The city of kalamata a theoritical urban analysis prior to design by GRADreview

Καλαμάτα: Η θεωρία πριν την πράξη The city of Kalamata: a theoretical urban analysis prior to design

Επιβλέπουσα Καθηγήτρια: Αλκμήνη Πάκα Ερευνητική εργασία Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΑΠΘ Προκοπίου Χρήστος ΑΕΜ_7466

Σ’ εκείνους που μου έμαθαν να διαβάζω.

Εισαγωγή:

Τα βασικά χαρακτηριστικά της πόλης:

Σύντομη περιγραφή των μελετών:

Οι τομείς εξέλιξης της πόλης:

Προβληματισμοί:

Στρατηγική σχεδιασμού:

Συμπέρασμα:

Βιβλιογραφία:

Παράρτημα:

111

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Το κείμενο αυτό αποτελεί ερευνητική εργασία του τμήματος Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ). Ο κύριος στόχος είναι η προσθήκη της κλίμακας του αστικού σχεδιασμού στο γενικό προγραμματισμό της Καλαμάτας. Προσπαθεί να αναλύσει και να διαπραγματευτεί την εξέλιξη των παραγόντων που θα μπορούσαν να επιδράσουν καταλυτικά στο σχεδιασμό επεμβάσεων τέτοιας κλίμακας στην πόλη. Αποτελείται από δύο μέρη: την παρατήρηση και την ανάγνωση της υφιστάμενης κατάστασης από διαφορετικές οπτικές γωνίες και την επανεξέταση του συνόλου των μελλοντικών ενεργειών που στοχεύουν να διαμορφώσουν τη μελλοντική της εικόνα. Το έναυσμα ήταν η παρατήρηση των αντιθέσεων, το πλούσιο υπόβαθρό, το μικρό μέγεθός και το γεγονός ότι γίνονται προσπάθειες για εξέλιξη. Αυτό γίνεται εμφανές μέσα από μία σειρά προγραμματικών και επεμβάσεων που αλλάζουν σταδιακά την εικόνα της πόλης. Μία σειρά σχεδίων και μελετών που έχουν πραγματοποιηθεί βοήθησαν στην αρχική εξέταση αυτών των χαρακτηριστικών. Η εργασία αυτή εξετάζει την πορεία αυτής της πόλης από τα μέσα του 19ου αιώνα μέχρι το 2011, τις αιτίες ανάπτυξης και τους τρόπους εξέλιξης μέσα από μία σειρά ντοκουμέντων. Κάνει μία περιγραφή των ρυθμιστικών και πολεοδομικών σχεδίων που έχουν εκπονηθεί σε επίπεδο πόλης και άλλων σχεδίων σε επίπεδο περιφέρειας και χώρας. Αυτή η ανάλυση έχει σκοπό να διατυπώσει τους στόχους, τις ευκαιρίες, τις προτεραιότητες και τις κατευθυντήριες για την Καλαμάτα. Γίνεται μία παράθεση των διαφορετικών κλιμάκων σχεδιασμού για αυτή την πόλη, από τις μεγαλύτερες μέχρι και την κλίμακα του αστικού σχεδιασμού. Προσπαθεί να προχωρήσει τις προτάσεις των μελετών που έχουν υλοποιηθεί σε μικρότερες κλίμακες παρατηρώντας τα θετικά και τα αρνητικά και να καλύψει τα κενά, που παρουσιάζονται λόγω της συνεχούς εναλλαγής των αναγκών, της εξέλιξης της οικονομίας και της τεχνολογίας. Αρχικά, επισημαίνονται κάποιες πληροφορίες για το ιστορικό, το πολιτιστικό και το αρχιτεκτονικό υπόβαθρο της περιοχής, για το ανάγλυφο, το φυσικό περιβάλλον και την αστική δομή της. Στη συνέχεια, παραθέτονται τα σχέδια που έχουν γίνει για αυτή την πόλη, αναλύονται σε τομείς, με έμφαση στην υπόδειξη κατευθυντηρίων για το σχεδιασμό στην κλίμακα του αστικού, μαζί με συγκεκριμένους προβληματισμούς που έχουν κατα διαστήματα σημειωθεί. Τέλος, προτείνονται οι στόχοι, οι ευκαιρίες και οι επεμβάσεις που έχουν τη δυνατότητα να βελτιώσουν την πόλη, έχοντας απαρχές στο υλικό που έχει συλλεχθεί από τα σχέδια. Αυτή η παράθεση κεφαλαίων δίνει τη δυνατότητα στον αναγνώστη να διακρίνει το υπόβαθρο αυτής της πόλης και να ενημερωθεί για τους στόχους που αφορούν την εξέλιξη της. Πιο αναλυτικά, ο αναγνώστης έχει την ευκαιρία να αντιληφθεί τη χωρική ενότητα αυτής της πόλης και να τον πληροφορήσει για την εξέλιξη των σημαντικότερων τομέων της και να παρατηρήσει την εξέλιξη της μέσα από μία σειρά θεσμοθετημένων πλαισίων, υπό το πρίσμα των τομέων του αστικού, της οικονομίας, της διοίκησης και της κοινωνίας, δηλαδή μέσα από τομείς που είναι διακριτοί μέσα στην πόλη, γιατί αφορούν την καθημερινή ζωή και την εικόνα της περιοχής. Στη συνέχεια, να τον βοηθήσει να διαμορφώσει ολοκληρωμένη άποψη μέσα από τους προβληματισμούς για την εξέλιξη των παραπάνω τομέων στην πόλη που έχουν δημοσιευτεί και μέσα από τη συνολική άποψη που θα έχει διαμορφώσει, να μπορεί να κρίνει την στόχευση αυτής της εργασίας μέσα από το σύνολο κατευθυντηρίων που προτείνεται. Μέσα σε αυτή την ανάλυση, επισημαίνεται ο παράγοντας της βιωσιμότητας και βασικές αρχές του περιβαλλοντικού σχεδιασμού. Ο ρόλος που καλείται να διαδραματίσει αυτή η εργασία είναι να βελτιώσει κάποια σημεία των προτάσεων, να επεκτείνει ή να καταργήσει κάποια άλλα, να προσθέσει στόχους, ευκαιρίες και να προτείνει επεμβάσεις στην πόλη κάνοντας μία προσπάθεια να προχωρήσει τις προτάσεις των μελετών που έχουν υλοποιηθεί σε μικρότερες κλίμακες παρατηρώντας τα θετικά και τα αρνητικά και να καλύψει τα κενά τους, που παρουσιάζονται υπό το πρίσμα της συνεχούς εναλλαγής των αναγκών, της εξέλιξης της οικονομίας και της τεχνολογίας. Όλα αυτά έχουν δύο σταθερές μεταβλητές: τον παράγοντα της βιωσιμότητας και την περιβαλλοντική ευαισθησία.

Η έρευνα ξεκίνησε με την πληροφόρηση για αυτή την πόλη. Αφορούσε την ιστορία της, την πολιτιστική και αρχιτεκτονική της κληρονομιά και τη σημασία που είχε όλα τα χρόνια σε περιφεριακό, εθνικό και διεθνές επίπεδο. Ακολούθησε, η επιτόπια παρατήρηση, με βασικό γνώμονα τον τομέα του αστικού σχεδιασμού και η δημιουργία ενός διαγράμματος με τα στοιχεία που θεωρήθηκαν δυνάμεις, αδυναμίες και ευκαιρίες και η μελέτη των σχεδιών, των πρωτοβουλιών και των γεγονότων που τη διαμόρφωσαν και την όρισαν. Συνεχίστηκε με τη μελέτη θεωρητικών κειμένων του πολεοδομικού και του αστικού σχεδιασμού και στα πλαίσια της βιβλιογραφικής έρευνας έγινε η ανάλυση παραδειγμάτων για άλλες πόλεις είτε ίδιας είτε μεγαλύτερης έκτασης και εμβέλειας τα οποία δεν παρατίθενται. Τέλος, ήταν ο χωρισμός σε τομείς, οι οποίοι μπορούσαν να είναι το εργαλείο για την παράθεση της πληροφορίας και των απόψεων, και θα οδηγούσαν εύκολα στη χάραξη κατευθυντηρίων και η διατύπωση της προτεινόμενης στρατηγικής.

ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ

Άποψη της Καλαμάτας (1680). Παρουσιάζει ένα τυπικό κάστρο και οίκηση στα προάστια (χαλκογραφία, Bouttats).

Στο κεφάλαιο αυτό παρουσιάζεται όλο το πλαίσιο που διαμόρφωσε την πόλη μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα. Αναλύονται τα χαρακτηριστικά του τόπου, η δομή της και η πορεία της μέσα από σημαντικά γεγονότα και σχέδια. Είναι σημαντικό να διαφανούν οι αιτίες που οδήγησαν στη δημιουργία και την εξέλιξη της σε κάθε περίοδο, ώστε, σε συνδυασμό με το επόμενο κεφάλαιο, να γίνουν αντιληπτές οι δυνάμεις, οι αδυναμίες, οι ευκαιρίες και οι παράγοντες που έχουν οδηγήσει στην υπάρχουσα κατάσταση. Το πιο σημαντικό ήταν ότι θεμελιώθηκε εξ’ αρχής μία πόλη με αρκετούς κενούς χώρους, γεγονός που αν ήταν αδιαίρετη αρχή σε όλα τα μετέπειτα χρόνια θα μπορούσε να επιδράσει ευεργετικά στην εικόνα της πόλης. Στην αρχαιότητα με το όνομα Καλάμαι υπήρχε κώμη, της οποίας η θέση είναι άγνωστη. Το 217 π.Χ. αναφέρεται ότι σπαρτιατικός στρατός κατέλαβε με προδοσία την κώμη Καλάμαι. Στην εποχή της φραγκοκρατίας ήταν έδρα μιας από τις δώδεκα βαρονίες της Πελοποννήσου και παραχωρήθηκε ως τιμάριο στο Γοδεφρείδο Βιλλεαρδουίνο ο οποίος την οχύρωσε με τα ως σήμερα σωζόμενα σε καλή κατάσταση τείχη του φρουρίου, στο οποίο διακρίνονται ίχνη αρχαίων τμημάτων που μαρτυρούν ότι είχε οχυρωθεί και κατά την αρχαιότητα. Αργότερα άλλαξε πολλούς ηγεμόνες, μέχρις ότου κατέλαβαν ολόκληρη την Πελοπόννησο οι Τούρκοι, το 1459. Όσον αφορά την περίοδο Β΄ Βενετοκρατίας (1685-1715), το κάστρο της Καλαμάτας έπεσε στα 1685, ύστερα από μάχη ανάμεσα στα τουρκικά στρατεύματα και τις ενωμένες δυνάμεις των Βενετών, Σαξώνων και Μανιατών. Μετά τη νίκη ο Morosini διέταξε να ξεθεμελιώσουν το κάστρο. Όμως, όπως αναφέρει το 1693 ο προβλεπτής Μολίν, στην έκθεσή που απεύθυνε στο Δόγη, το Κάστρο είχε τότε επισκευαστεί καθώς και τα σπίτια γύρω του. Οι δραστήριοι έμποροι είχαν ξαναγυρίσει. Στην αναφορά του το 1691 ο Καταστιχωτής Michiel αναφέρει πως «οι κάτοικοι της περιοχής είναι γεωργοί χωρίς καμία μόρφωση, εκτός από τους κατοίκους της Καλαμάτας, που είναι άνθρωποι μάλλον εξευγενισμένοι ντύνονται με μακριά κομψά φορέματα και καταγίνονται με το εμπόριο. Ιδιαίτερη σημασία είχε για τις επισκευές των πολεμικών πλοίων των βενετών το δάσος από λεύκες, που βρισκόταν στην παραλία της Καλαμάτας. Το 1715, με την ήττα της Βενετίας, την κυρίευασαν οι Τούρκοι, οι οποίοι της παραχώρησαν μερικά προνόμια ελευθερίας. Στην επανάσταση του 1769, με την υποκίνηση της Αικατερίνης Β΄, η Καλαμάτα πρωτοστάτησε με τον Παναγιώτη Μπενάκη, που αναγκάστηκε μετά την αποτυχία του κινήματος να καταφύγει στο ρωσικό στόλο. Για την Καλαμάτα του 1730 ο γάλλος περιηγητής Abbe Michel Fourmont πληροφορεί ότι η Καλαμάτα είχε πληθυσμό 2000 κατοίκους. Τα σπίτια της συγκεντρώνονταν γύρω από μία χριστιανική εκκλησία (πιθανόν τους Αγίους Αποστόλους) και υπήρχαν δύο τούρκικα τζαμιά. Κατά τον 18ο αιώνα η περιοχή ήταν από τα πιο πυκνοκατοικημένα μέρη του Μοριά. Ο πληθυσμός, παρά τη μείωση από την τρομερή πανώλη του 1717-1718, πέτυχε μία έντονη ανάπτυξη, ώστε η πόλη έγινε ένα από τα πιο ανθηρά εμπορικά κέντρα της Πελοποννήσου. Στο τέλος του 18ου αιώνα ο πληθυσμός έφθανε τους 2500 κατοίκους, από τους οποίους πολύ λίγοι ήταν Τούρκοι. Τα γεωργικά και κτηνοτροφικά προϊόντα (λάδι, μετάξι, μαλλί, τυριά, δέρματα) εξάγονταν στα λιμάνια της βόρειας Ιταλίας, στη Σμύρνη, την Κωνσταντινούπολη, ενώ παράλληλα ιδιαίτερη ακμή γνώρισε η τοπική βιοτεχνία, κυρίως η μεταξουργία και βυρσοδεψία. Μακρύ είναι το ιστορικό οικιστικής εξέλιξης και ανάπτυξης της Καλαμάτας από την εποχή της φραγκοκρατίας, της τουρκοκρατίας, τη μεταπολεμική περίοδο μέχρι και τη σημερινή. Αντανακλάται με ευκρίνεια στη φυσιογνωμία των συνοικιών και την οικιστική και αρχιτεκτονική δομή της πόλης, στην οποία μπορεί κανείς να αναγνωρίσει τις διαφορετικές φάσεις της ιστορίας της σε μια πορεία ανάπτυξης και αστικοποίησης, κατά την οποία ενσωματώθηκαν σταδιακά οι μικροί οικισμοί περιμετρικά των παλαιών πυρήνων της μεσαιωνικής και τουρκικής εποχής σε ενιαίο αστικό ιστό-πολεοδομικό συγκρότημα που περιέλαβε την παλιά πόλη και τις διαδοχικές οικιστικές επεκτάσεις, μέσα σε ενάμισι αιώνα, στρεφόμενος, από βορρά προς νότο και ανατολικά, μέχρι το παράκτιο μέτωπο και τις πεδινές δυτικές ζώνες. Προς το βόρειο τμήμα της πόλης η περιοχή του Κάστρου συνιστά μνημείο της μεσαιωνικής εποχής.

Άποψη της Καλαμάτας (1829) (λιθογραφία, P. Baccuet, Expedition Scientifique de Moreé, Atlas, 1835).

