSVOE TPN EFU LBO EJTLVUFSBT PN EFU jS FO PQUJNBM TUSBUFHJ BUU GzSFTQSlLB BUU jWFO MjOEFS TPN IBS ¾OBOT QPMJUJTLU IBOEMJOHTVUSZNNF CzS WjSOB PN TUBUT¾OBOTFSOB J GzSTUB IBOE ,SJTFO VOEFSTUSZLFS GzSWJTTP WJLUFO BW BUU WjSOB PN MlOH TJLUJHU IlMMCBSB PGGFOUMJHB ¾OBOTFS .FO KVTU EF MjOEFS TPN HKPSU EFUUB IBS KV FUU IBOEMJOHTVUSZNNF BUU NJMESB TLBEFFGGFLUFSOB BW LSJTFO JOUF CBSB GzS EF FHOB JOOFWlOBSOB VUBO jWFO J FUU CSFEBSF QFSTQFLUJW %FU LSjWFS FNFMMFSUJE BUU NBO WJMM PDI WlHBS BOWjOEB ¾OBOTQPMJUJLFO TPN FUU TUBCJMJUFUTQPMJUJTLU JOTUSVNFOU
Vilken roll skall ďŹ nanspolitiken ha i Sverige? 4FEBO EFO BVHVTUJ jS EFU JOTLSJWFU J MBHFO PN TUBUTCVEHFUFO BUU SFHFSJOHFO TLB UJMM SJLTEBHFO MjNOB GzSTMBH UJMM NlM GzS EFO PGGFOUMJHB TFLUPSOT žOBOTJFMMB TQBSBOEF Ql NFEFMMlOH TJLU * CzSKBO Ql MBEF FO BSCFUTHSVQQ Ql žOBOTEFQBSUFNFOUFU GSBN FO SBQQPSU EjS EF GzSFTMPH BUU zWFSTLPUUFU J EFO PGGFOUMJHB TFLUPSOT žOBOTJFMMB TQBSBOEF TLBMM VQQHl UJMM FO QSPDFOU BW #/1 zWFS LPOKVOLUVSDZLFMO jWFO GPSUTjUUOJOHTWJT .PUJWFO UJMM zWFSTLPUUTNlMFU WBS FOMJHU EFQBSUFNFOUTTLSJGUFO BUU EFU TLB CJESB UJMM J MlOHTJLUJHU IlMMCBSB PGGFOUMJHB žOBOTFS JJ FO KjNO GzSEFMOJOH BW SFTVSTFS NFMMBO HFOFSBUJPOFSOB JJJ FLP OPNJTL FGGFLUJWJUFU TBNU JW UJMMSjDLMJHB NBSHJOBMFS Tl BUU TUPSB VOEFSTLPUU LBO VOEWJLBT J MlHLPOKVOLUVSFS jWFO WJE FO QPMJUJL TPN BLUJWU NPUWFSLBS MlHLPOKVOLUVSFS %jSUJMM ESPHT TMVUTBUTFO BUU GPSNVMFSJOHFO BW zWFSTLPUUTNlMFU TPN FUU HFOPNTOJUU zWFS LPOKVOLUVSDZLFMO CzS CFIlMMBT BW TUBCJMJ TFSJOHTQPMJUJTLB TLjM 26) Ds 2010:4, Utvärdering av ĂśverskottsmĂĽlet 27) Det främsta syftet med denna rapport är att diskutera ďŹ nanspolitikens roll som stabiliseringspolitiskt instrument, med betoning pĂĽ det aktuella ekonomiska läget. Det ďŹ nns en ĂĽterkommande diskussion om ĂśverskottsmĂĽlet utformning och nivĂĽ. FĂśr ďŹ nanspolitikens funktion som stabiliseringspolitiskt medel är emellertid inte ĂśverskottsmĂĽlets nivĂĽ en viktig faktor.
