Gewoon een speciale school De Berkenschutse is een school voor speciaal onderwijs. Een unieke school met bijzondere kinderen en zeer betrokken en bevlogen medewerkers. Een school waar kwetsbare kinderen zichzelf mogen en kunnen zijn. Waar zij zich zeker en vertrouwd voelen en waar zij alle kansen krijgen om hun talenten, groot of klein, te ontwikkelen. Op onze school zijn zij niet het buitenbeentje, maar gewoon een klasgenoot. Dat hele gewone, juist dat maakt De Berkenschutse speciaal. Dat zorgt er niet alleen voor dat kinderen het beste uit zichzelf naar boven halen. Ook garandeert het ouders dat een kind helemaal op zijn plek is in een omgeving met professionele begeleiding en medische ondersteuning. Het antwoord op de vraag aan ouders 'Vindt u dat De Berkenschutse uw kind moet voorbereiden op een terugkeer naar het regulier onderwijs' spreekt in dit verband boekdelen. Meer dan 75% zei hierop nee: 'Ik ben blij dat mijn kind eindelijk een plek heeft gevonden waar het zich thuis, veilig en gelukkig voelt'. Ondanks deze lovende uitspraak, richt De Berkenschutse zich voor een belangrijk deel ook op wat een kind nodig heeft om binnen het reguliere onderwijs te functioneren. Onze expertise stelt ons in staat kinderen (en de school) begeleiding te bieden waardoor bepaalde leerlingen regulier onderwijs kunnen volgen. Bovenal is en blijft De Berkenschutse een gezellige en warme school. Werkdruk, bezuinigingen en het toenemende belang dat de overheid stelt aan leeropbrengsten en resultaten doen daar niets aan af. Datzelfde geldt voor de wijziging in het landelijk onderwijsbeleid. De begeleiding van leerlingen die extra zorg nodig hebben binnen het reguliere onderwijs (ambulante begeleiding) wordt vormgegeven vanuit de zogenaamde samenwerkingsverbanden passend onderwijs waarin zowel scholen voor regulier als speciaal onderwijs deelnemen. Het is de bedoeling dat alle leerlingen die in zo'n samenwerkingsverband naar school gaan, ook in en door zo'n verband geholpen worden als er onderwijsproblemen zijn. Voor langdurig zieke kinderen betekent dit dat de dienst ambulante begeleiding afspraken moet maken met de nieuw op te richten samenwerkingsverbanden in de regio. Dit geldt - gelukkig - niet voor kinderen met epilepsie. Hun ouders, artsen en de nieuwe samenwerkingsverbanden in heel Nederland kunnen straks nog steeds (kosteloos) aankloppen bij het Landelijk Werkverband Onderwijs en Epilepsie voor onderwijskundige begeleiding. Aangezien De Berkenschutse een (boven)regionaal verzorgingsgebied heeft, zullen wij als relatief kleine onderwijsinstelling tot diverse samenwerkingsverbanden moeten toetreden. Dit vraagt een extra inspanning om onze positie in te nemen. Maar het biedt tevens kansen en uitdagingen om ons sociaal-maatschappelijke en onderwijskundige netwerk te versterken en de meerwaarde van onze expertise in praktijk te brengen. Met andere woorden: om gewoon die speciale school te blijven!
Bram Krol Directeur onderwijs
Het beste onderwijs voor elk kind
Leerroutes
Wettelijk kader VSO
Speciaal Onderwijs
Voortgezet Speciaal Onderwijs
De maatschappelijke meerwaarde van kennis en ervaring
Arbeidsonderzoek en training
Externe stages
Op weg naar een baan
Dienst Ambulante Begeleiding
Steunpunten Onderwijs en Epilepsie
Collegiale consultatie
Onderwijskundige spreekuren
4 4 5 5 8 14 14 14 15 15 18 18 18 18 18
Inhoud Steunpuntscholen Voorlichting
Fijnmazig netwerk van samenwerkingspartners Kempenhaeghe
Landelijk Werkverband Onderwijs en Epilepsie
Kentalis: Dagbehandeling Autisme (DBA)
Dr. Leo Kannerhuis
De bestuurlijke organisatie
Organogram De Berkenschutse
De Berkenschutse in cijfers
Aantal leerlingen Uitstroomgegevens Aantal medewerkers FinanciĂŤle postitie van De Berkenschutse
19 19 22 22 22 26 26 27 27 27 30 30
Het beste onderwijs vo elk kind De Berkenschutse is een school voor (voortgezet)
biedt daarnaast onderwijs voor leerlingen met een
speciaal onderwijs voor langdurig zieke leerlingen
autisme spectrum stoornis (ASS) vanaf 12 jaar die
(LZK), waaronder ook de leerlingen met epilepsie. De
HAVO of VWO volgen. Door de grote diversiteit aan
school valt binnen het zogenaamde Cluster 3 onderwijs.
leerlingen is De Berkenschutse een bijzonder kleurrijke
Door onze hechte relatie met epilepsiecentrum
school. Van peuters tot jong volwassenen, van kinderen
Kempenhaeghe zijn wij van oudsher gespecialiseerd
met epilepsie of vormen van een autisme spectrum
in onderwijs voor en begeleiding van leerlingen met
stoornis (ASS) tot leerlingen met (ernstige) somatische
epilepsie. Naast leerlingen met epilepsie bezoeken
aandoeningen. Een ding hebben ze echter gemeen:
ook leerlingen met andere (chronisch) somatische
ze kunnen allemaal rekenen op het beste onderwijs,
aandoeningen De Berkenschutse. De Berkenschutse
toegespitst op zijn of haar specifieke situatie en niveau.
biedt bovendien een vertrouwde en betrokken leerom-
4
geving aan leerlingen met een ZML-beschikking (zeer
Leerroutes
moeilijk lerenden). Dit zijn leerlingen die zowel epilepsie,
Om het beste onderwijs voor alle leerlingen te
als een somatische en verstandelijke beperking
garanderen is dit vormgegeven in zeven leerroutes.
hebben. ZML-leerlingen zonder epilepsie uit de
Deze leerroutes zijn opgebouwd naar niveau (leerlij-
directe omgeving van de school, zijn eveneens thuis
nen) en gericht op een eindperspectief met drie
op De Berkenschutse. Dit geldt ook voor meervoudig
uitstroomprofielen: dagbesteding, arbeid en vervolg-
gehandicapte leerlingen (MG). De Berkenschutse
onderwijs.
