POCKET PARKS: Μια δροσερή πνοή στον αστικό ιστό by GRADreview

POCKET PARKS: ΜΙΑ ΔΡΟΣΕΡΗ ΠΝΟΗ ΣΤΟΝ ΑΣΤΙΚΟ ΙΣΤΟ

ΞΑΝΘΗ 2019

ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ

ΘΕΜΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: POCKET PARKS: ΜΙΑ ΔΡΟΣΕΡΗ ΠΝΟΗ ΣΤΟΝ ΑΣΤΙΚΟ ΙΣΤΟ

ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΦΟΙΤΗΤΡΙΑΣ: ΣΚΕΥΑΚΗ ΚΥΡΙΑΚΗ

ΞΑΝΘΗ 2019 [1]

[2]

ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ

ΘΕΜΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: POCKET PARKS: ΜΙΑ ΔΡΟΣΕΡΗ ΠΝΟΗ ΣΤΟΝ ΑΣΤΙΚΟ ΙΣΤΟ

ΕΠΙΒΛΕΠΟΝΤΕΣ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ: ΠΟΛΥΧΡΟΝΟΠΟΥΛΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ, Καθηγητής ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ, Επίκουρη Καθηγήτρια ΘΩΜΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ, Επίκουρος Καθηγητής

ΞΑΝΘΗ 2019 [3]

[4]

Ευχαριστίες

Για την εκπόνηση της ερευνητικής εργασίας μου, ευχαριστώ θερμά τους καθηγητές μου για το ενδιαφέρον και τη συνεχή καθοδήγησή τους σε όλες τις φάσεις της εργασίας, καθώς και για τις πληροφορίες και το υλικό που μου παρείχαν. Επιπλέον, θα ήθελα να ευχαριστήσω την οικογένειά μου για την ηθική συμπαράσταση, την πρακτική τους βοήθεια και την υπομονή τους κατά τη διάρκεια εκπόνησης της ερευνητικής εργασίας, και γενικά όλους τους ανθρώπους που ήταν δίπλα μου σε όλο αυτό το ταξίδι.

Σκευάκη Κυριακή

[5]

[6]

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ i. ΠΕΡΙΛΗΨΗ

σελ. 9

ii. ABSTRACT

σελ.10

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 ΠΡΟΛΟΓΟΣ

σελ.13

1.2 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

σελ.15

2. ΜΕΡΟΣ Ι: Ο ΔΗΜΟΣΙΟΣ ΧΩΡΟΣ 2.1 ΔΗΜΟΣΙΟΣ ΑΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ

σελ.20

2.2 ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΧΩΡΟΙ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥΣ

σελ.22

3. ΜΕΡΟΣ ΙΙ: ΑΣΤΙΚΟΣ ΥΠΑΙΘΡΙΟΣ ΧΩΡΟΣ ΠΡΑΣΙΝΟΥ 3.1 ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΧΩΡΩΝ ΑΣΤΙΚΟΥ ΠΡΑΣΙΝΟΥ

σελ.30

3.2 ΤΟ ΑΣΤΙΚΟ ΠΡΑΣΙΝΟ

σελ.38

3.3 ΑΣΤΙΚΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΑΣΤΙΚΟ ΠΡΑΣΙΝΟ

σελ.40

3.4 ΑΣΤΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ ΠΡΑΣΙΝΟΥ

σελ.41

3.5 ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗ ΧΩΡΩΝ ΑΣΤΙΚΟΥ ΠΡΑΣΙΝΟΥ

σελ.43

3.6. Η ΘΕΤΙΚΗ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΧΩΡΩΝ ΠΡΑΣΙΝΟΥ

σελ.45

[7]

4. ΜΕΡΟΣ ΙΙΙ: ΤΑ POCKET PARKS 4.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ-ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΩΝ ΠΑΡΚΩΝ ‘ΤΣΕΠΗΣ’

σελ.54

4.2 POCKET PARKS- ΑΡΧΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

σελ.59

4.3 ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ

σελ.64

4.4 ΤΑ ΠΡΟΤΕΡΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΠΑΡΚΩΝ ΤΣΕΠΗΣ ΣΤΟΝ ΑΣΤΙΚΟ ΙΣΤΟ

σελ.67

4.5 ΤΑ ΟΦΕΛΗ ΤΩΝ POCKET PARKS ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥΣ ΣΤΟ ΑΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

σελ.70

4.6 ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΣΩ ΤΩΝ POCKET PARKS

σελ.76

4.7 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΩΝ POCKET PARKS

σελ.78

4.7.α Paley Park

σελ.80

4.7.b GreenAcre Park.

σελ.84

4.7.c. Bryant Park

σελ.87

4.7.d. Great Billing Pocket Park

σελ.95

4.7.e. Brixworth Pocket Park

σελ.97

4.7.f. Kettering General Hospital Pocket Park

σελ.98

5. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

σελ.104

6. ΠΗΓΕΣ ΕΙΚΟΝΩΝ

σελ.108

7. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

σελ.114

[8]

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Η παρούσα εργασία επικεντρώνεται στους αστικούς υπαίθριους χώρους πρασίνου που βρίσκονται σε μία πόλη και συγκεκριμένα την υποκατηγορία των Pocket Parks. Η έλλειψη χώρων πρασίνου από τον δημόσιο αστικό χώρο, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα των σύγχρονων πόλεων. Ο δημόσιος χώρος έχει το χαρακτηριστικό ότι χρησιμοποιείται από όλες τις κοινωνικές ομάδες, με αποτέλεσμα να επηρεάζουν τη σύστασή του. Το φυσικό στοιχείο, αστικό ή περιαστικό πράσινο, στους κοινόχρηστους χώρους φέρει πολλά οφέλη τόσο στην πόλη όσο και τους κατοίκους της. Με τον κατάλληλο σχεδιασμό τον πόλεων αλλά και των υπαίθριων χώρων πρασίνου μεμονωμένα, τα πλεονεκτήματα και η σημασία των Pocket Parks εντοπίζεται σε τομείς όπως ο λειτουργικός, περιβαλλοντικός, κοινωνικός-ψυχολογικός και οικονομικός. Τα πάρκα ‘Τσέπης’, αποτελούν χώρους πρασίνου που ανήκουν στο αστικό πράσινο και βρίσκονται στο εσωτερικό των πόλεων. Χαρακτηριστικό τους είναι το κατά βάση μικρό τους μέγεθος. Στοχεύουν στην αναβάθμιση της ποιότητας του αστικού χώρου, στη ψυχαγωγία των πολιτών και τον αερισμό των πόλεων. Μερικά διεθνή παραδείγματα, όπου έχουν αποτυπώσει όλες τις αρχές ώστε να πετύχουν το σκοπό τους, είναι: Το Paley Park, το GreenAcre Park, το Bryant Park, το Great Billing Pocket Park, το Brixworth Pocket Park, και το Kettering General Hospital Pocket Park.

Λέξεις κλειδιά: Πάρκο ‘Τσέπης’, Δημόσιος χώρος, Αστικός υπαίθριος χώρος πρασίνου, Αστικό πράσινο

[9]

ABSTRACT This paper focuses on the urban open-air green spaces located in a city, namely the Pocket Parks subcategory. The lack of green spaces from the public urban space is one of the most important problems of modern cities. The public space has the characteristic that it is used by all social groups, thus influencing its composition. The natural element, urban or suburban green, in the common areas brings many benefits to both the city and its inhabitants. With the proper planning of cities and outdoor green areas individually, the advantages and importance of Pocket Parks are identified in areas such as functional, environmental, social-psychological and economic. The 'Pocket' parks are green areas that belong to the urban green and are located inside the city. Their feature is their essentially small size. They aim at upgrading the quality of the urban space, recreating the citizens and aerating the cities. Some international examples, where they have captured all the authorities to achieve their purpose, are: Το Paley Park, το GreenAcre Park, το Bryant Park, το Great Billing Pocket Park, το Brixworth Pocket Park, και το Kettering General Hospital Pocket Park.

Keywords: Pocket Parks, Public space, Urban outdoor green area, Urban green

[10]

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

[11]

[12]

1.1 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η ιδέα για τη μελέτη των Pocket Parks προήλθε από την αναζήτηση των εννοιών του δημόσιου χώρου, των πράσινων κοινόχρηστων χώρων και πόσο αναγκαία είναι η ύπαρξη πρασίνου στο αστικό περιβάλλον, με τέτοιο τρόπο ώστε να βρίσκεται και να επιδρά άμεσα στην καθημερινότητα των πολιτών. Η περίπτωση των Pocket Parks, ή αλλιώς ‘πάρκα τσέπης’, αποτελεί ένα μέσο για την ένταξη του πρασίνου στη ζωή των ανθρώπων. Το φυσικό περιβάλλον είναι στενά συνδεδεμένο με το αστικό περιβάλλον. Η φύση είχε πάντα σημαντικό ρόλο στη ζωή των ανθρώπων μέσω της γεωργίας και της κτηνοτροφίας. Αργότερα, με τις μετακινήσεις πληθυσμών προς στις πόλεις ο άνθρωπος θεώρησε ότι δεν χρειάζεται τόσο πολύ τους χώρους πρασίνου. Η σχέση αυτή μέσα στις δεκαετίες άλλαζε συνεχώς, από την πλήρη απουσία του ‘πράσινου’ από τις πόλεις στα τέλη του 19ου αιώνα, έως και την ενσωμάτωσή του ως βασικό τμήμα του αστικού τοπίου τις τελευταίες δεκαετίες. Μέσα από αυτή την ερευνητική εργασία τονίζεται η ανάγκη εύρεσης ελεύθερων χώρων στο αστικό περιβάλλον, οι οποίοι να μετατρέπονται σε χώρους αστικού πρασίνου για την πόλη. Οι χώροι αστικού πρασίνου είναι ένας σημαντικός παράγοντας, που καθορίζει την ποιότητα του αστικού τοπίου και του περιβάλλοντος και έχει άμεση σχέση με την βιώσιμη ανάπτυξη μιας πόλης. Μία πόλη χωρίς τέτοιους χώρους βάλλεται κυρίως από περιβαλλοντικά προβλήματα και όχι μόνο. Το φαινόμενο του θερμοκηπίου, η όξινη βροχή, η τρύπα του όζοντος, η κλιματική αλλαγή είναι μερικοί από τους αρνητικούς παράγοντες για την ποιότητα του αστικού τοπίου. Η μελέτη επικεντρώθηκε στα θετικά στοιχεία που μπορούν να προσφέρουν οι ελεύθεροι χώροι αστικού πρασίνου περιβαλλοντικά, οικονομικά, κοινωνικά, εκπαιδευτικά και ειδικότερα η κατηγορία των πάρκων ‘τσέπης’. Τα Pocket Parks ως υποκατηγορία των αστικών χώρων πρασίνου μικρής κλίμακας, μπορούν να αποτελέσουν εργαλείο αναβάθμισης και αξιοποίησης των αστικών κενών που έχουν προκύψει [13]

από την εξάπλωση του οικοδομικού ιστού. Έχουν τη δυνατότητα να δημιουργηθούν σε κάθε γειτονιά, εφόσον υπάρχει η κατάλληλη υποδομή χωρίς να επιβαρύνουν σημαντικά οικονομικά τον εκάστοτε δήμο, περιφέρεια, κράτος. Συνεπώς, τα κύρια ερευνητικά ερωτήματα, που θα απαντηθούν στα επόμενα κεφάλαια είναι το πώς τα Pocket Parks μπορούν να λειτουργήσουν ως μέσο αναβάθμισης της ποιότητας ζωής στον αστικό χώρο, ποια είναι τα πλεονεκτήματά τους αλλά και ποια των ελεύθερων χώρων γενικά που προσφέρουν στο αστικό περιβάλλον και τον άνθρωπο, καθώς και ποιες είναι οι συνιστώσες που συμβάλουν στο να σχεδιαστούν και να ενταχθούν στις πόλεις, δίνοντας μια ‘δροσερή πνοή’ μέσα στο αστικό πυκνοδομημένο περιβάλλον των πόλεων.

[14]

1.2 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Σκοπός της συγκεκριμένης εργασίας είναι να προσεγγίσει το ζήτημα των μικρών αστικών χώρων πρασίνου (pocket parks), της θέσης τους μέσα στον αστικό ιστό, των ωφελειών τους, και πιο συγκεκριμένα τη υποκατηγορία των Pocket Parks. Αναλυτικότερα, όσον αφορά τη δομή της, η εργασία διαρθρώνεται σε τρία μέρη. Στο πρώτο μέρος (Ι), αναλύεται ο δημόσιος αστικός χώρος και ο ρόλος που έχει στις πόλεις. Επίσης, κατηγοριοποιούνται με διάφορους τρόπους οι ελεύθεροι χώροι του αστικού ιστού. Το δεύτερο μέρος (ΙΙ), ξεκινάει με την ιστορική εξέλιξη των χωρών αστικού πρασίνου και συνεχίζει με την εξήγηση της έννοιας του αστικού πρασίνου μιας πόλης. Ο διαχωρισμός του, σε αστικό και περιαστικό πράσινο είναι το επόμενο σημείο μελέτης. Τι ορίζει το καθένα αλλά και πως εξυπηρετούν την πόλη και την κοινωνία. Οι χώροι αστικού πρασίνου μέσα από τη βιβλιογραφική έρευνα κατηγοριοποιήθηκαν με βάση τη διάταξή τους στο χώρο και την τοποθεσία τους. Παράλληλα, έγινε αναφορά στη θετική επίδραση αυτών των χώρων τόσο περιβαλλοντικά, κοινωνικά, ψυχολογικά όσο και οικονομικά. Στο τρίτο και τελευταίο μέρος (ΙΙΙ), παρουσιάζονται αναλυτικά τα ‘Pocket Parks’. Συγκεκριμένα, το τρίτο μέρος ξεκινά με την εννοιολογική προσέγγιση των πάρκων ‘τσέπης’, την ιστορική τους εξέλιξη αλλά και πώς η περίπτωση τους βοηθά στην επαναχρησιμοποίηση των αστικών ‘κενών’ των πόλεων. Εν συνεχεία, προσδιορίζονται οι προϋποθέσεις και οι αρχές σχεδιασμού που χρειάζονται ώστε να είναι βιώσιμα στο αστικό περιβάλλον και τα βασικά χαρακτηριστικά τους ώστε να δημιουργηθεί μία σαφής εικόνα για τον τρόπο λειτουργίας τους. Τα προτερήματα, τα οφέλη και η σημασία των Pocket Parks δεν θα μπορούσαν να μην αναφερθούν και να κατηγοριοποιηθούν σε λειτουργικής σημασία, περιβαλλοντικής, κοινωνικής-ψυχολογικής και οικονομικής. Ακόμα, γίνεται αναφορά στα στοιχεία των πάρκων τσέπης που τα καθιστούν ως ένα σημαντικό εργαλείο αναβάθμισης της ποιότητας ζωής και της βιώσιμης ανάπτυξης [15]

των σύγχρονων πόλεων. Τέλος, παρουσιάζονται, επτά διεθνή χαρακτηριστικά παραδείγματα ώστε να γίνει αντιληπτό και κατανοητό, πώς έχουν συνδυαστεί και επιτευχθεί τα παραπάνω. Τα Pocket Parks ίσως να είναι η πιο επιτυχημένη και αποτελεσματική η λύση για τον αστικό ιστό και τις πόλεις με πυκνή δόμηση.

[16]

ΜΕΡΟΣ I Ο ΔΗΜΟΣΙΟΣ ΧΩΡΟΣ

[17]

[18]

2. Ο ΔΗΜΟΣΙΟΣ ΧΩΡΟΣ

[19]

[20]

2.1 ΔΗΜΟΣΙΟΣ ΑΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ Ο δημόσιος αστικός χώρος δημιουργείται μέσα από την ίδια την κοινωνία και διαμορφώνει τον αστικό ιστό. Μέσω των δημόσιων χώρων δομείται, ορίζεται η πόλη και την ιεραρχεί δίνοντάς της μορφή. Οι δρόμοι, οι πλατείες, τα πάρκα, οι κήποι σε συνδυασμό με τα κτίρια φτιάχνουν την εικόνα την πόλης. Από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα, βασιλιάδες, αυτοκράτορες, υπουργοί, όποιοι ασχολούνταν με τα κοινά πρωταρχικός τους σκοπός ήταν και είναι η διαμόρφωση των δημόσιων ελεύθερων χώρων, τονίζοντας έτσι τη σημασία τους. Το δημόσιο - αφορά όλους τους ανθρώπους σαν ολότητα-ένα, ανήκει στην κοινωνική συλλογικότητα. Ο δημόσιος χώρος λειτουργεί στις τρεις διαστάσεις και διαμορφώνεται τόσο από τα κτίρια που τον περιβάλλουν αλλά και τα στοιχεία εξοπλισμού σε αυτόν (φωτιστικά, γλυπτά, δέντρα κ.λπ.), όσο και από τους ίδιους τους ανθρώπους που τον χρησιμοποιούν και τον “ζούνε” καθημερινά1. Ο δημόσιος χώρος συνδέεται και καθορίζεται από το χρήστη του. Αυτός είναι και ένας από τους λόγους που ο χαρακτήρας του μεταβάλλεται αρκετές φορές μέσα στο χρόνο. Οι παράγοντες που συμβάλλουν σε αυτήν την αλλαγή είναι η συμπεριφορά των χρηστών, οι καθημερινές ασχολίες τους, οι χρήσεις οι οποίες είναι γειτονικά από τον εκάστοτε δημόσιο χώρο αλλά και ο σχεδιασμός του.2 Μέσω του σχεδιασμού πολλές φορές ορίζεται πώς, από ποιους και πότε χρησιμοποιείται ένας δημόσιος χώρος και ποια είναι η μορφή του. Ο τρόπος που οργανώνεται και διαμορφώνεται, δημιουργεί αισθήματα ευχαρίστησης ή δυσαρέσκειας, ασφάλειας ή ανασφάλειας, κινεί το ενδιαφέρον, έλκει ή απωθεί. Ανάλογα με τη θέση του και τις σχέσεις του με τους άλλους

1.Ερευνητική εργασία, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Κολιγιάννη Αικατερίνη, Παπασταματάκη Ελευθερία (2008), Αθήνα.: Το γλυπτό στην πλατεία: Το παράδειγμα των πλατειών της Αθήνας. Διαθέσιμο στο: http://courses.arch.ntua.gr/124033.html, σελ.1 2. Άρθρο, Μαρία Φραντζή, [2013], «Το τοπίο του δημόσιου χώρου| ‘αρχιτέκτονες’», Αρχιτέκτονες, Τεύχος 06, Δημόσιος χώρος, Περιοδική έκδοση, διαθέσιμο στο: https://www.sadas-pea.gr/to-topio-tou-dimosiouchorou-architektones/

[21]

χώρους, είναι προσβάσιμος ή όχι. Στις μέρες μας, η ελληνική κοινωνία δεν αντιλαμβάνεται το δημόσιο χώρο ως κάτι σημαντικό γι’ αυτήν αλλά ούτε και ως μία βοήθεια στην εξέλιξη τόσο των κατοίκων όσο και της ίδιας. Το βασικότερο χαρακτηριστικό του δημόσιου χώρου είναι ότι χρησιμοποιείται από όλες τις κοινωνικές ομάδες ανεξαιρέτως.3 Άλλοι τον αξιοποιούν ως τόπο συνάντησης, κάποιοι ως ψυχαγωγία, ενώ υπάρχουν και εκείνοι που τον χρησιμοποιούν για τον καθημερινό τους περίπατο. Είναι δικαίωμα καθενός να εκφραστεί, να κοινωνικοποιηθεί, να συζητήσει, να αντιδράσει. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι, αποκτούν μία κοινή ταυτότητα αυτή ενός κατοίκου, ενός μέλους της γειτονιάς, της πόλης. Οι χρήστες με το πέρασμα του χρόνου οικειοποιούνται τον χώρο στον οποίο βρίσκονται με αποτέλεσμα να βλέπουμε συχνά την ‘ενοποίηση’ του δημόσιου χώρου με τον ιδιωτικό χώρου του σπιτιού. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι σπίτια σε νησιά, και όχι μόνο, όπου για αυλή έχουν το στενό δρομάκι μπροστά από τη πόρτα του σπιτιού, όπου συναντιέται η γειτονιά.

Εικόνες 1, 2: Φωτογραφίες από γειτονιές της Κρήτης με ανθρώπους να έχουν ως αυλή τους το δρόμο έξω από το σπίτι τους, ο οποίος αποτελεί σημείο συνάντησης για εκείνους.

3. Ερευνητική εργασία, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Xριστοδούλου, Π., 2013. « Το Αστικό Πράσινο και τα Πάρκα Τσέπης ως Συνιστώσες του Βιώσιμου Αστικού Σχεδιασμού. », Διαθέσιμο στο: http://ikee.lib.auth.gr/record/133945/files/CHRISTODOULOUee.pdf, σελ 56

[22]

2.2 ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΧΩΡΟΙ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥΣ Οι ελεύθεροι χώροι είναι διάσπαρτες εκτάσεις σε μία πόλη οι οποίες χαρακτηρίζονται από μεγάλη ποικιλία. Οι αδόμητες περιοχές, οι δρόμοι, οι πεζόδρομοι, οι πλατείες, οι παιδικές χαρές, οι ακτές, οι ανοιχτοί αρχαιολογικοί χώροι, τα άλση, οι κήποι, οι ανοιχτές χωρίς κτίρια αθλητικές εγκαταστάσεις, οι ποδηλατόδρομοι, όλα αυτά εντάσσονται στους ελεύθερους χώρους που έχει μια πόλη.4 Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΑΣΠ5 οι ελεύθεροι χώροι διακρίνονται σε α) αστικούς κοινόχρηστους χώρους (δρόμοι και πεζόδρομοι, οι πλατείες, οι κήποι τα πάρκα, τα pocket parks τα οποία θα αναλυθούν στη συνέχεια, και τα άλση), β) ιδιωτικούς ελεύθερους χώρους (αυλές, ιδιωτικούς κήπους, πρασιές, στοές και αδόμητα οικόπεδα), γ) αστικούς χώρους ειδικών ρυθμίσεων (αρχαιολογικοί χώροι και στρατόπεδα) και δ) μεγάλους φυσικούς σχηματισμούς μέσα ή γύρω από την πόλη (περιαστικό πράσινο, ρέματα, ποτάμια, λίμνες, παραλίες και αιγιαλός). Οι χώροι αυτοί είναι ένας από τους σημαντικούς παράγοντες που καθορίζουν την ποιότητα του αστικού τοπίου και αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα του αστικού ιστού, καθώς συνδέουν το δομημένο περιβάλλον. Τους ελεύθερους χώρους μπορούμε να τους χωρίσουμε σε διάφορες κατηγορίες ανάλογα με τα χαρακτηριστικά του καθενός. Οι Α. Αραβαντινός και Π. Κοσμάκη (1988), ταξινόμησαν τους ελεύθερους χώρους, σύμφωνα με τα ακόλουθα κριτήρια διάκρισης6: -Με βάση τη θέση τους σε σχέση με την πόλη: 1. αστικούς, όπως μια πλατεία στο κέντρο της πόλης, και 2. περιαστικούς, όπως ένα περιαστικό πάρκο ή περιαστικό δάσος, στα όρια του πολεοδομικού συγκροτήματος. 4. Ερευνητική εργασία, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Xριστοδούλου, Π., 2013. « Το Αστικό Πράσινο και τα Πάρκα Τσέπης ως Συνιστώσες του Βιώσιμου Αστικού Σχεδιασμού. », Διαθέσιμο στο: http://ikee.lib.auth.gr/record/133945/files/CHRISTODOULOUee.pdf, σελ.31 5. Οργανισμός Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας (Ο.Α.Σ.Π.) ιδρύθηκε το 1983. Είναι Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου και εποπτεύεται από το Υπουργείο Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων. 6. Αραβαντινός Α., Κοσμάκη Π. [1988], «Υπαίθριοι χώροι στην πόλη: θέματα ανάλυσης και πολεοδομικής οργάνωσης αστικών ελεύθερων χώρων και πράσινου», Αθήνα, Εκδόσεις Συμεών.