Η Καλαμάτα το 1836, Οθωνική περίοδος. Αποτύπωση του γεωμέτρη Diamant ( Αρχείο Σχεδίων Πόλεων Υπηρεσίας Οικισμού, Υπουργείο Δημοσίων Έργων)

Νότια του Κάστρου, στη νοτιο-δυτική και νοτιο-ανατολική του κλιτύ, αναπτύχθηκε το «παραδοσιακό» σήμερα τμήμα της πόλης (Παραδοσιακό τμήμα Καλαμάτας ΠΔ 821/Δ/1988, αναθεώρηση 634/Δ/89), η παλαιά Τουρκόπολη-χωριό του 18ου αιώνα, με χαρακτηριστική τυπολογία σχεδίου που αναλογεί στη μορφολογία του εδάφους, χωρίς να τηρείται το Ιπποδάμειο σύστημα και αποτελείται από μικρές μονώροφες και διώροφες κατοικίες που χρονολογούνται από το 19ο αιώνα. Στην πλατεία Αγίων Αποστόλων λειτουργεί σήμερα μικρο-πάζαρο και τα παραδοσιακά καφενεία της περιοχής εξακολουθούν να αποτελούν τόπο κοινωνικής συνάθροισης. Είναι μικρή σε έκταση και υπάρχει αξιόλογη ανάπτυξη των τριών τομέων παραγωγής. Με αυτό τον τρόπο, οδηγείται με αργά βήματα στην αλλαγή της εικόνας της πόλης, κυρίως μέσα από τη δημιουργία αξιόλογων κτιρίων διαφόρων χρήσεων. Είναι η αρχή για τη ριζική ανανέωση της εκμεταλλευόμενη την καταστροφή της πόλης, της οικονομικής της ευημερίας και το γεγονός ότι είναι η πρώτη ελεύθερη ελληνική πόλη του νεοσύστατου κράτους. Στην Ελληνική Επανάσταση είναι η πρώτη ελληνική πόλη, που απελευθερώθηκε, στις 23 Μαρτίου 1821, από τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη και τον Κολοκοτρώνη. Εκεί ιδρύθηκε η Μεσσηνιακή Γερουσία στις 28 Μαρτίου 1821 και εκδόθηκε η διακύρηξη για την Ελληνική Επανάσταση προς τις ευρωπαϊκές δυνάμεις. Στην περιοχή της παλαιάς συνοικίας Υπαπαντής και γύρω από το σημερινό Αλεξανδράκειο Γηροκομείο, υπήρχαν πολλοί πύργοι: του Βαρσαμά, του Ζάρκου, του Κουτσογιάννη, του Παγώνη, του Τζανέ, του Καραλιά, του Ρεμπού, του Στούνου, του Χατζηλιάκου, του Βολανόπουλου, του Αντωνόπουλου, του Αλεξάκη, της Ζάλμενας και των Κυριακών, η ιδιοκτησία του Παναγιώτη Μπενάκη που ήταν ένα ισχυρό τειχισμένο συγκρότημα με πολυόροφο πύργο και επάλξεις. Κοντά στον πύργο των Κυριακών, υπήρχε πύργος με περιτοιχισμένο κήπο, που οι καλαματιανοί επονόμαζαν «Βίλλα του Βιλλαρδουΐνου», ή «το κονάκι του αγά». Κοντά στο ποτάμι ήταν το διδακτήριο του ιερομόναχου και δασκάλου (ιδρυτή του μοναστηριού των Καλογραιών) Γεράσιμου Παπαδόπουλου. Στη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα η πόλη καταστράφηκε το 1825 από τα στρατεύματα του Ιμπραήμ. Μετά την απελευθέρωση, το 1833, η Καλαμάτα ορίστηκε η πρωτεύουσα του Νομού Μεσσηνίας. Σταδιακά νέος πληθυσμός άρχισε να συρρέει. Ο διαχωρισμός του πληθυσμού, ανάλογα με τον τόπο προέλευσης, διατηρήθηκε μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα. Η τοπογραφική αποτύπωση το 1836, του γεωμέτρη Diamant αποτελεί πολύτιμη μαρτυρία για την κατάσταση της πόλεως στην πρώτη μετεπαναστατική περίοδο. Στο σχέδιο, σε κλίμακα 1:2500, διακρίνονται τα πέτρινα σπίτια, τα ξύλινα παραπήγματα, οι διατηρημένες και οι κατεστραμμένες εκκλησίες, οι κήποι, οι οδοί. Η πόλη εκτεινόταν νότια του κάστρου και έφτανε προς τα ανατολικά μέχρι τη σημερινή μονή Καλογραιών και τη Φραγκόλιμνα, μεσημβρινά μέχρι τη σημερινή πλατεία Μαυρομιχάλη και δυτικά μέχρι τον ποταμό Νέδοντα. Στα στενά όρια της πολιτείας περιλαμβανόταν εικοσιπέντε περίπου εκκλησίες (Ι. Σταμπολτζής, 1978, ο ναός του Αγίου Γεωργίου στην Καλαμάτα). Μεγάλος αριθμός κτισμάτων άρχισε να κατασκευάζεται στις περιοχές που συνοικίσθηκαν από τότε γύρω από τον κεντρικό παλαιό οικισμό. Επίσης στην παραλία, που απείχε 3,5 χλμ., αυξήθηκε ο πυρήνας γύρω από το τελωνείο (Ντουάνα). Οι Καλαματιανοί προεστοί άρχιζαν να κτίζουν εκεί εξοχικές οικίες, στην περιοχή της Ανάληψης, που απετέλεσε το νέο θέρετρο. Στα μέσα του 19ου αιώνα οργανώθηκε μικρό ναυπηγείο και το λιμάνι άκμασε με την ανάπτυξη των βιοτεχνικών, εμπορικών και ναυτιλιακών επιχειρήσεων (αν και το σημερινό λιμάνι της Καλαμάτας υπάρχει σαν οικιστικός πυρήνας πριν το 1821). Μεταξύ του 1856 (4.256 κάτοικοι) και του 1907 (13.123 κάτοικοι) η Καλαμάτα τριπλασίασε τον πληθυσμό της και απετέλεσε μία από τις λίγες βιομηχανικές πόλεις της Πελοποννήσου και ολόκληρης της χώρας.

Κάστρο

Ιστορικό Κέντρο

επεκτάσεις γύρω από τα όρια της πόλης, γύρω από το κτίριο του τελωνείου και στην Ανάληψη (μέχρι το 1850)

Εύκολα διαπιστώνει κανείς ότι δεν μπορεί να θεωρηθεί πόλη. Ο πληθυσμός και οι δραστηριότητες των τριών τομέων παραγωγής αυξάνονταν συνεχώς. Αυτό οδήγησε στην ανάγκη καλύτερης οργάνωσης του χώρου, του διαχωρισμού των λειτουργιών και την επέκταση της, με αποτέλεσμα να αρχίσει να παρουσιάζει συνεκτικά στοιχεία. Από μικρό χωριό μετεξελίσσεται σε σημαντικό κέντρο εμπορικής δραστηριότητας, εξασφαλίζοντας αξιόλογα εισοδήματα στον πληθυσμό. Τα περισσότερα δημόσια κτήρια σχετίζονται με τη θρησκεία. Σταδιακά, εμφανίζονται οι πρώτες επεκτάσεις και νέοι οικισμοί, που αρχικά λειτουργούν δορυφόρικά στην παλιά πόλη, γίνονται προσπάθειες για καλύτερες διασυνδέσεις. Ίσως είναι η πρώτη φορά που δίνεται έμφαση στον πολεοδομικό και αστικό σχεδιασμό και στο σχεδιασμό του δημόσιου χώρου (δενδροφυτευμένη κεντρική λεωφόρος και δύο πλατείες), προσπαθώντας να διατηρηθεί μία ισορροπία ανάμεσα στις περιοχές της πόλης με στόχο τη διατήρηση της εικόνας της, με σωστό σχεδιασμό των επεκτάσεων και δίνοντας σημασία στην ανάπτυξη της κοινωνικής ζωής και στις κοινωνικές εξυπηρετήσεις (ανάλογα πάντα με τις ανάγκες της εποχής). Το 1860 εκπονήθηκε σχέδιο για τη δημιουργία πόλεως στην παραλία Καλαμάτας, το οποίο δημοσιεύτηκε το 1868. Το Ιπποδάμειο σχέδιο προέβλεπε 48 οικοδομικά τετράγωνα, από τα οποία τα 8 αποτελούσαν το παραλιακό μέτωπο, στο οποίο κατασκευαζόταν προβλήτας. Στον άξονα της πόλης προβλεπόταν μία δενδροφυτευμένη κεντρική λεωφόρος που διερχόταν από την κεντρική πλατεία με την εκκλησία και κατέληγε στον προβλήτα. Στην παραλία προβλέπονταν τα δημόσια κτήρια και στο εσωτερικό χωροθετούνταν δύο ακόμα πλατείες. Με τη διευθέτηση των δύο κλάδων της κοίτης του Νέδοντα, οι οποίοι περιέκλειαν τη νησίδα «Νησάκι», διαμορφώθηκαν οι βασικές οδοί σύνδεσης της εσωτερικής πόλης με το λιμάνι, που θεμελιώθηκε το 1882 και αποπερατώθηκε το 1901. Το 1897 έγινε η σιδηροδρομική σύνδεση με την υπόλοιπη χώρα και το δίκτυο έφτασε μέχρι το λιμάνι, όπου διαμορφώθηκε βιομηχανική περιοχή. Τότε ιδρύεται στην περιοχή του λιμανιού ως επίνειο της πόλης ο νέος συνοικισμός (Σκάλα, Γιαλός, Ντογάνα), ενώ μεταγενέστερα δε ιδρύονται τρεις προσφυγικοί συνοικισμοί (Αναλήψεως, Κορδίας, Νικηταράς) στην ανατολική και δυτική περιοχή εκατέρωθεν του λιμανιού και κατά μήκος της παραλίας. Ορισμένα από τα βιομηχανικά κτήρια που σώθηκαν, εγκταλελειμένα σήμερα, αποτελούν σημαντικά τοπόσημα και στοιχεία της βιομηχανικής κληρονομιάς της πόλης, όπως οι κυλινδρόμυλοι «Ευαγγελίστρια». Η ηλεκτροδότηση της πόλης έγινε το 1900, ενώ το 1908 άρχισαν να κυκλοφορούν τα ηλεκτροκίνητα τραμ. Σταδιακά το κέντρο, που πριν περιοριζόταν γύρω από τους Αγίου Αποστόλους, επεκτάθηκε τόσο προς την πλατεία 23ης Μαρτίου όσο και στην Αριστομένους, που διαμορφωνόταν πλέον σε βασικό άξονα (από την ανατολική όχθη του Νέδωνα, γύρω από τον οδικό και σιδηροδρομικό άξονα προς το λιμάνι μέσω της οδού Αριστομένους). Περί τα 1900 στην περιοχή του σταθμού του τρένου είχαν αναπτυχθεί ξενοδοχεία και εστιατόρια, λειτουργούσε δε ως είσοδος στην πόλη από δυτικά προς τη θάλασσα και το Κάστρο. Στον πολεοδομικό ιστό της παλαιάς πόλης έγιναν σημαντικές επεμβάσεις για την ευθυγράμμιση των οδών. Χαράκτηκαν και κατασκευάστηκαν ορισμένοι φαρδείς δρόμοι, κάτω από νεοαναγεννησιακή επίδραση, όπως η οδός Υπαπαντής, που οδηγούσε στον ομώνυμο μητροπολιτικό ναό και η λεωφόρος Σιδηροδρομικού Σταθμού, που οδηγούσε στο κτήριο του ΟΣΕ. Επίσης ο αστικός ιστός εμπλουτίστηκε με σημαντικά δημόσια κτήρια, όπως το Δημαρχιακό κατάστημα κ.α. Το σύνολο των ενδιάμεσων οικιστικών ζωνών, κυρίως μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, συνέχιζε να διαμορφώνεται μέσω της εκτός σχεδίου αυθαίρετης δόμησης.

Άποψη της Καλαμάτας (1868). Διακρίνονται η πόλη, η γέφυρα και το προάστιο Καλύβια. Φαίνεται καθαρά το μεγάλο πλάτος του ποταμού Νέδοντα και η χαρακτηριστική νησίδα (το «Νησάκι») προς τις εκβολές στο Μεσσηνιακό κόλπο (ξυλογραφία του 1868, Th. Weber/H. Belle. Le Tour du Monde, 1878).

Η Καλαμάτα και το Φράγκικο κάστρο (χαλκογραφία του 1868, Th. Weber/H. Belle. Le Tour du Monde, 1878).

Το 1905 συντάχθηκε νέο Ιπποδάμειο σχέδιο πόλεως για την Καλαμάτα, που προέβλεπε την ενοποίηση της κυρίως πόλης με τον πυρήνα του λιμανιού. Είναι χαρακτηριστική η μεγάλη έκταση που περιλάμβανε το σχέδιο και συμβάδιζε με τους έντονους ρυθμούς ανάπτυξης και τις φιλοδοξίες της πόλης1. Τα φυσικά όρια της κυρίως πόλης στο πλαίσιο του σχεδίου, μέχρι και τον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο, είναι το κάστρο, ο Νέδωνας, το λιμάνι και η περιοχή του Ακρίτα (Νικηταράς). Σήμερα στην περιοχή αυτή συγκεντρώνονται σχεδόν όλες οι δραστηριότητες της πόλης, καθώς και κατοικίες μέσης και υψηλής στάθμης, απέκτησε δε το σημερινό της χαρακτήρα από τα τέλη του 19ου αιώνα, οπόταν η Καλαμάτα μετατρεπόταν σε αξιόλογο εμπορικό και βιομηχανικό κέντρο.

Το σχέδιο πόλης του 1905

Η ανάπτυξη των παραγωγικών δραστηριοτήτων προσέλκυσε νέο εργατικό δυναμικό που άρχισε να μετοικεί στην περιοχή, δημιουργώντας προσφυγικούς συνοικισμούς από μεταναστευτικά ρεύματα προερχόμενα, είτε από τη Μικρά Ασία κατά τη φάση της Μικρασιατικής καταστροφής του 1922 (π.χ. Συνοικισμός Κορδίας), είτε από την ευρύτερη περιοχή της Μεσσηνίας και από άλλα μέρη της Ελλάδας. Οι υπόλοιπες περιοχές ήταν παλαιά χωριά της περιμέτρου της πόλης τα οποία στο πλαίσιο της συνεχούς οικιστικής ανάπτυξης, ως απόρροια του φαινομένου της αστικοποίησης, έτειναν σταδιακά να ενοποιούνται συγκροτώντας τη σημερινή διάρθρωση του πολεοδομικού συγκροτήματος της Καλαμάτας μέχρι τον ιστορικό σταθμό του συνολικού πολεοδομικού και ρυθμιστικού σχεδιασμού της πόλης από τις αρχές της δεκαετίας του ’80 μέχρι και τη θεσμοθέτηση του Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου της πόλης το 1986. Η ανάπτυξη της πόλης συνεχιζόταν μέχρι τη δεκαετία του 1940, οπότε, με τον πόλεμο σημειώθηκε κάμψη.

Το Ρυμοτομικό Σχέδιο του 1905 κάλυπτε έκταση της τάξης των 330 Ηα και περιελάμβανε τις περιοχές Κάστρο, Παλιά Πόλη, Βιοτεχνικό κέντρο, Σύνταγμα, Φυτεία, Άγιοι Ταξιάρχες, Νησάκι, Κανάρη, Ανατολική και Δυτική Παραλία και μέρος της περιοχής Μπαργιάμαγα. 1

Ο Πύργος Μπενάκη στην Καλαμάτα (1805) (λιθογραφία, W. Gell)

Πόρτες κατοικιών στην Καλαμάτα (1868). Λεπτομέρειες από επιμελημένες θύρες αρχοντικών της Καλαμάτας (χαλκογραφία του 1868, D. Lancelot/H. Belle. Le Tour du Monde, 1878)

Ωστόσο η Καλαμάτα εξακολούθησε να παραμένει σημαντικό κέντρο και μία από τις δέκα κυριότερες ελληνικές πόλεις. Στην πόλη της Καλαμάτας διακρίνουμε το κάστρο, 21 εκκλησίες, 4 νεώτερα ταφικά μνημεία και 183 διατηρητέα κτήρια κατοικίας και διαφόρων άλλων χρήσεων. Επίσης το 1987 έχει θεσμοθετηθεί από το ΥΠΠΟ ζώνη προστασίας των 23 βυζαντινών και μεταβυζαντινών μνημείων που συγκεντρώνονται στο παλιό τμήμα της πόλης. Ακόμα το 1988 έχει θεσμοθετηθεί από το ΥΠΕΧΩΔΕ ένα τμήμα της πόλης ως παραδοσιακός οικισμός. Από τα κοσμικά κτήρια λίγα είναι προεπαναστατικά «αγροτικού» τύπου και βρίσκονται στην περιοχή του κάστρου. Τα περισσότερα είναι μετεπαναστατικά κτίσματα που σταδιακά εγκατέλειψαν την παραδοσιακή μορφολογία και απέκτησαν πιο επίσημα και κλασικιστικά χαρακτηριστικά.

Τα βυζαντινά και μεταβυζαντινά μνημεία και η ζώνη προστασίας τους στην παλιά πόλη της Καλαμάτας.

Διακρίνονται οι ακόλουθοι τύποι μετεπαναστατικών κτηρίων: • Προκλασικιστικά ή Πρώιμα Κλασικιστικά. Χαρακτηρίζουν τη μετάβαση από την παραδοσιακή στην κλασικιστική αρχιτεκτονική. Συνήθως η κατοικία βρίσκεται στον όροφο ενώ το ισόγειο στεγάζει καταστήματα, βιοτεχνικά εργαστήρια και αποθήκες. • Κλασικιστικά. Αντιπροσωπεύουν το μεγαλύτερο αριθμό κτηρίων που κτίστηκαν μεταξύ 1880 έως 1920. Έχουν φανερές επιδράσεις από τη δυτική αρχιτεκτονική (Αναγέννηση, μπαρόκ και αναβιώσεις τους) και διακρίνονται για τη συμμετρία των ανοιγμάτων στην κύρια όψη τους. •

Υστεροκλασικιστικά. Χρονολογούνται κυρίως μετά το 1910, διατηρούν χαρακτηριστικά της προηγούμενης περιόδου αλλά ξεχωρίζουν για το μεγάλο ύψος τους και το μεγάλο μέγεθος των ανοιγμάτων τους.

•

Εκλεκτικιστικά με επιδράσεις από Αναγέννηση-μανιερισμό-μπαρόκ. Βρίσκονται διάσπαρτα στις καινούργιες περιοχές της πόλης και κτίσθηκαν ανάμεσα στο 1900-1920.

•

Εκλεκτικιστικά-γοτθικίζοντα-αραβίζοντα. Κτίσθηκαν στην περιοχή της παραλίας γύρω στα 1900 ως εξοχικές κατοικίες με κήπο.

•

Εκλεκτικιστικά-rustique. Βρίσκονται διάσπαρτα στις καινούργιες περιοχές και χαρακτηρίζονται από επιδράσεις των Γάλλων μηχανικών που εργάστηκαν στην Ελλάδα.

•

Art-nouveau. Κτίσθηκαν γύρω στα 1920 στις καινούργιες περιοχές του κέντρου.

•

Κτήρια του μεσοπολέμου. Βρίσκονται διάσπαρτα στην πόλη και χαρακτηρίζονται από τη χρήση του νέου υλικού, του μπετόν αρμέ, που αρχίζει να κάνει φανερή την παρουσία του στην μορφολογία των κτηρίων.