Leerroute:
Gericht op:
Uitstroomprofiel:
Eindperspectief:
Leerroute onderwijs/zorg
Individu
Dagbesteding
Belevingsgerichte dagbesteding
Leerroute a
Individu
Dagbesteding
Belevingsgerichte dagbesteding
Leerroute b
Deelname aan de samenleving
Dagbesteding
Taak- of activiteitgerichte dagbesteding
Leerroute c
Integratie in de samenleving
Dagbesteding
Arbeidsmatige dagbesteding of beschermde arbeid
Leerroute d
Integratie en participatie in de samenleving
Arbeid
Loonvormende arbeid
Leerroute e
Diplomagericht (VMBO)
Vervolgonderwijs
MBO of arbeid
Leerroute f
Diplomagericht (HAVO/VWO)
Vervolgonderwijs
MBO, HBO, WO
oor Wettelijk kader VSO
kerndoel te bereiken, zijn leerroutes en leerlijnen
Binnen de wetgeving (V)SO zijn vier aspecten zeer
opgesteld.
belangrijk: - Het werken met verplichte uitstroomprofielen;
Opbrengstgericht werken
- Het werken met een ontwikkelingsperspectief in
De Berkenschutse moet zijn – van te voren geformu-
plaats van een handelingsplan;
leerde - opbrengsten aantonen aan de inspectie en
- Het werken met kerndoelen voor vakken en
aan ouders. Het onderwijs wordt daarom doelgericht
leerlijnen;
vormgegeven: wat willen we in de komende periode
- Het opbrengstgericht werken.
bereiken en hoe meten we dat?
Uitstroomprofielen Het VSO werkt op basis van drie uitstroomprofielen:
Speciaal Onderwijs (S.O.)
- Dagbesteding
De afdeling S.O. richt zich op leerlingen in de leeftijd
- Arbeid
tot circa 12 jaar. De klassen zijn samengesteld vanuit
- Vervolgonderwijs
de leerroutes b,c,d,e, op basis van leeftijd, uitstroomperspectief, capaciteiten, sociaal-emotionele ontwikkeling,
Ontwikkelingsperspectief (OPP)
ontwikkelingsniveau/didactisch niveau en begelei-
Het OPP wordt in samenspraak met ouders opge-
dingsbehoefte. Voor de leerlingen van 4 tot 7 jaar zijn
steld. Dit bevat kortweg het eindperspectief van de
er de kleuterklassen, waarna een passende leerroute
leerling en op welke wijze dit behaald gaat worden,
voor de leerlingen wordt gekozen. Het uitstroomper-
uiteraard afgestemd op de mogelijkheden en beper-
spectief, gericht op het voortgezet onderwijs, loopt
kingen van de leerling.
uiteen van VSO-ZMLK tot VMBO-t en incidenteel ook HAVO. De leraar wordt in de klas ondersteund door
Kerndoelen en leerlijnen
een assistent met daaromheen een netwerk van intern
Voor het SO en het VSO bestaan wettelijk vastge-
begeleiders, orthopedagogen, remedial teachers,
stelde kerndoelen. Het gaat zowel om vakspecifieke
vakdocenten, therapeuten, verpleegkundigen en
als om leergebiedoverstijgende kerndoelen. Om een
schoolmaatschappelijk werkenden.
5
Kim (16 jaar) is sinds haar komst naar De Berkenschutse enorm gegroeid. Dat zeggen niet alleen haar leraren, maar dat vindt ze ook zelf. “Ik volg vmbo Zorg en Welzijn. Aan de hand van thema’s en praktijkopdrachten leren we vakken als verzorging en koken. Over mijn cijfers maak ik me niet zo druk. Dat komt wel goed. Maar omdat ik epilepsie heb en symptomen van autisme is extra begeleiding voor mij belangrijk. Op De Berkenschutse is die begeleiding er voor mij. Als iets bijvoorbeeld niet goed gaat, dan leggen ze uit hoe je dat kunt verbeteren. Daar nemen ze de tijd voor. Ook de goede dingen krijgen alle aandacht. Het is ook heel prettig dat iedereen begrijpt wat het betekent om epilepsie te hebben. Mijn doel is om volgend jaar naar het MBO te gaan. Daarvoor moet ik natuurlijk wel eerst mijn vmbo-diploma halen. Zonder De Berkenschutse zou me dat niet lukken en daar ben ik ze echt dankbaar voor!”
Het beste onderwijs voor elk kind Mede om het resultaat te verhogen, is er veel
zelfstandigheid, taakgerichtheid en het nemen van
aandacht voor de sociaal-emotionele ontwikkeling
verantwoordelijkheid en initiatief. Leerlingen die in de
van leerlingen. Nogal wat leerlingen van De Berken-
bovenbouw zitten, worden voorbereid op het voort
schutse hebben weinig zelfvertrouwen of bijvoorbeeld
gezet onderwijs. Zij bezoeken andere scholen
een negatief zelfbeeld. Door middel van kringgesprek-
en maken kennis met de afdelingen VSO van De
ken, drama, training en het inspelen op alledaagse
Berkenschutse. Ook de ouders worden in dit traject
gebeurtenissen werken we actief aan het zelfvertrou-
meegenomen.
wen en de eigenwaarde van de kinderen. Niet de beperkingen, maar juist de mogelijkheden en kansen van een kind staan voorop!