[23]

- Με βάση τη σημασία τους για την πόλη, διακρίνονται σε: 1. τοπικούς, όπως ένα μικρό δημοτικό πάρκο ή πλατεία, 2. υπερτοπικούς. - Με βάση τη χρήση τους: κοινόχρηστοι χώροι και μη. - Με βάση το ιδιοκτησιακό καθεστώς: 1. δημόσιους, όπως ένας δρόμος, και 2. ιδιωτικούς, όπως ο ακάλυπτος χώρος μιας πολυκατοικίας. - Με βάση τη λειτουργία τους: 1. χώρους πρασίνου, 2. συνάθροισης, όπως μια πλατεία, 3. άθλησης, 4. περιπάτου, 5. κυκλοφορίας, 6. Πολιτισμού. Βιωματικά αλλά και μέσα από έρευνες αποδεικνύεται ότι η αξιοποίηση των ελεύθερων χώρων έχει άμεσα θετικά αποτελέσματα στην αστική ζωή. Επιδρούν θετικά τόσο για την κοινωνία, το περιβάλλον όσο και για την οικονομία μιας πόλης. Σημαντικό είναι, ότι περιβαλλοντικά μπορούν να συμβάλλουν στην ασφάλεια των πολιτών για παράδειγμα, στην πρόληψη πλημμυρών. Επίσης, συνεισφέρουν στη γενικότερη αναβάθμιση του αστικού τοπίου, εφόσον μέσω αυτών επιτυγχάνεται καλύτερα η ανανέωση του αέρα, ο ηλιασμός αλλά και ο δροσισμός των πόλεων. Ταυτόχρονα, αυξάνουν την κοινωνικότητα, την επικοινωνία και προάγουν την συναναστροφή μεταξύ των κατοίκων. Ένα καλαίσθητο τοπίο προκαλεί ευχάριστη διάθεση και βελτιώνει την ψυχική υγεία των ανθρώπων. Όταν αυτό συνδυάζεται και με το ‘πράσινο’ τότε, για μία ακόμη φορά συμβάλει περιβαλλοντικά στο να απορροφάται το διοξείδιο του άνθρακα και να παράγεται οξυγόνο, βελτιώνοντας έτσι το ατμοσφαιρικό περιβάλλον μέσα στο οποίο ζουν και δραστηριοποιούνται οι άνθρωποι.7 Συμπερασματικά, ο σχεδιασμός των ελεύθερων χώρων με σκοπό την ανάδειξη του πράσινου αποτελεί βασικό κριτήριο έτσι ώστε να μετατραπούν οι χώροι αυτοί σε μέρη αναψυχής, κοινωνικοποίησης, περιπάτου και διαφυγής των ανθρώπων, από την καθημερινότητα τους και απαλλαγής από το άγχος και το καθημερινό στρες.

7. Άρθρο: Η εφημερίδα των Συντακτών, Η δημιουργία χώρων πρασίνου μέσα στις πόλεις είναι επένδυση, Βάση Παναγοπούλου, 2017, διαθέσιμο στο: https://www.efsyn.gr/nisides/109346_i-dimioyrgia-horonprasinoy-mesa-stis-poleis-einai-ependysi

[24]

Ένας σωστός και μελετημένος πολεοδομικός σχεδιασμός από τους κατάλληλους (αρχιτέκτονες, αρχιτέκτονες τοπίου, πολεοδόμους, κ.α. ειδικότητες) και με τα κατάλληλα υλικά βοηθά στην εναρμόνιση της φύσης με τον άνθρωπο αλλά, παράλληλα, τονίζει και αυτή τη σχέση η οποία ‘κρατάει’ από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα.8 Επιπλέον, οι ανάγκες κάθε πόλης ή κάθε περιοχής ορίζουν και τις πολλές λειτουργίες που μπορούν να παραλάβουν οι ελεύθεροι χώροι όπως, οι αθλητικές εγκαταστάσεις, τα πολιτιστικά δρώμενα, συναυλίες ή φεστιβάλ ανάλογα με το μέγεθος του χώρου, τα ήθη και τα έθιμα ακόμα και η προσωπικότητα των ίδιων των κατοίκων επηρεάζει τη μορφή και τη χρήση του χώρου. Ο κάθε άνθρωπος που διαμένει στην εκάστοτε γειτονιά έχει τις δικές του αντιλήψεις, τα δικά του ερεθίσματα και τις προσωπικές του ιδέες για το πώς θα ήθελε να μοιάζει η γειτονιά του. Τέλος, το πιο σωστό αλλά και ιδανικό θα ήταν να υπάρχουν φορείς προστασίας και διαχείρισης αυτών τον χώρων. Αυτοί να είναι υπεύθυνοι, για την προστασία τους, να τους προωθήσουν αλλά και να βοηθήσουν ώστε να συνδυαστούν όλα τα παραπάνω, ώστε στο μέλλον να έχουμε περισσότερο πράσινο στις πόλεις, βελτιώνοντας με αυτό τον τρόπο σιγά σιγά την ποιότητα ζωής των πολιτών μέσα σε αυτές.9

8. Άρθρο των: Α. Ελευθεριάδης, Ε. Ματζίρης, Αστικό πράσινο: Οφέλη, προβλήματα, σχεδιασμός, διαχείριση, 2013, διαθέσιμο στο: https://www.citybranding.gr/2013/04/blog-post_8.html 9. Αραβαντινός Α., Κοσμάκη Π. [1988], «Υπαίθριοι χώροι στην πόλη: θέματα ανάλυσης και πολεοδομικής οργάνωσης αστικών ελεύθερων χώρων και πράσινου», Αθήνα, Εκδόσεις Συμεών

[25]

[26]

ΜΕΡΟΣ II ΑΣΤΙΚΟΣ ΥΠΑΙΘΡΙΟΣ ΧΩΡΟΣ ΠΡΑΣΙΝΟΥ

[27]

[28]

3. ΑΣΤΙΚΟΣ ΥΠΑΙΘΡΙΟΣ ΧΩΡΟΣ ΠΡΑΣΙΝΟΥ

[29]

[30]

3.1 ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΧΩΡΩΝ ΑΣΤΙΚΟΥ ΠΡΑΣΙΝΟΥ

Η σχέση του ανθρώπου με την φύση και το ‘πράσινο’, ήταν στενή από πάντα. Οι πόλεις τότε ήταν μικρές και οι κάτοικοι ήταν καθημερινά σε άμεση επαφή με την φύση. Εξετάζοντας, λοιπόν την ιστορική εξέλιξη των χώρων αστικού πρασίνου προκύπτει ότι κάθε ιστορική περίοδος διαμορφώνει τα δικά της χαρακτηριστικά. Η στενή αυτή σχέση δημιούργησε αρχέτυπα και σύμβολα που εμφανίζονται στη μυθολογία, την ιστορία, μέχρι και σήμερα. Για παράδειγμα, η δρυς ήταν το σύμβολο του ∆ιός, από φύλλα δρυός το χρυσό στεφάνι στον τάφο του Φιλίππου, φύλλα δρυός στα πέτα των στρατηγών, σήμερα. Ακόμα, τα δένδρα καθόριζαν χώρους στους οποίους διαδραματίζονταν διάφορες εκδηλώσεις, όπως η λατρεία μέσα σε ιερά άλση. Κάτω από µία δρυ εγκαταστάθηκε το μαντείο της Δωδώνης. Κατά τον Κίµωνα ( 506 - 449 π.Χ. ) όπως αναφέρει ο βιογράφος του Πλούταρχος ο Χαιρωνεύς, στην αγορά των Αθηνών υπήρχαν δύο σειρές πλατάνων, καθώς και διάσπαρτα δένδρα, που σηματοδοτούσαν θέσεις δραστηριοτήτων. Σε συγκεκριμένο δένδρο οι συζητήσεις, σε άλλο οι συναντήσεις γνωριμίας, κάτω από µία λεύκα «τα εύρισκαν» οι φοροεισπράκτορες.10 Τα πρώτα αστικά πάρκα, φαίνεται πως δημιουργήθηκαν κατά το μεσαίωνα. Οι βασιλικές οικογένειες, η αριστοκρατική τάξη της εποχής τοποθετούσαν γύρω από τα σπίτια τους πυκνούς θάμνους δημιουργώντας με αυτόν τον τρόπο ‘φράκτες’, ώστε να μην επιτρέπουν την είσοδο.11 Επίσης, εκείνη την περίοδο έγιναν δενδροφυτεύσεις σε μοναστήρια, εκκλησίες και κεντρικές πλατείες πόλεων, ενώ από την Αναγέννηση αρχίζει στην Ιταλία η κατασκευή μεγάλων πάρκων.12 10. Κουόμο Μπερνάρ, Μπλέτσα Αικατερίνη, Πετρίδου Κυριακή, Σαρβάνη Πηγή, Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας, Τμήμα Κεντρικής Μακεδονίας (2007), Πόλη Πράσινο, Διαθέσιμο στο: http://library.tee.gr/vufind/Record/10066792 σελ. 2 11. Nicholas David, Η εξέλιξη του Μεσαιωνικού κόσμου (312-1500) κοινωνία, διακυβέρνηση και σκέψη στην Ευρώπη, μτφ. Τζιάντζη Μαριάννα, εκδόσεις: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, 2013 12. Βλέπε παραπομπή 10

[31]

Τον 17ο αι. ξεκινώντας από την Ιταλία ο θεσμός των αστικών πάρκων έχει αναπτυχθεί και σε άλλες χώρες όπως τη Γαλλία και την Αγγλία. Οι πρώτοι αστικοί χώροι πρασίνου που δημιουργούνταν, αρχικά, ήταν περιφραγμένοι καθώς ανήκαν σε ανάκτορα ή πύργους, ενώ με τον καιρό έγιναν επισκέψιμοι και από το κοινό.13 Το ίδιο έγινε και με τον Εθνικό Κήπο, που άρχισε να κατασκευάζεται το 1839 κατά την περίοδο του Όθωνα, άνοιξε στο κοινό μετά το 1913 και θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ο πρώτος χώρος αστικού πρασίνου στην Αθήνα.14

Εικόνα 3: Το κυκλικό παρτέρι, ο χλοοτάπητας και στο βάθος το Κοινοβούλιο

13. Άρθρο του Δασολόγου διαθέσιμο στο: www.ekke.gr

Κ.Καϊκη,

Διευθυντή

δημοτικού

οργανισμού

περιβάλλοντος,

14. Ταμβάκης Νικόλαος [2016], Εθνικός Κήπος, ένας τόπος με μακρά κηποτεχνική ιστορία, Αθήνα, Εκδόσεις: Εταιρία Φίλων Εθνικού Κήπου

[32]

Εικόνα 4: Η κεντρική λίμνη του Κήπου με το γεφυράκι

Εικόνα 5: Οι πέργολες του Εθνικού Κήπου

[33]

Εικόνα 6: Εσωτερικό του Εθνικού κήπου

Την ίδια εποχή, στις νέες πόλεις που κτίζονταν κατασκευάζονταν φαρδιές λεωφόροι µε δενδροστοιχίες. Μέχρι τότε οι πόλεις ήταν πιο πυκνοδομημένες και οι δρόμοι στενοί χωρίς δενδροστοιχίες και χώρους πρασίνου. Μετά την βιομηχανική επανάσταση, μια σειρά οικονομικών και πολιτικών γεγονότων οδήγησε στο παγκόσμιο φαινόμενο της αστικοποιήσεως. Έτσι, οι πόλεις άρχισαν να αναπτύσσονται ραγδαία χωρίς, όμως, να ακολουθείται κάποιο πολεοδομικό σχέδιο.15 Τον 19ο αι. η ανοδική βελτίωση σε όλα τα επίπεδα κοινωνικά, πολιτικά, οικονομικά και μορφωτικά οδήγησαν στη συσσώρευση πλήθους στις πόλεις κάνοντας την ύπαιθρο απρόσιτη και απόμακρη.

15. Άρθρο, [2011] Philippe S. Golulub (Καθηγητής στο πανεπιστήμιο Paris-VIII. Συγγραφέας του «Power, Profit and Prestige: Α History of American Imperial Expansion», Pluto Press, Λονδίνο.), Από την πόλη κράτος στην παγκόσμια πόλη, Δύο κόσμοι σε μια πόλη, Ελευθεροτυπία, Διαθέσιμο στο: http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=269584

[34]

Μέσα από αυτές τις συνθήκες οι κάτοικοι αναζήτησαν εντός πόλεων χώρους πρασίνου για αναψυχή. Μία τέτοια ενέργεια ήταν στο Παρίσι, το 1852. Τότε το δάσος της Βουλώνης, μετατράπηκε σε πάρκο από τον αυτοκράτορα Ναπολέων Γ’ ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής στο Δυτικό τότε Παρίσι αλλά και για να ευχαριστήσει τους κατοίκους της περιοχής.16

Εικόνα 7: Το δάσος της Βουλώνης

Εικόνα 8: Το δάσος της Βουλώνης

16. Κουόμο Μπερνάρ, Μπλέτσα Αικατερίνη, Πετρίδου Κυριακή, Σαρβάνη Πηγή, Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας, Τμήμα Κεντρικής Μακεδονίας (2007), Πόλη Πράσινο, Διαθέσιμο στο: http://library.tee.gr/vufind/Record/10066792, σελ.3

[35]

Στην Ελλάδα, από τα μέσα του 19ου αιώνα, έγιναν κάποια βήματα ώστε να μελετηθούν και να σχεδιαστούν σωστά οι ελληνικές πόλεις εντάσσοντας σε αυτές το πράσινο, με σκοπό την μακροπρόθεσμη ανάπτυξή τους. Όμως οι απόπειρες αυτές, καθώς και οι περισσότερες που ακολούθησαν, δεν ευοδώθηκαν διότι συνάντησαν ένα «ανυπέρβλητο» εμπόδιο: τη σθεναρή αντίσταση των μεγαλοϊδιοκτητών στην απαλλοτρίωση των περιουσιών τους.17 Αυτό είχε ως αποτέλεσμα, τον άναρχο πολεοδομικό σχεδιασμό, την αυθαίρετη δόμηση και κατ’ επέκταση τη μείωση των ελεύθερων κοινόχρηστων χώρων και των χώρων πρασίνου στη χώρα. Στα τέλη του 19ου, αρχές 20ου αιώνα, εμφανίζεται η θεωρία των δημόσιων χώρων πρασίνου, σύμφωνα με την οποία οι χώροι πρασίνου πρέπει να είναι προσεκτικά σχεδιασμένοι και ενταγμένοι στον ιστό της πόλης, να εξελίσσονται παράλληλα με αυτή, να συντηρούνται από δημόσιους πόρους και να αντικατοπτρίζουν το πολιτιστικό επίπεδο, να καλύπτουν τις ανάγκες των πολιτών και να δημιουργούν ένα ευχάριστο περιβάλλον που θα προσφέρει καθαρό αέρα και θα αποτελεί χώρο ξεκούρασης και αναψυχής σε όλους τους πολίτες.18 Το μοντέλο της Κηπούπολης του Ebenezer Howard, ήταν μία ιδέα που συνδύαζε τα παραπάνω. Η αρχική ιδέα της κηπούπολης αποσκοπούσε στην εξασφάλιση μεγάλης έκτασης χώρου πρασίνου. Η πόλη περιβάλλονταν από μια ζώνη αγροτικής γης με σκοπό να αποτρέπει την απρόβλεπτη εξάπλωση του δομημένου χώρου, ενώ στο κέντρο της πόλης, βρίσκονταν το μεγάλο δημόσιο πάρκο.19 Ο χώρος αυτός ήταν ελεύθερος προς όλους για περίπατο ξεκούραση ή αναψυχή.

17. Κουόμο Μπερνάρ, Μπλέτσα Αικατερίνη, Πετρίδου Κυριακή, Σαρβάνη Πηγή, Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας, Τμήμα Κεντρικής Μακεδονίας (2007), Πόλη Πράσινο, Διαθέσιμο στο: http://library.tee.gr/vufind/Record/10066792, σελ.3 18. Greenkeys Team, 2008, Διαθέσιμο στο: http://www.greenkeys.org (To Greenkeys Team είναι μια ομάδα η οποία στον ιστότοπό της έχει δημιουργήσει ένα εγχειρίδιο το οποίο θεωρεί ότι εάν εφαρμοστεί μια συγκεκριμένη στρατηγική στους πράσινους χώρους θα βελτιωθεί το σύστημα των χώρων πρασίνου, το οποίο στοχεύει στην καλύτερη βιωσιμότητα των πόλεων.) 19. Ανδρικοπούλου Ε., Γιαννακού Α., Καυκαλάς Γ., Πιτσιάβα- Λατινοπούλου Μ.[2014],«Πόλη και Πολεοδομικές Πρακτικές για τη Βιώσιμη Αστική Ανάπτυξη». Αθήνα, Εκδόσεις Κριτική, σελ.53

[36]

Εικόνα 9: Σχέδιο της Κηπούπολης του Howard 1898

Εικόνα 10: Σχέδιο της Κηπούπολης του Howard 1898

[37]

Τη δεκαετία του 1960, λόγω της οικονομικής ανάπτυξης, οι ευρωπαϊκές χώρες ευνοήθηκαν σε επεκτατικό επίπεδο, ενώ η δεκαετία του 1970 χαρακτηρίστηκε από την έννοια της επανάχρησης των χώρων και του παραμελημένου περιβάλλοντος.20 Στις αρχές του 1980, όμως, οι ραγδαίες αλλαγές στις βιομηχανικές δομές είχαν ως αποτέλεσμα τη σταδιακή εγκατάλειψη των αστικών περιοχών. Με την είσοδο της δεκαετίας του ‘90 συναντάμε για πρώτη φορά τη περιβαλλοντική ευαισθησία η οποία έχει σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη του αστικού ιστού. Συγκεκριμένα, η Πράσινη Βίβλος21 για το Αστικό Περιβάλλον υποστήριξε ότι η περιβαλλοντική προστασία θα μπορούσε να ενισχυθεί και να βοηθήσει στη σχεδίαση πόλεων με σκοπό τη δημιουργία ενός ελκυστικού περιβάλλοντος. Οι πολιτικές αυτές αποτέλεσαν βασικό συστατικό της αστικής αναγέννησης μετά το 1990 σε παγκόσμιο επίπεδο. Η παγκοσμιοποίηση σε συνδυασμό με το εμπόριο, υπήρξε ο σημαντικότερος παράγοντας στην εξέλιξη των πόλεων κατά τον 21ο αιώνα.

20. Ερευνητική εργασία, Καλλιγάς Ν., Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, 2016, «Τα Pocket Parks ως εργαλείο της Αστικής Αναγέννησης στο πλαίσιο του Συμμετοχικού Σχεδιασμού και της Βιώσιμης Ανάπτυξης.», Διαθέσιμο στο: https://ikee.lib.auth.gr/record/285285/files/KALLIGASee.pdf, σελ.13 21. Οι πράσινες βίβλοι είναι έγγραφα που δημοσιεύονται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα οποία αποσκοπούν στην προώθηση του προβληματισμού σε ευρωπαϊκό επίπεδο επί συγκεκριμένου θέματος. Στο πλαίσιο αυτό, καλούν τα ενδιαφερόμενα μέρη (οργανισμούς και άτομα) να συμμετάσχουν σε μια διαδικασία διαβούλευσης και συζήτησης στη βάση των προτάσεων που διατυπώνουν. Οι πράσινες βίβλοι αποτελούν ενίοτε την αφετηρία νομοθετικών εξελίξεων που στη συνέχεια εκτίθενται στις λευκές βίβλους. Πηγή: EUR-Lex επίσημη ιστοσελίδα ευρωπαϊκής ένωσης: Σύνοψη της νομοθεσίας της ΕΕ, διαθέσιμο στο: https://eur-lex.europa.eu/summary/glossary/green_paper.html?locale=el

[38]

3.2 ΤΟ ΑΣΤΙΚΟ ΠΡΑΣΙΝΟ Μέσα από την έρευνα για την εκπόνηση της συγκεκριμένης εργασίας, παρατηρήθηκε ότι πολλές φορές αντί για αστικό πράσινο χρησιμοποιούνταν οι όροι πράσινοι ελεύθεροι χώροι, πράσινοι κοινόχρηστοι χώροι, ανοιχτοί χώροι, πράσινοι υπαίθριοι χώροι. Καμία από αυτές τις ορολογίες δεν μπορεί να θεωρηθεί λάθος, καθώς ο κάθε ορισμός επιλέγεται αναλόγως με τη λειτουργία και το σκοπό για τον οποίο χρησιμοποιείται. Συγκεκριμένα, με τον όρο ‘αστικό πράσινο’ ορίζουμε τις περιοχές που σχεδιάστηκαν με τέτοιο τρόπο ούτως ώστε να μην υπάρχουν κτήρια αλλά, να χαρακτηρίζονται από κάποια μορφή βλάστησης. Συνεπώς, το αστικό πράσινο βρίσκεται εντός των ορίων των οικισμών και των πόλεων και πολλές φορές, φιλοξενεί και άλλες δραστηριότητες όπως άθληση, πολιτισμό, εκπαίδευση και αναψυχή. Σε διεθνές επίπεδο, το αστικό πράσινο περιλαμβάνει από πάρκα μητροπολιτικής σημασίας και μεγαλύτερης εμβέλειας έως μικρά «pocket-parks».22 Για πολλά χρόνια προτεραιότητα των πόλεων ήταν η εξέλιξη του οδικού δικτύου, οι αυτοκινητόδρομοι, σε αντίθεση με το δίκτυο του πρασίνου, των ποδηλατοδρόμων και πεζοδρόμων όπου παρέμεναν στάσιμα. Στις μέρες μας όμως, παρατηρείται ότι αυτό έχει αλλάξει. Για την διαμόρφωση μιας καλύτερης ποιότητας ζωής πρωταρχικό ρόλο παίζει η ποιότητα του περιβάλλοντος για την οποία σημαντικό και καθοριστικό ρόλο έχει το «πράσινο». Το «πράσινο» σαν στοιχείο μιας πόλης αλλάζει την εικόνα της. Επίσης, ευνοεί την κοινωνική ζωή των κατοίκων αλλά και την διάθεση τους. Παράλληλα, το αστικό πράσινο λειτουργεί και σαν ένα μέσο επικοινωνίας των διάφορων τμημάτων της πόλης στην περίπτωση που

22. Εργασία εξαμήνου μεταπτυχιακού προγράμματος, Αλεξίου Ελένη, 2016, Αστικό πράσινο και σύνδεση με το δομημένο περιβάλλον της πόλης: η περίπτωση της Βίλας Ζωγράφου, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Διαθέσιμο στο: http://www.arch.ntua.gr/sites/default/files/project/11103_/alexioy_eleni_perivallontikes.pdf, σελ. 4

[39]

έχει σχεδιαστεί κατάλληλα, και υπάρχει η δυνατότητα προσπέλασης τόσο από πεζούς όσο και από ποδήλατα.23Επιπλέον, μέσω της ένταξης του πρασίνου στις πόλεις μπορεί να λυθούν σε μεγάλο βαθμό τα προβλήματα ρυπάνσεως της ατμόσφαιρας. Το «πράσινο» το οποίο συναντάται στα πάρκα, στις πλατείες με πράσινο, δενδροστοιχίες ή μεμονωμένα δένδρα και θάμνοι, νησίδες δρόμων και άλλα χαρακτηρίζεται ως «Αστικό πράσινο».

