Dom cyfrowych nomadów w Kórniku. Praca Magisterska by Gosia And

Praca magisterska Autorka: mgr inż. arch. Małgorzata Andrzejewska Promotor: dr hab. inż. arch. Radosław Barek, prof. PP Wydział Architektury Politechniki Poznańskiej sierpień 2023

Jako mieszkanka gminy Kórnik, zdecydowałam się na podjęcie wyzwania związanego z przyszłością małych miasteczek naszego regionu. W dzisiejszych czasach, kiedy rozwój technologiczny i globalizacja rewolucjonizują nasze życie i pracę, małe miasta Wielkopolski stoją przed poważnymi wyzwaniami. Praca magisterska “Dom cyfrowych nomadów1 w Kórniku” to moje spojrzenie na potencjał naszej lokalnej społeczności w dobie “home-office”. Projekt ten skupia się na odkrywaniu potencjału małych miast w Wielkopolsce w świetle rosnącej popularności pracy zdalnej. Zadaniem jest także stawienie czoła wyzwaniom związanym z kryzysem tożsamości i globalizacją. W praktyce, praca ta analizuje tożsamość małych miast, starając się jednocześnie przyciągnąć cyfrowych nomadów oraz inne osoby pracujące zdalnie. Koncepcja urbanistyczno-architektoniczna opiera się na innowacyjnych strategiach rozwoju, łącząc nowoczesne podejście do pracy zdalnej z unikalnym Genius Loci miasta Kórnik. Budynki mieszkalne, biurowiec i miejsca spotkań, zaprojektowane w ramach tego projektu, starają się odzwierciedlić adaptację i reinterpretację lokalnego dziedzictwa, dostosowując się do współczesnych potrzeb. Kórnik, jako przykład w sieci małych miast, jest miejscem, gdzie tradycja, nowoczesność i zrównoważony rozwój współgrają, wzmacniając współpracę mieszkańców. Projekt ma na celu wzmocnienie lokalnej społeczności i przyciągnięcie nowej fali cyfrowych nomadów, oferując im atrakcyjne warunki do życia i pracy. 1 Cyfrowy nomadyzm to styl życia, w którym osoby pracujące zdalnie umożliwiają sobie często zmieniają miejsca zamieszkania łącząc pracę z podróżą. Nomadzi często wybierają nowe miejsca, eksplorując różne kultury i czerpiąc inspirację z różnorodnych środowisk.

SIEĆ MIASTECZEK WIELKOPOLSKICH W projekcie podjęłam wyzwanie stworzenia inicjatywy, jaką jest Sieć Miasteczek Wielkopolskich. Ideą jest zrzeszenie kilku malowniczych miast regionu, dążących do współpracy w celu rozwoju i przyciągania pracowników zdalnych. Kierując się przekonaniem, że dzielenie się zasobami oraz wspólna promocja przyczynią się do tworzenia atrakcyjnych miejsc do życia, postawiłam na to, by każde miasteczko mogło zachować swoją unikalną tożsamość kulturową. Projekt proponuje sieć złożoną z kilku miast o podobnej historii i położeniu. Na wybór miast przyczyniły się aspekty turystyczne takie jak bliskość natury, historia i dziedzictwo kulturalne oraz kwestie komunikacyjne. Kórnik, Pyzdry, Śmigiel, Rakoniewice, Rydzyna, Koźmin Wielkopolski oraz Sieraków to malownicze miasteczka o silnym potencjale rozwoju. By go uwidocznić należy skupić się na znalezieniu istniejących atraktorów przyciągających nową społeczność i uzupełnić je poprzez infrastrukturę potrzebną do pracy zdalnej. Projekt wymagał skoncentrowania się na konkretnych miastach, a Kórnik stał się przykładem, na którym skupiłam szczególną uwagę, w celu pogłębienia projektu w kontekście architektonicznym. W moim podejściu kluczowe stało się odnalezienie tzw. Genius Loci, czyli ducha miejsca i jego tożsamości kulturowej. By go odnaleźć przystąpiłam do głębokiej analizy nie tylko samego Kórnika, ale także podjęłam próbę szerszego zrozumienia charakterystycznej architektury regionu.