%FO PG¾DJFMMB IlMMOJOHFO jS TlMFEFT BUU ¾OBOTQPMJUJLFO EFMT TLBMM TjLFSTUjMMB MlOHTJLUJHU IlMMCBSB PGGFOUMJHB ¾OBOTFS HFOPN zWFSTLPUUTNlMFU EFMT LVOOB TQFMB FO BLUJW SPMM GzS BUU NPUWFSLB MlHLPOKVOLUVSFS )jSJ MJHHFS FO QPUFOUJFMM NlMLPO¿JLU NFE UWl NlM PDI FUU NFEFM * OjNOEB EFQBSUFNFOUTTLSJGU GzSPSEBEFT BUU SFHFSJOHFO HFOPN BUU QSFTFOUFSB FO Tl LBMMBE VQQGzSBOEFLPE GzS ¾OBOTQPMJUJLFO TLVMMF UZEMJHHzSB IVS EFO TFS Ql NlMLPO¿JLUFO NFMMBO BUU VQQOl zWFSTLPUUTNlMFU PDI TUBCJMJTFSJOHTQPMJUJTLB NlM 4BNNB SBQQPSU GzSFTMPH BUU SFHFSJOHFO J VQQGzSBOEFLPEFO LVOEF TQFDJ¾DFSB J WJMLB LPOKVOLUVSMjHFO EFU jS MjNQMJHU BUU TQBSBOEFU KVTUFSBT GzS BUU EFU TLB OjSNB TJH EFO NlMTBUUB OJWlO OjS IjOTZO jWFO UBT UJMM TUBCJMJTFSJOHTQPMJUJTLB NlM &UU BOOBU GzS TMBH WBS BUU ,POKVOLUVSJOTUJUVUFU TLVMMF LVOOB HFT FUU NBOEBU BUU CFEzNB PN ¾OBOTQPMJUJLFO jS WjMBWWjHE HJWFU LPOKVOLUVSMjHFU PDI zWFSTLPUUTNlMFU %FU GSBNHlS BW EFU GzSHlFOEF BUU ¾OBOTQPMJUJLFO J QSJODJQ IBS FO SPMM J TUBCJMJTFSJOHTQPMJUJTLB TBNNBOIBOH NFO BUU EFO SPMMFO JOUF jS PSEFOUMJHU EF¾OJFSBE -lU PTT EJTLVUFSB OlHSB PMJLB GzSIlMM OJOHTTjUU CFUSjGGBOEF ¾OBOTQPMJUJLFOT SPMM
Stabiliseringspolitiken sköts av penningpolitiken %FU SlEFS JEBH TUPS FOJHIFU PN BUU QFOOJOHQPMJUJLFO jS EFU WJLUJH BTUF TUBCJMJTFSJOHTQPMJUJTLB JOTUSVNFOUFU J MjOEFS NFE SzSMJH WjYFM LVST %FOOB IlMMOJOH IBS PDLTl WBSJU EFO EPNJOFSBOEF J 4WFSJHF TFEBO JO¿BUJPOTNlMFU JOGzSEFT 'JOBOTQPMJUJLFO JOSJLUBT Ql TUSVL UVSGSlHPS PDI Ql BUU TjLFSTUjMMB MlOHTJLUJHU IlMMCBSB PGGFOUMJHB ¾OBOTFS PDI IBS J OPSNBMB GBMM JOHFO TUBCJMJTFSJOHTQPMJUJTL VQQ HJGU 0N ¾OBOTQPMJUJLFO BOWjOET BLUJWU GzS BUU zLB FMMFS NJOTLB FGUFSGSlHBO J FLPOPNJO Tl QlWFSLBT GzSVUTjUUOJOHBSOB GzS QFOOJOH QPMJUJLFO PDI J FYUSFNGBMMFU NPUWFSLBT FO ¾OBOTQPMJUJTL JOTBUT GVMMU VU BW BUU 3JLTCBOLFO IzKFS FMMFS TjOLFS SjOUBO GzS BUU OFVUSB MJTFSB EFO ¾OBOTQPMJUJTLB TUJNVMBOTFO %FO LBO EPDL VQQTUl TJUVBUJPOFS OjS QFOOJOHQPMJUJLFO TUlS JOGzS FO LPO¿JLU NFMMBO JO¿BUJPOTNlMFU PDI TUBCJMJTFSJOHTNlMFU