23. Διδακτορική διατριβή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Λιονάτου Μ. (2008), Θεσσαλονίκη, Αρχιτεκτονική τοπίου και δίκτυα πρασίνου στα σύγχρονα αστικά κέντρα. Δυνατότητες και προοπτικές – μεθοδολογία και εφαρμογή. Το παράδειγμα της Λάρισας. Διαθέσιμο στο: http://ikee.lib.auth.gr/record/110970/files/gri-2009-2286.pdf, σελ. 34

[40]

3.3 ΑΣΤΙΚΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΑΣΤΙΚΟ ΠΡΑΣΙΝΟ Οι δύο βασικές κατηγορίες στις οποίες μπορούμε να κατατάξουμε το πράσινο είναι το αστικό και το περιαστικό πράσινο. Το κριτήριο, δηλαδή, είναι η χωροθέτησή τους στον αστικό ιστό αλλά και η δομή τους. Το αστικό πράσινο το συναντάμε σε χώρους οι οποίοι δημιουργήθηκαν ώστε να φιλοξενήσουν διάφορες μορφές ‘πρασίνου’. Μπορεί να είναι ιδιωτικοί χώροι, δημοτικοί, δημόσιοι κήποι, πάρκα, άλση, ή και κάποιες φορές δασάκια μέσα στις πόλεις, ανάλογα από τη γεωγραφική περιοχή και το μέγεθος της πόλης.24 Η λειτουργία του αλλά και ο ρόλος του στις πόλεις είναι αρκετά σημαντικός. Οι κάτοικοι έχουν τη δυνατότητα ακόμα και όταν βρίσκονται στα κέντρα των πόλεων να κάνουν μικρές ‘αποδράσεις’ σε τέτοιους χώρους. Το αστικό πράσινο, βελτιώνει την υγεία των ανθρώπων, τους βοηθάει ψυχολογικά και μπορεί να λειτουργήσει και ως χώρος αναψυχής για αυτούς.25 Ταυτόχρονα, ο αέρας της πόλης φιλτράρεται μειώνοντας με αυτό τον τρόπο τους ρύπους των αυτοκινήτων.26 Το περιαστικό πράσινο από την άλλη το συναντάμε σε περιοχές που βρίσκονται εκτός των ορίων των πόλεων και τις περιβάλλουν. Είναι κυρίως δασικές ή θαμνώδεις περιοχές. Το αστικό πράσινο συμβάλει και στην γεωργική γη και αποφέρει πολλά κέρδη στην πόλη και τους κατοίκους της. Οι περιοχές αυτές δεν είναι προσπελάσιμες με μέσα μαζικής μεταφοράς αλλά χρησιμοποιούνται συχνά για πεζοπορία.27 Το αστικό και περιαστικό πράσινο όπως καταλαβαίνουμε, έχουν αρκετά μεγάλη σημασία για τη κάθε πόλη καθώς αποτελούν δείκτη βιωσιμότητας του αστικού ιστού για την κάθε μία. 24. Α. Αραβαντινός, «Πολεοδομικός Σχεδιασμός για μια Βιώσιμη Ανάπτυξη του Αστικού Χώρου», εκδόσεις «Συμμετρία», Αθήνα 2007, σελ.153 25. Ερευνητική εργασία, Xριστοδούλου, Π., Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, 2013. « Το Αστικό Πράσινο και τα Πάρκα Τσέπης ως Συνιστώσες του Βιώσιμου Αστικού Σχεδιασμού.», Διαθέσιμο στο: http://ikee.lib.auth.gr/record/133945/files/CHRISTODOULOUee.pdf, σελ.41 26. Ανδρικοπούλου Ε., Γιαννακού Α., Καυκαλάς Γ., Πιτσιάβα- Λατινοπούλου Μ.[2014],«Πόλη και Πολεοδομικές Πρακτικές για τη Βιώσιμη Αστική Ανάπτυξη». Αθήνα, Εκδόσεις Κριτική, 27. Βλέπε παραπάνω παραπομπή

[41]

3.4 ΑΣΤΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ ΠΡΑΣΙΝΟΥ Η έντονη αστικοποίηση έχουν συντελέσει στην αισθητή μείωση του ανοικτού αστικού πράσινου χώρου. Καθημερινά, οι επιπτώσεις της έλλειψης οργανωμένων και συνδεδεμένων χώρων πρασίνου αντανακλώνται εξίσου στο περιβάλλον, την κοινωνία αλλά και την οικονομία.28 Αστικό περιβάλλον ονομάζεται το φυσικό και το δομημένο περιβάλλον μιας πόλης. Το φυσικό περιβάλλον μπορεί να οριστεί ως το σύνολο των φυσικών και ανθρωπογενών παραγόντων και στοιχείων που βρίσκονται σε αλληλεπίδραση και επηρεάζουν την οικολογική ισορροπία, την ποιότητα της ζωής, την υγεία των κατοίκων, κ.α..29 Αντίθετα, ως δομημένο περιβάλλον κάθε πόλης όλοι οι κτηριακοί της όγκοι. Οι αστικοί χώροι πρασίνου περιλαμβάνουν όλους τους χώρους στον αστικό ιστό οι οποίοι χαρακτηρίζονται από πράσινο. Σε αυτή τη κατηγορία περιλαμβάνονται τα δάση, οι παιδικές χαρές, τα πάρκα, τα ποτάμια, οι φυσικοί και αδόμητοι χώροι, οι νησίδες κλπ.30 Οι υπαίθριοι πράσινοι χώροι των πόλεων από πάντα ήταν σημαντικά κέντρα ενδιαφέροντος, συνάντησης των κατοίκων, και μέρη φιλοξενίας αρκετών δραστηριοτήτων. Σήμερα, αποτελούν αναπόσπαστα τμήματα του αστικού ιστού ενώ συχνά τροποποιούνται λόγω διαφορετικών αναγκών, κοινωνικών αντιλήψεων, πολιτικών συμφερόντων και σχεδιαστικών προσεγγίσεων κάθε εποχής. 28. Άρθρο, Δρ. Κων/νος N. Μπαγινέτας,( Γεωπόνος – Αγροτικός Γεωγράφος), 2012, Η αξία και ο ρόλος του αστικού πρασίνου. Διαθέσιμο στο: https://baginetas.com/%CE%B7%CE%B1%CE%BE%CE%AF%CE%B1-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%BF%CF%81%CF%8C%CE%BB%CE%BF%CF%82-%CF%84%CE%BF%CF%85%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CF%8D%CF%80%CF%81%CE%B1%CF%83%CE%AF%CE%BD%CE%BF%CF%85/ 29. Βλέπε παραπάνω παραπομπή 30. Διδακτορική διατριβή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Λιονάτου Μ. (2008), Θεσσαλονίκη, Αρχιτεκτονική τοπίου και δίκτυα πρασίνου στα σύγχρονα αστικά κέντρα. Δυνατότητες και προοπτικές – μεθοδολογία και εφαρμογή. Το παράδειγμα της Λάρισας. Διαθέσιμο στο: http://ikee.lib.auth.gr/record/110970/files/gri-2009-2286.pdf, σελ. 27

[42]

Στο ορισμό του Συμβουλίου της Ευρώπης (Council of Europe, 1986) για τους ανοιχτούς χώρους αναφέρονται τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά τους, αλλά και επισημαίνεται ο ρόλος που διαδραματίζουν μέσα στην πόλη: ‘Ο ανοιχτός χώρος είναι βασικό τμήμα της αστικής κληρονομιάς, δομικόστοιχείο της αισθητικής και αρχιτεκτονικής μορφής μιας πόλης, παίζει σημαντικό εκπαιδευτικό ρόλο, είναι οικολογικά αξιόλογος, είναι σημαντικός για την κοινωνική αλληλεπίδραση και την ενίσχυση της κοινωνικής ανάπτυξης, στηρίζει οικονομικούς στόχους και δραστηριότητες. Ο ρόλος του είναι πολύ σημαντικός συνεισφέροντας στις ανάγκες αναψυχής και ελεύθερου χρόνου της κοινωνίας και έχοντας οικονομική αξία στην ενίσχυση του περιβάλλοντος.’31

31. Διδακτορική διατριβή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Λιονάτου Μ. (2008), Θεσσαλονίκη, Αρχιτεκτονική τοπίου και δίκτυα πρασίνου στα σύγχρονα αστικά κέντρα. Δυνατότητες και προοπτικές – μεθοδολογία και εφαρμογή. Το παράδειγμα της Λάρισας. Διαθέσιμο στο: http://ikee.lib.auth.gr/record/110970/files/gri-2009-2286.pdf, σελ.25

[43]

3.5 ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗ ΧΩΡΩΝ ΑΣΤΙΚΟΥ ΠΡΑΣΙΝΟΥ Η κατηγοριοποίηση του αστικού πράσινου είναι μία σύνθετη διαδικασία, με την έννοια ότι υπάρχουν αρκετοί διαφορετικοί τρόποι ταξινόμησής τους. Μπορούν να ταξινομηθούν ανάλογα με τη διάταξή τους στο χώρο, τη χρήση τους, την έκτασή τους, εάν είναι οργανωμένοι χώροι ή όχι, τη σύνδεσή τους με το υπόλοιπο αστικό περιβάλλον, το καθεστώς ιδιοκτησίας τους (δημόσιοι ή ιδιωτικοί χώροι) και την μορφή τους. Επομένως, διεθνώς δεν υπάρχει κάποια επίσημη κατηγοριοποίηση αυτών των χώρων, η κάθε ερευνητική ομάδα ταξινομεί τους χώρους όπως επιθυμεί αναλόγως το αντικείμενο μελέτης της. Οι χώροι αστικού πρασίνου ανάλογα με την διάταξή τους στον χώρο μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε περιοχές: Γραμμικής ανάπτυξης, Ακτινικής ανάπτυξης, Ομόκεντρης ανάπτυξης 32

Εικόνα 11: Γραμμική, ακτινική και ομόκεντρη διάταξη χώρων πρασίνου

32. Διδακτορική διατριβή, Κουκλαδάς, Σωκράτης 2002, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ), Αξιολόγηση του αστικού και περιαστικού πράσινου - περίπτωση του πολεοδομικού συγκροτήματος των Αθηνών. Διαθέσιμο στο: http://thesis.ekt.gr/thesisBookReader/id/15016#page/68/mode/2up, σελ. 58

[44]

Σύμφωνα με την κατάταξη χρήσεων γης της πόλης, γίνεται ο διαχωρισμός σε: πάρκα και άλση, κήπους, οδούς, πεζόδρομους, πεζοδρόμια, πλατείες, παιδικές χαρές Ο νόμος 10788/5.3.200433 «Έγκριση πολεοδομικών σταθεροτύπων (standards) και ανώτατα όρια πυκνοτήτων που εφαρμόζονται κατά την εκπόνηση των γενικών πολεοδομικών σχεδίων, των σχεδίων χωρικής και οικιστικής οργάνωσης ‘ανοικτής πόλης’ και των πολεοδομικών μελετών» (ΦΕΚ34 285 Δ΄), προβλέπει τη διάκριση των αστικών χώρων πρασίνου σε: Ελεύθερους Χώρους Πολεοδομικής Ενότητας –νησίδες πρασίνου (green pockets),πλατείες, παιδικές χαρές- γωνιές (μικρής κλίμακας), πάρκο Πολεοδομικής Ενότητας, πάρκο πόλης. Σύμφωνα με τη Μητούλα Ρ., (2006), το αστικό πράσινο εντάσσεται σε τρεις κλίμακες35: Οικισμού: πεζόδρομοι, ποδηλατόδρομοι καθώς και αυτοκινητόδρομοι με πράσινα στοιχεία κατά μήκος τους, δηλαδή πράσινες διαδρομές που ακολουθούν κάποια δίκτυα, χώροι αναψυχής και αθλητικών δραστηριοτήτων, τυχόν αρχαιολογικοί χώροι ή νεκροταφεία, ελεύθεροι χώροι στρατοπέδων, αδόμητοι αλλά και μη διαμορφωμένοι ελεύθεροι χώροι που έχουν εποικιστεί από βλάστηση Γειτονιάς ή περιορισμένης περιοχής: πλατείες, δρόμοι, αυλές δημόσιων κτιρίων ή ναών, ανοιχτοί χώροι πρασίνου, παιδικές χαρές και μικρά άλση Κτιρίου: ιδιωτικοί κήποι, αυλές, ακάλυπτοι χώροι, ταράτσες (πράσινα δώματα) Εν κατακλείδι, η κατηγοριοποίηση των χώρων αυτών είναι σκόπιμη για ποικίλους λόγους. Ορισμένοι βοηθούν στην καλύτερη οργάνωση της πόλης, άλλοι στο τρόπο μεταχείρισης και λειτουργίας των ίδιων των χώρων. Επίσης, ο διαχωρισμός τους εξυπηρετεί στη συντήρηση, την ασφάλεια και την υγιεινή των χώρων αυτών, ώστε να καταφέρουν να είναι βιώσιμοι και να εξελίσσονται θετικά σε βάθος χρόνου. 33.Υπουργείο δικαιοσύνης, διαφάνειας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων: Διαθέσιμο στο: http://www.ministryofjustice.gr/site/?TabId=232&language=el-GR 34. Φύλλο Εφημερίδας Κυβερνήσεως 35. Μητούλα Ροϊδω,2006, «Βιώσιμη Περιφερειακή Ανάπτυξη Στην Ευρωπαϊκή Ένωση & Ανασυγκρότηση Του Ελληνικού Αστικού Περιβάλλοντος», Αθήνα, Εκδόσεις Σταμούλης

[45]

3.6 Η ΘΕΤΙΚΗ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΧΩΡΩΝ ΠΡΑΣΙΝΟΥ36 Το αστικό πράσινο είναι απαραίτητο για τη σύνθεση ενός βιώσιμου πολεοδομικού περιβάλλοντος. Στο αστικό περιβάλλον, το φυσικό περιβάλλον κατέχει σημαντικό ρόλο. Οι αστικοί υπαίθριοι χώροι και οι χώροι πρασίνου ως αναπόσπαστο κομμάτι του αστικού ιστού επηρεάζουν σημαντικά την ποιότητα του αστικού περιβάλλοντος, την ποιότητα ζωής των κατοίκων και συμβάλλουν σε μεγάλο βαθμό στην βελτίωση της εικόνας των πόλεων. Στις σημερινές πόλεις, και ιδιαίτερα στα μεγάλα αστικά κέντρα, η θετική τους επίδραση είναι αναμφισβήτητη. Οι θετικές επιδράσεις τους μπορούν να κατηγοριοποιηθούν ως εξής: Περιβαλλοντικές: • Μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης: Σημαντικό πλεονέκτημα της βλάστησης και ειδικότερα των δέντρων που υπάρχουν στους χώρους αστικού πρασίνου είναι η μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Συγκεκριμένα, η βελτίωση επιτυγχάνεται μέσω της καλής ποιότητας του αέρα και της παραγωγής οξυγόνου. Μέσω της διαδικασίας της φωτοσύνθεσης των δέντρων παράγεται αρκετό οξυγόνο, το οποίο διοχετεύεται στην ατμόσφαιρα βελτιώνοντας, έτσι, την ποιότητα του αέρα της πόλης. • Διατήρηση και ρύθμιση θερμοκρασίας: Το αστικό πράσινο, επίσης, μπορεί να σταθεροποιήσει και να ρυθμίσει τη θερμοκρασία. Αυτό σημαίνει ότι μειώνονται οι υψηλές θερμοκρασίες την εποχή του καλοκαιριού και αυξάνονται τον χειμώνα. Παράλληλα, η βλάστηση βοηθά στη σκίαση και στον δροσισμό της πόλης. Η ύπαρξη αστικού

36. Το συγκεκριμένο κεφάλαιο είναι βασισμένο στις παρακάτω πηγές: - Άρθρο των: Α. Ελευθεριάδης, Ε. Ματζίρης, Αστικό πράσινο: Οφέλη, προβλήματα, σχεδιασμός, διαχείριση, 2013, διαθέσιμο στο: https://www.citybranding.gr/2013/04/blog-post_8.html -Ερευνητική εργασία, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Καλλιγάς Ν., 2016, «Τα Pocket Parks ως εργαλείο της Αστικής Αναγέννησης στο πλαίσιο του Συμμετοχικού Σχεδιασμού και της Βιώσιμης Ανάπτυξης.», Διαθέσιμο στο: https://ikee.lib.auth.gr/record/285285/files/KALLIGASee.pdf - Woolley H., [2003], Urban Open Spaces, Taylor & Francis, Διαθέσιμο στο: https://books.google.gr/books?id=7UJ5AgAAQBAJ&dq=Woolley+Urban+Open+Spaces&hl=el&source=g bs_navlinks

[46]

πρασίνου σε μία πόλη βελτιώνει το μικρόκλιμα της μειώνοντας την ατμοσφαιρική ρύπανση καθώς δεσμεύει το διοξείδιο του άνθρακα και απελευθερώνει οξυγόνο στην ατμόσφαιρα όπως ανέφερα και παραπάνω. Γενικά, οποιασδήποτε μορφής αστικού πρασίνου (δενδροστοιχίες, μεμονωμένα δένδρα, χλοοτάπητες κ.ά.) μπορεί να συμβάλει καθοριστικά στην ρύθμιση της θερμοκρασίας των πόλεων. • Αντιπλημμυρική προστασία: Η αντιπλημμυρική προστασία την οποία προσφέρει το πράσινο είναι σημαντική. Δεν είναι λίγες φορές σε περιόδους έντονων βροχοπτώσεων, να μαθαίνουμε για περιοχές οι οποίες βρίσκονται χτισμένες δίπλα ή πάνω σε μπαζωμένα ρέματα να κινδυνεύουν να πλημμυρίσουν, εξαιτίας υπερχειλισμένων φρεατίων προκαλώντας ανυπολόγιστες ζημιές και μεγάλο κόστος για τους Δήμους και για τους πολίτες. Αντίθετα, σε περιοχές που έχουν αστικούς χώρους πρασίνου, ένα μέρος της βροχόπτωσης συγκρατείται από τα φύλλα και ένα άλλο διεισδύει στο έδαφος, κάνοντάς το και πιο εύφορο. • Συγκράτηση εδάφους: Κυρίως σε μη αστικές περιοχές ή περιοχές με έντονο γεωγραφικό ανάγλυφο, το πράσινο έχει τη ιδιότητα να συγκρατεί το έδαφος, να εμποδίζει τη διάβρωσή του και να μειώνει τις κατολισθήσεις χωμάτων και των βράχων. • Βοηθούν στη μείωση του θορύβου: Οι ζώνες πρασίνου στον αστικό χώρο μπορούν να μειώσουν σημαντικά τα επίπεδα της ηχορύπανσης. Λειτουργούν ως ηχοαπορροφητικό φίλτρο και απομονώνουν χώρους με σημαντική ηχορύπανση, όπως αυτοκινητόδρομοι, εργοστάσια, αυλές σχολείων κ.α. Σύμφωνα με μετρήσεις που έγιναν σε διάφορες περιοχές παρατηρήθηκε αισθητή μείωση των επιπέδων του θορύβου στον αστικό χώρο. • Προσφέρουν αντιανεμική προστασία: Ανάλογα με το ύψος και το είδος, τη μορφή και το φύλλωμα των δέντρων και των θάμνων ρυθμίζεται και η ταχύτητα του ανέμου. Όσο πιο ψηλή και πυκνή βλάστηση υπάρχει τόσο αποτελεσματικότερα θα λειτουργήσουν στο να ελαττώσουν την δύναμη του ανέμου. • Μπορούν να λειτουργήσουν ως φίλτρο αέρα: Το αστικό πράσινο λειτουργεί σαν φίλτρο για την σκόνη και τα αιωρούμενα σωματίδια των διάφορων ρύπων. Λόγω της μείωσης της ταχύτητας του ανέμου, όπως αναφέρθηκε πριν, μέσα από τη βλάστηση, η αιωρούμενη στην

[47]

ατμόσφαιρα σκόνη επικάθεται στα φύλλα των δέντρων. Στη συνέχεια, αυτή η σκόνη ξεπλένεται από την επόμενη που βροχή. • Προστατεύουν την βιοποικιλότητα: Το αστικό πράσινο λειτουργεί ως ένα τεχνικό οικοσύστημα της πόλης. Σε αυτές τις περιοχές πολλά είδη πανίδας όπως πτηνά, έντομα, μικρών θηλαστικά, βρίσκουν καταφύγιο. Ταυτόχρονα, συμβάλλουν και στη διατήρηση της χλωρίδας της περιοχής. • Προσφέρουν στην αναβάθμιση των περιοχών: Το πράσινο, η φύτευση, τα φυσικά στοιχεία όπως το νερό, το ξύλο, η πέτρα, δίνουν τη δυνατότητα της αίσθησης της επαφής των κατοίκων με τη φύση. Επίσης, όταν αναβαθμίζεται μία περιοχή γίνεται πόλος έλξης τόσο στους κατοίκους όσο και στους τουρίστες με αποτέλεσμα και την οικονομική της ανάπτυξη • Ενισχύουν το φαινόμενο της ανακύκλωσης: Το αστικό πράσινο κατά τη διάρκεια της συντήρησής του μπορεί να χρειαστεί λιπάσματα. Αυτοί οι χώροι είναι ιδανικοί για την διαδικασία της ανακύκλωσης των οργανικών καταλοίπων μέσω της λιπασματοποίησης ή αλλιώς κομποστοποίησης, αποφεύγοντας λιπάσματα του εμπορίου και φυτοφάρμακα. • Βελτιώνουν το σύστημα μετακινήσεων: Οι αστικοί χώροι πρασίνου κάθε γειτονιάς, είναι το κίνητρο των κατοίκων της περιοχής να μην χρησιμοποιήσουν τα οχήματά τους. Σε συνδυασμό με διαπλάτυνση πεζοδρομίων, είτε με τη προσθήκη ποδηλατοδρόμου, δίνεται η δυνατότητα στον κόσμο να περπατήσει, να χρησιμοποιήσει το ποδήλατο για να μετακινηθεί και με αυτό τον τρόπο ταυτόχρονα να ρυθμιστεί το κυκλοφοριακό πρόβλημα κάθε πόλης. Κοινωνικές-Ψυχολογικές: • Αποτελούν χώρους αναψυχής, ξεκούρασης, χαλάρωσης περισυλλογής, διαβάσματος και παιχνιδιού για τους κατοίκους της πόλης. • Σε αστικούς χώρους μεγάλης έκτασης, δίνεται η δυνατότητα για σωματική άσκηση (αθλητικές εγκαταστάσεις), για διοργάνωση συλλογικών δραστηριοτήτων, ψυχαγωγικών δρώμενων, υπαίθριων εκδηλώσεων, ενώ συχνά εμφανίζεται και ο συνδυασμός αυτών με τη χρήση των πολιτιστικών δραστηριοτήτων. [48]

• Ενισχύουν τη συνάθροιση και τη συνύπαρξη σε ένα φιλικό περιβάλλον. Αναπτύσσονται διαπροσωπικές σχέσεις, φιλίες ή γνωριμίες και ανταλλάσσοντας απόψεις, εμπειρίες και σκέψεις. Δηλαδή, λειτουργούν ως πεδία κοινωνικοποίησης, μειώνοντας το αίσθημα της μοναξιάς των ανθρώπων. • Η βλάστηση των χώρων αστικού πρασίνου φέρνει άμεσα τους ανθρώπους της πόλης και της γειτονιάς κοντά στη φύση. Αντιλαμβάνονται τις εναλλαγές των εποχών και άλλων φυσικών μεταβολών. • Προσφέρουν το αίσθημα της ασφάλειας, καθώς μπορούν να λειτουργήσουν και ως καταφύγιο σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης όπως σεισμού. Οι άνθρωποι σε τέτοιες περιπτώσεις χρειάζεται να καταφεύγουν σε ανοικτούς χώρους μακριά από κτίρια όπως σε πλατείες, πάρκα και άλλους. • Συμβάλλουν στην ψυχική υγεία του πληθυσμού, διότι μέσα από έρευνες έχει αποδειχθεί ότι η επαφή των ανθρώπων με τη φύση μειώνει τα επίπεδα του στρες, όπου στις μέρες μας και ιδιαίτερα στις μεγαλουπόλεις είναι ένα καθημερινό φαινόμενο. • Οι χώροι πρασίνου διαθέτουν, επίσης, και εκπαιδευτικό χαρακτήρα. Μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης, μέσω βοτανικών κήπων και πάρκων περιβαλλοντικής πληροφόρησης. Οικονομικές: • Μία περιοχή με χώρους πρασίνου, αυξάνει αυτόματα την αξία αυτής της γης. Αυτό σημαίνει ότι, για να ενοικιάσει ή να αγοράσει κάποιος έναν χώρο εκεί κοντά θα πρέπει να καταβάλει μεγαλύτερο οικονομικό αντίτιμο, σε σχέση με μία άλλη περιοχή στην οποία δεν υπάρχουν καθόλου τέτοιοι χώροι. • Με την αύξηση των τιμών των ακινήτων των περιοχών που διαθέτουν χώρους πρασίνου, ωφελείται σε μεγάλο ποσοστό και το κράτος, μέσω της φορολογίας που επιβάλει. • Δημιουργούνται, επίσης, νέοι πόλοι έλξης. Η εμπορική ανάπτυξη του τόπου ελκύει επιχειρήσεις, επενδυτές και τουρίστες

[49]

• Τα πάρκα δημιουργούν ευκαιρίες για επαγγελματική απασχόληση. Για την διατήρηση, φύλαξη, προστασία και ορθή διαχείρισή τους απαιτείται η απασχόληση μεγάλου αριθμού εξειδικευμένου προσωπικού. • Οι χώροι πρασίνου των πόλεων βοηθούν επίσης στην εξοικονόμηση ενέργειας. Αυτό επιτυγχάνετε γιατί αυτές οι περιοχές σκιάζονται και μειώνεται η υψηλή θερμοκρασία ειδικά τους καλοκαιρινούς μήνες, οπότε αποφεύγεται και η χρήση κλιματιστικών. • Προσφέρουν στην παροχή πόρων. Με την σωστή εκμετάλλευση των χώρων πρασίνου μπορούν να διασφαλισθούν καρποί από καρποφόρα δέντρα, ξυλεία, καύσιμα και όλα αυτά να συμβάλουν στη οικονομία και τη βελτίωση της ζωής των κατοίκων. Εν κατακλείδι, τα πλεονεκτήματα από τη δημιουργία, τη προστασία και τη σωστή συντήρηση των χώρων πρασίνου στον αστικό ιστό είναι αρκετά. Κυρίως, είδαμε πόσο ευεργετικά μπορούν να φανούν στις πυκνοδομημένες περιοχές. Φυσικά σε περίπτωση που η σχεδίασή τους δεν είναι σωστή και η φροντίδα τους παραμεληθεί από τους αρμόδιους φορείς που είναι υπεύθυνοι σε κάθε περίπτωση, μπορεί να υπάρξουν προβλήματα. Τα πεσμένα φύλλα φράζουν τις σχάρες των φρεατίων και εμποδίζοντας το νερό της βροχής να εισέλθει στο αποστραγγιστικό σύστημα της πόλεως ή για παράδειγμα το κλάδευμα των δένδρων, όταν δεν πραγματοποιείται την κατάλληλη εποχή δημιουργεί προβλήματα, καθώς τα φυτά με το φύλλωμά τους μπορεί να καλύψουν σήματα οδικής κυκλοφορίας προκαλώντας ατυχήματα. Αυτά όμως είναι πολύ λιγότερα, και μπορούν να αποφευχθούν, σε σχέση με όλα τα θετικά που προσφέρουν στο αστικό περιβάλλον, στις πόλεις και τον άνθρωπο.