1 2

MIASTO KÓRNIK Koncepcja urbanistyczna przedstawiona w projekcie opiera się na organicznym połączeniu trzech kluczowych miejsc w Kórniku. Plac Powstańców Wielkopolskich przekształcony w historyczne Targowisko wraz z Wypiekarnią (1) przyjmuje rolę serca interakcji społecznych, ulica Pocztowa odzyskuje tożsamość dzięki odtworzeniu historycznych elementów wyburzonego budynku mieszkalnego (2), a Plac Browarowy ewoluuje w dynamiczne centrum biurowo-usługowo-mieszkalne (3). Ten holistyczny podział przestrzeni wplata się w spójną tkankę życia i pracy, nie tylko tworząc nowe formy przestrzenne, ale także wzmacniając istniejące struktury i zachowując autentyczny charakter miasta.

(1) Ta rgo wi sko

(2 wa zto

oc l. P

la )P

wy aro w ro cB

WYPIEKARNIA, TARGOWISKO Historycznie najważniejszym punktem spotkań w miasteczkach było Targowisko. Pojawiające się regularne targi były momentem dynamizującym życie społeczne i wspierające integrację zarówno pomiędzy lokalną społecznością jak i przybywającymi handlarzami. Mapy z początku XX wieku wskazują na to, że w Kórniku Targ nie odbywał się tylko na głównym rynku miasta, ale na przeznaczonym pod tym celu placu (dzisiaj Plac Powstańców Wielkopolskich). Projekt zakłada przywrócenie przestrzeni jej dawnego dynamizmu poprzez powrót do dawnej funkcji targowej uzupełnionej o nowe miejsce spotkań — wypiekarnię. Wypiekarnie (niem. Backhäuser) były elementem szeroko rozpowszechnionym na terenach wiejskich w Europie. Budynki stanowiły ogólnodostępne miejsce, w którym wiejska społeczność mogła wypiekać przede wszystkim chleb, ale i ciasta. Piece wykorzystywano również do produkcji wędlin oraz wódki. Wypiekarnie stanowiły nie tylko funkcjonalne narzędzie. Ze względu na oszczędność opału i energii pieczenie odbywało się w regularne dni, stanowiące ważną datę dla integracji wsi. Z jednej strony w oczekiwaniu na chleb wymieniano się wiadomościami, z drugiej przekazywano umiejętności rzemieślnicze następnym pokoleniom.

Wypiekarnie kojarzone są głównie ze społecznością wiejską. Projekt przedstawia sugestię tego, jak potencjał społeczny budynku o tej funkcji może zostać udostępniony społeczności Kórnika. Różne konteksty wsi i miasta wymagają jednak innych podejść. O ile na wsi funkcjonowały stałe grupy użytkowników ze zdefiniowanymi potrzebami, o tyle w mieście, wypiekarnia powinna zostać dostosowana do bardziej zróżnicowanego, często zmieniającego się społeczeństwa o potencjalnie peryferyjnych oczekiwaniach. Wypiekarnia ma służyć nie tylko usamodzielnieniu społeczności, ale również stworzyć nową przestrzeń publiczną wspierającą integrację. Lokalizacja wypiekarni w południowej części Placu Powstańców Wielkopolskich, w osi z zabytkowym budynkiem Starej Poczty, przywraca historyczne znaczenie placu jako Targowiska. Koncepcja odbudowuje tę funkcję, zagospodarowując przestrzeń pomiędzy dwoma budynkami, które stają się osiami nowego życia społecznego. Najważniejszym elementem formy jest wyrazisty komin, stanowiący nową dominantę Targowiska. Jego wysokość, 14 metrów, wybija się powyżej zabudowy nadając miejscu nowego znaczenia formalnego.

Ceramiczne wykończenie budynku oraz komina nadaje mu narracji sacrum i mistycyzmu. Ceglana czerwień i połysk ceramiki przypominają ogień pieczenia, symbolizujący zbliżanie się ludzi wokół wspólnego ogniska. Efekt płomienia szczególnie widoczny jest na tylnej fasadzie budynku, gdzie wsuwanie i wysuwanie poszczególnych cegieł tworzy grę światła i cienia. Projekt pozostawia przestrzeń na elastyczność i funkcjonalność obiektu. W parterze znajdują się tradycyjne piece do wypieku chleba, z których jeden jest dostępny od strony wnętrza, tworząc wielofunkcyjną strefę kuchenno-przygotowawczą, a drugi od strony podcienia, umożliwiający korzystanie z wypiekarni bez wchodzenia do budynku. Dodatkowo, w poddaszu znajduje się wielofunkcyjna przestrzeń świetlicy, a w piwnicy część sanitarno-magazynowa.