Τα παραπάνω δεδομένα δηλώνουν την ιστορική σημασία του οικιστικού δικτύου που συγκροτούν τόσο η πόλη της Καλαμάτας όσο και οι λοιποί οικισμοί. Μέχρι το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα οι ορεινοί κυρίως οικισμοί διατηρούσαν ακέραια τα παραδοσιακά χαρακτηριστικά και αναλλοίωτη την ιδιαίτερη φυσιογνωμία τους. Τα χωριά αυτά είχαν ενδιαφέροντα διώροφα πέτρινα σπίτια, άλλα παλαιά και τραχύτερα και άλλα πιο επιμελημένα (Λαγκαδιανά). Είχαν επίσης ενδιαφέρουσες εκκλησίες και διέθεταν λιθόστρωτα καλντερίμια και ωραίες πλατείες με την «αγορά» του οικισμού. Στα χωριά του τμήματος της Μάνης διακρίνονταν ορισμένοι πολεμικοί πύργοι των ισχυρών οικογενειών και των «καπεταναίων» της περιοχής.

Στα 1973 έως 1975, οπότε πραγματοποιήθηκαν οι μελέτες εντοπισμού και καταγραφής των αξιόλογων οικισμών της Ελλάδας, το γραφείο «Αρκαδία 2» (Αργ. Πετρονώτης και συνεργάτες) εντόπισε στην Πελοπόννησο 477 αξιόλογους οικισμούς επί συνόλου 2417 (19.7%). Από τους 300 οικισμούς της παραδοσιακής ενότητας του Ταΰγέτου 5 βρίσκονται στο χώρο του Δήμου Καλαμάτας. Για τα κηρυγμένα Βυζαντινά και Μεταβυζαντινά κτίρια που είναι κυρίως ναοί, οι παρεμβάσεις επισκευών τους, ιδίως κατά τις ανακατασκευές και εκτεταμένες επισκευές στο παρελθόν, έχουν επιφέρει σημαντικές διαφοροποιήσεις στην αρχική τους μορφή. Το 1995 με νέα προγραμματική σύμβαση του Δήμου με το ΥΠ.ΠΟ., δημιουργείται το Διεθνές Κέντρο Χορού (ΔΙ.ΚΕ.ΧΟ.). Ο τομέας του Χορού λειτουργεί με τη «Δημοτική Σχολή Χορού» και το «Διεθνές Κέντρο Χορού», η δημιουργία του οποίου αναβάθμισε τη σημασία και τη λειτουργία της Σχολής Χορού. Το Διεθνές Κέντρο Χορού, πέραν των δραστηριοτήτων του που έχουν να κάνουν κυρίως με την έρευνα, εκπαίδευση, καλλιτεχνική δράση και παραγωγή, διοργανώνει ετήσιο «Διεθνές Φεστιβάλ Χορού», που έχει αναδειχθεί σε σημαντικό πολιτιστικό γεγονός με διεθνή σημασία και αναγνώριση, αφού έχει καταστήσει την πόλη της Καλαμάτας τόπο συνάντησης και ανταλλαγής γνώσης και εμπειριών μεταξύ των δημιουργών και των σπουδαστών της χορευτικής τέχνης, ΄Ελληνες και ξένους. Από το 2002 λειτουργεί στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων της Δ.Ε.Π.Α.Κ., η «Δημοτική Πινακοθήκη» με έργα της δεκαετίας 1975-1985 που δωρήθηκαν στην πόλη από τους δημιουργούς τους μετά το σεισμό του 1986. Όλες οι δραστηριότητες της Δ.Ε.Π.Α.Κ. στεγάζονται σε αναστηλωμένα - ανακαινισμένα διατηρητέα κτίρια της πόλης. Άλλες πολιτιστικές επιχειρήσεις του Δήμου είναι: • Το Δημοτικό Περιφερειακό Θέατρο Καλαμάτας – ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ.Κ., Δημοτική Επιχείρηση / Ν.Π.Ι.Δ. που ιδρύθηκε το 1984 ( ΦΕΚ 18/Α/ 21.02.84) και επιχορηγείται από το ΥΠ.ΠΟ. με ετήσιες προγραμματικές συμβάσεις. Διοικείται από εννεαμελές Διοικητικό Συμβούλιο που συγκροτείται κατά 50% από δημοτικούς συμβούλους και κατά τα λοιπά από άλλους πολίτες. Η κεντρική σκηνή του θεάτρου είναι στο κέντρο της πόλης, στο παλιό κτίριο της ΔΕΗ που διαμορφώθηκε κατάλληλα για τις ανάγκες της συγκεκριμένης χρήσης, η νέα σκηνή στο αμφιθέατρο του κτιρίου της Φιλαρμονικής στην παλιά πόλη, και το ανοικτό θέατρο στο Κάστρο που χρησιμοποιείται ως θερινή σκηνή για ειδικές παραστάσεις. • Η Φιλαρμονική του Δήμου ( ΦΕΚ 31Α/ 31.03.40).

Πέραν αυτών στην πόλη λειτουργούν: • Δημοτικό Πνευματικό Κέντρο, •

Λαϊκή Βιβλιοθήκη,

•

Μπενάκειο Αρχαιολογικό Μουσείο,

•

Λαογραφικό Μουσείο,

•

Μουσείο Σιδηροδρόμων,

•

Αμφιθέατρο Κάστρου,

•

Ραδιοφωνικός σταθμός (παράρτημα της ΕΡΑ).

Οι σύλλογοι, οργανώσεις και μη κυβερνητικοί φορείς που δραστηριοποιούνται σήμερα στον τομέα του πολιτισμού στην πόλη, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΔΕΠΑΚ είναι: • Λαϊκή Βιβλιοθήκη Καλαμάτας, •

Σύλλογος Ιστορικού Κέντρου,

•

Κέντρο Λαογραφικών Μελετών Καλαμάτας,

•

Πολιτιστικό Κέντρο εργαζομένων ΟΤΕ Ν. Μεσσηνίας,

•

Σύλλογος προς διάδοση των γραμμάτων,

•

Μορφωτικός Σύλλογος Μεσσηνίας,

•

Σύλλογος Κυριών Καλαμάτας,

•

Σύλλογος Φιλολόγων Ν. Μεσσηνίας,

•

Σύλλογος Δασκάλων και Νηπιαγωγών,

•

Ελληνογαλλικός Σύλλογος Μεσσηνίας,

•

Σύλλογος Φροντιστηρίων Ξένων Γλωσσών Ν, Μεσσηνίας,

•

Φιλαρμονική Δήμου Καλαμάτας,

•

Μουσικοφιλολογικός και Καλλιτεχνικός Σύλλογος «Ακρίτας»,

•

Ένωση Φίλων Μουσικής «Αρμονία»,

•

Μουσικός Σύλλογος «Ορφεύς»,

•

Σύλλογος «Οι Φίλοι της Μουσικής Καλαμάτας»,

•

Μεσσηνιακό Ερασιτεχνικό Θέατρο,

•

Πειραματική Σκηνή Καλαμάτας,

•

Θεατρική Διαδρομή,

•

Κινηματογραφική λέσχη Καλαμάτας,

•

Φωτογραφική λέσχη Καλαμάτας,

•

Λύκειο Ελληνίδων (Παράρτημα),

•

Σώμα Ελλήνων Προσκόπων,

•

Λέσχη Lions,

•

Σύλλογος Ανθεστηρίων,

•

15 Εξωραϊστικοί Σύλλογοι στην περιφέρεια της πόλης,

•

Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός

•

Κέντρο Ενημέρωσης, Πληροφόρησης, Ευαισθη,τοποίησης για Ψυχοδραστικές Ουσίες (Κ.Ε.Π.Ε.Ψ.Ο.),

•

Σύλλογος «Ιθάκη»,

•

Θεραπευτική Κοινότητα « Διαδρομή».

Κάστρο

ποταμός Νέδοντας

οδός Αριστομένους

παραλιακό μέτωπο

Στην περιοχή μελέτης έχουν εντοπιστεί αρκετά από τα διάσπαρτα μνημεία όλων των εποχών. Μέχρι σήμερα έχουν χαρακτηριστεί ως μνημεία από τις αρμόδιες υπηρεσίες του ΥΠΠΟ και του ΥΠΕΧΩΔΕ 293 αντικείμενα προστασίας. Πρόκειται για 4 σπήλαια (χωρίς όμως ιδιαίτερο αρχαιολογικό ή σπηλαιολογικό ενδιαφέρον), 3 οροθετημένους αρχαιολογικούς χώρους, 75 βυζαντινά και μεταβυζαντινά μνημεία (1 κάστρο, 7 μοναστήρια, 73 εκκλησίες) και 212 νεώτερα μνημεία (2 πύργοιπυργοκατοικίες, 193 διατηρητέα κτήρια κατοικίας και άλλων χρήσεων, 4 ταφικά μνημεία κλπ, καθώς και διάφορα άλλα μνημεία όπως 3 νερόμυλοι, 1 λιθόστρωτο καλντερίμι, 2 βρύσες, 7 γεφύρια. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι η δομή του ανάγλυφου και του συστήματος απορροής ορίζει την τυπολογία του χώρου σε διακριτές ζώνες που αφ’ ενός υποδηλώνουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του, την ιστορική εξέλιξη της περιοχής και τη λογική της διοικητικής της οργάνωσης, αφ’ ετέρου προσδιορίζουν με κριτήρια αναπτυξιακά και περιβαλλοντικά τις κατάλληλες ρυθμίσεις και μέτρα προστασίας που απαιτούνται για την εύρυθμη διαμόρφωση του οικιστικού και εξωαστικού χώρου. Είναι ένα σύνολο από ανομοιογενή μέρη που το κάθε ένα είναι χωριστό λόγω τυπικών γνωρισμάτων σε διάφορους τομείς. Διαφοροποιούνται στο πολεοδομικό μοτίβο, την αναλογία χτισμένου και αδόμητου χώρου (ιδιωτικού ή δημοσίου) και στη ιστορική εξέλιξη, στο φυσικό πλούτο, στο υψόμετρο, στις κοινωνικές εξυπηρετήσεις, στην αρχιτεκτονική και στον οικιστικό πλούτο κτλ. Τα σημαντικά σημεία της πόλης: • Κάστρο, •

παραλιακό μέτωπο,

•

ποταμός Νέδοντας,

•

οδός Αριστομένους,

Ιστορικό Κέντρο και Κάστρο

κέντρο πόλης

ποταμός Νέδοντας, το γραμμικό ανάπτυγμα της παραλιακής ζώνης-ανατολική και δυτική παραλία.

Η πόλη της Καλαμάτας αναπτύσσεται ως συμπαγής αστικός ιστός παρά το παράκτιο μέτωπο προς το Μεσσηνιακό κόλπο από βορρά προς νότο και από δύση προς ανατολή σε πεδινό έδαφος, ενώ οι λοιποί οικισμοί του Δήμου εκτείνονται περιμετρικά, μέχρι τα διοικητικά όρια του δήμου. Η αστική δομή της πόλης προσδιορίζεται από τα εξής δομικά στοιχεία: • Το κέντρο πόλης, όπως σήμερα αναγνωρίζεται, αναπτύσσεται κατά τους άξονες βορρά-νότου και ανατολής-δύσης: • κατά μήκος και εκατέρωθεν της οδού Αριστομένους καταλαμβάνοντας και εσωτερικά οικοδομικά τετράγωνα, καθώς και της οδού Φαρών (άξονας βορρά – νότου) στα οποία συγκεντρώνονται κεντρικές λειτουργίες (εμπόριο, διοίκηση, τράπεζες, αναψυχή, ξενοδοχεία, υπηρεσίες, κ.λ.π.) με δομικά στοιχεία την κεντρική πλατεία παρά το πάρκο της οδού Αριστομένους-περιμετρικά της οποίας, σε βάθος Ο.Τ., αναπτύσσεται η καρδιά του κέντρου πόλης-το Διοικητήριο, την Αγορά, το πάρκο ΟΣΕ, το Λιμεναρχείο, κ.ά. Επίσης κατά μήκος μέρους της ζώνης του ποταμού Νέδωνα στην οποία αναπτύχθηκαν υπερτοπικές λειτουργίες οργανωμένου-εξοπλισμένου πρασίνου, καθώς και κεντρικές λειτουργίες (Δημαρχείο), • κατά μήκος της λεωφόρου Αθηνών, στο τμήμα της που διατρέχει την πόλη ως εισόδουπύλης από και προς Αθήνα, μέχρι και την καρδιά του κέντρου, με δομικά χαρακτηριστικά τις επιχειρησιακές κεντρικές λειτουργίες για τη λεωφόρο Αθηνών, • κατά μήκος της οδού Μαυρομιχάλη μέχρι το Ανατολικό εκτατικό κέντρο στη θέση του παλαιού στρατοπέδου. Στο Ανατολικό κέντρο έχουν συγκεντρωθεί εξειδικευμένες χρήσεις και συγκεκριμένα: Πανεπιστημιακές εγκαταστάσεις, Φοιτητική Εστία, Διοίκηση, Κλειστό γυμναστήριο (Τέντα), γήπεδο ποδοσφαίρου και κατοικίες, •

κατά μήκος της παραλιακής οδού Ναυαρίνου (άξονας δύση-ανατολή) και τις λειτουργίες αναψυχής, εστίασης, διοίκησης, υπηρεσιών και τουρισμού για τη λεωφόρο Ναβαρίνου παρά την οποία σε γραμμική ανάπτυξη αναπτύσσονται μαρίνα σκαφών αναψυχής, διοικητικές λειτουργίες, ξενοδοχεία, τράπεζες, κ.ά., υπερκαλύπτοντας με λειτουργίες υπερτοπικού χαρακτήρα τα γραμμικά τοπικού χαρακτήρα κέντρα τα οποία αρχικά είχε προβλέψει το Γ.Π.Σ. 1986,

•

στα γραμμικά αναπτύγματα εκατέρωθεν της Νέας Εισόδου και στην περιοχή δυτικά της οδού Αρτέμιδος σε ζώνες εκτός σχεδίου, στις οποίες η συγκέντρωση επιχειρηματικών οικονομικών δραστηριοτήτων που έχει διαπιστωθεί εκφράζει ισχυρή τάση επέκτασης των κεντρικών λειτουργιών και του οικιστικού ιστού γενικότερα, και αποδίδεται κυρίως στα κριτήρια της ευχερούς προσπελασιμότητας από και προς την πόλη καθώς και στις σχετικά χαμηλές αξίες γης που παρέχουν οι πιο πάνω περιοχές.

•

Τον ποταμό Νέδοντα, ο οποίος ως υδάτινο στοιχείο της φύσης διασχίζει την πόλη από βορρά προς νότο, καθώς και τις παραποτάμιες ζώνες του που συγκεντρώνουν λειτουργίες εξοπλισμένου πρασίνου σε γραμμικό ανάπτυγμα και άλλες υπερτοπικές χρήσεις διοίκησης, κ.λ.π.

•

Το Ιστορικό Κέντρο-παραδοσιακό τμήμα του κέντρου- και το Κάστρο των Βιλλαρδουίνων τα οποία σηματοδοτούν τη μακραίωνη πολιτισμική διαδρομή της Καλαμάτας και σήμερα συγκεντρώνουν υπερτοπικού χαρακτήρα λειτουργίες πολιτισμού και δραστηριότητες αναψυχής, εστίασης, κ.ά.

