♦જોડણી♦ આ ‘ઈ.બુક’ભ ાં એઔ જ ‘ઈ’–‘ઉ’લ મ ા છે. રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
1
RATIONALISTNI DRUSHTIYE GEETANO SANDESH By VIKRAM DALAL લીક્રભ દર ર
Birth Date: 14-10-1930
ચકલટ આ ુસ્ક્તીઔ ભ ાં દળ ાલેર લીચ ય પ્રવયે તે ભ ટે રેકઔે ઔૉીય ઈટ જત ઔમો છે. ઔઈ ણ પ્રઔ યન પે યપ ય ઔમ ા લખય તેને છ લલ ની ઔે અનુલ દ ઔયલ ની છુ ટ છે. આ ફ તની જાણ ઔયલ લીનન્તી; ણ તેભ ઔયલુાં ફન્ધનઔત ા નથી.
ૃષ્ઠવાંખ્મ : 40 રેકઔ અને પ્રઔ ળઔ
લીક્રભ દર ર 2/15, ઔલ્શ ય ફાંખરઝ, ળીરજ ખ ભ છ, અભદ લ દ–380 058 વેરપન : 94273 25820 ઈ.ભેઈર : inkabhai@gmail.com ભુદ્રઔ એ. ફી. સ્ક્ક્રીન, શ્રીજી ઔૉમ્રૅક્વ, ખુરુઔુ ર, ભેભનખય, અમદાવાદ–380 058 રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
2
●eBook : ‘RATIONALISTNI_DRUSHTIYE_GEETANO_SANDESH’● ♦By VIKRAM DALAL♦
●‘અબીવ્મક્તી’ બ્રૉખ ય પ્રખટ થમેર રેકની ઈ.ફુઔ●
♦ઈ.ફુઔ ભુલ્મ : વલાને યૅ ળનર દૃષ્ટી પ્ર પ્ત થ મ એ જ ભુલ્મ♦
●ઈ.ફુઔ પ્રઔ ળઔ● ભણી ભ રુ 405, વયખભ એ ટાભેન્ટ, ઔૃ ી મુનીલવીટી વ ભે, નલવ યી સ્ક્ટ : એરુ એ. વી. – 396450 વેરપન : 9537 88 00 66 ઈ.ભેઈર : govindmaru@gmail.com
●ઈ.ફુઔ અક્ષય ાંઔન● ‘ભણી ભ રુ’ પ્રઔ ળન લતી : ખલીન્દ ભ રુ ‘અબીવ્મક્તી’ વેરપન : 9537 88 00 66 ઈ.ભેઈર : govindmaru@gmail.com રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
3
અાણ ખુજય તી પ્રજાને ઢઢાં ન ય
સ્ક્લ ભીશ્રી વચ્ચીદ નન્દજીને
રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
4
અનુક્રમણીકા
‘રેકનુાં ળીાઔ’ ઔૉરભભ ાં આની વાંદખીન રેક ય ક્રીઔ ઔયત ાં જ, તે રેકનુાં નુાં કુરળે. એ જ પ્રભ ણે દયે ઔ રેકભ ાં જ ે તે ‘રેકન ળીાઔ’ની નીચે જભણી ફ જુ એ રકલ ભ ાં આલેર ‘અનુક્રભણીઔ ’ ળબ્દ ય ક્રીઔ ઔયત ાં જ આ અનુક્રભણીઔ કુરળે. આ વુલીધ ન ર બ રેલ લ ચઔભીત્રને લીનન્તી છે. ક્રભ
રેકનુાં ળીાઔ
નક્રભ ાંઔ
1
ખીત ની યીબ
06
2
ઈ.ફુઔ – પ્રસ્ક્ત લન
07
3
ધભાખુરુ અને વભ જ
12
4
લીજ્ઞ નની નીક રવત અને ભમ ાદ
21
5
ખીત નુાં અથાગટન
29
6
આણાં ફેલડુાં અસ્ક્તીત્ત્લ
36
7
અભય આત્ભ ની ભધુય ઔલ્ન
42
8
દૈલ અને અનીશ્ચીતત ન નીમભ
46
9
આણે અને વભ જ
52
10
ખીત ન ‘સ્ક્લધભા’
63
11
ઔભાણ્મેલ ધીઔ યસ્ક્તે (2/47)
67
12
સ્ક્થીતપ્રજ્ઞત
73
13
અભ ય ાં પ્રઔ ળન
77
14
ખીત નવાંદેળ (અન્તીભ ટ ઈટર ેજ)
81
♦●♦●♦ રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
5
1
ખીત ની યીબ અનુક્રમણીકા
ખીત ની, જુ ન ળ ષ્ડીમ ળબ્દ નલ અથાભ ાં લ યલ ની ક વીમત છે. જુ ન ળબ્દ ય નલ અથોની ઔરભ ફ ધ ાં લી, એ લીચ યક્ર ાંતીની અશીંવઔ પ્રક્રીમ છે. આ પ્રક્રીમ ભ ાં વ્મ વની ક વ શથટી ફેવી ખમેરી છે. આથી, ખીત ભ ાં લય મેર ળબ્દને વ્મ ઔ વ ભર્થમા ભળ્ુાં શઈ ખીત ત જી, નયલી ને પ્રપુલ્લીત યશી છે અને અનેઔ લીચ યઔ તત ની જરુય તેભ જ તત ન અનુબલ પ્રભ ણે, તેભ ાંથી અનેઔ અથા ગટ લી ળક્મ છે. એ ફધ અથો જ ેની તેની ને જ ે તે બુભીઔ યથી વ ચ શઈ ળઔે અને તે અથોન લીયધ ઔયલ ની જરુય ન યશે ત ાં, આણે સ્ક્લતન્ત્ર અથા ઔયી ળઔીએ છીએ એલી ભ યી ત ની દૃષ્ટી છે.
–લીનફ બ લે ખીત પ્રલચન ♦●♦●♦
રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
6
2
ઈ.ફુઔ – પ્રસ્ક્ત લન અનુક્રમણીકા
આ ુસ્ક્તીઔ નુાં ન ભ ‘યૅ ળન રીસ્ક્ટની દૃષ્ટીએ ખીત ન વાંદેળ’ ગણ ને લીચીત્ર ર ખલ ન વમ્બલ છે; ઔ યણ ઔે ઈશ્વયન અસ્ક્તીત્લભ ાં જ ભ નત ન શલ ને ઔ યણે, યૅ ળન રીસ્ક્ટને પ્રેયણ ભે એલુાં ઔળુાં ખીત ભ ાં શઈ ળઔે તેની ઔલ્ન ણ થઈ ન ળઔે. લીવેઔ લા શે ર ાંની લ ત છે. દુનીમ બયભ ાં આદય ભેરી શઈને, ભને ખીત લ ાંચલ નુાં ઔુ તુશર થમુાં. વાંસ્ક્ઔૃત આલડતુાં ન શલ ને ઔ યણે ‘વસ્ક્તુાં વ શીત્મ લધાઔ’ ઔ મ ારમે ખુજય તી વયર થા વશીત પ્રવીધ્ધ ઔયે રી, કીવ ભ ાં વભ ઈ જામ તેટરી ન નઔડી ‘શ્રીભદ્ બખલદ્ખીત ’ લ ાંચી. શે ર લ ચનભ ાં જ થડ ઔ યૅ ળનર શ્લઔથી શાં ુ પ્રબ લીત થમ, તેથી વભમ ન્તયે અનેઔલ ય લ ાંચી. ફીજાનુાં દૃષ્ટીફીન્દુ જાણલ ભ ટે લીનફ જીન ‘ખીત પ્રલચન’, યશીત ભશે ત ની ‘ખીત ની મખવ ધન ’ તથ ખીત ન ઉલ્લેકલ ફીજા જ ે ઔઈન રેક નજયે ચડ્ય તે લ ાંચ્મ . આ ઉય ન્ત લો શે ર ાં જ્મ યે નડીમ દન ટ ઉનશૉરભ ાં ‘ખુજય ત રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
7
યૅ ળન રીસ્ક્ટ ઍવવીએળન’ની સ્ક્થ ન થઈ ત્મ યે , તેને પ્રત્વ શન આન ય દન્ત રીન સ્ક્લ ભીશ્રી વચ્ચીદ નન્દજીન ાં ખીત ઉયન ાં પ્રલચનની ઔૅવૅટ વ બ ાં ી. આ ફધ ન લીચ યભ ાંથી જ ેટર ભને ખે ઉતમ ા, તેટર લીચ યને ભ યી યીતે અને ભ યી વભઝણ પ્રભ ણે અશીં યજુ ઔમ ા છે. જુ ન લકતની ખુરુ–ળીષ્મયમ્ય ભ ાં ળ ષ્ડન ઠ એઔ ભઢેથી ફીજા ભઢે જત શત. આણ અનુબલ છે ઔે એઔ ભઢેથી ફીજા ભઢે લ ત જામ ત્મ યે ગણી લ ય તેભ ાં જાણ્મે–અજાણ્મે પે યપ ય થ મ છે. ગ્રન્થન સ્ક્લરુભ ાં આલત ાં વુધીભ ાં ત ળ ષ્ડનુાં ઔેટરીમે લકત ભોકીઔ ુનય લતાન થઈ ખમુાં શળે, તેથી ખીત ન જ ે ઠ ભે છે તેભ ાં થડ થડ તપ લત છે. આ ઉય ન્ત શ થેથી ગ્રન્થની નઔર ઔયતી લકતે બુર થલ ન વમ્બલ યશે છે. લી ઔઈઔ ઔઈઔ રશીઆએ ત નુાં ણ ઔળુાંઔ ઉભેમુું શમ ત નલ ઈ નશીં. ખીત ભ ાં આલત ઔેટર ઔ યસ્ક્ય લીયધી લીચ યલ શ્લઔ (દ .ત. 9/29 અને 12/14થી 20) ભે છે તેનુાં વભ ધ ન ભેં આ યીતે ઔમુું છે. અજુ ાનન પ્રશ્નન જલ ફભ ાં ઔૃ ષ્ણએ આેર ફધ જ જલ ફ યૅ ળન રીસ્ક્ટન ખે ઉતયે તેલ નથી. છત ાં વ યી યીતે જીલન જીલલ ભ ટે ભ નલીભ ત્રને ઉમખી થ મ તેલ ણ ઔેટર ઔ રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
8
યૅ ળનર લીચ ય તેભ ાં છે. ભ ય ઉદ્દ ેળ ખીત ન ળક્મ શમ તેટર લીચ યને તઔાફદ્ધ દરીર દ્વ ય યજુ ઔયીને, તેની વ મ્પ્રદ મીઔ છ દુય ઔયલ ન છે જ ેથી ફીનશીન્દુ અને ઝનુની યૅ ળન રીસ્ક્ટન ુલાગ્રશ શલ થ મ અને તેભ ાં પ્રફધ મેરી ‘જીલન જીલલ ની ઔર ’ (Art Of Living)ન ર બ રઈ ળઔે. આ ુસ્ક્તીઔ નથી ખીત ઉયની ટીઔ ઔે નથી ખીત ઉયનુાં બ ષ્મ. ખીત ન ફધ જ શ્લઔ ભને વભઝ મ નથી અથલ ભને સ્ક્લીઔ મા નથી, તેથી તે છડીને જ ે શ્લઔ અથલ શ્લઔ–કન્ડ, ભને સ્ક્લીઔ મા છે તેટર ન આધ ય રીધ છે. લી શે તુ વયે તે ભ ટે ઔેટર ઔ ળબ્દન અથાભ ાં પે યપ ય ઔયલ વુધ્ધ ન ાં ી ણ છુ ટ રીધી છે. જ ેને ભુ શ્લઔ જોલ શમ તેને વયત યશે તે ભ ટે તેન અધ્મ મ અને ક્રભન આાંઔડ ઔૌંવભ ાં આપ્મ છે. ભ ય ઉદ્દ ેળ વીદ્ધ ઔયલ ભ ટે શ્લઔન ક્રભ જાલલ જરુયી ફન્મ નથી. લીજ્ઞ નની વીદ્ધીને શાં ુ ફીયદ લુ છુ ;ાં યન્તુ લીજ્ઞ નન લીદ્ય થી શઈને તેની ભમ ાદ શાં ુ જાણાં છુ ાં અને સ્ક્લીઔ રુાં છુ ,ાં તેથી શાં ુ ‘લીજ્ઞ ન ન ધ ાં ’ નથી. ખે ઉતયે તેલ ઔઈ લીચ યને ભ ત્ર તે ધભાગ્રન્થભ ાં છે ભ ટે જ અલખણલ, એલ જડવુ લરણભ ાં ળ ણણ નથી. જ્મ થ ાં ી જ ે વ ચુાં ઔે વ રુાં ભે તે અન લલુાં એનુાં ન ભ જ લીલેઔફુદ્ધી. ભ ય બુતઔ ન અનુબલ ઉયથી ઔલ્ી ળઔુાં છુ ાં રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
9
ઔે ઔૃ ષ્ણએ અજુ ાનને આેર ફધભ ાં ભને તર્થમ જણ મુાં, તેથી ઔેટર ઔ
ઝનુની
યૅ ળન રીસ્ક્ટને
ભ ય ભ ાં ‘ઉમ્ભયની
અવય’
લયત લ ન વમ્બલ છે. શાં ુ ચકલટ ઔયી રેલ ભ ાંખુ છુ ાં ઔે ‘પ્રઔૃ તી એ જ ઈશ્વય’ એભ ભ નલ ભ ાં ભને જય મે છછ નથી (3/27, 4/6, 5/14, 13/30); યન્તુ ય જઔ યણીની ભ પઔ ઈચ્છ નુવ ય ત ને ભ ટે, બક્ત ભ ટે ઔે ી ભ ટે નીમભ પે યલે, તથ તેની ભુતીન દળાન ઔયલ થી, તેને બખ ધય લલ થી ઔે તેની સ્ક્તત ુ ી ઔયલ થી યીઝે, તેલ શ થખલ અને ત ન
જ ેલી
નફ ઈલ , ભ ણવે ફન લેર, કુળ ભતપ્રીમ, ક્રધી, અને ર ાંચીમ ઈશ્વય ભને શયખીઝ સ્ક્લીઔ મા નથી (7/24). પ્રઔૃ તી નીય ઔ ય, સ્ક્લમમ્બુ, વલાવ્મ ી, અભ પ્મ, અન દી, અનન્ત, ઈચ્છ યશીત અને અયીલતાનળીર છે. ભ ણવની ઈચ્છ , પ્ર થાન , ઔ ઔરુદી, બ ટ ઈ, અનુભ ન, ઔલ્ન , દુ:ક ઔે જરુયીઆતની, તેન ઉય ઔઈ અવય થતી નથી. ‘યઔ ય ભ ટે નદી લશે છે અને યઔ ય ભ ટે લૃક્ષ પે છે’, તેલ પ્રચરીત ઔય મેર કમ ર, વભ જ ભ ટે ઉઔ યઔ શલ છત ાં; ત ને ઔુ ટમ્ુ ફનુાં ઔેન્દ્ર ભ નત ફ ઔ જ ેટર જ ફ રીળ અને કટ છે. ખીત ભ ાં લણાલેરી ભૃત્મુ છીની વમ્બલીત સ્ક્થીતીભ ાં ભને લીશ્વ વ નથી; યન્તુ જીલનભ ાં આલી ડતી અણખભતી રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
10
યીસ્ક્થીતીભ ાં વભતર યશે લ ની વભઝણ આત જ ે લીચ ય ખીત ભ ાં ભે છે, તેની ઉય ભનન ઔયલ થી અને તેને અભરભ ાં ભુઔલ થી, ઉદ્વ ેખન વભમખ ગટી ળઔે છે તેલ ભ ય અનુબલ છે. ઈન્ટયનૅટન ઉમખ ઔયત ભને ફશુ આલડત નથી. શ્રી. ખલીન્દબ ઈ ભ રુ અને ‘અબીવ્મક્તી’ બ્રૉખની વશ મથી શાં ુ ગણ ાં દેળ અને વ્મક્તી વુધી ભ ય લીચ ય શોંચ ડી ળક્મ છુ ાં તે ફદર શાં ુ તેભન ઋણી છુ .ાં
લીક્રભ દર ર 2/15,ઔલ્શ ય ફાંખરઝ, ળીરજખ ભ છ, અમદાવાદ–380 058 સેલફોન : 94273 25820 ઈ–મેઈલ:inkabhai@gmail.com ત . 1 જાન્મુઆયી, 2019 ♦●♦●♦ રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
11
3
ધભાખુરુ અને વભ જ અનુક્રમણીકા
‘ભ ણવ’ એ શ થ લ યતુાં, લીચ ય ઔયતુાં અને વભ જ ફ ાંધીને જીલતુાં પ્ર ણી છે. ફીજાાં પ્ર ણી અને ભ ણવ લચ્ચેન મ ન તપ લત એ છે ઔે ફીજાાં પ્ર ણી ભ ત્ર લૃત્તીથી દયલ ઈને લતે છે. જ્મ યે લીચ યળક્તીને ઔ યણે ભ ણવ વ ભ જીઔ વ્મલસ્ક્થ ભ ાં કરેર ન ડે તે ભ ટે લૃત્તી ઉય વભઝણુલાઔ નીમન્ત્રણ ય કીને લતે છે. ભ ણવભ ાં જ ેભ વભઝણ છી તેભ તેન અને પ્ર ણીન લતાન લચ્ચેન તપ લત ગટે. ફઔયીને ખથુ ભ યીને તેનુાં ગ વ ચયી જતી ખ મ, ન ન ફ ઔનુાં યભઔડુાં ઝુાંટલી રેતુાં ભટુાં ફ ઔ અને રુાંટ ય, એ ત્રણે લચ્ચે ત ત્ત્લીઔ યીતે ઔઈ બેદ નથી. લ રીમ રુાંટ ય અને લ લ્ભીઔી ઋી લચ્ચેન તપ લત એ ળયીયન નશીં ણ વભઝણન છે. લીચ યળક્તીને ઔ યણે ભ ણવ આદીઔ થી ઔુ દયતી ગટન ફનલ છન ાં ઔ યણ વભઝલ ભ ટે અને વ ભ જીઔ વભસ્ક્મ ન ઉઔેર ભ ટે ભર્થમ ઔયે છે. દીલવ અને ય ત, વુમા અને ત ય –વભુશનુાં યજ ચક્કવ દીળ ભ ાં ઉખલુાં અને આથભલુાં, રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
12
ચન્દ્રની ઔ , બયતી–ટ અને ઋતુચક્ર જ ેલી ઔુ દયતી ગટન ન ાં નીમભીત યીતે થત ાં ુનય લતાનન અલરઔનથી તથ ગ્રશણ, ધુભઔેતુ, કયત ‘ત ય ’ અને ધયતીઔમ્ જ ેલી ક્મ યે ઔ જ થતી (અને ભ ટે અજ્ઞ તન બમ ભ ડતી) ગટન ને રીધે ભ ણવ અબ નણે ‘અલઔ ળ (space)’ ‘વભમ (time)’ લીળે લીચ યત થમ. વજ ાનળીરત એ ભ નલપ્ર ણીની લીળેત છે. અાંગ્રેજીભ ાં ઔશે લત છે, ‘Necessity is the mother of invention’ (જરુયીમ ત એ ળધની જનેત છે). ભ ણવે ભ ટી, ણી, ર્થથય, ાંદડ ાં, ગ વ, લેર , લ ાંવ, ડ ી, શ ડઔ ાં, ળીંખડ ાં અને ચ ભડ ાં જ ેલ ઔુ દયતી યીતે ભી ળઔત દ થોન ઉમખ ઔયીને ફન લેરી ચીજલસ્ક્તુથી વખલડ ઉબી ઔયી. એઔરે શ થે થઈ ન ળઔે તેલ ાં ઔ ભ ભ ટે ફીજાની ભદદ રેલ ની જરુય ડે. આ ભ ટે શ લબ લ ઉય ાંત તે ભુકથી ઔ ઢી ળઔત લીલીધ પ્રઔ યન અલ જને અથા આીને ભ ણવે બ ફન લી. પ્ર ણી, લૃક્ષ અને ઔુ દયતી દૃશ્મન ાં ચીત્ર દયી ળઔત ભ ણવે આખ જત ાં અલ જ ભ ટે ણ આઔૃ તી (અક્ષય) નક્કી ઔયીને રીી ફન લી. આભ, રક ણ દ્વ ય ભ શીતી અને લીચ યને ફીજાને દુય વુધી શોંચ ડલ ની તથ આલતી ેઢીને લ યવ ભ ાં આી જલ ની ભ ણવે ઔયે રી ળધથી રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
13
