EEN
FIJNE SCHOOL, EEN
DESKUNDIG EXPERTISE CENTRUM
JAARBERICHT 2014
2
9
Een speciale school voor bijzondere kinderen Centrum voor onderwijsexpertise
9
Naar school op De Berkenschutse
14
Wettelijk kader VSO
14
Uitstroomprofielen
14
Voortgezet Speciaal Onderwijs 20
Ontwikkelingsperspectief (OPP) Kerndoelen en leerlijnen
Leerroutes o, a,b,c en d
14
Opbrengstgericht werken Speciaal Onderwijs (SO)
14
Leerroute e 15
20
21
Leerroute f 21
15
DE BERKENSCHUTSE
Meer dan alleen leren: 25 de stap richting de toekomst Gespecialiseerd ArbeidsOnderzoek en trainingscentrum
25
Stages bij bedrijven of instellingen
25
Samen op weg naar een baan Expertise delen
Intensieve samenwerking met kennispartners 27 Kempenhaeghe 27 Landelijk Werkverband Onderwijs en Epilepsie 31
25
Kentalis: Dagbehandeling Autisme (DBA)
26
31
Dienst Ambulante Begeleiding
26
Kennisoverdracht via steunpunten Onderwijs en Epilepsie
26
De bestuurlijke organisatie 35 Organogram De Berkenschutse 35
Expertise delen door collegiale consultatie Begeleiding van ouders: onderwijskundige spreekuren
26
De Berkenschutse in cijfers
26
Steunpuntscholen
26
Expertise delen door voorlichting
26
35
Uitstroomgegevens/ Aantal medewerkers 39
FinanciĂŤle positie van De Berkenschutse 39
3
E
V MARIJE HERTROIJS BRAM KROL
4
EEN PROCES VAN
VERANDERING DAT DE KWALITEIT
OP ALLE GEBIED
VERBETERT
De kwaliteit van het onderwijs en de zorg aan leerlingen zijn binnen De Berkenschutse van een bijzonder hoog niveau. Dat neemt niet weg dat is ingezet op een kwaliteitsslag die de organisatie als geheel naar een hoger plan tilt. Dit betreft met name het vastleggen van processen, het meetbaar maken van resultaten en het optimaliseren van ondersteunende diensten en activiteiten, zoals de afdeling ICT en communicatie. Hiertoe is zowel een beroep gedaan op de interne expertise, maar ook is gespecialiseerde kennis van buiten in de organisatie gebracht. MARIJE HERTROIJS
BRAM KROL
Algemeen directeur De Berkenschutse
Directeur onderwijs De Berkenschutse
De verbeterslag die wij nu doormaken,
Allerlei ontwikkelingen, waaronder
sloot aan bij de conclusie van de
de bevindingen van de Inspectie, de
Onderwijsinspectie naar aanleiding
genoemde kwaliteitsslag en de
van het onderzoek binnen de VSO
invoering van passend onderwijs
afdelingen. Deze plaatste ernstige
vragen veel van onze medewerkers.
kanttekeningen op organisatorisch
Er wordt een groot beroep op hen
gebied, zoals de registratie van
gedaan. Dat wordt nog wel eens
processen, maar niet als het gaat om
vergeten, maar iedereen binnen De
de kwaliteit van de zorg en het
Berkenschutse zet zich enorm in om
onderwijs. Die conclusie heeft ons
deze ontwikkelingen in goede banen
gesterkt in het besef dat we de goede
te leiden. Ook werkt iedereen continu
weg zijn ingeslagen, waarbij we de
aan kwaliteitsverbetering als het gaat
kwaliteitsnorm speciaal onderwijs als
om de eigen expertise. Voorbeelden
onderlegger toepassen.
daarvan zijn trainingen die op initiatief
5
6
van medewerkers, veelal buiten
Cruquius in het landelijk werkverband
werktijd, worden georganiseerd. Wat
voor onderwijs en epilepsie. Daarbij
dat betreft een compliment voor ons
trainen we ook medewerkers van
complete team. We hebben de
scholen in het regulier onderwijs op het
organisatie onder de loep genomen,
gebied van het omgaan met epilepsie.
waarbij we nu werken met kleinere
Is de begeleiding op in het regulier
teams die worden aangestuurd door
onderwijs niet toereikend, dan is De
hun teamleider en die meer zelfver足
Berkenschutse de aangewezen partner.
antwoordelijk zijn. Een echte omslag, die leidt tot sneller handelen en meer
BRAM
efficiency. Dat vraagt om een andere
Een ander voorbeeld waarmee we
wijze van denken en doen. In de
De Berkenschutse meer extern op de
organisatie wordt het wel eens als
kaart hebben gezet, is het seminar
zakelijker ervaren, hoewel we
Berkenbrein. Dat is erg succesvol
natuurlijk die warme zorgzame school
geweest en vindt dan ook navolging.
blijven, waar we onze leerlingen echt
Meer dan 200 bezoekers gaven als
koesteren. We begeleiden en trainen
waardering een 8 voor de vorm en de
onze teamleiders daarin door externe
inhoud van het seminar. Met deze
expertise op dit vlak in de organisatie
bijeenkomsten delen we onze kennis
te brengen.
en expertise op hoog niveau als het gaat om de werking van de hersenen
MARIJE
en de leerontwikkeling van kinderen.
Daarbij zorgt passend onderwijs voor
Het bevestigt onze status als exper足
een bepaalde onzekerheid, aangezien
tisecentrum voor onderwijs.
er wordt gestuurd op, waar mogelijk, leerlingen onderbrengen in het
MARIJE
regulier onderwijs. Het gevolg is dat
We hebben ook een communicatie足
ons leerlingenaantal terug zal lopen,
medewerker in dienst genomen,
waarbij we ervaren dat de bureau足
wat het belang dat wij hechten aan
cratie toeneemt. Hoe zich dat op
communicatie onderstreept. Meest
termijn ontwikkelt, is onzeker, mede
zichtbare uitvloeisel van de impuls
omdat elk samenwerkingsverband
die we aan communicatie hebben
eigen richtlijnen en criteria hanteert.
gegeven, is ons nieuwe gezicht. Dat
Een andere ontwikkeling is die van
is onder andere vertaald naar een
een organisatie die meer naar binnen
volledig vernieuwde website en ook
gekeerd was naar een organisatie
dit jaarbericht heeft die nieuwe, frisse
die meer naar buiten gericht is. Dat
uitstraling. Inhoudelijk profileren we
betreft bijvoorbeeld de expertise die
onze expertise en identiteit daarmee
we in huis hebben en ontwikkelen en
nog meer dan voorheen. Met het
die we meer en nadrukkelijker extern
nieuwe elan en de kwaliteitsimpuls
delen en inzetten. Dat deden we al in
hebben wij dan ook alle vertrouwen
de vorm van ambulante begeleiding,
in een gezonde toekomst van onze
waarmee we leerlingen met epilepsie
bijzondere school.
in het reguliere onderwijs begeleiden. We doen dit samen met onze collega epilepsieschool De Waterlelie in
7
8
EEN SPECIALE SCHOOL VOOR BIJZONDERE KINDEREN De Berkenschutse is een school voor (voortgezet)
CENTRUM VOOR ONDERWIJSEXPERTISE
speciaal onderwijs voor langdurig zieke leerlingen
Dat beste onderwijs kunnen wij bieden door onze
(LZK), waaronder ook de leerlingen met epilepsie.
hooggespecialiseerde expertise. Dit wordt op de
De school valt binnen het voormalig Cluster 3
eerste plaats vertegenwoordigd door onze medewerkers
onderwijs. Door onze hechte relatie met epilepsie足
en docenten. Daarnaast zijn er tal van academici, van
centrum Kempenhaeghe zijn wij van oudsher
orthopedagogen tot gedragswetenschappers, aan
gespecialiseerd in onderwijs voor en begeleiding van
De Berkenschutse verbonden die onze kennis onder
leerlingen met epilepsie. Naast leerlingen met epilepsie
andere op basis van onderzoek vergroten en ook naar
bezoeken ook leerlingen met andere (chronisch)
buiten toe van waarde maken. Het onderstreept de
somatische aandoeningen De Berkenschutse.
vergaande specialisatie van onze school die daarbij
De Berkenschutse biedt bovendien een vertrouwde
kinderen vooral ook een heel fijne schooltijd biedt.
en betrokken leeromgeving aan leerlingen met een ZML-beschikking (zeer moeilijk lerenden). Dit zijn leerlingen die zowel epilepsie, als een somatische en verstandelijke beperking hebben. ZML-leerlingen zonder epilepsie uit de directe omgeving van de school, zijn eveneens thuis op De Berkenschutse. Dit geldt ook voor meervoudig gehandicapte leerlingen (MG). De Berkenschutse biedt daarnaast onderwijs voor leerlingen met een autisme spectrum stoornis (ASS) vanaf 12 jaar die havo of vwo volgen. Door de grote diversiteit aan leerlingen is De Berkenschutse een bijzonder kleurrijke school. Van peuters tot jong volwassenen, van kinderen met epilepsie of vormen van een autisme spectrum stoornis (ASS) tot leerlingen met (ernstige) somatische aandoeningen. Een ding hebben ze echter gemeen: ze kunnen allemaal rekenen op het beste onderwijs, toegespitst op hun specifieke situatie en niveau.