0N JO¿BUJPOTJNQVMTFSOB jS IzHB U FY Ql HSVOE BW VUMjOETLB JNQVMTFS TPN PMKFQSJTFU TBNUJEJHU TPN SFTVSTVUOZUUKBOEFU jS MlHU FMMFS lUNJOTUPOF TKVOLBOEF Tl LBO 3JLTCBOLFO NFE FUU JOTUSVNFOU JOUF Ol UWl NPUTUSJEJHB NlM &GUFSTPN JO¿BUJPOTNlMFU jS zWFSPSE OBU GzS 3JLTCBOLFO Tl LBO EFU VQQTUl MjHFO OjS QFOOJOHQPMJUJLFO JOUF LBO UB TUBCJMJTFSJOHTQPMJUJTLB IjOTZO * TlEBOB TJUVBUJPOFS TPN JOUF LBO GzSWjOUBT JOUSjGGB TQFDJFMMU PGUB GBMMFS EFU TUBCJMJTF SJOHTQPMJUJTLB BOTWBSFU Ql ¾OBOTQPMJUJLFO 6OEFS BOESB PNTUjO EJHIFUFS TlTPN VOEFS EFO TFOBTUF LSJTFO OjS QFOOJOHQPMJUJLFO J TUPSU TFUU VUUzNU TJOB NzKMJHIFUFS LBO ¾OBOTQPMJUJLFO BOWjO EBT TPN FUU LPNQMFNFOU UJMM QFOOJOHQPMJUJLFO GzS BUU TUBCJMJTFSB FLPOPNJO &UU NFS PNEJTLVUFSBU PNSlEF SzS UJMMHlOHTQSJTFS PDI QFOOJOH QPMJUJLFOT SPMM %FO BNFSJLBOTLB LSJTFO IBS SzUUFS J GBTUJH IFUT NBSLOBEFO PDI IVTQSJTVQQHlOHFO 'FEFSBM 3FTFSWFT MlHB SjOUF MjHF VOEFS UBMFU CJESPH FOMJHU FO EFM CFEzNBSF UJMM EFO VUWFDL MJOHFO 0N PDI EFUUB jS JGSlHBTBUU DFOUSBMCBOLFO UBS IjOTZO UJMM UJMMHlOHTQSJTFSOB LBO EFU NJOTLB QFOOJOHQPMJUJLFOT FGGFLUJWJ UFU TPN TUBCJMJTFSJOHTQPMJUJTLU JOTUSVNFOU WJMLFU TLVMMF LVOOB Gl LPOTFLWFOTFS GzS ¾OBOTQPMJUJLFO 'JOBOTQPMJUJTLB SlEFU BSHVNFOUFSBS J TJO SBQQPSU GzS BUU ¾OBOTQPMJUJTLB JOTBUTFS LBO WBSB MjNQMJHB J TUBCJMJTFSJOHTQPMJ UJTLB TBNNBOIBOH PN EF UJMMGzS FUU NFSWjSEF VUzWFS QFOOJOHQP MJUJLFO 4PN FYFNQFM OjNOT BUU ¾OBOTQPMJUJLFO LBO WBSB FGGFLUJ WBSF jO QFOOJOHQPMJUJLFO J BUU HZOOB WJTTB HSVQQFS MBOETjOEBS FMMFS CSBOTDIFS 7JEBSF TUjMMFS TJH 'JOBOTQPMJUJTLB SlEFU GSlHBO PN GzSTWBHOJOHFO BW EF BVUPNBUJTLB TUBCJMJTBUPSFSOB NFEGzS BUU CFIPWFU BW EJTLSFUJPOjS ¾OBOTQPMJUJL zLBU %FSBT FHFO TMVU TBUT jS BUU EFU SJNMJHFO jS Tl %FO TMVUTBUTFO CzS FNFMMFSUJE CBSB HjMMB J MjHFO OjS QFOOJOHQPMJUJLFO JOUF LBO VQQGZMMB TJO PSEJOBSJF TUBCJMJTFSJOHTQPMJUJTLB SPMM J OPSNBMB GBMM CzS 3JLTCBOLFO BOQBTTB 28) En sådan situation uppstod 2008 när inflationstakten var hög vilket talade för en penningpolitisk åtstramning samtidigt som den väntade nedgången i den ekonomiska aktiviteten talade emot. 29) Se t. ex. Bean (2009) 30) Denna hållning kritiserades av förre riksbankschefen Lars Heikensten som var opponent när rådets rapport för 2008 presenterades. Heikensten menade att ”med en sådan definition av mervärde finns det knappast någon gräns för ambitionerna att utnyttja finanspolitiken”.
