1.4_Ο ρόλος της αρχιτεκτονικής

«Κτίζω όπως ζω, ζω όπως κτίζω», μας υπενθύμιζε συχνά ο Άρης Κωνσταντινίδης. Η αρχιτεκτονική έχει ως πυρήνα τον βιωμένο χώρο, τον χώρο ζωής. Το

ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της είναι ότι ακολουθεί τη ζωή, την εκφράζει και αποτυπώνει με ακρίβεια την πραγματικότητα και τον τρόπο με τον οποίο τα άτομα κατοικούν. Μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο ζωής των ανθρώπων και επηρεάζεται από αυτόν. Οφείλει

λοιπόν, να κοιτάξει πέρα από την τρέχουσα κρίση, να επινοήσει τα πρότυπα κατοίκησης

του μέλλοντος, να προτείνει έναν τρόπο ζωής, να έχει ένα όραμα για τη ζωή. «Η αρχιτεκτονική, υποστηρίζει ο Aaron Betsky, πρέπει να είναι ο συνδετικός

ιστός του κόσμου που ενοικούμε. Ζούμε σε ένα περιβάλλον που είναι τόσο δύσκολο να

ορίσουμε ή και να δούμε, που χρειαζόμαστε την αρχιτεκτονική για να μας το καταστήσει κατανοητό, να μας το καταστήσει οικείο, να μας βοηθήσει να μην χαθούμε μέσα του.

Πρέπει να είναι ένα σύστημα κατασκευής, σκηνοθεσίας και παρουσίασης, που να

αντιπροσωπεύει τις πολύπλοκες προσπάθειες μας να είμαστε σε έναν κόσμο που μας

καθιστά ανθρώπους».26 Να βασίζεται και να υπηρετεί ουσιαστικές ανάγκες που δεν είναι

προκατασκευασμένες και πλασματικές, να θέτει στο επίκεντρο τον άνθρωπο και κατ’ επέκταση την ίδια την κοινωνία, να στοχεύει και να οραματίζεται τη βέλτιστη εξέλιξή της.

«Απέναντι στην εισαγόμενη και εγχώρια στιλπνή αρχιτεκτονική των μεγάλων έργων, πρέπει να αντιτάξουμε την αρχιτεκτονική της καθημερινότητάς μας, που υπηρετεί και

εκφράζει τις πραγματικές και διαρκείς ανάγκες με τρόπο άμεσο και ουσιώδη, προτρέπει

ο Τάσης Παπαϊωάννου. Αυτό που είναι δύσκολο, δεν είναι να προτείνουμε κάτι που θα

προκαλεί και θα «ξεχωρίζει», αλλά πώς θα καταφέρουμε να εκφράσουμε ποιοτικά το

απλό καθημερινό πρόβλημα, μετουσιώνοντάς το σε χώρο ζωής».27 Η αρχιτεκτονική

δεν είναι αυτοσκοπός του αρχιτέκτονα ή εικόνα εντυπωσιασμού, αλλά αγαθό στην υπηρεσία της κοινωνίας. Σήμερα λοιπόν, όπου ο ατομικισμός ενθαρρύνεται κατάφορα, η αρχιτεκτονική οφείλει και μπορεί να δημιουργήσει τις κατάλληλες εκείνες χωρικές συνθήκες προκειμένου οι σχηματισμοί μέσα στους οποίους ζούμε (κτίρια-γειτονιές-πόλεις) να προάγουν την κοινωνικοποίηση του ατόμου. Χρειαζόμαστε πιο βιώσιμους χώρους, χώρους που θα παρέχουν την αίσθηση του «συν-ανήκειν». Ο αρχιτέκτονας, όταν σχεδιάζει ένα νέο κτίριο, και ειδικά όταν αυτό είναι κατοικία, πρέπει να λογίζεται την πόλη που πρόκειται να το φιλοξενήσει, οραματιζόμενος την συνολική εικόνα και λειτουργία αυτής. Η οικεία είναι η προϋπόθεση και η συνθήκη της κοινής διαβίωσης, το

26. Λέφας (2008), σελ. 203

27. Παπαϊωάννου (2006)

πρωταρχικό πλαίσιο της οικειότητας και της επικοινωνίας των ανθρώπων, συμβάλλει

στην άρθρωση ενός ευρύτερου κοινωνικού συνόλου, συμμετέχει στη συγκρότηση

μιας πολιτείας28 και αποτελεί προϋπόθεση για την ανάδυση ενός κοινωνικού χώρου

κατοίκησης και μιας δημόσιας σφαίρας αξιών. Κατανοεί κανείς λοιπόν, την ιδιαίτερη

σημασία που έχει η κάθε κατοικία ξεχωριστά και όλες μαζί ως σύνολο. Δεν μπορεί να υπάρξει αυτόνομη μέσα στο χώρο απομονωμένη από τον κόσμο και την κοινωνία. Ο ρόλος και ο χαρακτήρας της είναι τέτοιος, ώστε να πρέπει να συσχετίζεται με την πόλη και το δημόσιο χώρο, ενώ ταυτόχρονα, να εντάσσεται στο συγκεκριμένο περιβάλλον, φυσικό και κοινωνικό. Η σχέση που θα αναπτύξει η κατοικία με τον άμεσο περίγυρο της και τον δημόσιο χώρο είναι καθοριστική για τη λειτουργία της γειτονιάς και κατ’ επέκταση όλης της πόλης. Χρειαζόμαστε λοιπόν μια αρχιτεκτονική, που θα απαντά τις ανθρώπινες ανάγκες «με λογισμό και με όνειρο» μακριά από την εικονογραφία του εντυπωσιασμού και των μορφολογικών ακροβατισμών. Ο αρχιτέκτονας λοιπόν, έχει πολύ μεγάλη ευθύνη στη βελτίωση της καθημερινότητας των ανθρώπων, διαθέτει το κατάλληλο γνωστικό υπόβαθρο αλλά και τις αντίστοιχες αρμοδιότητες που του επιτρέπουν να επηρεάζει τον τρόπο ζωής των ανθρώπων και τη λειτουργία της κοινωνίας. Είναι υπεύθυνος για την επανασύνδεση της αρχιτεκτονικής με τη πόλη σ όλα τα επίπεδα από τη μονάδα κατοίκησης έως τη συνολική οργάνωση αυτής. Είναι, λοιπόν, πια καιρός η αρχιτεκτονική να ανακτήσει το χαμένο της κοινωνικό προσανατολισμό, να αποβάλει τον άκρατο φορμαλισμό που στερείται ιδεολογικού περιεχομένου και να αποτελέσει ξανά κοινωνικό αγαθό.

εικ. 5 | Aldo Van Eyck, The wheels of Heaven, Team 10 primer, 1968 “Δύο είδη κεντρικοτήτων, δύο τρόποι να είμαστε μαζί - ή μόνοι”

28. Τερζόγλου (2008)