CO-HOUSING, UL. POCZTOWA Najważniejszą, z projektowanych funkcji jest miejsce zamieszkania. Cyfrowi nomadzi to grupa społeczna często podróżująca samotnie w idei poznania nowych osób w odwiedzanych miejscach. Jest to aspekt silnie wpływający na wybierane przez nich miejsca zamieszkania umożliwiające tworzenie nowych kontaktów. Dodając do tego aspekt tymczasowości ich pobytu najczęściej wybieranymi przez nich punktami są hostele i mieszkania współdzielone, działające na zasadzie co-housingu. Co-housing (ang. mieszkanie razem) jest to praktyka mieszkania z innymi ludźmi w grupie do mieszkań, które obejmują wspólne udogodnienia i obszary współdzielone jak np. kuchnia i ogólnodostępne sprzęty. Jako lokalizację budynku zdecydowałam się na wybór przestrzeni na rogu ulicy Pocztowej i Wojska Polskiego w Kórniku. Do 2002 roku na działce stał charakterystyczny dom mieszkalny. Pierwsza informacja o budynku znajduje się już w spisie zabudowy z XVIII wieku czyniąc go jednym z najstarszych w Kórniku. Dom zbudowany był w konstrukcji drewnianej, najprawdopodobniej sumikowo-łętkowej, wzbogaconej o szkieletową facjatkę, czyli lekko wychodzącą poza linię zabudowy lukarnę podtrzymywaną na słupach. Budynek skierowany był kalenicowo do ulicy Pocztowej z wjazdem na działkę zlokalizowanym od ulicy Wojska Polskiego. Z tyłu działki znajdował się również mniejszy budynek najprawdopodobniej o funkcji gospodarczej.

Założeniem projektu nie było przywrócenie historii, lecz zachowanie jej charakteru. Dom mieszkalny przywraca proporcje i elementy architektoniczne dawnego obiektu, jednocześnie dostosowując się do współczesnej funkcji. Ważnym zagadnieniem w projekcie stała się kompozycja fasady. Elewacja frontowa przywraca ideę podpartej na kolumnach „facjatki”, akcentującej główne wejście do budynku. Powstała poprzez grę z historyczną formą loggia, w parterze chowa w sobie wejście, a na piętrze doświetla pokój dzienny, stanowiąc jego naturalne przedłużenie. Od strony tylnej fasada podwyższa się o jedną kondygnację zwiększając funkcjonalność poddasza. Powstała w ten sposób asymetria zaakcentowana jest przez użyte materiały. O ile tylna i boczna elewacja pokryte są glinianym tynkiem, to fasada frontowa kontynuuje pokryty gontem dach opuszczając, go do linii ulicy Pocztowej.

Wnętrze domu stanowi zbalansowaną mieszankę prywatności i wspólnoty. W pełni funkcjonalny dom co-housingowy składa się z sześciu sypialni z indywidualnymi łazienkami, tworząc komfortową przestrzeń prywatną dla mieszkańców. Obszary współdzielone: kuchnia, jadalnia i pokój dzienny, stanowią miejsce spotkań i integracji. Budynek pomocniczy zwiększa funkcjonalność lokalizacji mieszcząc w sobie pralnię, miejsce na składowanie odpadów oraz pomieszczenie na rowery. W głębi działki rozciąga się mały dziedziniec, zielony obszar sprzyjający wyciszeniu i relaksowi. Zielona ściana, pnąca się po murze sąsiada, tworzy odrębną, przyjazną atmosferę, zachęcającą do regeneracji. Roślinność wspinająca się po powierzchni tworzy subtelną, naturalną przegrodę, która nie tylko poprawia mikroklimat i estetykę przestrzeni, ale także zachęca do bliższej interakcji z przyrodą.

CO-WORKING, PLAC BROWAROWY Ostatni z projektowanych elementów stanowi biurowiec. Osoby pracujące zdalnie szukają najczęściej punktów umożliwiających współdzielenie miejsc pracy. Tak zwany co-working (ang. praca razem) daje możliwość indywidualnej lub wspólnej pracy w wynajmowanej przestrzeni. Zaletą biur tego rodzaju są niższe koszty wynajmu oraz różnorodność miejsc pracy. W biurach co-workingowych pracownicy nie posiadają najczęściej jednego, przypisanego miejsca pracy, posiadając możliwość wyboru różnego rodzaju punktów od „tradycyjnych” biur po współdzielone przestrzenie, sale konferencyjne i miejsca odpoczynku. Obiekt zlokalizowany został nad jeziorem Kórnickim. Jako zagadnienie urbanistyczne, biurowiec stanowi dopełnienie odtwarzające historyczny Plac Browarowy, zdefiniowany przez ulicę Harcerską. Budynek tworzy nową ścianę urbanistyczną domykającą plac od strony jeziora. W ten sposób wyodrębnione zostają dwie przestrzenie — Plac Browarowy we wnętrzu kwartału oraz teren rekreacyjny od strony jeziora.