QFOOJOHQPMJUJLFO UJMM IVS LSBGUJHB EF BVUPNBUJTLB TUBCJMJTBUP SFSOB jS 6UHlOHTQVOLUFO jS BUU QFOOJOHQPMJUJLFO TLBMM CjSB EFU TUBCJ MJTFSJOHTQPMJUJTLB BOTWBSFU NFO ¾OBOTQPMJUJLFO LBO TQFMB FO SPMM J WJTTB MjHFO %FTTB jS EPDL JOUF EF¾OJFSBEF %PDL WBS EFU PUWF UZEJHU BUU ¾OBOTQPMJUJLFO LVOEF IB LPNQMFUUFSBU QFOOJOHQPMJ UJLFO GzS BUU TUJNVMFSB FLPOPNJO VOEFS ¾OBOTLSJTFO VUBO BUU EFU TUSJEJU NPU EFO FUBCMFSBEF SPMMGzSEFMOJOHFO JOPN EFO FLPOPNJTLB QPMJUJLFO
Säkerställa långsiktigt hållbara offentliga finanser 3FHFSJOHFOT IlMMOJOH VOEFS ¾OBOTLSJTFO WBS BUU QSJPSJUFSB PSE OJOH J TUBUT¾OBOTFSOB 5SPUT BUU EFU FOMJHU NlOHB CFEzNBSF GBOOT FUU VUSZNNF GzS FO NFS FYQBOTJW ¾OBOTQPMJUJL CMBOE BOOBU Ql HSVOE BW BUU SFHFSJOHFO CZHHEF VQQ TUPSB zWFSTLPUU VOEFS IzHLPO KVOLUVSFO Tl WBMEF SFHFSJOHFO BUU JOMFEOJOHTWJT IB FO BWWBLUBOEF JOTUjMMOJOH UJMM FO BLUJW ¾OBOTQPMJUJL 'JOBOTNJOJTUFS "OEFST #PSH GBTUTMPH J FUU UJEJHU TLFEF BW LSJTFO BUU EFU WBS WJLUJHU BUU IlMMB GBTU WJE SFHMFSOB GzS EF PGGFOUMJHB ¾OBOTFSOB USPUT BUU IBO NFOBEF BUU EFUUB WBS EFO WjSTUB LSJT IBO VQQMFWU PDI TBOOPMJLU TLVMMF Gl VQQ MFWB VOEFS TJO MJWTUJE 3FHFSJOHFOT QPMJUJL JOSJLUBEFT TlMFEFT Ql BUU GzSTzLB VQQOl NlMFU PN FO QSPDFOUT zWFSTLPUU zWFS FO LPOKVOLUVSDZLFM %FOOB GSlHFTUjMMOJOH WBS zWFSPSEOBE BOESB NlM %PDL GBOOT EFU JOHB NlM GzS FOTLJMEB lS VUBO EFU WBS EFU MlOHTJLUJHB NlMFU TPN TUPE J GPLVT %FOOB IlMMOJOH JOOFCjS BUU ¾OBOTQPMJUJLFO CBSB LVOEF BOWjO EBT J EFO NlO EFO JOUF LPN J LPO¿JLU NFE zWFSTLPUUTNlMFU 1l FUU MJLOBOEF TjUU TPN NFE QFOOJOHQPMJUJLFOT UWl NlM Tl CMJS TUB CJMJTFSJOHTQPMJUJLFO NFE EFUUB GzSIlMMOJOHTTjUU VOEFSPSEOBE FUU BOOBU NlM EFOOB HlOH PSEOJOH J TUBUT¾OBOTFSOB %FU ¾OOT EPDL FUU CFUZEBOEF UPMLOJOHTVUSZNNF CFUSjGGBOEF PSEOJOH J TUBUT ¾OBOTFSOB WBE HjMMFS VUWFDLMJOHFO GzS FOTLJMEB lS 31) Seminarie om OECD:s Sverigerapport i december 2008.