9
S
Z JOB TER KEURS
TITUS SPITZEN
ANGELA PAPE
10
DE ONDERWIJSTEAMS:
SLAGVAARDIGER,
EFFICIËNTER
EN MEER
ZELFSTUREND Belangrijk onderdeel van de kwaliteitsslag die De Berkenschutse maakt, is van organisatorische aard. Van top-down denken naar handelen van onder af. Dat maakt de organisatie efficiënter, slagvaardiger en legt de verantwoordelijkheden neer, daar waar ze horen. Uiteindelijk staan de teams hierdoor nog dichter bij de leerlingen.
TITUS SPITZEN
Doelstelling van het programma
Instituut voor Career & Development
was om ervoor te zorgen dat
Omdat de rol van de teamleiders en
teamleiders beter in staat zijn om
hun team verandert van volgen
hun mensen aan te sturen en te
naar zelf de regie pakken, verandert
ondersteunen: leidinggeven dus.
de rol van de directie en de
En dat in een resultaatgerichte
leidinggevenden ook. Daarom is
omgeving. Binnen de vertrouwde,
tevens een traject ingezet dat het
familiaire cultuur van De Berken-
managementteam in hun gewijzigde
schutse is dat een wezenlijke
rol coacht. Zij moeten immers
omslag in denken. In 2014 is
‘leren’ om verantwoordelijkheden
gestart met een tweedaagse sessie
te delegeren en los te laten, juist
ter introductie. Vervolgens is een
om de teams te laten groeien in
aantal trainingsdagen gehouden
hun verantwoordelijkheid.
rondom persoonlijke effectiviteit.
11
ANGELA PAPE
Teamleider SO De Berkenschutse Het doel van het veranderingsproces TITUS
Als je zelf niet in staat bent om te veranderen, kun je dat van de omgeving ook niet verwachten. Uiteraard is leidinggeven een belang rijk onderdeel van het programma in relatie tot de teamleiders, hun medewerkers en de omgeving. Inmiddels zijn we zo ver, dat we het
onderwijsteams te realiseren. We voelen ons meer uitgenodigd om mee te denken met de organisatie en daarnaar te handelen. Voorheen was het meer eenrichtingsverkeer, van management naar de werkvloer en veel minder andersom.
leidinggeven in de context van
JOB TER KEURS
resultaatgericht werken plaatsen.
Leraar SO De Berkenschutse
Naar een cultuur groeien waar afspraak, afspraak is, waar ook ‘nee’ gezegd kan worden en waar de vastgestelde processen worden gevolgd en informele procedures worden losgelaten: het bekende ‘dat regel ik wel even’, terwijl dat niet zo is afgesproken. Verantwoordelijkheden pakken, maar ook loslaten en daar neerleggen waar ze horen. Belangrijk is hierbij om ervoor te waken dat men niet terugvalt in de oude ‘vertrouwde’ werkwijze. Elke bijeenkomst wordt afgerond met een persoonlijk plan van aanpak voor elke teamleider dat wordt geëvalueerd. Overigens verdienen de organisatie en de deelnemers aan de trainingen een compliment dat ze aanvankelijke weerstand, die een veranderingsproces altijd met zich meebrengt, kunnen ombuigen in draagvlak voor het proces.
12
is om meer zelfstandigheid binnen de
Vroeger was de cultuur hier heel sterk dat er altijd wel iemand was ‘die het kon regelen’. Dat legde je bij iemand anders neer. De afdelingsleiders hadden een dusdanig grote groep mensen onder zich, dat in de praktijk de slagvaardigheid niet altijd even optimaal was. Door de verandering in de organisatie wordt dat grotendeels weggenomen: je kunt als team zelf zaken aankaarten, oppakken en tot een oplossing komen. Door bijvoor beeld een groepsleerkracht centraal te stellen, omdat deze direct in contact staat met de leerlingen. Dat vraagt van de leerkracht een andere invulling van zijn of haar rol.
ANGELA
Elkaar aanspreken op verantwoor delijkheden hoort daar ook bij. Als er afspraken gelden, dan moet je daar ook naar handelen. Voorheen werd het wel eens oogluikend en met de beste bedoelingen toegestaan dat men een eigen weg volgde. Zo had elke afdeling als het ware een eigen manier van doen en waren uitzonde ringen niet zelden de regel. Dat gaat ten koste van het functioneren van de gehele organisatie en bemoeilijkt een eenduidig beleid en de uitvoering daarvan die tot een hogere slagvaar digheid moet leiden. We hebben nu ook te maken met resultaatgericht werken, gedeeltelijk opgelegd vanuit de overheid, inclusief rapportage. Er wordt van ons verlangd dat we sturen op resultaten en dan is werken volgens afgesproken processen cruciaal. We beseffen dat dit welis waar niet altijd even makkelijk is, maar dat het uiteindelijk wel leidt tot
ANGELA
Binnen mijn team zie ik vooruitgang. We gaan meer bij elkaar te rade, we zien dat bepaalde taken van ons worden verlangd en proberen dit samen inhoud te geven. De teams hebben veel expertise op organisa torisch, didactisch en therapeutisch gebied. Daar is veel kennis op te halen. Niet wachten totdat een oplossing van bovenaf wordt aange reikt, maar samen dingen aanpakken en oplossen. Natuurlijk moet dit groeien. Het heeft tijd nodig voordat je echt een team hebt dat zelfstandig opereert, beslissingen neemt en de afdeling als het ware runt binnen de gestelde kaders en richtlijnen. We hebben inmiddels afgesproken
een beter onderwijsaanbod.
dat we een lijn trekken in onze
JOB
bovenbouwteam leidt. Mijn ervaring
In het verleden werd bijvoorbeeld een
tot nu is dat ik een meer zelfstandiger
bepaald programma aangeschaft,
en slagvaardiger team heb.
aanpak. Of je nu een onderbouw of
waarvan sommigen vonden dat ze er niet mee hoefden te werken en het op hun eigen wijze bleven doen. Best begrijpelijk, maar niet constructief. Het vraagt best wel wat van mensen om dat te doorbreken. Het vaststellen van doelen per leerlijn en je daaraan houden, is ook een sprekend voorbeeld.
13
Om het beste onderwijs voor alle leerlingen te garanderen, is dit vormgegeven in zeven leerroutes. Deze leerroutes zijn opgebouwd naar niveau (leerlijnen) en gericht op een eindperspectief met drie uitstroomprofielen: dagbesteding, arbeid en vervolgonderwijs. WETTELIJK KADER VSO Binnen de wetgeving (V)SO zijn vier aspecten zeer belangrijk: Het werken met verplichte uitstroomprofielen; Het werken met een ontwikkelingsperspectief in plaats van een handelingsplan; Het werken met kerndoelen voor vakken en
leerlijnen; Het opbrengstgericht werken.
UITSTROOMPROFIELEN Het VSO werkt op basis van drie uitstroomprofielen: Dagbesteding Arbeid Vervolgonderwijs ONTWIKKELINGSPERSPECTIEF (OPP) Het OPP wordt in samenspraak met ouders opgesteld. Dit bevat kortweg het eindperspectief van de leerling en op welke wijze dit behaald gaat worden, uiteraard afgestemd op de mogelijkheden en beperkingen van de leerling.
NAAR SCHOOL OP DE BERKENSCHU KERNDOELEN EN LEERLIJNEN
Voor het SO en het VSO bestaan wettelijk vastgestelde kerndoelen. Het gaat zowel om vakspecifieke als om
leergebiedoverstijgende kerndoelen. Om een kerndoel te bereiken, zijn leerroutes en leerlijnen opgesteld.
14
OPBRENGSTGERICHT WERKEN
zelfbeeld. Door middel van kringgesprekken, drama,
De Berkenschutse moet de - van te voren geformu
training en het inspelen op alledaagse gebeurtenissen
leerde - opbrengsten aantonen aan de inspectie en
werken we actief aan het zelfvertrouwen en de
aan ouders. Het onderwijs wordt daarom doelgericht
eigenwaarde van de kinderen. Niet de beperkingen,
vormgegeven: wat willen we in de komende periode
maar juist de mogelijkheden en kansen van een kind
bereiken en hoe meten we dat?
staan voorop!
SPECIAAL ONDERWIJS (SO)
De (ortho)pedagogische en (ortho)didactische aanpak
De afdeling SO richt zich op leerlingen in de leeftijd
richt zich op het verwerven en toepassen van kennis
tot circa 12 jaar. De klassen zijn samengesteld vanuit
en vaardigheden, zodat kinderen leren hun eigen rol
de leerroutes b,c,d,e en soms f op basis van leeftijd,
te vervullen in de maatschappij. Er is sprake van
uitstroomperspectief, capaciteiten, sociaal-emotionele
doorlopende leerlijnen per leerroute van onderbouw
ontwikkeling, ontwikkelingsniveau/didactisch niveau
(kleuters) tot bovenbouw (eindgroepen). Naast vaste
en begeleidingsbehoefte. Voor de leerlingen van 4 tot
leermethodes voor taal, lezen, schrijven, rekenen en
7 jaar zijn er de kleuterklassen, waarna een passende
wereldoriëntatie, wordt gewerkt vanuit leerlijnen met
leerroute voor de leerlingen wordt gekozen.
kerndoelen en vanuit zorgvuldig gekozen thema’s.