[50]

ΜΕΡΟΣ III TA POCKET PARKS

[51]

[52]

4. ΤΑ POCKET PARKS

[53]

[54]

4.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ-ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΩΝ ΠΑΡΚΩΝ ‘ΤΣΕΠΗΣ’ Η πρώτη εμφάνιση των κοινόχρηστων χώρων πρασίνου, με την έννοια που τους αντιλαμβανόμαστε σήμερα, γίνεται στις αρχές του 19ου αιώνα, όταν οι συνθήκες διαβίωσης των οικονομικά ασθενέστερων στρωμάτων στις πόλεις γίνονταν πολύ δυσμενείς. Στο Northamptonshire της Αγγλίας, την αρχή της δεκαετίας 1980 εμφανίστηκε η ιδέα για τα «Πάρκα Τσέπης». 37 Ο τρόπος ζωής στις μεγαλουπόλεις του 21ου αι. επηρεάζεται καθημερινά από μια σειρά αρνητικών παραγόντων όπως, η κακή ποιότητα του αέρα, η ηχορύπανση, η υπερθέρμανση, η έλλειψη αστικών χώρων πρασίνου, το μεγάλο ποσοστό κτισμένου όγκου κ.α. Τα πάρκα τσέπης (pocket parks) είναι μία παρέμβαση μικρής κλίμακας, δηλαδή σε επίπεδο γειτονιάς, όμως μεγάλης σημασίας και αναγκαιότητας στις πυκνοδομημένες πόλεις. Απευθύνονται στο ευρύ κοινό είτε βρίσκονται σε δημόσιο είτε σε ιδιωτικό χώρο και τα συναντάμε μέσα στον αστικό ιστό. Συνήθως, τα pocket parks δημιουργούνται με τη συμμετοχή των κατοίκων της εκάστοτε γειτονιάς και η κοινότητα είναι κατά κύριο λόγο αυτή που αποφασίζει πως θα είναι το σχέδιο και η χρήση των πάρκων αυτών.38 Τα πάρκα ‘τσέπης’ ανήκουν στο αστικό πράσινο, και μπορούν να συμβάλλουν με τη σωστή τοποθέτηση τους στην αύξηση της βιωσιμότητας των πόλεων, ενώ μπορούν και να συμπληρώσουν τα ήδη υπάρχοντα πάρκα δημιουργώντας διαδρομές. Παρόλα αυτά, τα πάρκα γειτονιάς φαίνεται ότι δεν προβλεπόταν από τον αρχικό πολεοδομικό σχεδιασμό. Αυτό συμβαίνει διότι δημιουργούνται συνήθως σε οικόπεδα που μένουν εγκαταλελειμμένα και αναξιοποίητα, σε μικρές νησίδες γης 37. Ερευνητική εργασία, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Xριστοδούλου, Π., 2013. « Το Αστικό Πράσινο και τα Πάρκα Τσέπης ως Συνιστώσες του Βιώσιμου Αστικού Σχεδιασμού. », Διαθέσιμο στο: http://ikee.lib.auth.gr/record/133945/files/CHRISTODOULOUee.pdf, σελ. 33 38. Άρθρο, Blake, A. Pocket parks. 2010, διαθέσιμο στο: http://depts.washington.edu/open2100/pdf/2_OpenSpaceTypes/Open_Space_Types/pocket_parks.pdf

[55]

ανάμεσα στα κτίρια, σε ακάλυπτους χώρους πολυκατοικιών, υπαίθρια πάρκινγκ μέσα στη πόλη, πεζόδρομους και στενάκια.38 Όλα αυτά χαρακτηρίζονται ως αστικά ‘κενά’ και είναι επόμενο, η μορφή τους να εξαρτάται από αυτά, τη διάταξη των οικοδομικών τετραγώνων και του οδικού δικτύου της κάθε περιοχής. Τα προαναφερθέντα αστικά κενά, όλα μαζί συνθέτουν ένα δυναμικό σε λανθάνουσα κατάσταση που μπορεί να αξιοποιηθεί. Η διασπορά τους εντός του ιστού μπορεί να δώσει τη δυνατότητα αναδιαμόρφωσης τους σε κοινόχρηστους χώρους πρασίνου που θα συμβάλλουν σημαντικά στις απαιτήσεις της σύγχρονης πόλης.39

Παραδείγματα αστικών ‘κενών’, φωτ. από προσωπικό αρχείο

Εικόνα 12

39. Άρθρο, Πολυχρονόπουλος Δ., [2006] «Αστικά κενά», Το κ ε ν ό ως τόπος» διαθέσιμο στο: http://www.sadas-pea.gr/archive/2000-2011/ARXITEKTONES_55.pdf, σελ. 56

[56]

Εικόνα 13

Εικόνα 14

[57]

Εικόνα 15

Η σύγχρονη πόλη δεν χρειάζεται να επεκταθεί, ωστόσο είναι επιτακτική η ανάγκη της βελτίωσης του ποιότητας ζωής, δίνοντας χρήση στις άδειες περιοχές του ιστού. Οι χώροι αυτοί, που δεν ανήκουν στους «παραγωγικούς» χώρους της, περιμένουν να τους αποδοθεί η κατάλληλη λειτουργία έτσι ώστε να αποτελέσουν και πάλι οργανικό τμήμα του ιστού της πόλης40. Από την άλλη πλευρά σε κάποιες χώρες η δημιουργία, η λειτουργία και συντήρηση των pocket parks είναι ενταγμένη μέσα στο σχέδιο πόλης και σε αυτή την περίπτωση τα πάρκα τα διαχειρίζεται το κράτος. Υπάρχουν, όμως και περιπτώσεις όπου τα πάρκα χρηματοδοτούνται είτε από ιδιώτες, είτε από εταιρίες. Ακόμα όμως και σε αυτές τις πόλεις που διέθεταν σχέδια με πρόβλεψη για μεγάλα πάρκα, δενδροφυτεμένες λεωφόρους και πάρκα γειτονιάς υπάρχουν περιοχές ιδιαίτερα όπου το αστικό πράσινο απουσιάζει από το καθημερινό περιβάλλον, έστω και εάν σε άλλα τμήματά τους η υπερβολική παρουσία του θεωρείται ότι διαλύει

40. Άρθρο, Πολυχρονόπουλος Δ., [2006] «Αστικά κενά», Το κ ε ν ό ως τόπος» διαθέσιμο στο: http://www.sadas-pea.gr/archive/2000-2011/ARXITEKTONES_55.pdf, σελ. 56

[58]

τον οικιστικό ιστό.41 Σε μια έκθεση στη Νέα Υόρκη με τίτλο: «Καινούργια Πάρκα για την Ν. Υόρκη», ήταν η πρώτη φορά που προτάθηκε ένα δίκτυο πάρκων τσέπης με σκοπό την αναδιαμόρφωση του πυκνοδομημένου αστικού ιστού. Το πρώτο πάρκο τσέπης ονομάστηκε ‘Paley Park’ και έκτοτε αποτέλεσε το πρότυπο για την σχεδίαση «pocket» park.42 Για τα πάρκα τσέπης έχουν υπάρξει κατά καιρούς διάφοροι ορισμοί. Ένας από αυτούς είναι: «Pocket Parks, είναι αστικοί υπαίθριοι χώροι σε πολύ μικρή κλίμακα. Συνήθως μόνο λίγα οικόπεδα σε μέγεθος ή μικρότερα, τα πάρκα τσέπης μπορούν να μπαίνουν μέσα και διάσπαρτα στον αστικό ιστό όπου εξυπηρετούν τον άμεσα τοπικό πληθυσμό».43 Ένας ακόμα ορισμός από το συμβούλιο του Northamptonshire είναι ο εξής: «Τα Pocket Parks είναι πράσινοι χώροι που ανήκουν και τους οποίους διαχειρίζεται ο τοπικός πληθυσμός (εθελοντές). Επιτρέπουν ελεύθερη και ανοιχτή πρόσβαση στην εξοχή σε όλους και όλες τις ώρες».44 Παράλληλα, σύμφωνα με έναν άλλο ορισμό, τα “Pocket Parks” ή “Mini Park” ή “Vest Pocket Parks” αποτελούν μικρής έκτασης χώρους πρασίνου εντός του αστικού ιστού, ελεύθεροι χώροι που δημιουργούνται σε χώρους χωρίς χρήση και ακανόνιστης γεωμετρίας. Ο όρος “Vest Pocket Parks” χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1960 στη Νέα Υόρκη για να περιγράψει τους πράσινους χώρους έκτασης δέκα στρεμμάτων το πολύ.45

41.Κοσμάκη Π. και Λουκόπουλος Δ.,[2007] Αστικά κενά – Μικρά πάρκα, διαθέσιμο στο: http://www.monumenta.org/article.php?IssueID=2&lang=gr&CategoryID=3&ArticleID=86 42. Karin K. Peschardt, [2014], Health Promoting Pocket Parks in a Landscape Architectural Perspective, Διαθέσιμο στο: https://www.researchgate.net/publication/268814072_Health_Promoting_Pocket_Parks_in_a_Landscape_A rchitectural_Perspective, σελ.23 43. Άρθρο, Blake, A. Pocket parks. 2010, διαθέσιμο στο: http://depts.washington.edu/open2100/pdf/2_OpenSpaceTypes/Open_Space_Types/pocket_parks.pdf 44. Ιστοσελίδα του συμβουλίου του Northamptonshire, διαθέσιμο στο: https://www.northamptonshireparks.co.uk/northamptonshire-pocket-parks/Pages/default.aspx 45. Ερευνητική εργασία, Καλλιγάς Ν., Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, 2016, «Τα Pocket Parks ως εργαλείο της Αστικής Αναγέννησης στο πλαίσιο του Συμμετοχικού Σχεδιασμού και της Βιώσιμης Ανάπτυξης.», Διαθέσιμο στο: https://ikee.lib.auth.gr/record/285285/files/KALLIGASee.pdf, σελ. 35

[59]

4.2 POCKET PARKS-ΑΡΧΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ Οι μικροί χώροι πρασίνου ή αλλιώς «πάρκα τσέπης» που εντοπίζονται μέσα στον πυκνοδομημένο αστικό ιστό αποτελούν μια κατηγορία αστικού πρασίνου, όπως αναφέρθηκε και νωρίτερα. Η ιδέα της δημιουργίας τους γεννήθηκε εξαιτίας διαφόρων παραγόντων, όπως: η συγκέντρωση μεγάλου αριθμού ανθρώπων στα αστικά κέντρα, η συρρίκνωση των δημόσιων χώρων και η συνειδητοποίηση πως πρέπει να προβούμε σε μέτρα αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής. Εγκαταλελειμμένα βιομηχανικά συγκροτήματα, μικρότερα γήπεδα βιοτεχνιών, οικόπεδα που για λόγους πολεοδομικούς ή απλώς ιδιωτικούς δεν οικοδομήθηκαν, ξεχασμένες κοίτες ρεμάτων και εξάρσεις του εδάφους, αδιέξοδοι δρόμοι ανήκουν σε αυτή την κατηγορία χώρων που θα μπορούσαν να μετατραπούν σε «πάρκα τσέπης». Ο σχεδιασμός ενός πάρκου τσέπης απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή, καθώς καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την επιρροή που θα ασκήσει στην εκάστοτε περιοχή. Αυτό σημαίνει ότι είναι απαραίτητο να ακολουθούνται κατά το σχεδιασμό κάποιες γενικές κατευθύνσεις–κανόνες, ώστε να διασφαλισθεί η καλύτερη αποπεράτωση του έργου. Όσο υπάρχει αυτός ο συνεχής έλεγχος τήρησης των κανόνων τόσο πιο ευεργετικό μπορεί να γίνει για τον αστικό χώρο ένα εύστοχα σχεδιασμένο πάρκο τσέπης, ενώ μπορεί να αποβεί επιβαρυντικό σε περίπτωση αποτυχίας. Σύμφωνα με μια έρευνα που έγινε από το Πανεπιστήμιο της Πενσυλβανία φαίνεται πως ο σωστός σχεδιασμός και η σωστή οργάνωση χώρων πρασίνου καθιστά τις γειτονιές πιο ασφαλείς, ενώ παράλληλα δίνει και έναυσμα στους πολίτες να ασχοληθούν με τη φυσική άσκηση.46 Κύριο μέλημα των σχεδιαστών είναι η ανάγκη για άμεση, διαρκή και συστηματική επικοινωνία με τους μελλοντικούς χρήστες, καθώς η μορφή και η λειτουργία του πάρκου θα πρέπει να προκύπτει από τις ανάγκες των κατοίκων-χρηστών. Κάθε πάρκο τσέπης λοιπόν, αντιμετωπίζεται διαφορετικά σχεδιαστικά ώστε να προσαρμόζεται στον περιβάλλοντα

46. Άρθρο, Blake, A. Pocket parks. 2010, διαθέσιμο στο: http://depts.washington.edu/open2100/pdf/2_OpenSpaceTypes/Open_Space_Types/pocket_parks.pdf

[60]

χώρο και να συμβαδίζει με τις επιδιώξεις των κατοίκων χωρίς να υπάρχει κάποια συγκεκριμένη μεθοδολογία. Υπάρχουν όμως, παρόλα αυτά, ορισμένες παράμετροι που θα πρέπει να τηρηθούν. Η καλή ορατότητα των πάρκων από το δρόμο παρά το μικρό τους μέγεθος είναι ένας από αυτούς, για να εξασφαλίζει την εύκολη και προφανή πρόσβαση. Επίσης, σημαντική είναι η συντήρησή τους ώστε να μην ερημώσουν και παρακμάσουν αλλά και ο φωτισμός τους ώστε να μειωθεί ο κίνδυνος εγκληματικών δραστηριοτήτων κυρίως κατά τις βραδινές ώρες. Ακόμη, μιας και μπορούν να αποτελέσουν τρόπο διαφυγής από τη βουή της πόλης θα πρέπει να σχεδιάζονται με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι προσιτά σε όλες τις κοινωνικές ομάδες και τις ομάδες ηλικιών μέσα σε μια πόλη ώστε να αποφευχθεί πιθανή «γκετοποίηση» τους.47 Παράλληλα, μεγάλη σημασία έχει ένα πάρκο τσέπης να βελτιώνει, μέσω της φύτευσης που διαθέτει, το μικροκλίμα της γειτονιάς, να διατηρεί τη χλωρίδα της περιοχής αλλά και να προάγει την κοινωνική συναναστροφή, να αποτελεί σημείο συνάντησης και να δημιουργεί αίσθημα ασφάλειας και οικειότητας.48 Στις Η.Π.Α., την χώρα όπου γεννήθηκε και αναπτύχθηκε όσο πουθενά αλλού το φαινόμενο των Pocket Parks, ο αρμόδιος θεσμικός φορέας, National Recreation and Park Association, παρουσίασε την τελευταία δεκαετία εφτά βασικά βήματα τα οποία μπορούν να αποτελέσουν άξονες κατεύθυνσης για όλους όσους ενδιαφέρονται να σχεδιάσουνδημιουργήσουν ένα Πάρκο Τσέπης. Συγκεκριμένα τα βήματα αυτά είναι:49

47. Άρθρο, Blake, A. Pocket parks. 2010, διαθέσιμο στο: http://depts.washington.edu/open2100/pdf/2_OpenSpaceTypes/Open_Space_Types/pocket_parks.pdf 48. Άρθρο, Σεκλιζιώτη Σ., Σεκλιζιώτη Λ.,2017, «Τα πάρκα τσέπης στον αστικό χώρο.», Διαθέσιμο στο: http://www.enallaktikos.gr/ar35592el-ta-parka-tsepis-ston-astiko-xwro.html 49. National Recreation and Park Association: Η Εθνική Ένωση Αναψυχής και Πάρκων ( NRPA) είναι μη κερδοσκοπικός οργανισμός που ασχολείται με την προώθηση δημόσιων πάρκων αναψυχής και την συντήρησή τους. Το έργο τους επικεντρώνεται σε εθνικό επίπεδο και τα μέλη της είναι πάνω από 50.000. Διαθέσιμο στο: https://www.nrpa.org/parks-recreation-magazine/2013/june/

[61]

1. Η εξασφάλιση της δέσμευσης των κατοίκων της περιοχής όπου πρόκειται να δημιουργηθεί το πάρκο τσέπης για την ενεργή συμμετοχή τους τόσο σε θεωρητικό επίπεδο όσο και σε πρακτικό. 2. Η συγκρότηση μιας ομάδας-επιτροπής η οποία θα είναι ο βασικός υπεύθυνος για την επιτυχή ολοκλήρωση του έργο. Η ίδια ομάδα θα είναι υπεύθυνη και για το σωστό καταμερισμό των ευθυνών και των αρμοδιοτήτων ανάμεσα στους συμμετέχοντες. 3. Η επιλογή του κατάλληλου χώρου ώστε να αποφευχθούν σημαντικά προβλήματα και να εξασφαλιστεί εξ' αρχής η επιτυχής δημιουργία του πάρκου 4. Η δημιουργία ενός master plan το οποίο θα παρουσιάζει το όραμα και τους άξονες δράσεις, ενώ στη συνέχεια θα συγκεκριμενοποιεί τις επεμβάσεις στο χώρο με επιμέρους πιο λεπτομερείς σχέδια. 5. Ο προσδιορισμός των συνεργατών τοπικής εμβέλειας της βασικής ομάδας στην όλη προσπάθεια και ο σαφής καθορισμός ευθυνών και δικαιωμάτων που έχουν στο έργο. 6. Η αναζήτηση και εξασφάλιση υποστηρικτών της προσπάθειας σε όλους τους ώστε να ενισχύσουν πρακτικά το εγχείρημα (χορηγοί, χρηματοδότηση, προμήθειες, εργασία, κ.α.) 7. Ο ορισμός μιας μετέπειτα επιτροπής, η οποία θα είναι υπεύθυνη για τη διατήρηση της καλής κατάστασης του πάρκου μετά το τέλος των εργασιών, καθώς μια σωστή διαχείριση μόνο κατά τη διάρκεια της κατασκευής δεν είναι επαρκής. Πολλά πάρκα τσέπης είναι δημιουργήματα εθελοντικών και συλλογικών δράσεων πολιτών ή κάποιων κοινωνικών ομάδων. Ο εθελοντισμός είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με το ήθος, τις ανάγκες και τις δυνατότητες του πολίτη που αγωνίζεται για μια καλύτερη ζωή, ένα καλύτερο μέλλον στην κοινωνία μέσα στην οποία ζει και αναπτύσσεται. Δεν είναι λίγοι οι αναξιοποίητοι χώροι και οι αποτυχημένες κατασκευές μέσω των οποίων οι πολίτες ενισχύουν την θέληση για την δημιουργική εκμετάλλευση τους μέσω της ενεργής συμμετοχής και τον σχηματισμό Pocket Parks. [62]

Στιγμές εθελοντισμού από μικρούς και μεγάλους

Εικόνα 16

Εικόνα 17

Εικόνα 18

Εικόνα 19

[63]

Αναλόγως την περίπτωση, η διαχείριση των πάρκων τσέπης μετατίθεται στον οργανισμό της πόλης και σε αρμόδιους θεσμικούς φορείς ή άλλοτε παραμένει στα χέρια των κατοίκων-χρηστών. Οι δράσεις αυτές, όπως αποδεικνύει η διεθνής εμπειρία, βρίσκουν υποστηρικτές ή σε μερικές περιπτώσεις εξ' ολοκλήρου υπεύθυνους. Συνήθως, αυτοί μπορεί να είναι το κράτος, ιδιώτες, επιχειρήσεις, μη κυβερνητικές οργανώσεις, ομάδες κατοίκων και εθελοντές. Αξίζει να αναφέρουμε ότι ο σχεδιασμός ενός Pocket Park από την αρχή είναι σίγουρα ευκολότερη υπόθεση από την διατήρηση του σε βάθος χρόνου, χωρίς αυτό όμως να μην μπορεί να γίνει με τον κατάλληλο λειτουργικό σχεδιασμό, την υποστήριξη των κοινωνικών φορέων. Τον καιρό που πρωτοεμφανίστηκαν τα Pocket Parks στο πλαίσιο διατύπωσης ενός οράματος για το σχεδιασμό τους ειπώθηκε το εξής:50 «Για να μπορέσει μια τέτοια παρέμβαση στον αστικό ιστό να είναι αποτελεσματική, θα πρέπει τα πάρκα τσέπης να είναι άμεσα διαθέσιμα και να μην αντιμετωπίζονται ως απλές ανέσεις και μικροβελτιώσεις. Οφείλουν να αντιμετωπίζονται ως αναγκαίες παρεμβάσεις. Η παρουσία τους πρέπει να είναι αισθητή σε όλη την περιοχή - στο δρόμο για την εργασία, στο δρόμο για το σπίτι. Για να μπορέσει να επιτύχει ένα τέτοιο σύστημα πάρκων πρέπει να υπάρχει εγγύτητα και αφθονία – ένα “pocket park “για κάθε οικοδομικό τετράγωνο».