•

Το γραμμικό ανάπτυγμα της παραλιακής ζώνης-ανατολική και δυτική παραλία σε βάθος 4-5 ΟΤανάμεσα στην οδό Ναβαρίνου και την οδό Κρήτης, η οποία συγκροτεί περιοχή που αναπτύσσεται με βάση τη στροφή της πόλης προς το θαλάσσιο μέτωπο κατά τον άξονα ανατολή-δύση από το Νικηταρά μέχρι τις εκβολές του ποταμού Νέδωνα και τη Μαρίνα, με δομικά στοιχεία τη γραμμική ανάπτυξη κέντρου παρά την παραλιακή οδό Ναβαρίνου, το λιμάνι και τη Μαρίνα στη δυτική παραλία, παράκτιους εκτεταμένους ελεύθερους χώρους υπερτοπικού επιπέδου, καθώς και κατοικία μεσαίων και υψηλών εισοδημάτων, κυρίως στην Ανατολική Παραλία.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι τα τελευταία χρόνια και χωρίς να αποτελεί οικιστική συνέχεια της αστικής περιοχής, έχει αναπτυχθεί εκτός σχεδίου προαστιακή κατοικία, μεσαίων και υψηλών εισοδημάτων, ανατολικά και σε κοντινή απόσταση από την πόλη, στις χαμηλές υπώρειες του Ταΰγετου γύρω από τους οικισμούς Βέργας και Μικρής Μαντίνειας οι οποίοι επίσης συγκεντρώνουν μέσα στα όριά τους αντίστοιχου επιπέδου εισοδηματικά στρώματα. Παρεμφερές φαινόμενο αστικής διάχυσης έχει δημιουργηθεί δυτικά, γύρω από τον οικισμό Ασπρόχωμα. Η περιοχή έχει χαρακτήρα μεσογειακού βιοκλίματος. Ειδικότερα, η παραλιακή, λοφώδης και υποορεινή περιοχή παρουσιάζει μεσογειακό βιοκλίμα με χαρακτήρα έντονο μέσο-μεσογειακό. Η ορεινή ζώνη χαρακτηρίζεται από έντονο ανάγλυφο με ισχυρές κλίσεις, το οποίο διατρέχεται από πλούσιο υδρογραφικό δίκτυο. Πάνω από το 50% των εδαφών αντιστοιχούν σε κλίσεις μεγαλύτερες του 45%. Από την άποψη του στοιχείου της γραμμής το τοπίο της περιοχής μελέτης κυριαρχείται από το φαράγγι του Νέδωνα, ενώ μικρότερης έντασης γραμμικά στοιχεία δημιουργούν τα κάθετα προς τον Νέδωνα υδατορέματα, οι κορυφογραμμές και οι υδροκρίτες που αυτά σχηματίζουν (Φωτ.5-7). Τα παραπάνω γραμμικά στοιχεία χαρακτηρίζονται από ρευστότητα και απαλότητα εξαιτίας του υδάτινου στοιχείου που τα διαμορφώνει. Σύμφωνα με το Πρόγραμμα Παρακολούθησης Ποιότητας Νερών Κολύμβησης στις Ακτές της Ελλάδας, που οργανώθηκε και συντονίζεται από το ΥΠΕΧΩΔΕ, σε συνεργασία με άλλους φορείς (Νομαρχίες και ΟΤΑ), τα νερά κολύμβησης του Δήμου Καλαμάτας πληρούν τις επιθυμητές και υποχρεωτικές τιμές της Οδηγίας 76/160/ΕΟΚ. Η υδρολογική λεκάνη του ποταμού Νέδωνα είναι η πλέον σημαντική της περιοχής μελέτης. Η έκτασή της ανέρχεται σε 131.400 στρέμματα. Τα ρέματά της είναι 1ης τάξεως και ο βαθμός χειμαρρικότητας των λεκανών της είναι έντονος, δηλαδή οι λεκάνες έχουν μεγάλη επιφάνεια ασταθών και ευδιάβρωτων εδαφών λόγω εντόνων διαβρώσεων, ολισθήσεων και γεωκατακρημνίσεων με μεγάλη στερεοπαροχή. Τα κυριότερα ρέματα είναι το «Δαφνόρεμα» και το «Καρβελέικο». Το μήκος του κυρίου κλάδου του ποταμού είναι 23000 m. Η παράκτια ζώνη του Δήμου, βασικό χαρακτηριστικό της πόλης, έχει εκτεταμένο μήκος ακτογραμμής, είναι ήπιων κλίσεων, σχεδόν επίπεδη, με εύκολη πρόσβαση σε αυτή. Έχει κυμαινόμενο πλάτος και αποτελείται από επίπεδη αμμώδη παραλία στα Ανατολικά και στα Δυτικά της Καλαμάτας. Πίσω από αυτή τη ζώνη εκτείνονται καλλιεργούμενες εκτάσεις και βιομηχανικές-βιοτεχνικές μονάδες στα Δυτικά, η πόλη της Καλαμάτας και τουριστικές εγκαταστάσεις στα Ανατολικά. Στο βάθος ορθώνεται ο ορεινός όγκος του Ταϋγέτου. Είναι μία πόλη η οποία αναπτύσσεται γύρω από συγκεκριμένα σημεία της πόλης. Αυτά είναι το Κάστρο, το ποτάμι, το λιμάνι και το παραλιακό μέτωπο κατ’ επέκταση και λίγες κάθετες, στην παραλία, συνδέσεις των άκρων. Είναι σημαντικό να παρατηρηθεί η εξέλιξη αυτών των σημείων, σε συνδυασμό με την αναπροσαρμογή, κατά περιόδους, των στόχων της πόλης, τις προτεραιότητες που θέτει για αυτα και την αντίληψη που επιχειρεί να διαμορφώνει για το ποιο θα είναι το κέντρο της πόλης. Αποτελούν τα σημαντικότερα συστατικά στοιχεία της πόλης και έχουν ενδιαφέρον τα γεγονότα και οι προγραμματικές που κατά καιρούς καλούνται να τα αλλάξουν, να τα διατηρήσουν ή να τα προσαρμόσουν.

ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ

Μέσα από την σύντομη ιστορική περιγραφή για την εξέλιξη της πόλης είναι εύκολο να διακριθούν τα μέρη που απάρτιζαν την πόλη με τα βασικά της χαρακτηριστικά. Αυτά δημιούργησαν τη δομή και μορφή που χρησιμοποιήθηκε για υπόβαθρο στα σχέδια του 20ού αιώνα, και κάποια πρωτόλεια στοιχεία που βοήθησαν και συνεχίζουν μέχρι σήμερα να αποτελούν αφετηρίες για τις επεμβάσεις αστικού σχεδιασμού. Το σχέδιο το οποίο αποτελεί αναφορά στην παρούσα φάση είναι το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο του 2011 και τα υπόλοιπα που αναφέρονται σε μεγαλύτερες κλίμακες από αυτή της πόλης (περιφέρειας Πελοποννήσου, κτλ). Αναφέρονται παρακάτω, επιγραμματικά σε κάθε χρονολογική περίοδο, προσπαθώντας να γίνει αντιληπτή η εξέλιξη της πόλης επηρεασμένη από τα γεγονότα, τις πρωτοβουλίες και τα έργα της κάθε περιόδου. Μετά το σχέδιο του 1905 έγινε προσπάθεια για ένα Ρυθμιστικό Σχέδιο της Καλαμάτας που κατέληξε σε μια πρόταση Ρ.Σ. από το Σπουδαστήριο Πολεοδομικών Ερευνών του Ε.Μ.Π., υπό τη διεύθυνση του Καθηγητού κ. Α. Αραβαντινού, το 1971. Η πρόταση Ρ.Σ. βασίστηκε σε ένα γενικότερο χωροταξικό πλαίσιο για την Πελοπόννησο, το οποίο επίσης εκπονήθηκε από το Σπουδαστήριο Πολεοδομικών Ερευνών του Ε.Μ.Π., υπό τη διεύθυνση του καθηγητή Α. Κριεζή, και επιπλέον εξειδικεύτηκε με κατάρτιση πολεοδομικού-ρυμοτομικού σχεδίου, χωρίς όμως αυτή η -ολοκληρωμένη κατά τα άλλα- προσπάθεια πολυεπίπεδου σχεδιασμού να καταλήξει σε θεσμικές ρυθμίσεις. Στο πλαίσιο της “Ρυθμιστικής Μελέτης αναπτύξεως πόλεως και περιοχής Καλαμάτας” του 1971 διαπιστώθηκε η αναγκαιότητα επέκτασης των ορίων του Σχεδίου του 1905 λόγω των σοβαρών προβλημάτων των περιοχών του ίδιου του Σχεδίου με απαράδεκτα υψηλές οικιστικές πυκνότητες, έλλειψη ζωνών χρήσεων, ιδιαίτερα υψηλές αξίες γης, κυρίως όμως λόγω των σωρευμένων προβλημάτων της πυκνής εκτός σχεδίου και αυθαίρετης δόμησης. Η παραπάνω μελέτη ορθά διατυπώνει ότι “η εν γένει αναμόρφωσις της πόλεως δεν είναι δυνατόν να επιτευχθεί άνευ λήψεως ριζικών μέτρων πολεοδομικής αναδιαρθρώσεως” και προτείνει σειρά νομοθετικών διαταγμάτων για την κάλυψη των νομικών προϋποθέσεων εφαρμογής του σχεδιασμού. Επιγραμματικά, στόχευε στην πληθυσμιακή αύξηση της πόλης με επέκταση των ορίων της, στην ανάπτυξη του τριτογενή τομέα, στην αναγωγή των δραστηριοτήτων του πρωτογενή και δευτερογενή σε εθνικό επίπεδο από τοπικό και στην καλύτερη αξιοποίηση του λιμανιού με εμπορική και τουριστική χρήση. Επιπλέον, πρότεινε επέκταση των κεντρικών λειτουργιών σε όλη την πόλη, μικτές χρήση γης, ανάπτυξη του κεντρικού άξονα της Αριστομένους και δημιουργία στο δυτικό μέρος της πόλης μίας βιομηχανικής περιοχής. Στον τομέα της κατοικίας, βασική προτεραιότητα ήταν η αύξηση του ύψους των οικοδομών και η δημιουργία ελεύθερων χώρων με στόχο την εξυγίανση της πόλης, ενώ στην κυκλοφορία είχε τεθεί σα ζήτημα η δημιουργία μίας υπερτοπικής αρτηρίας και ιεράρχηση των υπόλοιπων οδών (αναφέρεται και στα μεταγενέστερα σχέδια), το όραμα της πολυκεντρικής πόλης, δημιουργία πεζοδρόμων και τουριστικών αξόνων (με ισόποση ανάπτυξη Ανατολικής-Δυτικής περιοχής και κυρίως της παραλίας) και η ανάπτυξη του πνευματικού και κοινωνικού εξοπλισμού της πόλης. Η πρόταση όριζε σε ένα διευρυμένο πλαίσιο τις προτεραιότητες της πόλης δίνοντας ελάχιστη σημασία στο στάδιο του σχεδιασμού της πόλης και ακόμα λιγότερη στην κλίμακα του αστικού σχεδιασμού. Χαρακτηριστικα αναφέρεται ότι είναι αναγκαία η ”λήψη ριζικών μέτρων πολεοδομικής αναδιαρθρώσεως” και η δημιουργία ελεύθερων χώρων και πεζοδρόμων, χωρίς να τα συγκεκριμενοποιεί, με αποτέλεσμα να μην είναι εμφανής η ανθρώπινη κλίμακα μέσα στην πρόταση. Το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο της Καλαμάτας θεσμοθετήθηκε στις 10 Απριλίου 1986 (ΦΕΚ 281/Δ), του οποίου μονάχα μια μικρή τροποποίηση πραγματοποιήθηκε το 1993 (ΦΕΚ 1293/Δ/11-12-1993). Θα πρέπει να σημειωθεί ότι κυρίως λόγω των σοβαρών καταστροφών που η πόλη της Καλαμάτας υπέστη με το σεισμό του 1986, στο πλαίσιο της Μελέτης για το Ρυθμιστικό Σχέδιο της πόλης που ξεκίνησε την

περίοδο 1979-1980 και η οποία μετεξελίχθηκε σε Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο μέχρι και τη θεσμοθέτησή του το 1986, καθώς και στο πλαίσιο των ρυμοτομικών σχεδίων νέων οικιστικών επεκτάσεων και της αναθεώρησης του παλαιού εγκεκριμένου σχεδίου, βασίστηκαν πολλαπλές παρεμβάσεις και έργα αναπλάσεων και λοιπά τεχνικά έργα, γεγονός που συνέβαλε μέχρι και σήμερα σε μια ορθολογική και σχεδιασμένη οργάνωση και ανάπτυξη του αστικού συγκροτήματος. Ειδικότερα, με το σεισμό του 1986 (13 και 15 Σεπτεμβρίου), κατά τον οποίο το 22,3% του οικιστικού αποθέματος καταστράφηκε ολοσχερώς ή κρίθηκε κατεδαφιστέο, το 21,9% με σοβαρές βλάβες και το 23,8% με ελαφρές βλάβες, η μελέτη Γ.Π.Σ. της πόλης και οι Π.Μ.Ε.Α. (με μια επιπλέον μικρή οικιστική επέκταση που απαιτήθηκε, δυτικά της οδού Αρτέμιδος) αποδείχθηκαν ιδιαίτερα χρήσιμες, χωρίς να κριθεί αναγκαία η αναδιάρθρωσή τους, για να καλυφθούν οι άμεσες μετασεισμικές ανάγκες σύμφωνα με το πλαίσιο πολεοδομικού σχεδιασμού. Στη βάση αυτή στηρίχθηκαν πολλές από τις προτάσεις και λύσεις που δόθηκαν αναφορικά με τους χώρους πρόχειρης στέγασης (6.000 σκηνές), εγκατάστασης 2.500 λυομένων, τα μόνιμα οικιστικά προγράμματα στέγασης, τους χώρους διαφυγής, τους χώρους προσωρινής εγκατάστασης και λειτουργίας υπηρεσιών, κ.λ.π. Εκείνη την περίοδο, για όλους τους φορείς που σχετίζονται με το νέο Γ.Π.Σ. είναι απολύτως αντιληπτό ότι θα αποτελούσε μία μακρυά διαδικασία και ότι ο προγραμματισμός και ο σχεδιασμός είναι δύο φάσεις που στενά συνδεδεμένες μεταξύ τους βασισμένες στην υφιστάμενη κατάσταση. Θεωρείται δεδομένο ότι τα προβλεπόμενα βήματα σχεδιασμού θέλουν πολλά χρόνια για να ολοκληρωθούν και να υπάρξει η επιδιωκόμενη λειτουργία πάνω στο έδαφος: το κτίσμα, ο δρόμος, ο οργανωμένος ελεύθερος χώρος, το πράσινο, η ανάγκη προσαρμογής μέσα στην κοινωνία. Τα κυριότερα σημεία αφορούν ένα μακροχρόνιο πρόγραμμα οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης με αποδυνάμωση του πρωτογενούς και δευτερογενούς τομέα παραγωγής και ενίσχυση του τριτογενούς. Προτεραιότητα ήταν η ισόρροπη ανάπτυξη της πόλης, όσον αφορά τον κοινωνικό εξοπλισμό, τα κέντρα κοινωνικής ζωής, το κέντρο της πόλης και τα συνοικιακά κέντρα, η πολιτιστική και τουριστική ανάπτυξη (με κύριο έργο την κατασκευή της μαρίνας ελλιμενισμού σκαφών). Οι στόχοι για την επόμενη φάση, του σχεδιασμού, ήταν η ένταξη των αυθαιρέτων στο σχέδιο πόλης, η εξεύρεση γης για προγράμματα στέγασης, η Η περιοχή Αγίων Αποστόλων αμέσως μετά τους σεισμούς διατήρηση της ιστορικής κληρονομιάς, μείωση των του 1986. συντελεστών δόμησης και κάλυψης, επέκταση της πόλης (π.χ. η περιοχή της μαρίνας σκαφών), και περιλάμβανε ένα νέο δίκτυο κυκλοφορίας οχημάτων, πεζών, ποδηλάτων και συγκοινωνιακών μέσων, μαζί με τις απαραίτητες υποδομές (τέθηκε σε προτεραιότητα η κατασκευή ενός μεγάλου δικτύου πεζοδρόμων και ποδηλατοδρόμου) πάντα με γνώμονα την αντισεισμική θωράκιση της πόλης (όπως δημιουργία προκηπίων, μεγάλων χώρων πρασίνου και πλατειών, ένα κυκλοφοριακό σύστημα που εξυπηρετεί τη γρήγορη εκκένωση της πόλης). Σημαντικές αλλαγές για την πόλη ήταν η δημιουργία του πάρκου του ποταμού Νέδοντα, έργα στην παραλία και η διάνοιξη της Νέας Εισόδου. Στο Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο (Γ.Π.Σ.) Καλαμάτας του 1986 έχουν καθοριστεί οκτώ Πολεοδομικές Ενότητες-Γειτονιές. Στο πλαίσιο αυτών των 8 Πολεοδομικές ενότητες (Π.Ε.) έχουν συμπεριληφθεί οι παλιές μικρο-γειτονιές της Καλαμάτας οι οποίες αναπτύχθηκαν σταδιακά στο πλαίσιο της οικιστικής εξέλιξης της πόλης.