Het uitstroomperspectief, gericht op het voortgezet
De leerlingen verkennen en ontdekken de wereld met
onderwijs, loopt uiteen van VSO-ZMLK t/m vmbo-t en
hun eigen onderzoeksvragen, uitgedaagd en begeleid
incidenteel ook havo. De leraar wordt in de klas
door de leerkracht. De ‘echte’ wereld zoeken we
ondersteund door een assistent met daaromheen een
op of creëren we binnen de veilige omgeving van
netwerk van intern begeleiders, orthopedagogen,
De Berkenschutse waarbij we inspelen op leerstof,
remedial teachers, vakdocenten, therapeuten, ver-
zelfstandigheid, taakgerichtheid en het nemen van
pleegkundigen en schoolmaatschappelijk werkenden.
verantwoordelijkheid en initiatief. Leerlingen die in de bovenbouw zitten, worden voorbereid op het voortge
Mede om het resultaat te verhogen, is er veel aandacht
zet onderwijs. Zij bezoeken andere scholen en maken
voor de sociaal-emotionele ontwikkeling van leerlingen.
kennis met de afdelingen VSO van De Berkenschutse.
Nogal wat leerlingen van De Berkenschutse hebben
Ook de ouders worden in dit traject meegenomen.
weinig zelfvertrouwen of bijvoorbeeld een negatief
LEERROUTE:
GERICHT OP:
UITSTROOM PROFIEL:
EINDPERSPECTIEF:
Leerroute o
Individu
Dagbesteding
Belevingsgerichte dagbesteding
Leerroute a
Individu
Dagbesteding
Belevingsgerichte dagbesteding
Leerroute b
Deelname aan de samenleving
Dagbesteding
Taak- of activiteitgerichte dagbesteding
Leerroute c
Integratie in de samenleving
Arbeid
Arbeid (loonvormend of beschermd)
Leerroute d
Integratie en participatie in de samenleving
Arbeid
Loonvormende arbeid
Leerroute e
Diplomagericht (vmbo)
Vervolgonderwijs
MBO of arbeid
Leerroute f
Diplomagericht (havo/vwo)
Vervolgonderwijs
MBO, HBO, WO
UTSE
15
NELE VANDENBUSSCHE
HENK POELL
16
ONDERWIJS,
ZORG EN BEHANDELING DOOR EEN
PROFESSIONEEL TEAM
SPECIALISTEN Naast het beste onderwijs voor elk kind, biedt De Berkenschutse ook de beste zorg en begeleiding voor elk kind. Dat wordt gedaan door een professioneel team van verpleegkundigen, ondersteund door externe expertise van onder andere specialisten van Kempenhaeghe. Op deze wijze kan iedere leerling rekenen op de juiste zorg en behandeling in relatie tot het onderwijs.
CATHELIJNE VENROOIJ
CATHELIJNE VENROOIJ
HENK POELL
Teamleider VSO f De Berkenschutse
Verpleegkundige De Berkenschutse
Ik heb in mijn team een leerling met
We pakken de diverse problematieken
narcolepsie. Het gaat op zich goed,
hier integraal aan: we hebben als het
maar ze is erg perfectionistisch en
ware een zorgcirkel rond elke leerling
ook buiten de lesuren nog veel bezig
gecreĂŤerd. Dat kan alleen op
met school. Dat zorgt voor een
De Berkenschutse vanwege onze
piekbelasting die in het verleden werd
directe toegang tot expertise intern en
teruggebracht door druk weg te
extern, zoals Kempenhaeghe, dat
nemen vanuit de lesstof. Ook haar
op neurologisch gebied een expertiseÂ
energiebalans was een zorgpunt.
centrum is. Bovendien zijn wij gespecialiseerd in het herkennen van ziektebeelden en symptomen en kunnen daarmee direct naar de juiste zorgverleners en specialisten.
17
CATHELIJNE
Dat grotere verband maakt het mogelijk om tot een optimale oplossing te komen. Daarom hebben we - in samenspraak met de ouders
een expertiseteam dat nergens
uiteraard - het initiatief genomen om
anders zo functioneert: onderwijzend
ook andere partijen in de behandeling
personeel, assistenten, de interne
van de leerling met narcolepsie te
expertise van onze verpleegkundigen,
betrekken om tot een optimaal klimaat
psychologen of orthopedagogen,
te komen, waarin zorg en onderwijs
aangevuld met de externe expertise
perfect op elkaar aansluiten.
van onder andere Kempenhaeghe.
We hebben handelingsadvies naar
Een team dat perfect op elkaar
mentoren en leerkrachten uitgebracht,
is ingespeeld, waardoor we een
we zijn te rade gegaan bij onze
optimale leer- en leefomgeving
ambulante dienst en de kinderarts en
kunnen bieden aan onze leerlingen.
specialist van Kempenhaeghe is direct bij de zorgverlening betrokken.
NELE VANDENBUSSCHE
Inmiddels is een optimaal behandel足
Somnoloog en
plan opgesteld, waarin onder andere
kinderarts Kempenhaeghe
korte slaappauzes, aangepaste
De kinderen met narcolepsie vallen
medicatie en differentiatie van lesuren
plots in slaap, waardoor aangepast
bij sommige vakken ertoe leiden
onderwijs een noodzaak is. Deze
dat de leerling op een verantwoorde
kinderen moeten bijvoorbeeld korte
en vooral ook fijne wijze de havo
slaappauzes houden. Ook kinderen
doorloopt.
die lijden aan epilepsie en onderwijs volgen op De Berkenschutse,
HENK
begeleiden wij intensief. Juist omdat
Medische zorgverlening zoals
wij directe feedback en input krijgen
De Berkenschutse die biedt is uniek.
van de verpleegkundigen, leraren en
We hebben hier verpleegkundigen in
onderwijsassistenten kunnen we een
huis die alle voorkomende handelingen
veel beter behandelplan opstellen. We
op een professionele en veilige manier
kunnen een ziektebeeld relateren aan
uitvoeren. De verpleegkundigen
onderwijs om zo de meest optimale
worden onder supervisie van een
leeromgeving te scheppen. Als een
externe kinderarts (vanuit Kempen足
behandelaar deze feedback niet of
haeghe) begeleid. Dit is om onze
niet uit eerste hand krijgt zoals hier,
kwaliteit te borgen en indien nodig
komen bepaalde oorzaken of omstan足
ons te adviseren of onze vragen te
digheden niet of pas laat aan de
beantwoorden. Ook speelt deze arts
oppervlakte. Andersom is binnen het
een belangrijke rol in de externe
regulier onderwijs geen kennis van de
verantwoording, bijvoorbeeld richting de onderwijsinspectie. Zo vormen wij
18
problematiek en kan een kind in het ergste geval als zwakbegaafd worden gezien, terwijl dit geenszins het geval is. Zowel behandeling als onderwijs足 aanbod zijn hier in samenhang op elkaar afgestemd waardoor elke leerling het beste uit zichzelf kan halen. De Berkenschutse, aangevuld met de externe expertise van Kempenhaeghe vertegenwoordigt daarmee kennis op een zeer breed terrein van langdurig zieke kinderen of meervoudig gehandicapte kinderen. Een ander winstpunt in de ontwikke足 ling van kinderen is dat zij in verschil足 lende levensfases begeleid worden in de acceptatie van hun beperking en hoe hiermee om te gaan. Ook dat is in het reguliere onderwijs niet vanzelf足 sprekend mogelijk door het ontbreken van gespecialiseerde kennis en ervaring.
19
VOORTGEZET SPECIAAL ONDERWIJS LEERROUTES O, A, B, C EN D
wonen (of gaan wonen), al dan niet binnen 24-uurs
De leerroutes o, a, b en c zijn gericht op leerlingen
zorg, in ieder geval onder begeleiding. Leerlingen in
met een ernstig meervoudige verstandelijke beper
leerroute b worden voorbereid op taakgerichte en
king (zeer moeilijk lerend) overwegend in samenhang
eventueel arbeidsmatige activiteiten, meestal binnen
met een medische aandoening (onder meer epilepsie,
de dagbesteding.