information technologyની ળરુઆત થઈ. ફીજુ ાં ઔઈ ણ પ્ર ણી આભ ઔયી ળઔતુાં નથી. ભ ણવ ટઔીભ ાં યશે છે. ટઔીન દયે ઔ વભ્મની વુઝ વયકી ન જ શમ તેથી ટઔી ભ ટે ઔ ભની ચ ર નક્કી ઔયલ ની વુઝ ધય લન ય વભ્મની દયલણી શે ઠ ટઔી ઔ ભ ઔયે . સ્ક્લ બ લીઔ યીતે જ આલ વભ્મ ટઔીન નેત ફને અને ત ની વભઝણ અને ઔલ્ન પ્રભ ણે ઔુ દયતી ગટન અને વ ભ જીઔ પ્રશ્નન ઉઔેર આે. શઔીઔત ઔે ઔલ્ન આધ યીત અ મેર (કય ઔે બુરબયે ર ) ઉઔેરને ‘ધભા’ ખણલ ભ ાં આવ્મ. આભ, ટઔીન નેત ‘ધભાખુરુ’ ણ ભન મ. ‘જ્ઞ ન’ શમ્ભેળ ાં અનુબલ પ્રેયીત ચીન્તનથી જ ભતુાં શલ ને ઔ યણે વ ભ ન્મ યીતે એલુાં ફને ઔે ઉમ્ભયની વ થે જ્ઞ ન લધે; ણ ળયીય નફુાં ડતુાં જામ તેથી ળ યીયીઔ શ્રભ ગટે. વભમ જત ાં ીડ દ મઔ ળ યીયીઔ શ્રભ છડીને ધભાખુરુ પક્ત ચીન્તન ઔયલ ભ ાંડ્ય . ર ઠી, ર્થથય અને લેર થી ફન લેર ખદ અને ખપણ જ ેલ ાં શથીમ યની ળધને ઔ યણે ળયીયફનુાં ભશત્ત્લ લધ્મુાં અને તેથી ટઔીનુાં નેતૃત્લ ઔયલ નુાં ઔ ભ વળક્ત વભ્મન શ થભ ાં આવ્મુાં. આભ છત ાં ‘જ્ઞ ન’ને ઔ યણે નેત ઉય અને તેની ભ યપત ટઔી ઉય ધભાખુરુની ઔડ યશી. ઈતીશ વ વ ક્ષી ુયે છે ઔે એઔ ઔ ે દયે ઔ પ્રદેળભ ાં ય જ્મની વત્ત ભ યપત ધભાખુરુ ત ન વભ જ ઉય વમ્ુણાણે છલ ઈ ખમ રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
14
શત . ઔીસ્ક્ત ન જ ેલ
વ મ્પ્રદ મીઔ ફાંધ યણલ
દેળભ ાં
વમ્ુણાણે અને બ યત જ ેલ ફીનવ મ્પ્રદ મીઔ ફાંધ યણલ દેળભ ાં થડે ગણે અાંળે ણ આ જ શઔીઔત છે. રકત
થમ
છી ઉઔેરને એઔત્રીત ઔયીને ગ્રાંથ
ફન લલ ભ ાં આવ્મ . આભ, ધભાગ્રાંથ એ ભ નલીની જ ે તે ઔ ની વભઝણ પ્રભ ણેન લીજ્ઞ ન અને વભ જળ ષ્ડ છે. જ ેભ બોખરીઔ ઔ યણવય કય ઔ, ળ ઔ અને યીતયીલ જોભ ાં તપ લત શમ છે. તેલી જ યીતે જુ દ જુ દ પ્રદેળન લીચ યઔએ તત ની બોખરીઔ અને વ ભ જીઔ યીસ્ક્થીતીને ખ્મ રભ ાં ય કીને સ્ક્થ ેર ધભોન ઉદેળ, ક્રીમ ઔ ાંડ અને યીતયીલ જોભ ાં ણ તપ લત શમ તે સ્ક્લ બ લીઔ છે. આભ છત ,ાં દયે ઔ ધભાન મ ન વુય એઔ જ છે : વભ જન શીતભ ાં જ વ્મક્તીનુાં શીત વભ મેરુાં છે. જ ે ગટન ન ાં ઔ યણ આી ળઔ મ તેભ શત ાં તે ત ધભાખુરુએ આપ્મ ાં; યન્તુ જન્ભ–ભયણ, અઔસ્ક્ભ ત ઔે લયવ દ જ ેલી જ ે ગટન ન ાં ઔ યણથી તે અજાણ શત તે ભ ટે ઔેટર ઔે વલાજ્ઞ, વલાવ્મ ી, અભય, સ્ક્લમમ્બુ, વલાળક્તીળ ી અને ભ ણવની ભ પઔ ઈચ્છ ધય લત ઈશ્વયની ઔલ્ન ઔયી. અને જ ેની ઔદીમે વ ફીતી ભી ન ળઔે તેલ ‘ઈશ્વયની ઈચ્છ , નવીફ અને ખમ જન્ભન ાં ઔભો’ જ ેલ ઉઔેર આપ્મ . અને ત્મ ાં જ ભ ણવ થ ક ઈ રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
15
ખમ. તઔાની ખ ડી ‘શઔીઔત’ને ફદરે ‘ભ ન્મત ’ન આડ ટે ચડી ખઈ. આણ અનુબલ છે ઔે તે ફન લેર નીમભને ફ જુ એ ય કીને ભ ણવ ત શજીમે બુર ભ પ ઔયી દે; યન્તુ બુર અજાણત ાં થઈ શમ ત ણ પ્રઔૃ તીન નીમભભ ાં ફ ધ ાં છડ થતી નથી; ઔ યણ ઔે પ્રઔૃ તી ઈચ્છ યશીત છે. ઔઈ છ યે થી ડતુાં ભુઔે, ઔઈ લીધલ ભ ત ન નલ યણેર એઔન એઔ ઔભ ઉ દીઔય અઔસ્ક્ભ ત ત્મ થ ાં ી ડી જામ છે ઔે છ ય નુાં નીમુાં કવીને નીચે ડે – એ ત્રણે જ્મ યે ધયતી વ થે બટઔ મ ત્મ યે ત્રણેની ઝડ વયકી જ શમ છે (5/14). આ ઉયથી ભ ની ળઔ મ ઔે પ્રઔૃ તીને ર ખણી જ ેલુાં ઔ ાંઈ શતુાં નથી. પ્રઔૃ તી ક્રુય ણ નથી અને દમ ુ ણ નથી. To err is human but to forgive is divine એ લ ક્મન ઉત્તય ધાન અનુબલ થલ એ ક્મ ાં ત અઔસ્ક્ભ ત છે અથલ ભ્રભણ છે; ણ શઔીઔત નથી. ઈચ્છ ધય લત ઈશ્વયની ઔલ્ન ઔયલ ની થમેરી બુરની બ યે ઔીમ્ભત ભ ણવજાતને ચુઔલલી ડી છે. વભ જભ ાં પ્રલતાતી ભ નવીઔ આવ(તભવ)ને ઔ યણે અજ્ઞ ત યીફથી આલત ાં યીણ ભન આલ વય ઉઔેર ફશુજનવભ જને જચી ત ખમ ; યન્તુ તેથી તેની લીચ યલ ની ળક્તી ઔુાંઠીત થઈ ખઈ. ખુાંચલ ઈ રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
16
ખમેર ભ નલીભ ાં અજ્ઞ નત ન બમ એટર ત વ્મ ી ખમ ઔે ત ન યક્ષણ ભ ટે ઈશ્વયનુાં ળયણાં રેલ ભ ાં જ જીલનની વર ભતી દેક ઈ. આણ પ્રશ્નન ઉઔેરભ ાં ‘ઈશ્વયે ચ્છ જ વલોયી છે’ તેલી જ ે ભ ન્મત ઈશ્વયલ દીએ પ્રચરીત ઔયી છે, એ ભ ણવજાતન લીઔ વભ ાં ભટ ભ ાં ભટી આડકીરી વ ફીત થઈ છે; ઔ યણ ઔે તેન થી ત ની આવ ઔે ઉણ ઉય ભ ણવ આધ્મ ત્ભીઔત ન વનેયી લ ગ ચડ લી દઈને પ્રશ્નને ઢ ાંઔી દઈ ળઔે છે; ણ તેથી ઔ ાંઈ પ્રશ્ન ઉઔેર ત નથી. આણ ભટ બ ખન બજનભ ાં રગુત ગ્રાંથી, અય ધબ લ, બીક યીલેડ , ઔ ઔરુદી અને ઈશ્વયની બ ટ ઈ જોલ ભે છે તેન ભુભ ાં ધભાખરુુ એ ઉદેળ ભ યપત વભ જભ ાં પે ર લેરી વ્મક્તીુજા, અન્ધશ્રદ્ધ , ફીનજલ ફદ યી, બમ, ર રચ અને ર ચ યી છે. ધભાખુરુ ણ છેલટે ત ભ ણવ જ છે. ત નુાં અજ્ઞ ન છુ લલ ભ ટે અને વભ જ ઉય ત નુાં લચાસ્ક્લ ટઔ લી ય કલ ની ર રવ ને ઔ યણે તેભણે ધભાગ્રાંથની ભ ન્મત ને ‘અન્તીભ વત્મ’ તયીઔે ઠવ લી દીધી. આભ થલ થી તેભ ાં વાંળમ ઔયલ ની ઔે પે યપ ય ઔયલ ની ભન ઈ થઈ એટરે ધભાન લીઔ વ રુાંધ ઈ ખમ; ઔ યણ ઔે લીઔ વ એટરે જ ‘મગ્મ પે યપ ય’. ધભાન ઔુ દયત વ થેન વમ્ફન્ધ નફ ડત ખમ. ક્ષીણ થઈ ખમેર ધભાભ ાં વડ ેવી ખમ. શ્રદ્ધ નુાં સ્ક્થ ન અન્ધશ્રદ્ધ એ અને ચીન્તનનુાં સ્ક્થ ન ક્રીમ ઔ ાંડે રઈ રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
17
રીધુાં. ‘વત્મ’ને ફદરે ‘ભ ન્મત ’ન આધ ય રેલ ને ઔ યણે તે અનેઔ વમ્પ્રદ મ અને પીયઔ ભ ાં લીબ જીત અને લીઔૃ ત થત ખમ. ભ નલીની પ્ર ણીવશજ લૃત્તીને ઔ યણે ઔુ તય ની ટીની ભ પઔ વમ્પ્રદ મ ણ આવભ ાં ઝખડલ ભ ડ્ય ાં . ત ન ઔક્ક કય ઔય લલ ની રશ મભ ાં મશુદી, ખ્રીસ્ક્તી અને ભુસ્ક્રીભ લચ્ચે થમેર ‘ધભામુદ્ધ’ભ ાં શજાય ભ ણવ કી ખમ અને ભ ણવ ઈ શભ ઈ ખઈ. ઔુ દયતી ગટન અાંખે ધભાગ્રાંથ ઔયત જુ દ ભત ધય લત લીજ્ઞ નીને મુયન ધભાખુરુએ ી, ળેત ન ઔે ધભાનીન્દઔ ખણ લીને ઔ’ઔને જ ેરભ ાં ન ાંખ્મ ત ઔ’ઔને ભ યી ન ાંખ્મ . ે ખૅરીરીમને ઔયે ર અન્મ મથી ખૅરીરીમ એઔર જ દુકી થમ શળે; યન્તુ તેને ઔ યણે લીજ્ઞ નન લીઔ વભ ાં જ ે ઔ ાંઈ લીરમ્ફ થમ શળે તેની ઔીમ્ભત ત વભગ્ર ભ નલજાતને ચુઔલલી ડી. અનેઔ દેલ–દેલી અને એઔથી લધ યે ધભાગ્રાંથની ભ ન્મત ની આડેદ ળન રુભ ાં અન મ વે ાંખયે રી વશીષ્ણત ને ઔ યણે અન્મ ધભો ઔયત ાં શીન્દુ ધભા લધ યે ઉદ ય શલ છત ાં ચ લ ાઔ ન ભન યૅ ળન રીસ્ક્ટ ઋીન ગ્રાંથન ન ળ ઔયલ ભ ાં આવ્મ તથ બ યતભ ાં સ્ક્થ મેર શલ છત ાં ફોદ્ધ ધભા બ યતભ ાં પ રી ન ળક્મ. ભ નલીની અદમ્મ જીજ્ઞ વ લૃત્તીને ઔ યણે લીજ્ઞ નન લીઔ વ નીયન્તય થમ જ ઔમો છે. જ ેભ જ ેભ લૈજ્ઞ નીઔ જાણઔ યી લધતી રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
18
ખઈ તેભ તેભ લીજ્ઞ ની ઉયની ધભાખુરુની જોશુઔભી ગટતી ખઈ. લીજ્ઞ નની વીદ્ધીથી પ્રબ લીત થમેર ઔેટર ઔ જાગ્રત અને નીક રવ ધભાધુયન્ધય શલે ત ન વમ્પ્રદ મને લીજ્ઞ ન ભ યપત વભઝ લલ ની ઔળીળ ઔયે છે. આ છત ાં, ધભાગ્રથ ાં ને ‘વમ્ુણ’ા ભ નત ઔટ્ટયલ દી ધભાખુય લીજ્ઞ નની દયે ઔ વીદ્ધીન ઉલ્લેક ધભાગ્રાંથભ ાં ણ છે જ એભ રરઔ યીને ભીર્થમ બીભ નભ ાં ય ચે છે. તેભને ઍયપ્રેનભ ાં ુષ્ઔ લીભ ન, યે ડીમભ ાં આઔ ળલ ણી, લચુઅ ા ર યીમ રીટીભ ાં ાંડલન ભશે ર, ટૅરીલીઝનભ ાં વાંજમદૃષ્ટી, અણફોંફભ ાં બ્રષ્ઢ ષ્ડ અને શૉલયક્ર ફ્ટભ ાં મુધીષ્ઠયન યથ દેક મ છે. છી બરે જ્મ યે તે ભ ાંદ ડે ત્મ યે ‘જીણા થમેર લષ્ડ’ને ફદરલ ને ફદરે ઈશ્વયન દુત જ ેલ ર ખત ડૉક્ટય વે લષ્ડને થીખડુાં ભય લલ ભ ટે અનુમ મીને દડ લત શમ ઔે ઍયપ્રેનભ ાં ઉડીને યદેળ જત શમ. તેભન ઔશે લ પ્રભ ણે ઈશ્વય જ તેભને ભન્દીયને ફદરે શૉસ્ક્ીટરભ ાં જલ ની તથ ડૉક્ટયને ઉચ ય વુઝ ડલ ની પ્રેયણ આે છે. સ્ક્લફચ લ ભ ટે ડૉક્ટય ણ દલ અને દુલ નુાં ખ ણાં ખ મ છે. ઈશ્વયન એજન્ટ ફની ફેઠર ે આધુનીઔ બુલ જ ેલ ધભાખુરુની ચુાંખ રભ પવ ઈને વભ જ ઔેટર ફેલઔુ પ ફની ખમ છે તેનુાં અનુભ ન એઔ જ દીલવ ભ ટે ‘દુધ ીત ખણેળ’ન લ શીમ ત દ લ ને અનુભદન આન ય ની જખી ાં ફશુભતી ઉયથી રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
19
આલી ળઔે તેભ છે. ત નુાં ભશત્ત્લ લધ યલ ભ ટે તેભણે ઔેળ ઔાણની વ ભ ન્મ બોતીઔ ગટન ને ચભત્ઔ યભ ાં ક લી દીધી અને ‘અબણ’ વભ જ ે તેને સ્ક્લીઔ યી ણ રીધી. ♦●♦●♦
રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
20
4
લીજ્ઞ નની નીક રવત અને ભમ ાદ અનુક્રમણીકા
પયવ ઉય તુ ભ યલુાં ઔે અગ્ની ેટ લીને ય ાંધલ જ ેલી વ ભ ન્મ ર ખતી યજીન્દી ક્રીમ ભ ાં તથ ઔડીમ થી ૅ ઈટ જ ેલી ભ ણવે ફન લેરી તભ ભ લસ્ક્તુભ ાં ભ ાંડીને તે વૅટર લીજ્ઞ નન ઉમખ થ મ છે. લીજ્ઞ નન ઉમખ લખય આણે એઔ ક્ષણ ણ જીલત નથી; છત ાં ફશુજનવભ જભ ાં લીજ્ઞ ન લીળેન ખ્મ ર ક્મ ાં ત છે જ નશીં અથલ કટ ઔે અધુય છે; ઔ યણ ઔે ‘લીજ્ઞ ન એટરે ળુાં?’ એલ પ્રશ્ર ફશુ છ ને થ મ છે. જ ેને થ મ છે તેને ણ તેની વ ચી વભઝ આી ળઔે તેલ વ થે જલલ્લે જ વમ્ઔા થ મ છે. અશીં આણે એઔ લ ત દુ:ક વ થે નોંધલી જોઈએ ઔે –ફધ નશીં ણ ભટ બ ખન – લીજ્ઞ ન બણ લત , ળીક્ષઔ, લીજ્ઞ નન ઉમખ ઔયીને લસ્ક્તુ ફન લત ઔ યક ન દ ય, ઍન્જીનીમય, ડૉક્ટય ઔે લીજ્ઞ ન વાંસ્ક્થ ભ ાં નઔયી ઔયત લીજ્ઞ ની વુધ્ધ ને લીજ્ઞ નભ ાં યવ ઔે શ્રદ્ધ છે તેભ ભ નલુાં એ બુરબયે રુાં છે. એભને ભ ટે ‘લીજ્ઞ ન’ એ રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
21
‘વત્મ ળધલ ની વ ધન ’ નશીં; ણ આજીલીઔ નુાં વ ધન છે. તેભની યશે ણીઔયણી અને લીચ યવયણીભ ાં લશે ભ અને અન્ધશ્રદ્ધ ન ાં દળાન થત ાં શમ છે. ‘ન્મુટનન નીમભ’ એટરે ન્મુટને ફન લેર નીમભ નશીં; યન્તુ ઔુ દયતી ગટન ન અલરઔન ઉયથી ન્મુટને ઔ ઢેરુાં ત યણ. આભ, લીજ્ઞ ન એટરે ઔુ દયતી ગટન ફનલ અાંખન ે ુાં લીળે જ્ઞ ન અને લૈજ્ઞ નીઔ વાંળધન એટરે ઔુ દયતભ ાં થતી ગટન ઉયથી ‘વત્મ’ ત યલલ ની ઔળીળ ઔયલી તે. લીજ્ઞ નનુાં સ્ક્થ ન ‘ઈશ્વય’(પ્રઔૃ તી) અને વમ્પ્રદ મની લચ્ચે છે. તેથી લીજ્ઞ ન ફધ વમ્પ્રદ મથી ય છે. પ્રઔૃ તીન નીમભ સ્ક્લમમ્બુ છે. તે સ્ક્થ અને ઔ પ્રભ ણે ફદર ત નથી. તેને ઔદીમે ઉથ ી ઔે ફદરી ળઔ ત નથી (3/27). તેભ ાં અલ દ ઔે લીઔલ્ શત નથી (4/6). તે ‘છે’ તેથી તેને ળધલ ન શમ છે – ફન લલ ન નશીં (13/20, 30), લીજ્ઞ ન ભ ત્ર પ્રઔૃ તીની આણને જ સ્ક્લીઔ યતુાં શઈને તે અલ દ અને બેદબ લ લખય તભ ભ વજીલ (3/33) અને નીજીાલ દ થોને સ્ક્ળે છે. ઔુ દયતી ગટન ફનલ છન ાં ઔ યણ ળધત લીજ્ઞ નીની ઔ ભ ઔયલ ની યીત આ પ્રભ ણે છે. જ્મ યે ઔઈ રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
22
નલી ગટન લીે જાણ થ મ ત્મ યે તે વોથી શે ર ાં ગટન નુાં ધ્મ નુલાઔ અલરઔન ઔયીને તેન ઉયથી તેન ાં ઔ યણ લીે તઔા આધ યીત અનુભ ન ફ ધ ાં ે છે. ત્મ ય છી અનુભ ન કરુાં છે ઔે કટુાં તે ચઔ વલ ભ ટે જુ દીજુ દી યીતે પ્રમખ ઔયે છે. ‘વ તત્મ’ એ પ્રઔૃ તીનુાં રક્ષણ છે, તેથી દયે ઔ પ્રમખનુાં યીણ ભ જો ધ યણ પ્રભ ણેનુાં ભતુાં શમ ત અનુભ નને વ ચુાં ભ ને છે અને ત ની ળધની જાણ ફીજા લીજ્ઞ નીને ઔયે છે. લીજ્ઞ ની ખભે તેટર ભટ ભન ત શમ ત ણ ક તયી ઔમ ા લીન તેની લ ત લીજ્ઞ નજખતભ ાં ઔઈ ભ ની રેતુાં નથી. ફીજા લીજ્ઞ ની ણ ત ની યીતે પ્રમખ ઔયે છે અને જ્મ યે જણ મ ઔે તેને ણ એલુાં જ યીણ ભ ભે છે ત્મ યે જ અનુભ નન ‘નીમભ’ તયીઔે સ્ક્લીઔ ય થ મ છે. ‘ભનુષ્મભ ત્ર બુરને ત્ર’ શમ છે. લીજ્ઞ ની ણ અન્તે ત ભ નલી જ છે. તેભની વભઝણભ ાં ણ બુર શઈ ળઔે તેથી નીમભ સ્ક્લીઔ ય મ છી; ણ જ્મ ાં વુધી દયે ઔ ગટન ભ ાં તે નીમભ ભુજફનુાં યીણ ભ ભતુાં યશે ત્મ ાં વુધી જ તેને વ ચ ભન મ છે. નીમભ સ્ક્લીઔ ય મ છી ણ જો છથી તેભ ાં ન ની વયકી ણ બુર જણ મ ત નીમભને રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
23
વુધ યલ ભ ાં ઔે ફદરલ ભ ાં આલે છે. બુરને વુધ યલ ની છુ ટ એ લૈજ્ઞ નીઔ દ્ધતીનુાં વોથી ભટુાં જભ વુાં છે, તથ વમ્પ્રદ મ અને લીજ્ઞ ન લચ્ચેની સ્ક્ષ્ટ બેદયે ક છે. સ્ક્લમાંવુધ યણ ની ઔ માયીતીને ઔ યણે જ લીજ્ઞ નન વતત લીઔ વ થત યશે છે. એઔ ઔ ે કય ઔની ળધભ ાં પ્ર ણીની ભ પઔ લખય ઔડે અને ઉગ ડ ખે ગયતી ઉય બટઔત ણમુખન આદીભ નલ લીજ્ઞ નન ઉમખ ઔયીને વભુદ્રન તીમ થી ભ ાંડીને તે ઠેઠ ચન્દ્ર વુધી શોંચી ળક્મ છે, એ ફત લે છે ઔે ઔુ દયતન ાં યશસ્ક્મ જાણલ ની લીજ્ઞ નીની દ્ધતી બરે ધીભી અને કચ ા શમ; યન્તુ ફીજી ઔઈ ણ યીત ઔયત ાં તે લધ યે બયવ ત્ર છે. તેભ ાં અાંખત ભ ન્મત નુાં ઔઈ સ્ક્થ ન ન શઈને
અશાંઔ ય, આડમ્ફય, લ ડ ફન્ધીને અલઔ ળ નથી.