Voortgezet Speciaal Onderwijs cluster 3 (VSO, vanaf 12 jaar)
De (ortho)pedagogische en (ortho)didactische aanpak
8
richt zich op het verwerven en toepassen van kennis
Leerroutes onderwijs/zorg, a en b
en vaardigheden, zodat kinderen leren hun eigen rol
De leerroutes onderwijs/zorg, a en b zijn gericht
te vervullen in de maatschappij. Er is sprake van
op het toepassen van kennis en vaardigheden in de
doorlopende leerlijnen van onderbouw (kleuters) tot
praktijk als voorbereiding op de toekomst van de
bovenbouw (eindgroepen). Naast vaste leermethodes
leerling. Binnen dit onderwijs staan de leerlijnen
voor taal, lezen, schrijven, rekenen en wereldoriëntatie,
sociale competentie, leren leren, werken, wonen en
wordt gewerkt vanuit zorgvuldig gekozen thema’s.
vrije tijd, mondelinge taal, rekenen, lichamelijke
De leerlingen verkennen en ontdekken de wereld met
opvoeding, muziek en drama centraal. Een leerlijn
hun eigen onderzoeksvragen, uitgedaagd en begeleid
schetst heel nauwkeurig, stap voor stap, de ontwik
door de leerkracht. De ‘echte’ wereld zoeken we
keling die leerlingen doormaken om een duidelijk
op of creëren we binnen de veilige omgeving van De
omschreven einddoel te bereiken. Een leerlijn is
Berkenschutse waarbij we inspelen op leerstof,
daarmee dus een praktisch handvat voor het
bepalen van onderwijsaanbod dat naadloos aansluit
taakaanpak, hulp vragen, zelfstandig werken, jezelf
bij het niveau van elk kind.
presenteren, keuzes maken, opkomen voor jezelf en
In leerroute onderwijs/zorg a leren kinderen door
omgaan met ruzie.
voor- en nadoen, concrete beleving en gericht zijn op zichzelf en de directe omgeving. Deze leerlingen
Leerroute e
gaan later wonen in 24-uurs zorg met intensieve
De leerroute e sluit aan bij het reguliere VMBO-diplo-
begeleiding en dagbesteding, gericht op beleving
ma en richt zich op vervolgonderwijs. We bieden de
en activering. In leerroute b staat centraal dat
leerstof aan op 3 niveaus: VMBO-basisberoeps,
leerlingen zelfstandig aan de slag kunnen na
VMBO-kaderberoeps en VMBO-theoretische leerweg.
mondelinge toelichting, rekening kunnen houden en
De basisvorming van het VMBO op De Berkenschut-
kunnen samenwerken met anderen en onder
se is verdeeld over 3 leerjaren. In het eerste jaar
begeleiding kunnen functioneren in de maatschappij.
wordt ongeveer driekwart van de lesstof van leerjaar 1
Zelfredzaamheid en zelfstandigheid spelen een
binnen het reguliere VMBO verwerkt. Het tweede jaar
steeds belangrijkere rol. Deze leerlingen wonen (of
is een combinatie van lesstof van het 1e leerjaar en
gaan wonen), al dan niet binnen 24-uurs zorg, in ieder
een start van de lesstof van het 2e leerjaar. In het 3e
geval onder begeleiding. Hun dagbesteding is vooral
jaar wordt de resterende lesstof van het 2e leerjaar
gericht op activering en arbeidsmatige activiteiten.
behandeld. Naast de vakken uit de basisvorming is er tijd en ruimte voor sociale vaardigheidstraining, het
Leerroute c en d
plannen en organiseren van de agenda/huiswerk en
Leerlingen die de leerroute c volgen, worden voorbe-
de persoonlijke ontwikkeling van de leerlingen. In het
reid op (arbeidsmatige) dagbesteding. De leerroute
laatste jaar van de basisvorming volgt er een PSO-
d is gericht op werken. Bij de voorbereiding op
traject (Praktische Sector Oriëntatie) waarin leerlingen
(arbeidsmatige) dagbesteding en arbeid speelt ons
door middel van proeflessen en bezoeken aan
Arbeidsonderzoek en trainingscentrum (AOT) een
bedrijven weloverwogen kunnen kiezen voor een
belangrijke rol. Tijdens de tweejarige onderbouw
sector: Zorg & Welzijn, Handel & Administratie en
besteden beide leerroutes nog veel aandacht aan de
Groen. Voor VMBO-bb en VMBO-kb werken we
uitbreiding en het oefenen van Nederlands, rekenen
samen met reguliere VO-scholen, waardoor leerlingen
en wiskunde en culturele maatschappelijke vorming.
examens maken op de betreffende school en uiteindelijk
Ook oriënteren de kinderen zich op de praktijkvakken
ook het diploma behalen van die school. Voor VMBO-t
koken/facilitaire dienstverlening, techniek en landbouw.
worden staatsexamens afgenomen. Alle leerlingen
Vervolgens komt het accent meer te liggen op twee
worden begeleid in hun keuze voor vervolgonderwijs
van de drie praktijkvakken. Gaandeweg de midden-
en krijgen adviezen over opleidingen die goed aanslui-
bouw maakt iedere leerling een keuze voor één
ten bij hun interessegebieden en vaardigheden.
praktijkvak. In zowel de onder- als middenbouw volgen ook alle leerlingen de lessen lichamelijke opvoeding, muziek en drama. In de bovenbouw begeleiden we de leerlingen naar een zo zelfstandig mogelijk leven als het gaat om dagbesteding, werken, wonen en vrijetijdsbesteding. Deze activiteiten vinden voor enkele groepen plaats in dorpshuis ‘t Perron in Heeze. De leerlijnen binnen deze afdeling concentreren zich onder andere op
9
Het beste onderwijs voor elk kind Voortgezet Speciaal Onderwijs Leerroute f
de inrichting van de lokalen. Daarnaast is er onder-
(cluster 3 en 4)
steuning door een professioneel netwerk van
Leerlingen in deze leerroute hebben een HAVO- en
gedragswetenschappers, intern begeleiders, leer-
VWO-niveau en volgen dezelfde lesmethoden als in het
krachten, leerkrachtondersteuners en klassenassis-
regulier Voortgezet Onderwijs. Op De Berkenschutse
tenten. Continu brengen we de ontwikkeling van de
kunnen zij in de bovenbouw kiezen uit drie profielen:
leerlingen in kaart middels uiteenlopende tests,
Natuur en Techniek (NT), Natuur en Gezondheid (NG)
toetsen en andere diagnostiek. Ook met het oog op
en Economie en Maatschappij (EM). Binnen ons
de vervolgstudie worden de leerlingen intensief
HAVO/VWO- onderwijs staan contextrijke Onderwijs-
ondersteund en begeleid. Zo kunnen ze deelnemen
trajecten centraal, waarmee we leerlingen enthousias-
aan proefcolleges en meeloopdagen op HBO en
meren en activeren. Denk hierbij aan:
Universiteiten en zijn er gesprekken met studieloop-
- Innovatieve onderwijswerkplekken (onder andere
baan begeleiders. Uiteindelijk draagt dit totale pakket
met een digitaal aangestuurde robotarm, een
bij aan de persoonlijke ontwikkeling van leerlingen en
graveermachine, PLC-werkplekken, filmbewerking-
hun maatschappelijke vorming. De HAVO en VWO-
apparatuur en een digitaal verkeersplein).
