MUHAMMET NEZİF EMEK

MUhAMMeT NezİF eMek

Yönetim Kurulu Üyesi Board Member

Dünyada ve ülkemizde franchising faaliyetleri son yıllarda çok hızlı büyüme göstermiş ve ülke ekonomileri için çok önemli bir yapı haline gelmişlerdir. Bugün hemen hemen tüm ticari kategorilerde franchising yapılanması görmemiz mümkün hale gelmiştir.

Özellikle 2010 ve sonrasında franchise uygulamalarında patlama yaşandı diyebiliriz. Bu büyüme o kadar hızlı oldu ki; örneğin bir yandan bir markanın çatısı altında faaliyet gösterirken diğer taraftan kazandığı deneyimlerle kendi markasını oluşturup zincirleşmeye çalışan çok sayıda marka yatırımcısı ile karşılaştık. Bunların birçoğu daha yolun başındayken pazardan çekilmek zorunda kaldılar. Tabi başarılı olup markalaşarak sektöründe önemli konuma gelenlerin olduğunu da hepimiz biliyoruz.

Yine franchising’in faaliyetlerinin çok hızlı büyüdüğü bu son dönemde; her konuda ve kategoride çok sayıda marka bolluğu yaşadık. Gıda, tekstil, gibi sektörlerde alışılagelmiş kategoriler alt kategorilere ayrılarak bu kategorilerde zincirleşmelere şahit olduk. Döner sektöründen bir örnek verecek olursak. Döner restorancılığı; İskender, et döner, tavuk döner, soslu döner, karma döner, gibi altı alt kategorilerde zincirleşmeye başladı. Aynı durumu tatlı, kahve, pizza gibi diğer işlerde de görebiliriz.

Zenginlik ve çeşitlilik olarak değerlendirdiğimiz bu durum her ne kadar olumlu bir görüntü olarak algılansa da pazarın kapasitesi, işlerin sürdürülebilirliği açısından baktığımızda bu genişlemelerin hepsinde çok iyi sonuçlarla karşılaşamadık. Büyük hayallerle kurulan işletmelerin birçoğu bir yılı dahi tamamlayamadı.

Franchise pazarında yaşanan bolluk ve sonrasında oluşan kapanma ve el değiştirmeleri irdelediğimizde; marka, konsept, ürün, hizmet, pazar gibi birçok parametre söz konusu olmakta, durumun tanımı ve çözümü için de net bir görüntü yakalanması mümkün görünmemektedir. Ancak yatırım maliyetinin bu yaygınlığa katkısının büyük olduğunu tahmin edebiliriz. Konsept maliyeti azaldıkça şubeleşmelerin çok daha hızlı olduğu aynı şekilde şube kapamalarının da aynı hızda devam ettiği görülecektir.

Özellikle 2015 yılından itibaren, gerek pazara giriş stratejisi olarak ve gerekse büyüme stratejisi olarak bazı markaların franchise bedeli almayan, düşük konsept yatırımlı modelleri sıkça kullandığını görmekteyiz. Bu her açıdan doğru görünen ve ilk tercih edilecek stratejilerden biri. Zira, bir markanın pazara girmesi ve hızlı büyümesi için tüketicilere ulaşması ve bilinirliğinin artması gerekir. Bunun için de hızlı şubeleşmek gerekir. Hızlı şubeleşme için de doğal olarak cazip imkanlar sunulmalıdır.