(VSO, VANAF 12 JAAR)
CLUSTER 3
stofwisselingsziekte en diabetes). Vaak is er daarbij sprake van emotionele-, gedrag- en/of lichamelijke
In leerroute c staat centraal dat leerlingen zelfstandig
problematiek. De afdeling kent een verbrede toelating
aan de slag kunnen na korte mondelinge instructie,
voor ZML en MG uit de regio.
rekening kunnen houden en kunnen samenwerken met
De focus ligt bij deze leerroutes op het toepassen
anderen en onder begeleiding kunnen functioneren in
van kennis en vaardigheden in de praktijk als
de maatschappij. Zelfredzaamheid en zelfstandigheid
voorbereiding op de toekomst van de leerling. Binnen
spelen een steeds belangrijkere rol. Naarmate de
dit onderwijs staan de leerlijnen schriftelijke taal, spel,
leerlingen hun schoolloopbaan vervolgen komt het
sociale competentie, leren leren, werken, wonen en
accent steeds meer te liggen op praktische vaardig
vrije tijd, mondelinge taal, rekenen, lichamelijke
heden. Leerlingen uit leerroute c worden voorbereid
opvoeding, muziek en drama centraal. Een leerlijn
op arbeidsmatige activiteiten en vaardigheden.
schetst heel nauwkeurig, stap voor stap, de ontwik
De leerlingen worden begeleid naar een zo zelfstandig
keling die leerlingen doormaken om een duidelijk
mogelijk leven als het gaat om werken, wonen en
omschreven einddoel te bereiken. Een leerlijn is
vrijetijdsbesteding.
daarmee dus een praktisch handvat voor het bepalen van onderwijsaanbod dat naadloos aansluit bij het
Ook leerroute d is gericht op arbeid. Deze leerroute
niveau van elk kind.
richt zich op leerlingen met epilepsie en/of een neurologische stoornis, langdurig zieke leerlingen
In leerroute o (onderwijs/zorg) en a leren kinderen
en moeilijk lerende leerlingen die zich richten op
door middel van voor-, samen- en nadoen, concrete
integratie en actieve participatie in de samenleving.
beleving en gericht zijn op zichzelf en de directe
De leerlingen hebben vaak meervoudige beperkingen,
omgeving. Gebruik maken van Totale Communicatie
die zich (kunnen) manifesteren in specifieke informatie
is een belangrijk middel bij het behalen van kleine
verwerkingsproblemen en/of specifieke sociaal-
stapjes in de ontwikkeling van deze leerlingen. Deze
emotionele problemen. Bij enkele leerlingen is er
leerlingen gaan later wonen in 24-uurs zorg met inten
sprake van comorbiditeit, zoals psychiatrische- of
sieve begeleiding en dagbesteding, gericht op
ontwikkelingsproblematiek. Bij de voorbereiding op
beleving en activering.
(arbeidsmatige) dagbesteding en arbeid speelt ons Arbeids-, onderzoek- en trainingscentrum (AOT) een
20
In leerroute b staat centraal dat leerlingen zoveel
belangrijke rol. In leerroute d wordt de eerste jaren
mogelijk zelfstandig aan de slag kunnen na instructie,
nog gewerkt aan de leervakken. Ook oriënteren de
rekening kunnen houden en kunnen samenwerken met
kinderen zich op de praktijkvakken koken/facilitaire
anderen en onder begeleiding kunnen functioneren in
dienstverlening, techniek en landbouw. Vervolgens
de maatschappij. Zelfredzaamheid en zelfstandigheid
komt het accent meer te liggen op twee van de drie
spelen een steeds belangrijkere rol. Deze leerlingen
praktijkvakken. Gaandeweg de middenbouw maakt
iedere leerling een keuze voor één praktijkvak.
trajecten centraal, waarmee we leerlingen willen
In zowel de onder- als middenbouw volgen ook alle
enthousiasmeren en activeren. Denk hierbij aan:
leerlingen de lessen lichamelijke opvoeding, muziek
Innovatieve technologische onderwijswerkplekken,
en drama. In de bovenbouw begeleiden we de
zoals een digitaal aangestuurde robotarm, een
leerlingen naar een zo zelfstandig mogelijk leven als
graveermachine, PLC-werkplekken, filmbewer
het gaat om dagbesteding, werken, wonen en
kingapparatuur en een digitaal verkeersplein in
vrijetijdsbesteding. Deze activiteiten vinden voor
leerjaar 2 en 3.
enkele groepen plaats in dorpshuis ‘t Perron in
Deelname aan (nationale) schoolcompetities en
Heeze. De leerlijnen binnen deze afdeling concen
vakoverstijgende trajecten, Kangoeroewiskunde
treren zich onder andere op taakaanpak, hulp vragen,
en de Beverwedstrijd (Ic), doldwaze rekenweken.
zelfstandig werken, jezelf presenteren, keuzes maken, opkomen voor jezelf en omgaan met ruzie.
De opzet van miniondernemingen in de boven bouw havo-vwo. Practica in nieuwe binaslokalen en bijeenkomsten
LEERROUTE E
met gastsprekers vanuit verschillende universitei
De leerroute e sluit aan bij het reguliere vmbo-diploma
ten en bedrijven.
en richt zich op vervolgonderwijs. We bieden de
Excursies naar musea, vervolgonderwijs en
leerstof aan op 3 niveaus: vmbo-basisberoeps,
bedrijven, maar ook meeloopdagen binnen
vmbo-kaderberoeps en vmbo-theoretische leerweg.
bedrijven en beroepsoriënterende stages.
De lesstof van het vmbo wordt verdeeld over 5 lesjaren. Naast de vakken is er derhalve tijd en ruimte voor
Naast dit uitdagende onderwijsaanbod, bieden we
sociale vaardigheidstraining, het plannen en organi
leerlingen een veilige omgeving en een klimaat
seren van de agenda/huiswerk en de persoonlijke
waarin zij optimaal kunnen functioneren. Dit begint
ontwikkeling van de leerlingen.
met een evenwichtige samenstelling van lesgroepen, goed gebalanceerde klassen en de inrichting van de
In het laatste jaar van de basisvorming volgt er een
lokalen. Daarnaast is er ondersteuning door een
PSO-traject (Praktische Sector Oriëntatie) waarin
netwerk van gedragswetenschappers, teamleiders,
leerlingen door middel van proeflessen en bezoeken
leerkrachten, leerkrachtondersteuners en klassen
aan bedrijven weloverwogen kunnen kiezen voor een
assistenten. Regelmatig brengen we de ontwikkeling
sector: Zorg & Welzijn, Handel & Administratie en
van de leerlingen in kaart. Ook met het oog op de
Groen. Voor vmbo-bb en vmbo-kb werken we
vervolgstudie worden de leerlingen intensief
samen met reguliere VO-scholen, waardoor leerlingen
ondersteund en begeleid. Zo kunnen ze deelnemen
examens maken op de betreffende school en uiteindelijk
aan proefcolleges en meeloopdagen op HBO en
ook het diploma behalen van die school. Voor vmbo-t
universiteiten en zijn er gesprekken met studieloop
worden staatsexamens afgenomen. Alle leerlingen
baan begeleiders. Onder bepaalde voorwaarden
worden begeleid in hun keuze voor vervolgonderwijs en
kunnen leerlingen préstuderen op universiteiten en
krijgen adviezen over opleidingen die goed aansluiten bij
HBO’s of stage lopen. Uiteindelijk draagt dit totale
hun interessegebieden en vaardigheden.
pakket bij aan de persoonlijke ontwikkeling van leerlingen en hun maatschappelijke vorming. De havo
LEERROUTE F
en vwo-leerlingen leggen een staatsexamen af, dat
Leerlingen in deze leerroute hebben een havo- en
leidt tot een diploma (eventueel door het opsparen van
vwo-niveau en volgen lesmethoden overeenkomstig met
certificaten) met dezelfde waarde als het examen binnen
het regulier Voortgezet Onderwijs. Op De Berkenschutse
het regulier Voortgezet Onderwijs.
kunnen zij in de bovenbouw kiezen uit drie profielen: Natuur en Techniek (NT), Natuur en Gezondheid (NG) en Economie en Maatschappij (EM). Binnen ons havo/vwo- onderwijs staan contextrijke onderwijs
21
KW
IN MARLEEN GOVERS
MATTHÉ TIJSSENS
MARIEKE WILBERS
22
CONSTANT WERKEN AAN
WALITEIT EN VEILIGHEID
N DE KLAS
De Berkenschutse is een warme school waar kinderen op een veilige en prettige wijze het beste uit zichzelf kunnen halen. Die veiligheid is een constant punt van aandacht, waarvan de DDG-training aan docenten en onderwijsassistenten een sprekend voorbeeld is.
MARIEKE WILBERS
de medewerkers van De Berken
DDG trainer en
schutse. Belangrijk onderdeel is
zorgmedewerker Careflex
uiteraard preventie, wat 80% beslaat.
DDG staat voor omgaan met en
Interventie, het daadwerkelijk fysiek
preventie van dreigend en destructief
ingrijpen vormt de rest. De theorie
gedrag dat voorkomt in bijvoorbeeld
bestaat uit onder andere territoriale
de zorgsector en het onderwijs.
leer, hoe ga je om met een ander, wat
Ik was voorheen intern trainer bij
sta je toe en hoe dicht bij kan en mag
Kempenhaeghe, waar ik dit soort
iemand komen. En crisisontwikkeling,
trainingen gaf. Afdelingsleider Matthé
hoe loopt iemands gedrag op, hoe
Tijssens vroeg me om vorm te geven
herken je dat en hoe ga je daar mee
aan een programma, specifiek voor
om, was een ander deel van de theorie.