ભ્રભણ ,
છેતયીંડી
ઔે
જ્મ યે ઔઈ ગટન લીે લીજ્ઞ નીને જાણઔ યી ન શમ ત્મ યે તે નીક રવત ુલઔા ત નુાં ‘અજ્ઞ ન’ સ્ક્લીઔ યે છે. લીજ્ઞ નીન જલ ફ કટ શઈ ળઔે ણ જુ ઠ નશીં. આભ, વત્મને ળધલ ભ ટે ભ નલીએ આદયે રી વો પ્રલૃત્તીભ ાં આ એઔભ ત્ર પ્રલૃત્તી એલી છે ઔે જ ેભ ાં શમ્ભેળ ાં વત્મન અને ભ ત્ર રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
24
વત્મન જ જમ થ મ છે; ઔ યણ ઔે તે ભ ત્ર પ્રઔૃ ત્તીને જ પ્રભ ણ ખણે છે, ભ ન્મત ને નશીં. આભ, લીજ્ઞ નની ઉેક્ષ ઔયલી એટરે પ્રઔૃ તીની જ ઉેક્ષ ઔયલ ફય ફય છે. જો ‘ઈશ્વય’ ળબ્દ લ યલ જ શમ ત એભ ઔશી ળઔ મ ઔે લીજ્ઞ ની ઈશ્વયન વ ચ અથાભ ાં ‘ઉ વઔ’ છે. લીજ્ઞ ની બુતઔ (લીશ્વની અને જીલનની ઉત્ત્તી), લતાભ નઔ (ભ નલીની વુક ઔ યી) અને બલીષ્મઔ (ઉજાા અને મ ાલયણ) એભ ત્રણે ઔ નુાં ચીન્તન એઔવ થે ઔયત શઈને વભ જ લચ્ચે યશે ત ઋી છે. ણમુખથી ભ ાંડીને આજ વુધીન ભ નલીન જાણલ ર મઔ અને ઉમખી ઈતીશ વ એ ય જાન ઔે ઈશ્વયન
અલત યન નથી; ણ ઔુ દયતન
યીફની
જાણઔ યી ભેલલ ભ ટેની ભ નલીની ભથ ભણન છે. લીજ્ઞ નને ઔ યણે ભ ત્ર 200 લા શે ર ાં શલ ભ ાં ઉડી ન ળઔત ભ ણવ આજ ે ઠેઠ ચન્દ્ર વુધી શોંચી ળક્મ છે, જ્મ યે ‘બખલ નન બયવે’ જીલત અન્મ પ્ર ણીની જીલનળૈરીભ ાં 200 લાભ ાં ઔઈ પે યપ ય થમ નથી.
રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
25
લીજ્ઞ નની ફે ભમ ાદ સ્ક્ષ્ટ યીતે વભઝી રેલી જોઈએ. લીજ્ઞ ન એ પ્રઔૃ તીને વભઝલ ન પ્રમ વ શઈને જ ે પ્રઔૃ તીભ ાં ન શમ તે લીજ્ઞ નભ ાં ણ ન જ શમ તે સ્ક્લ બ લીઔ છે. આ ઔ યણથી પ્રઔૃ તીની ભ પઔ લીજ્ઞ ન ણ ભ ણવની ર ખણી, ભ ન્મત , ય જઔ યણ ઔે વ ભ જીઔ નીતીનીમભ અને ઔ મદ થી ય છે. લીજ્ઞ નની અરીપ્તત ને ઔ યણે તેન ઉમખ ઔયીને ફન લેર ાં વ ધનથી વખલડ અને અખલડ ફન્ને ઉબ ાં થઈ ળઔે છે ણ વુક નશીં. લીજ્ઞ નની આ શે રી ભમ ાદ છે. ઔુ દયતી ગટન થલ અાંખન ે ી ઔયે રી ધ યણ વ ચી છે ઔે કટી તે પ્રમખ દ્વ ય ચઔ વલ ની યીતની ળરુઆત ઔયન ય ખૅરીરીન
જભ ન ભ ાં લૈજ્ઞ નીઔ વાંળધન એ એઔ
વ્મક્તીખત ફ ફત શતી. ફશુ જ થડ રઔ લીજ્ઞ નભ ાં યવ અને વુઝ ધય લત શત . જ ેભ જ ેભ લીજ્ઞ નન લીઔ વ થત ખમ તેભ તેભ વાંળધન લધ યે જટીર થતુાં ખમુાં અને ભ ટે લધ યે ને લધ યે વ ધન અને વ્મક્તીની ભદદની જરુય ડલ ભ ાંડી તેથી વાંળધન કચ ા થતુાં ખમુાં. આધુનીઔ લીજ્ઞ ન એટરુાં ફધુ કચ ા થઈ ખમુાં છે ઔે વાંળધનન કચા જનત એ રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
26
એટરે ઔે વયઔ યે જ ઉઠ લલ ડે. આ ઔ યણથી લૈજ્ઞ નીઔ વાંળધન ઉય ય જઔ યણન ઔ ફુ યશે છે. કચ ાણ ને ઔ યણે ય જઔ યણન ાં પ્મ દ ાં ફનલ ની ર ચ યી એ લીજ્ઞ નની ફીજી ભમ ાદ છે. વત્ત આખ ળ ણણ નઔ ભુાં શમ છે. ભ નલત ની દૃષ્ટીએ જા ન ઉય અણફમ્ફ ન ઝીઔલ ની લૈજ્ઞ નીઔની વર શને* ય જઔ યણે ઠુઔય લી દીધી શતી તે ળ ણણની ર ચ યીન તથ ય જઔ યણીની સ્ક્લ થાલૃત્તીન વજ્જડ ુય લ છે. અણફમ્ફ ઝીંઔલ ન નીણામ રીધ ય જઔ યણે અને લખલ મુાં ફીચ રુાં લીજ્ઞ ન. અણભ ાંથી ભેલી ળઔ તી ળક્તીની લીુરત એટરી ફધી છે ઔે જો તેન દુરુમખ થ મ ત વભગ્ર ભ નલજાતન ન ળ થ મ. આલી ળક્મત વ થે બરે પ્રઔૃ તીને ઔળી રેલ દેલ ન શમ; યન્તુ લીજ્ઞ નીને છે. વ યી યીતે જીલલ ભ ટે લીજ્ઞ ન અને ધભા ફન્નેની જરુય ડે છે તે વભઝ લત આઈનસ્ક્ટ ઈન ઔશે છે, ‘‘ધભા લખય લીજ્ઞ ન આાંધુાં છે અને લીજ્ઞ ન લખય ધભા ાંખ છે.’’ આલી વભઝણ આત દન્ત રીન સ્ક્લ ભીશ્રી. વચ્ચીદ નન્દજી ઔશે છે, ‘‘ધભા એ રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
27
વ મઔરન આખન ૈડ ની ભ પઔ જીલનની દીળ નક્કી ઔયે છે અને લીજ્ઞ ન એ વ મઔરને ચર લતુાં છનુાં ૈડાંુ છે.’’ પ્રજાભતની આખ ય જઔ યણે ઝુઔલુાં ડતુાં શઈને – ચપ્ુ શમ ઔે અણળક્તી – તેન દુરુમખ ન થલ દેલ શમ ત પ્રજાભ ાં ળ ણણ શલુાં જરુયી છે. વાંસ્ક્ઔ ય આલ નુાં ઔ ભ ભ લતય, ળીક્ષઔ અને ધભાખુરુનુાં જ છે – લીજ્ઞ નીનુાં નશીં.
* MANIFESTO ‚ “ There lies before us, if we choose, continual progress in happiness, knowledge and wisdom. Shall we, instead, choose death because we cannot forget our quarries? We appeal as human beings to human beings: Remember your humanity and forget the rest.‛
Bertrand Russell : Max Born : Percy Bridgman Leopold Infeld : Frederic Joliot-Curie Herman Muller : Cecil Powell : Linus Pauling Joseph Rotblat : Hidei Yukawa : Albert Einstein
રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
28
5
ખીત નુાં અથાગટન અનુક્રમણીકા
ખીત એટરે ત ન ન્મ મી બ ખ ભેલલ ભ ટે ીતય ઈ બ ઈ, લડીર, વખ અને ખુરુ વ થે મુદ્ધ ઔયલ ભ ટે છેઔ છેલ્લી ગડીએ પવડ ઈ ડેર અજુ ાનને પયજનુાં બ ન ઔય લીને ન ચડ લલ ભ ટે ઔૃ ષ્ણએ આેરી વભઝણન વાંજમે ધૃતય ષ્ટ રને વમ્બ લેર ‘આાંક દેખ્મ અશે લ ર’. ખીત ન આલ સ્ક્થુ અથા અનેઔ ઔ યણવય ભ ની ળઔ મ તેભ નથી. દ .ત. : 1.
ઔની વ થે રડલ નુાં છે તેની અખ ઉથી કફય શતી જ. લી, મુદ્ધ ઔ ાંઈ એઔ એઔ આલી ડ્યુાં નશતુાં. ફન્ને ફ જુ લીળ વાંખ્મ ભ ાં મદ્ધ એઔઠ થમ શમ અને મુદ્ધ ભ ટેન ળાંકધ્લની ણ થઈ ચુક્મ શમ (1/12થી 18) ત્મ યે છેઔ છેલ્લી ગડીએ (1/20) અને ઔૃ ષ્ણન ઔશે લ પ્રભ ણે ‘ઔવભમે’ (2/2) આટરી ખમ્બીય ફ ફતની રમ્ફ ણથી ચચ ા ઔયલી ળક્મ ઔે મગ્મ છે?
રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
29
2.
ભશ બ યતની ઔથ પ્રભ ણે ાંડલની વે વ ત અને ઔોયલની વે અખીઆય અક્ષોશીણી વેન શતી. આટર યથ, શ થી, ગડ અને મદ્ધ ઔુ રુક્ષેત્રન ભેદ નભ ાં વભ મ કય ાં? (અક્ષોશીણી = 21,870 યથ, 21,870 શ થી, 65,610 ગડ તથ 1,09,350 મદની વેન ની એઔ ટુઔડી.)
3.
આટર ગોંગ ટભ ાં ફે જણ ાં ઔેલી યીતે લ ત ઔયી ળઔે? ળુાં ળાંકધ્લની ઔમ ા છી ણ રખબખ 20 ર ક રડલૈમ ખીત ન 18 અધ્મ મ ુય થ મ ત્મ ાં વુધી ળ ત ાં ીથી ઉબ યષ્ણ શળે? ઔદ ચ ાંડલની વેન તેલી આભન્મ ય કે ત ણ ળુાં ઔોયલ એટર ફધ વજ્જન ઔે બટ શળે ઔે અજુ ાન જ ેલ ભશ યથીની વ્મ ઔુ ત ન (1/29, 30, 47, 2/9) ર બ ન ઉઠ લે?
4.
ઔથ પ્રભ ણે વાંજમ વે દીવ્મદૃષ્ટી શતી. દૃષ્ટી શમ ત તેન થી દેક મ; ણ વમ્બ મ ઔે વુાંગ મ નશીં. ળાંકધ્લની તથ અજુ ાન અને ઔૃ ષ્ણ લચ્ચેન લ ત ાર વાંજમ ઔેલી યીતે વ બ ાં ી ળઔે? ટીલીન અલ જ જત યશે ત? લી, ઔૃ ષ્ણનુાં ઈશ્વયીમ સ્ક્લરુ ‘દીવ્મ ખાંધન રેલ ુાં’ શતુાં તેલુાં તેણે ઔેલી યીતે જાણ્મુાં? (11/11). એ જ પ્રભ ણે જો એઔ
રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
30
વુમાથી આટર ફધ ત ર ખત શમ ત ‘શજાય વુમો’ એઔ જ લકતે આઔ ળભ ાં પ્રઔ ળત શમ (11/12) ત એ જ ક્ષણે આકી ૃર્થલી યનુાં જીલન ન ળ મ્મુાં શત. ય ભ મણ ઔે ભશ બ યતને ઐતીશ વીઔ ગ્રન્થ ભ નલ ને ફદરે ધ ભીઔ (વ મ્પ્રદ મીઔ નશીં) ગ્રન્થ તયીઔે ભ નીએ ત તેની અળક્મ ર ખતી ઔથ ને ‘ઔીડી અને ઔફુતય’ ઔે ‘ઉન્દય વ ત ુાંછડીમ’ જ ેલી ફધઔથ ભ ાં ક લી ળઔ મ. આણે ણ બલ ઈ, ન ટઔ, વીનેભ અને ટીલી જ ેલ ાં ભ ધ્મભ ભ યપત ફશુજનવભ જને વન્દેળ શોંચ ડલ ભ ટે ઔ લ્નીઔ લ ત ાન ઉમખ ઔયીએ જ છીએ. ભશ બ યત (અને ભ ટે ખીત ) એ ઈતીશ વ નશીં; ણ ઔથ છે. ખીત ભ ાં ઔૃ ષ્ણ અને અજુ ાનન વાંલ દન રુે ભશી લેદવ્મ વ જીલન જીલલ ની ઔ નુાં દળાન ઔય લે છે. ખીત ન ાં ત્રને ભ નલીભ ાં યશે રી ઔુ દયતી લૃત્તીન અને ભશ બ યતન મુદ્ધને ભનભ ાં ચ રત યસ્ક્ય લીયધી લીચ યન ગાણન રુઔ તયીઔે જોઈએ ત જ આલી અનેઔ અળક્મ ર ખતી ઔથ નુાં વભ ધ ન થઈ ળઔે. ખીત ભ ાં કયે કય બોતીઔ મુદ્ધની નશીં; ણ જીલનભ ાં દયયજ અનુબલ ત આાંતયીઔ વાંગાની લ ત છે. આણે આ દૃષ્ટીએ ખીત ન યૅ ળનર શ્લઔન વન્દેળ વભઝલ ની ઔળીળ ઔયીળુાં. રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
31
ાંડલ અને ઔોયલ : ઔઈ ણ ભ ણવ વમ્ુણાણે વ ય ઔે કય ફ શત નથી (14/5). દયે ઔભ ાં વદ્ખુણ અને અલખુણનુાં છ –લધત પ્રભ ણભ ાં ભીશ્રણ શમ છે (14/10). જીલનભ ાં ડખરે ને ખરે નીણામ રેલ ડે છે. નીણામ રેતી લકતે જો શ્રેમ અને પ્રેમ લચ્ચે વન્દખી ઔયલ ની શમ ત ભનભ ાં વદ્ અને અવદ્ લૃત્તી લચ્ચે વન્ગા થ મ છે. ાંડલ વદ્ નુાં, ઔોયલ અવદ્ નુાં અને આણ ભનને ઔુ રુક્ષેત્રનુાં પ્રતીઔ ખણીએ ત મુદ્ધ એટરે નીણામ રેતી લકતે ભનભ ાં ચ રત લૃત્તી લચ્ચેન વાંગા. આભ, જીલનન વાંગાને ધ્મ નભ ાં ય કીને જ ખીત ન ભભા વભઝી ળઔ મ તેભ છે. ધૃતય ષ્ટ ર : ફધ જ દુખુાણનુાં ઉખભસ્ક્થ ન ભ ણવની પ્ર ણીવશજ સ્ક્લ થાલૃત્તીભ ાં યશે રુાં છે. સ્ક્લ થા આાંધ છે તેથી દુખુાણ (100 ઔોયલ)ન ીત ધૃતય ષ્ટ ર આાંધ છે. (વાંત ન ભ ટેન ભશને ઔ યણે તેભન ાં ઔુ ઔભો તયપ આાંક આડ ઔ ન ઔયન ય ભ ત ખ ધ ાં યી ણ છતી આાંકે અન્ધ છે.) ખીત ન આળયે 700 શ્લઔભ ાંથી ધૃતય ષ્ટ ર શે ર અને એઔભ ત્ર શ્લઔ ફરે છે; છત ાં તેભ ાં ણ તેની સ્ક્લ થાલૃત્તી દેક ઈ આલે છે. આ સ્ક્લ થ ન્ા ધ ભટ ઔ ઔ ન ભનભ ાં ફ લખયન ાંચ બત્રીજાન વૈન્મ ઔયત ાં દઢુાં વૈન્મ ધય લત શલ રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
32
છત ાં ત ન 100 ુત્રની ચીંત લધ યે છે અને ભ ટે શ્લઔભ ાં તેભન ઉલ્લેક શે ર છે (1/1). અજુ ાન : અજુ ાન ફ ગ, ગભાંડી, ઔ મય ઔે ભુકા નથી. ભશ બ યતન ‘ભત્સ્ક્મલેધ’ન પ્રવાંખ એ લીલીધ યીફનુાં વાંઔરન અને વાંતુરન ઔયલ ની તેની ક્ષભત નુાં દ્યતઔ છે. નીણામ રેત શે ર ાં તે પ્રશ્નને ચ યે ફ જુ થી તટસ્ક્થત થી ત વે છે. તેથી બોતીઔ ર બ ક તય નજીઔન વખ , લડીર અને ખુરુને ભ યી ન ાંકલ ભ ાં ‘ઓચીત્મ છે?’ તેલ મક્ષપ્રશ્ન ભ ત્ર તેને એઔર ને જ થ મ છે. તે બર છે ણ બટ નથી. તે જીજ્ઞ વુ અને વય છે તેથી જ્મ યે ભુઝ ાં મ (2/7) ત્મ યે પ્રશ્ન ુછલ જ ેટરી નીક રવત અને શીમ્ભત ફત લે છે. ઔૃ ષ્ણભ ાં તેને શ્રદ્ધ છે – અન્ધશ્રદ્ધ નશીં, તેથી ઔૃ ષ્ણની લ તને જ ેભની તેભ લખય દરીરે સ્ક્લીઔ યી રેત નથી (3/1–2, 4/4). દરીર અને પ્રશ્ન ભ યપત જ જ્ઞ ન ભેલલ ન અજુ ાનન અબીખભ એ ભ નલીભ ત્રભ ાં યશે રી જીજ્ઞ વ અને યૅ ળન રીટીનુાં પ્રતીઔ છે. લીજ્ઞ નન જન્ભ અને લીઔ વ ણ આ જ યીતે થમ છે. ઔૃ ષ્ણ : ઔૃ ષ્ણ એઔ આદળા ભીત્ર, આદળા ળીક્ષઔ અને આદળા લડીર છે અને ભ ટે તે આદળા ુરુ (ુરુત્તભ)નુાં પ્રતીઔ છે. વ ચ રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
33