Buraya kadar her şey gayet mantıklı ve kabul edilebilir görünüyor. Peki sorun nerede? Bunu sürdürülebilirlik olarak tek kelime ile ifade edebiliriz. Markaların giriş yaptıkları pazarlarda tutunabilmesi için konsept, ürün ve hizmet açısından sürdürülebilir sistemlere sahip olmaları gerekmektedir. Tüketiciye hizmet edecek bir marka yapmanın hangi aşamalardan geçtiğini ve sürdürülebilirliği nasıl sağladığına bakalım. Güçlü bir marka oluşturmak için; çok iyi bir ön hazırlık, güvenilir ürün ve hizmet ile tutarlı konsept ve konum, gibi birçok husus karşımıza çıkacaktır. Öncelikle markanın kurucusundan başlamak gerekirse kuracağı marka ve faaliyet göstereceği sektör ile ilgili bilgi ve deneyim durumu çok önem arz etmektedir. Daha sonra, kurucu oluşturacağı markanın tüm ayrıntıları en baştan kurgulamalı. Zamanla oluşacak değişiklikler bu ön kurguya engel olmayacaktır. Aynı şekilde, markanın teslim edileceği franchise’ların doğru bir şekilde seçilmesi ve ekiplerin iyi bir eğitimden geçirilmesi gerekmektedir. Tabi bu eğitimlerin sürekli tekrar edilerek hizmet istikrarının kalıcılığının sağlanması gerekir. Tüm bunları yapmanın da bir maliyeti vardır elbette.

Para kazanma amaçlı kurulan ticari işletmelerin tüm bu maliyetleri kendi sistemlerinden kazanması durumunda ancak rasyonel bir ticaretten söz edebiliriz.

Konsept maliyetleri düştükçe bu hazırlık ve eğitim maliyetlerinin karşılanmasının çok kolay olmayacağını hepimiz kabul ederiz. Bu durum ise hızlı açılış, kısa eğitim ve şubeden şubeye farklılık gösterecek hizmet riskleri olarak karşımıza çıkacaktır.

Tabi ki birçok akıllı çözüm ve toplu alım uygulamaları ile konsept maliyetleri alternatiflerine göre düşebilir, ya da uygulama farklılıkları eğitim sürelerinde farklılıklara yol açabilir. Bu tarafta bir sorun yok. Yeter ki hazırlanan konsept, verilen eğitimler ve kurulan işletmeler sunulan hizmetle tutarlı ve uyumlu olsun.

Herkes yatırım yaparken mutlaka maliyetin minimum olmasını hedefler. Ama bunun bir optimum noktası olması gerekir. Tabi bu da sektöre, işe ve iş planına göre değişmektedir. Ama günümüzde hemen hemen aynı iki işin çok farklı yatırım bedelleri ile kurulduğunu görmekteyiz. Bazen benzer işlerin arasındaki yatırım farklarını marka ile dahi açıklayamaz örnekler görüyoruz. Peki işin sırrı ve çözümü nedir?

İşte bütün uzmanlıkların odaklanması gereken en temel sorumuz budur. Bu soruya bulunacak doğru cevaplar sektörümüzün çok daha güçlü bir geleceğe ulaşmasını sağlayacaktır. Büyük emek ve hayallerle açılan şubeler, yapılan yatırımlar bazen çok sürede kapanan işler olarak karşımıza çıkmaktadır. Peki, kapanan bu işyerlerinin kaçında temel sebep yatırımın düşük finansmanlı yatırım olmasıdır.

Franchise’lardan alınan bedeller karşılığında; arge ve inovasyon çalışmaları sürekli devam ediyorsa, şubeler doğru bir şekilde açılıyorsa, tüm gerekli eğitimler veriliyorsa, şubelere tam destek veriliyorsa, güçlü bir sistem altyapısı ve yönlendirici raporlamalar varsa, rekabet etiğine uyuluyor ve yatırım geri dönüşü makul bir süreye yayılmışsa, bu bedellerin doğru tespit edildiğini söyleyebiliriz.

Bu bedellerin alınmaması ya da düşük tutulması nedeniyle; bir önceki paragrafta saydığım hususlarda (bu hizmetlerin maliyeti vardır) yetersiz kaynak ve destek ayırılıyorsa bu düşük bedelli bir yatırımdan ziyade yanlış bir yatırımı olarak başarısız olma riski ile karşı karşıya kalacaktır.

Hepimizin de çok iyi bildiği üzere her şeyin bir bedeli vardır. Bir marka çatısı altında ticaret yapmaya karar verdiğimiz zaman o işin ve markanın hakkı olan bedeli ödemeyi baştan kabul etmeli, bu bedelin karşılığı olan hizmetlerden de tümüyle yararlanma hakkımız olduğunu iyi bilmeliyiz. Saygılarımla.

Franchising activities shown very fast growth in our country and world, also it became an important structure for country economies. Today, it has become possible to see franchising structuring in almost all commercial categories.