De Berkenschutse. Dat specifieke zat
De fysieke component gaat in op
vooral in de casusgerichtheid, dus
gevallen dat interventie nodig is. Een
training die uitgaat van situaties die
kind werpt zich bijvoorbeeld op de grond
ook werkelijk bij De Berkenschutse
en dan wordt aan de hand van de
zijn voorgevallen. De training is dus
criteria ‘veilig, humaan en haalbaar’
gebaseerd op de vraagstelling vanuit
bepaald of ingrijpen noodzakelijk is.
23
MATTHÉ TIJSSENS,
Afdelingsleider SO De Berkenschutse We hadden ervaring met een soort gelijke cursus, gericht op oudere leerlingen. We hebben toen met Marieke Wilbers gesproken die een programma heeft samengesteld, speciaal voor de doelgroep jongere Bij voorkeur nooit alleen, wordt een
kinderen. Dat trainingsprogramma
kind dan op een verantwoorde wijze
bestond uit een aanzienlijk deel
uit de situatie verwijderd. Nogmaals,
theorie en daarnaast uit fysieke
het streven is altijd om interventie
training. Theoretisch is vooral
voor te zijn. Want niet alleen voor de
ingegaan op het herkennen van
leerling zelf, ook voor de klas en de
signalen en bepaald gedrag, zoals
medewerkers is en blijft zo’n situatie
territoriumgedrag. Iets waar je
MATTHÉ
bedreigend. Het is belangrijk dat zo’n
normaal gesproken bij kinderen
Door de training is het collectieve
fysieke interventie verantwoord
eigenlijk niet bij stil staat. Ook
gevoel van veiligheid versterkt.
gebeurt. Uiteraard om een kind geen
bijvoorbeeld de aanpak die verschilt
We weten van elkaar dat we deze,
pijn te doen, maar ook vanuit proce
bij een negenjarige en een dertien
gelukkig zelden voorkomende,
dures en aansprakelijkheid. Ik moet
jarige was onderdeel van de theorie.
situaties aankunnen. En als er zich nu
zeggen dat ik persoonlijk deze training
iets voordoet, wordt niet automatisch
als heel prettig heb ervaren. Vooral
MARLEEN
een mannelijke collega om assistentie
ook omdat ik een enorme betrokken
Veilig, humaan en haalbaar. Dat is
gevraagd, iedereen is nu capabel.
heid van de deelnemers heb beleefd,
steeds het uitgangspunt om een kind
De training was niet verplicht en is
die ik eigenlijk nog nooit eerder in mijn
in een bepaalde situatie van a naar b
voor een groot deel in de eigen tijd
praktijk als trainster heb meegemaakt.
te begeleiden, bijvoorbeeld om even af
van de deelnemers gehouden. Maar
te koelen. En dat fysieke begeleiden
liefst 28 leraren en onderwijsassisten
MARLEEN GOVERS
hebben we getraind, hier in de
ten hebben deelgenomen, wat de
Onderwijsassistente SO
gymzaal. Op het moment van fysiek
betrokkenheid en het teamgevoel van
De Berkenschutse
ingrijpen, is er dus al sprake van een
de groep tekent.
Ik had behoefte aan training om
situatie waarin de bom is gebarsten.
ongewenst gedrag van leerlingen
Daarom is er nadrukkelijk veel
op een verantwoorde manier af te
aandacht geweest voor het voorko
handelen. Tijdens een vergadering
men van zo’n situatie, hoewel dit niet
bracht ik dat naar voren en het bleek
altijd mogelijk is. Zo’n training geeft
dat er meer leraren en assistenten
een stuk zekerheid. Je weet dat je
die behoefte hadden.
aanpak verantwoord is en dat er ook anderen zijn die dezelfde training hebben gehad. Je staat daardoor veel sterker in je schoenen, wat de veiligheid en een prettig leer- en leefklimaat ten goede komt. Veiligheid ten opzichte van de leerling in kwestie, maar ook ten opzichte van de andere leerlingen en je collega’s. We hebben dan ook technieken geleerd die de leerling en jezelf zoveel mogelijk beschermen. Een specifieke manier van afweren of van vasthouden bijvoorbeeld.
24
MEER DAN ALLEEN LEREN: DE STAP RICHTING DE TOEKOMST
GESPECIALISEERD ARBEIDS-, ONDERZOEK- EN TRAININGSCENTRUM Het Arbeids-, onderzoek- en trainingscentrum (AOT) maakt sinds jaar en dag deel uit van De Berkenschut se. Onze leerlingen hebben immers meer behoefte aan aansluitende trajecten die een geleidelijke overgang van school naar werk, dagbesteding of vervolgonderwijs mogelijk maken. Om een werksituatie te creëren die zoveel mogelijk overeenkomt met de werkelijkheid is Berkenschutse-AOT gevestigd op bedrijventerrein De Poortmannen te Heeze. Voor onze leerlingen met epilepsie, LZK (langdurig ziek) en/of ASS (autisme) is het vaak moeilijk om stageplaatsen en een passende werkplek te vinden. Het gericht trainen van vaardigheden in allerlei interne en externe trainings situaties vergroot hun kans op een passende plek in de maatschappij. De meeste leerlingen volgen zowel een aantal dagen onderwijs op De Berkenschutse als één of meerdere dagen arbeidsoriëntatie of training binnen het AOT. Tevens bieden we binnen De Berkenschutse een interne stagecarrousel die uit de volgende werkplaatsen bestaat: administratief, repro, magazijn, techniek (fietsen) werkplaats, productie, assemblage, hout, ICT-IT, grafimedia, keuken/catering, facilitaire dienstverlening en groen. STAGES BIJ BEDRIJVEN OF INSTELLINGEN Als de leerlingen er aan toe zijn, gaan ze geleidelijk stages in een bedrijf of instelling buiten De Berken schutse lopen. In deze fase vragen we leerlingen en ouders om actief mee te zoeken naar een passende
De Berkenschutse is op de eerste plaats een onder
stage. Leerlingen kunnen soms meerdere stages na
wijsorganisatie. In onze visie gaat dat echter verder dan
elkaar volgen om zo meer arbeidservaring op te doen.
de focus op een schoolresultaat. Binnen onze geborgen
In deze laatste periode op De Berkenschutse kunnen
en veilige onderwijsomgeving bereiden we onze
leerlingen eventueel ook branchegerichte cursussen
leerlingen voor op hun leven na De Berkenschutse.
volgen om zo hun kansen op de arbeidsmarkt te
Dat doen we door een totaalpakket aan te bieden,
vergroten.
afgestemd op de specifieke omstandigheden, capaciteiten, talenten en interesses van de leerlingen.
SAMEN OP WEG NAAR EEN BAAN
Voor de een betekent dit wonen in een woongroep,
In een vroeg stadium van het traject wordt contact
voor de ander is dat de eerste stap naar werk en weer
opgenomen met externe instanties zoals bijvoorbeeld:
een ander wordt begeleid naar een vervolgstudie.
UWV, MEE, gemeente, re-integratie- en/of
Die expertise brengen we niet alleen binnen
jobcoachbedrijf om samen de beste route te bepalen
De Berkenschutse in praktijk, maar zetten we ook
die kan leiden tot een passende werkomgeving.
daarbuiten in. Denk hierbij aan arbeidstrajecten,
Gedurende het traject worden vervolgstappen gezet
begeleiding van leerlingen in het regulier onderwijs
in samenspraak met de leerlingen, ouders, school en
en de diverse steunpunten die wij inhoud geven.
andere betrokkenen.
25
EXPERTISE DELEN De Berkenschutse past de expertise die zij bezit niet
BEGELEIDING VAN OUDERS:
alleen toe binnen het onderwijsinstituut. Ook collega’s
ONDERWIJSKUNDIGE SPREEKUREN
of andere externe partijen ervaren de meerwaarde
Om ouders te begeleiden in het omgaan met epilep
van onze hooggespecialiseerde expertise. We delen
sie en de schoolproblemen die dit met zich mee kan
onze kennis op een aantal manieren.
brengen, vinden op verschillende epilepsiepoliklinieken onderwijskundige spreekuren plaats. Een ouder, die
DIENST AMBULANTE BEGELEIDING
naast het bezoek aan de neuroloog onderwijskundig
Sinds 1985 beschikt De Berkenschutse over een
advies wil, kan een afspraak maken voor een
Dienst Ambulante onderwijskundige Begeleiding (DAB)
informatief en adviserend gesprek met een ambulant
voor Midden en Zuid Nederland. Hierbij werken we
begeleider van een steunpunt. Van dit onderwijs
nauw samen met de DAB van onze collega-school
kundig advies kan gebruik gemaakt worden zonder
De Waterlelie binnen het Landelijk Werkverband
tussenkomst van het samenwerkingsverband. De
Onderwijs en Epilepsie (LWOE). Leerlingen die regulier
inzet van LWOE kan zonder tussenkomst van het
onderwijs volgen én langdurig ziek zijn (met name
samenwerkingsverband aangevraagd worden door
epilepsie) in relatie met schoolproblemen, worden via
ouders, school, arts of samenwerkingsverband.