50. Karin K. Peschardt, [2014], Health Promoting Pocket Parks in a Landscape Architectural Perspective, Διαθέσιμο στο: https://www.researchgate.net/publication/268814072_Health_Promoting_Pocket_Parks_in_a_Landscape_A rchitectural_Perspective, σελ.24

[64]

4.3 ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ Βασικό χαρακτηριστικό των πάρκων τσέπης είναι ότι βρίσκονται στο εσωτερικό της πόλης. Συνήθως σχηματίζονται ανάμεσα από κτίρια ή στο τέλος οδικών αξόνων και σύμφωνα με τη βιβλιογραφία το μέγεθός τους δεν ξεπερνά τα 5.000 τ.μ. Η τελική μορφή τους βρίσκεται σε απόλυτη αρμονία με το συνεχές σύστημα δόμησης της περιοχής που φιλοξενούνται ώστε να μην αποτελούν ένα ξένο σώμα αυτής. Είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με τις γειτονιές στις οποίες είναι χωροθετημένα, καθώς η ύπαρξη και η διατήρηση τους βασίζεται στους κατοίκους της γειτονιάς, αφού, με το μικρό μέγεθος και το χαμηλό κόστος τους ανταποκρίνονται με απόλυτη ευστοχία στις ανάγκες τους καθώς σχεδιάζονται από τους ίδιους.51 Βέβαια υπάρχουν και περιπτώσεις όπου η δημιουργία, η συντήρηση και λειτουργία τους είναι οργανωμένη και ενταγμένη στις αρμοδιότητες του συστήματος σχεδιασμού. Επίσης, η πρόσβασή τους από τους επισκέπτες είναι ευδιάκριτη, παρέχουν και καλή ορατότητα με αποτέλεσμα να συνδράμουν στην διατήρηση της ασφάλειας στην πόλη. Επίσης, πολλές φορές είναι θεμιτή η σύνδεσή τους ή η τοποθέτησή τους σε μνημεία πόλης, πέρα από τη διακόσμηση τους με έργα τέχνης. Εξαιτίας των φυσικών χαρακτηριστικών τους τα Πάρκα Τσέπης επαναφέρουν στο προσκήνιο τη διαχείριση των «τυφλών τοίχων», προσφέρουν δηλαδή, μια σημαντική ευκαιρία αξιοποίησής τους για τη βελτίωση της αισθητικής του χώρου και την προώθηση καλλιτεχνικών δράσεων εκφρασμένων μέσα από την τέχνη του δρόμου (street art). Τα graffiti και murals αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα τέτοιων περιπτώσεων τοιχογραφιών μεγάλων διαστάσεων όπως φαίνεται στις εικόνες 23,24.52

51. Ερευνητική εργασία, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Xριστοδούλου, Π., 2013. « Το Αστικό Πράσινο και τα Πάρκα Τσέπης ως Συνιστώσες του Βιώσιμου Αστικού Σχεδιασμού. », Διαθέσιμο στο: http://ikee.lib.auth.gr/record/133945/files/CHRISTODOULOUee.pdf, σελ. 33 52. Ερευνητική εργασία, Καλλιγάς Ν., Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, 2016, «Τα Pocket Parks ως εργαλείο της Αστικής Αναγέννησης στο πλαίσιο του Συμμετοχικού Σχεδιασμού και της Βιώσιμης Ανάπτυξης.», Διαθέσιμο στο: https://ikee.lib.auth.gr/record/285285/files/KALLIGASee.pdf, σελ.40

[65]

Εικόνα 20

Εικόνα 21

Χαρακτηρίζονται κυρίως από πράσινο και δέντρα και περιλαμβάνουν στοιχεία αστικού εξοπλισμού όπως παγκάκια, κάδους απορριμμάτων, φωτισμό κ.α. Τα πάρκα τσέπης δημιουργούνται σε σημεία με έντονη κίνηση πεζών. Μια επιτυχημένη χωροθέτηση πάρκων τσέπης είναι αυτή στην οποία τα πάρκα δεν απέχουν περισσότερο από 300μ. από το χρήση της κατοικίας ή της εργασίας των κατοίκων.53 Στις πόλεις της Αμερικής τα πάρκα τσέπης πολλές φορές λειτουργούν ως χώροι για το μεσημεριανό διάλειμμα από τη δουλειά. Με αυτό τον τρόπο δεν είναι αναγκαίο οι εργαζόμενοι να διανύουν μεγάλες αποστάσεις για το μεσημεριανό φαγητό τους. Ταυτόχρονα, σχηματίζονται σε σημεία όπου η ακτίνα εξυπηρέτησης δεν είναι μικρότερη των τεσσάρων οικοδομικών τετραγώνων και απευθύνονται σε όλες τις κοινωνικές ομάδες. Ένα Πάρκο Τσέπης πέρα από έναν πνεύμονα πρασίνου σηματοδοτεί και τη δημιουργία ενός κοινωνικού πυρήνα, ο οποίος αντανακλά τις ιδιαιτερότητες και τις ανάγκες των ανθρώπων στους οποίους απευθύνεται.54 Τα επιτυχημένα πάρκα τσέπης αποτελούν σημεία στάσης, χαλάρωσης, συνάντησης, κοινωνικοποίησης, περιέχουν ζώνες παιχνιδιού και ζώνες άθλησης, αλλά παράλληλα, δίνεται και η δυνατότητα πραγματοποίησης εκδηλώσεων

53. Karin K. Peschardt, [2014], Health Promoting Pocket Parks in a Landscape Architectural Perspective, Διαθέσιμο στο: https://www.researchgate.net/publication/268814072_Health_Promoting_Pocket_Parks_in_a_Landscape_A rchitectural_Perspective, σελ.21 54. Άρθρο, Πλουμίδη, Ε., Σερράος, Κ., 2013. «Η ιδέα των Πάρκων Τσέπης.» Διαθέσιμο στο: http://www.citybranding.gr/2013/03/blog-post_7.html

[66]

της γειτονιάς. Το ιδανικό λοιπόν είναι, ένα πάρκο τσέπης να συγκεντρώνει καθημερινά πολυάριθμους χρήστες, να ελκύει επιχειρήσεις, εργαζόμενους και επισκέπτες ενισχύοντας την τοπική επιχειρηματικότητα. Τα pocket parks δημιουργούνται για να λειτουργήσουν σαν πάρκα γειτονιάς κατά κάποιο τρόπο, όπως αναφέρθηκε, και η λειτουργίας του είναι πολλαπλή. Μπορούν να λειτουργήσουν ως αρωγοί στην προσπάθεια για αύξηση των διαπερατών χώρων ή ως συνδετικοί κρίκοι μεγαλύτερων χώρων με παρόμοια χαρακτηριστικά.55 Η πρόσθετη φύτευση που μπορούν να προσφέρουν ποικιλοτρόπως τα πάρκα τσέπης λειτουργεί αθροιστικά για τις πράσινες επιφάνειες και σε συνδυασμό με την ικανότητα τους να εντάσσουν το υδάτινο στοιχείο ενδιάμεσα στο συνεχές κτιριακό δυναμικό, λειτουργεί ευεργετικά για τον αισθητό περιορισμό της θερμοκρασίας στις κεντρικές περιοχές. Είναι χαρακτηριστικό πως η αύξηση της φύτευσης κατά 10%, μειώνει την κατανάλωση ενέργειας για θέρμανση και κλιματισμό κατά 5-10% και την θερμοκρασία του περιβάλλοντος κατά 10o C.56 Είναι γεγονός πως ολοένα και περισσότερες χώρες εστιάζουν σε θέματα περιβάλλοντος αναζητώντας λύσεις μέσω αυτού για μία καλύτερη ποιότητας ζωής των κατοίκων και του αστικού ιστού. Αξίζει να αναφέρουμε το παράδειγμα της Κοπεγχάγης στην οποία σχεδιάστηκαν και δημιουργήθηκαν 14 πάρκα τσέπης ανά την πόλη και ένα δίκτυο αυτών. Στόχος ήταν η βελτίωση του μικροκλίματος, της δημόσιας υγείας και η αύξηση του αστικού πρασίνου μέσω της ύπαρξης κάποιου πάρκου η φυσικού στοιχείου σε απόσταση 15 λεπτών με τα πόδια τουλάχιστον για το 90% των κατοίκων.57 55. Άρθρο, Blake, A. Pocket parks. 2010, διαθέσιμο http://depts.washington.edu/open2100/pdf/2_OpenSpaceTypes/Open_Space_Types/pocket_parks.pdf

στο:

56. Ερευνητική εργασία, Καλλιγάς Ν., Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, 2016, «Τα Pocket Parks ως εργαλείο της Αστικής Αναγέννησης στο πλαίσιο του Συμμετοχικού Σχεδιασμού και της Βιώσιμης Ανάπτυξης.», Διαθέσιμο στο: https://ikee.lib.auth.gr/record/285285/files/KALLIGASee.pdf, σελ.41 57. Ερευνητική εργασία, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Xριστοδούλου, Π., 2013. « Το Αστικό Πράσινο και τα Πάρκα Τσέπης ως Συνιστώσες του Βιώσιμου Αστικού Σχεδιασμού. », Διαθέσιμο στο: http://ikee.lib.auth.gr/record/133945/files/CHRISTODOULOUee.pdf, σελ.54

[67]

4.4 ΤΑ ΠΡΟΤΕΡΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΠΑΡΚΩΝ ΤΣΕΠΗΣ ΣΤΟΝ ΑΣΤΙΚΟ ΙΣΤΟ58 Η δημιουργία των pocket parks, έχει αρκετά πλεονεκτήματα σε σχέση με τα μεγάλης κλίμακας αστικά και υπερτοπικά πάρκα. Τα μεγάλα πάρκα είναι δαπανηρά ως προς τη σχεδίασή τους αλλά και τη συντήρησή τους ταυτόχρονα. Συνήθως δεν βρίσκονται μέσα στα αστικά κέντρα, επομένως είναι δύσκολη και χρονοβόρα η προσέγγισή τους από αρκετούς πολίτες. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα συχνά να εγκαταλείπονται, να βανδαλίζονται και έτσι να υποβαθμίζεται η ποιότητα ζωής των περιοίκων αλλά και της περιοχής. Επιπλέον, τα πάρκα τσέπης εξαιτίας του ότι δημιουργούνται σε γειτονιές είναι εύκολα προσβάσιμα με τα πόδια, επομένως μειώνεται σημαντικά η χρήση αυτοκινήτου για τη μετάβαση σε άλλες περιοχές, συμβάλλοντας έτσι στη γενικότερη μείωση της ρύπανσης της πόλης. Λόγω του μικρού μεγέθους τους, φυλάσσονται και συντηρούνται καλύτερα και ευκολότερα, ενώ η ίδια τους η δομή προσφέρεται ως κατάλληλη για άμεση καταφυγή για λόγους ασφάλειας, όπως για παράδειγμα ενός φυσικού φαινομένου όπως είναι ο σεισμός.58 Ταυτόχρονα, τα πάρκα ‘τσέπης’ αναζωογονούν και βελτιώνουν όλο και περισσότερη έκταση αστικού περιβάλλοντος, με την ελάχιστη τοποθέτηση βλάστησης. Βοηθούν στη ρύθμιση του μικροκλίματος και δημιουργούν σημεία στάσης και σκιασμού. Στις πυκνοδομημένες πόλεις μέσω αυτών των πάρκων γίνεται και μία προσπάθεια αποκατάστασης του πρασίνου εντός αστικού ιστού, παρέχοντας ένα ελκυστικό περιβάλλον τόσο για τους πολίτες όσο και για τους επιχειρηματίες της περιοχής τονώνοντας την τοπική οικονομία. Σύμφωνα με μελέτες, η ύπαρξη πρασίνου στις πόλεις

58. Το συγκεκριμένο κεφάλαιο είναι βασισμένο στις παρακάτω πηγές -Άρθρο, Σεκλιζιώτη Σ., Σεκλιζιώτη Λ.,2017, «Τα πάρκα τσέπης στον αστικό χώρο.», Διαθέσιμο στο: http://www.enallaktikos.gr/ar35592el-ta-parka-tsepis-ston-astiko-xwro.html -Φοιτητική εργασία, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Περδικογιάννη Σ., 2017, «Η περίπτωση των πάρκων ‘τσέπης’ ως εργαλείο αναβάθμισης του αστικού περιβάλλοντος.» Διαθέσιμο στο: http://www.arch.ntua.gr/sites/default/files/project/11108_/teliko_keimeno_perdikogianni.pdf

[68]

ανεξαρτήτου μεγέθους, σχετίζεται με την ψυχική, κοινωνική αλλά και σωματική υγεία του ανθρώπου. Μειώνει τα επίπεδα του άγχους και παράλληλα ενισχύει την ανάγκη για συναναστροφή με τους γύρω του. Τα πάρκα τσέπης πλεονεκτούν και ποσοτικά σε σχέση με τα απόμακρα μεγάλης έκτασης μητροπολιτικά πάρκα, λόγω της συνολικής αθροιστικά επιφάνειας που προβάλλουν για σύγκριση. Στις μεγάλες Αμερικανικές και Βρετανικές πόλεις τα ποσοστά αστικών κενών μαζί με εγκαταλειμμένες κατασκευές που προφέρονται για αξιοποίηση, κυμαίνονται από 10 έως και 40% του συνολικού δομημένου χώρου μετά από μετρήσεις σε 70 μεγάλες πόλεις. Η διαθεσιμότητα των χώρων εξαρτάται από πολλούς παράγοντες όπως η μετακίνηση πληθυσμών και δραστηριοτήτων προς το κέντρο ή την περιφέρεια, οι νέες πολεοδομικές διευθετήσεις και εφαρμογές, οι αλλαγές χρήσεων γης και ο βαθμός «ελευθερίας» χρήσεων γης λόγω του ιδιοκτησιακού. Όπως προανέφερα, η παρουσία πάρκων τσέπης , πέραν της περιβαλλοντικής και της κοινωνικής τους σημαντικότητας ιδιαίτερα σε πόλεις πυκνής δόμησης, αποκτά ακόμη μεγαλύτερη σημασία. Όταν μάλιστα αυτά εντάσσονται στο πολεοδομικό σχέδιο και τα δίκτυα κυκλοφορίας χαράσσονται ώστε να μπορούν να συνδέουν όχι μόνο τα πάρκα τσέπης αλλά και μεγαλύτερα πάρκα στην πόλη, πλατείες, τοπόσημα κ.α., τότε ενισχύεται και το δίκτυο κίνησης των πολιτών. Πεζοί, ποδηλάτες αλλά και άτομα με ειδικές ανάγκες διευκολύνονται και απολαμβάνουν διαδρομές πρασίνου στη γειτονιά και κατ’ επέκταση στη πόλη τους. Είναι εμφανής, επομένως, η διαφορά, μεταξύ των πάρκων τσέπης και των μεγάλων πάρκων. Τα πάρκα ‘τσέπης’ υπερτερούν ως προς την προτίμηση των πολιτών. Δεν χαρακτηρίζονται από μεγάλες απαιτήσεις και τεράστια κόστη κατασκευής, με τον καιρό εξελίσσονται σε εστίες αναψυχής και είναι ανοικτά και διαθέσιμα προς όλους. Η αμεσότητα, η αίσθηση του «δικού μας», η επαφή με μια μικρή πηγή πρασίνου δίπλα στο σπίτι τους, καλλιεργούν τις σχέσεις μεταξύ τους και το αίσθημα προστασίας των χώρων αυτών. Αρχίζουν να ευαισθητοποιούνται μικροί, [69]

μεγάλοι και να επιδιώκουν τη συντήρησης και την βελτίωση τους, πολλές φορές και εθελοντικά. Έχει παρατηρηθεί ότι τα πάρκα τσέπης μακροχρόνια αναπτύσσουν γύρω τους και μια διαφορετική αστική ζωή, αφού οι άλλοτε αδόμητοι και άβολοι χώροι όταν μεταμορφώνονται σε μικρούς πόλους έλξης εξυπηρετούν τόσο τους πολίτες όσο και τις μικροεπιχειρήσεις της περιοχής. Εγκαταλελειμμένα κομμάτια πόλεων έχουν τη δυνατότητα να ανακάμψουν καθώς με τη πάροδο του χρόνου οι αξίες των ακινήτων βελτιώνονται, αναβιώνουν καταστήματα αλλά παράλληλα φροντίζονται και τα υπάρχοντα κτήρια της περιοχής συμβάλλοντας και αυτά στην καλύτερη εικόνα της γειτονιάς. Τέλος, τα παραπάνω επιβεβαιώνονται με έναν τρόπο από ερευνητές της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Pennsylvania υπό την Διεύθυνση του Δρα Βιοστατιστικής Δρα Charles C. Branas. Επί μια δεκαετία σύγκριναν περιοχές με κενά αδόμητα και αχρησιμοποίητα οικόπεδα, με άλλες που είχαν μικρά πάρκα τσέπης. Έτσι συμπέραναν ότι, οι περιοχές ‘δομημένου’ πρασίνου, με καλλωπιστικά φυτά, δέντρα και στοιχεία αστικού εξοπλισμού (π.χ. παγκάκια) , είχαν σημαντική μείωση της εγκληματικότητας, ελαττώθηκαν οι βανδαλισμοί και η οπλοχρησίας στην πόλη της Φιλαδέλφειας.

[70]

4.5 ΤΑ ΟΦΕΛΗ ΤΩΝ POCKET PARKS ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥΣ ΣΤΟ ΑΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Τα pocket parks διατηρούν μια ισορροπία του ανοιχτού χώρου και του κτισμένου περιβάλλοντος μέσα στην πόλη. Αποτελούν ιδανική επιλογή εκμετάλλευσης των κενών οικοπέδων, ειδικότερα σε πόλεις με συγκεντρωμένο μεγάλο αριθμό ανθρώπων, με έλλειψη πρασίνου, με συρρίκνωση δημόσιων χώρων, με περιβαλλοντικά προβλήματα κ.α. Η θετική επίδραση των χώρων πρασίνου ανεξαρτήτου μεγέθους, στους κατοίκους των πόλεων, με τα προβλήματα έλλειψης ανοικτών χώρων και με τη συνεχή αύξηση των ρύπων στην ατμόσφαιρα ήταν πάντα μια ‘πνοή’ γι’ αυτούς. Το αστικό πράσινο και κατ’ επέκταση τα pocket parks, έχει διαπιστωθεί ότι εξυπηρετεί την βελτίωση του αστικού μικροκλίματος.59 Για το αστικό περιβάλλον, το φαινόμενο της θερμικής νησίδας που δημιουργείται με τη μεταβαλλόμενη θερμοκρασία, επηρεάζει σε σημαντικό βαθμό την συγκέντρωση και διανομή της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, με συνέπεια να αυξάνονται οι συγκεντρώσεις όζοντος. Αστική θερμική νησίδα ή αστική θερμονησίδα (Urban Heat Island – UHI) ονομάζεται το φαινόμενο κατά το οποίο η θερμοκρασία στο κέντρο μιας πόλης είναι μεγαλύτερη από αυτή των προαστίων και αγροτικών περιοχών που την περιβάλλουν.60 Κατά τη διάρκεια της ημέρας, οι αστικές περιοχές αποθηκεύουν θερμότητα. Υλικά που συναντάμε σε αστικές περιοχές όπως το τσιμέντο και η άσφαλτος, χαρακτηρίζονται από μεγάλους συντελεστές απορρόφησης και χαμηλή ανακλαστικότητα της ηλιακής ακτινοβολίας. Ταυτόχρονα, ο θόρυβος που προκαλείται από τις μεταφορές, τη βιομηχανία και τον κλιματισμό κτιρίων συμβάλλει επίσης

59. Τζώρτζη Τ. (2000). Η Συμβολή του Πρασίνου στη Βελτίωση του Μικροκλίματος Ψηφιακή Βιβλιοθήκη ΤΕΕ. Διαθέσιμο στο: http://library.tee.gr/digital/m2465/m2465_tzortzi.pdf, σελ.2 60. Άρθρο, Νίκα Νεφέλη, (2018), Έως και 10 βαθμούς θερμότερα τα κέντρα των πόλεων λόγω «θερμονησίδας», Διαθέσιμο στο: https://geonews.gr/%CE%AD%CF%89%CF%82%CE%BA%CE%B1%CE%B9-10-%CE%B2%CE%B1%CE%B8%CE%BC%CE%BF%CF%8D%CF%82%CE%B8%CE%B5%CF%81%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B5%CF%81%CE%B1%CF%84%CE%B1-%CE%BA%CE%AD%CE%BD%CF%84%CF%81%CE%B1-%CF%84/

[71]

αρνητικά στη διαφυγή της ηλιακής ενέργειας και κυκλοφορίας του αέρα. Έτσι, μόλις ο ήλιος δύσει, οι αστικές επιφάνειες αρχίζουν σταδιακά να αποβάλλουν τη θερμότητα που αποθήκευσαν κατά τη διάρκεια της ημέρας με αποτέλεσμα να εμποδίζουν την αποτελεσματική φυσική ψύξη της ατμόσφαιρας. Το φαινόμενο αυτό, διατηρείται καθ’ όλη τη διάρκεια της νύχτας μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες, όπου πλέον η ανατολή του ήλιου οδηγεί στην σταδιακή υποχώρηση του.61 Στη παρακάτω εικόνα(25) φαίνεται η έντονη μεταβολή της θερμοκρασίας σε σχέση με τη περιοχή που αναγράφεται στον οριζόντιο νοητό άξονα.

Εικόνα 22: Το φαινόμενο της θερμικής νησίδας

61. Άρθρο, Νίκα Νεφέλη, (2018), Έως και 10 βαθμούς θερμότερα τα κέντρα των πόλεων λόγω «θερμονησίδας», Διαθέσιμο στο: https://geonews.gr/%CE%AD%CF%89%CF%82%CE%BA%CE%B1%CE%B9-10-%CE%B2%CE%B1%CE%B8%CE%BC%CE%BF%CF%8D%CF%82%CE%B8%CE%B5%CF%81%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B5%CF%81%CE%B1%CF%84%CE%B1-%CE%BA%CE%AD%CE%BD%CF%84%CF%81%CE%B1-%CF%84

[72]

Από την άλλη πλευρά, τα πάρκα αυτά μικρής κλίμακας συμβάλουν με στην ξεκούραση και τη χαλάρωση των επισκεπτών τους. Επομένως, εντός σε αυτών οι κάτοικοι μπορούν να διαβάζουν, να ηρεμούν και αποστασιοποιούνται για λίγο από τις καθημερινές τους δραστηριότητες και να απολαμβάνουν ένα καλαίσθητο τοπίο. Ιδανικά για πολλούς θα ήταν να υπάρχει κατά προσέγγιση ένα pocket park σε κάθε οικοδομικό τετράγωνο.62 Στις πόλεις όπου δημιουργήθηκαν έγιναν αναπόσπαστο κομμάτι της γειτονιάς, καθώς ήταν εύκολα προσβάσιμα και ανοικτά για όλους τους χρήστες, που θεώρησαν ότι θα έπρεπε να βρίσκονται παντού και να τα συναντάνε σε πολλά σημεία καθώς περπατάνε μέσα στη πόλη.

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΠΑΡΚΩΝ ΤΣΕΠΗΣ

Με τη δημιουργία των πάρκων τσέπης οι γειτονιές παύουν σιγά σιγά να εξαρτώνται άμεσα από τα κέντρα το πόλεων. Σταδιακά αποκτούν δικό τους χαρακτήρα και εμπλουτίζουν τον αστικό ιστό με σημεία ενδιαφέροντος τα οποία, υπό προϋποθέσεις, δύνανται να προσελκύσουν και τοπικές εξυπηρετήσεις μικρής κλίμακας. Παράλληλα, ενισχύονται τα μοντέλα αστικής ανάπτυξης, όπως είναι αυτά της «πόλης των μικρών διαδρομών» και της «βιώσιμης κινητικότητας», εφόσον μειώνονται οι μετακινήσεις καθώς οι κάτοικοι ‘εξυπηρετούνται’ άμεσα από τις λειτουργίες του πάρκου της γειτονιάς τους.63 Τέλος, σημαντικό είναι να αναφερθεί, ότι τα αστικά κενά μέσω των πάρκων τσέπης ‘ζωντανεύουν’ και δίνουν μία συνέχεια στον αστικό ιστό ενώ, ταυτόχρονα συμβάλουν στην εσωτερική κινητικότητα της γειτονιάς.

62. Karin K. Peschardt, [2014], Health Promoting Pocket Parks in a Landscape Architectural Perspective, Διαθέσιμο στο: https://www.researchgate.net/publication/268814072_Health_Promoting_Pocket_Parks_in_a_Landscape_A rchitectural_Perspective, σελ. 24 63. Άρθρο, Πλουμίδη, Ε., Σερράος, Κ., 2013. «Η ιδέα των Πάρκων Τσέπης.» Διαθέσιμο στο: http://www.citybranding.gr/2013/03/blog-post_7.html

[73]

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΠΑΡΚΩΝ ΤΣΕΠΗΣ

Εξαιτίας του μικρού τους μεγέθους, τα πάρκα τσέπης δεν έχουν πρωταρχικό στόχο την περιβαλλοντική αναβάθμιση όμως έχουν τη δυνατότητα βελτίωσης του μικροκλίματος και λειτουργούν σαν ‘πνεύμονες’ στην πόλη. Βελτιώνουν το δροσισμό σταθεροποιούν και μειώνουν τις θερμοκρασιακές μεταβολές και επιτρέπουν τη διάχυση της χλωρίδας και της πανίδας στην πόλη.64 Παράλληλα, μειώνουν τους αστικούς θορύβους, φιλτράρουν τον αέρα από σκόνη και ρύπους, δημιουργούν, δηλαδή, μία βιώσιμη σχέση με τη φύση. Η φύτευση αλλά και το υδάτινο στοιχείο που τοποθετούνται στα πάρκα τσέπης βοηθούν σύμφωνα με πολλές μελέτες στην καλύτερη ρύθμιση της θερμοκρασίας του περιβάλλοντος κατά τους θερμούς μήνες και ιδιαιτέρως στους καύσωνες. Είναι χαρακτηριστικό, ότι αύξηση της φύτευσης κατά 10%, μειώνει την κατανάλωση ενέργειας για θέρμανση-κλιματισμό κατά 5-10%, και την θερμοκρασία περιβάλλοντος κατά 10°C [De Roo 2011].65 Τα Πάρκα Τσέπης με τη σωστή τοποθέτησή τους στο χώρο, στα κατάλληλα σημεία των πόλεων, μπορούν να συνδυαστούν με τους μεγαλύτερους χώρους πρασίνου της πόλης και να δημιουργήσουν συνεχή «Δίκτυα Πρασίνου». Χαρακτηριστικό τέτοιο παράδειγμα είναι ο δήμος της Κοπεγχάγης.66 Στόχος του ήταν η ανάδειξή της πόλης σε περιβαλλοντική πρωτεύουσα της Ευρώπης μέχρι το 2015 μέσω δημιουργίας πάρκων τσέπης και πολλών νέων φυτεύσεων. ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ - ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΠΑΡΚΩΝ ΤΣΕΠΗΣ

Τα πάρκα τσέπης επιδρούν θετικά και στη τοπική κοινωνία. Λειτουργούν ως σημεία συνάντησης και κοινωνικοποίησης των κατοίκων, ενώ παράλληλα, αλλάζουν δίνουν έναν άλλο χαρακτήρα στις γειτονιές τους.