We can say that there has been an explosion in franchise applications especially in 2010 and further. This growth has been so rapid that; while operating under the umbrella of a brand on the one hand, on the other hand, we met many brand investors who try to create her own brand and chain it. Many of them had to withdraw from the market just at the beginning of the road. Of course, we all know there are successful people and they become important in their sector with branding. Again, franchising activities very rapidly grow in last period; we experienced a large number of brands in every subject and category. We have witnessed the chaining in these categories by dividing sub-categories in sectors such as food and textile. If we give an example from the döner sector. Döner restaurant business; began to chain in sub-categories such as İskender, döner kebab, döner with chicken, döner with sauce, and mixed döner. We can see the same situation in other works such as dessert, coffee, pizza.

Even if we consider the richness and diversity of this situation as a positice image, we could not see very good results in all of these expansions, when we look at the capacity of the market in terms of the sustainability of the business. Many of the businesses established with big dreams could not complete even a year. When we examine the abundance in the franchise market and the closing and changing hands that occurred afterwards; There are many parameters such as brand, concept, product, service, market, it does not seem possible to capture a clear image for the definition and solution of the situation. However, we can estimate that the contribution of the investment cost to this prevalence is great. As the cost of the concept decreases, it will be seen that branching is much faster and branch closings continue at the same pace. We have seen that some brands frequently use lowconcept investment models do not charge franchise fees, both as a market entry strategy and growth strategy since the 2015. This is one of the first-choice strategies that looks right from every corner.Because, the brand who aimed to enter the market and grow rapidly, must reach consumers and increase its awareness. For this, fast branching is required. Naturally, attractive opportunities should be offered for fast branching. So far everything seems logical and accaptable. Well, what is the problem ?We define this as “sustainability “ with one word. Brands have to be sustainable systems in terms of concept product and service to keep up into markets where brands enter. Let’s look at what stages to make a brand that will serve the consumer and how it ensures sustainability. We will encounter many issues such as a very good preparation, reliable product and service with consistent concept and location to create a strong brand, Primarily, if it is necessary to start with the founder of the brand, the knowledge and experience about the brand to be established and the sector in which it will operate are very important. Later, the founder must edit all the details of the brand from the beginning. Changes that will occur over time will not prevent this pre-fiction. Likewise, delivered franchisees must be selected correctly and the teams must be well trained. Of course, these trainings should be repeated continuously to ensure the permanence of service stability. Surely, there is a cost to do all this. We can mention rational trade if commercial enterprises established for the purpose of making money earn all these costs from their own systems. We all agree that as the concept costs drop, these preparation and training costs will not be easy to cover. This situation will appear as fast opening, short training and service risks that will differ from branch to branch. Surely, with many smart solutions and mass purchase applications, concept costs may decrease compared to alternatives, or application differences may lead to differences in training times. As long as the concept prepared, the trainings provided and the established businesses are consistent and compatible with the service provided. Everyone aims to minumum cost when invest but it has to be an optimum point.This can change acording to sector, business or business plan. However, we can see that almost the same business can establish with so different investment costs, today. Sometimes we see examples that can not explain the investment differences between similar businesses even with the brand. So what is the secret and solution? That is the fundamental question which required full focus by specialties The right answers to this question will achieve more powerfull future the our sectors. The opened branches with big dreams and efforts, investments sometimes appears closed jobs in a short term. Well, how many of these closed businesses the main reason is that the investment is a low-financed investment. In return for the fees received from the franchises; if R&D and innovation studies are constantly ongoing, branches are opened correctly, all needed trainings ongoing, provide full support to branches, a strong structure system and directive reports exist, competitive ethics are respected and the investment return spread over a reasonable period of time, we can say that these costs are determined correctly. Because these fees are not taken or kept low; If insufficient resources and support are allocated for the issues in listed in the previous paragraph (these services have costs), this will run the risk of failure as a false investment rather than a low cost investment. As we all know very well, nothing comes without a price. When we decide to trade under a brand, we must accept to pay the price that the business and the brand deserve, also we should know very well have the right to fully benefit from the services corresponding to this price.