Analiza urbanistyczna doprowadziła do pomysłu stworzenia drugiego obiektu w założeniu. Wieża mieszkalna przywraca kubaturę wiatraka-koźlaka, czyli obiektu o głębokich korzeniach historycznych w regionie. Obiekt nie tylko akcentuje dziedzictwo kulturowe, ale również wpisujące się w kontekst miejsca potrzebującego dominanty formalnej. Budynek o drewnianej konstrukcji mieści w sobie cztery niewielkie mieszkania z widokiem na otaczającą Kórnik przyrodę. Od strony funkcjonalnej biurowiec zaprojektowany został w sposób, który umożliwia maksymalną elastyczność przestrzeni. W środku planu znajduje się kompaktowy blok komunikacyjno-sanitarny, uzupełniony o kameralne pokoje konferencyjne i magazyn. Po jego obu stronach zlokalizowane zostały przestrzenie biurowe typu open-space. Umeblowanie biura daje dużą różnorodność miejsc pracy dla grup pracowników o potencjalnie różnych potrzebach. W parterze zlokalizowano elastyczną przestrzeń wystawową, umożliwiającą organizację otwartych wydarzeń i wykładów.

Budynek biurowca ma dwie charakterystyczne strony, które odzwierciedlają jego podkreślone przez elewacje przestrzenie. Fasady zaprojektowane zostały w konstrukcji drewnianej, o regularnym rytmie odzwierciedlającym osie konstrukcyjne obiektu. Od frontu, puste przestrzenie pomiędzy słupami wypełnione zostały poprzez system ruchomych żaluzji. Użycie wikliny jako wypełnienia tworzy nie tylko unikalny wygląd, ale także koryguje dostęp światła, zapewniając optymalne warunki pracy i komfortu. Od strony Placu Browarowego, otwarta galeria odnosi się do tradycji. Sugerowany w ten sposób podcień zachęca do interakcji społecznych. Galeria stanowi nie tylko dodatkową przestrzeń komunikacyjną, ale również przedłużenie przestrzeni biurowych. Użytkownicy zyskują dzięki temu możliwość pracy na zewnątrz zachowując kameralny charakter pracy w biurze. Fasada wieży mieszkalnej ma za zadanie podkreślić jego wertykalność kontrastując z horyzontalną formą biurowca. Dodatkowo zielona kolorystyka ma za zadanie wyróżnić obiekt na tle ceramicznych dachów otoczenia, jednocześnie stanowiąc jedność z przyrodniczo-rekreacyjnym charakterem tej części miasta.

O MNIE Nazywam się Gosia Andrzejewska i jestem świeżo upieczoną absolwentką Wydziału Architektury Politechniki Poznańskiej. Podczas studiów miałam okazję poszerzać swoje horyzonty na uczelniach w Stuttgarcie i Karlsruhe oraz podczas praktyk w Dreźnie. W architekturze najbardziej interesuje mnie jej szerszy wpływ na lokalną społeczność, otoczenie i miasto jako całokształt. Lubię projektować w kontekście miejskim. Będąc świadoma zmieniających się warunków klimatycznych, coraz mocniej interesuje się zrównoważonym rozwojem i projektowaniem odpowiedzialnym za klimat. Praca magisterska “Dom cyfrowych nomadów w Kórniku. Tożsamość małych miast Wielkopolski w kontekście pracy zdalnej”, której jestem autorką, została wykonana na Wydziale Architektury Politechniki Poznańskiej. Promotorem pracy jest dr hab. inż. arch. Radosław Barek, prof. PP. Praca otrzymała ocenę bardzo dobrą z wyróżnieniem. Zdobyła również pierwszą nagrodę w głosowaniu pracowników wydziału na najlepszą pracę dyplomową roku akademickiego 2022/2023. dane kontaktowe mail: gosia.andrzejewska98@gmail.com

mgr inż. arch. Gosia Andrzejewska