64. Άρθρο, Σεκλιζιώτη Σ., Σεκλιζιώτη Λ.,2017, «Τα πάρκα τσέπης στον αστικό χώρο.», Διαθέσιμο στο: http://www.enallaktikos.gr/ar35592el-ta-parka-tsepis-ston-astiko-xwro.html 65. Άρθρο, Πλουμίδη, Ε., Σερράος, Κ., 2013. «Η ιδέα των Πάρκων Τσέπης.» Διαθέσιμο στο: http://www.citybranding.gr/2013/03/blog-post_7.html 66. Βλέπε παραπάνω παραπομπή

[74]

Επίσης, ο χώρος του πάρκου διαμορφώνεται και προσαρμόζεται στις ανάγκες των ανθρώπων στους οποίους απευθύνεται. Στα πάρκα τσέπης οι κάτοικοι νιώθουν οικεία με το περιβάλλον και έχουν τη δυνατότητα να συναναστρέφονται με τους γύρω τους, να ανταλλάζουν απόψεις και να διασκεδάζουν μέσω των διαφόρων δραστηριοτήτων. Το Postman's Park στο κέντρο του Λονδίνου είναι παράδειγμα ενός Πάρκου Τσέπης, άμεσα συνδεδεμένου με τον χαρακτήρα της γειτονιάς στην οποία βρίσκεται. Δεν στεγάζει πια το ταχυδρομείο παρόλα αυτά επειδή το πάρκο βρίσκεται σε μία περιοχή με πολλές επιχειρήσεις, συνεχίζει να λειτουργεί ως χώρος μεσημεριανού διαλλείματος - φαγητού από τους υπαλλήλους αυτών των επιχειρήσεων.67 Θα πρέπει επίσης να τονιστεί, και η ψυχολογική σημασία των πάρκων τσέπης. Μέσα από έρευνες διαπιστώθηκε ότι υπάρχει μια σημαντική σχέση ανάμεσα στην εξυγίανση οικοδομικών τετραγώνων και στη μείωση της εγκληματικότητας. Αυτό φέρει ως αποτέλεσμα, οι γειτονιές που διαθέτουν πάρκο τσέπης να γίνονται αυτόματα πιο φιλόξενες ως προς τους κατοίκους της περιοχής αλλά και να δημιουργούν μια αίσθηση προστασίας και ασφάλειας. Επιπλέον, τα Πάρκα Τσέπης δρουν, γενικότερα, ως καταφύγια των κατοίκων των πόλεων από τους έντονους ρυθμούς της πόλης και προσφέρουν μεγαλύτερη επαφή με τη φύση με αποτέλεσμα την μείωση του στρες, την ψυχική ανανέωση, και τέλος την αίσθηση ηρεμίας και γαλήνης. Η πόλη της Πενσυλβάνια αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα των παραπάνω. Το 1999 ο σύνδεσμος κηπουρών της, πραγματοποίησε ένα πρόγραμμα σε 4.500 ακάλυπτους χώρους. Τους καθάρισαν από σκουπίδια και μπάζα, φύτευσαν δέντρα και τους περιέφραξαν με τέτοιο τρόπο ώστε να εντοπίζονται εύκολα από τους περαστικούς. Τα αποτελέσματα αυτής της προσπάθειας ήταν ότι στις γειτονιές που

67. Άρθρο για το Postman's Park, A little known City of London, 2004, Διαθέσιμο στο: http://www.urban75.org/london/postman.html

[75]

μετέτρεψαν τους ακάλυπτους χώρους τους σε Πάρκα Τσέπης, μειώθηκε η εγκληματικότητα και το στρες των κατοίκων, ενώ ταυτόχρονα αύξησαν τη σωματική τους άσκηση.68

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΠΑΡΚΩΝ ΤΣΕΠΗΣ

Η συμβολή των Πάρκων Τσέπης στον οικονομικό τομέα είναι εξίσου σημαντική. Παρόλο που για τη δημιουργία τους δεν χρειάζεται κάποιο μεγάλο κεφάλαιο, συνδράμουν στην συνολική αναβάθμιση της περιοχής. Παρέχουν ένα ελκυστικό περιβάλλον με αποτέλεσμα να προσελκύουν μεγαλύτερο αριθμό επισκεπτών και επιχειρήσεων ενισχύοντας την τοπική επιχειρηματικότητα. Επίσης έχει παρατηρηθεί, η αύξηση των αξιών των ακινήτων και της γης, η οποία βέβαια, εξαρτάται από την απόσταση του κάθε σημείου της γειτονιάς από αυτά, από το μέγεθος του Πάρκου, όπως επίσης και από τα ειδικότερα χαρακτηριστικά της γύρω περιοχής.69 Για παράδειγμα, οι χώροι πρασίνου μικρής κλίμακας που δημιουργήθηκαν τη δεκαετία του 1990 στην πόλη Γκρίνβιλ της Καλιφόρνια στις ΗΠΑ, επηρέασαν τις τιμές πώλησης των ακινήτων που βρισκόταν σε ακτίνα ίση ή μικρότερη των 180 μέτρων από αυτούς, σχεδόν κατά 1%. [Espey 2001]70. Ένα επιτυχημένο Πάρκο Τσέπης, λοιπόν, προάγει την τοπική οικονομία, προσελκύοντας τοπικές επιχειρήσεις, εργαζόμενους και επισκέπτες. Η καθημερινότητα μιας γειτονιάς μπορεί να αλλάξει και ένα μικρό πάρκο τσέπης να βελτίωση της ποιότητας ζωής στον αστικό χώρο.

68. Άρθρο, Benfield K. (2011). «How Pocket Parks may make cities safer, more healthy», Switchboard. National Resources Defense Council blog. Διαθέσιμο στο: https://www.smartcitiesdive.com/ex/sustainablecitiescollective/how-pocket-parks-may-make-cities-safermore-healthy/31764/ 69. Άρθρο, Πλουμίδη, Ε., Σερράος, Κ., 2013. «Η ιδέα των Πάρκων Τσέπης.» Διαθέσιμο στο: http://www.citybranding.gr/2013/03/blog-post_7.html 70. Βλέπε παραπάνω παραπομπή

[76]

4.6 ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΣΩ ΤΩΝ POCKET PARKS Η προστασία των πράσινων περιοχών και η αισθητή παρουσία τους στην πόλη, είναι σημαντική για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας και συμβάλλει στη γενικότερη βελτίωση της ποιότητας ζωής. Αν λοιπόν, λάβουμε υπόψη μας όλα τα παραπάνω, μπορούμε να πούμε ότι παρέχουν κοινωνικά, οικονομικά και περιβαλλοντικά οφέλη. Παρατηρούμε δηλαδή, ότι τα πάρκα τσέπης υπακούουν στις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης. Στην Έκθεση της Παγκόσμιας Επιτροπής για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη (Έκθεση Brundtland) το 1987, ήταν η πρώτη φορά που εμφανίστηκε ο ορισμός της βιώσιμης ανάπτυξης: «Βιώσιμη είναι η ανάπτυξη που καλύπτει τις ανάγκες του παρόντος χωρίς να διακυβεύεται η ικανότητα των μελλοντικών γενεών να καλύψουν τις δικές τους ανάγκες».71 Όπως φαίνεται και στο παρακάτω διάγραμμα οι τρεις βασικές αρχές και ότι αντιστοιχεί στην κάθε μία, όταν συνδυαστούν σωστά μπορούν να προσφέρουν βιωσιμότητα στις πόλεις, όπου πλέον ολοένα και περισσότερες προσπαθούν να επιτύχουν.

Εικόνα 23: Διάγραμμα Βιώσιμης Ανάπτυξης

71. Ανδρικοπούλου Ε., Γιαννακού Α., Καυκαλάς Γ., Πιτσιάβα- Λατινοπούλου Μ.[2014],«Πόλη και Πολεοδομικές Πρακτικές για τη Βιώσιμη Αστική Ανάπτυξη». Αθήνα, Εκδόσεις Κριτική. Σελ.166

[77]

Η θετική τους επίδραση ξεπερνάει τα τοπικά όρια μίας γειτονιάς και συγκαταλέγεται στην προσπάθεια αστικής αναγέννησης μιας ολόκληρης πόλης και κατ' επέκταση μιας ολόκληρης χώρας. Επιπλέον, η δημιουργία τέτοιων πάρκων προσφέρει ουσιαστικά έναν τρόπο να προωθηθεί και να αναδειχθεί η πολιτιστική κληρονομιά μέσω της σύνδεσής τους με μνημεία.72 Στον περιβαλλοντικό τομέα, σίγουρα συμβάλλουν στη μείωση της παραγωγής ρύπων, όπως ανέφερα και παραπάνω. Από την άλλη μεριά τα pocket parks είναι δυνατό να χρησιμοποιηθούν και για άλλες χρήσεις όπως για παράδειγμα την τοποθέτηση φωτοβολταϊκών πάνελ ή άλλων εγκαταστάσεων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.73 Επιπλέον, μέσω της συμμετοχής των πολιτών στη δημιουργία των πάρκων αναπτύσσεται η περιβαλλοντική τους συνείδηση και ενισχύεται το αίσθημα της συλλογικότητας. Στην Ελλάδα, η κοινή γνώμη είχε διαμορφώσει για αρκετά χρόνια μία στρεβλή εικόνα για τα λέξεις πλατεία και πάρκο. Η πλατεία ήταν συνυφασμένη με πολλά τετραγωνικά πλακόστρωσης, ενώ το πάρκο με μία αχανή πράσινη έκταση.74 Τα τελευταία χρόνια όμως η κατάσταση αυτή σταδιακά μοιάζει να αλλάζει. Τα πάρκα τσέπης στη χώρας μας θα αποτελούσαν σε πολλές περιπτώσεις σωτήρια λύση καθώς, η αυθαίρετη δόμηση έχει επιβαρύνει αρκετά τις ελληνικές πόλεις. Τέλος, συμπεραίνουμε ότι τα πάρκα τσέπης λόγων των θετικών επιρροών σε διάφορους τομείς μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως μέσο για την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης σε γειτονιές ή αστικά κέντρα.

72. Little R. (2011). «Pocket Parks of Northamptonshire: A Toolkit» [Internet]. Northamptonshire County Council Countryside Services, Northamptonshire Pocket Parks. Διαθέσιμο στο: http://llaisygoedwig.org.uk/wp-content/uploads/2013/12/Pocket-Parks-of-Northamptonshire-A-Toolkit.pdf 73. Ερευνητική εργασία, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Xριστοδούλου, Π., 2013. « Το Αστικό Πράσινο και τα Πάρκα Τσέπης ως Συνιστώσες του Βιώσιμου Αστικού Σχεδιασμού. », Διαθέσιμο στο: http://ikee.lib.auth.gr/record/133945/files/CHRISTODOULOUee.pdf, σελ. 37 74. Ερευνητική εργασία, Καλλιγάς Ν., Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, 2016, «Τα Pocket Parks ως εργαλείο της Αστικής Αναγέννησης στο πλαίσιο του Συμμετοχικού Σχεδιασμού και της Βιώσιμης Ανάπτυξης.», Διαθέσιμο στο: https://ikee.lib.auth.gr/record/285285/files/KALLIGASee.pdf , σελ. 56

[78]

4.7 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΩΝ POCKET PARKS

Η ιδέα της δημιουργίας των pocket parks ουσιαστικά προέκυψε ως αναπόφευκτη εξέλιξη στην προσπάθεια αντιμετώπισης διαφόρων παραγόντων όπως: η αύξηση του πληθυσμού, η έντονη αστικοποίηση, η συρρίκνωση των δημόσιων χώρων και η ανησυχία για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Η Αγγλία και πόλεις όπως το Λονδίνο αλλά και βορειότερα η κοσμητεία του Northamptonshire, η ΗΠΑ, η οποία έχει ένα μεγάλο αριθμό πάρκων τσέπης σε μεγάλες πόλεις, όπως στην Νέα Υόρκη, η Δανία, που έχει στα σχέδια της να μετατρέψει την Κοπεγχάγη σε παράδεισο των pocket parks, αποτελούν παραδείγματα όπου παρακάτω θα αναφερθούν αναλυτικότερα. Η Νέα Υόρκη είναι μια από τις πόλεις όπου τα πάρκα έχουν σημαντικό ρόλο στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων όπου κατοικούν εκεί. Το πιο γνωστό πάρκο την Νέας Υόρκης είναι το Central Park, βρίσκεται σε κεντρικό σημείο της πόλης και με επισκέπτες που φτάνουν τα 25 εκατομμύρια κάθε χρόνο.75 Εκτός από τα μεγάλα πάρκα της πόλης, τα pocket parks είναι αρκετά δημοφιλής, κάποια από αυτά ιστορικά και κάποια άλλα μοντέρνα, δίνουν τη δυνατότητα στους Νεοϋορκέζους να κάνουν διάλειμμα από το καθημερινό πρόγραμμά τους και να χαλαρώσουν σε αυτούς τους μικρούς χώρους πρασίνου.76 Το 1870 όταν ιδρύθηκε το Τμήμα Δημοσίων Πάρκων δημιουργήθηκαν πολλά νέα πάρκα αλλά, παράλληλα, πολλά από τα υπάρχοντα επισκευάστηκαν.77 Σημαντική στήριξη στη δημιουργία πράσινων χώρων γίνεται και μέσω προγραμμάτων που δίνουν κίνητρο σε εταιρίες, ομάδες ή και μεμονωμένα άτομα να έχουν ενεργό συμμετοχή σε αυτή τη προσπάθεια. Ένα από αυτά τα προγράμματα είναι το Adopt-A-Park.

75. Επίσημη Ιστοσελίδα του Τμήματος Πάρκων και Αναψυχής της Νέας Υόρκης, Central Park, Διαθέσιμο στο: https://www.nycgovparks.org/parks/central-park 76. Άρθρο, Seth Kugel, New York Times, 2008, Small Parks, With a Bit of Peace in Every Nook, Διαθέσιμο στο: https://www.nytimes.com/2008/09/28/travel/28Weekend.html?_r=1

[79]

Μέσω αυτού του προγράμματος δίνεται η ευκαιρία σε ενδιαφερόμενα μέλη να βοηθήσουν με τον τρόπο τους πρακτικά, από τη μετατροπή του πλακόστρωτου στο δάπεδο, τη μετατροπή μια αχρησιμοποίητης νησίδας σε χώρο πρασίνου, μέχρι και την ανακαίνιση παιδικών χαρών. Πέρα από αυτό, υπάρχει και η δυνατότητα δωρεών για επεμβάσεις μικρότερης κλίμακας, ενώ είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι όλες οι δωρεές μέσω του προγράμματος Adopt-A-Park είναι φοροαπαλλαγμένες.78 Τέλος, ένα ακόμη πρόγραμμα που βοηθάει και φέρνει τους πολίτες πιο κοντά στο φυσικό περιβάλλον είναι το Urban Park Rangers. Από τη αρχή της δεκαετίας 1970 αλλά και μέχρι σήμερα πολλοί είναι οι εθελοντές πολλοί ιδιώτες οι οποίοι ασχολούνται ενεργά με τη συντήρηση των πάρκων.79 Πιο συγκεκριμένα η μόνη διαφορά των πάρκων τσέπης με τα μεγάλα πάρκα είναι πως τα πρώτα στην πλειοψηφία τους ανακαινίστηκαν ή δημιουργήθηκαν με ιδιωτική πρωτοβουλία και πιο συγκεκριμένα από εταιρίες οι οποίες δημιουργήθηκαν για το σκοπό αυτό. Γι’ αυτό το λόγο και αρκετά από τα πάρκα τσέπης έχουν πάρει το όνομά τους από τις ομώνυμες εταιρίες. Στη συνέχεια θα αναφερθούν περιπτώσεις pocket parks που βρίσκονται στο κέντρο της Νέας Υόρκης. Στην περιοχή Midtown στο Manhattan και πιο συγκεκριμένα στην ανατολική πλευρά και κοντά στο διάσημο Central Park υπάρχει μεγάλος αριθμός πάρκων όπου οι κάτοικοι της πόλης ανατρέχουν όταν αναζητούν ξεκούραση και ηρεμία. Τα πιο γνωστά από αυτά τα πάρκα είναι τα εξής:

77. Επίσημη Ιστοσελίδα του Τμήματος Πάρκων και Αναψυχής της Νέας Υόρκης, The Earliest New York City Parks, Διαθέσιμο στο: https://www.nycgovparks.org/parks/central-park 78. Βλέπε παραπάνω παραπομπή 79. Βλέπε παραπάνω παραπομπή

[80]

4.7.a Paley Park Η Νέα Υόρκη διαθέτει μεγάλο αριθμό πάρκων τσέπης, παλαιότερα και μοντέρνα. Το πιο γνωστό παράδειγμα για το τι είναι ένα Pocket Park σύμφωνα με το Project for Public Spaces80 είναι το Samuel Paley Park στο Midtown του Manhattan στη Βόρεια πλευρά (53η οδό) ανάμεσα Από 81 στο Madison και την 5η Λεωφόρο.

Εικόνα 24: Τοποθεσία πάρκου στο χάρτη

Αποτελεί ιδιωτικό πάρκο, ανοικτό στο κοινό σχεδιασμένο από τον Robert Lewis Zion των «Zion & Breen» και χρηματοδοτήθηκε από το ίδρυμα William S. Paley. Διαμορφώθηκε το 1967 στο πλαίσιο προγράμματος για τους δημόσιους χώρους της πόλης και είναι ένα από τα μικρότερα πάρκα με μέγεθος 390 τετραγωνικά μέτρα.82 Το Paley Park αποτελεί ένα πραγματικό καταφύγιο, μία «αστική όαση» όπως λένε οι Νεοϋορκέζοι, πέρα από τα χαοτικούς ρυθμούς της πόλης.83 Η διαμόρφωσή του χαρακτηρίζεται από σαφήνεια, απλότητα και γνώση των στοιχείων της φύσης. Στην είσοδό, όπως φαίνεται και στη κάτοψη παρακάτω, έχουν τοποθετηθεί δέντρα, που προστατεύουν το χώρο από το θόρυβο του δρόμου. Η υπόλοιπη επιφάνεια καλύπτεται από φυλλοβόλα δέντρα Γλεδίτσιας Τριάκανθου που ρίχνουν ελαφρές σκιές στο χώρο κατά τους θερινούς μήνες. Στο σύνολο έχουν φυτευτεί 17 ψηλά

80. Μη κερδοσκοπική οργανισμός στη Νέα Υόρκη, Ιδρύθηκε το 1975 από τον Fred Kent, Επίσημη ιστοσελίδα: https://www.pps.org/ 81. Άρθρο, Σεκλιζιώτη Σ., Σεκλιζιώτη Λ.,2017, «Τα πάρκα τσέπης στον αστικό χώρο.», Διαθέσιμο στο: http://www.enallaktikos.gr/ar35592el-ta-parka-tsepis-ston-astiko-xwro.html 82. Άρθρο, Blake, A. Pocket parks. 2010, διαθέσιμο http://depts.washington.edu/open2100/pdf/2_OpenSpaceTypes/Open_Space_Types/pocket_parks.pdf

στο:

83. Ερευνητική εργασία, Καλλιγάς Ν., Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, 2016, «Τα Pocket Parks ως εργαλείο της Αστικής Αναγέννησης στο πλαίσιο του Συμμετοχικού Σχεδιασμού και της Βιώσιμης Ανάπτυξης.», Διαθέσιμο στο: https://ikee.lib.auth.gr/record/285285/files/KALLIGASee.pdf , σελ. 52

[81]

δέντρα σε όλη της έκταση του πάρκου.84

Εικόνα 25: Κάτοψη του Palley Park

Οι τρεις πλευρές του περιτριγυρίζονται από τους ψηλούς τοίχους των διπλανών οικοδομών με την μία πλευρά του να είναι ανοιχτή στον δρόμο. Το εσωτερικό των τοίχων είναι καλυμμένο από αναρριχόμενα φυτά (κισσούς) που εμποδίζουν την αντανάκλαση της ακτινοβολίας και την έκλυση θερμότητας προς το άμεσο περιβάλλον.85 Επίσης, λειτουργεί ταυτόχρονα ως φράγμα ήχου ώστε να μετριασθεί το θόρυβος της πόλης και να δημιουργηθεί ένας ήσυχος χώρος στη μέση της αστικής ζωής.86 Εικόνα 26:Τα αναρριχόμενα φυτά των πλάγιους τοίχους του Palley Park

84. Άρθρο, Blake, A. Pocket parks. 2010, διαθέσιμο http://depts.washington.edu/open2100/pdf/2_OpenSpaceTypes/Open_Space_Types/pocket_parks.pdf

στο:

85. Φοιτητική εργασία, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Περδικογιάννη Σ., 2017, «Η περίπτωση των πάρκων ‘τσέπης’ ως εργαλείο αναβάθμισης του αστικού περιβάλλοντος.» Διαθέσιμο στο: http://www.arch.ntua.gr/sites/default/files/project/11108_/teliko_keimeno_perdikogianni.pdf σελ.17 86. Άρθρο του Project for Public Spaces (PPS), Διαθέσιμο στο: https://www.pps.org/places/paley-park

[82]

Στην πλευρά απέναντι από την είσοδο του πάρκου βρίσκεται ένας τεχνητός καταρράκτης 6 μέτρων από τον οποίο πέφτουν 6813 λίτρα νερό το λεπτό, πράγμα που δελεάζει τους επισκέπτες του κατά τους ζεστούς καλοκαιρινούς μήνες. Συγκεκριμένα, όταν η θερμοκρασία φτάνει στους 40οC, αποτελεί ‘καταφύγιο’ καθώς τους προσφέρει τη δροσιά που αναζητούν.87 Επίσης, το στοιχείο του νερού προσφέρει μια χαλαρωτική ατμόσφαιρα και μια αίσθηση ηρεμίας στο πάρκο απομονώνοντας τους ήχους της πόλης με το νερό που πέφτει από τον καταρράκτη.

Εικόνα 27: Paley Park

Το δάπεδο διαμορφώνεται με πλάκες γρανίτη και πορώδεις κυβόλιθους, επιτρέποντας με αυτό τον τρόπο την ανάπτυξη της ποώδους βλάστησης ανάμεσα στα κενά τους.88 Στο χώρο επίσης, υπάρχουν κινητά τραπέζια

87. Άρθρο του Project for Public Spaces (PPS), Διαθέσιμο στο: https://www.pps.org/places/paley-park 88. Ερευνητική εργασία, Καλλιγάς Ν., Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, 2016, «Τα Pocket Parks ως εργαλείο της Αστικής Αναγέννησης στο πλαίσιο του Συμμετοχικού Σχεδιασμού και της Βιώσιμης Ανάπτυξης.», Διαθέσιμο στο: https://ikee.lib.auth.gr/record/285285/files/KALLIGASee.pdf , σελ. 54

[83]

και καθίσματα όπου ο καθένας μπορεί να τα μετακινήσει δίνοντας έτσι τη δυνατότητα στους χρήστες να επιλέγουν την διάταξη που προτιμούν, ενώ ένα αναψυκτήριο προσφέρει γρήγορο φαγητό και ροφήματα.89

Εικόνα 28: Φωτογραφική άποψη του Paley Park από τη βορειοδυτική πλευρά

Το Paley Park κατέχει πλέον σημαντική θέση στην καθημερινότητα τα πόλης, αποτελεί επίσης συχνή επιλογή καλλιτεχνών του δρόμου και αναγνωρίζεται ως ένα από τα τοπόσημα της Νέας Υόρκης. Αξιοσημείωτο είναι, επίσης, ότι το συγκεκριμένο Pocket Park παρουσιάστηκε στην ταινία του William H. Whyte " Η κοινωνική ζωή των μικρών αστικών χώρων" (1980), στην οποία αποτυπώνεται ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι χρησιμοποιούν το χώρο όλη τη διάρκεια της ημέρας.90 Τέλος, για τους λόγους που προαναφέραμε μπορούμε να κατανοήσουμε γιατί το Paley Park συγκαταλέγεται τόσο από τους αρμόδιους φορείς όσο και από τους απλούς πολίτες ως ένας από του καλύτερους «αστικούς χώρους» των Η.Π.Α.

89. Άρθρο, Blake, A. Pocket parks. 2010, διαθέσιμο http://depts.washington.edu/open2100/pdf/2_OpenSpaceTypes/Open_Space_Types/pocket_parks.pdf 90. Άρθρο του Project for Public Spaces (PPS), Διαθέσιμο στο: https://www.pps.org/places/paley-park

[84]

στο:

4.7.b GreenAcre Park.91 Το πάρκο αυτό βρίσκεται λίγα μόλις τετράγωνα μακριά από το Paley Park και είναι το δεύτερο πιο διαδεδομένο πάρκο. Εδώ και σαράντα χρόνια επιτυχούς λειτουργίας έγινε ευρέως γνωστό για την υψηλή αισθητική του και την λειτουργικότητα του.

Εικόνα 29: Τοποθεσία πάκου στο χάρτη

Το Greenacre Park ολοκληρώθηκε το 1971 από το Greenacre Foundation, ενώ χρηματοδοτήθηκε πριν μερικά χρόνια από την Mrs. Jean Mauze, και αποτελεί και αυτό ιδιωτικό πάρκο. Το μέγεθός υπολογίζεται γύρω στο 1,5 στρέμμα και απευθύνεται κυρίως σε εργαζόμενους, επαγγελματίες, ιδιοκτήτες καταστημάτων και τουρίστες.