Οι μικρο-γειτονιές της Καλαμάτας των οποίων τα τοπωνύμια είναι περισσότερο γνωστά στους κατοίκους της πόλης σε επίπεδο καθημερινής ζωής καταγράφονται ανά θεσμοθετημένη Π.Ε. του Γ.Π.Σ. στη συνέχεια. • Π.Ε. Λαγκάδας: Ράχη, Μπιτζανέικα, Αγία Τριάδα, Φραγκοπήγαδο, Ο.Ε.Κ., Κοκορόγιαννης, Πλεύνα, Νέος Κόσμος, Βιοτεχνικό Πάρκο, Ακοβίτικα και μέρος της ΖΕΠ 1 •

Π.Ε. Αβραμιού: Αβραμιό, Πλάκες, μέρος της ΖΕΠ 1

•

Π.Ε. Στρατώνες: Αγία Παρασκευή, Άγιος Σίδερης, Άγιος Κων/ντίνος, Παναγίτσα και ΖΕΠ 2

•

Π.Ε. Καλύβια

•

Π.Ε. Γιαννιτσάνικα: Γιαννιτσάνικα

•

Π.Ε. Δυτική Παραλία: Δυτική Παραλία, Κορδίας

•

Π.Ε. Ανατολική Παραλία: Ανατολική Παραλία, Ανάσταση, Νικηταράς, Τουριστική Ζώνη

•

Π.Ε. Κέντρο- Βόρεια Περιοχή: Κάστρο, Παλιά Πόλη, Σύνταγμα, Βιοτεχνικό Κέντρο,Φυτειά, Αγία Άννα, Καλύβια, Πέταλο

•

Π.Ε. Νότιας Συνοικίας: Άγιοι Ταξιάρχες, Νησάκι, Κανάρη, Μπαργιάμαγα

Είναι αξιόλογη η προσπάθεια του σχεδίου για να αναπτύξει προτεραιότητες και μακροπρόθεσμους στόχους. Η μεγάλη αλλαγή που έχει συμβεί στην πόλη οφείλεται στο σεισμό και σε αυτό το σχέδιο. Οι επεμβάσεις που έχουν γίνει στα τριάντα χρόνια που έχουν μεσολαβήσει, επιβεβαιώνουν αυτή την άποψη, ότι δηλαδή τα αποτελέσματα θα καθυστερούσαν να φανούν πάνω στο έδαφος. Αυτό δημιούργησε ένα πλαίσιο ασφάλειας, ώστε η πόλη να εφαρμόσει τα όσα έλεγε το σχέδιο με σταθερό βηματισμό, ενώ ήταν πολύ σημαντικό το γεγονός ότι είχε προηγηθεί ένα λεπτομερές σχέδιο, αν και τελικά δεν είχαν λάβει υπόψιν τους το μεγάλύτερο όγκο αναγκών που θα είχε η πόλη. Ο διαχωρισμός του σχεδίου σε πόλη και ξεχωριστές Π.Ε. βοήθησε στην καλύτερη λειτουργία της πόλης και στον ξεκάθαρο καθορισμό στόχων και επεμβάσεων. Η μελέτη ΓΠΣ Δήμου Καλαμάτας του 20112 είχε ως σκοπό να καθορίσει και να προτείνει για θεσμοθέτηση ένα χωροταξικό σχέδιο τοπικής σημασίας στα όρια της περιοχής μελέτης που να εντάσσεται τόσο στο χωροταξικό σχεδιασμό της Περιφέρειας Πελοποννήσου, όσο και σε αυτόν της χώρας. Το χωροταξικό αυτό σχέδιο είχε ως στόχο να καθορίσει τις χρήσεις γης του συνόλου της εδαφικής έκτασης της περιοχής μελέτης και με συγκεκριμένο θεσμικό πλαίσιο τα όρια και τις κατευθύνσεις που θα διέπουν όλες τις πολεοδομικές ρυθμίσεις για τον ορίζοντα σχεδιασμού που είναι η δεκαπενταετία. Αν και η θεσμοθέτησή του δεν προβαίνει σε ρυθμίσεις πολεοδομικής φύσεως, δηλαδή ρυθμίσεις που επεμβαίνουν στο ιδιοκτησιακό καθεστώς, το σχέδιο μετά τη θεσμοθέτησή του καθορίζει δεσμευτικά τους γενικούς όρους, τα μεγέθη και τις θέσεις όπου θα γίνουν οι ρυθμίσεις αυτές.

Λόγω της πυρκαγιάς του Αυγούστου 2007 και των σημαντικών καταστροφών που προκλήθηκαν, ιδίως στις οικιστικές, παραγωγικές, δασικές, φυσικού κάλλους, αγροτικού τοπίου, NATURA, περιοχές του Δήμου, ένα σημαντικό τμήμα των δεδομένων της ανάλυσης και των εκτιμώμενων προοπτικών για την 20ετία έχουν στην πράξη ανατραπεί, ιδίως σε ότι αφορά την αξιοποίηση των παραγωγικών δραστηριοτήτων των περιοχών αυτών και του εξαιρετικής αξίας φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος, που αποτελεί και την ενδοχώρα του αστικού κέντρου. Έτσι, η επιδιωκόμενη λειτουργική και αναπτυξιακή ολοκλήρωση του Δήμου επηρεάζεται ουσιαστικά και διαφοροποιείται ως προς τη συμμετοχή του σημαντικής αξίας φυσικού περιβάλλοντος και της βασικής για τις πληγείσες περιοχές, δραστηριότητας του πρωτογενούς τομέα (γεωργία, κτηνοτροφία, δάση, -ποιοτικά / βιολογικά προϊόντα κ.τ.λ. στον, ήπιων μορφών, ενδεδειγμένο και επιδιωκόμενο τουρισμό (περιηγητικό, περιβαλλοντικό, οικολογικό, αθλητικό, αγροτικό, κ.τ.λ.). Οι παραπάνω δραστηριότητες είχαν κριθεί ως αναγκαίες για την επίτευξη του στόχου της σύμμετρης συμμετοχής των ορεινών δημοτικών διαμερισμάτων στην αναπτυξιακή διαδικασία του Δήμου, αλλά και για τη βελτίωση των χαμηλών αναπτυξιακών δεικτών, των τεχνικών / κοινωνικών υποδομών και εξυπηρετήσεων των οικισμών και των κατοίκων τους, που χαρακτηρίζουν τα κυρίως πληγέντα βόρειο – ανατολικά δημοτικά διαμερίσματα και το ανατολικό εξωαστικό τμήμα του Δ.Δ. Καλαμάτας. Η πρόταση που διατυπώνεται, όσον αφορά τον πεδινό χώρο του ευρύτερου αστικού συγκροτήματος, δεν επηρεάζεται από την νέα κατάσταση τουλάχιστον όσον αφορά τις ρυθμίσεις και προοπτικές του ΓΠΣ. 2

Σκοπός της μελέτης είναι η διατύπωση εναλλακτικών προβλέψεων για το πρότυπο χωρικής ανάπτυξης της περιοχής του Δήμου και η επιλογή του πλέον εφικτού και επιθυμητού προτύπου ανάπτυξης, στο πλαίσιο των κατευθύνσεων του σχεδιασμού της χώρας. Το δομικό σχέδιο οικιστικής και χωρικής οργάνωσης του Δήμου Καλαμάτας εδράζεται στην αξιολόγηση των στοιχείων της υπό μελέτη γεωγραφικής και διοικητικής ενότητας, τις αναγνωρισμένες κατηγορίες του χώρου και ειδικότερα του υφιστάμενου φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος, τη διάρθρωση και λειτουργία του υφιστάμενου οικιστικού δικτύου, που αποτέλεσαν αντικείμενο εξέτασης και ανάλυσης κατά την εκπόνηση του Α΄ σταδίου της μελέτης. Αποτελεί τη διατύπωση του επιλεγέντος “ρεαλιστικού σεναρίου”. Υλοποιεί την πρόταση της χωρικής οργάνωσης του Δήμου, που διαπνέεται από τις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης και διαχείρισης των πόρων και του περιβάλλοντος. Το Δομικό Σχέδιο αποτελεί τη σύνθεση του προτύπου ανάπτυξης και του προτύπου χωρικής οργάνωσης και επηρεάζεται από την αναπτυξιακή / χωροταξική ένταξη του Δήμου στην ευρύτερη περιοχή του Νομού, της Περιφέρειας και του Εθνικού Χώρου3 . Το επιλεγμένο “ρεαλιστικό σενάριο” του σχεδίου μιλάει για σχετική αύξηση του πληθυσμού μέχρι το 2024, προβλέπει μείωση των δημοσίων επενδύσεων και αύξηση των ιδιωτικών, που θα λειτουργούν συμπληρωματικά προς τις πρώτες. Πιο αναλυτικά, βασίζεται στην πολιτιστική και πνευματική ανέλιξη, στην ισοβαρή ανάπτυξη όλων των περιοχών (αστικές, περιαστικές, αγροτικές), στην υλοποίηση μεταφορικών και τεχνικών έργων, στην καλύτερη αξιοποίηση όλου του παράκτιου μετώπου σαν κυρίαρχο στοιχείο της πόλης και στην αναγωγή της Καλαμάτας σε πόλο εθνικής ή και μεγαλύτερης σημασίας. Είναι σημαντικό το γεγονός ότι λαμβάνει υπόψιν του πρόσφατα σε αυτό σχέδια κάνοντας μία προσπάθεια να λειτουργήσει επικουρικά το ένα προς το άλλο δημιουργώντας ένα δυνατό σύνολο κατευθυντηρίων. Τα σχέδια αυτά αναφέρονται κυρίως στις θαλάσσιες, εναέριες, οδικές και σιδηροδρομικές μεταφορές της πόλης υπερτοπικού χαρακτήρα μαζί με τις απαραίτητες υποδομές (Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης / Απόφαση 6876/4871/08, ΦΕΚ 128/Α/3.7.2008), στην αξιοποίηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας / θεσμοθετείται κατ’ επιταγήν του Άρθρου 7 του Ν. 2742/1999), στην ειδικότερη ανάλυση των στόχων της χώρας για τον τουρισμό και τους τρόπους που μπορούν να εφαρμοστούν στην Καλαμάτα (Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τον Τουρισμό / Απόφαση 24208/09, ΦΕΚ 1138/Β/11.06.2009). Τέλος, γίνεται αναφορά στον Αναπτυξιακό Σχεδιασμό (ΕΣΠΑ 2007-2013), ο οποίος κατατάσσει την πόλη της Καλαμάτας μεταξύ των 26 αστικών κέντρων της Χώρας που συνιστούν τους πόλους ανάπτυξης και αποτελούν επιλεγμένα στοιχεία της αναπτυξιακής πολιτικής. Το σχέδιο αυτό ανατροφοδοτείται από τα προγενέστερα, λαμβάνει υπόψιν του προβλέψεις για διάφορους τομείς ευρύτερης χωρικής αναφοράς στις οποίες περιλαμβάνεται η Καλαμάτα (είτε η περιφέρεια στην οποία ανήκει), προτείνοντας στόχους. Η πρόταση είναι μία συνιστώσα πολλών παραγόντων, η οποία δεν αναφέρει ίδιας κλίμακας επεμβάσεις (αλλά μεγαλύτερης) με το ΓΠΣ του 1986. Ωστόσο, μιλάει για μία ενωποιημένη πόλη με συνολική ανάπτυξη ανάλογα με τις ευκαιρίες της κάθε υποπεριοχής, κάνοντας ένα δομημένο και ξεκάθαρο προσδιορισμό των χρήσεων γης που θα οδηγούσε στη λύση πολλών επίκαιρων προβλημάτων (και πιθανών μελλοντικών που θα εμφανίζονταν αν εκπληρωθούν οι στόχοι της ανάπτυξης

Για του ορεινούς οικισμούς γίνεται προσπάθεια εναρμόνισης των προτάσεων με τις ήδη εξελισσόμενες προτάσεις για την ανασυγκρότηση των περιοχών, διαδικασία που όμως ως προς το μακροχρόνιο ορίζοντα που κυρίως αφορά το ΓΠΣ δεν έχουν ακόμη καταλήξει σε συγκεκριμένα μέτρα πολιτικής. Βέβαια, ανεξάρτητα από τα ειδικά μέτρα αποκατάστασης και ανασυγκρότησης που θα ληφθούν από την Πολιτεία, οι πυρόπληκτες περιοχές συγκεντρώνουν τις προϋποθέσεις να κηρυχθούν, κατά τις επιταγές του άρθρου 11 του Νόμου 2742/ 99 “Χωροταξικός Σχεδιασμός και Αειφόρος Ανάπτυξη και άλλες διατάξεις”, ως “Περιοχές Ειδικών Χωρικών Παρεμβάσεων” (ΠΕΧΠ) όπου προβλέπεται, μεταξύ άλλων, η θέσπιση και παροχή ειδικών κινήτρων. 3

της πόλης που παραθέτονται στο σχέδιο). Παρέχοντας τη δυνατότητα να προχωρήσουν ευκολότερα στην επόμενη φάση που θα ήταν ο καθορισμός προτεραιοτήτων και ο σχεδιασμός. Οι μελέτες που έχουν εκπονηθεί για την πόλη λειτουργούν συπμληρωματικά. Αυτό είναι εμφανές και στη δομή της. Κάθε σχέδιο από τα μέσα του 19ου αιώνα έχει αφήσει το αποτύπωμα του. Αυτά τα στοιχεία διακρίνονται κυρίως μέσα από την επέκταση της πόλης που προτείνει κάθε σχέδιο, με τις διαφορές να εμφανίζονται κυρίως στην αναλογία κτσμένου-αδόμητου χώρου, στο σχεδιασμό των οικοδομικών τετραγώνων, στη διαμόρφωση του δημόσιου χώρου, στους δρόμους, στην ύπαρξη, την κατανομή και το μέγεθος των κοινωνικών εξυπηρετήσεων μέσα στα νέα όρια της Καλαμάτας.

ΟΙ ΤΟΜΕΙΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ

Οι μελέτες που είχαν αναφορά την πόλη της Καλαμάτας από τα μέσα του 20ου αιώνα μέχρι σήμερα αναλύονται σε τομείς: •

Οικονομία / Ανάπτυξη

•

Διοίκηση / Κοινωνικός εξοπλισμός

•

Αστικό τοπίο

•

Φυσικό περιβάλλον

•

Μεταφορές

•

Ενέργεια

Σε κάθε τομέα δίνονται οι κατευθύνσεις των διαφορετικών κλιμάκων που τον διαμόρφωσαν ή που προσπάθησαν να τον διαμορφώσουν. Αναλύονται με χρονολογική σειρά, και παρουσιάζουν ενδιαφέρον οι αναπροσαρμογές, οι αλλαγές, οι συμφωνίες που ακολουθούσαν από τη μία μελέτη στην άλλη, δείχνοντας στοχευμένα την εξέλιξη κάθε μέρους / τομέα της πόλης. Θεωρείται δεδομένο ότι οι τομείς μεταξύ τους είναι άρρηκτα συνδεδεμένοι και ότι ο κάθε ένας λειτουργεί επικουρικά στην ενίσχυση του άλλου.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ / ΑΝΑΠΤΥΞΗ Στα σχέδια παρατηρείται αλλαγή στις προτεραιότητες της πόλης για την ανάπυξη των τριών τομέων παραγωγής. Οι αποφάσεις επηρεάζονται από την υπάρχουσα κατάσταση της κάθε περιόδου, από το γενικότερο σχεδιασμό σε επίπεδο χώρας, από την αλλαγή των αναγκών και της ζήτησης, την εξέλιξη της τεχνολογίας και των υποδομών. Η μελέτη ρυθμιστικού σχεδίου Καλαμάτας του 1971 έθεσε σα στρατηγικό στόχο ότι η πόλη της Καλαμάτας πρέπει να εξελιχθεί σε πόλο περιφερειακής ανάπτυξης, σημαντικό αστικό κέντρο και δευτερεύων πόλος βιομηχανικής Ανάπτυξης στο επίπεδο της Περιφέρειας Πελοποννήσου. Οι κύριοι αναπτυξιακοί στόχοι του σχεδίου ήταν: •

αύξηση της πληθυσμιακής βάσης (πληθυσμός πόλης περί τους 80.000 κατ. Πληθυσμός ευρύτερης περιοχής 95.000-120.000 κατ., ενίσχυση της σχέσης Καλαμάτας-Μεσσήνης),

•

αύξηση δραστηριοτήτων του τριτογενή τομέα,

•

ανάπτυξη λειτουργιών εθνικού επιπέδου (γεωργικά προϊόντα, γεωργικές βιομηχανίες),

•

ανάπτυξη δραστηριοτήτων εμπορίου και τουρισμού με ενεργοποίηση του λιμανιού,

•

εσωτερική πύκνωση και ένταση των λειτουργιών της,

•

επέκταση πέρα από τα υφιστάμενα όρια της οικοδομημένης επιφανείας της.

Για τον τομέα της βιομηχανίας υπήρχαν προβλέψεις για: •

τη δημιουργία βιομηχανικής περιοχής -σε κατάλληλη θέση- δυτικά από τις εκβολές του Νέδοντα (κατάλληλα χωροθετικά πλεονεκτήματα προσπελάσεων / γειτονίας με άλλες χρήσεις / κλιματολογικές και εδαφολογικές συνθήκες),

•

τη συγκέντρωση των οχλουσών βιοτεχνικών μονάδων από την περιοχή κατοικίας στην βιομηχανική περιοχή.

Την περίοδο εκείνη άρχιζε να διακρίνεται ότι η μεγαλύτερη ανάπτυξη της περιοχής στο μέλλον θα προερχόταν από τον τουρισμό, ο οποίος αποτελεί τον ουσιαστικότερο τρόπο έκφρασης του τριτουγενούς τομέα για την πόλη και την ευρύτερη περιοχή. Σα στόχοι είχαν τεθεί τα παρακάτω: •

διαμόρφωση και αξιοποίηση της Ανατολικής και Δυτικής παραλίας,

•

ανάπτυξη εσωτερικού και εξωτερικού τουρισμού με την βελτίωση των τουριστικών εγκαταστάσεων.

Είναι φανερό ότι γίνονταν προσπάθειες ανάκαμψης του πρωτουγενούς και δευτερογενούς τομέα παραγωγής, αν και η βιομηχανία κατείχε ακόμα ένα αξιοπρεπές μερίοδο στην αγορά (συγκριτικά με τα χρόνια που ακολούθησαν). Αυτό είναι φανερό στο γεγονός ότι προβλεπόταν για την Πελοπόννησο να έχει και πόλους βιομηχανικής ανάπτυξης, σε αντίθεση με τη σημερινή εποχή που προορίζεται κυρίως για περιφέρεια συνολικού τουρισμού με συνεργασία των διαφόρων περιοχών. Ωστόσο είναι σημαντικές οι αναφορές, για το επόμενα χρόνια που θα ακολουθήσουν, που γίνονται για την ανάπτυξη του τουρισμού και για τη διαφοροποίηση των χρήσεων γης. Το ΓΠΣ του 1986 προέβη σε σημαντικές αλλαγές. Αναφέρει χαρακτηριστικά ότι για την ανάπτυξη της πόλης είναι απαραίτητη προϋπόθεση η ύπαρξη ενός μακροχρόνιου “προγράμματος οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης”. Ο σεισμός έκανε πιο φανερή την ανάγκη για ριζική αναζωογόνηση και ανάπτυξη της οικονομικής ζωής. Βασικοί όροι της μελέτης ήταν ότι: •

ο σχεδιασμός της πόλης στηρίχθηκε σε προσγραμματισμό κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξής της, που θα είχε πάντα τον πρώτο λόγο,

•

με στόχο το συγκεκριμένο μακρινό όραμα για την πόλη, θα επιδιώκεται σταδιακή πραγματοποίηση, με αλλεπάλληλες διορθώσεις πορείας-συμπληρώσεις-προσαρμογές, με βάση τις νέες κάθε φορά δυνατότητες, τις νέες απαιτήσεις, τις νέες δυσκολίες και τα αναφαινόμενα προβλήματα.