deze dienst ondersteund. Samen met ouders en de school kijken de ambulante begeleiders hoe een
STEUNPUNTSCHOLEN
leerling zo optimaal mogelijk binnen het regulier
Sommige leerlingen met epilepsie redden het,
onderwijs kan functioneren. De ambulante begeleiding
ondanks de ambulante begeleiding, niet in het
voor leerlingen met epilepsie is landelijk dekkend,
reguliere onderwijs. Zij zijn beter op hun plek in het
voor langdurig zieke kinderen is dit regionaal.
speciaal onderwijs. Met een aantal scholen voor speciaal onderwijs onderhouden De Berkenschutse
KENNISOVERDRACHT VIA STEUNPUNTEN
en De Waterlelie daarom een intensiever samenwer
ONDERWIJS EN EPILEPSIE
kingstraject. Zo kan ook aan deze leerlingen, redelijk
Omdat niet iedere regio voorzien is van specifieke
thuisnabij, adequaat onderwijs geboden worden.
kennis over onderwijs en epilepsie hebben De Berkenschutse en De Waterlelie een landelijk
EXPERTISE DELEN DOOR VOORLICHTING
werkverband Onderwijs en Epilepsie (LWOE)
Om uiteenlopende groepen van betrokkenen te
ingericht, van waaruit zowel ambulante onderwijs
informeren over epilepsie en de mogelijke gevolgen
kundige begeleiding, collegiale consultatie en
voor leren en gedrag voert de Dienst Ambulante
onderwijskundige spreekuren worden verzorgd.
Begeleiding een actief voorlichtingsbeleid. Er wordt voorlichting gegeven aan schoolteams, ouder
EXPERTISE DELEN DOOR COLLEGIALE
verenigingen, HBO-opleidingen, universiteiten en
CONSULTATIE
diverse andere groepen belangstellenden. Speciaal
Eén van de taken van De Berkenschutse is het
voor de scholen in het PO, VO en MBO vormen, van
overdragen van epilepsie-expertise naar andere
oudsher, voorlichting en scholing belangrijke
scholen voor speciaal onderwijs. Vanuit de steun
onderdelen van onze advies- en begeleidingstrajecten.
punten geven onderwijskundige begeleiders van
Workshops en studiebijeenkomsten worden via
De Berkenschutse antwoord op vragen vanuit
LWOE gerealiseerd. Afhankelijk van de leerling en
speciaal onderwijsscholen. Hierbij gaat het vooral
de situatie wordt, in overleg, het doel en de vorm van
om kortdurende kennisoverdracht aan de leerkrach
de voorlichting bepaald.
ten of ondersteuners op de school van de leerling over epilepsie en de gevolgen ervan voor het functioneren van het kind.
26
INTENSIEVE SAMENWERKING MET KENNISPARTNERS De Berkenschutse bereidt leerlingen voor op hun
KEMPENHAEGHE
toekomst. Dat kan dagbesteding en begeleid wonen
Kempenhaeghe is van oudsher de natuurlijke partner.
zijn, de voorbereiding op een baan of een vervolg
Gedragswetenschappers van De Berkenschutse
studie aan MBO, HBO of de universiteit. Een uiterst
participeren in diverse programma’s van Kempen
breed spectrum waardoor De Berkenschutse
haeghe, zoals:
logischerwijs te maken heeft met een groot aantal
Het programma Epilepsie en het Schoolgaande
maatschappelijke en onderwijskundige partners.
Kind (ESK; Leerstoornissen), gericht op kinderen
Met het oog op de toekomst van onze kinderen zijn
met leerproblemen die vermoedelijk een gevolg
wij voortdurend actief in het zoeken naar passende
zijn van epilepsie;
samenwerkingspartners die een bijdrage kunnen
Het programma Epilepsie en Ontwikkelings
leveren aan ons streven om onze leerlingen een
stagnatie, gericht op kinderen met diepe
totaalpakket op het gebied van onderwijs, wonen, leven en werken te kunnen bieden. Binnen dat fijnmazige,
verstandelijke beperking; Het Centrum voor Neurologisch bepaalde
bovenregionale netwerk, bestaat met een aantal
Leerstoornissen (CNL) richt zich op kinderen met
partners een intensieve en vaak al jarenlange relatie.
leerstoornissen ten gevolge van andere oorzaken dan epilepsie. De dienst Ambulante Begeleiding van De Berken schutse werkt bovendien samen met de neurologen van Kempenhaeghe als het gaat om de begeleiding van leerlingen met epilepsie binnen het reguliere onderwijs (PO, VO en MBO) in Zuid-Nederland.
27
TONNY JANSEN
BORJAN BONSEN
SANDRA APPELBOOM
28
ICT
IN DIENST VAN
NOG BETER ONDERWIJS
ICT is een belangrijk aandachtsgebied in de kwaliteitsverbetering binnen De Berkenschutse. De herstructurering van de ICT afdeling heeft direct vruchten afgeworpen en ervoor gezorgd dat er nu een slagvaardig ICT-team staat met een wezenlijk anders ingevulde rol. Eerst was er sprake van ‘achter de feiten aanlopen’. Nu werkt men veel meer toekomstgericht en ondersteunend aan het onderwijs. Voor de herorganisatie van de
helpdesk opgezet. Dat markeerde de
ICT-afdeling heeft De Berkenschutse
eerste stap naar een ICT-afdeling die
een externe deskundige ingeschakeld.
nu niet meer vanuit demand, maar
Borjan Bonsen van Liquid Stones
vanuit supply georganiseerd is.
trof destijds een afdeling die noodgedwongen relatief veel tijd
Met de komst van de helpdesk is een
besteedde aan het ad hoc verhelpen
aantal problemen weggenomen. Met
van storingen. Er was sprake van een
name ook organisatorisch, aangezien
‘u vraagt, wij draaien’-situatie,
nu niet meerdere medewerkers bezig
waardoor een echt dienstverlenende
zijn met het oplossen van hetzelfde
rol van ICT met betrekking tot de
probleem, zonder dat ze het van
kwaliteit van het onderwijs onder de
elkaar weten. Storingen, maar ook
oppervlakte bleef. Om helder te
zaken als opslagcapaciteit en andere
krijgen wat nu exact de problematiek
operationele zaken die de betrouw
was, is eerst een aantal gesprekken
baarheid en de bedrijfszekerheid van
gevoerd met diverse medewerkers
een organisatie bepalen, worden nu
van verschillende afdelingen.
bij de helpdesk aangemeld en
Op basis daarvan is een lijst van
effectief afgewerkt. Dat betekent een
‘quick wins’ samengesteld en een
grote winst in tijd, kosten en capaciteit,
29
TONNY JANSEN
Teamleider ICT De Berkenschutse Onze projectmatige werkwijze zorgt ervoor dat we knelpunten tijdig signaleren, wat resulteert in adequate en efficiënte oplossingen.
waardoor de afdeling veel meer
Vanuit de projectmatige werkwijze
Dit behelst de basismodules Tekst
adviserend functioneert. Er wordt nu
adviseert de afdeling ICT wat de
verwerking, Spreadsheets, Computer
meer projectmatig binnen ICT
beste oplossing is, hoe deze wordt
Essentials en Online Essentials.
gewerkt, wat tevens inzicht geeft in
geïntegreerd en hoe de kosten in
Hierna volgen de docenten nog twee
beleidsmatige zaken als de opbrengst-
kaart kunnen worden gebracht. De
modules. Wanneer zij geslaagd zijn
en kostenstructuur van ICT.
regiegroep ICT bepaalt wat de beste
voor zes modules hebben medewer
Knelpunten worden vroegtijdig gezien,
oplossing is. Inmiddels wordt de
kers hun volledige ECDL certificaat.
zodat pro-actief en toekomstgericht
dagelijkse praktijk beter ondersteund
Ook wordt een goed wifinetwerk
werken mogelijk is. Vanuit deze optiek
door ICT. Systemen zijn stabieler,
gerealiseerd. Bijvoorbeeld op de
is het team ook versterkt met een
apparatuur werkt naar wens en de
afdeling zeer moeilijk lerende leerlin
medewerker. Een ander winstpunt is
capaciteit van de afdeling wordt beter
gen biedt dat een uitkomst, omdat
de regiegroep ICT, die eens in de
benut door de ondersteunende rol van
daar dan met tablets kan worden
twee maanden samenkomt en bepaalt
de afdeling die meer inhoud heeft
gewerkt. Dat vertaalt zich direct in een
wat de behoefte aan ICT vanuit
gekregen.
betere kwaliteit van het onderwijs.
de onderwijskant is. Hoe kan ICT de kwaliteit van het onderwijs faciliteren
De kwaliteitsslag die ICT heeft
en wat is daar voor nodig?
doorgemaakt, resulteerde in een aantal waardevolle verbeteringen. Zo is een servermigratie doorgevoerd
BORJAN BONSEN
Extern adviseur Liquid Stones Er staat nu een volwassen ICT-afdeling die haar rol pakt in het faciliteren van het onderwijs en daarmee inhoudelijk bijdraagt aan de kwaliteit van de dagelijkse praktijk.
die leerlingen een account in de cloud
SANDRA APPELBOOM
geeft. Daardoor kunnen ze overal en
Docent informatica VSO f
altijd werken met schooldocumenten en is er bijvoorbeeld ook een mogelijkheid tot het uitwisselen van gegevens en tot samenwerking. Een ander voorbeeld betreft de ICT-kennis van docenten. Binnen de afdeling F beschikken docenten niet allemaal over dezelfde basiskennis van ICT, terwijl leerlingen hierin soms al veel verder zijn. Ook daarin maakt de organisatie een slag, bijvoorbeeld door het invoeren van het digitaal rijbewijs (ECDL).