ળીક્ષઔ ળીષ્મને પ્રશ્નન જલ ફ ઔશી દેત નથી; યન્તુ પ્રશ્ન ઉઔેરલ ની યીત વભજાલે છે –ખક લત નથી. અજુ ાનને બ ખે આલેરુાં ઔ ભ તે ધ યે ત ક્ષણ ધાભ ાં (11/32) ઔયી ળઔે તેભ શલ છત ાં તે ઔયી આત નથી; યન્તુ અજુ ાનને તેની ભશજન્મ ર મનલૃત્તી તયપ ધ્મ ન દયીને તથ પયજનુાં બ ન ઔય લીને પ્રેમ ઔયત શ્રેમને ભશત્ત્લ આલ ભ ટેની વભઝણ આે છે – અને તે ણ અજુ ાને ુછ્ુાં ભ ટે (2/7). તે ઔદીએ અજુ ાન ઉય દફ ણ ઔયત નથી. છેલટન નીણામ રેલ ભ ટે અજુ ાનને આદેળ નશીં; ણ સ્ક્લતન્ત્રત આીને (18/63) આદળા લડીર, આદળા ળીક્ષઔ (18/72) અને વ્મક્તી સ્ક્લ તન્્મત ન ુયસ્ક્ઔત ા તયીઔેનુાં ઉત્તભ ઉદ શયણ ુરુાં ડે છે. ઔૃ ષ્ણ ખુણલત્ત પ્રીમ છે (10/41). છેલ્લ ફે ર ક લાન ભ નલીન ઈતીશ વ જોત ાં જણ મ છે ઔે ળ યીયીઔ ઔયત ાં ભ નવીઔ ઉત્ક્ર ાંતી ગણી લધ યે ઝડથી થ મ છે. ઉત્ક્ર ાંતીની વીડી ઉય ઔઈ ણ ઔ ે આક વભ જ એઔ જ ખથીમે નથી શત (7/3) તેથી ભ નલીની ળયીય યચન ભ ાં ક વ નશીં; યન્તુ વભઝણભ ાં (અને તેથી તેની ઔીળય લસ્ક્થ અને પ્રોઢ લસ્ક્થ ન લતાનભ ાં) ગણ ભટ તપ લત જોલ ભે છે. પ્રઔૃ તી લીળેની જાણઔ યી ભેલલ ન મળ ઔઈ એઔ જ વ્મક્તીને ઔે ેઢીને નશીં; યન્તુ બુતઔ ભ ાં થઈ ખમેર અજુ ાન જ ેલ પ્રશ્ન ુછત ાં ળીષ્મ અને ઔૃ ષ્ણ જ ેલ વભઝણ આત ખુરુ જ ેલી અનેઔ રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
34
વ્મક્તીને પ ે જામ છે (4/5, 4/8 અને 4/15). બલીષ્મભ ાં ણ આ વીરવીર ચ રુ જ યશે ળે (2/12). ♦●♦●♦
રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
35
6
આણાં ફેલડુાં અસ્ક્તીત્ત્લ અનુક્રમણીકા
નલજાત ભ નલફ અને પ્ર ણીન ફચ્ચ લચ્ચે ળયીયની યચન વીલ મ ઝ ઝ તપ લત શત નથી. વભમ જત ાં આવ વ થતી ગટન લીળે ફ ઔ વબ ન થતુાં જામ છે, જ્મ યે પ્ર ણીભ ાં આલી વબ નત ઔદી આલતી નથી. તે ભ ત્ર લૃત્તીથી જ જીલે છે તેથી ભ નલીની ભ પઔ તેભને ઈશ્વયની ઔલ્ન ની ઔે ઔુ દયતન અભ્મ વની જરુય ડતી નથી. આણે એઔવ થે ફે દુનીમ ભ ાં જીલીએ છીએ – બોતીઔ અથલ ફશ યની અને ભ નવીઔ અથલ ભનની ઔે અન્દયની. જીલનને વભઝલ ભ ટે આ ફે લચ્ચેન તપ લત સ્ક્ષ્ટ યીતે વભઝી રેલ જરુયી છે. બોતીઔ દુનીમ ભ ાં આણાં અસ્ક્તીત્ત્લ ળયીય ભ યપત છે. વ્મક્તીની ક ચશે ય ભ યપત થતી શમ છે. તેથી ચશે ય ને એઔ ન ભ આલ ભ ાં આલે છે. જ્મ ાં વ્મક્તીનુાં નશીં; ણ ળયીયનુાં ભશત્ત્લ શમ ત્મ ાં નમ્ફય આલ ભ ાં આલે છે. આ દુનીમ નુાં બ ન આણને રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
36
ળયીયની ાંચ જ્ઞ નેન્દ્રી ભ યપત થ મ છે. દ થા, ઉજાા અને અલઔ ળ (Matter, Energy and Space)થી ફનેર બોતીઔ જખતનુાં લણાન ખીત એ આ આ પ્રભ ણે ઔમુા છે – દ થાન ાં ત્રણ સ્ક્લરુ ગન, પ્રલ શી અને લ મુ ભ ટે અનુક્રભે ૃર્થલી, જ અને લ મુ, ઉજાા ભ ટે ‘અગ્ની’ અને અલઔ ળ ભ ટે ‘આઔ ળ’ (7/4 ૈઔી). આ દુનીમ ભ ાં દેક લ, વખલડ, પ્રતીષ્ઠ , વત્ત , ચ ર ઔી, ન્મ ત, વમ્પ્રદ મ, દમ્બ, આડમ્ફય, શયીપ ઈ, ફશુભતી, ન ણ ાં અને લીજ્ઞ નનુાં ચરણ ચ રે છે. તેભ ાં ખુન થ મ ત્મ યે પયીમ દી, તશભતદ ય, વ ક્ષી અને ન્મ મ ધીળ એ ચ યે મ વ્મક્તી જુ દી શઈને ઔ મદ ઔીમ ચ ર ઔીથી ‘શોંળીમ ય’ ખણ ત લઔીર વત્મને છુ લી ઔે ખુાંચલી ળઔે છે. અને તેથી ગણ ખુન્શે ખ યને ળઔન ર બ આીને છડી ભુઔલ ડે છે. ગણીલ ય ત આલી યીતે છટઔી ખમેર વભ જભ ાં છ ભટ બ થઈને પયત શમ છે. ૈવ , વત્ત અને ઔીતી એ વ્મક્તીને તેની ફશ યની દુનીમ ભ ાં ભેરી ‘વપત ’ ભ ટે વભ જ ે આેર એલ પ્રભ ણત્ર છે ઔે જ ે કટ યસ્ક્તે ણ ભી ળઔે છે. વ ભ ન્મ ભ ણવ ણ વ ય દેક લ ભ ટે ભ લતય આખ, જીલનવ થી આખ, વાંત ન આખ, ભીત્ર આખ, ઑપીવભ ાં, ધભાસ્ક્થ નભ ાં અને ક્રફભ ાં જરુયત ભુજફ જુ દ ાંજુદ ાં ભશય શે યે રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
37
છે. ય લણન ાં દવ ભ થ ાં એ આ ભશય નુાં પ્રતીઔ છે. ભશય ને અઔફન્ધ ય કલ ની લેતયણભ ાં જ જીલનન એટર ફધ વભમ અને ળક્તી લેડપ ઈ જામ છે ઔે બોતીઔ દુનીમ ભ ાં ય ચન ય વે અન્દયની દુનીમ ભ ાં ડઔીમુાં ઔયલ ભ ટે વભમ ફચત નથી (2/44) – જ ેભ ત ન વ્મલવ મભ ાં ખ ડુફ યશે ત રઔને ઔુ ટમ્ુ ફ ભ ટે વભમ યશે ત નથી તેભ. ભ નવીઔ દુનીમ એ ર ખણી, ફુદ્ધી અને ‘શાં ુ’ન પ્રદેળ છે (7/4 ૈઔી). એ દુનીમ ભ ાં આણે એઔર અટુર અને તદ્દન ઉગ ડ શઈએ છીએ. બોતીઔ દુનીમ ની વીદ્ધીનુાં તેભ ાં ઔઈ ભુલ્મ ઔે ચરણ નથી. તેભ ચરણ છે લીશ્વ વનુાં અને ભ ત્ર લીશ્વ વનુાં જ. લીશ્વ વ એ ફે વ્મક્તીને જોડત વીભેન્ટ છે ભ ટે તે વુક અને પ્રેભનુાં ઉદ્બલસ્ક્થ ન છે. અલીશ્વ વને ઔ યણે ભ ત અને વાંત નન વોથી ગનીષ્ટ અને ઔુ દયતી વમ્ફન્ધભ ાં ણ તીય ડ ડી જતી શમ છે. તેથી ફીજા વ થેન વમ્ફન્ધભ ાં ણ તેભ જ થ મ તે વભઝલુાં અગરુાં નથી. પ્રેભ, આનન્દ અને વન્ત એ વ્મક્તીની અન્દયની દુનીમ ભ ાંથી ભત જીલનની વપત ન પ્રભ ણત્ર છે. આ પ્રભ ણત્ર ઔદીએ કટી યીતે ભી ળઔત નથી અને ભ ટે બયવ ત્ર છે.
રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
38
ફન્ને દુનીમ ભ ાં પ્રશ્ન ઉબ થ મ છે. ફશ યન પ્રશ્ન અખલડ ઉબી ઔયે છે જ્મ યે આાંતયીઔ પ્રશ્ન દુ:ક ઉત્ન્ન ઔયે છે. વુકી થલુાં શમ ત ફશ યન પ્રશ્ન ઔયત ાં આાંતયીઔ પ્રશ્ન ઉઔેરલ લધ યે જરુયી છે. ભ ણવની કયી ભુશ્ઔેરી એ છે ઔે બોતીઔ દુનીમ ન ચરણને ભ નવીઔ દુનીમ ભ ાં ચર લલ ની ખભે તેટરી વીપતુલાઔની ઔળીળ ઔયલ ભ ાં આલે; ણ તેભ ાં શમ્ભેળ ાં નીષ્પત જ ભે છે. ઔ યણ ઔે ભ નવીઔ દુનીમ ભ ાં પયીમ દી, અય ધી, વ ક્ષી અને ન્મ મ ધીળ એ ચ યે મ આણે તે જ શઈને ફચ લ ક્ષન ચ ર ઔ લઔીર જ ેલ ‘ભન’નુાં ઔળુાં ઉજતુાં નથી. ભશય ફદરી ફદરીને વભ જ આક ને છેતયી ળઔત ભ ણવ ત ની જાતને ઔુ દયતને છેતયી ળઔત નથી. તેથી ચીંત અને બમને ઔ યણે ભનભ ાં તન લ અને ળઔ ેદ થ મ છે. તન લની ઔીમ્ભત શત ળ જ ેલ ભ નવીઔ યખ દ્વ ય ચુઔલલી ડે છે. જ્મ યે ભશય ની જાલણી ભ ટે વત્મને ખુાંખ લલ ભ ાં આલે ત્મ યે પ્રૅળયઔુ ઔયની રુન્ધ મેરી લય ની ભ ઔપ તે અન્દયથી વતત દફ ણ ઔયીને ભનને ઔવે છે એટરે ભ ણવનુાં ભન અળ ાંત યશે છે. ખીત ઔશે છે, ‘અળ ાંત (ભ ણવ)ને વુક ક્મ ાંથી શમ?’ (2/66). ખીત ન આ ભ ત્ર એઔ જ લ ક્મન ‘ભ સ્ક્ટય સ્ક્ટર ઔ’ બોતીઔ દુનીમ ની દૃષ્ટીએ ‘વુકી’ ખણ ત ભ નલીન ભશય ને ઉડ લી રઈને તેની આાંતયીઔ ખયીફ ઈનુાં દ રુણ દળાન ઔય લે છે. રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
39
વુકી થલ ભ ટે વો તનતડ પ્રમત્ન ઔયે છે; છત ાં એલુાં ઔેભ થ મ છે ઔે રખબખ દયે ઔ ભ ણવ દુ:કી જણ મ છે? સ્ક્ષ્ટ છે ઔે જ્મ ાં વુધી ભ નવીઔ દુનીમ ન ‘વુક’ ન ભન દ થા ભેલલ ભ ટે બોતીઔ દુનીમ ન ચરણની નીષ્પત ની ચક્કવ ક તયી ભ ણવને થઈ ન જામ ત્મ ાં વુધી તે ખુાંચલ મેર અને અળ ત ાં યશે છે (5/22). વ ચ વાંત વભ જભ ાં આલી વબ નત ર લલ ની ઔળીળ ઔયત શમ છે; યન્તુ તે ‘ચીંથયે લીંટેર ાં યતન’ શઈને રઔભ ાં ફશુ જાણીત થત નથી. ફીજી ફ જુ જો ‘વખલડ’ અને ‘વુક’ લચ્ચેન તપ લત વભઝલ જ ેટરી વભ જભ ાં વભઝણ ેદ થઈ જામ ત બક્તન ૈવ થી ઐશ્વમાભ ાં ય ચત અને ધભાને ન ભે ધતીંખ ચર લીને ફશુજનવભ જને આાંજી ન કત દમ્બી ધભાખયુ નુાં શીત જોકભ મ, તેથી તે ધન્ધ દ યી યીતયવભ અજભ લીને ‘વત્વાંખ’ન ન ભે ખુાંચલ મેર ન ાં ટ ાંને વ ફીત ન થઈ ળઔે તેલી ખખ લ તથી લધ યે ખુાંચલે છે. જ ેભ ખુચ ાં લણ લધ યે તેભ ળણ વય. ધભાનુાં ફજાયીઔયણ ઔયલ ની આલડત ધય લત પ્રદળાનઔ યી ખુરુ ખુાંચલ મેર ધનીઔને ર ડઔ બક્ત ફન લીને તેભની ઔણીએ વુકન ખૉ રખ ડે છે. બટ ફનલ ભ ાં ણ ધન્મત અનુબલત ધનીઔ બક્ત વભ જભ ાં ખુરુન ભશીભ લધ યલ ભ ટે વ ભ ન્મ રઔને ખુરુ વુધી શોંચલ ન દઈને તથ ખુરુન ચભત્ઔ ય ઔે ળક્તી લીે ખખ ચર લીને ખુરુનુાં ભુલ્મ રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
40
ઔુ ત્રીભ યીતે લધ યે છે. આલ લીચક્રને ઔ યણે દમ્બી ધભાખુરુન અનુમ મીની વાંખ્મ લધતી જામ છે. મ ત્ર ધ ભ, ઔ ન ણ ાંન ાં દ ન લડે ઠેઔઠેઔ ણે ફન્ધ ત ાં આરીળ ન ધભાસ્ક્થ ન અને આશ્રભ, નન ખલ્લ ની ભ પઔ યસ્ક્ત ઉય ય તય ત આડેધડ ઉબી થઈ જતી દેયી. ક્રફ, ધ ભીઔ પ્રલચનભ ાં જાભતી બીડ, ક્રીમ ઔ ાંડ, ફેવણ ભ ાં ‘ભયે ર ન ળઔ ન ઔયલ’ એભ વભજાલતી ખીત ની ટે લખ ડલી, નળીર દ થોનુાં વેલન, ફ ધ – આકડી, ળુબ–અળુબ ગટન , ચગડીમ ાં, ળુઔન–અળુઔન, લશે ભ, જ્મતી, એઔન ડફર થઈ ળઔે ઔે ખણેળની ભુતી દુધ ીએ તેલી અન્ધશ્રદ્ધ , લ સ્ક્તુળ ષ્ડ અને પેં ખળુઈ, છ ભ ાં આલતી શ્રદ્ધ ાંજરીની જાશે યકફય, એ ફધ ાં ખુાંચલ મેર વભ જન ાં રક્ષણ છે. વભ જભ ાં ખુાંચલ મેર ાંની ફશુભતી યશે તી શમ છે; ઔ યણ ઔે ભટ બ ખન ાં ફ ઔન ઉછેયભ ાં વભઝણને ફદરે ભ ય, ધભઔી, ફીઔ, ર રચ અને જુ ઠ ણ ાંન આળય રેલ ભ ાં આલત શમ છે. જ્મ યે ભ લતય (અને ળીક્ષઔ) તે જ ખુાંચલ મેર શમ ત્મ યે ઔયી સ્ક્રેટ જ ેલ ફ ઔને વભઝણ આલ ની તેભની ક્ષભત ઔેટરી? ેઢી દય ેઢી આ લીચક્ર ચ લ્મ ાં જ ઔયે છે. અઔસ્ક્ભ ત જો ‘ઔ ખનુાં ફેવલુાં અને ડ નુાં તુટલુાં’ જલે ી એઔ દ ણ ગટન ફને ત લશે ભન ઔુ ાંડ ને બેદલુાં રખબખ અળક્મ થઈ ડે છે. ♦●♦●♦
રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
41
7
અભય આત્ભ ની ભધુય ઔલ્ન અનુક્રમણીકા
ખીત અને લીજ્ઞ ન ફન્ને એઔ લ ત ય વશભત છે ઔે ખભે તેટરુાં ભથીએ ત ણ જન્ભત ાંની વ થે જ ળરુ થમેરી આણી જીલનમ ત્ર પ્રત્મેઔ ક્ષણે ભૃત્મુની દીળ તયપ જ આખ લધતી શમ છે. અને તેથી જન્ભેર દયે ઔ ભ ણવ લશે રભડ ભૃત્મુ ભે છે (2/27, 28) ભૃત્મુ નીશ્ચીત અને અનીમતઔ રીન છે. ‘ભૃત્મુ છી ળુાં?’ એ પ્રશ્નન જલ ફ ઔઈ ક તયીુલાઔ આી ળઔે તેભ ત નથી; યન્તુ જ્મ યે શીન્દુ ળફને ફ ે, ભુવરભ ન અને ખ્રીસ્ક્તી દ ટે, યવી ખીધને શલ રે ઔયી દે, તેનુાં સ્ક્ટભૉટાભ થ મ ઔે ળફ આખ વખ લશ ર ખભે તેટરી યઔઔ ઔયે – ઔઈ ણ ળફ ઉંશઔ ય વુધ્ધ ાં ઔયતુાં નથી. આ ઉયથી એટરુાં ત નક્કી જ છે ઔે ળફને ર ખણી થતી નથી. ભૃત્મુ થ મ એટરે દુનીમ ન તભ ભ વમ્ફન્ધન અન્ત આલી જામ છે. તેથી ઔફીય ઔશે છે, ‘‘આ ભુએ ીછે ડુફ ખઈ દુનીમ ’’. આભ છત ાં ળયીય ઉયન રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
ભશને ઔ યણે ફશુજનવભ જ આ http://govindmaru.com
42