leerlingen leggen een staatsexamen af, dat leidt tot
- Praktijkgerichte onderwijsplekken (bank, belastingkantoor, accountancy etc.) en projecten als het
certificaten) met dezelfde waarde als het examen
opzetten van een bedrijf.
binnen het regulier Voortgezet Onderwijs.
- Deelname aan (nationale) schoolcompetities, zoals Cansat satellietontwerp, Kangoeroewiskunde en de Beverwedstrijd (Ic). - Vakoverstijgende trajecten, zoals medical investigators en De doldwaze rekenweken. - Practica en bijeenkomsten met gastsprekers vanuit verschillende universiteiten en bedrijven. - Excursies naar musea, vervolgonderwijs en bedrijven, maar ook meeloopdagen binnen bedrijven en beroepsoriĂŤnterende stages. - Culturele manifestatie (CKV-dag), een schoolband e.d. Naast dit uitdagende onderwijsaanbod, bieden we leerlingen een omgeving en klimaat waarin zij optimaal kunnen functioneren. Dit begint met het samenstellen van goed gebalanceerde klassen en
10
een diploma (eventueel door het opsparen van
Het maakt niet uit wat je hebt, maar wie je bent! Henk Poell stond aan de wieg van de verpleegkundige afdeling die inmiddels wordt bemand door hem en zijn college Anja Roefs. Daarvoor werkte Henk als zorgcoördinator op Kempenhaeghe en mede daardoor kent hij als geen ander de zorgbehoefte van kinderen met epilepsie en andere neurologische stoornissen: “Sinds enige jaren bezoeken ook langdurig zieke leerlingen De Berkenschutse, waardoor ons takenpakket inmiddels flink is uitgebreid."
Veilige en betrokken omgeving
Anja heeft als verpleegkundige in het ziekenhuis en later in de thuiszorg gewerkt: “Het is al een groot verschil als je overstapt van het ziekenhuis naar de thuiszorg. Je staat dichter bij de mensen waarmee je een bepaalde band opbouwt omdat je ze voor een langere periode medisch begeleidt. Hier op De Berkenschutse geniet ik ook van dat contact dat we met 'onze' kinderen hebben. Ze hebben soms een heel complexe ziekte, die ze belemmert in hun functioneren. Alsof dat al niet erg genoeg is kunnen ze daardoor niet naar een reguliere school. Met onze ondersteuning kunnen ze wel naar school. Ze zijn in een veilige en betrokken omgeving kind en volgen onderwijs. Het gevoel dat je nuttig bent, speelt hier heel sterk."
Zorgen voor kinderen, ontzorgen van ouders “Je hebt aan de ene kant de zorg voor de leerlingen", verduidelijkt Henk. “Sommige kinderen hebben na een aantal uren inspanning rust nodig. Die komen hier even om te rusten. Andere kinderen helpen we bijvoorbeeld met hun medicatie en we verrichten uiteenlopende verpleegkundige handelingen. Maar er is nog een kant: de zorg voor de ouders. Daarmee bedoel ik dat we ook de ouders van de kinderen ontzorgen. Je moet je voorstellen dat ouders hun zieke kind aan ons toevertrouwen. Dat is een hele stap, want altijd hebben ze geleefd met de onmogelijkheden, met de beperkingen. Op De Berkenschutse is het tegendeel het geval. Wij helpen ze een normaal leven te leiden. En dat geldt daardoor ook voor de ouders, die hierdoor een bepaalde rust kennen."
Henk
Anja
Compleet team professionals
In het regulier onderwijs bestaat de kans dat een kind meer thuis zit dan op school als gevolg van de ziekte. Anja: “Dat ontwricht het gezinsleven en zorgt er bijvoorbeeld voor dat een ouder niet full time kan werken. Een telefoontje van school en je kunt als ouder komen opdraven. Leraren in het regulier onderwijs zijn niet bevoegd om verpleegkundige handelingen te verrichten. Hier hebben we echter een compleet team van zorgverleners en bijgeschoold klassenpersoneel die alle zorg rondom een kind op zich nemen. Zo belde laatst een moeder op om te zeggen dat haar dochter niet naar school kon komen wegens een ernstige migraine aanval. Wij weten uit ervaring dat met de juiste zorg en aandacht dat binnen een uurtje kan wegtrekken. Dus hebben we het meisje hiernaartoe laten komen en inderdaad: ze zat voor de middag al weer in de klas. Met als bijkomend voordeel dat haar moeder niet thuis hoefde te blijven."
Op De Berkenschutse mag en kan je jezelf zijn!
“Warmte, geborgenheid en professionele verpleegkundige zorg en onderwijs. Dat zijn belangrijke kenmerken van deze speciale school", besluit Henk. “Veel ouders zijn in eerste instantie wat onwennig tijdens een open dag. Als ze dan ervaren met hoeveel zorg en aandacht hun kind wordt omringd, zie je bijna letterlijk een last van hun schouders afvallen." Anja vult aan: “Maar ook de sfeer hier, schept dat vertrouwen. Hun kind is geen buitenbeentje meer, maar mag en kan zichzelf zijn. Leerlingen helpen elkaar ongevraagd. Zo zijn er kinderen die andere kinderen bij het busje ophalen en in hun rolstoel hiernaartoe brengen. Mooi toch? Op De Berkenschutse maakt het niet uit wat je hebt, maar wie je bent!"