Ήταν η πρώτη φορά που αποφασίστηκε να δωθεί περισσότερη σημασία στην ανάπτυξη του τριτογενούς τομέα παραγωγής σχετικά με τους άλλους δύο. Ειδικότερα, ο προγραμματισμός οικονομικής ανάπτυξης εστίαζε στα ακόλουθα: •

στην ανάπτυξη των τριών τομέων παραγωγής: •

Ο πρωτογενής τομέας παραγωγής: αδυνατεί να αποτελέσει τη βασική οικονομική δύναμη για την ανάπτυξη ενός αστικού κέντρου σαν της Καλαμάτας. Υπάρχουν όμως προοπτικές για να συμβάλλει ουσιαστικά στην ανάπτυξη της πόλης.

•

Ο δευτερογενής τομέας ανάπτυξης: η βιομηχανική ανάπτυξη, αν και αποτέλεσε βασικό στοιχείο ανάπτυξης της πόλης στην προπολεμική περίοδο, τις τελευταίες δεκαετίες παρουσιάζει σημαντικά προβλήματα, παρόλο που στη βιομηχανία απασχολείται το μεγαλύτερο ποσοστό εργαζομένων στην πόλη. Οι πρώτες ύλες που χρησιμοποιούν εισάγονται από άλλες περιοχές, ενώ οι κατευθύνσεις της παραγωγής είναι στην καπνοβιομηχανία, βιομηχανία ρούχων, νημάτων και υφασμάτων. Αντίβαρο στην ανάπτυξη του τομέα αποτελεί η ανεπάρκεια αποκεντρωτικών κινήτρων, η μείωση της σπουδαιότητας του εμπορικού χαρακτήρα του λιμανιού και η συρρίκνωση των δραστηριοτήτων του. Ο κλάδος των κατασκευαστικών δραστηριοτήτων κατά καιρούς αποτελεί βασική συνιστώσα του τομέα.

•

Ο τριτογενής τομέας παραγωγής: Η τουριστική ανάπτυξη αποτελεί μία από τις βασικότερες κινητήριες δυνάμεις που μπορούν να συμβάλλουν στην ανάπτυξη της πόλης. Η γεωγραφική θέση της πόλης παραμένει στρατηγική, διαθέτει όλες τις προϋποθέσεις για κάθε είδους τουριστική ανάπτυξη στοχεύοντας στην κατάργηση της “εποχικότητας” του τουρισμού. Αναφέρεται ότι στοχεύει στην ισόρροπη ανάπτυξη κατά μήκος της Ανατολικής και Δυτικής Παραλίας και στην εξυγίανση των εγκαταστάσεων των μεταφορών προς την πόλη. Σχετικά με το εμπόριο, σημειώνεται ο εκσυγχρονισμός των δικτύων μεταφορών, δηλαδή το λιμάνι, το αεροδρόμιο, το σιδηροδρομικό δίκτυο, οι αυτοκινητόδρομοι, (εκείνη την εποχή δεν έχουν ακόμα ολοκληρωθεί η κατασκευή της μαρίνας, ο καινούριος αυτοκινητόδρομος ΚόρινθοςΚαλαμάτα, Ιονία Οδός) και η ύπαρξη ολοκληρωμένου δικτύου μεταφορων σε συνεργασία, η κατασεκυή Κεντρικής Αγοράς Καλαμάτας, η δημιουργία δύο δευτερευόντων κέντρων

κοινωνικής ζωής (Ανατολικά, Δυτικά) και η δημιουργία μικρότερων κέντρων. Το Γ.Π.Σ. απέβλεπε στην ισόρροπη δημιουργία εμπορικών λειτουργιών σε όλη την πόλη. Το σχέδιο αυτό περιγράφει με ευδιάκριτο τρόπο την τάση για ανάπτυξη των δραστηριοτήτων του τριτογενούς τομέα και περιορισμού των άλλων δύο. Στα επόμενα χρόνια, θα εφαρμοστεί αυτή η άποψη μέχρι και το σχέδιο του 2011, όπου μιλάει για ένα συνδυασμό της ανάπτυξης της πόλης με συνεργασία όλων των τομέων. Το Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης (Απόφαση 6876/4871/08, ΦΕΚ 128/Α/3.7.2008) αναφέρεται σε γενικές κατευθύνσεις για το χωροταξικό σχεδιασμό της χώρας στο πλαίσιο της ένταξης στο διεθνές περιβάλλον και καθορίζει τους άξονες ανάπτυξης της χώρας, τη διάρθρωση του οικιστικού δικτύου, τις υποδομές μεταφορών και ενέργειας, τη χωρική διάρθρωση των παραγωγικών τομέων και την προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος. Ειδικότερα για την Καλαμάτα: • Αστικός πόλος ανάπτυξης με προώθηση της αναβάθμισης των τεχνικών και κοινωνικών υποδομών και υπηρεσιών και της καινοτομίας με στόχο την ανάπτυξη και βελτίωση της ανταγωνιστικότητας του παραγωγικού της δυναμικού. Προτείνεται μεταξύ άλλων δυναμικών αστικών κέντρων η ανάδειξη του διπόλου Τρίπολη-Καλαμάτα σε “Δευτερεύοντα εθνικό πόλο”. Το ΕΠΧΣΑΑ για τον Τουρισμό (Απόφαση 24208/09, ΦΕΚ 1138/Β/11.06.2009) αποτελεί εισαγωγικό κείμενο για τις διαπιστώσεις στον τομέα του τουρισμού σε παγκόσμιο επίπεδο και σε σχέση με τον εθνικό χώρο, τις τάσεις της τουριστικής αγοράς και των χαρακτηριστικών της ζήτησης και της προσφοράς τουριστικών καταλυμάτων, των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της χώρας, τις αδυναμίες των υποδομών και τις αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η επισήμανση ότι δεν υπάρχει συγκεκριμένη πολιτική για τον τομέα σε επίπεδο Ε.Ε. στηρίζοντας επιπλέον την αναγκαιότητα υιοθέτησης ενός ολοκληρωμένου χωροταξικού σχεδιασμού για τον τομέα του Τουρισμού στον εθνικό χώρο. •

Η Καλαμάτα, θεωρούμενη με ακτίνα επιρροής τις ακτές της Ν.Δ. και Ν.Α. Πελοποννήσου, προτείνεται μεταξύ άλλων αστικών κέντρων και νησιών της Χώρας ως κέντρο θαλάσσιου τουρισμού. Ο θαλάσσιος τουρισμός προσδιορίζεται από τη δυνατότητα χρήσης ιδιόκτητων και εκμισθωμένων σκαφών αναψυχής διαφορετικών μεγεθών και εμβέλειας ταξιδίων, με ή χωρίς πλήρωμα και με ποικίλους τρόπους κίνησης. Βασική προϋπόθεση για την ανάπτυξή του αποτελεί η ύπαρξη σύγχρονης υποδομής φιλοξενίας, εστίασης και ψυχαγωγίας και η γειτνίαση με αεροδρόμιο. Επομένως, για την καλή λειτουργία του κέντρου θαλάσσιου τουρισμού απαιτείται: •

να εξυπηρετούν το μεγαλύτερο δυνατό συνδυασμό θαλάσσιων δραστηριοτήτων του τουρισμού,

•

η βελτίωση των υποδομών των σημείων ελλιμενισμού (μαρίνες, αγκυροβόλια), υπηρεσίες ανεφοδιασμού, επισκευών, διοικητικής υποστήριξης για πρακτορεύσεις, ενοικιάσεις, αγοραπωλησίες κ.λπ και η δυνατότητα εποχικής αύξησης της χωρητικότητάς τους,

•

η ανάπτυξη ”πράσινων υποδομών” (ενέργεια, διαχείριση απορριμμάτων κ.λπ.),

•

η ανάπτυξη και λειτουργία συστημάτων ηλεκτρονικής ενημέρωσης για διαθεσιμότητα θέσης, κόστος κ.λπ.,

•

για την ανάπτυξη τουρισμού κρουαζιέρας πέραν της βελτίωσης των μεταφορικών υποδομών και ελλιμενισμού, απαιτείται βελτίωση της εικόνας και της λειτουργικότητας του

προορισμού (διαχείριση ροών επισκεπτών, εξωραϊσμός σημείων πρόσβασης και περιοχών ενδιαφέροντος). •

Για την ανάπτυξη του πολιτισμικού τουρισμού απαιτείται: •

η ιεραρχημένη αναβάθμιση και διασύνδεση του μουσειακού, μνημειακού και αρχαιολογικού κεφαλαίου της χώρας,

•

η διατήρηση και ανάδειξη της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς, των ιστορικών κέντρων των πόλεων αλλά και μεμονωμένων κτιρίων,

•

η εξασφάλιση της προσβασιμότητας, της επισκεψιμότητας και οργάνωσης των αρχαιολογικών χώρων και μνημείων που θα ενταχθούν σε τουριστικά δίκτυα,

•

η δημιουργία μουσείων και θεματικών πάρκων που αφορούν τους πολιτιστικούς πόρους της περιοχής,

•

η ενίσχυση δράσεων σύνδεσης καινοτομίας-πολιτισμού για τη δημιουργία πολυχώρων ψηφιακής αναπαράστασης ιστορικών, μυθολογικών και άλλων πολιτιστικών σεναρίων,

•

η ενίσχυση, προβολή και καθιέρωση φεστιβάλ, πολιτισμικών θεσμών και άλλων σχετικών εκδηλώσεων,

•

η ανάπτυξη του γαστριμαργικού τουρισμού και η ένταξή του στο τουριστικό προϊόν (ανάπτυξη βιολογικών προϊόντων, συστημάτων διασφάλισης της ποιότητάς τους και πιστοποίησης της αξίας και της μοναδικότητάς τους).

•

Ακόμα, προτείνεται η οργάνωση και ανάπτυξη ειδικών μορφών τουρισμού (συνεδριακός / εκθεσιακός, αστικός, θαλάσσιος, πολιτισμικός, αθλητικός, ιαματικός και θεραπευτικός, φυσιολατρικός).

•

Για τον ορεινό χώρο, η βασική κατεύθυνση τουριστικής αξιοποίησης συνίσταται:

•

στη μέριμνα για την προστασία αναβάθμιση και ανάδειξη των πόρων,

•

στη βελτίωση της προσβασιμότητας, τη συγκρότηση τοπικών πολυθεματικών δικτύων,

•

στην αξιοποίηση του οικιστικού πλεονάσματος των φθινόντων και εγκαταλελειμμένων οικισμών,

•

στην προβολή των προορισμών.

Για τις περιοχές NATURA (Δικτύου Φύση 2000) και λοιπές περιοχές περιβαλλοντικής ευαισθησίας, όπως κηρυγμένοι ιστορικοί τόποι, καταφύγια άγριας ζωής κ.λ.π., όπως έχουν οριοθετηθεί σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις δίνονται, μεταξύ των άλλων, κατευθύνσεις για: •

ανάπτυξη ήπιων μορφών τουρισμού (αγροτοτουρισμού, περιηγητικού, πεζοπορικού, πολιτιστικού τουρισμού κ.α.),

•

δημιουργία δικτύων μονοπατιών (εθνικών, ευρωπαϊκών) και διαδρομών (”δρόμοι” καπνού, αμπέλου, ελιάς κ.α.).

Μέχρι τον καθορισμό χρήσεων και δραστηριοτήτων στις περιοχές αυτές, προτείνεται περιορισμός της δόμησης μικρών, σύμφωνα με την κείμενη τουριστική νομοθεσία, τουριστικών καταλυμάτων στις εντός σχεδίου και εντός ορίων οικισμών περιοχές, καθώς και σε μια ζώνη πλάτους 500 μέτρων από τα όριά τους στις περιπτώσεις που διαπιστώνεται σχετικός κορεσμός (ποσοστό αδόμητων γηπέδων <40%). Σε κάθε περίπτωση κατά την αξιολόγηση των επενδυτικών σχεδίων δίδεται βαρύτητα στην οικολογική συνιστώσα. Σύμφωνα με το Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς που αναφέρεται στην προγραμματική περίοδο 2007-2013: • Η πόλη της Καλαμάτας κατατάσσεται μεταξύ των 26 αστικών κέντρων της Χώρας που συνιστούν τους πόλους ανάπτυξης και αποτελούν επιλεγμένα στοιχεία της αναπτυξιακής πολιτικής. • Οι στόχοι για τα αστικά κέντρα αφορούν:

•

Την ενδυνάμωση και βελτίωση της λειτουργικότητάς τους, την αντιμετώπιση των περιοχών τους σε κρίση και την έγκαιρη σχεδίαση των περιοχών που δέχονται τις πιέσεις της αστικής ανάπτυξης.

•

Τη δημιουργία συνθηκών ώστε να αποτελέσουν τόπους εγκατάστασης επιχειρήσεων, τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων και την αντιμετώπιση προβλημάτων που συνδέονται με την ποιότητα του περιβάλλοντος και των πιέσεων που αυτό δέχεται από τις αστικές λειτουργίες και την αστική ανάπτυξη.

Οι ορεινές περιοχές του δήμου εντάσσονται στη θεματική κατηγορία του ορεινού χώρου για την οποία προβλέπονται ειδικοί στόχοι και κατευθύνσεις που αφορούν την: •

ανασυγκρότηση των δραστηριοτήτων παραγωγής και κατοίκησης, είτε για οικονομική και περιβαλλοντική βιωσιμότητά τους, είτε γιατί αντιμετωπίζουν πιέσεις εξ αιτίας της τουριστικής και οικιστικής ανάπτυξης,

•

συνετή ανάπτυξη του ορεινού χώρου ώστε να μην διακυβεύεται η ευρύτερη οικολογική και πολιτιστική του σημασία, αλλά να διασφαλίζεται η βιώσιμη οικονομική του ανάπτυξη, συνδυάζοντας τις παραδοσιακές με τις σύγχρονες επιχειρηματικές δραστηριότητες σε συμβατά με το περιβάλλον και το τοπίο όρια, αλλά λαμβάνοντας υπ’ όψη τους κανόνες της αγοράς,

•

συγκρότηση των ορεινών περιοχών με βάση ένα πολυ-λειτουργικό πρότυπο ανάπτυξης,

•

ανάπτυξη διακριτών ενοτήτων παρεμβάσεων: τουρισμός μικρής κλίμακας, διατήρηση της άσκησης της γεωργίας και της κτηνοτροφίας, ανάδειξη της οικολογικής και κοινωνικής σημασίας των δασών και δημιουργία / διατήρηση της μικρής βιοτεχνίας,

•

επίτευξη της ανασυγκρότησης μέσω της στήριξης της παραγωγής επώνυμων (ΠΟΠ, ΠΓΕ, βιολογικά) αγροτικών προϊόντων σε μακροχρόνια προοπτική και σε συνδυασμό με την ήπια τουριστική ανάπτυξη, οι οποίες μπορούν να αναπτύσσονται και μέσα από μια ελεγχόμενη σχεδιασμένη οικιστική ανάπτυξη,

•

συγκρότηση λειτουργικών διασυνδέσεων με τα γειτονικά αστικά κέντρα στη λογική ημερησίων μετακινήσεων ώστε να αποτελέσουν ολοκληρωμένα σημεία υποστήριξης της αναπτυξιακής δραστηριότητας στον ορεινό χώρο.

Ο Κεντρικός Στρατηγικός Αναπτυξιακός Στόχος (ΚΣΑΣ) της Περιφέρειας Πελοποννήσου, αφορά τη διεύρυνση της παραγωγικής βάσης της Περιφέρειας στο σύνολό της, με την ενίσχυση της ελκυστικότητας και της εξωστρέφειάς της, για την ανάδειξη και προώθηση κυρίως υψηλής ποιότητας τουριστικών υπηρεσιών και αγροτικών προϊόντων, σε συνδυασμό με την προστασία του περιβάλλοντος, την αξιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς και την εφαρμογή καινοτομιών. Ο ΚΣΑΣ της Περιφέρειας Πελοποννήσου, εξειδικεύει το περιεχόμενο των παρακάτω επτά (7) βασικών αναπτυξιακών προτεραιοτήτων-στόχων-κατά σειρά ιεράρχησης, σε σχέση με τις ιδιαιτερότητες της Περιφέρειας: • Ενίσχυση και βελτίωση της Προσπελασιμότητας •

Προστασία του Περιβάλλοντος-Αειφόρος Ανάπτυξη και Ποιότητα ζωής

•

Ενίσχυση της Επιχειρηματικότητας και της Ανταγωνιστικότητας

•

Ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού / βελτίωση της διοικητικής ικανότητας της Δημόσιας Διοίκησης

•

Αγροτική Ανάπτυξη-Ανάπτυξη της Αλιείας

•

Ψηφιακή σύγκλιση

•

Χωρική Συνεργασία

Οι προτεραιότητες αυτές εξειδικεύονται σε ειδικούς στόχους: •

Πολιτισμός: • ανάδειξη ή / και βελτίωση υποδομών που συμβάλλουν στην αύξηση του βαθμού επισκεψιμότητας στους αρχαιολογικούς χώρους της Περιφέρειας, στα Βυζαντινά και μεταβυζαντινά ή / και νεότερης ιστορίας μνημεία, • δημιουργία ή / και να βελτίωση πολιτιστικών υποδομών, κυρίως για μουσεία αρχαιολογικά, θεματικά, καθώς και άλλες υποδομές νεότερου πολιτισμού.