Balans i konjunkturjusterat sparande ,POKVOLUVSJOTUJUVUFU BOWjOEFS CFHSFQQFU LPOKVOLUVSKVTUFSBU TQB SBOEF TPN jS FO CFSjLOJOH BW WBE EFO PGGFOUMJHB TFLUPSOT TQBSBOEF TLVMMF WBSB WJE FUU CBMBOTFSBU SFTVSTVUOZUUKBOEF OFVUSBM LPOKVOL UVS PDI FO OPSNBM TBNNBOTjUUOJOH BW WJLUJHB TLBUUFCBTFS .lUUFU UBS IjOTZO UJMM SFTVSTMjHFU PDI EFO GzSEB QPMJUJLFO PDI EjSGzS CzS EFU WBSB J MJOKF NFE NlMFU PN FO QSPDFOUT zWFSTLPUU ,POKVOLUVSJOTUJUVUFU SjLOBS VUJGSlO EFUUB NlUU VU WBE EF BOTFS WBSB FO MjNQMJH JOSJLUOJOH Ql ยพOBOTQPMJUJLFO %l NlUUFU UBS IjO TZO UJMM EFU FLPOPNJTLB MjHFU jS BWWJLFMTFS GSlO NlMFU Ql FO QSP DFOU BW #/1 TNl J EFSBT QSPHOPTFS GzS EF GBLUJTLB VUGBMMFO LBO TUzSSF BWWJLFMTFS GzSFLPNNB .FUPEFO JOOFCjS BUU CVEHFUNl MFU J LPNCJOBUJPO NFE VUHlOHTMjHFU GzS TUBUFOT ยพOBOTFS CMJS WjH MFEBOEF GzS LPOKVOLUVSJOTUJUVUFUT SFLPNNFOEBUJPOFS zWFS ยพOBOT QPMJUJLFOT JOSJLUOJOH .PEFMMFO GlS FUU EJSFLU HFOPNTMBH J WJMLFU ยพOBOTQPMJUJTLU VUSZNNF TPN CFEzNT TPN UJMMHjOHMJHU #FSjLOJOHFO BW WBE TPN LPOTUJUVFSBS FO OFVUSBM LPOKVOLUVS GlS lUFSWFSLOJOHBS Ql IVS TUPSU EFU ยพOBOTQPMJUJTLB VUSZNNFU jS 4LVMMF ,POKVOLUVSJOTUJUVUFU jOESB TJO TZO Ql CFHSFQQFU OFVUSBM LPOKVOLUVS TLVMMF EFU EJSFLU Gl HFOPNTMBH Ql VUSZNNFU GzS ยพOBOTQPMJUJLFO "OHSFQQTTjUUFU JOOFCjS BUU ยพOBOTQPMJUJLFO JOEJSFLU LBO Gl FO TUBCJMJTFSJOHTQPMJUJTL SPMM 0N EFU LPOKVOLUVSKVTUFSBEF TQBSBOEFU BWWJLFS GSlO NlMFU TLBMM EFU lUFSGzSBT %FU NFEGzS J OVWBSBOEF MjHF BUU ,POKVOLUVSJOTUJUVUFU GzSFTQSlLBS FO FYQBOTJW ยพOBOTQPMJUJL GzS OjTUB lS 4BNUJEJHU BOTFS EF BUU 3JLTCBOLFO CzS TUSBNB lU QFOOJOH QPMJUJLFO SFEBO J lS PDI jO NFS OjTUB lS %FUUB USPUT BUU JOยฟBUJPOFO WjOUBT WBSB MlH WjM VOEFS 3JLTCBOLFOT NlM Ql UWl QSPDFOU VOEFS IFMB QSPHOPTQFSJPEFO Ql HSVOE BW EFU MlHB SFTVSTVUOZUUKBOEFU .BO LBO JGSlHBTjUUB LPOTJTUFOTFO J EFUUB BOHSFQQTTjUU PN EFO QSBLUJTLB LPOTFLWFOTFO CMJS BUU ยพOBOTQPMJUJLFO TLBMM TUJNVMFSB FLPOPNJO VUJGSlO BTQFLUFO BUU EFU ยพOOT ยพOBOTJFMMB SFTVSTFS 32) I augustiprognosen menade Konjunkturinstitutet att mรฅlet fรถr 2011 borde vara 0,8 procent och fรถr รฅr 2012 1,0 procent. Detta medfรถrde att det fanns utrymme fรถr 25 miljarder kronor i o๏ฌ nansierade satsningar under 2011. Orsaken till detta var frรคmst att det konjunkturjusterade sparandet berรคknades vara 1,4 procent under 2010, d.v.s. hรถgre รคn mรฅlet. Under 2009 var det รคnnu hรถgre, 2,5 procent.