11
Eline zit sinds haar elfde jaar op De Berkenschutse. Elke dag gaat ze op en neer tussen haar woonplaats Bergeijk en Heeze. Inmiddels is ze 19 en heeft ze al lang haar draai gevonden. Ze weet precies wat ze wil. “Ik volg speciaal onderwijs en krijg allerlei vakken. Hier leer ik om zo zelfstandig mogelijk te werken en te leven. En dat gaat eigenlijk heel erg goed. Het leukste vind ik catering. We leren om te koken en wie weet ga ik daar na De Berkenschutse wel in verder. Het fijne van mijn school vind ik dat de leraren zo aardig zijn. Ze snappen mij en mijn klasgenoten en ze hebben alle aandacht voor je. Dat is op andere scholen, denk ik, heel anders. Door die begeleiding voel ik me echt op mijn plaats. Ik ga elke dag met veel plezier naar school.� Eline sluit De Berkenschutse niet af met een diploma, maar wel met een fijne werkplek!
De maatschapp meerwaarde van kennis en er De Berkenschutse is op de eerste plaats een onder-
Poortmannen te Heeze. Voor onze leerlingen met
wijsorganisatie. In onze visie gaat dat echter verder
epilepsie, LZK (langdurig ziek) en/of ASS (autisme) is
dan de focus op een schoolresultaat. Binnen onze
het veelal moeilijk om stageplaatsen en een passende
geborgen en veilige onderwijsomgeving bereiden
werkplek te vinden. Het gericht trainen van vaar
we onze leerlingen voor op hun leven na De Berken-
digheden in allerlei interne en externe trainingssituaties
schutse. Dat doen we door een totaalpakket aan te
vergroot hun kans op een passende plek in de maat-
bieden, afgestemd op de specifieke omstandigheden,
schappij. De meeste leerlingen volgen zowel een aantal
capaciteiten, talenten en interesses van de leerlingen.
dagen onderwijs op De Berkenschutse als één of
Voor de een betekent dit wonen in een woongroep,
meerdere dagen arbeidsoriëntatie of training binnen het
voor de ander is dat de eerste stap naar werk en weer
AOT. Tevens bieden we binnen De Berkenschutse een
een ander wordt begeleid naar een vervolgstudie.
interne stagecarrousel die uit de volgende werkplaatsen
Die expertise brengen we niet alleen binnen De Ber-
bestaat: administratief, repro, magazijn, techniek (fietsen)
kenschutse in praktijk, maar zetten we ook daarbuiten
werkplaats, productie, assemblage, hout, ICT-IT,
in. Denk hierbij aan arbeidstrajecten, begeleiding
grafimedia, keuken/catering, facilitaire dienstverlening
van leerlingen in het regulier onderwijs en de diverse
en groen.
steunpunten die wij inhoud geven. Externe stages
14
Arbeidsonderzoek en training
Als de leerlingen er aan toe zijn, gaan ze geleidelijk
Het Arbeidsonderzoek en -trainingscentrum (AOT)
stages in een bedrijf of instelling buiten De Berken-
maak sinds jaar en dag deel uit van De Berkenschutse.
schutse lopen. In deze fase vragen we leerlingen en
Onze leerlingen hebben immers meer behoefte aan
ouders om actief mee te zoeken naar een passende
aansluitende trajecten die een geleidelijke overgang van
stage. Leerlingen kunnen soms meerdere stages na
school naar werk, dagbesteding of vervolgonderwijs
elkaar volgen om zo meer arbeidservaring op te doen.
mogelijk maken. Om een werksituatie te creëren die
In deze laatste periode op De Berkenschutse kunnen
zoveel mogelijk overeenkomt met de werkelijkheid is
leerlingen eventueel ook branchegerichte cursussen vol-
Berkenschutse-AOT gevestigd op bedrijventerrein De
gen om zo hun kansen op de arbeidsmarkt te vergroten.
pelijke
rvaring Op weg naar een baan
Dienst Ambulante Begeleiding
In een vroeg stadium van het traject wordt contact
Sinds 1985 beschikt De Berkenschutse over een
opgenomen met externe instanties zoals bijvoor-
Dienst Ambulante onderwijskundige Begeleiding
beeld: UWV, MEE, Gemeente, Re-integratie- en/of
(DAB) voor Midden en Zuid Nederland. Hierbij werken
Jobcoachbedrijf om samen de beste route te bepa-
we nauw samen met de DAB van onze collega-school
len die kan leiden tot een passende werkomgeving.
De Waterlelie binnen het Landelijk Werkverband On-
Gedurende het traject worden vervolgstappen gezet
derwijs en Epilepsie (LWOE). Leerlingen die regulier
in samenspraak met de leerlingen, ouders, school en
onderwijs volgen ĂŠn langdurig ziek zijn (met name
andere betrokkenen.
epilepsie) in relatie met schoolproblemen, worden via deze dienst ondersteund. Samen met ouders en de school kijken de ambulante begeleiders hoe een leerling zo optimaal mogelijk binnen het regulier onderwijs kan functioneren. De ambulante begeleiding voor leerlingen met epilepsie is landelijk dekkend, voor langdurig zieke kinderen is dit regionaal.
15
Niet lang na haar studie MBO horeca kwam Simone (19) erachter dat het horecawereldje niets voor haar is. Te druk en te chaotisch. “En dat is moeilijk voor iemand zoals ik met ADD en PDDNOS. Het komt er op neer dat ik snel ben afgeleid en concentratieproblemen heb, waarvoor ik medicatie krijg.” Via kennissen werd ze gewezen op de mogelijkheden die De Berkenschutse biedt als het gaat om de begeleiding naar een baan. “Na een training werknemersvaardigheden en ondersteuning op het ArbeidsOnderzoek en Trainingscentrum (AOT) van De Berkenschutse, loop ik inmiddels al maanden stage bij Endinet op de afdeling HRM. Een heel stuk rustiger dan de horeca! Door de structuur in het werk dat ik nu doe functioneer ik veel beter. Het mooie is dat ik bij Endinet ook mijn volgende werkstage kan lopen om kennis te maken met een andere afdeling. Het doel is om volgend jaar een branchegerichte opleiding via De Berkenschutse te volgen, maar eerst eens mijn stage succesvol afronden!”