લ સ્ક્તલીઔત સ્ક્લીઔ યી ળઔત નથી અને દેશદ નન લીચ યભ ત્રથી તે ધ્રુજી ઉઠે છે. જન્ભ અને ભયણ લચ્ચેન ખ ને ‘જીલન’ ઔશે લ મ છે. ફધ જ પ્ર ણીની જ ેભ ભ ણવભ ાં ણ જીજીલી શમ છે તેથી તે ફુદ્ધીન ઉમખ ઔયીને જીલનને ફને તેટરુાં ર ાંફુ અને વય ફન લલ ન ઉ મ ળધે છે. જીલનમ ત્ર વયત થી વ ય ઔયલી શમ ત એઔ ફ જુ ટ ી ન ળઔ મ તેલુાં ભૃત્મુ અને ફીજી ફ જુ પ્ર ણીવશજ જીજીલી છે. આ યસ્ક્ય લીયધી લ સ્ક્તલીઔત લચ્ચે ઔઈઔ યીતે ભે ફેવ ડલ જોઈએ. આ ભ ટે ખીત ભ ાં ‘ન ભ ભ ઔયત ાં ઔશે ણ ભ ભ વ ય’ એલ ‘ુનજ ાન્ભ’ન ભનલૈજ્ઞ નીઔ વધીઆય ઔૃ ષ્ણએ આપ્મ છે (2/12 – 13 અને 4/5). ઔૃ ષ્ણ ઔશે છે, ‘‘આત્ભ અને ળયીય ફે જુ દ ાં છે.’’ આત્ભ ભયત નથી ણ ળયીય ભયે છે (2/19 – 20). જ ેભ ળયીય પ ટેરુાં લષ્ડ ફદરીને નલુાં લષ્ડ શે યે છે તેભ ભૃત્મુ છી ત ય આત્ભ ને નલુાં ળયીય ભળે એટરે પયી છુ ાં જીલ ળે (2/22). જ ે ત ન જીલનથી ઔાંટ ેર છે તેલ ને ઔૃ ષ્ણએ ભક્ષન લીઔલ્ આપ્મ છે (8/15 – 16). ભૃત્મુન ડયને શલ ઔયલ ન અને ભ ણવની જીજીલી ને વાંતલ ન આ ‘વ્મલશ રુ’ ઉ મભ ાં ઔેટરુાં તર્થમ છે તે ત જાણી રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
43
ળઔ મ તેભ નથી (2/25); ણ ુનજ ાન્ભની ઔલ્ન ન આધ ય રઈને લતાભ ન જીલન ઔેલી યીતે જીલલુાં જોઈએ તે ઔૃ ષ્ણ વભઝ લે છે. ઔૃ ષ્ણ ઔશે છે ઔે જો શલે છીન જન્ભ વુધ યલ શમ ઔે છી ભક્ષ ભલ શમ ત (આ ણ એઔ પ્રઔ યની ર રચ જ છે) તે ભ ટેની મગ્મત ત યે આ જન્ભભ ાં જ ભેલલી ડળે. લી ુનજ ાન્ભન વીદ્ધ ન્તન ઉમખ ઔયીને ભ ણવ લચ્ચેની આલડત, ફુદ્ધી, દેક લ લખેયેની અવભ નત ન કુર વ ણ તે આે છે (6/41, 42, 43). આભ, અભયઆત્ભ ની ઔલ્ન ઔયીને ભશી લેદવ્મ વે એઔ ઔ ાંઔયે ત્રણ ક્ષી ભ મ ા છે – ભૃત્મુન શ ઉ, જીલનવુધ યણ અને ભ ણવ લચ્ચેન તપ લત. એભ જણ મુાં છે ઔે જીલન દયભીમ ન ઔયે રી ઔે થઈ ખમેરી બુરને છ લયન ય ગભાંડી ભ ણવ અન્તઔ ે સ્ક્ત મ છે એટરે યે ળ ન થ મ છે. બુર ત ફધ ન ાં ી જ થ મ; યન્તુ જો બુરન કયે કય અપવવ થત શમ ત તેન ડક ાં નીલ યી ળઔ મ છે. જ ે ભૃત્મુ વભમે પ્રવન્નત ઈચ્છત શમ, તેણે દયયજ ય ત્રે વુત શે ર ાં ફશ ન ાંકય ભનને ચુ ઔયીને દીલવે ઔયે ર દયે ઔ ઔ માનુાં તટસ્ક્થત થી અલરઔન (ધ્મ ન) ઔયલુાં જોઈએ અને જો બુર જણ મ ત નીક રવત થી સ્ક્લીઔ યીને તે વુધ યી ળઔ મ તેભ શમ ત વુધ યી રેલી જોઈએ. જો વુધ યી ળઔ મ તેભ ન શમ ત તેલી બુર પયીલ ય ન થ મ તેન ખ્મ ર ય કલ જોઈએ. આભ ઔયલ થી રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
44
ભ ણવભ ાં અય ધબ લ ેદ થત નથી. ગડણભ ાં આલત ડીપ્રેળનનુાં ભુખ્મ ઔ યણ આલી જાખરુઔત ન અબ લ છે. યજ વલ યે છ ભ ાં આલતી ફેવણ ની જાશે યકફય લ ચ ાં ીને એઔ દીલવ આણી ણ આલી જાશે યકફય આલળે તેલ ખ્મ ર જ ેને યશે ત શમ છે તે જીલનભ ાં કટુાં ઔ ભ ઔયલ નુાં વન્દ ઔયત નથી. ભ ણવન લીઔ વ ઔયલ નુાં એન ત ન જ શ થભ ાં છે (6/5, 6). ‘ઉંડ અન્ધ યે થી યભ તેજ ે’ જાતે જ જલ નુાં છે, રઈ જલ ભ ટે પ્રબુ આલલ ન નથી. ફશ યની અને અન્દયની દુનીમ લચ્ચે જ ેભ તપ લત છ તેભ જીલનભ ાં ઉદ્વ ેખની ભ ત્ર છી. નીક રવત ને વદ્ખુણ ખણલ ને ફદરે વ યી યીતે જીલન જીલલ ની યીત તયીઔે વભજલ થી તેને અન લલી ભુશ્ઔેર નથી. ડક ાં લખયનુાં ભૃત્મુ એ ઔુ દયતે આેરુાં વદ્વતાનનુાં ઈન ભ છે. ♦●♦●♦
રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
45
8
દૈલ અને અનીશ્ચીતત ન નીમભ અનુક્રમણીકા
વર ભત યશે લુાં એ પ્ર ણી ભ ત્રનુાં પ્ર થભીઔ રક્ષણ છે. ભૃત્મુને ટ ી ળઔ તુાં નથી. તેથી તેન લીઔલ્ે ‘જીલનમ ત્ર ને ઔેલી યીતે રમ્ફ લલી અને વયત થી ુયી ઔયલી’ એ લીચ યન ઔેન્દ્રની આવ વ ભ ણવની ફધી જ પ્રલૃત્તી ખુથ ાં મેરી છે. કેતી, ગય, ઔુ ટમ્ુ ફ, દલ ક ન ાં, ન્મ મતન્ત્ર, વમ્પ્રદ મ, ન્મ ત, તશે લ ય, ધભાસ્ક્થ ન, તીથો, ઔેલણી, વ્મલવ મ, દેળબક્તી, રશ્ઔય, રીવ, લીજ્ઞ ન, ફૅન્ઔ, લીભ, આનન્દપ્રભદ, જુ ઠુાં ફરલુાં, ર ચ ાં આલી – અને છેલ્લે ઈશ્વયનુાં વજ ાન, એ તભ ભ ભ નલીમ પ્રલૃત્તીનુાં પ્રેયઔફ એઔ જ છે – વર ભત યશે લ ની લૃત્તી. ખીત વભજાલે છે ઔે ભ ણવ પ્રલૃત્તી ઔમ ા લખય એઔ ક્ષણ ણ યશી ળઔત નથી (3/5). પ્રલૃત્તી ઔયલ ભ ટે ડખરે ને ખરે નીણામ રેલ ડે છે. નીણામ રેલ ભ ાં જો બુર થ મ ત નીષ્પત વ ાંડે છે. ઔેલણી અને અનુબલને આધ યે રેલ મેર નીણામભ ાં બુર થલ ની ળક્મત ગટે છે કયી ણ વમ્ુણાણે ન ફુદ થઈ રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
46
ળઔતી નથી; ઔ યણ ઔે નીણામ રેલ ાં ભ ટેન ાં ફધ ાં જ જરુયી યીફને ઔઈ ણ વ્મક્તી ઔદીએ ુયેુય ાં જાણી ળઔતી નથી. અજ્ઞ ત યીફને ઔ યણે અનીશ્ચીતત ેદ થ મ છે. આ લ સ્ક્તલીઔત ઉય જ લીભ ઔમ્ની અને જુ ખ યક ન ાં નબે છે તથ પ્ર યબ્ધલ દી પુર ત પયે છે. જ ેભ આણ ાં અસ્ક્તીત્ત્લ, દેક લ તથ સ્ક્લબ લનુાં ખેરુાં છેઔ આદીભ નલ વુધી શોંચે છે તેભ આણ દયે ઔ ઔ માની વપત ન આધ ય તે ભ ટે જરુયી શમ તે ફધ જ પ્રઔૃ તીન નીમભનુાં રન થમુાં છે ઔે નશીં તેની ઉય યશે ર છે (3/27 ૈઔી). લૈજ્ઞ નીઔ વાંળધનને ઔ યણે પ્રઔૃ તીન નીમભની જાણઔ યી દીનપ્રતીદીન લધતી જામ છે; યન્તુ લીજ્ઞ નન ખભે તેટર લીઔ વ થ મ ણ અન્તે એઔ સ્ક્થીતી એલી આલે જ ઔે જ્મ ાં જાણઔ યીની વીભ આલી જામ. આભ, જ્ઞ ન શમ્ભેળ ાં વીભીત જ શમ. અજ્ઞ ત યીફની વાંખ્મ જ ેભ ગટે તેભ વપત ની ળક્મત લધે અને તેથી જ વુમથ ા ી રખબખ 15 ઔયડ ઔી.ભી. દુય આલેરી ૃર્થલી અને ૃર્થલીથી રખબખ 4 ર ક ઔી.ભી. દુય આલેર
ચન્દ્રની ખતીની
ચક્કવ ઈબયી જાણઔ યીને ઔ યણે આજથી 100 લા દયભીમ ન થન ય
ગ્રશણની વચટ આખ શી ઔયી ળઔતુાં લીજ્ઞ ન
આલતીઔ રની આફશલ ની આખ શી ઔયલ ભ ાં ણ ગણીલ ય કટુાં ડે છે. રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
47
અજ્ઞ ત યીફન વભુશને ઈશ્વયલ દી ‘ઈશ્વયે ચ્છ ’, ‘નવીફ’ ઔે ‘પ્ર યબ્ધ’ ઔશે છે. ખીત એને ‘દૈલ’ ઔશે છે. ખુરુત્ત્લ ઔાણની ભ પઔ અનીશ્ચીતત ને ણ નીલ યી ળઔ તી નથી. અણલીજ્ઞ ની તેને ‘અનીશ્ચીતત ન નીમભ’ ઔશે છે. જ ેભ ‘ઉંડ અન્ધ યે થી યભ તેજ’ તયપ જલુાં એ ઈશ્વયલ દીનુાં ધ્મેમ છે તેભ પ્રઔૃ તીન અભ્મ વ દ્વ ય અનીશ્ચીતત ભ થ ાં ી નીશ્ચીતત ની દીળ તયપ જલુાં એ લીજ્ઞ નીનુાં ધ્મેમ છે. જ ેભ જ ેભ જાણઔ યી લધતી જામ તેભ તેભ ‘ઈશ્વયે ચ્છ ’નુાં ક્ષેત્ર ક્ષીતીજની ેઠ ે આખ કવતુાં જામ છે; ણ ન ફુદ થઈ ળઔતુાં નથી અને ઔદી થઈ ળઔલ નુાં ણ નથી. ઔ યણ ઔે છેલ્લે ળધ મેરુાં યીફ ણ અનન્ત અજ્ઞ ત યીફનુાં યીણ ભ શમ છે. લીજ્ઞ નની આ ભમ ાદ એ બોતીઔ જખતની લ સ્ક્તલીઔત છે અને લીજ્ઞ નન ર બ રેલ છત ાં લીજ્ઞ નની શ ાંવી ઉડ ડલ ભ ટે નખુણ ઈશ્વયલ દીનુાં બ્રષ્ઢ ષ્ડ છે. જાણેઅજાણે ણ જો નીણામ રેલ ભ ાં બુર થઈ શમ ત નીષ્પત ન રુભ ાં ભેરી ળીક્ષ ભ ાંથી છટઔી ળઔ તુાં નથી; ઔ યણ ઔે બુરનુાં તે ઔુ દયતી અને અનીલ મા યીણ ભ છે. (3/27 ૈઔી). આભ શલ ને ઔ યણે આણ દયે ઔ ઔ ભભ ાં ‘નીષ્પત ’ ભલ ની ળક્મત છુ મેરી છે જ. નીષ્પત થી શત ળ થઈને જો ઔ ભ છડી રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
48
દઈએ ત લીઔ વ જ અટઔી જામ. તેથી ળીક્ષ ન ધક્ક શલ ઔયલ ભ ટે ખીત વભ ઝ લે છે ઔે ઔ ભ ઔયલ ન તને અધીઔ ય છે; યન્તુ તેનુાં યીણ ભ ળુાં આલળે તે નક્કી ઔયલ નુાં ત ય શ થભ ાં શતુાં નથી (2/47 લીલયણ ભ ટે જુ અનુક્રભ નમ્ફય : 10). નીષ્પત વ ભે ઝઝુભલ ની વભઝણ આત ખીત ન આ ફશુ જાણીત લીયધ બ વી શ્લઔ ભ નવીઔ ‘ળૉઔ ઍફવફાય’ની ખયજ વ યે છે. ફીજી યીતે ઔશીએ ત ઔ ભ ઔયલ ની સ્ક્લતન્ત્રત ની વ થે વ થે નીષ્પત ભ ટે તૈમ ય યશે લ અને શત ળ થમ લખય પ્રમત્ન ચ રુ ય કલ ન ફધ ભ યપત ખીત જીલન જીલલ ની ઔ ળીકલે છે. ઔ ભની વપત ભ ટે ખીત ાંચ યીફ ખણ લે છે. દેળ–ઔ , ઔત ા, જુ દ ાં જુ દ ાં વ ધન, જુ દી જુ દી ક્રીમ ને ચ ાં ભુાં દૈલ (18/14). આણે નોંધલુાં જોઈએ ઔે ઔ ભની વપત ભ ાં દૈલનુાં સ્ક્થ ન ખીત એ છેલ્લુાં ભ ન્મુાં છે – શે રુાં નશીં. લૈજ્ઞ નીઔ જાણઔ યી, ઔ ભની ઔુ ળત અને મન્ત્રનુાં ભશત્ત્લ દૈલ ઔયત ાં આખ સ્ક્લીઔ ય મુાં છે. ઔ ભની ઔુળત ન ભશત્ત્લ ભ ટે ત ખીત એટરે વુધી ઔશે છે, ‘ઔુ ળત ુલાઔ ઔયે રુાં ઔ ભ એ જ મખ છે’ (2/50). આધ્મ ત્ભીઔત ન આાંચ શે ઠ જીલત આવુને રડ ઔ ભ યત ખીત ઔશે છે ઔે તે વન્મ વી ઔે મખી નથી (6/1). રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
49
આલી વભઝણ શમ ત જ્મ યે ભ નલી નીષ્પ જામ ત્મ યે શત ળ થમ લખય નીષ્પત ભ ટેન ાં ઔ યણ ળધીને તેને દુય ઔયલ ભાંડી ડે છે. આભ, નીષ્પત એ ઔ માનુાં અન્તીભ નશીં; ણ વપત ની દીળ તયપ પ્રમ ણ ઔયલ નુાં આયમ્બફીન્દુ ફને છે. લીજીન દીલ ન ળધઔ એડીવન, લીભ નન ળધઔ ય ઈટ બ ઈ અને યૉઔેટ ફન લન ય બ યતન એન્જીનીમય તેન આદળા ઉદ શયણ છે. દયે ઔ લીજ્ઞ ની આ શઔીઔત વભઝે છે ભ ટે જ તેન ચીન્તનભ ાં પ્રમખનુાં ભશત્ત્લ વોથી લધ યે છે. જો ઔઈ યીફની અવય ધ્મ નભ ાં રેલ ની યશી ખઈ શમ ત પ્રમખ વપ થત નથી. આભ, પ્રમખની વપત એ ‘વત્મ’ને યકલ ની ઔવટી છે. જુ ન લકતન ઔીભીમ ખયએ યાંખન વયક ણ ને ઔ યણે વીવ ભ ાંથી ચ ાંદી અને ત ફ ાં ભ થ ાં ી વનુાં ફન લલ ન ઔયે ર પ્રમખથી યવ મણળ ષ્ડની ળરુઆત થઈ. બરે તેભન ભુ શે તુ વીદ્ધ ન થમ ણ તેથી તેભની ભશે નત વ લ એે ખઈ નથી. પ્રમખને ઔ યણે જ ત યવ મણળ ષ્ડન આટર લીઔ વ થમ છે. ઔલ્ન ભ થ ાં ી જન્ભેર લીચ ય એ કય છે ઔે કટ તે ચચ ા ઔયલ થી નશીં; ણ પ્રમખથી જ નક્કી થઈ ળઔે. પ્રમખનુાં અેક્ષીત યીણ ભ ન આલે ત ણ આ ઔશે લ તી નીષ્પત નઔ ભી જતી રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
50
નથી; ઔ યણ ઔે તેન થી ણ ‘ળુાં થઈ ન ળઔે’ તેલુાં નઔ ય ત્ભઔ ‘જ્ઞ ન’ ત ેદ થ મ જ છે. પ્રમખની નીષ્પત ની શ ાંવી ઉડ ડન ય અજ્ઞ ની શઈને ‘ભુક ાન સ્ક્લખાભ ાં’ ય ચત શમ છે.
સ્વાધ્યાય દૈવ એટલે શું? સ્ક્લીચ દફ લી શમ છત ાં ાંક ન ચ રે તતેન ાં જ ેટર ાં ઔ યણ તભે જાણત શ તે એઔ ઔ ખ ઉય રક. તભ યી મ દીને ેજ નમ્ફય : 76 ય આેરી મ દી વ થે વયક લલ લીનન્તી છે. ♦●♦●♦
રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
51
9
આણે અને વભ જ અનુક્રમણીકા
ફધ ાં પ્ર ણીભ ાં વોથી લધ યે ફુદ્ધી શલ છત ાં અન્તે ત ભ ણવ એઔ પ્ર ણી છે તેથી પ્ર ણીની ભ પઔ તેન ભ ાં ણ ‘સ્ક્લઔેન્દ્રીત ’ શમ છે. આ તેનુાં ‘કય ફ’ નશીં ણ ઔુ દયતી રક્ષણ છે. ઔઈણ વભ જવ્મલસ્ક્થ વૈદ્ધ ન્તીઔ યીતે ખભે તેટરી ઉભદ શમ ત ણ; જો તેભ ાં ઔુ દયતની અલખણન થતી શમ ત તેલી વભ જવ્મલસ્ક્થ શીંવ આચયીને ફજફયીથી થડ ાં લો વુધી ર દી ળઔ મ; ણ અશીંવ થી ઔદીએ સ્ક્થ ી ળઔ મ નશીં. વ મ્મલ દ, ખ ાંધીલ દ અને વલોદમન લીચ યભ ાં ભ નલીન આ ઔુ દયતી રક્ષણની અલખણન થ મ છે તેથી શીંવ થી સ્ક્થ મેર વ મ્મલ દ ટઔી ન ળક્મ અને અશીંવ ને લયે ર ખ ધ ાં ીલ દ ઔે વલોદમ સ્ક્થ ઈ જ ન ળક્મ. વભ જભ ાં ‘ખ ાંધીજી’ શમ્ભેળ ાં અતીઅલ્ વાંખ્મ ભ ાં જ શમ (7/3). વભ જન ઉત્ઔાની ચીંત ઔયત વોએ આ ઔડલી લ સ્ક્તલીઔત સ્ક્લીઔ યલ વીલ મ છુ ટઔ નથી.
રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
52
જીલનની ભટ બ ખની પ્રલૃત્તી ભ ટે ફીજાની જરુય યશે છે ભ ટે ભ ણવે વભુશભ ાં યશે લુાં ડે છે. જય ઔ ઉંડ ણથી લીચ યત વભજામ છે ઔે આણે ભ ત્ર ઔુ ટમ્ુ ફન વભ્મ, વખ , ડળી અને ભીત્ર વ થે જ નશીં; યન્તુ આડઔતયી યીતે દુનીમ ની તભ ભ વ્મક્તી વ થે વાંઔ મેર છીએ અને તેથી ઔશે લ મુાં છે ઔે, ‘લીશ્વ એઔ ઔુ ટમ્ુ ફ છે’ (4/35). આ જ લીચ યને ઔ યણે લીનફ જીએ ‘જમ શીન્દ’ને ફદરે ‘જમ જખત’ની તથ ‘વલોદમ’ની લ ત ઔયી છે. ‘પુરયડભ’થી દુનીમ બયભ ાં જાણીત થમેર સ્ક્ટક્ર ચયર એન્જીનીમય ફઔભીનીસ્ક્ટય પુરય ઔશે છે ઔે ૃર્થલી એઔ અન્તયીક્ષ મ ન છે અને આણે વો તેન મ ત્રી છીએ. અણવભજને ઔ યણે ફ ઔ, મુલ ન અને ભુઢ વ્મક્તીને આ ‘એઔત્લની બ લન ’ વભજાતી નથી. બોતીઔ જખતન ાં ગણ ાં ઔ ભ ૈવ ન જોયે થઈ ળઔત ાં શઈને ભટ બ ખન ધનીઔને – ક વ ઔયીને ત જા ત રેલ નને – આ યસ્ક્ય લરમ્ફન વભજાતુાં નથી અથલ સ્ક્લીઔ મા નથી. લીુરત ભ ાં ય ચત ધનીઔ અને વત્ત ધીળન જીલનની વોથી ભટી ઉણ એ છે ઔે તે વતત કુળ ભતીમ ઔે આશ્રીતથી ધેય મેર યશે ત શઈને તેભને ત ીભીત્ર ગણ શમ છે; યન્તુ આ મ ની બુર તયપ તેભનુાં ધ્મ ન દયે તેલ વ ચ ભીત્ર ભટેબ ખે શત નથી. લણવુધયે રી બુર વભમ જત ાં લઔયી જઈને દુ:ક ઉત્ન્ન ઔયે છે. રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
53
ય જઔ યણી અને વ મ્પ્રદ મીઔ લડ ણ સ્ક્લ થાને ઔ યણે આ વત્મ તયપ આાંક આડ ઔ ન ઔયે છે. તેભનુાં સ્ક્થ ન અને ભશત્ત્લ ત ન અનુમ મીન વાંખ્મ ફ ઉય આધ ય ય કે છે. વાંખ્મ ન ગટલ દેલ ન તથ ળક્મ શમ તેટર તેભ ાં લધ ય ઔયલ ન વય (ણ ભ નલજાત ભ ટે શ નીઔ યઔ) ઉ મ ભ નલીને ગેટ ની ભ પઔ લ ડ ભ ાં ુયી ય કલ ન છે. લ ડ ને ટઔ લલ ભ ટે તે પ્ર ણીવશજ બમ અને ર રચન ઉમખ ઔયે છે. રશ્ઔયભ ાં ચ રત ભ્રષ્ટ ચ યન ગણ ઔીસ્ક્વ ફશ ય આલત શલ છત ાં દેળની વયશદને ટઔ લી ય કલ ની નઔયી ઔયત ખ યદ ય વૈનીઔને દયે ઔ દેળ ત ન નત ુત્ર તયીઔે ફીયદ લે છે. એઔ ફ જુ ત ન
દેળન
પ્રજાજનને રુાંટત
ભ્રષ્ટ ચ યી ય જઔ યણી જ દેળબક્તીન ન ભે ‘જમ જમ ખયલી ખુજય ત’, ‘જખતન વલા દેળભ ાં અભ ય દેળ વ ય છે’, ‘ભેય બ યત ભશ ન’, ‘વ યે જશ ાં વે અચ્છ ..’ અને ‘બ યતભ ત ઔી જમ’ જ ેલ ન ય રખ લીને લ ડ ને ટઔ લલ ભ ટે પન થઈ જલ ભ ટે બી પ્રજાને બયભ લે છે ત ફીજી ફ જુ ધભાન
ઠ
શે ઠ વ મ્પ્રદ મીઔ લડ ‘તભે ખભે તે દેળભ ાં યશે ત શ; યન્તુ છેલટે ત તભે જખતન વોથી શ્રેષ્ઠ પર ણ ધભાન છ એ ન બુરળ’ તેલ ઉદેળ આીને ત ન લ ડ અઔફાંધ ય કલ ન પ્રમત્ન ઔયે છે. દુનીમ બયન રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
ય જઔ યણી અને વ મ્પ્રદ મીઔ http://govindmaru.com
54
લડ એ ઉબ ઔયે ર ઔ લ્નીઔ બમે વ્મક્તી લચ્ચે અને પ્રજા લચ્ચે અલીશ્વ વની ક ઈ ેદ ઔયી છે. ય જઔ યણ અને વમ્પ્રદ મે ઉબ ઔયે ર લ ડ ભ ાં ુય મેર બ યત અને ઔીસ્ક્ત નન અણવભજુ ન ખયીઔ યસ્ક્યન અલીશ્વ વને ઔ યણે જ નપયતની આખભ ાં ળેઔ મ છે એ શઔીઔત આ લીચ યને ુષ્ટી આે છે. ભ નલી ભ નલી લચ્ચે બેદ ઉબ ઔયલ એ કયે કય ત ‘પ્રઔૃ તી’(ઈશ્વય)ની અલખણન ઔયલ ફય ફય છે (6/31, 6/32, 13/29, 16/18) ભ ટે જ ત ફધ વાંત લ ડ દુય ઔયલ નુાં ઔશે છે. ઔુ દયતની દયે ઔ ગટન ય જઔ યણ અને વમ્પ્રદ મથી ય શઈને ઔુ દયતને વભજલ ની ઔળીળ ઔયત લીજ્ઞ નીભ ાં ત લ ડ નુાં ભશત્ત્લ ઔદીએ સ્ક્લીઔ ય મુાં જ નથી (13/31, 18/20). વભ જ – આણી વશીમ યી જલ ફદ યી જ ે ફ ફત આણને વીધી જ સ્ક્ળાતી જણ તી નથી તે ભ ટે ‘એભ ાં આણે ળુ?ાં ’ એ ફશુ વ ભ ન્મ ઉદ્ખ ય છે. દ .ત. રખબખ યજ આગ ત, દશે જ, અઔસ્ક્ભ ત ઔે છેતયીંડીન વભ ચ ય છ ભ ાં લ ાંચીએ ત્મ યે ભનભ ાં થ મ છે, ‘એભ ાં આણે ળુાં?’ યન્તુ, વભ જન ાં ભુલ્મની અવય વ્મક્તીખત જીલન ઉય ણ ડે જ છે. સ્ક્ષ્ટ છે ઔે આણે જ ેલ જીલનની અેક્ષ ય કીએ તેને અનુઔુ વ ભ જીઔ લ ત લયણ ન શમ ત યચલુાં જરુયી છે. આ રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
55
ભ ટે જ ેભ ગય ટઔ લલ ભ ટે આણે પ્રલૃત્તી ઔયીએ છીએ તેલી જ યીતે વભ જ ટઔ લલ ભ ટે ણ દયે ઔે પ્રલૃત્તી ઔયલી જરુયી છે. વ્મક્તી અને વભ જ એઔફીજા વ થે અતુટ યીતે વાંઔ મેર ાં છે એ શઔીઔત ખીત અનેઔ યીતે વભજાલે છે. વભ જ ભ ટે ખીત ‘દેલ’ ળબ્દ લ યે છે (3/11). વભ જન શીત ક તય આદયે ર ઔઈ ણ ઔ મા ઔે પ્રલૃત્તી ભ ટે ‘મજ્ઞ’ ળબ્દ લય મ છે. સ્ક્લ બ લીઔ યીતે જ વભ જન દયે ઔ વભ્મએ મજ્ઞભ ાં ત ન પ આલ જોઈએ. પ ભ ટે ‘આશુતી’ ળબ્દ લય મ છે. જો આદળા વભ જની ઔલ્ન ઔયીએ ત વયઔ યે ઔે મ્મુનીવી રીટીએ વભ જ(દેલ)ન શીત ક તય ઉ ડેરુાં દયે ઔ ઔ ભ એ ‘મજ્ઞ’ છે અને તે ભ ટે આણે આલ ન થત પ (ટૅક્ષ) એ ‘આશુતી’ છે. પ (ટૅક્ષ) ન આન યને ખીત ચય ખણે છે (3/12). ઔૃ ષ્ણ અજુ ાનને મજ્ઞ ભ ટે ઔ મા ઔયલ ની વર શ આે છે (3/9). લી, દુનીમ બયભ ાં ચ રત ભ્રષ્ટ ચ યની ખાંખત્રી જ ેલ તભ ભ પ્રઔ યન નેત ને તેભની જલ ફદ યીનુાં બ ન ઔય લે છે (3/21–23). રગ્નપ્રથ – વાંત નન ઉછેય ભ ટે વભ જ ે વોંેરી જલ ફદ યી પ્ર ણીભ ાં ીત , બ ઈ ઔે ુત્ર જ ેલ ાં વખ ઈન ફન્ધન શત ાં નથી; ઔ યણ ઔે લાંળલેર લધ યલ ભ ટે પ્રઔૃ તીને પક્ત નય અને ભ દ ની જરુય ડે છે – રગ્નની નશીં. પ્ર ણીની ભ પઔ ભ ત્ર રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
56
લૃત્તીથી જીલત ણમુખન આદીભ નલભ ાં ણ રગ્નપ્રથ શલ ન વમ્બલ નથી. જો વભ જને વ્મલસ્ક્થીત ય કલ શમ ત વોથી શે ર પ્રશ્ન એ આલે ઔે વાંત નન ઉછેય ઔણ ઔયે ? સ્ક્લ બ લીઔ છે ઔે વાંત નન જન્ભ ભ ટે જ ે ષ્ડી અને ુરુ ઔ યણબુત શમ તે ફન્નેની વશીમ યી જલ ફદ યી ખણ મ. જો ષ્ડી અનેઔ ુરુ વ થે વાંઔ મેરી યશે તી શમ ત ફ ઔન ઉછેય ભ ટે ીત ની જલ ફદ યી નક્કી થઈ ન ળઔે અને તેથી ફ ઔનુાં શીત જોકભ મ અને તેન યીણ ભે વભ જભ ાં બ યે અવ્મલસ્ક્થ ઉબી થ મ. મ દ યશે ઔે ભ લતયન છુ ટ છેડ ને ઔ યણે ઔે અન્મ ઔ યણવય લીકુટ ડી જલ થી વોથી લધ યે નુઔવ ન ત નીદો ફ ઔને જ થતુાં શમ છે. આલ ાં ફ ઔને ઔ યણે વભ જભ ાં ઔેલી ખમ્બીય વભસ્ક્મ ઉબી થતી શમ છે તે જાણલ ભ ટે એઔ નજય અભેયીઔ તયપ ન કલ જ ેલી છે. આલી અાંધ ધુધ ાં ી અટઔ લલ ભ ટે દયે ઔ વભ જ ે રગ્નપ્રથ સ્ક્થ ી છે. રગ્નની લીધી એ ફે વ્મક્તી એઔફીજાની થે યશીને શલે છીનુાં જીલન ઔેલી યીતે જીલળે તેની વભજુ તી ભ ત્ર છે. વુમોદમ, વુમ ાસ્ક્ત અને લયવ દન જ ેલી એ ઔુ દયતી ગટન નથી તેથી રગ્નની લીધી ઔયલ ભ ત્રથી તે આઆ ઔ મભ ભ ટે ટઔી યશે તુાં નથી – તેને ટઔ લલુાં ડે છે. લી, ફ ઔન જન્ભ ભ ટે તે જરુયી નથી. ભશ બ યતની ઔથ પ્રભ ણે ઔુાંતીન ાંડુ વ થે રગ્ન રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
57
થમ ાં તે શે ર ાં જ ઔણા જન્મ્મ શત તે ફત લે છે ઔે ભ નલીએ ફન લેર નીમભન બાંખ થઈ ળઔે છે; યન્તુ ઔુ દયતન નીમભન બાંખ થઈ ળઔત નથી. છેલટે ત પ્રઔૃ તી જ વલોયી છે (4/6). ઔેલણી – વભ જન લીઔ વ ભ ટે જરુયી ‘જ ેન લડે પ્રશ્નનુાં નીય ઔયણ થ મ તેને ‘લીદ્ય ’ ઔશે લ મ’. ભ ણવજાતે ભેલેરુાં જ્ઞ ન ‘લડીર જીાત’ છે તેથી કયે કય ત તેન ર બ વભ જની પ્રત્મેઔ વ્મક્તીને ભલ જોઈએ. આભ છત ાં આણ દેળની બુતઔ ની બુરબયે રી જન્ભજાત લણાવ્મલસ્ક્થ ને ઔ યણે વભ જન ગણ ભટ બ ખને અબણ ય કલ ભ ાં આવ્મ. ુલાજોએ ઔયે ર આ ‘ ’(બુર)નુાં પ્ર મશ્ચીત આણે અન ભત ફેઠઔ ભ યપત ઔયલુાં ડે છે. મુયીમન વભ જ ે લણાવ્મલસ્ક્થ ની બુર ન ઔયી તેથી ત્મ ાં નીયક્ષયત નુાં પ્રભ ણ છુ ાં છે. રઔળ શીભ ાં ‘જ ેલી પ્રજા તેલી વયઔ ય’ શમ. અબણ શલ ને ઔ યણે ખુાંચલ મેર યશે ત ભતદ યને બમ અને ર રચથી લળ ઔયીને તેભન ભતથી ચુટાં ઈ આલેર ની વયઔ ય ઔેલી શમ છે એન આણને અનુબલ છે. અનુબલ ઔશે છે ઔે જ ેભ ાં ય જઔ યણ પ્રલેળે તેભ ાં ખુણલત્ત ની અેક્ષ
ય કલી વ્મથા
છે. ઔેલણીન ક્ષેત્રભ ાં ય જઔ યણન પ્રલેળ એ ચીંત ન લીમ છે. લીદ્ય એ લશેં ચલ ની લસ્ક્તુ છે – લેચલ ની નશીં (4/33). તે રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
58
કયીદી ળઔ તી નથી; ણ મગ્મ વ્મક્તી(ખુરુ) વેથી તેની ઔૃ (વમ્ભતી)થી ભેલલ ની શમ છે (4/34). ઔૃ ભેલલ ભ ટે નમ્ર શલુાં જરુયી છે. ગભાંડી ઔદી ઔળુાં ળીકી ળઔત નથી. ડળી – વભ જ ે આેર શે ર વખ ભ ણવને ફીજાની ભદદ રેલી ડતી શમ છે. અખ ઉથી નક્કી શમ તેલ પ્રવાંખે વખ ાં, ભીત્ર અને શ થ નીચેન ભ ણવની ભદદ ભી ળઔે; યન્તુ જ્મ યે ભદદની એઔ એઔ જરુય ડે ત્મ યે ત ડળી જ ઔ ભભ ાં આલી ળઔે છે તેથી ઔશે લ મ છે ઔે શે ર વખ ડળી. વખ અને ડળીની ફ ફતભ ાં વાંદખીને અલઔ ળ નથી એ ઔડલી શઔીઔત છે. દયે ઔ ભ ણવ ભશ ન થઈ ળઔત નથી; યન્તુ વજ્જન ત થઈ જ ળઔે છે. વ ય ડળી ઔેલ શમ? તે ખભે ત્મ યે ફીજાન ગયભ ાં દ કર થઈ જત નથી, ત ન ગયન ઔચય ઔે એાંઠલ ડ ફીજાન ગય આખ ન ાંકત નથી ઔે ઔડેર ઉન્દયને ફીજાન ગય આખ છડત નથી, ગયભ ાંથી ઔઈને ફર લલ ભ ટે શના લખ ડત નથી, તેન યે ડી ઔે ટીલીન અલ જ ધીભ શમ છે, ય ત્રે 10 છી પટ ઔડ પડત નથી. ટુઔાં ભ ાં, વ ય ડળી ફીજાને કરેર શોંચ ડત નથી. ઔૃ ષ્ણ ઔશે છે, ‘જ ેન થી રઔ ઉદ્વ ેખ ભત નથી તે ભને પ્રીમ છે’ (12/15). આણે બુરલુાં ન જોઈએ ઔે જ ેભ આણે રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
59
વ ય ડળીની ઈચ્છ ય કીએ છીએ તેભ આણ ડળી ણ તેલી જ ઈચ્છ ય કત શમ છે. વ્મલવ મ – વભ જનુાં યસ્ક્ય લરમ્ફન વ્મક્તી અને વભ જ લચ્ચેન વમ્ફન્ધ હૃદમ અને ભખજ લચ્ચેન
વમ્ફન્ધની ભ પઔ યસ્ક્ય લરમ્ફનન છે. અનેઔ
પ્રલૃત્તીને ઔ યણે આલતુાં યસ્ક્ય લરમ્ફન એ ભ નલ જીલનની અનીલ મા શઔીઔત છે. ભ નલીન વ્મલવ મ એલ શલ જોઈએ ઔે ન ણ ાંન ફદર ભ ાં ક્મ ાંત તે ઔઈ વેલ આત શમ, ચીજલસ્ક્તુ ફન લત શમ અથલ ફન લલ ભ ાં ભદદ ઔયત શમ. ફીજી યીતે ઔશીએ ત તેની પ્રલૃત્તીથી તે તેભ જ વભ જ – ફન્નેનુાં શીત જલ મ. આ ગયણ અનુવ ય અવત્મ, શીંવ , જુ ખ ય, ઔ ભ અને દ ભની ચયી, રુાંટપ ટ ઔે છેતયીંડી જ ેલી પ્રલૃત્તી અવભ જીઔ છે અને ભ ટે ત્મ જ્મ છે. વભ જની ભટ બ ખની વ્મક્તી ‘ભજુ ય’ છે. ભજુ યને ઔ ભની ખુણલત્ત વ થે નશીં; યન્તુ તેન ભતય વ થે જ વમ્ફન્ધ શમ છે. ‘લય ભય ઔે ઔન્મ ભય, ખયનુાં તયબ ણાં બય’. જીલન તયપન આલ ભજુ યીમ અબીખભને ઔ યણે જીલન એઔ ઢવયડ ફની જામ છે. ફધ ન ાં ે ફધુાં જ વ રુાં જોઈએ છે કરુાં; યન્તુ ઔઈ તે ત નુાં ઔ ભ વ યી યીતે ઔયલ ભ ાંખત નથી. યીણ ભે ઔઈને રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
60
ઔળુાં જ વ રુાં ભતુાં નથી. પ્રધ નથી ભ ાંડીને તે બીક યી વુધીન વો ઔઈ ફીજાને વુધ યી ન ાંકલ ભથે છે; યન્તુ ઔઈ ત ની જાતને વુધ યલ ભ ાંખત નથી. દયે ઔ એભ ભ ને છે ઔે તે ૈવ ભ ાં ુય નથી, અને અક્કરભ ાં અધુય નથી. મખ ઔયલ ભ ટે જખ ાં રભ ાં ઝ ડ નીચે ફેવીને ઔે અાંખને ભચડી ન ાંકલ ની જરુય નથી. ખીત ઔશે છે ઔે તભ યે બ ખે આલેરુાં ઔ ભ વ યી યીતે ઔયલુાં એ જ મખ છે (2/50). પ્રવન્ન વભ જ ઉબ ઔયલ ની આ એઔભ ત્ર યીત છે. ધભા – વભ જને ટઔ લલ ની વભજણ ધભા અને ધભાન આબ વ જ ેલ વમ્પ્રદ મ લચ્ચેન બેદ યકી રેલ જરુયી છે. ધભા એટરે જ ેનુાં રન ઔયલ થી વભસ્ક્ત ભ નલવભ જ ટઔે અને ુષ્ટી ભે તે. ‘આકુાં લીશ્વ એઔ ઔુ ટમ્ુ ફ છે’ તેલી વભજણ આીને ધભા ભ ણવભ ત્રને એઔફીજા વ થે જોડે છે. જ્મ યે વમ્પ્રદ મ ત ડળી વ થેન લો જુ ન વમ્ફન્ધભ ાં ણ પ ચય ભ યે છે. ધભા વત્મ આધ યીત શમ છે. જ્મ યે વમ્પ્રદ મ ભ ન્મત આધ યીત શમ છે. ઔટ્ટયત , લ ડ ફાંધી, જુ ઠ, શીંવ અને વ્મક્તીુજા એ વ મ્પ્રદ મીઔત ન ાં રક્ષણ છે. વમ્પ્રદ મ ઔશે છે, ‘ભ ય એટર વ ય ’ જ્મ યે ધભા ઔશે છે, ‘વ ય એટર ભ ય ’. રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
61