•

Υγεία και λοιπές υποδομές κοινωνικής αλληλεγγύης: • στις υποδομές εκπαίδευσης, θα κατασκευασθούν ή θα επεκταθούν ή / και θα βελτιωθούν κτιριακές υποδομές και εξοπλισμός κατά κύριο λόγο Α’ θμιας, Β’ θμιας και μεταδευτεροβάθμιας γενικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης, για την αναβάθμιση της εκπαιδευτικής διαδικασίας στις συγκεκριμένες βαθμίδες εκπαίδευσης, • για την αναβάθμιση των παρεχομένων υπηρεσιών περίθαλψης, βελτίωση κτιριακών υποδομών και του εξοπλισμού των Κέντρων Υγείας της Περιφέρειας.

•

Διαφοροποίηση του παραγωγικού προτύπου: • διεύρυνση και αναβάθμιση του τουριστικού προϊόντος της Περιφέρειας, με δράσεις προώθησης περιοχών φυσικού κάλλους, δημιουργία δημόσιων τουριστικών υποδομών οι οποίες θα προσφέρουν αναβαθμισμένες τουριστικές υπηρεσίες, καθώς και δράσεις προώθησης / προβολής του αναβαθμισμένου τουριστικού προϊόντος της Περιφέρειας, • εφαρμογή ολοκληρωμένων αναπτυξιακών παρεμβάσεων με τη διαφοροποίηση της οικονομίας των μειονεκτικών αγροτικών και ορεινών περιοχών, για δημιουργία πολυδραστηριοτήτων, λειτουργικής διασύνδεσης με τα γειτνιάζοντα με αυτές τις περιοχές, αστικά κέντρα και την αύξηση της λειτουργικότητας των αστικών και ημιαστικών κέντρων της Περιφέρειας.

•

Περιβαλλοντική προστασία και πρόληψη κινδύνων. Κάτω από αυτό το στόχο, προβλέπονται μια σειρά παρεμβάσεων, όπως: • δημιουργία ΧΥΤΑ για την αποτελεσματική διαχείριση απορριμμάτων κυρίως με τη για κάλυψη του συνόλου των αναγκών της Περιφέρειας, σύμφωνα με την Εθνική και Κοινοτική νομοθεσία,

•

διαχείριση και διανομή του πόσιμου νερού, για μείωση των απωλειών και κάλυψη των αναγκών, έτσι όπως αυτές οξύνονται το καλοκαίρι στις τουριστικές περιοχές,

•

κάλυψη κατά το μεγαλύτερο δυνατό μέρος των αναγκών επέκτασης και αντικατάστασης δικτύων αποχέτευσης και εγκαταστάσεων ΕΕΛ για την επεξεργασία των υγρών αποβλήτων, λαμβάνοντας υπόψη και των πιέσεων που δημιουργούνται κατά την τουριστική περίοδο σε περιοχές τουριστικής δραστηριότητας,

•

παρεμβάσεις προστασίας του περιβάλλοντος και πρόληψης καταστροφών από καιρικά φαινόμενα, όπως αντιπλημμυρικά έργα, αντισεισμική προστασία ή προστασία των ακτών.

Ψηφιακή Σύγκλιση: • εγκατάσταση και χρήση νέων τεχνολογιών πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών (π.χ. ευρυζωνικά δίκτυα), • ανάπτυξη υπηρεσιών και εφαρμογές ψηφιακής τεχνολογίας από τη δημόσια διοίκηση για την εξυπηρέτηση του πολίτη (π.χ. τηλεϊατρική, ηλεκτρονική διακυβέρνηση κλπ), •

ανάπτυξη ψηφιακών υπηρεσιών για χρήση τους από τις ΜΜΕ (π.χ. ηλεκτρονικό εμπόριο, δικτύωση κλπ),

• •

ενίσχυση των ΜΜΕ για πρόσβασή τους σε τεχνολογίες πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών για αναβάθμιση της διοικητικής και εμπορικής λειτουργίας τους.

Καινοτομία και επιχειρηματικότητα-Έρευνα και Τεχνολογία: προβλέπονται οι πλέον απλές, από πλευράς καινοτομίας, δράσεις ενίσχυσης των επιχειρήσεων για εκσυγχρονισμό του εξοπλισμού τους και των παραγωγικών / διοικητικών λειτουργιών τους.

Οι παραπάνω στόχοι συντάχθηκαν το διάστημα 2000-2010. Μιλούν για προτεραιότητες που αφορούν τους τομείς της τεχνολογίας, του τουρισμού, της προστασίας του περιβάλλοντος και της αναβάθμισης των κοινωνικών εξυπηρετήσεων. Όλα αυτά εκφράζονται καλύτερα μέσα από το ΕΣΠΑ 207-2013, όπου σημειώνεται ότι η Καλαμάτα ανάγεται σε σημαντικό αστικό κέντρο. Σε αυτό το πλαίσιο θίγονται οι υπόλοιποι τομείς, οι οποίοι δεν αναφέρονται στα άλλα σχέδια, με βασικό στόχο την καινοτομία και την προσαρμογή των υπηρεσιών στις ανάγκες του παρόντος και του μέλλοντος. Στο ΓΠΣ του 2011, όπως προαναφέρθηκε, διατυπώνονται στόχοι για τον αστικό και τον περιαστικό χώρο της πόλης και τις αγροτικές περιοχές που όλα μαζί απαρτίζουν το σημερινό δήμο και γίνεται η επιλογή ενός ρεαλιστικού σεναρίου για τα επόμενα 15 χρόνια. Οι συγκεκριμένοι στόχοι του επιλεγέντος ”ρεαλιστικού σεναρίου” είναι: • η χωρική και λειτουργική οργάνωση του Δήμου στο πλαίσιο ενδυνάμωσης του ρόλου του στο εθνικό χωρικό σύστημα και η δημιουργία κατάλληλων προϋποθέσεων και ελκυστικού κλίματος για βιώσιμη ανάπτυξη, • η ενίσχυση των προοπτικών ολοκληρωμένης ανάπτυξης και ο καθορισμός των μεγεθών της οικιστικής ανάπτυξης του Δήμου, •

η πρόβλεψη περιοχών ανάπτυξης σημαντικών, για την ολοκλήρωση της αναπτυξιακής φυσιογνωμίας του Δήμου, δραστηριοτήτων (τουρισμός, παραγωγή ποιοτικών τοπικών αγροτικών προϊόντων, άλλες επιχειρηματικές δραστηριότητες, κ.τ.λ.),

•

η πρόβλεψη και οι τρόποι ανάπτυξης οικιστικών περιοχών, περιοχών ανάπτυξης παραγωγικών δραστηριοτήτων και ο προσδιορισμός των απαιτούμενων παρεμβάσεων για την αναβάθμιση, εξυγίανση και αναπλάσεις στους οικισμούς και περιοχές του αστικού κέντρου.

Οι στόχοι του επιλεγέντος σεναρίου μεταφράζονται για τις επί μέρους διακριτές χωρικές ενότητες του Δήμου: •

Για το αστικό κέντρο: •

•

Η οργάνωση της λειτουργίας του αστικού κέντρου, έτσι ώστε να ανταποκριθεί στο ρόλο του, ως δυναμικό αστικό κέντρο της Χώρας, με έμφαση στην ανάπτυξη των δραστηριοτήτων κυρίως στους κλάδους - Υπηρεσίες, Πολιτισμός, Τουρισμός, Αναψυχή: •

στο σύνολο του Δήμου,

•

στο ημερήσιο σύστημα εξυπηρέτησης που περιλαμβάνει ευρύτερη του Δήμου περιοχή,

•

στο Νομό Μεσσηνίας,

•

στον ευρύτερο χώρο της Περιφέρειας,

•

ως δυναμικό αστικό κέντρο στον Εθνικό χώρο.

Η Πολεοδομική οργάνωση του αστικού κέντρου: • ένταξη της περιοχής ”Γουλιμήδες” σε ζώνη παραγωγικών δραστηριοτήτων τύπου ”επιχειρηματικού πάρκου” για ανάπτυξη δραστηριοτήτων του τριτογενή τομέα, σε συνδυασμό με την εγκατάσταση δραστηριοτήτων αναψυχής ή και περιοχών για τις ανάγκες δραστηριοτήτων του Δήμου με σαφή προσδιορισμό περιοχών κατοικίας

είτε στις ήδη παραμορφωμένες περιοχές ή σε περιοχές που είναι κατάλληλοι υποδοχείς κατοικίας,

•

ένταξη της δυτικής παράκτιας περιοχής για την ανάπτυξη τουριστικών δραστηριοτήτων (ξενοδοχειακές μονάδες, κέντρα SPA, συνεδριακά κέντρα, δραστηριότητες εστίασης και αναψυχής κ.τ.λ.) με πρόβλεψη προστατευτικής ζώνης υψηλού πρασίνου, για απομόνωση από την πιθανή όχληση των γεωργικών δραστηριοτήτων ή άλλων εγκαταστάσεων που ήδη βρίσκονται στην περιοχή,

•

προστασία της περιοχής βόρεια της παραπάνω τουριστικής περιοχής χαρακτηρισμένης ως ”γη υψηλής παραγωγικότητας” και πρόταση αναδιαρθρώσεων των καλλιεργειών της με την ανάπτυξη ειδικών καλλιεργειών,

•

αποκατάσταση των υποδομών της υφιστάμενης ΒΙΠΕ,

•

πρόβλεψη νέας περιοχής οργανωμένης ανάπτυξης μεταποιητικών δραστηριοτήτων μέσης και χαμηλής όχλησης και εργαστηρίων στα δυτικά της πόλης νότια της υφιστάμενης ΒΙΠΕ.

Για τα δημοτικά διαμερίσματα και τους οικισμούς του ορεινού και ημιορεινού χώρου προτεραιότητα έχουν: • αποκατάσταση, ανακατασκευή και συμπλήρωση των απαραίτητων τεχνικών υποδομών των οικισμών και των παραγωγικών δραστηριοτήτων, • αποκατάσταση, ανασυγκρότηση και προστασία των φυσικών και πολιτιστικών πόρων με στόχους την εξισορρόπηση και ένταξη των περιοχών σε αναπτυξιακή τροχιά.

Οι αναπτυξιακές προοπτικές του Δήμου συνδέονται άμεσα με τη σταθεροποίηση της πόλης της Καλαμάτας ως δυναμικού αστικού κέντρου περιφερειακής σημασίας, με την ολοκλήρωση ουσιαστικά της ανασυγκρότησης του παραγωγικού της προτύπου καθώς και του προτύπου κατοίκησης. Κατά κύριο λόγο, η συγκεκριμένη ανασυγκρότηση πραγματοποιείται στηριζόμενη στο συνδυασμό δραστηριοτήτων που εξελίσσονται γύρω από βασικούς άξονες όπως: • ο αγροτικός τομέας, •

η οικιστική δραστηριότητα,

•

ο τουρισμός,

•

η εκπαίδευση και

•

ο πολιτισμός.

Οι αναπτυξιακές προοπτικές, συνεπώς, συνδέονται άμεσα με την ολοκλήρωση αυτής της μεταβατικής διαδικασίας. Είναι προφανές ότι, στο πλαίσιο αυτό, κεντρικό ρόλο αναλαμβάνει το αστικό κέντρο της Καλαμάτας, ενώ συμμετέχουν, ανάλογα με τις αναπτυξιακές τους δυνατότητες ή τους φυσικούς τους πόρους και τα λοιπά διαμερίσματα του Δήμου. Στον τομέα των υπηρεσιών, ο τουρισμός θα συνεχίσει να αναπτύσσεται προσανατολιζόμενος προς τις μορφές που σχετίζονται με τη θάλασσα, θα πρέπει όμως να ενισχυθούν οι τύποι και οι μορφές δραστηριότητας που παρατείνουν τη χρονική διάρκεια παραμονής ή τη διάρκεια της τουριστικής περιόδου, σε συνδυασμό με τους πολιτιστικούς και τους φυσικούς πόρους της ευρύτερης περιοχής. Ειδικότερα, για τον ορεινό χώρο, οι παρεμβάσεις αποκατάστασης και αναζωογόνησης του φυσικού τοπίου θα πρέπει να συμβαδίσουν με τη δημιουργία προϋποθέσεων για την ανάπτυξη ήπιων μορφών τουρισμού που θα προσφέρουν κίνητρα για τη συγκράτηση του πληθυσμού. Στον κλάδο του τουρισμού εντάσσονται και όλες οι υποστηρικτικές υπηρεσίες εστίασης, αναψυχής και εξειδικευμένου εμπορίου που ενισχύουν το ρόλο της Καλαμάτας ως κέντρου για ολόκληρο το Νομό.

Στον τομέα του τουρισμού και της οικιστικής ανάπτυξης θα πρέπει να συνεκτιμηθεί και η, υπό προϋποθέσεις, πιθανή ανάπτυξη με τη μορφή ιδιωτικών επενδύσεων, κατοικιών διαφόρων τύπων και ξενοδοχειακών μονάδων σε πρόσφορες για αυτού του είδους την ανάπτυξη θέσεις, που συνδέονται με τις ειδικές δραστηριότητες της πόλης και ειδικές μορφές τουριστικής ανάπτυξης (συνεδριακός, πολιτιστικός τουρισμός). Επιγραμματικά, οι στρατηγικές επιλογές για τη χωρική οργάνωση του αστικού κέντρου της Καλαμάτας αποτελούν: • η αειφόρος ανάπτυξη (αύξηση πρασίνου και κοινοχρήστων χώρων, ολοκληρωμένες υποδομές αστικών εξυπηρετήσεων, αστικές αναπλάσεις, δίκτυο πεζοδρόμων και ποδηλατοδρόμων, μείωση των οικιακών αποβλήτων). •

η πρόβλεψη περιοχών ανάπτυξης σημαντικών, για την ολοκλήρωση της αναπτυξιακής φυσιογνωμίας της πόλης, δραστηριοτήτων (τουρισμός, μεταποίηση ποιοτικών τοπικών αγροτικών προϊόντων, άλλες επιχειρηματικές δραστηριότητες του τριτογενή τομέα, κ.τ.λ.)

•

Ρύθμιση των γενικών και ειδικών χρήσεων, τόσο για Α κατοικία και κεντρικές λειτουργίες, όσο και για παραγωγικές δραστηριότητες επιπέδου πόλης (κυρίως για το αστικό κέντρο της πόλης).

Οι επεμβάσεις που αφορούν την κλίμακα του αστικού σχεδιασμού υπονοούνται σαν επέκταση των προτεραιοτήτων της πόλης που αφορούν τη χωροθέτηση και το συνδυασμό των λειτουργιών που θέλει να αναπτύξει η πόλη. Ωστόσο, δεν επικεντρώνεται σε όλες τις περιοχές της πόλης, σημειώνει κυρίως τις καταστάσεις που πρέπει να αποφευχθούν, και δεν επισημαίνει βασικές αρχές που θα πρέπει να τηρηθούν για την ισόρροπη ανάπτυξη και την αναγωγή της σε σημαντικό κέντρο σε επίπεδο περιφέρειας, χώρας ή Μεσογείου.

ΔΙΟΙΚΗΣΗ / ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ Κατά την πάροδο των χρόνων τα όρια της πόλης αλλάζουν σημαντικά λόγω των επεκτάσεων που έχουν γίνει. Ένας σημαντικός προβληματισμός που προέκυπτε και συνεχίζει να υπάρχει είναι η κάλυψη των αναγκών του πληθυσμού και η κατανομή του κοινωνικού εξοπλισμού. Είναι συνυφασμένο με τον τρόπο διοίκησης των περιοχών και της αστικής διάχυσης που θέλει να επιτύχει σε επίπεδο πόλης. Παρακάτω είναι οι προτεινόμενες ενέργειες για την ικανοποίηση των αναγκών αυτού του τομέα. Το 1971 οι κοινωνικοί στόχοι που τέθηκαν αφορούσαν τα παρακάτω: •

Συμπλήρωση και ενίσχυση του πνευματικού και κοινωνικού εξοπλισμού της,

•

Δημιουργία άξονα πνευματικού και κοινωνικού εξοπλισμού της πόλης και ενίσχυση υπάρχοντος.