De maatschappelijke meerwaarde van kennis en ervaring
Steunpunten Onderwijs en Epilepsie
ken onderwijskundige spreekuren plaats. Een ouder
Omdat niet iedere regio voorzien is van specifieke
die naast het bezoek aan de neuroloog onderwijs-
kennis over onderwijs en epilepsie hebben De
kundig advies wil, kan een afspraak maken voor een
Berkenschutse en De Waterlelie een landelijk netwerk
informatief en adviserend gesprek met een ambulant
van Steunpunten Onderwijs en Epilepsie ingericht,
begeleider van een steunpunt.
van waaruit zowel ambulante begeleiding, collegiale consultatie en onderwijskundige spreekuren worden verzorgd.
Steunpuntscholen Sommige leerlingen met epilepsie redden het, ondanks de ambulante begeleiding, niet in het reguliere
Collegiale consultatie
onderwijs. Zij zijn beter op hun plek in het speciaal
EĂŠn van de taken van De Berkenschutse is het
onderwijs. Met een aantal scholen voor speciaal
overdragen van epilepsie-expertise naar andere scho-
onderwijs onderhouden De Berkenschutse en De Wa-
len voor speciaal onderwijs. Vanuit de steunpunten
terlelie daarom een intensiever samenwerkingstraject.
geven ambulant begeleiders van De Berkenschutse
Zo kan ook aan deze leerlingen, redelijk thuisnabij,
antwoord op vragen vanuit speciaal onderwijsscholen.
adequaat onderwijs geboden worden.
Hierbij gaat het vooral om kortdurende kennisoverdracht aan de leerkrachten of ondersteuners op de school van de leerling over epilepsie en de gevolgen
Voorlichting
ervan voor het functioneren van het kind.
Om uiteenlopende groepen van betrokkenen te informeren over epilepsie en de mogelijke gevolgen voor leren en gedrag voert de Dienst Ambulante Begeleiding
18
Onderwijskundige spreekuren
een actief voorlichtingsbeleid. Er wordt voorlichting
Om ouders te begeleiden in het omgaan met epilepsie
gegeven aan schoolteams, ouderverenigingen, HBO-
en de schoolproblemen die dit met zich mee kan
opleidingen, universiteiten en diverse andere groepen
brengen, vinden op verschillende epilepsiepoliklinie-
belangstellenden.
Fijnmazig netwerk van samenwerkings partners De Berkenschutse bereidt leerlingen voor op hun
Kempenhaeghe
toekomst. Dat kan dagbesteding en begeleid wonen
Kempenhaeghe is van oudsher de natuurlijke partner.
zijn, de voorbereiding op een baan of een vervolg
Gedragswetenschappers van De Berkenschutse
studie aan MBO, HBO of de universiteit. Een uiterst
participeren in diverse programma’s van Kempen-
breed spectrum waardoor De Berkenschutse logischer-
haeghe, zoals:
wijs te maken heeft met een groot aantal maatschap-
• Het programma Epilepsie en het Schoolgaande
pelijke en onderwijskundige partners. Met het oog op
Kind (ESK; Leerstoornissen), gericht op kinderen
de toekomst van onze kinderen zijn wij voortdurend
met leerproblemen die vermoedelijk een gevolg zijn
actief in het zoeken van passende samenwerkings-
van epilepsie;
partners die een bijdrage kunnen leveren aan ons streven om onze leerlingen een totaalpakket op het gebied van onderwijs, wonen, leven en werken te kunnen bieden. Binnen dat fijnmazige, boven
• Het programma Epilepsie en Ontwikkelings stagnatie, gericht op kinderen met diepe verstandelijke beperking; • Het Centrum voor Neurologisch bepaalde
regionale netwerk, bestaat met een aantal partners
Leerstoornissen (CNL) richt zich op kinderen met
een intensieve en vaak al jarenlange relatie. Zonder
leerstoornissen ten gevolge van andere oorzaken
volledig te willen zijn, lichten wij een aantal van deze
dan epilepsie.
organisaties toe. De dienst Ambulante Begeleiding van De Berkenschutse werkt bovendien samen met de neurologen van Kempenhaeghe als het gaat om de begeleiding van leerlingen met epilepsie binnen het reguliere onderwijs (PO, VO en MBO) in Zuid-Nederland.
19
Laurens volgde in Budel het atheneum aan het Juniorcollege. Op zich ging dat best goed, maar hij stond bekend als een drukke leerling die snel was afgeleid. “In Budel heb je alleen de onderbouw. Daarna ga je in Weert naar school. Een veel grotere school, waar ik me met mijn soort autisme niet zou thuis voelen. Door de grootte en de bouwstijl van de school voelde ik me daar, door mijn autisme, niet thuis. Daarom ben ik zo’n anderhalf jaar geleden naar De Berkenschutse gegaan. Ik zit nu in 4 VWO en hoop over een jaar of twee mijn diploma te halen. In het begin voelde ik me niet zo thuis,” bekent de aanvoerder van het voetbalelftal D3 (al twee jaar kampioen!). “Maar inmiddels heb ik mijn plaats gevonden. Ik ben nu niet meer de enige met autisme en de leraren weten wat er in je hoofd omgaat.” Laurens wil het liefst ‘iets in de sport’ gaan doen, als het kan in combinatie met economie. “Ik hoop dat ik die twee dingen kan samenpakken in een studie aan de universiteit!”.