Εικόνα 30:Κάτοψη του Greenacre Park

91. Το συγκεκριμένο υποκεφάλαιο έχει βασιστεί στις παρακάτω πηγές Άρθρο, Blake, A. Pocket parks. 2010, διαθέσιμο http://depts.washington.edu/open2100/pdf/2_OpenSpaceTypes/Open_Space_Types/pocket_parks.pdf

στο:

- Άρθρο του Project for Public Spaces (PPS), Διαθέσιμο στο: https://www.pps.org/places/greenacre-park

[85]

Εικόνα 31: Σχέδιο τομής πάρκου

Όπως και το προηγούμενο πάρκο έτσι και αυτό, είναι τοποθετημένο σε κεντρικό σημείο ώστε να είναι ορατό και να είναι πιο εύκολη η πρόσβαση. Επιπλέον, και στα δύο υπάρχουν τα ίδια χαρακτηριστικά στοιχεία. Τέτοια στοιχεία είναι τα δέντρα που προσδίδουν σκιά στο πάρκο τους καλοκαιρινούς μήνες, οι καρέκλες και τα τραπέζια που μπορούν να μετακινηθούν και ο τεχνητός καταρράκτης 7,5 περίπου μέτρων.

Εικόνα 32: Greenacre Park

[86]

Εικόνα 33: Ο τεχνητός καταρράκτης στο Greenacre Park

Εικόνα 34: Greenacre Park

[87]

Επιπρόσθετα στο πάρκο αυτό υπάρχουν λάμπες που φωτίζουν το χώρο το βράδυ αλλά εκπέμπουν και θερμότητα τους χειμερινούς μήνες και μια καφετέρια για να κάθονται όσοι το επιθυμούν . Το Greenacre Park συγκαταλέγεται στους πλέον σημαντικούς αστικούς ανοικτούς χώρους. Ο οργανισμός για τον σχεδιασμό δημόσιων χώρων (Project for Public Spaces) επισημαίνει την παρουσία του καταρράκτη στο Greenacre Park αναφέροντας χαρακτηριστικά ότι «δημιουργεί μία τοπική ιδιαιτερότητα ένα καθοριστικό λόγο για να το επισκεφθεί κάποιος καθώς ο ήχος του νερού δίνει την αίσθηση της απόλυτης ηρεμίας και ιδιωτηκότητας» ενώ συμπληρώνει πως «η χωροθέτηση των δέντρων εξασφαλίζει επαρκή σκιά το καλοκαίρι αφήνοντας παράλληλη κάποιες ακτίνες φωτός να εισέλθουν».

4.7.c Bryant Park Ένα ακόμα πάρκο πολύ γνωστό είναι το Bryant Park. Το Bryant Park είναι ένα 9.603 στρεμμάτων (38.860 m 2 ) υπό ιδιωτική διαχείριση δημόσιο πάρκο που βρίσκεται στην πόλη της Νέας Υόρκης. Βρίσκεται μεταξύ της 5ης και της 6ης λεωφόρου και ου ου μεταξύ 40 και 42 δρόμου Εικόνα 35: Τοποθεσία πάρκου στον χάρτη στο Midtown Manhattan. Πρόκειται για ένα ιστορικό πάρκο το οποίο προήλθε από την ανάπλαση της πλατείας Reservoir το 1884. Ονομάστηκε έτσι προς τιμή του ποιητή William Cullen Bryant.92

92. Επίσημη ιστοσελίδα πάρκου διαθέσιμο στο :https://bryantpark.org/

[88]

Μέσα στη δεκαετία του 1920 το βόρειο τμήμα του πάρκου ήταν κλειστό στο κοινό λόγω των εργασιών που έγιναν για το σύστημα του μετρό. Στη συνέχεια το 1932 πραγματοποιήθηκε διαγωνισμός για την ανάπλαση του πάρκου τον οποίο κέρδισε ο Lusby Simpson με σχέδιο που περιλάμβανε μεγάλη έκταση γκαζόν που το διέκοπταν μονοπάτια, πέτρινα κιγκλιδώματα και στο δυτικό άκρο μια πλατεία σε οβάλ σχήμα που περιείχε το σιντριβάνι στη μνήμη της Josephine Shaw Lowell.93

Εικόνα 36: Κάτοψη του Bryant Park

Στις 14 Σεπτέμβρη του 1934 το πάρκο άνοιξε τις πύλες στους επισκέπτες του αφήνοντάς τους ικανοποιημένους από το αποτέλεσμα. Παρόλα αυτά το πάρκο παραμελήθηκε αρκετά με τα χρόνια, μέχρι που η Επιτροπή για τη Συντήρηση Μνημείων (Landmarks Preservation Commission) κατοχύρωσε το πάρκο Bryant ως φυσικό μνημείο.94 Τότε, ιδρύθηκε η Bryant Park Restoration Corporation (BPRC) η οποία ανέλαβε μια επταετή ανάπλαση του πάρκου με την οποία πήρε τη

93. Επίσημη ιστοσελίδα πάρκου διαθέσιμο στο :https://bryantpark.org/ 94. Βλέπε παραπάνω παραπομπή

[89]

σημερινή του εικόνα και ανέλαβε και τη συντήρησή του. Το πάρκο ξανάνοιξε το 1992 και σήμερα διαθέτει πολλά από τα χαρακτηριστικά των υπόλοιπων πάρκων στη Νέα Υόρκη, όπως γκαζόν, καρέκλες και τραπέζια, αλλά και άλλα στοιχεία όπως ανοιχτό χώρο προοριζόμενο για ανάγνωση βιβλίων και κιόσκια. Χρησιμοποιείται πλέον καθημερινά από τους πολίτες, ενώ αποτελεί και χώρο που λαμβάνουν χώρα διάφορα εποχιακά δρώμενα, όπως θερινός κινηματογράφος, χριστουγεννιάτικα μαγαζιά και πίστα για πατινάζ.95 Το 2010 το Bryant Park στην Νέα Υόρκη αναδείχθηκε ως ένα από τα δέκα καλύτερα δημόσια μέρη σε όλη την επικράτεια των Ηνωμένων Πολιτειών. 96

Εικόνα 37

95. Επίσημη ιστοσελίδα πάρκου διαθέσιμο στο :https://bryantpark.org/ 96. Ερευνητική εργασία, Καλλιγάς Ν., Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, 2016, «Τα Pocket Parks ως εργαλείο της Αστικής Αναγέννησης στο πλαίσιο του Συμμετοχικού Σχεδιασμού και της Βιώσιμης Ανάπτυξης.», Διαθέσιμο στο: https://ikee.lib.auth.gr/record/285285/files/KALLIGASee.pdf, σελ.57

[90]

Εικόνα 38

Εικόνα 39

[91]

Εικόνα 40

Εικόνα 41

[92]

Εικόνα 42

Εικόνα 43

[93]

Συνοπτική ανάλυση των τριών Pocket Parks της Αμερικής

Χάρτης από https://www.bing.com/maps, Ιδία Επεξεργασία

Συνοψίζοντας τα στοιχεία τις έρευνας στο διπλανό διάγραμμα βγαίνουν αρκετά συμπεράσματα. Αρχικά, και τα τρία Pocket Parks βρίσκονται στο κέντρο του Manhattan στη Νέα Υόρκη και είναι εύκολα ορατά από το δρόμο. Το μέγεθός τους είναι διαφορετικό και αυτό δικαιολογεί το γεγονός ότι στο Bryant Park υπάρχουν επιπλέον διαμορφωμένοι χώροι για εποχιακές δραστηριότητες σε αντίθεση με τα άλλα δυο. Επίσης, και τα τρία έχουν στα βασικά τους χαρακτηριστικά τα ψηλά δέντρα, το πράσινο αλλά και τις κινούμενες καρέκλες ώστε να μπορεί ο επισκέπτης να τις μετακινήσει σε όποιο μέρος των πάρκων επιθυμεί. Το στοιχείο του νερού είναι ακόμη ένα κοινό χαρακτηριστικό τους. Τέλος, το Paley Park και το Greenacre Park είναι ιδιωτικά πάρκα, ενώ το Bryant Park είναι δημόσιο.

[94]

Στην Αγγλία, το Λονδίνο είναι μία πόλη όπου σήμερα έχει 100 πάρκα τσέπης με διάφορες μορφές και λειτουργίες (πάρκα παθητικής αναψυχής, παιδότοποι, κοινοτικοί κήποι, αστικοί οπωρώνες, λαχανόκηποι, υπαίθριοι χώροι τέχνης, χώροι συνάθροισης) λειτουργούν και προσφέρουν στους κατοίκους καταφύγιο από τους ρυθμούς τις πόλης και «όχημα σύνδεσης» με τη φύση. Αυτά τα πάρκα δημιουργήθηκαν μέσω του προγράμματος «100 Πάρκων Τσέπης στο Λονδίνο», το οποίο ξεκίνησε το 2013 και τελείωσε το 2015 με πρωτοβουλία του δήμου. Με αυτό το πρόγραμμα αρχιτέκτονες, αρχιτέκτονες τοπίου και γεωπόνοι σε συνεργασία με τους πολίτες κατάφεραν να αναβαθμίσουν και να σχεδιάσουν τις γειτονιές τους αναλόγως με τις ανάγκες τους και τις λειτουργίες που επιθυμούσαν να περιέχουν τα πάρκα.97 Βορειότερα της Αγγλίας, στη περιοχή East Midlands, βρίσκεται το Northamptonshire που είναι η πρώτη κομητεία στην οποία εμφανίστηκαν τα πάρκα τσέπης, όπως έχει αναφερθεί πιο πάνω. Στην ευρύτερη περιοχή συναντάει κανείς δενδροστοιχίες, παραδοσιακά χωριά, και εκτάσεις πρασίνου. Πριν την ιδέα για τη δημιουργία των pocket parks οι υπαίθριοι χώροι ήταν ιδιωτικές περιοχές ή χρησιμοποιούνταν ως γεωργική γη. Στις αρχές της δεκαετίας 1980 ο Alan Teulon, πρώην επικεφαλής του συμβουλίου του Northamptonshire πρότεινε το «Σύστημα των Πάρκων Τσέπης» (Pocket Park Scheme) στην προσπάθειά του να βρει τρόπους προστασίας και φροντίδας των πράσινων χώρων, αλλά και να τους κάνει πιο προσιτούς και προσβάσιμους στους πολίτες. Αρχικά, το πρόγραμμα λειτουργούσε και από την τοπική κοινότητα και μέχρι το 1990 είχαν ήδη δημιουργηθεί δεκαοκτώ pocket parks όλα με τη δράση εθελοντών. Μετά από την επιτυχή λειτουργία του προγράμματος, η ιδέα των pocket parks επεκτάθηκε στα αστικά κέντρα και εξελίχθηκε με στόχο τη βελτίωση τόσο του περιβάλλοντος όσο και της ποιότητας ζωής των ανθρώπων.98

97. Επίσημη ιστοσελίδα του Northamptonshire, διαθέσιμη στο: https://www.northamptonshireparks.co.uk/northamptonshire-pocket-parks/Pages/default.aspx 98. Βλέπε παραπάνω παραπομπή

[95]

Σήμερα, το πρόγραμμα συνεχίζει να εφαρμόζεται και στην ευρύτερη περιοχή του Northamptonshire έχουν δημιουργηθεί ογδόντα pocket parks. Τα πάρκα αυτά έχουν μέγεθος που κυμαίνεται από 0,04 έως 35 εκτάρια. Η γενικότερη αντίληψη που επικρατεί στους κατοίκους τους Northamptonshire, είναι ότι μέσω των pocket parks, βελτιώνουν το περιβάλλον στο οποίο ζουν καθημερινά και ενισχύουν τη χλωρίδα και τη πανίδα κάθε περιοχής στην οποία σχεδιάζεται και δημιουργείται ένα τέτοιο πάρκο. 99 Συμπερασματικά, τα pocket parks παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στην καθημερινή ζωή των πολιτών του Northamptonshire, τόσο σημαντικό που το Συμβούλιο της Κομητείας έχει προσθέσει στη δημοτική ιστοσελίδα οδηγίες για να καθοδηγήσουν και όσους άλλους θελήσουν να δημιουργήσουν το δικό τους πάρκο τσέπης.100 Τα πιο γνωστά pocket parks στην περιοχή του Northamptonshire είναι τα εξής:

4.7.d Great Billing Pocket Park101 Το Great Billing Pocket Park βρίσκεται στα όρια του χωριού Billing, ξεκίνησε να λειτουργεί το 1989 και έχει δημιουργηθεί στη θέση που υπήρχε το δημαρχείο της περιοχής. Έχει ορθογώνιο σχήμα και 11.700 m2 έκταση. Το συγκεκριμένο pocket park δημιουργήθηκε με τέτοιο τρόπο ώστε να εναρμονίζεται με το πέτρινο τείχος Ηa-Ha, το οποίο είναι σημαντικό και ιστορικό μνημείο της περιοχής.

Εικόνα 44: Τοποθεσία πάρκου στον χάρτη

99. Επίσημη ιστοσελίδα του Northamptonshire, διαθέσιμη στο: https://www.northamptonshireparks.co.uk/northamptonshire-pocket-parks/Pages/default.aspx 100. Βλέπε παραπάνω παραπομπή 101. Επίσημη ιστοσελίδα του Northamptonshire για το Great Billing Pocket Park , διαθέσιμη στο: http://www.northamptonspaces.info/spaces/GreatBillingPP.html

[96]

Εικόνα 46

Εικόνα 45

Σκοπός ήταν η ιστορία και το φυσικό περιβάλλον να .λειτουργούν σαν ένα και να γίνουν πόλος έλξης τόσο για τους κατοίκους, όσο και για τα παιδιά μέσω εκπαιδευτικών εκδρομών συνδυάζοντας ταυτόχρονα τη μάθηση με το παιχνίδι και τη ξεκούραση. Στο πάρκο φυτεύτηκαν διάφορα είδη δέντρων και λουλουδιών, ενώ τοποθετήθηκε και αστικός εξοπλισμός όπως φωτισμός, κάδοι αλλά και παγκάκια που λειτούργησαν ως χώροι στάσης.

Εικόνα 47

Εικόνα 48

[97]

4.7.e Brixworth Pocket Park102 Το Brixworth Pocket Park έχει δημιουργηθεί σε περιοχή όπου υπήρχε λατομείο. Το λατομείο έχει σταματήσει τη λειτουργία του από το 1947, ενώ το 1970 στη περιοχή αναπτύχθηκαν αγροτικές εγκαταστάσεις. Το συγκεκριμένο pocket park έχει μέγεθος 2900 τετραγωνικά μέτρα και τέθηκε σε λειτουργία το 1997. Περιλαμβάνει ένα άλσος, και Εικόνα 49: Τοποθεσία πάρκου ξέφωτο, ενώ στην απότομη πλαγιά που στον χάρτη υπάρχει δίπλα έχει ξεκινήσει η οικιστική ανάπτυξη.

Εικόνα 50

Εικόνα 51

Τα δέντρα και τα φυτά τα οποία φυτεύτηκαν στο πάρκο δεν είναι τυχαία αλλά επιλέχθηκαν μετά από μελέτη ώστε να διατηρηθεί η πανίδα στην περιοχή. Τέλος, οι αρμόδιοι ήθελαν το πάρκο να απευθύνεται σε όλους ανεξαρτήτως. Γι’ αυτό το λόγο φρόντισαν οι εγκαταστάσεις του να είναι οι ανάλογες και να εξυπηρετούν τις ανάγκες όλων των πολιτών, δηλαδή να υπάρχουν ποδήλατα για ενοικίαση, παιδική χαρά για τα παιδιά αλλά και χώροι αναψυχής όπως μία μικρή καφετέρια, ενώ παράλληλα οι επισκέπτες έχουν τη δυνατότητα να λάβουν μέρος και σε εθελοντικές δράσεις οι οποίες διεξάγονται μέσα στο πάρκο.

102. Ιστοσελίδα εθελοντών Do-it for good, Διαθέσιμο στο: https://do-it.org/opportunities/5cf5c9c2-af5c4407-9852-72f32ca45356

[98]

4.7.f Kettering General Hospital Pocket Park Το Kettering General Hospital Pocket Park είναι το πρώτο πάρκο τσέπης νοσοκομείου. Το ίδιο το νοσοκομείο είναι υπεύθυνο για τη συντήρηση και καλή λειτουργία του, καθώς αποτελεί και μέρος της ιδιοκτησίας του. Ο χώρος που δημιουργήθηκε το πάρκο Εικόνα 52: Τοποθεσία πάρκου στον χάρτη χρησιμοποιούνταν ως λαχανόκηπος, όμως μετά την επέκταση του νοσοκομείου θεωρήθηκε καλύτερο ο λαχανόκηπος να μετατραπεί σε πάρκο τσέπης. Έτσι ξεκίνησε να λειτουργεί το 1993 και έχει έκταση 12.140 μ2.103 Αυτό το πάρκο τσέπης επέτρεπε στο προσωπικό, τους ασθενείς αλλά και τους επισκέπτες να ξεφύγουν για λίγο, να έρθουν σε επαφή με τη φύση να καθίσουν ή να περπατήσουν σε ένα διαφορετικό περιβάλλον από εκείνου του νοσοκομείου. Μέσω της δημιουργίας του πάρκου ήθελαν να βελτιώσουν τη ζωή των ανθρώπων που βρίσκονταν στο περιβάλλον του νοσοκομείου, είτε για μικρό είτε για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Για να ενισχύσουν τα παραπάνω, δημιουργήθηκε μια μικρή λίμνη και φυτεύτηκαν διάφορα δέντρα. Το έδαφος στρώθηκε με γκαζόν και σε ένα τμήμα του πάρκου τοποθετήθηκαν παρτέρια με λουλούδια.104

Εικόνα 53

Εικόνα 54

Εικόνα 55

103. Ερευνητική εργασία, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Xριστοδούλου, Π., 2013. « Το Αστικό Πράσινο και τα Πάρκα Τσέπης ως Συνιστώσες του Βιώσιμου Αστικού Σχεδιασμού. », Διαθέσιμο στο: http://ikee.lib.auth.gr/record/133945/files/CHRISTODOULOUee.pdf, σελ 43 104. Άρθρο, Kettering General Hospital Pocket Park, 2011, Διαθέσιμος στο https://www.riverneneregionalpark.org/projects/green-infrastructure-gi/green-infrastructure-grant-schemeprojects/kettering-general-hospital-pocket-park/

[99]

Συνοπτική ανάλυση των τριών Pocket Parks της Northamptonshire

Συνοψίζοντας τα στοιχεία τις έρευνας στο διπλανό διάγραμμα βγαίνουν αρκετά συμπεράσματα. Αρχικά, και τα τρία Pocket Parks βρίσκονται σε απόσταση από το κέντρο του Northamptonshire. Το μέγεθός τους είναι διαφορετικό αλλά οι δραστηριότητες που φιλοξενούν και τα βασικά χαρακτηριστικά τους δεν διαφέρουν. Τέλος, προστατεύονται από οργανισμούς, οι οποίοι προωθούν τον εθελοντισμό. Χάρτης από https://www.bing.com/maps, Ιδία Επεξεργασία

[100]

Η Κοπεγχάγη είναι μια από τις Ευρωπαϊκές πόλεις με τους περισσότερους χώρους πρασίνου. Η ιδέα των πάρκων τσέπης προέκυψε στο δήμο της Κοπεγχάγης παίρνοντας έμπνευση από τα πάρκα της Νέας Υόρκης. Παρόλα αυτά σε αντίθεση με τα πάρκα στη Νέα Υόρκη, τα οποία ουσιαστικά χρηματοδοτούνται από ιδιώτες, στην Κοπεγχάγη τα πάρκα τσέπης είναι κατά κύριο λόγο δημοτική πρωτοβουλία με μια μικρή συμμετοχή των πολιτών, δηλαδή, το πρότυπο της Κοπεγχάγης πλησιάζει πιο πολύ αυτό του Ηνωμένου Βασιλείου και λιγότερο της Αμερικής.105 Το πολεοδομικό σχέδιο της πόλης το 2015 είχε σκοπό η Κοπεγχάγη να χαρακτηριστεί «Παγκόσμια Πρωτεύουσα Περιβάλλοντος», με άλλα λόγια στόχος το 90% των πολιτών να βρίσκονται σε απόσταση δεκαπέντε λεπτών με τα πόδια από πάρκο, παραλία, λιμάνι ή άλλου τύπου φυσικό χώρο, ώστε να επισκέπτονται αυτούς τους χώρους δυο φορές πιο συχνά από ότι τώρα. Συγκεκριμένα, όσο αφορά τα pocket parks, ο δήμος της Κοπεγχάγης επεμβαίνει όπου υπάρχει ελεύθερη επιφάνεια αρκεί να είναι διαθέσιμη για διαμόρφωση. Τοποθετούνται σε άδεια οικόπεδα, σε γωνίες των δρόμων, ή ακόμα και σε κενές περιοχές μεταξύ σειρών σπιτιών, αρκεί η πρόσβαση να είναι ελεύθερη σε όλους τους πολίτες. Στόχος ήταν η δημιουργία 14 πάρκων τσέπης στην πόλη. Το μέγεθος των πάρκων αυτών για την πόλη της Κοπεγχάγης ορίζεται μικρότερο από 5000 τετραγωνικά μέτρα.107 Ένας από τους λόγους δημιουργίας πάρκων τσέπης στη Δανία είναι, και η βελτίωση του αστικού περιβάλλοντος. Η ποιότητα και η ποικιλία του φυσικού περιβάλλοντος είναι πολύ σημαντική για τους κατοίκους της

105. Karin K. Peschardt, [2014], Health Promoting Pocket Parks in a Landscape Architectural Perspective, Διαθέσιμο στο: https://www.researchgate.net/publication/268814072_Health_Promoting_Pocket_Parks_in_a_Landscape_A rchitectural_Perspective, σελ. 14 106. Βλέπε παραπάνω παραπομπή σελ. 24 107. Βλέπε παραπάνω παραπομπή σελ. 14

[101]

Εικόνα 56: Χάρτες της Κοπεγχάγης το 2008 και το 2015 αντίστοιχα, μετά την υλοποίηση του προγράμματος

Κοπεγχάγης, γι’ αυτό και πρέπει να διατηρούνται και να λειτουργούν με τέτοιο τρόπο ώστε να τους εμπνέουν να τους επισκέπτονται. Να περιλαμβάνουν χώρο για ξεκούραση, για ανάγνωση βιβλίων, ή και χώρο συγκέντρωσης φίλων, παιδική χαρά για τα παιδιά και γενικά να περιέχουν λειτουργίες για όλες της ηλικίες. Επίσης, σε πόλεις μεγάλες όπως η Κοπεγχάγη που είναι αναγκαίο, να μειωθούν οι αέριου ρύποι και η γενικότερη μόλυνση του περιβάλλοντος, χρειάζονται τέτοιοι μικροί διάσπαρτοι χώροι πρασίνου ώστε να ικανοποιούνται οι ανάγκες των πολιτών σε αποστάσεις κοντινές στο σπίτι τους, χωρίς να είναι απαραίτητη η χρήση του αυτοκινήτου. Στη Δανία συχνά γίνονται έρευνες για το πράσινο στη πόλη και πώς αυτό επιδρά στους πολίτες της. Συγκεκριμένα, μέσα από έρευνα για τα πάρκα τσέπης αποδείχθηκε ότι τα μικρά πάρκα γίνονται πιο εύκολα αποδεκτά σε σχέση με τα μεγαλύτερα. Οι Δανοί για να συνοψίσουν όλες τις μικρές εκτάσεις πρασίνου της πόλης τις ονομάζουν Small Public Urban Green Spaces (SPUGS).108

108. Karin K. Peschardt, [2014], Health Promoting Pocket Parks in a Landscape Architectural Perspective, Διαθέσιμο στο: https://www.researchgate.net/publication/268814072_Health_Promoting_Pocket_Parks_in_a_Landscape_A rchitectural_Perspective, σελ. 14

[102]

5. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

[103]

[104]