30
De Berkenschutse Door de invoering van het digitale rijbewijs ECDL wordt de kennis van ICT van docenten vergroot zodat leerlingen beter ondersteund kunnen worden tijdens de verwerking van de lesstof.
LANDELIJK WERKVERBAND ONDERWIJS
KENTALIS: DAGBEHANDELING AUTISME (DBA)
EN EPILEPSIE
Kentalis, locatie Sint Marie in Eindhoven, biedt onder
Samen met De Waterlelie in het Noord-Hollandse
andere dagbehandeling voor thuiswonende jongeren
Cruquius vormt De Berkenschutse het Landelijke
van 12 jaar en ouder met een autisme spectrum
Werkverband Onderwijs en Epilepsie (LWOE).
stoornis die vastgelopen zijn in hun leef-, leer- of
Het belangrijkste doel is de expertise rond onderwijs
werkomgeving. De Berkenschutse verzorgt binnen
en epilepsie beschikbaar te maken en te behouden
het DBA-programma op de locatie in Eindhoven een
voor leerlingen met epilepsie, hun ouders en betrokken
lesprogramma voor die jongeren die aan onderwijs
scholen in heel Nederland. Hiertoe heeft het LWOE
toe zijn.
een landelijk netwerk van steunpunten opgezet; deze zijn gesitueerd op andere scholen met speciaal onderwijs. Hierdoor kan de expertise regionaal en, voor leerlingen en ouders, thuisnabij snel worden geleverd. Op een aantal van deze steunpunten zijn op de scholen lesgroepen ingericht specifiek voor leerlingen met epilepsie.
31
TON GEERS
32
MANON GOOSSENS
KWALITEITSIMPULS AAN COMMUNICATIE:
DE BERKENSCHUTSE ALS
STERK MERK Een proces van kwaliteitsverbetering is voor het overgrote deel intern gericht. Daaronder valt ook de communicatie binnen De Berkenschutse. Het is echter ook van belang om die kwaliteit naar buiten toe uit te stralen, zodat ook extern duidelijk is dat De Berkenschutse een expertisecentrum is dat een enorme schat aan kennis en ervaring vertegenwoordigt, naast uiteraard dat het een heel warme en betrokken school is. Het vernieuwde gezicht straalt dat uit en toont een eigentijdse, frisse organisatie met een duidelijke visie op JOOST VAN BEUKERING
de toekomst.
TON GEERS
Directeur Goed Werk Communicatie
die heeft geresulteerd in de ontwik
Onder andere de invoering van
keling van een sterke merkidentiteit,
passend onderwijs zorgt voor
gebaseerd op een strategische
verschuivingen in de organisatie van
herpositionering.
het onderwijs in de regio. Hoe dit zich gaat ontwikkelen, is nog niet helemaal
MANON GOOSSENS
helder, maar dat het De Berkenschutse
Communicatie & PR De Berkenschutse
raakt, bijvoorbeeld als het gaat om
Het ‘merk’ De Berkenschutse heeft met
leerlingenaantallen is wel duidelijk.
de herpositionering een krachtigere
Daarom is het belangrijk dat
lading gekregen. Niet alleen wordt de
De Berkenschutse haar positie als
school nu geprofileerd als een prettige
expertisecentrum, meer dan voor
leer- en leefomgeving, maar ook als
heen, claimt. Dat was de opdracht,
vooraanstaand expertisecentrum.
33
JOOST VAN BEUKERING
Teamleider VSO f De Berkenschutse Als decaan heb ik veelvuldig contact met HBO-scholen en universiteiten. Daarmee geven we nog meer inhoud
Onze leerlingen van het VSO vinden
bijvoorbeeld door helder en duidelijk
aan onze rol in het onderwijs.
daar immers hun vervolgopleiding.
met ouders en leerlingen te communi
Kernwaarden als veiligheid, geborgen
Op zich lopen deze contacten
ceren. Dat klinkt heel logisch, maar
heid zorgzaamheid en warmte zijn
uitstekend en weet men wel waar
zeker gezien de verscheidenheid aan
verenigd met waarden als kennis,
De Berkenschutse voor staat. Maar
leerlingen en hun capaciteiten, vraagt
expertise en kwaliteit. Dit betreft de
een krachtige identiteit, zoals die nu
dit om extra aandacht. Ook hierin
totale organisatie: het onderwijs, de
is ontwikkeld, draagt bij aan een juist
zetten we stappen, wat ook geldt voor
geboden zorg en begeleiding en
imago van De Berkenschutse bij
de onderlinge communicatie tussen
decultuur binnen De Berkenschutse.
externe partijen. We laten nu veel
afdelingen, teams en medewerkers.
Op basis daarvan is een nieuwe
beter zien wat we allemaal in huis
Zo werken we op alle gebied aan de
corporate identity ontwikkeld.
hebben en dat is nogal wat.
verbetering van de kwaliteit.
merkbeleving, die de basis is voor alle
MANON
TON
denkbare media en middelen,
We hebben de communicatie nu echt
Het seminar ‘Berkenbrein’ illustreert
waaronder de geheel vernieuwde
op de rit staan. Een vernieuwde
eveneens hoe communicatie kan
website en dit jaarbericht.
website, frisse en eigentijdse media
bijdragen aan een versteviging van de
en middelen en ook social media
positie in de onderwijsmarkt: het laten
worden nu ingezet om onze identiteit
zien en ervaren dat je kwaliteit biedt.
op een juiste wijze uit te stralen. De
Met professionals in het onderwijs is
komende tijd staat in het teken om dit
kennis gedeeld over het onderwerp
nog meer inhoud te geven. Het feit
‘Wetenschap, brein en leren’ met een
dat ik als medewerker communicatie
inhoudelijk sterk programma,
en pr ben aangenomen, een functie
bestaande uit sprekers op het gebied
die eerst eigenlijk niet werd ingevuld,
van neuropsychologie en een open
toont aan dat er ook op dit vlak
discussieronde aan de hand van
professionalisering en verbetering
diverse stellingen. Als communicatie
plaatsvindt. En dat heeft een positieve
bureau hebben wij dit seminar ‘in de
weerslag op de beleving van
markt gezet’, onder andere middels
De Berkenschutse door interne en
een online facebookcampagne.
externe doelgroepen.
Ook dit toont het eigentijdse
Een kleurrijke visuele beeldtaal, een
karakter en de professionalisering JOOST
die De Berkenschutse inmiddels
De interne communicatie is uiteraard
heeft bereikt.
ook een punt van aandacht. Het verder professionaliseren hiervan, draagt ook bij aan de kwaliteit van processen. Dat kan heel basaal zijn,
34
DE BESTUURLIJKE ORGANISATIE
Organisatorisch is De Berkenschutse verdeeld in vijf sectoren: Algemeen, SO (basisschoolleeftijd), VSO (langdurig zieke leerlingen, meervoudig gehandicapte leerlingen en zeer moeilijk lerende leerlingen, inclusief het AOT), VSO havo/vwo (leerlingen met autisme en
De Berkenschutse maakt samen met het epilepsieﾂｭ
langdurig zieke leerlingen) en de Dienst Ambulante
centrum Kempenhaeghe deel uit van de Stichting
Begeleiding. De dagelijkse leiding is in handen van
Kempenhaeghe. De stichting heeft een raad
de algemeen directeur en de directeur onderwijs.
van toezicht / raad van bestuur model. De raad van
Iedere onderwijsafdeling wordt aangestuurd door een
bestuur is het bevoegd gezag van de school.
afdelingsleider. Binnen de afdelingen en voor het onderwijsondersteunend personeel zijn er teams werkzaam die aangestuurd worden door een teamleiﾂｭ
ORGANOGRAM DE BERKENSCHUTSE
der. Ondersteunende diensten zijn onder andere:
RAAD VAN TOEZICHT
gespecialiseerde verpleegkundigen, gedragswetenﾂｭ schappers en paramedici.