Fijnmazig netwerk van samenwerkings partners Landelijk Werkverband Onderwijs en Epilepsie
Dr. Leo Kannerhuis
Samen met De Waterlelie in het Noord-Hollandse
Met het Leo Kannerhuis, landelijk expertisecentrum
Cruquius vormt De Berkenschutse het Landelijke
voor kinderen met een autisme spectrum stoornis,
Werkverband Onderwijs en Epilepsie (LWOE). Het
wordt nauw samengewerkt ten aanzien van het
belangrijkste doel is de expertise rond onderwijs en
ontwikkelen, invoeren en afnemen van een test- en
epilepsie beschikbaar te maken en te behouden voor
assessment-instrument, het Leerling Competentie
leerlingen met epilepsie, hun ouders en betrokken
Profiel (LCP). Met dit instrument wordt met name
scholen in heel Nederland. Hiertoe heeft het LWOE
het (arbeids)perspectief van een leerling in relatie tot
een landelijk netwerk van steunpunten opgezet; deze
capaciteiten, interesses en talenten in beeld gebracht.
zijn gesitueerd op andere cluster 3 scholen. Hierdoor kan de expertise regionaal en, voor leerlingen en ouders, thuisnabij snel worden geleverd. Op een aantal van deze steunpunten zijn op de scholen lesgroepen ingericht specifiek voor leerlingen met epilepsie
Kentalis: Dagbehandeling Autisme (DBA) Kentalis, locatie Sint Marie te Eindhoven, biedt onder andere dagbehandeling voor thuiswonende jongeren van 12 jaar en ouder met een autisme spectrum stoornis die vastgelopen zijn in hun leef-, leer- of werkomgeving. De Berkenschutse verzorgt binnen het DBA-programma op de locatie Sint Marie onderwijs voor die jongeren die aan onderwijs toe zijn.
22
De Berkenschutse en Kempenhaeghe: samenwerken aan samenwerking
Ton van den Broek algemeen directeur
De relatie tussen de Berkenschutse en Kempenhaeghe is voor een deel terug te leiden op de ontstaansgeschiedenis als in 1969 De Berkenschutse op het terrein van Kempenhaeghe wordt gebouwd. Destijds uiteraard al met als doel de kinderen (toen nog voornamelijk kinderen met epilepsie) passend onderwijs te bieden. Inmiddels hebben zowel De Berkenschutse als Kempenhaeghe zich verder ontwikkeld. De Berkenschutse biedt onderwijs en begeleiding aan een veel bredere doelgroep dan kinderen met epilepsie alleen. En Kempenhaeghe op haar beurt is uitgegroeid tot een expertisecentrum op het gebied van epilepsie, slaapgeneeskunde en neurocognitie. Ton van den Broek, algemeen directeur van de Berkenschutse, gaat in op de traditie van samenwerking tussen De Berkenschutse en Kempenhaeghe.
Samenwerking: een proces dat continu in ontwikkeling is
Ton: “Op het eerste gezicht lijkt vergaande samenwerking een logisch uitvloeisel. Maar juist door de ontwikkeling van beide organisaties is het een uitdaging om de raakvlakken te vinden en de meerwaarde van die samenwerking voor - uiteindelijk - de leerlingen van De Berkenschutse te concretiseren; zo ook voor patienten van Kempenhaeghe. Dit is een proces dat eigenlijk continu plaatsvindt en sinds jaar en dag op de agenda staat. Dit omdat beide organisaties niet stil staan en er door die dynamiek steeds meer of ander voordeel uit de samenwerking is te halen.”
Deuren geopend
“Een belangrijk voordeel van samenwerking”, zo vervolgt Ton, “is ‘de unieke synthese tussen kennis van de stoornis, medische behandeling, (wetenschappelijk) onderzoek en de orthopedagogische en orthodidactische inzet in het onderwijs’ zoals tot uiting komt in de nota ‘Samen Verbeteren’ uit 2008. Inmiddels is ook een impuls aan verdere samenwerking op bestuurlijk niveau gegeven. Sinds 2012 is de raad van bestuur van Kempenhaeghe ook het bevoegd gezag van De Berkenschutse. Dit opent bijvoorbeeld de deur naar verdere samenwerking op organisatorisch en facilitair gebied. Een heel praktische invulling van de samenwerking die kan leiden tot een effectievere en efficientere bedrijfsvoering van De Berkenschutse en Kempenhaeghe.”
Rijker aanbod
Een tweede impuls voor samenwerking komt voort uit de oprichting van een stuurgroep en een projectgroep. Deze geeft aan waar gezocht moet worden naar intensivering van de samenwerking en ontwikkelt plannen om hieraan invulling te geven. Ton: “Met andere woorden: waar is er al samenwerking, waar is het nodig en hoe gaan we het doen? Dit richt zich op de verbetering van kwaliteit van diagnostiek, behandeling en begeleiding, doelmatiger en efficienter werken met minder belasting voor het kind (en de omgeving). Als uitgangspunt hierbij geldt dat door de unieke samenwerking een rijker aanbod gedaan kan worden dan de twee instellingen los van elkaar zouden kunnen doen.”
Kansrijke mogelijkheden
“Bij een rijker aanbod kun je denken aan een totaalpakket behandeling en begeleiding van kinderen op het gebied van wonen, werken en leren”, besluit Ton. “Door inzichten uit te wisselen, kun je dat totaalpakket beter invullen. Heel basaal: wat gebeurt er overdag op school of tijdens een stage met een kind, wat is de uitwerking van medicatie en andersom: heeft een kind bijvoorbeeld een slechte nacht gehad? Door dit integraal en niet los van elkaar te benaderen (samenwerking!), kom je uiteindelijk tot een betere zorg- en dienstverlening. Door hierin bijvoorbeeld ook wetenschappelijk onderzoek, diagnostiek en de onderwijskundige component te betrekken - de som van de expertise van beide instellingen - geef je nog meer inhoud aan die samenwerking. Voor de toekomst zie ik daarom kansrijke verdieping en verbreding van onze samenwerking.”