UJMMHjOHMJHB FOMJHU CFSjLOJOHTNPEFMMFO TBNUJEJHU TPN 3JLTCBOLFO CFIzWFS TUSBNB lU %F USF TLJMEB GzSIlMMOJOHTTjUUFO WJTBS BUU EFU JOUF ¾OOT FUU FUB CMFSBU TZOTjUU BWTFFOEF ¾OBOTQPMJUJLFOT FWFOUVFMMB TUBCJMJTFSJOHT QPMJUJTLB SPMM %FU VOEFSTUSZLFS CFIPWFU BW BUU SFHFSJOHFO LMBSHzS EFOOB
Slutsatser
6OEFS TFOBSF EFDFOOJFS IBS ¾OBOTQPMJUJLFO JOUF IBGU OlHPO UZE MJH TUBCJMJTFSJOHTQPMJUJTL SPMM EFO IBS QFOOJOHQPMJUJLFO UBHJU zWFS %FU ¾OOT EPDL TJUVBUJPOFS OjS ¾OBOTQPMJUJTLB JOTBUTFS LBO LPN QMFUUFSB QFOOJOHQPMJUJLFO J TUBCJMJTFSJOHTQPMJUJTLB TZGUFO TPN OV VOEFS LSJTFO %FO SPMMFO IBS EPDL JOUF UZEMJHHKPSUT WBSGzS ¾OBOT QPMJUJLFO LBO TjHBT CF¾OOB TJH J FO HSl[PO 'JOBOTQPMJUJTLB SlEFU IBS SFLPNNFOEFSBU SFHFSJOHFO BUU LMBSHzSB VOEFS WJMLB PNTUjO EJHIFUFS ¾OBOTQPMJUJLFO LBO PDI CzS TQFMB FO TUBCJMJTFSJOHTQPMJ UJTL SPMM %FU jS CBSB BUU JOTUjNNB J EFO SFLPNNFOEBUJPOFO %FU ¾OOT EFMBEF NFOJOHBS PN ¾OBOTQPMJUJLFOT FGGFLUJWJUFU ClEF WBE BWTFS UFPSJCJMEOJOHFO PDI FNQJSJO * FYUSFNGBMMFU LBO EFO UJMM PDI NFE UjOLBT CMJ LPOUSBQSPEVLUJW PN GzSUSPFOEFGBLUPSO TQFMBS TUPS SPMM 5JMM FO EFM LBO EFUUB IB CJESBHJU UJMM BUU ¾OBOTQPMJUJLFO VUOZUUKBT PMJLB J PMJLB MjOEFS VOEFS LSJTFO .FO jWFO PN UFPSJO JOUF HFS FO UZEMJH WjHMFEOJOH Tl WJTBS FNQJSJO Ql BUU ¾OBOTQPMJ UJLFO IBS HZOOTBNNB FGGFLUFS %FO TMVUTBUTFO CzS IB FYUSB UZOHE J FUU MjHF OjS ¾OBOTQPMJUJLFO TPN VOEFS LSJTFO LPNQMFUUFSBS FO QFOOJOHQPMJUJL TPN VUUzNU TJO WBQFOBSTFOBM 'JOBOTQPMJUJLFOT SPMM VOEFS ¾OBOTLSJTFO IBS WBSJFSBU LSBGUJH NFMMBO PMJLB MjOEFS ,JOB PDI 64" IBS HFOPNGzSU PNGBUUBOEF
¾OBOTQPMJUJTLB TUJNVMBOTQBLFU NFEBO EF ¿FTUB FVSPQFJTLB MjO EFSOB WBS NFS lUFSIlMMTBNNB PDI VOEFS TFOBSF UJE JTUjMMFU JOSJL UBU TJH Ql FO NFS SFTUSJLUJW ¾OBOTQPMJUJL 5JMM FO EFM IBS EFU IBOEMBU PN WJMLFU IBOEMJOHTVUSZNNF MjO EFSOB IBS IBGU ° IBS EF LVOOBU ESJWB FO FYQBOTJW ¾OBOTQPMJUJL zWFSIVWVEUBHFU 4WBSFU Ql EFO GSlHBO jS FOUZEJHU OFK GzS OlHSB MjOEFS TBOOPMJLU JOUF GzS OlHSB BOESB NFO ¿FSB MjOEFS J &VSPQB TLVMMF NFE MlOHJWBSOBT HPEB NJOOF LVOOBU IB TUJNVMFSBU TJO FLP OPNJ GzS BUU EjNQB OFEHlOHFO J EFO FLPOPNJTLB BLUJWJUFUFO PDI VQQHlOHFO J BSCFUTMzTIFUFO 5JMM TUzSTUB EFMFO IBS IBOEMJOHTVUSZNNFU IBOEMBU PN WJMLFO QPMJUJL TPN GzSEFT JOOBO LSJTFO TOBSBSF jO IVS IlSU MjOEFSOB ESBCCBEFT BW EFOTBNNB 6OEBOUBHFO jS MjOEFS TPN CZHHEF VQQ TUPSB PCBMBOTFS PDI TPN ¾DL CFUBMB FUU IzHU QSJT GzS EFUUB OjS LSJ TFO NFEGzSEF BUU PCBMBOTFSOB CzSKBEF LPSSJHFSBT *SMBOE -FUUMBOE PDI -JUBVFO jS FYFNQFM Ql TlEBOB MjOEFS "OESB MjOEFS TPN