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Στις μέρες μας, μεγάλος αριθμός πληθυσμού ζει σε αστικές περιοχές. Ο δημόσιος χώρος των πόλεων παραγκωνίζεται και η μείωση των χώρων πρασίνου είναι εμφανής. Η φύση όμως, μέσα στην πόλη χρειάζεται και πρέπει να αναδεικνύεται και όχι να υποβαθμίζεται. Ο σχεδιασμός μιας πόλης θα πρέπει να γίνεται σε συνάρτηση με το φυσικό στοιχείο, να εντάσσεται σε αυτήν ομαλά και αρμονικά. Το αστικό τοπίο χαρακτηρίζεται από τα κτήρια, τους δρόμους, τα πεζοδρόμια. Χωρίς την παρουσία χώρων πρασίνου επηρεάζεται το μικροκλίμα κάθε πόλης. Η ταχύτητα του ανέμου και η υγρασία μειώνονται και η θερμοκρασία αυξάνεται. Αντίθετα, η διαμόρφωση και εξάπλωσή τους στον αστικό ιστό οδηγεί σε θετικά οικονομικά αποτελέσματα, καθώς αυξάνεται η αξία της γης και δημιουργεί νέες επιχειρηματικές δραστηριότητες. Ταυτόχρονα, βοηθούν και από οικολογικής άποψης, ενισχύοντας την πανίδα και τη χλωρίδα της πόλης, όπως και κοινωνικά τους πολίτες. Γενική διαπίστωση είναι ότι ο σωστός σχεδιασμός, με τη βιωσιμότητα των πάρκων και όλων των χώρων αστικού πρασίνου, αλληλοεπιδρούν μεταξύ τους και εξαρτάται το ένα από το άλλο. Κατόπιν της βιβλιογραφικής έρευνας που διεξήχθη, συμπεραίνουμε ότι τα Pocket Parks πληρούν τις προδιαγραφές που χρειάζεται ένας αστικός υπαίθριος χώρος πρασίνου ώστε να ενταχθεί στην καθημερινότητα των πολιτών μιας πόλης. Δημιουργούνται ευκαιριακά αξιοποιώντας τα αστικά ‘κενά’ των πόλεων μετατρέποντάς τα σε χώρους ζωτικής σημασίας για την γειτονιά και κατ’ επέκταση για την πόλη. Ένα Πάρκο ‘Τσέπης’ πέρα από το ότι αποτελεί μια δροσερή πνοή στον αστικό ιστό συντελεί ταυτόχρονα, στην οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική αναβάθμιση του. Σύμφωνα με τα παραδείγματα των πάρκων τσέπης που μελετήθηκαν παραπάνω φαίνεται η διαφορά στον τρόπο σχεδίασής τους καθώς και το ποιος-ποιοι είναι υπεύθυνοι κάθε φορά για τη σωστή λειτουργία τους. Στη Νέα Υόρκη, το αρχικό σχέδιο δημιουργίας πάρκων είναι πρωτοβουλία του εκάστοτε δήμου. Στη συνέχεια όμως, για την ολοκλήρωση του έργου αλλά και για τη διαχείριση των πάρκων αναλαμβάνουν ιδιώτες. Σε χώρες, όπως η Αγγλία είδαμε ότι πολλά πάρκα ολοκληρώνονται και λειτουργούν μέσω της εθελοντικής εργασίας [105]

των πολιτών. Αυτό σημαίνει ότι σε εκείνες τις περιοχές οι κάτοικοι είχαν την ανάγκη για ένα τέτοιου είδους πάρκο ώστε να καταφεύγουν σε αυτόν και να νιώθουν πιο κοντά στη φύση. Τέλος, η Κοπεγχάγη μοιάζει να είναι η πιο οργανωμένη περίπτωση καθώς τα pocket parks είναι αναπόσπαστο κομμάτι του αρχικού πολεοδομικού σχεδιασμού, είναι δηλαδή ευθύνη του κράτους. Εκεί τα πάρκα δημιουργούνται με σκοπό να ενοποιηθούν μέσω διαδρομών και να οριστεί ένα δίκτυο πρασίνου. Η μορφή και η δομή κάθε πάρκου ‘τσέπης’ επηρεάζεται από το κράτος αλλά και από τους πολίτες οι οποίοι συμμετέχουν ενεργά. Στην περίπτωση της Ελλάδας τα Pocket Parks θα αποτελούσαν ιδανική λύση στην αστικοποίηση και την έλλειψη δημόσιου χώρου και χώρων πρασίνου. Αυτό το συμπεραίνουμε, καθώς, η Ελλάδα διαθέτει στοιχεία από τις τρεις παραπάνω περιπτώσεις. Η τοποθεσία των πάρκων στην χώρα μας, συνήθως καθορίζεται από τη διοίκηση και γράφεται στο Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο. Επίσης, σχεδόν όλα τα πάρκα είναι δημόσια εκτός ελάχιστων περιπτώσεων που παραχωρούνται από το κράτος σε ιδιώτες. Συμπερασματικά, τα Pocket Parks μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε διάφορες δράσεις και να λειτουργήσουν ευεργετικά προς όλους τους τομείς. Τέλος, μέσω της συγκεκριμένης εργασίας φαίνεται και αναλύεται το πόσο σημαντικός είναι ο ρόλος του πρασίνου στις πόλεις και ότι μετά από διάφορα στάδια, πλέον ο άνθρωπος κατάλαβε τι αξία έχει για εκείνον και επιθυμεί να βρίσκεται ολοένα και περισσότερο κοντά στη φύση με όποιο τρόπο μπορεί.

[106]

6. ΠΗΓΕΣ ΕΙΚΟΝΩΝ

[107]

[108]

ΠΗΓΕΣ ΕΙΚΟΝΩΝ Εικόνα 1: Άρθρο του Κρήτη πόλεις και χωριά, (http://www.kritipoliskaihoria.gr/2016/09/blog-post_906.html) Εικόνα 2: Άρθρο του Κρήτη πόλεις και χωριά, (http://www.kritipoliskaihoria.gr/2016/09/blog-post_906.html) Εικόνα 3: https://www.athensvoice.gr/life/urban-culture/athens/443283_oethnikos-mas-kipos Εικόνα 4: https://www.athensvoice.gr/life/urban-culture/athens/443283_oethnikos-mas-kipos Εικόνα 5: https://www.iefimerida.gr/sites/default/files/archivefiles/ethnikos_khpos.jpg Εικόνα 6: https://www.iefimerida.gr/sites/default/files/archivefiles/ethnikos_khpos.jpg Εικόνα 7: Άρθρο τις ταξιδιωτικής σελίδας TopTraveller (https://toptraveller.gr/poi/boulogne-woods-paris/) Εικόνα 8: Άρθρο τις ταξιδιωτικής σελίδας TopTraveller (https://toptraveller.gr/poi/boulogne-woods-paris/) Εικόνα 9: http://www.urenio.org/el/wp-content/uploads/2009/01/43-gardencity.pdf Εικόνα 10: http://www.urenio.org/el/wp-content/uploads/2009/01/43-gardencity.pdf Εικόνα 11: Κουκλαδάς, Σωκράτης 2002, (ΑΠΘ), Αξιολόγηση του αστικού και περιαστικού πράσινου - περίπτωση του πολεοδομικού συγκροτήματος των Αθηνών. Διαθέσιμο στο: http://thesis.ekt.gr/thesisBookReader/id/15016#page/68/mode/2up Εικόνα 12: Προσωπικό Αρχείο Εικόνα 13: Προσωπικό Αρχείο Εικόνα 14: Προσωπικό Αρχείο Εικόνα 15: Προσωπικό Αρχείο Εικόνα 16: https://www.urbego.org/urban-pockets [109]

Εικόνα 17: https://www.urbego.org/urban-pockets Εικόνα 18: https://www.urbego.org/urban-pockets Εικόνα 19: https://www.urbego.org/urban-pockets Εικόνα 20: https://carriecolbert.com/austin-mural-guide/ Εικόνα 21: https://carriecolbert.com/austin-mural-guide/ Εικόνα 22: https://geonews.gr/%CE%AD%CF%89%CF%82%CE%BA%CE%B1%CE%B9-10%CE%B2%CE%B1%CE%B8%CE%BC%CE%BF%CF%8D%CF%82%CE%B8%CE%B5%CF%81%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B5%CF% 81%CE%B1-%CF%84%CE%B1%CE%BA%CE%AD%CE%BD%CF%84%CF%81%CE%B1-%CF%84/ Εικόνα 23: http://elladitsamas.blogspot.com/2013/12/blog-post_30.html Εικόνα 24: Google map, Ιδία επεξεργασία Εικόνα 25: Alan Tate, 2001, «Great city parks», New York: Spon Press Εικόνα 26: https://www.lifo.gr/team/u15584/32053 Εικόνα 27: Σεκλιζιώτη Σ., Σεκλιζιώτη Λ.,2017, «Τα πάρκα τσέπης στον αστικό χώρο.», Διαθέσιμο στο: http://www.enallaktikos.gr/ar35592el-ta-parka-tsepisston-astiko-xwro.html Εικόνα 28: Alan Tate, 2001, «Great city parks», New York: Spon Press Εικόνα 29: Google map, Ιδία επεξεργασία Εικόνα 30: http://www.sasaki.com/project/111/greenacre-park/ Εικόνα 31: http://www.sasaki.com/project/111/greenacre-park/ Εικόνα 32: http://www.sasaki.com/project/111/greenacre-park/ Εικόνα 33: Xριστοδούλου, Π., 2013. « Το Αστικό Πράσινο και τα Πάρκα Τσέπης ως Συνιστώσες του Βιώσιμου Αστικού Σχεδιασμού. », Διαθέσιμο στο: http://ikee.lib.auth.gr/record/133945/files/CHRISTODOULOUee.pdf Εικόνα 34: Σεκλιζιώτη Σ., Σεκλιζιώτη Λ.,2017, «Τα πάρκα τσέπης στον αστικό χώρο.», Διαθέσιμο στο: http://www.enallaktikos.gr/ar35592el-taparka-tsepis-ston-astiko-xwro.html [110]

Εικόνα 35: Google map, Ιδία επεξεργασία Εικόνα 36: Alan Tate, 2001, «Great city parks», New York: Spon Press Εικόνα 37: https://www.metro.us/things-to-do/new-york/bryant-park-movienights-2018 Εικόνα 38: https://parkterracehotel.com/events/bryant-park-tour/ Εικόνα 39: http://newyearseveblog.com/christmas-markets-usa/ Εικόνα 40: https://bryantpark.org/the-park Εικόνα 41: https://www.nycgo.com/venues/bryant-park Εικόνα 42: https://www.peninsula.com/en/new-york/our-city/pencities/wintervillage Εικόνα 43: https://bryantpark.org/eat-drink#bryant-park-grill-cafe Εικόνα 44: Google map, Ιδία επεξεργασία Εικόνα 45: http://www.northamptonspaces.info/spaces/GreatBillingPP.html Εικόνα 46: https://www.billingparish.co.uk/open-spaces/ Εικόνα 47: http://www.northamptonspaces.info/spaces/GreatBillingPP.html Εικόνα 48: http://www.northamptonspaces.info/spaces/GreatBillingPP.html Εικόνα 49: Google map, Ιδία επεξεργασία Εικόνα 50: http://www.sprattonhistory.org/photoarchive.php?keyword=pocketpark Εικόνα 51: https://www.northamptonshireparks.co.uk/brixworth-countrypark/Pages/default.aspx Εικόνα 52: Google map, Ιδία επεξεργασία Εικόνα 53: https://www.riverneneregionalpark.org/projects/greeninfrastructure-gi/green-infrastructure-grant-scheme-projects/kettering-generalhospital-pocket-park/ Εικόνα 54: https://www.riverneneregionalpark.org/projects/greeninfrastructure-gi/green-infrastructure-grant-scheme-projects/kettering-generalhospital-pocket-park/ [111]

Εικόνα 55: https://www.riverneneregionalpark.org/projects/greeninfrastructure-gi/green-infrastructure-grant-scheme-projects/kettering-generalhospital-pocket-park/ Εικόνα 56: Xριστοδούλου, 2013. Το Αστικό Πράσινο και τα Πάρκα Τσέπης ως Συνιστώσες του Βιώσιμου Αστικού Σχεδιασμού., Διαθέσιμο στο: http://ikee.lib.auth.gr/record/133945/files/CHRISTODOULOUee.pdf

[112]

7. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

[113]

[114]

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

•

Μητούλα Ροϊδω,2006, «Βιώσιμη Περιφερειακή Ανάπτυξη Στην Ευρωπαϊκή Ένωση & Ανασυγκρότηση Του Ελληνικού Αστικού Περιβάλλοντος», Αθήνα, Εκδόσεις Σταμούλης

•

Σεραφείμ Πολύζος,2015, «Αστική Ανάπτυξη», Αθήνα, Εκδόσεις Κριτική.

• Alan Tate, 2001, «Great city parks», New York: Spon Press • Paul Knox, Steven Pinch επιμ. Θωμάς Μαλούτας [2009], «Κοινωνική Γεωγραφία των Πόλεων». Αθήνα, Εκδόσεις Σαββάλας

•

Δ.Φιλιππίδης, [2006], «Ανθολογία Κειμένων Αρχιτεκτονικής 1925-2002». Αθήνα, Εκδόσεις Μέλισσα

Ελληνικής

•

Ροδολάκης Ν.. (1997). «Από την Πολεοδομία- Χωροταξία στην Περιφερειακή Ανάπτυξη». Α.Π.Θ. Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας και Ανάπτυξης, Θεσσαλονίκη.

•

Ανδρικοπούλου Ε., Γιαννακού Α., Καυκαλάς Γ., ΠιτσιάβαΛατινοπούλου Μ.[2014],«Πόλη και Πολεοδομικές Πρακτικές για τη Βιώσιμη Αστική Ανάπτυξη». Αθήνα, Εκδόσεις Κριτική.

•

Αγγελίδης Μ. (2000). «Χωροταξικός σχεδιασμός και βιώσιμη ανάπτυξη». Αθήνα, Εκδόσεις: Συμμετρία

•

Ανανιάδου – Τζημοπούλου Μ., [1992], «Αρχιτεκτονική τοπίου: σχεδιασμός αστικών χώρων, Θεσσαλονίκη, Εκδόσεις Ζήτη

• Αραβαντινός Α., Κοσμάκη Π. [1988], «Υπαίθριοι χώροι στην πόλη: θέματα ανάλυσης και πολεοδομικής οργάνωσης αστικών ελεύθερων χώρων και πράσινου», Αθήνα, Εκδόσεις Συμεών

[115]

•Α.

Αραβαντινός, «Πολεοδομικός Σχεδιασμός για μια Βιώσιμη Ανάπτυξη του Αστικού Χώρου», εκδόσεις Συμμετρία, Αθήνα 2007

• Nicholas David,[2013], «Η εξέλιξη του Μεσαιωνικού κόσμου (3121500) κοινωνία, διακυβέρνηση και σκέψη στην Ευρώπη», μτφ. Τζιάντζη Μαριάννα, Εκδόσεις: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης

• Ταμβάκης Νικόλαος, [2016], « Εθνικός Κήπος, ένας τόπος με μακρά κηποτεχνική ιστορία», Αθήνα, Εκδόσεις: Εταιρία Φίλων Εθνικού Κήπου

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΟΝLINE

•

Τζώρτζη Τ. (2000). Η Συμβολή του Πρασίνου στη Βελτίωση του Μικροκλίματος Ψηφιακή Βιβλιοθήκη ΤΕΕ. Διαθέσιμο στο: http://library.tee.gr/digital/m2465/m2465_tzortzi.pdf

• Κουόμο Μπερνάρ, Μπλέτσα Αικατερίνη, Πετρίδου Κυριακή, Σαρβάνη Πηγή (2007), Πόλη Πράσινο, Ψηφιακή Βιβλιοθήκη ΤΕΕ Τμ. Κεντρ. Μακεδονίας. Διαθέσιμο στο: http://library.tee.gr/vufind/Record/10066792

• Κουκλαδάς, Σωκράτης 2002, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ), Αξιολόγηση του αστικού και περιαστικού πράσινου - περίπτωση του πολεοδομικού συγκροτήματος των Αθηνών. Διαθέσιμο στο: http://thesis.ekt.gr/thesisBookReader/id/15016#page/68/mode/2up

•

Κολιγιάννη Αικατερίνη, Παπασταματάκη Ελευθερία (2008). Το γλυπτό στην πλατεία: Το παράδειγμα των πλατειών της Αθήνας. Διαθέσιμο στο: http://courses.arch.ntua.gr/124033.html

•Λιονάτου Μ. (2008). Αρχιτεκτονική τοπίου και δίκτυα πρασίνου στα σύγχρονα αστικά κέντρα. Δυνατότητες και προοπτικές – μεθοδολογία [116]

και εφαρμογή. Το παράδειγμα της Λάρισας. Διαθέσιμο στο: http://ikee.lib.auth.gr/record/110970/files/gri-2009-2286.pdf

• Πολυχρονόπουλος Δ., [2006] «Αστικά κενά», Το κ ε ν ό ως τόπος» διαθέσιμο στο: http://www.sadas-pea.gr/archive/20002011/ARXITEKTONES_55.pdf ,

• Μωραΐτης Κ., [2006], Σημειώσεις για το αστικό κενό: Προτάσεις για επεμβάσεις μικρο-τοπίων, στο Πολυχρονόπουλος Δ., [2006] [επιμ.], Δελτίο ΣΑΔΑΣ, 55, Αθήνα

• Σεκλιζιώτη Σ., Σεκλιζιώτη Λ.,2017, «Τα πάρκα τσέπης στον αστικό χώρο.», Διαθέσιμο στο: http://www.enallaktikos.gr/ar35592el-ta-parkatsepis-ston-astiko-xwro.html

• Ζήγρα, Ε., 2011. «Τα pocket parks ως τμήμα του αστικού πρασίνου και η σημασία τους στο αστικό περιβάλλον.» file:///C:/Users/user/Downloads/ergasia_Zigra.pdf

Διαθέσιμο

στο:

• Πλουμίδη, Ε., Σερράος, Κ., 2013. «Η ιδέα των Πάρκων Τσέπης.» Διαθέσιμο στο: http://www.citybranding.gr/2013/03/blog-post_7.html

• Xριστοδούλου, Π., 2013. « Το Αστικό Πράσινο και τα Πάρκα Τσέπης ως Συνιστώσες του Βιώσιμου Αστικού Σχεδιασμού. », Διαθέσιμο στο: http://ikee.lib.auth.gr/record/133945/files/CHRISTODOULOUee.pdf

•

Καλλιγάς Ν., 2016, «Τα Pocket Parks ως εργαλείο της Αστικής Αναγέννησης στο πλαίσιο του Συμμετοχικού Σχεδιασμού και της Βιώσιμης Ανάπτυξης.», Διαθέσιμο στο: https://ikee.lib.auth.gr/record/285285/files/KALLIGASee.pdf

•

Περδικογιάννη Σ., 2017, «Η περίπτωση των πάρκων ‘τσέπης’ ως εργαλείο αναβάθμισης του αστικού περιβάλλοντος.», Διαθέσιμο στο: http://www.arch.ntua.gr/sites/default/files/project/11108_/teliko_keime no_perdikogianni.pdf

[117]

• Κοσμάκη Π. και Λουκόπουλος Δ.,[2007] Αστικά κενά – Μικρά πάρκα, διαθέσιμο στο: http://www.monumenta.org/article.php?IssueID=2&lang=gr&CategoryI D=3&ArticleID=86

•Αλεξίου Ελένη, [2016], «Αστικό πράσινο και σύνδεση με το δομημένο περιβάλλον της πόλης: η περίπτωση της Βίλας Ζωγράφου», Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Διαθέσιμο στο: http://www.arch.ntua.gr/sites/default/files/project/11103_/alexioy_eleni _perivallontikes.pdf

• Μαρία Φραντζή, [2013], «Το τοπίο του δημόσιου χώρου| ‘αρχιτέκτονες’», Αρχιτέκτονες, Τεύχος 06, Δημόσιος χώρος, Περιοδική έκδοση, διαθέσιμο στο: https://www.sadas-pea.gr/to-topio-toudimosiou-chorou-architektones/

• Woolley H., [2003], Urban Open Spaces, Taylor & Francis, Διαθέσιμο στο: https://books.google.gr/books?id=7UJ5AgAAQBAJ&dq=Woolley+Urb an+Open+Spaces&hl=el&source=gbs_navlinks

•Karin K. Peschardt, [2014], Health Promoting Pocket Parks in a Landscape Architectural Perspective, Διαθέσιμο στο: https://www.researchgate.net/publication/268814072_Health_Promotin g_Pocket_Parks_in_a_Landscape_Architectural_Perspective

[118]

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

•https://el.wikipedia.org •

Άρθρο των: Α. Ελευθεριάδης, Ε. Ματζίρης, Αστικό πράσινο: Οφέλη, προβλήματα, σχεδιασμός, διαχείριση, 2013, διαθέσιμο στο: https://www.citybranding.gr/2013/04/blog-post_8.html

•Άρθρο,

Νίκα Νεφέλη, (2018), Έως και 10 βαθμούς θερμότερα τα κέντρα των πόλεων λόγω «θερμονησίδας», Διαθέσιμο στο: https://geonews.gr/%CE%AD%CF%89%CF%82%CE%BA%CE%B1%CE%B9-10%CE%B2%CE%B1%CE%B8%CE%BC%CE%BF%CF%8D%CF%82 %CE%B8%CE%B5%CF%81%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B5 %CF%81%CE%B1-%CF%84%CE%B1%CE%BA%CE%AD%CE%BD%CF%84%CF%81%CE%B1%CF%84/

•https://eur-lex.europa.eu/summary/glossary/green_paper.html?locale =el

• http://www.oasp.gr/node/3 • http://www.greenkeys.org • https://www.urbego.org/urban-pockets • Άρθρο: Η εφημερίδα των Συντακτών, Η δημιουργία χώρων πρασίνου μέσα στις πόλεις είναι επένδυση, Βάση Παναγοπούλου, 2017, διαθέσιμο στο: https://www.efsyn.gr/nisides/109346_i-dimioyrgiahoron-prasinoy-mesa-stis-poleis-einai-ependysi

•Άρθρο, του Philippe S. Golulub: Από την πόλη κράτος στην παγκόσμια πόλη, Δύο κόσμοι σε μια πόλη, Ελευθεροτυπία 2011, Διαθέσιμο στο: http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=269584 [119]

•Επίσημη Ιστοσελίδα του Τμήματος Πάρκων και Αναψυχής της Νέας Υόρκης, Central Park, Διαθέσιμο https://www.nycgovparks.org/parks/central-park

στο:

•Άρθρο, Seth Kugel, New York Times, 2008, Small Parks, With a Bit of Peace in Every Nook, Διαθέσιμο στο: https://www.nytimes.com/2008/09/28/travel/28Weekend.html?_r=1

•Άρθρο,

Δρ. Κων/νος N. Μπαγινέτας, (Γεωπόνος – Αγροτικός Γεωγράφος), 2012, Η αξία και ο ρόλος του αστικού πρασίνου. Διαθέσιμο στο: https://baginetas.com/%CE%B7%CE%B1%CE%BE%CE%AF%CE%B1%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%BF%CF%81%CF%8C%CE%BB%CE%BF%CF%82%CF%84%CE%BF%CF%85%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CF%8D %CF%80%CF%81%CE%B1%CF%83%CE%AF%CE%BD%CE%BF %CF%85/

• Υπουργείο δικαιοσύνης, διαφάνειας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων: Διαθέσιμο στο: http://www.ministryofjustice.gr/site/?TabId=232&language=el-GR

• Blake, A. Pocket parks. 2010, διαθέσιμο στο: http://depts.washington.edu/open2100/pdf/2_OpenSpaceTypes/Open_S pace_Types/pocket_parks.pdf

• Benfield K. (2011). «How Pocket Parks may make cities safer, more healthy», Switchboard. National Resources Defense Council blog. Διαθέσιμο στο: https://www.smartcitiesdive.com/ex/sustainablecitiescollective/howpocket-parks-may-make-cities-safer-more-healthy/31764/

•

Little R. (2011). «Pocket Parks of Northamptonshire: A Toolkit» [Internet]. Northamptonshire County Council Countryside Services, [120]

Northamptonshire Pocket Parks. Διαθέσιμο στο: http://llaisygoedwig.org.uk/wp-content/uploads/2013/12/Pocket-Parksof-Northamptonshire-A-Toolkit.pdf

•

«Bryant Park Today», Bryant Park Corporation. Bryantpark.org. Διαθέσιμο στο: http://www.bryantpark.org/about-us/today.html

•

https://www.treehugger.com/sustainable-product-design/thomashoving-1931-2009-creator-of-pocket-parks.html

•

Ιστοσελίδα του συμβουλίου του Northamptonshire, διαθέσιμο στο: https://www.northamptonshireparks.co.uk/northamptonshire-pocketparks/Pages/default.aspx

• Ιστοσελίδα του National Recreation and Park Association. Διαθέσιμο στο: https://www.nrpa.org/parks-recreation-magazine/2013/june/

•

Άρθρο για το Postman's Park, A little known City of London, 2004, Διαθέσιμο στο: http://www.urban75.org/london/postman.html

•Οργανισμός Project for Public Spaces (PPS), Επίσημη ιστοσελίδα: https://www.pps.org/

• Ιστοσελίδα εθελοντών Do-it for good, Διαθέσιμο στο: https://doit.org/opportunities/5cf5c9c2-af5c-4407-9852-72f32ca45356

[121]

[122]