23
In haar vrije zit Linne (14 jaar) vaak in het zadel: ze houdt erg van paardrijden. Doordeweeks volgt ze VMBO Basis op het Elde College in Schijndel: “Ik heb het afgelopen jaar heel goede cijfers gehaald. Daarom kan ik het komende jaar ook VMBO Kader gaan proberen, dat is iets moeilijker dan Basis. Als dat goed gaat, kan ik het jaar daarop verder met VMBO Kader. Later zou ik graag in de zorg werken, bijvoorbeeld met kinderen of gehandicapten. Omdat ik epilepsie heb, ben ik soms wat snel afgeleid. Maar op zich is dat niet zo’n probleem. Gelukkig weet de school ervan. Mijn begeleidster van De Berkenschutse, Claudette, heeft regelmatig overleg met de school en mijn ouders. Ook geeft ze samen met mijn moeder een presentatie over epilepsie. Zo weet iedereen wat het voor mij betekent en waar ze rekening mee moeten houden. Door die begeleiding vanuit De Berkenschutse kan ik prima mee op school. Voor de zekerheid draag ik wel altijd een kaartje bij me. Daarop staat nog eens alles uitgelegd voor als ik last krijg en daardoor zelf niet kan vertellen wat er aan de hand is.”
D De bestuurlijke B organisatie i De Berkenschutse maakt samen met het epilepsie-
directie van de school bestaat uit de algemeen
centrum Kempenhaeghe deel uit van de Stichting
directeur en de directeur onderwijs. De school is
Kempenhaeghe. De stichting heeft een Raad van
verder georganiseerd in afdelingen met ieder een
Toezicht / Raad van Bestuur model. De Raad van
afdelingsleider.
Bestuur is het bevoegd gezag van de school. De
Organogram De Berkenschutse Managementteam staf/hulpdienstverbinding Functionele relatie hulpdienst
Raad van Toezicht Raad van Bestuur
Directie De Berkenschutse
Kempenhaeghe
Medezeggenschapsraad
Commissie van Onderzoek en Begeleiding (CvOB)
afd. leider
clz
afdeling Dienst Ambulante Begeleiding
26
afd. leider
clz
Stichting Berkenschutse AOT
Staf- en hulpdiensten
clz
afd. leider
clz
afd. leider
clz
afdeling
afdeling
afdeling
afdeling
so
vso-ab
vso-cde
vso-f
afd. leider
clz
afdeling Arbeidsonderzoek en Training
De Berkenschutse in cijfers Aantal leerlingen op teldatum 1 oktober: Schooljaar
2009-2010
2010-2011
2011-2012
jongen
meisje
totaal
jongen
meisje
totaal
jongen
meisje
totaal
Speciaal onderwijs (SO); cluster 3
93
47
140
90
38
128
79
41
120
Voortgezet speciaal Onderwijs (VSO); cluster 3
122
87
209
122
86
208
116
79
195
Ambulante begeleiding; cluster 3 Voortgezet speciaal Onderwijs (VSO); cluster 4
366
206
32
Totaal
238
331
218
43
953
261
339
222
35
928
257
911
Uitstroomgegevens 2011 – 2012 SO-afdeling
Uitstroom vanuit Naar
VSO ab
VSO cd + AOT
3
5
Uitstroom naar:
Aantal:
Dagbesteding
Regulier VMBO
4
(beschermde) arbeid
VSO De Berkenschutse
16
AOT
VSO elders
1
VSO elders
11
VSO e
2 4
2
Regulier VMBO
4
Regulier HAVO
3
VAVO MBO
VSO f
3 4
16
14
HBO
15
WO
3
Anders
3
3
27
Emily van 11 jaar beoefent een sport die niet veel kinderen doen. Je kunt haar elke week bij boogschietvereniging OGIO in Eindhoven de roos zien raken. En dan te bedenken dat ze iets ernstigs aan haar wervels heeft! Ze traint al anderhalf jaar en regelmatig doet ze mee aan wedstrijden. Die wint ze ook best vaak, dat kun je aan haar medailles zien. “Ik vind boogschieten leuk om dat je best veel beweegt en loopt. Het is een actieve sport. Bij een wedstrijd schiet je een aantal rondes. Bij rood licht moet je wachten, dan springt het op oranje en weet je dat je bijna mag. Bij groen licht heb je twee minuten de tijd om drie pijlen in de roos te schieten.” Emily heeft het prima naar haar zin op De Berkenschutse. “Ik vind het een leuke en een gezellige school. Mijn klasgenoten weten nu ook alles over boogschieten, want ik heb een spreekbeurt over mijn sport gehouden.”
De Berkenschutse in cijfers Aantal medewerkers op teldatum 1 oktober Schooljaar Medewerkers
2010
2011
2012
man
vrouw
totaal
man
vrouw
totaal
man
vrouw
totaal
74
160
234
78
179
257
70
174
244
Aantal fte’s op teldatum 1 oktober Schooljaar Fte’s
2010
2011
2012
man
vrouw
totaal
man
vrouw
totaal
man
vrouw
totaal
67
114
181
74
131
204
68
126
194
Financiële positie van De Berkenschutse over drie kalenderjaren 2010
2011
2012
Totaal baten
15.083.092
15.611.088
15.583.456
Rentabiliteit (1)
0,54%
0,19%
8,82%
Resultaat
81.744
29.434
1.392.588
Eigen vermogen (alg. res. + best. res.)
4.785.808
4.815.242
6.207.830
Liquiditeit
2.571.273
4.036.235
4.985.795
Weerstandsvermogen (vrij EV, tot. expl., lasten)
12%
11%
14%
Financiële vaste activa
2.116.396
2.310.349
2.096.055
Solvabiliteit (EV/TV) (2)
38%
57%
64%
Kapitalisatiefactor (totaal kapitaal/ totale baten) (3)
54%
54%
61%
1. Rentabiliteit: norm tussen 0% en 5% 2. Solvabiliteit: moet minimaal 20% zijn 3. Kapitalisatiefactor: norm tussen 35% en 60%
30
Concept en realisatie Goed Werk Communicatie 2013
De Berkenschutse Postbus 61 5590 AB Heeze Sterkselseweg 65 5591 VE Heeze T 040-2279300 E informatie@berkenschutse.nl www.berkenschutse.nl