ધ ભીઔ ભ ણવની ક શે યલેળથી ઔે ફીજી ઔઈ ફ ષ્ણ નીળ નીથી થતી નથી. તે ફને તેટરી લધ યે વ્મક્તી વુધી શોંચલ ની ઈચ્છ ય કે; ણ ઝાંકન નશીં. તે વ ધનળુદ્ધીભ ાં ભ ને છે તથ વભગ્ર ભ નલજાતનુાં ઔલ્મ ણ ઈચ્છે છે. ઉ વન ભ ટે તેને ભન ઔઈ ચક્ક્વ સ્ક્થનુાં ભશત્ત્લ શતુાં નથી. ચગડીમ , ભુશુતા લખેયેભ ાં તે ભ નત નથી. તેની લ તભ ાં ળાંઔ ઔયલ ની છુ ટ શમ છે. બુર જણ મ ત્મ યે વુધ ય ઔયલ તે વદ તૈમ ય શમ છે. તે બમ ઔે ર રચ નશીં ણ વભજણ આે છે. તે સ્ક્લધભાનુાં રન ઔયે છે તેથી અક ભણ થલ નુાં જોકભ કેડીને ણ ત ની ભ ન્મત પ્રભ ણે લતે છે. તેનુાં જીલન કાંડીત શતુાં નથી. તેની પ્રત્મેઔ પ્રલૃત્તી ‘ધ ભીઔ’ શમ છે. લીજ્ઞ ની વ ચ અથાભ ાં ધ ભીઔ ભ ણવ શમ છે. ♦●♦●♦
રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
62
10
ખીત ન ‘સ્ક્લધભા’ અનુક્રમણીકા
વભ જ એ ઔુ ટમ્ુ ફનુાં જ લીસ્ક્તૃત સ્ક્લરુ શઈને ઔુ ટમ્ુ ફની ભ પઔ વભ જભ ાં ણ ભ ણવ તેની પ્ર ણીવશજ લૃત્તીને ફશે ઔલ ન દે તે જરુયી છે. આ ઔ યણથી ફ ઔની સ્ક્લઔેન્દ્રીત ક્ષમ્મ છે; યન્તુ જો ુખ્તલમન ભ ણવ ણ તેલી યીતે લતે ત તે અવાંસ્ક્ઔ યીત ની નીળ ની ભન મ છે. નયવીંશ ભશે ત નુાં પ્રખ્મ ત બજન, ‘લૈષ્ણલજન ત તેને યે ઔશીએ ...’ એ ભ ણવભ ાં યશે રી પ્ર ણીવશજ સ્ક્લઔેન્દ્રીત ઉય વભઝણુલાઔ નીમન્ત્રણ ય કત શમ તેલ વાંસ્ક્ઔ યી ભ ણવન લતાનનુાં લણાન છે. ભ ણવ જ ે ઔઈ પ્રલૃત્તી (લીચ ય અને/અથલ આચ ય) ઔયે તેની અવય વભ જ ઉય ણ થ મ. અવયને કમ રભ ાં ય કીને ભ ણવની પ્રલૃત્તીને ભુખ્મત્લે ત્રણ પ્રઔ યભ ાં લશેં ચી ળઔ મ – વભ જળઔ પ્રલૃત્તી, અાંખત ર બ ભ ટેની પ્રલૃત્તી અને વભ જગ તઔ પ્રલૃત્તી. આ પ્રઔ ય ભ ટે ખીત અનુક્રભે વત્ત્લ, યજવ અને તભવ ળબ્દ લ યે છે. રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
63
ભ ણવ એઔ ક્ષણ ણ પ્રલૃત્તી ઔમ ા લખય યશી ળઔત નથી (3/5) ભ ટે જીલનભ ાં ડખરેને ખરે નીણામ રેલ ડે છે. દયે ઔ વ્મક્તી ત ની વભઝણ પ્રભ ણે ‘મગ્મ’ નીણામ રે છે; યન્તુ દયે ઔન મગ્મત ન કમ ર જુ દ જદ શમ છે તેથી દયે ઔન ભત જુ દ શમ છે. આ શઔીઔતન સ્ક્લીઔ ય ઔયલ એટરે જ વ્મક્તીસ્ક્લ તન્ત્રન સ્ક્લીઔ ય ઔયલ. આભ છત ાં, વભ જન વભ્મએ એઔફીજા વ થે જીલલ નુાં શઈને વ્મક્તીસ્ક્લ તન્ત્રની લીબ લન ભ ાં સ્ક્લછદાં ત ને સ્ક્થ ન નથી જ (2/61, 67). આણી ફરચ રની બ ભ ાં ‘ધભા’ ળબ્દ વમ્પ્રદ મન અથાભ ાં લય મ છે; યન્તુ ‘ધભા’ન ભુ અથા છે – જ ે લીચ ય ઔે આચ યને ઔ યણે વભ જ (અને ભ ણવજાત) ટઔે છે તે. વભ જન લીઔ વ ભ ટે દયે ઔ વ્મક્તીએ ત ન બ ખે આલેરુાં ઔ ભ વ ય ભ ાં વ યી યીતે ઔયલુાં જોઈએ (2/50). ભ ટે ખીત ભ ાં ‘ધભા’ ળબ્દ વમ્પ્રદ મન અથાભ ાં નશીં ણ ‘ઔતાવ્મ’ન અથાભ ાં લય મ છે. સ્ક્લધભા એટરે વભ જને ટઔ લલ ભ ટેનુાં વ્મક્તીનુાં ઔતાવ્મ. આ ઔ ભ ફશ યન દફ ણથી નશીં; ણ અન્દયથી આલતી પ્રેયણ થી થતુાં શમ ત જ તેન બ ય ન ર ખે. અન્ત:પ્રેયણ ન અનુબલ ઔયલ ભ ટે ઔીતીરરુ ખુરુએ ઉબી ઔયે રી ભ મ જા પખ લી દઈને ત ની જાતને તટસ્ક્થત રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
અને નીદામત થી
http://govindmaru.com
64
જીલનમાન્ત વતત ત સ્ક્મ ઔયલી ડે. જ ેભ બોતીઔ દુનીમ ભ ાં દયે ઔન ચશે ય જુ દ તેભ ભ નવીઔ દુનીમ ભ ાં દયે ઔનુાં ચીન્તન જુ દુાં. ત ન ચીન્તનથી આલતી વભઝણ એ ‘સ્ક્લધભા’ છે (18/47). સ્ક્લધભાન રન ભ ટે ફશુભતીથી જુ દ ડલ ની તથ તેન યીણ ભની વમ્ુણા જલ ફદ યી સ્ક્લીઔ યલ ની નૈતીઔ શીમ્મ્ત ણ ઔેલલી ડે છે. ભ ટે પ્રીતભ ઔશે છે, ‘શયીન ભ યખ છે ળુય ન, નશીં ઔ મયનુાં ઔ ભ જોને...’. વભઝણ લધે તેભ ‘સ્ક્લધભા’ ણ લીઔવે ભ ટે ‘સ્ક્લધભા’ એ વતત લીઔવત અને ભ ટે ફદર ત ધભા છે. ‘સ્ક્લધભા’ભ ાં બુર શઈ ળઔે ણ જુ ઠ નશીં. ખ ાંધીજી ઔશે ત શત ઔે, ‘જ્મ યે ભ ય ફે લીધ ન લચ્ચે તપ લત જણ મ ત્મ યે ભ ય છેલ્લ લીધ નને ભ નલુાં.’ સ્ક્લધભાન રનભ ાં અબીભ ન નશીં; ણ આત્ભખોયલ યશે રુાં છે. લીચ યળીર વ્મક્તી ‘વત્મ’ ળધતી શમ છે. વત્મને ફશુભતી વ થે વમ્ફન્ધ નથી (7/3). તે આત્ભચીન્તનભ ાંથી ઉદ્બલેર ‘સ્ક્લધભા’ પ્રભ ણે લતાતી શમ છે. ઔન્ફ્મુળીમવ, ફુદ્ધ, ખૅરેરીમ, નયવીંશ ભશે ત , અક, નભાદ, યજા ય ભભશન ય મ, જખદીળચન્દ્ર ફઝ, આઈન્સ્ક્ટ ઈન, જ્મતીફ પુરે, ખ ાંધી, ડૉ. આાંફેડઔય અને યજનીળ તેન થડ ાંઔ ઉદ શયણ છે.
રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
65
લીચ યળીર વ્મક્તી વભ જન લીઔ વ ભ ટે ઔ ભ ઔયતી શમ છે. આબડછેટ, વતી થલ ન યીલ જ, ભ નલી–ભ નલી લચ્ચેન લ ડ , અન્ધશ્રદ્ધ , ન યીળક્તીની અલશે રન લખેયે જ ેલી વભ જની ઔુ રુઢી દુય ઔયલ ભ ટે તે વભ જને વભઝ લે છે એટરુાં જ નશીં; ણ તે ‘સ્ક્લધભા’ પ્રભ ણે જીલીને રુઢીચુસ્ક્ત વભ જન કપ ણ લશયી રે છે. તેભનુાં જીલન અને લતાન ભ નલજાતને શ ની શોંચે તેલુાં ઔદી શતુાં નથી. તે વ ચ અથાભ ાં ‘લૈષ્ણલજન’ શમ છે. વભઝણ લખય ભ ત્ર વશે ર ર ખત શલ ને ઔ યણે યઔ ની અક્કર (‘યધભા’) પ્રભ ણે લતાન યનુાં જીલન ીંજય ભ ાં ુય મેર ટ જ ેલુાં બમયશીત; ણ ઉડલ ની ભજ લખયનુાં શમ છે. જાતને ઈશ્વયે ફન લેરી ઔઠુતી ભ નીને ત ણાં ખુભ લી દેલ ભ ાં ઔે ભખજને લીચ યળુન્મ સ્ક્થીતીભ ાં ય કલ થી જ જો ‘વુક’ ભલ નુાં શમ ત ત છી ભૃત્મુ જ ેલુાં વુક ઔળ ભ ાં નથી. ♦●♦●♦
રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
66
11
ઔભાણ્મેલ ધીઔ યસ્ક્તે (2/47) અનુક્રમણીકા
જીલનમ ત્ર ને વન્તથી ુયી ઔયલ નુાં ભ ખાદળાન આત આ શ્લઔન ચ યે ચયણ યૅ ળનર લીચ યધ ય ધય લે છે. જ્ઞ ન શમ્ભેળ ાં
ઠઔય ક ઈને એટરે ઔે અજભ મેળ અને વુધ યણ (Trial and error)થી ભતુાં શઈને વાંળધન ઔયત લીજ્ઞ ની જાણેઅજાણે આ પ્રભ ણે જ ઔ મા ઔયત શમ છે. ખીત ન આ ફશુ જાણીત અને અવ્મલશ રુ ર ખત શ્લઔનુાં સ્ક્થ ુ બ ન્તય આ પ્રભ ણે થ મ : ત ય ઔભાભ ાં જ અધીઔ ય છે, પભ ાં ઔદી નથી; તુ ઔભાપન શે તુલ ન થ ; તેભ જ ઔભા ન ઔયલ ભ ાં ત યી આવક્તી ન થ . રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
67
પ્રથભ દૃષ્ટીએ આ ફીરઔુ ર ખે ન ઉતયે તેલી લ ત છે; ઔ યણ ઔે ઔ ભ ઔમ ા છી જો તેનુાં લતય ભેલલ ન અધીઔ ય ઔદીએ ન શમ ત પખટનુાં લૈતરુાં ઔયલ ભ ટે ઔઈ ણ વ્મક્તી ળ ભ ટે તૈમ ય થ મ? આ શ્લઔન ભભા વભઝલ ભ ટે ‘અધીઔ ય’ અને ‘પ’ ળબ્દની વ થે વુક્ષ્ભ યીતે વાંઔ મેરી ફ ફતન લીચ ય ઔયલ જોઈળે. એઔ ફ જુ અધીઔ યની વ થે નીણામ રેલ ની સ્ક્લતન્ત્રત ભે છે ત ફીજી ફ જુ તેનુાં જ ે ઔ ાંઈ યીણ ભ આલે તે ઔચલ ટ લખય સ્ક્લીઔ યી રેલ ની તૈમ યી ણ ય કલી ડે છે. શ્લઔન શે ર ચયણભ ાં ખીત વભઝ લે છે ઔે તને ઔ ભ ઔયલ ન અધીઔ ય છે ભ ટે ઔમુાં ઔ ભ ઔયલુાં, ક્મ યે ઔયલુાં, ઔેટરુાં ઔયલુાં, ઔેલી યીતે ઔયલુાં લખેયે તભ ભ ફ ફતન નીણામ રેલ ન તને ‘અધીઔ ય’ એટરે ઔે તે ભ ટેની તને ુયી સ્ક્લતન્ત્રત છે. પ્રશ્ન એ થ મ છે ઔે જો ઔ ભ ઔયલ ન અધીઔ ય શમ ત તેન પન ણ અધીઔ ય ઔેભ નશીં? આ પ્રશ્નન ઉત્તયભ ાં જ જીલનનુાં યભ વત્મ છુ મેરુાં છે. પ એ ઔ માનુાં યીણ ભ શઈને ‘પ’ ળબ્દભ ાં નીષ્પત અને વપત ફન્નેન વભ લેળ થ મ છે. જ્ઞ ન શમ્ભેળ ાં વીભીત જ શમ ભ ટે પ્રઔૃ તીન ફધ ાં જ યીફની ઔઈને ણ કફય શતી નથી તેથી શ્લઔન ફીજા ચયણભ ાં ખીત વભઝ લે છે ઔે તને ઔ ભ રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
68
ઔયલ ની સ્ક્લતન્ત્રત શલ છત ાં જ્ઞ નની અુણાત ને ઔ યણે તેન પનુાં સ્ક્લરુ (નીષ્પત ઔે વપત ) નક્કી ઔયલ ની તને સ્ક્લતન્ત્રત (અધીઔ ય) નથી. આણ જ્ઞ નની વીભ નુાં તે ઔુ દયતી અને ભ ટે અનીલ મા યીણ ભ છે. ળ ાંતીથી લીચ યત જણ ળે ઔે આ ઔ ાંઈ અજુ ખતી ઔે નલી લ ત થની. દ .ત. આણે જાણીએ છીએ ઔે : આણ અધીઔ ય ફી લ લલ ન છે, ણ છડને ઉખ ડલ નુાં આણ શ થભ ાં નથી. આણ અધીઔ ય યભતભ ાં બ ખ રેલ ન છે, ણ જીતલ નુાં આણ શ થભ ાં નથી. આણ અધીઔ ય યીક્ષ આલ ન છે, ણ વ થલ નુાં આણ શ થભ ાં નથી. આણ અધીઔ ય રગ્નન પ્રસ્ક્ત લ ભુઔલ ન છે, ણ તેની સ્ક્લીઔૃ તી આણ શ થભ ાં નથી. આણ અધીઔ ય વન્ત નભ ાં વાંસ્ક્ઔ ય વીંચલ ન છે, ણ તેથી તે વાંસ્ક્ઔ યી ફને જ તે આણ શ થભ ાં નથી.
રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
69
આણ અધીઔ ય દલ ઔય લલ ન છે, ણ વ જા થલ નુાં આણ શ થભ ાં નથી. આણ અધીઔ ય ઉભેદલ યને ભત આલ ન છે, ણ તેને જીત ડલ નુાં આણ શ થભ ાં નથી. આલ પ્રવાંખની મ દીને શજી ગણી રમ્ફ લી ળઔ મ. જીલનન ફધ જ પ્રવાંખને આલયી રેત ાં ખીત ઔશે છે, ત ય અધીઔ ય પક્ત પ્રમત્ન ઔયલ ન જ છે, વપત ની ક તયી ય કલ ન નથી. લી, ૈવ (લતય) અને ઔ ભ એઔફીજાાં વ થે વાંઔ મેર ાં શલ છત ાં, ૈવ ભ ટે ઔ ભ ઔયલુાં અને ઔ ભ ઔયીને ૈવ રેલ એ ફે જુ દી ફ ફત છે. જ ે ભ ણવ એભ ભ નત શમ ઔે ‘ૈવ થી ફધુાં જ ભી ળઔે છે’ તે ૈવ ભેલલ ભ ટે ફધુાં જ ઔયી છુ ટે છે. છેતયલ ભ ાં, લેઠ ઉત યલ ભ ાં, ર ાંચ રેલ ભ ાં ઔે ર ચ ાં આલ ભ ાં તે ઔળુાં કટુાં ઔયે છે એભ તેને ર ખતુાં જ નથી. તેને ભ ટે વ ધનળુદ્ધી એ ભુક ાઈ છે. તે સ્ક્ષ્ટ યીતે ભ ને છે ઔે ‘લ ાંઔી આાંખીએ જ ગી નીઔે’. જ્મ યે ભ ણવ ૈવ ભેલલ ભ ટે જ ઔ ભ ઔયે ત્મ યે તેની નજય પક્ત ૈવ તયપ જ શઈને જ્મ ાં વુધી ૈવ ખુભ લલ ન ડય
રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
70
ઉબ ન થ મ ત્મ ાં વુધી તેને ઔ ભની ખુણલત્ત વુધ યલ ની જરુયત ર ખતી નથી. આલ ભ ણવ ભય છે (2/49). આન થી ઉરટુ,ાં જ ે ભ ણવ ઔ ભ ઔયીને ૈવ ભેલલ ભ ખ ાં ે છે તે ત ની તભ ભ આલડત લ યીને ચીલટથી ઔ ભ ઔયે છે. તે જાતે જ ત ન ઔ ભની ખુણલત્ત વુધ યલ વતત પ્રમત્નળીર યશે છે તેથી તેની ઉય વુયલ ઈઝય ય કલ ની જરુય યશે તી નથી. આણે વશુ એઔફીજા વ થે વાંઔ મેર શઈને જો દયે ઔ ત નુાં ઔ ભ જાતે જ વ યી યીતે ઔયે ત દયે ઔને ફધી જ લસ્ક્ત ુ વ યી ભી યશે . આ ણ એઔ પ્રઔ યન મજ્ઞ જ છે. આ તેથી શ્લઔન ત્રીજા ચયણભ ાં ખીત વભઝ લે છે ઔે, ‘તુાં ઔભાપન શે તલુ ન થ ’. ઔ ભ ઔયલુાં એ તે જ ભુખ્મ શે તુ છે, તેનુાં લતય એ તેની આડેદ ળ છે. આખ ત્રણ ચયણન આળય રઈને ભ ણવ ત ની આવને ‘ાંડીત ઈન ફર’ ભ યપત છ લયે નશીં તે ભ ટે વભ જવેલ ન ુયસ્ક્ઔત ા અને ભ નલ સ્ક્લબ લન અચ્છ જાણઔ ય લેદવ્મ વ શ્લઔન ચથ અને છેલ્લ ચયણભ ાં ઔશે છે, ‘ઔભા ન ઔયલ ભ ાં ત યી આવક્તી ન થ .’ એટરે ઔે પ ભલ ની અનીશ્ચીતત શલ ને ઔ યણે ‘ધ મુું ધણીનુાં થ મ છે’ તેભ ભનને ટ લીને ત યી ઔ ભચય લૃત્તીને છ લયીળ નશીં. ખીત નુાં ય મણ રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
71
ઔયત ફીનજલ ફદ ય અને આવુ ઈશ્વયલ દી આ ચથ ચયણ તયપ આાંક આડ ઔ ન ઔયે છે. જીલનમ ત્ર ને વન્તથી ુયી ઔયલ નુાં ભ ખાદળાન આત આ શ્લઔન ચ યે ચયણ યૅ ળનર લીચ યધ ય ધય લે છે. જ્ઞ ન શમ્ભેળ ાં ઠઔય ક ઈને એટરે ઔે અજભ મેળ અને વુધ યણ (Trial and error)થી ભતુાં શઈને વાંળધન ઔયત
લીજ્ઞ ની
જાણેઅજાણે આ પ્રભ ણે જ ઔ મા ઔયત શમ છે. ♦●♦●♦
રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
72
12
સ્ક્થીતપ્રજ્ઞત અનુક્રમણીકા
પ્રશ્ન ઉઠલ અને એનુાં વભ ધ ન ળધલુાં એનુાં ન ભ જીલન. ળફને ઔઈ પ્રશ્ન શત જ નથી. પ્રશ્નને ઔેલી યીતે ઉઔેરીએ છીએ એની ઉય આણી જીલનમ ત્ર ની વપત ન આધ ય યશે છે. ય જઔ યણી અને ધનીઔ યીલ યન ાં વન્ત નન ાં ઔયતુત, ઔોટુમ્ફીઔ ક્રેળ અને આગ તન ફન લ ઉયથી વ ફીત થ મ છે ઔે આાંતયીઔ પ્રશ્નન ઉઔેર ઔદીએ ૈવ ઔે વત્ત થી ર લી ળઔ ત નથી. આ લ ત વ્મક્તી અને વભ જ ફન્નેને વભ ન યીતે ર ખુ ડે છે. પ્રશ્નન ઉઔેર ભ ટે વો પ્રથભ ત પ્રશ્નને મગ્મ યીતે વભઝલ ડે. પ્રશ્ન વભઝતી લકતે આણી સ્ક્થીતી શ થીન આઔ યન ત ખ ભેલત ેર પ્રજ્ઞ ચક્ષુ જ ેલી શમ છે. તેથી પ્રશ્નન ઉઔેર નક્કી ઔયત અજભ લત શે ર ાં પ્રશ્નને ફધી દીળ એથી (વભગ્રત ભ ાં) જોલ જરુયી છે. ભ ત્ર સ્ક્લ થાલૃત્તીન એઔ ાંખીદળાનથી રીધેર નીણામથી પ્રશ્ન લધ યે જટીર ફને છે.
રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
73
ઔુ દયતને અને ભ ટે વત્મને આણી ર ખણી વ થે વમ્ફન્ધ નથી તેથી પ્રશ્નન વ ચ ઉઔેર ળધલ શમ ત યાંખીન ઔ ચ જ ેલ આણ ખભ –અણખભ , ુલાગ્રશ અને ભ ન્મત ને લચ્ચે ન આલલ દઈને તેને તટસ્ક્થત ુલાઔ જોલ જોઈએ. જ ેની ફુદ્ધી ખભ –અણખભ થી પ્રબ લીત થઈને ચી જતી ન શમ તેલી વ્મક્તી ભ ટે વ્મ વે ખીત ભ ાં ‘સ્ક્થીતપ્રજ્ઞ’ ળબ્દ મજ્મ છે. સ્ક્થીતપ્રજ્ઞ વ્મક્તી ઔને ઔશે લ મ, તેનુાં લતાન ઔેલુાં શમ? તેલ પ્રશ્ન અજુ ાનને થ મ છે (2/54). તેન જલ ફભ ાં ઔૃ ષ્ણ ઔશે છે ઔે સ્ક્થીતપ્રજ્ઞ વ્મક્તી ફધી જ ઝાંકન છડી વન્તથી જીલે છે (2/55), તે દુ:કભ ાં નથી લીર ઈ જત ઔે વુકભ ાં નથી છઔી જત. લી, તે લેલર તથ ડયઔ નથી શત તથ એને ખુસ્ક્વ આલત જ નથી (2/56). વ ય –નયવ દયે ઔ પ્રવાંખે તેનુાં ભખજ ઠેઔ ણે યશે છે (2/57). ૈવ , વત્ત અને ઔીતી જ ેલુાં ફશ યની દુનીમ નુાં ચરણ અન્દયની દુનીમ ભ ાં ચ રતુાં નથી તેનુાં તેને બ ન શઈને તેન થી આઔ ાત નથી (2/58). વભ જન શીતન જ ે પ્રશ્ન તયપ વ ભ ન્મજન વબ ન શત નથી તે પ્રશ્નન ઉઔેર ભ ટે તે ઔ ભ ઔયત શમ છે (જાગ્રત શમ છે) અને (અણવભઝને ઔ યણે) જ ે બોતીઔ વીદ્ધી ભેલલ ભ ટે ફશુજન વભ જ લરક ાં ભ યે છે, તેની તેને ઝાંકન ન શલ ને ઔ યણે તે તેની વદન્તય ઉેક્ળ ઔયે છે તેથી ળ ત ાં ી અનુબલે છે (2/68). રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
74
આલ ાં ફ ષ્ણ રક્ળણ ઉયથી જ ભ ણવ લીળે અનુભ ન ફ ાંધલ ભ ાં બુર થલ ન વમ્બલ યશે છે; ઔ યણ ઔે જડ અને સ્ક્થીતપ્રજ્ઞ ભ ણવ લચ્ચે કુફ જ તી બેદયે ક છે. જડ ભ ણવને ર ખણી થતી જ નથી. જ્મ યે સ્ક્થીતપ્રજ્ઞને ર ખણી ત થ મ છે; ણ તેન થી તેન ભનભ ાં કબ ટ ભચી જત નથી. સ્ક્થીતપ્રજ્ઞ પુર ઔયત ાં ઔભ અને લજ્ર ઔયત ાં ણ ઔઠણ થઈ ળઔે છે. ♦●♦●♦ ાંક ન ચ રે તેન ાં મને ખબર છે તેટર ાં ઔ યણ (આ વીલ મ ફીજાાં ણ શઈ ળઔે)
1.
કટી સ્ક્લીચ દફ લી શમ.
2.
યે ગ્મુરેટય ઝીય ઉય શમ.
3.
ઔમ્નીએ લીજી ફન્ધ ઔયી શમ.
4.
ફ્મુઝ ઉડી ખમ શમ.
5.
સ્ક્લીચ ફખડી ખઈ શમ.
6.
ાંક નુાં ઔાંડન્ે વય ફખડી ખમુાં શમ.
7.
ાંક ની ઔઈર ફી ખઈ શમ.
8.
ઉંદયે લ મય ઔ તયી ન ાંખ્મ શમ.
9.
લ મયન એઔ છેડ છુ ટ ડી ખમ શમ.
10.
ઈરીંખની જરુયત શમ.
રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
75
આભ નુાં ભ ત્ર એઔ જ ઔ યણ જાણભ ાં ન શમ ત ણ ાંક ઔેભ નથી ચ રત તે વભજાળે નશીં. જ ેટર ાં ઔ યણની તભને કફય નશતી તે ફધ ાં તભ યે ભ ટે શે ર ાં ‘દૈલ’ શત ાં ણ શલે નથી. આભ, દૈલ એટરે જ ે ઔ યણની કફય ન શમ તેન વભુશ. પ્રઔૃ તીન
નીમભ અનુવ ય જ ગટન ગટે છે.
ગટન ન અલરઔન ઉયથી લીજ્ઞ ની નીમભને જાણલ ની ઔળીળ ઔયે છે. ‘ફશે યી, ભુાંખી, આાંધી અને ર ખણીળુન્મ’ પ્રઔૃ તી વ થે નુાં ડન ય લીજ્ઞ નીને ઔળુાં ન વભજામ ત્મ યે ઔને ુછલ જામ? લીજ્ઞ નીની ભમ ાદ ની શ ાંવી ઉડ ડત શે ર ાં તેભની જખ એ તભ યી જાતને ભુઔી જોજો. લીજ્ઞ ની પ્ર ભ ણીઔ શઈને દયે ઔ પ્રશ્નન જલ ફ તેભની વે છે તેલ દ લ તે ઔદી ઔયત નથી; યન્તુ ઈશ્વયલ દી ઔયે છે. ઔ યણ ઔે જ્મ યે ઔળુાં ન વભજામ ત્મ યે ‘દૈલ’ન ઉમખ ઔયીને તે ત નુાં અજ્ઞ ન છુ લી ળઔે છે. ઈશ્વયલ દી જુ ઠુાં નથી ફરત ; ણ વત્મ છુ લે છે. આ ઔ યણથી ભ ય ‘ઝગડ’ ઈશ્વય વ થે નશીં; ણ ઈશ્વયલ દી વ થે છે. ♦●♦●♦
રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
76
13
અભ ય ાં પ્રઔ ળન અનુક્રમણીકા
નલી દૃષ્ટી, નલ લીચ ય, નલુાં ચીન્તન ભ ણલ ઈચ્છત લ ચઔ ફીય દય ભ ટે ‘ભણી ભ રુ પ્રઔ ળને’ ઈ.ફુક્વનુાં પ્રઔ ળન ઔયલ નુાં ઔ મા ઉ ડી રીધુાં છે. અભ રુાં પ્રત્મેઔ પ્રઔ ળન ભ ત્ર વદ્ લીચ યન પ્રવ ય ભ ટે લ ચઔને ની:ળુલ્ઔ ભે છે. અભે 18 જાન્મુઆયી, 2019 વુધીભ ાં નીચે ભુજફની 28 ઈ.ફુક્વનુાં પ્રઔ ળન ઔમુું છે : 1. 1.
‘અબીવ્મક્તી’ બ્રખ ય ભુઔ મેર પ્ર . યભણ ઠઔ (લ ચસ્ક્તી)ન 25 રેકની ‘અબીવ્મક્તી’–ઈ.ફુઔ – 01 ( ન ાં : 113; ભુલ્મ : ભપત)
2.
‘અબીવ્મક્તી’ બ્રખ ય ભુઔ મેર શ્રી. દીનેળ ાંચ રન 25 રેકની ‘અબીવ્મક્તી’–ઈ.ફુઔ – 02 ( ન ાં : 108; ભુલ્મ : ભપત)
3.
‘અબીવ્મક્તી’ બ્રખ ય ભુઔ મેર શ્રી. ભુયજી ખડ ન 25 રેકની ‘અબીવ્મક્તી’–ઈ.ફુઔ – 03 ( ન ાં : 127; ભુલ્મ : ભપત)
4.
પ્ર . યભણ ઠઔ (લ ચસ્ક્તી)ન ચીન્તન ત્ભઔ 37 રેકની (ઈ.ફુઔ) – ‘લીલેઔ–લલ્લબ’ ( ન ાં : 190; ભુલ્મ : ભપત)
5.
પ્ર . યભણ ઠઔ (લ ચસ્ક્તી)ન 18 લીમ ય રકેર ચીન્તન ત્ભઔ રેકભ ાંથી 206 યૅ ળનરભુદ્દ ત યલી ઔ ઢીને ‘લીલેઔલીજમ’ ગ્રાંથ તૈમ ય ઔમો છે. આ ગ્રાંથની (ઈ.ફુઔ) – ‘લીલેઔલીજમ’ ( ન ાં : 131; ભુલ્મ : ભપત)
રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
77
6.
ળીક્ષણલીદ્ ડૉ. ળળીઔ ાંત ળ શની ઈ.ફુઔ ‘આનન્દની કજ’ ( ન ાં : 53; ભુલ્મ : ભપત)
7.
ળીક્ષણલીદ્ ડૉ. ળળીઔ ાંત ળ શની ઈ.ફુઔ ‘ટીન–એજ’ભ ાં ફમફ્રેન્ડથી વ લધ ન’ ( ન ાં : 51; ભુલ્મ : ભપત)
8.
‘અબીવ્મક્તી’ બ્રખ ય ભુઔ મેર શ્રી. યશીત ળ શન 25 રેકની ઈ.ફુઔ ‘અબીવ્મક્તી’–ઈ.ફુઔ – 04 ‘અધ્મ ત્ભન આટ ટ ’ ( ન ાં: 111; ભુલ્મ : ભપત)
9.
ળીક્ષણલીદ્ ડૉ. ળળીઔ ાંત ળ શની ઈ.ફુઔ ‘આનન્દનુાં આઔ ળ’ ( ન ાં : 116; ભુલ્મ : ભપત)
10. પ્ર . યભણ ઠઔ (લ ચસ્ક્તી)ની આત્ભઔથ ની (ઈ.ફુઔ) – ‘આત્ભઝયભય’ ( ન ાં : 257; ભુલ્મ : ભપત) 11.
આમાવભ જી અને રેકઔ શ્રી. ન થુબ ઈ ડડીમ ની ઈ.ફુઔ ‘દુ:કનીલ યણન ભ્ર ભઔ ઉ મ’ ( ન ાં : 26; ભુલ્મ : ભપત)
12. ‘અબીવ્મક્તી’ બ્રખ ય ભુઔ મેર શ્રી. એન. લી. ચ લડ ન 14 રેકની ‘અબીવ્મક્તી’–ઈ.ફુઔ – 05 ‘ચ લ ાઔ દળાન’ ( ન ાં : 96; ભુલ્મ : ભપત) 13. ‘અબીવ્મક્તી’ બ્રખ ય ભુઔ મેર શ્રી. દીનેળ ાંચ રન 20 રેકની ઈ.ફુઔ ‘અબીવ્મક્તી’–ઈ.ફુઔ – 06 ‘વત્મવન્દુઔ’ ( ન ાં : 110) 14. ળીક્ષણલીદ્ ડૉ. ળળીઔ ાંત ળ શની ઈ.ફુઔ ‘વમ્ફન્ધભીભ ાંવ ’ ( ન ાં : 83; ભુલ્મ : ભપત) 15. ળીક્ષણલીદ્ ડૉ. ળળીઔ ાંત ળ શની ઈ.ફુઔ ‘જીન્દખી ઔઈ યીતે જીલળ?’ ( ન ાં : 75; ભુલ્મ : ભપત) રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
78
16
‘અબીવ્મક્તી’ બ્રખ ય ભુઔ મેર શ્રી. લલ્લબ ઈટ રીમ ન 10 રેકની ઈ.ફુઔ ‘અબીવ્મક્તી’–ઈ.ફુઔ – 07 ‘લીચ યમ ત્ર ’ ( ન ાં : 84; ભુલ્મ : ભપત)
17
અબીવ્મક્તી’ બ્રખ ય ભુઔ મેર શ્રી. ફી. એભ. દલે (જ ેર ક ત ન નીલૃત્ત પ્રળ વઔ અને રેકઔ)ન 08 રેકની ઈ.ફુઔ ‘ભ્રભ બ ાંગ્મ છી...’ ( ન ાં : 90; ભુલ્મ : ભપત)
18
‘અબીવ્મક્તી’ બ્રખ ય ભુઔ મેર વુશ્રી. ઔ ભીની વાંગલીન 11 રેકની ઈ.ફુઔ ‘અબીવ્મક્તી’–ઈ.ફુઔ – 09 ‘ઔીતની શઔીઔત, ઔીતન પવ ન ?’ ( ન ાં : 72; ભુલ્મ : ભપત)
19
‘અબીવ્મક્તી’ બ્રખ ય ભુઔ મેર શ્રી. દીનેળ ાંચ રન 12 રેકની ઈ.ફુઔ ‘અબીવ્મક્તી’–ઈ.ફુઔ – 10 ‘યૅ ળન રીઝભન ગાંટન દ’ ( ન ાં : 93; ભુલ્મ : ભપત)
20 ‘અબીવ્મક્તી’ બ્રખ ય ભુઔ મેર શ્રી. યભેળ વલ ણીન 14 રેકની ઈ.ફુઔ ‘અબીવ્મક્તી’–ઈ.ફુઔ – 11 ‘દેતે શૈં બખલ ન ઔ ધક ’ ( ન ાં : 136; ભુલ્મ : ભપત) 21
‘અબીવ્મક્તી’ બ્રખ ય ભુઔ મેર શ્રી. દીનેળ ાંચ રન 12 રેકની ઈ.ફુઔ ‘અબીવ્મક્તી’–ઈ.ફુઔ – 12 ‘યૅ ળન રીઝભન ગાંટન દ–2’ ( ન ાં : 110; ભુલ્મ : ભપત)
22 ‘અબીવ્મક્તી’ બ્રખ ય ભુઔ મેર શ્રી. દીનેળ ાંચ રન 12 રેકની ઈ.ફુઔ ‘અબીવ્મક્તી’–ઈ.ફુઔ – 13 ‘યૅ ળન રીઝભન ગાંટન દ–3’ ( ન ાં : 122; ભુલ્મ : ભપત) 23
ળીક્ષણલીદ્ ડૉ. ળળીઔ ાંત ળ શની ઈ.ફુઔ ‘વાંત નભ ાં વાંસ્ક્ઔ યવીંચન’ ( ન ાં : 95; ભુલ્મ : ભપત)
રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
79
24 ળીક્ષણલીદ્ ડૉ. ળળીઔ ાંત ળ શની ઈ.ફુઔ ‘ભૃત્મુભીભ ાંવ ’ ( ન ાં : 34; ભુલ્મ : ભપત) 25
ળીક્ષણલીદ્ ડૉ. ળળીઔ ાંત ળ શની ઈ.ફુઔ ‘જીપ્વીની ડ મયી’–‘એઔ વૈનીઔની નોંધથી’ ( ન ાં : 112; ભુલ્મ : ભપત)
26 તત્લીજ્ઞ ન–ભનલીજ્ઞ નન આજીલન અભ્મ વી ડૉ. ફી. એ. યીકની ઈ.ફુઔ ‘ભન્ત્ર–મન્ત્ર–તન્ત્રનુાં અલીજ્ઞ ન’ ( ન ાં : 101; ભુલ્મ : ભપત) 27 ‘અબીવ્મક્તી’ બ્રખ ય ભુઔ મેર ‘અાંખદ ન’ન રેકની ઈ.ફુઔ ‘અાંખદ નથી નલજીલન’ ( ન ાં : 102; ભુલ્મ : ભપત) 28
યૅ ળન રીસ્ક્ટ લીક્રભ દર રની ઈ.ફુઔ ‘યૅ ળન રીસ્ક્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ’ ( ન ાં : 81; ભુલ્મ : ભપત)
ભણી ભ રુ ●‘ઈ.બુક’ પ્રઔ ળઔ●
405, વયખભ એ ટાભેન્ટ, નલવ યી ઔૃ ી મુનીલવીટી વ ભે, લીજરય. જીલ્લ : નલવ યી સ્ક્ટ : એરુ એ. વી. – 396 450 વેરપન : 9537 88 00 66 ઈ.ભેઈર : govindmaru@yahoo.co.in
♦●♦●♦
રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
80
અન્તીમટાઈટલપેજ
ખીત ન વાંદેળ અનુક્રમણીકા
1. જેજન્ભેછતે ેભયે છ.ે 2. જીલત ભ ણવ પ્રલૃત્તી ઔમ ા લખય યશી ળઔત નથી ભ ટે જીલન એલી યીતે જીલલુાં ઔે અન્તઔ ે ભનભ ાં ન ઔઈ ડક ાં શમ ઔે ન ઔઈ અપવવ. 3. ભ ટે જે ઔય તે ફય ફય ઔય. 4. આભ ઔયલ ભ ટે ઔ ભ ઔયતી લકતે ર ખણીને ફુદ્ધી ઉય વલ ય ન થલ
દેલી. શ્રેમ ને પ્રેમ લચ્ચે વન્દખી ઔયલ ની આલે ત શ્રેમન ક્વે યશે લુાં. 5. આભ છત ાં દયે ઔ લકતે આણાં ધ મુું નથી થતુાં. નીષ્પત ભલ ની ળક્મત શમ્ભેળ શમ છે તેથી તેની તૈમ યી ય કલી. 6. આણે દુનીમ ન તભ ભ ભ ણવ વ થે વાંઔ મેર છીએ. દુનીમ આણ એઔર ભ ટે જ નથી. 7. વુકન અનુબલ થલ ભ ટે ભન ળ ાંત શલુાં જરુયી છે ભ ટે ફીજાને કરેર શોંચ ડ્ય લખય જીલ.
8. દયે ઔ વ્મક્તીની વભ જ તયપ ણ જલ ફદ યી શમ છે. 9. ‘ચભત્ઔ ય’ એટરે પ્રઔૃ તીની અલખણન . આ ળક્મ નથી.
●♦●
રૅ શનાલીસ્ટની દૃષ્ટીએ ગીતાનો સંદેશ
http://govindmaru.com
81