RAAD VAN BESTUUR
MEDEZEGGENSCHAPSRAAD
KEMPENHAEGHE
AFDELINGSLEIDER DIENST AMBULANTE BEGELEIDING
STAF & HULPDIENSTEN
DIRECTIE
AFDELINGSLEIDER
AFDELINGSLEIDER TL OA
TL B
TL ADMINISTRATIE TL FINANCIﾃ起 TL TECHNISCHE DIENST TL ICT TL VERPLEEGKUNDIGEN
TL
TL
ONDERB MIDDENB
BOVENB
TL B
TL OA
TL C
AFDELINGSLEIDER TL D TL AOT
TL E
TL LEERJ 1
VSO OABCDE
SO
TL LEERJ 1-2
TL LEERJ 2-3
TL LEERJ 3
TL LEERJ 4
TL LEERJ 5-6
VSO F
DE BERKENSCHUTSE IN CIJFERS AANTAL LEERLINGEN OP TELDATUM 1 OKTOBER: Schooljaar
2011-2012
2012-2013
2013-2014
jongen
meisje
totaal
jongen
meisje
totaal
jongen
meisje
totaal
Speciaal onderwijs (SO); voormalig cluster 3
79
41
120
80
45
125
91
53
144
Voortgezet speciaal onderwijs (VSO); voormalig cluster 3
116
79
195
105
80
185
103
83
186
Ambulant begeleiding; voormalig cluster 3 Voortgezet speciaal onderwijs (VSO); voormalig cluster 4 Totaal
339 222
35
257
911
320 252
45
297
927
298 252
45
328
956
35
MARJON VAN DER LOOIJ
ELLES BROUWERS
36
KWALITEITSVERBETERING.
EEN INGRIJPEND, MAAR
VRUCHTBAAR
PROCES VAN
VERANDERING
Duurzaam verbeteren en voldoen aan de Kwaliteitsnorm Speciaal Onderwijs (KSO). Dat is het doel van Project ALEKS: Alle Leerlingen Een KwaliteitsSchool. Een school waar leerlingen het beste HENK LOOS
onderwijs genieten met het hoogst haalbare resultaat. Een school waar leerlingen zichzelf kunnen zijn en zich veilig voelen.
HENK LOOS
Met verschillende soorten onderwijs
LooV Advies
onder één dak is dat niet eenvoudig.
Toen ik hier kwam, was men zich
Wat mij opviel, is dat iedere mede
bewust van de verplichtingen vanuit
werker passie heeft voor onderwijs.
de kwaliteitsnorm. De Berkenschutse
Maar samenhang en doelmatigheid
heeft een heldere definitie van
is daarmee niet gegarandeerd.
kwaliteit: Een excellente school zijn
Project ALEKS zorgt ervoor dat
voor haar leerlingen. Dit uit zich onder
processen worden beschreven en in
andere in meetbare criteria, denk aan
samenhang worden geoptimaliseerd.
opbrengstgericht werken. Maar ook in
Het gaat om een vrij groot verander
een doelmatig onderwijsproces waarin
traject dat zowel de structuur als de
alle medewerkers samen hetzelfde
cultuur van de organisatie raakt in de
resultaat voor ogen hebben.
kern. Dat vraagt dus om een andere
Dat lijkt vanzelfsprekend, maar het in
denkwijze. De warmte en betrokken
kaart brengen van de verschillende
heid waar De Berkenschutse om bekend
onderwijsprocessen is een grote
staat, gecombineerd met een profes
uitdaging voor de medewerkers.
sionalisering die wat zakelijker is.
37
MARJON VAN DER LOOIJ
Teamleider VSO oabcde De Berkenschutse
Zij gaan dan aan de hand van het
ELLES BROUWERS
We merken dat we soms te veel doen
kwaliteitshandboek processen toetsen
Projectleider kwaliteitszorg
en dat is niet effectief. Een ander,
in de praktijk en bespreken hoe het
De Berkenschutse
heel praktisch voorbeeld is het
beter kan. Een docent wiskunde gaat
Om zo’n groot veranderingsproces
roosterproces. Omdat we met kleine
bijvoorbeeld het inkoopproces van de
in goede banen te leiden, is een
lesgroepen werken, komt het roosteren
financiële afdeling toetsen. Dat is erg
projectstructuur van belang.
heel nauw. Van belang is het tijdig
vruchtbaar,want dan gaat kwaliteit ook
Wie doen er mee en wie moeten er bij
aanleveren van specifieke gegevens
echt leven. Op dat moment wordt
betrokken zijn? Van daaruit zijn een
voor de roostermaker. Als dit niet tijdig
duidelijk wat de waarde van Project
stuurgroep, projectgroep en werk
gebeurt, vallen er gaten in het rooster.
ALEKS is. Je krijgt dan een soort
groepen ingericht. Naast het onderwijs
Dan wordt de capaciteit niet goed
olievlek: Het effect van veranderen
zijn alle ondersteunende diensten
benut. Dat leidt automatisch tot
verspreidt zich door de organisatie en
vertegenwoordigd. Als eerste worden
verspilling, want voor die gaten
wordt concreet.
processen in het kwaliteitshandboek
moeten er dan oplossingen gezocht
vastgelegd. Maar dan begint het pas.
worden die voorkomen konden
MARJON
Het gaat ons om het resultaat voor de
worden. Als je dit bespreekbaar maakt,
Dit is een ontzettend complete school.
leerling. Dus we willen als team de
groeit het besef van de noodzaak om
Werkelijk alles is aanwezig, maar de
dingen zo doelmatig mogelijk doen.
dat soort zaken correct te regelen.
structuur ontbrak wel eens. Nu krijgen
We kijken kritisch naar onze eigen
we dat in kaart wat leidt tot een veel
processen: Wat doen we al goed en
ELLES
beter georganiseerde school.
wat kan slimmer? We evalueren dus
Nu werkt iedereen natuurlijk al jaren op
We waren niet altijd op de hoogte
alle processen binnen de organisatie
zijn of haar manier. Daarin veranderen,
van wat een andere leerroute deed
aan de hand van pijlers die we in het
leidt altijd tot een bepaalde weerstand.
of nodig had. Dat is nu veel meer
project hebben opgesteld. We letten
Maar door hierover in dialoog te gaan,
inzichtelijk, waardoor acties veel
daarbij op samenhang en eventuele
leren we van elkaar en komen we
gestructureerder uitgezet kunnen
verspillingen. Die zaken komen er uit
tot resultaten. En we benoemen de
worden. Ik merk persoonlijk dat ik
en pakken we meteen op.
verschillen. Wat belangrijk is voor
nu al hiernaar handel.
leerlingen op havo/vwo hoeft niet nodig te zijn voor leerlingen in het basison derwijs. Maar we zorgen wel voor een eenduidig proces. Altijd staat centraal wat het beste is voor de leerlingen. Door die dialoog ontstaat een levende kwaliteitszorg. Zo leren medewerkers van diverse afdelingen op een bepaalde manier bij elkaar in de keuken te kijken.
38
UITSTROOMGEGEVENS 2013-2014 SO-afdeling
Uitstroom vanuit Naar
VSO abcd incl. AOT
Dagbesteding
11
VSO e
VSO f
Uitstroom naar:
Aantal:
Beschermde arbeid
14
Pro
1
VSO elders
2
3
Regulier vmbo
6
vmbo
VSO De Berkenschutse
14
pro
VSO elders
1
HAVO
Bao
4
VAVO
SO
3
MBO
Niet OenW/buitenland
4
HBO
20
VWO/WO
11
2
12
5
1
1 5 10
5
7
WO Universiteit
6
Naar eigen AOT
6 5
E
Van F Anders
6
4
10
AANTAL MEDEWERKERS OP TELDATUM 1 OKTOBER Schooljaar Medewerkers
2012
2013
2014
man
vrouw
totaal
man
vrouw
totaal
man
vrouw
totaal
70
174
244
73
177
250
74
188
262
AANTAL FTE’S OP TELDATUM 1 OKTOBER Schooljaar Fte’s
2012
2013
2012
man
vrouw
totaal
man
vrouw
totaal
man
vrouw
totaal
68
126
194
70
129
199
70
140
210
FINANCIËLE POSITIE VAN DE BERKENSCHUTSE OVER DRIE KALENDERJAREN
1. Rentabiliteit: norm tussen 0% en 5% 2. Solvabiliteit: moet minimaal 20% zijn 3. Kapitalisatiefactor: norm tussen 35% en 60%
2012
2013
2014
Totaal baten
15.583.456
16.125.887
16.131.597
Rentabiliteit (1)
8,82%
8,68%
4,68%
Resultaat
1.392.588
1.418.136
759.880
Eigen vermogen (alg. res. + best. res.)
6.207.830
7.625.966
8.385.846
Liquiditeit
4.985.795
4.447.399
8.962.025
Weerstandsvermogen (vrij EV, tot. expl., lasten)
14%
24%
24%
Financiële vaste activa
2.096.055
0,0
0,0
Solvabiliteit (EV/TV) (2)
64%
67%
71%
Kapitalisatiefactor (totaal kapitaal/ totale baten) (3)
61%
69%
73%
39
Concept, vormgeving en realisatie: Goed Werk Communicatie Eindhoven
Postbus 61 5590 AB Heeze Sterkselseweg 65 5591 VE Heeze T 040-2279300 T 040-2279666 (afdeling havo-vwo) E informatie@berkenschutse.nl www.berkenschutse.nl