ESBC CBUT BW NJTTUSP GSlO MlOHJWBSOB jS MjOEFS TPN HJDL JO J LSJTFO NFE FO TWBH TUBUT¾OBOTJFMM QPTJUJPO PDI EjSNFE IBGU SJOHB CVGGFSU GzS EF TFOBTUF lSFOT TWBHB FLPOPNJTLB VUWFDLMJOH &O DFOUSBM GBLUPS GzS JOWFTUFSBSF jS GzSUSPFOEF 4lEBOU LBO NBO TLBGGB HFOPN BUU GzSB FO TVOE NBLSPFLPOPNJTL QPMJUJL VOEFS FO MjOHSF QFSJPE FMMFS HFOPN BUU WBSB IBOEMJOHTLSBGUJH PDI zWFSUSjGGB GzSWjOUOJOHBS VOEFS LSJTFO HlOH .FO FGUFSTPN JOWFTUFSBSOB BMM UJE IBS QFOHBS TPN TLBMM JOWFTUFSBT Tl CMJS GzSUSPFOEF NjUU Ql FO SFMBUJW TLBMB /jS GzSUSPFOEFU TKVOLFS GzS WJTTB MjOEFS zLBS EFU BVUPNBUJTLU GzS BOESB MjOEFS &O BOOBO EPNJOFSBOEF GBLUPS jS TUPSMFLFO Ql FUU MBOE PDI EFTT LBQJUBMNBSLOBE +V TUzSSF EFTTB CjHHF jS EFTUP FOLMBSF BUU ¾OBO TJFSB TJH 4UPSCSJUBOOJFO jS FUU CSB FYFNQFM Ql FUU MBOE TPN USPUT FO TWBH TUBUT¾OBOTJFMM QPTJUJPO CJCFIlMMJU NBSLOBEFOT GzSUSPFOEF PDI IBS MlHB VQQMlOJOHTLPTUOBEFS .FE UBOLF Ql MBOEFUT TUBUT¾ OBOTJFMMB QPTJUJPO jS EFU EPDL JOUF GSlHB PN BUU GzSB FO TUJNVMB UJW ¾OBOTQPMJUJL GSlHBO jS TOBSBSF IVS lUTUSBNBOEF EFO LBO FMMFS CzS WBSB %FU ¾OOT FUU BOUBM MjOEFS J &VSPQB TPN LMBSBU TJH HFOPN LSJTFO NFE TUjSLU GzSUSPFOEF Ql LBQJUBMNBSLOBEFO %F OPSEJTLB
MjOEFSOB )PMMBOE PDI 5ZTLMBOE jS MjOEFS TPN IBS MlOHJWBSOBT GzSUSPFOEF PDI IBS NzKMJHIFU BUU WjMKB J WJMLFO UBLU EF WJMM GzSB TJH UJMMCBLB UJMM CBMBOT J TUBUT¾OBOTFSOB %FU jS TlMFEFT MjOEFSOBT FHOB SFHFMWFSL PDI QPMJUJTLB TUjMMOJOHTUBHBOEFO TPN TUZSU ¾OBOTQPMJUJ LFOT VUGPSNOJOH 'zS EFTTB MjOEFS IBOEMBS EFU JOUF PN BUU LVOOB VUBO BUU WJMKB PDI WlHB GzSB FO NFS TUJNVMBUJW ¾OBOTQPMJUJL
Referenser "VFSCBDI "MBO BOE (PSPEOJDIFOLP :VSJZ .FBVTVSJOH UIF 0VUQVU 3FTQPOTFT UP 'JTDBM 1PMJDZ /#&3 8PSLJOH 1BQFS #BSSP "SF HPWFSONFOU CPOET SFBM XFBMUI KPVSOBM PG QPMJUJDBM FDPOPNZ WPM #FBO $IBSMFT 5IF (SFBU .PEFSBUJPO UIF (SFBU 1BOJD BOE UIF (SFBU $POUSBDUJPO #FFUTNB 3PFM " TVSWFZ PG UIF FGGFDUT PG EJTDSFUJPOBSZ ¾TDBM QPMJDZ #J ) PDI -FFQFS & 4PWFSFJHO EFCU SJTL QSFNJB ¾TDBM MJNJUT BOE ¾TDBM QPMJDZ JO 4XFEFO #MJOEFS "MBO 4 BOE ;BOEJ .BSL )PX UIF (SFBU 3FDFTTJPO 8BT #SPVHIU UP BO &OE $#0 &TUJNBUFE *NQBDU PG UIF "NFSJDBO 3FDPWFSZ BOE 3FJOWFTUNFOU "DU PO &NQMPZNFOU BOE &DPOPNJD 0VUQVU 'SPN "QSJM 5ISPVHI KVOF %T 6UWjSEFSJOH BW zWFSTLPUUTNlMFU 'BNB &VHFOF &G¾DJFOU $BQJUBM .BSLFUT " 3FWJFX PG 5IFPSZ BOE &NQJSJDBM 8PSL +PVSOBM PG 'JOBODF 'JOBOTQPMJUJTLB SlEFUT SBQQPSUFS )KFMN (zSBO 8IFO BSF 'JTDBM $POUSBDUJPOT 4VDDDFTTGVM -FTTPO GPS $PVOUSJFT 8JUIJO BOE 0VUTJEF UIF &.6 /*&3 8PSLJOH 1BQFS )jHHTUSzN +BO PDI ,JOOXBMM .BUT 3JDBSEJBOTLB FGGFLUFS Ql IVTIlMMFOT TQBSLWPU J 0&$% IVS TUBSLB jS EF +PIOTPO %BWJE 4 1BSLFS +POBUIBO " BOE 4PVMFMFT /JDIPMBT 4 )PVTFIPME FYQFOEJUVSF BOE UIF JODPNF UBY SFCBUFT PG %JTDVTTJPO QBQFS 1SJODFUPO 6OJWFSTJUZ ,POKVOLUVSJOTUJUVUFU ,POKVOLUVSMjHFU NBST ,POKVOLUVSJOTUJUVUFU ,POKVOLUVSMjHFU BVHVTUJ ,PP 3JDIBSE 5IF )PMZ (SBJM PG .BDSPFDPOPNJDT -FTTPOT GSPN +BQBOµT (SFBU 3FDFTTJPO ,SVHNBO 1BVM /PUFT PO 3PHPGG 5IF /FX :PSL 5JNFT KVMJ -JOECFDL "TTBS ³4MPQB zWFSTLPUUTNlMFU PDI BOWjOE QFOHBSOB OV³ %/EFCBUU KBOVBSJ -JOECFDL " 3FHFSJOHFO NlTUF CFKBLB UJMMGjMMJHB CVEHFUVOEFSTLPUU %BHFOT /ZIFUFS KBOVBSJ 1FSPUUJ 3 'JTDBM QPMJDZ JO (PPE 5JNFT BOE #BE 2VBSUFSMZ +PVSOBM PG &DPOPNJDT WPM 3FJOIBSU $BSNFO BOE 3PHPGG ,FOOFUI (SPXUI JO B 5JNF PG %FCU 3JLTCBOLFO 3# 'SBNTUjMMOJOH PN WJTTB VUSFEOJOHTCFIPW NFE BOMFEOJOH BW ¾OBOTLSJTFO 406 )VWVESBQQPSU GSlO 4QBSEFMFHBUJPOFOT TQBSVOEFSTzLOJOH 8BIMVOE 3JDIBSE (VOOBSTTPO +POBT PDI 'MJOL )FMFOB 'JOBOTJFMMB TUSBUFHJFS J GzSjOESJOH TFHNFOU PDI CFUFFOEFO CMBOE TWFOTLB IVTIlMM 8IJUF 8 3 *T QSJDF TUBCJMJUZ FOPVHI #*4 8PSLJOH 1BQFST
Jörgen Appelgren har arbetat i två omgångar på finansdepartementet och upplevde där en utebliven finanspolitisk åtstramning i slutet av 1980-talet och en lyckad budgetsanering under Göran Persson. Därefter arbetade Jörgen 13 år i bankvärlden, varav de sista fem åren som chefekonom på Nordea. Sedan 2009 driver han sitt eget företag, JörA konsult.
Kunna, vilja, våga Finanspolitiken har spelat en viktig stabilitetspolitisk roll under finanskrisen eftersom penningpolitiken, som vanligen har den rollen, tidigt uttömde sin vapenarsenal. Några länder som USA och Kina har lagt stora stimulanspaket medan svaga statsfinanser har tvingat en del länder att föra en restriktiv finanspolitik. Ur ett framtida policyperspektiv kommer intresset riktas mot de länder som haft ett finanspolitiskt handlingsutrymme men valt att inte utnyttja det. Global Utmanings ekonomiska råd är en kvalificerad grupp personer med djupa och värdefulla insikter i ekonomiskt tänkande. Rådet bidrar med forskningsbaserad policyanalys, som syftar till att stödja en utveckling mot ökad sysselsättning och tillväxt med fokus på Sverige och Europa. Rådets ledamöter Sandro Scocco, ordf Mats Kinnwall Lars Anell Karin Forseke Lars Wennberg
Jörgen Appelgren Erik Belfrage Kerstin Hessius Kristina Persson
Birger Jarlsgatan 27, 111 45 Stockholm www.globalutmaning.se
Allan Larsson Michael Olsson Joakim Palme Karin Rudebeck