Οι βασικές αρχές σχεδιασμού του 1986 εστίαζαν στα ακόλουθα: •

απόκτηση της απαραίτητης για τους κατοίκους της πόλης κοινωνικοποιημένης γης με βάση τον “πληθυσμό υπολογισμού”, ώστε να υπάρχει η δυνατότητα σταδιακής δημιουργίας του απαιτούμενου (από τα standars ποιότητας ζωής) κοινωνικού εξοπλισμού,

•

ελάχιστη χρησιμοποίηση του όπλου των απαλλοτριώσεων, με δεδομένη και την αστρονομική τιμή της γης στην πόλη,

•

ανάπτυξη των υποβαθμισμένων περιοχών και ανάγκη ύπαρξης επαρκούς εξοπλισμού με κοινωνικές εξυπηρετήσεις που να είναι κοντά στους κατοίκους.

Όσον αφορά τον απαιτούμενο κοινωνικό εξοπλισμό, βασικές προβλέψεις του τομέα ήταν η ισόρροπη ανάπτυξη της πόλης, το κλείσιμο της “ψαλίδας” ανάμεσα στις προβληματικές και προνομιούχες περιοχές της πόλης, η δημιουργία “αυτοδύναμων” οικιστικών μονάδων μέσα στην πόλη με το συνδυασμό κοινωνικού εξοπλισμού για εξυπηρετήσεις τοπικού και υπερτοπικού χαρακτήρα, η ανάπτυξη της οικονομικής και κοινωνικής ζωής μέσα στην πόλη και αποκεντρωμένα, η ιεραρχημένη εξισορρόπηση της κατανομής του κυκλοφοριακού φόρτου, η διατήρηση της ανθρώπινης κλίμακας και η εξασφάλιση στον πεζό των δικαιωμάτων του. Ειδικότερα, αφορούσε τους τομείς της εκπαίδευσης, του πολιτισμού, της υγείας, του πρασίνου μέσα στην πόλη, της αναψυχής-ψυχαγωγίας, του αθλητισμού, του εμπορίου και της διοίκησης. Επιπλέον, έγιναν προσπάθειες για την εύρεση του εξοπλισμού για πολιτιστική δράση ενεργώντας προς τη διαδικασία προγραμματισμού, μελέτης και εξεύρεσης των ελεύθερων χώρων που θα προορίζονταν για αυτή τη χρήση, οργανώνοντας πλήθος πολιτιστικών λειτουργιών και καθιερώνοντας θεσμούς, εξασφαλίζοντας τη μονιμότητα και τη συνεχή ανάπτυξη τέτοιων δραστηριοτήτων. Με αυτό τον τρόπο, τα κέντρα πολιτιστικής δράσης και εκδηλώσεων αποφίσηστηκε να είναι: το Κάστρο, το Δημοτικό Πάρκο ΟΣΕ, το Δημοτικό Πνευματικό Κέντρο, η ΔΕΠΑΚ (Δημοτική Επιχείρηση Πολιτιστικής Ανάπτυξης Καλαμάτς), η Μαρίνα, το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ.Κ. (Δημοτικό Περιφερειακό Θέατρο Καλαμάτας), τα κέντρα αναψυχής και εστίασης στην Ανατολική Παραλία, το Μπενάκειο Αρχαιολογικό Μουσείο, η Λαϊκή Βιβλιοθήκη Καλαμάτας, το Λαογραφικό Μουσείο Καλαμάτας, η Πινακοθήκη Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης, το Δημοτικό Αναψυκτήριο, η Κινηματογραφική Λέσχη Καλαμάτας, Εξωραϊστικοί Σύλλογοι, το Μεσσηνιακό Ερασιτεχνικό Θέατρο, το Λύκειο Ελληνίδων, ο Φιλογυμναστικός Όμιλος Καλαμάτας, ο σύλλογος Ανθεστηρίων, οι μουσικοφιλολογικοί σύλλογοι “Ορφέας” και “Ακρίτας”, Κέντρο συνεδρίων. Αυτές οι λειτουργίες στεγάστηκαν είτε σε διατηρητέα κτίρια μετα την αποκατάσταση τους είτε σε νέα σε όλη τη “νέα” έκταση της πόλης. Είναι σημαντικό ότι εκείνη την περίοδο είχε αποφασιστεί η ίδρυση Τ.Ε.Ι. και προτείνεται η ίδρυση πανεπιστημιακού τμήματος, συντελώντας ευεργετικά στην ανάπτυξη του τομέα. Παράλληλα, υπήρχαν αρκετοί αθλητικοί σύλλογοι και από το Γ.Π.Σ. του 1986 προβλέφθηκαν στις συνοικίες παιδικές χαρές και ελεύθερα γήπεδα αθλοπαιδιών. Ακόμα, θα υπήρχαν το “Δημοτικό Ελεύθερο Αθλητικό Κέντρο” στην

Πλέυνα, εγκαταστάσεις τέννις και γήπεδο ποδοσφαίρου στην πράσινη ζώνη του Νέδοντα, επέκταση του κολυμβητηρίου, δημιουργία εγκαταστάσεων για καταδύσεις, επέκταση του ΝΟΚ και προπονητήριο ρυθμικής αγωνιστικής γυμναστικής.Επιπλέον είχε στόχο τη δημιουργία νέου νοσοκομείου, εγκαταστάσεις ΙΚΑ, Κ.Α.Π.Η., δύο Κέντρων Υγείας αστικού τύπου, ορφανοτρόφείο, 6 παιδικών σταθμών και βρεφονηπιακών σταθμών σε όλη την πόλη. Κύριος στόχος του επιλεγέντος ”ρεαλιστικού σεναρίου” του ΓΠΣ 2011 είναι: • Ο προσδιορισμός συμπλήρωσης, βελτίωσης και οργάνωσης της τεχνικής υποδομής και του κοινωνικού εξοπλισμού του αστικού κέντρου και των οικισμών (μαζί με αντιπυρική, αντιπλημμυρική και αντισεισμική θωράκιση του δήμου). •

Ειδικότερα, για τα δημοτικά διαμερίσματα και τους οικισμούς του ορεινού και ημιορεινού χώρου: • πρόβλεψη και δημιουργία των απαραίτητων κοινωνικών υποδομών, •

προστασία του Τοπίου του ορεινού και ημιορεινού χώρου και ανάπτυξη ήπιων μορφών εναλλακτικού τουρισμού,

•

σχεδιασμός οικοτουριστικών δραστηριοτήτων,

•

αποκατάσταση και διατήρηση των ελαιώνων της ορεινής και ημιορεινής ζώνης ως τοπίου συνδεδεμένου με την οικονομία και την ιστορία της περιοχής, αλλά και ως παραγωγικού προτύπου που αφορά στον ευρύτερο Μεσσηνιακό Χώρο και το Νομό και παράλληλα ως αγροτικού περιαστικού και εξωαστικού τοπίου σημαντικής αισθητικής αξίας. Παράλληλα διατήρηση της παραγωγικής τους δραστηριότητας και επιλεγμένη διατήρηση των παραδοσιακών τρόπων καλλιέργειας (βιολογική), συγκομιδής και επεξεργασίας.

Βασικός στόχος των δύο πρώτων σχεδίων ήταν η πνευματική, πολιτισμική και κοινωνική ανέλιξη του πληθυσμού της πόλης μέσα από διάφορα έργα. Μετά το 1986 ιδρύθηκαν αρκέτοί σύλλογοι, κέντρα και εκδηλώσεις που θα λειτουργούσαν για αυτό το σκοπό. Το σχέδιο αυτό διαδραμάτισε το σημαντικότερο ρόλο στη διαμόρφωση αυτού του τομέα, κάνοντας αναφορά στις πραγματικές ανάγκες τις πόλεις και με στόχο την αντισεισμική θωράκιση της πόλης. Έθεσε το πλαίσιο σύμφωνα με το οποίο θα μπορούσε το σχέδιο του 2011 να ορίσει στόχους για την ικανοποίηση της πρώτης προτεραιότητάς του, που ήταν η διαμόρφωση ελκυστικού αστικού περιβάλλοντος, με πρόβλεψη και παροχή καλής ποιότητας υπηρεσιών. Αφ’ ενός προάγει την ποιότητα ζωής των κατοίκων και αφ’ ετέρου συμβάλλει ουσιαστικά στην προσέλκυση καινοτομικών επενδύσεων και στον εκσυγχρονισμό των ήδη λειτουργουσών επιχειρήσεων, διευκολύνοντας, κατά συνέπεια, τη διεύρυνση της αγοράς εργασίας και απασχόλησης. Ιδιαίτερη σημασία δώθηκε και στις ορεινές περιοχές του δήμου. Ωστόσο, είναι γεγονός ότι στο τελευταίο σχέδιο οι στόχοι είναι συντηρητικοί με αποτέλεσμα να υπάρχει η πεποίθηση ότι ο κοινωνικός εξοπλισμός δε θα επαρκεί ποιοτικά, σκεπτόμενοι την εξέλιξη της τεχνολογίας. Δεν προχωράει σε λεπτομερή ανάλυση τους, αναφέρει λίγες πληροφορίες για την προτεινόμενη χωροθέτηση των λειτουργιών μέσα στο δήμο και αποσιωπά τους τρόπους με τους οποίους θα γίνει η εξεύρεση των κενών χώρων στο αστικό κέντρο, εντείνοντας την τάση του σχεδίου να μη φτάνει στο στάδιο του σχεδιασμού αλλά μόνο στη διατύπωση γενικών προτάσεων και προγραμματικών.

ΑΣΤΙΚΟ ΤΟΠΙΟ Οι διάφορες περιοχές μίας πόλης λειτουργούν σε πλήρη εξάρτηση με ολόκληρη την πόλη, η πόλη αντίστοιχα με την περιφέρεια της και η δική της εξάρτηση ανάγεται σε εθνικό ή μεγαλύτερο επίπεδο. Τα κτίρια και οι πόλεις είναι αδιαίρετη ανάγκη να “ακουμπούν” χωρίς να “πληγώνουν” τη γη. Σε κάθε προσπάθεια αναφοράς του τομέα του αστικού τοπίου πρέπει πάντα να είναι παρούσα η πεποίθηση ότι τα κτίρια αποτελούν ίσως το βασικότερο παράγοντα διαμόρφωσης αυτού του τομέα ξεκινώντας από τον πολεοδομικό σχεδιασμό και τους πολεοδομικούς κανονισμούς. Η κάθε πόλη βασίζεται στην στην ενδοχώρα για την κάλυψη αναγκών σε τροφή, νερό, καθαρό αέρα, ανοιχτούς χώρους, ενέργεια (ίσως και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας). Αντίστοιχα η ενδοχώρα εξαρτάται από την πόλη για την κάλυψη του πρωτογενούς, δευτερογενούς και τριτογενούς τομέα (η πόλη για την ενδοχώρα είναι αγορά για τα προϊόντα της, ευκαιρίες για δουλειά, υπηρεσίες κλπ.) και επηρεάζεται από τη μόλυνση της. Το ζητούμενο για τη βιωσιμότητα του διπόλου πόλη-ενδοχώρα είναι να υπάρχει ολοκληρωμένη προσέγγιση και συνεργασία μεταξύ των δύο, παρατηρώντας τα πλεοκεντήματα, τα μειονεκτήματα, τους κινδύνους, τις ευκαιρίες του καθενός. Η άποψη αυτή διατυπώνονται με σαφήνεια στα σχέδια που αφορούν τον τομέα του αστικού τοπίου με απώτερο σκοπό την εξισορρόπηση του χάσματος που υπάρχει μεταξύ αστικού και αγροτικού χώρου. Στην περίπτωση της Καλαμάτας το δίπολο πόλη-ενδοχώρα έχει ακόμα μεγαλύτερη σημασία. Αυτό εξηγείται αν σκεφτεί κανείς ότι η πόλη αυτή δημιουργήθηκε εξαρχής λόγω της ενδοχώρας που υπήρχε. Η ανάπτυξη της πόλης σε όλες τις περιόχους μέχρι το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ήρθε αρχικά από την ανάπτυξη του πρωτογενούς τομέα και αργότερα από την ανάπτυξη του δευτερογενούς, ο οποίος χρησιμοποιούσε σαν πρώτη ύλη τα αγροτικά προϊόντα της ευρύτερης περιοχής του νομού. Η ανάπτυξη αυτών των τομέων οδήγησε στην ανάγκη διαμόρφωσης ενός ελκυστικού αστικού τοπίου, το οποίο διαμορφώθηκε σε διαφορετικές περιόδους. Το σύνολο αυτών των διαμορφώσεων αποτελεί αντικείμενο για τη διατύπωση προτάσεων σε αυτόν τον τομέα. Το 1971 δίνεται προτεραιότητα σε: •

ενιαία δομή κέντρου-κατοικίας και διατήρηση ενιαίου ιστού κεντρικών λειτουργιών διεισδύοντος σ’ όλη την περιοχή κατοικίας χωρίς διαφοροποίηση και ιεράρχηση των γειτονιών,

•

ενίσχυση του άξονα της οδού Αριστομένους ως συνδετήριου κλάδου παλιάς πόλης και παραλίας,

•

ενίσχυση της βορειοανατολικής και βορειοδυτικής περιοχής για την αποσυμφόρηση του υπάρχοντος κέντρου με τη δημιουργία ισχυρών τοπικών κέντρων,

•

συγκέντρωση βιοτεχνιών, βιομηχανιών στη δυτική περιοχή σε βιομηχανική περιοχή.

Για την κατοικία προβλέπεται: •

εσωτερική πύκνωση στους περιφερειακούς τομείς όπου υπάρχει αραιή δόμηση (πυκνότητα 80-110 κατ/Ηα),

•

επέκταση κατ’ έκταση στις βορειοανατολικές και βορειοδυτικές συνοικίες και στον άξονα της Αριστομένους (πυκνότητα 50-80 κατ/Ηα),

•

εξυγίανση των ήδη πυκνοδομημένων περιοχών με ανάπτυξη πρασίνου και ελεύθερων χώρων (πυκνότητα 150-250 κατ/Ηα),

•

επέκταση καθ’ ύψος-πύκνωση στον άξονα της Αριστομένους.

Για τις κεντρικές λειτουργίες: •

διατήρηση και ενίσχυση του γραμμικού χαρακτήρα του κέντρου,

•

κυκλοφοριακή αποσυμφόρηση της οδού Αθηνών (η οποία αποτελούσε την “είσοδο στην πόλη”) και ενίσχυση του εμπορικού της χαρακτήρα,

•

διαμόρφωση με οργανωμένη δόμηση του άξονα της οδού Αριστομένους που συνδέει ως βασικός συνδετήριος κλάδος την παλιά πόλη με το λιμάνι,

•

στον άξονα της παραλίας, οργανωμένη δόμηση, τουριστικές λειτουργίες, αύξηση των ελεύθερων χώρων,

•

δημιουργία τοπικών κέντρων / κόμβων που διαφοροποιούν την ένταση της εμπορικής δραστηριότητας.

Οι περισσότερες προτεραιότητες αυτού του σχεδίου αναπροσαρμόστηκαν ή απορρίφθηκαν από τα επόμενα. Οι προτάσεις του είναι απόρροια της γενικότερης τάσης της περιόδου που θα μπορούσε να οδηγήσει σε αλλοίωση του αστικού τοπίου και στην απαξίωση βασικών χαρακτηριστικών της περιοχής μελέτης. Το 1986, πριν το σεισμό, δώθηκε ιδιαίτερη σημασία στα ακόλουθα: •

ένταξη όλων των αυθαίρετων κατοικιών γύρω από το σχέδιο πόλης του 1905 (πάνω από 20000 κατοίκους στους 45000),

•

δημιουργία αυτοδύναμων βιώσιμων πολεοδομικών μονάδων (συνοικιών) συμπεριλαμβάνοντας σε αυτές και τις αραιοδομημένες ή αδόμητες εκτάσεις, τις εγκλωβισμένες ανάμεσα στους πυρήνες πυκνοδομημένων, παρόλο που αυτοί αναπτύχθηκαν απρογραμμάτιστα,

•

βελτίωση της δομής της πόλης και της μικροδομής των περιοχών κατοικίας (σ.δ., ύψος, ενιαίοι ακάλυπτοι, πλατείες, πεζοδρομήσεις, κλπ.),

•

ελάχιστη χρησιμοποίηση του όπλου των απαλλοτριώσεων, με δεδομένη και την αστρονομική τιμή της γης στην πόλη,

•

ιδιαίτερη προσπάθεια για την κατά προτεραιότητα ανάπτυξη των υποβαθμισμένων και παραμελημένων περιοχών: στη Δυτική Περιοχή, στην Ανατολική Περιοχή, στη Δυτική Παραλία γύρω από τα παλιά σφαγεία κλπ.,

•

εφαρμογή του πολεοδομικού σχεδίου στις επεκτάσεις της Δυτικής, Βόρειας, Ανατολικής και Κεντρικής Περιοχής.

Αμέσως μετά το σεισμό έγινε αναπροσαρμογή των προτεραιότητων: •

οργανωμένα προγράμματα δόμησης, για κατοικίες κλπ.: •

ΟΕΚ 150 κατοικίες και κέντρο στη Δυτική Συνοικία με προκατασκευασμένες μονάδες καταστημάτων, διερεύνηση για νέα προγράμματα, έλεγχος προδιαγραφών για στατική επάρκεια-αντισεισμικότητα,

•

ΖΕΠ, απόκτηση 350 στρ. στη Δυιτκή ΖΕΠ,

•

δημοτικό στεγαστικό πρόγραμμα σε 40 στρ. του στρατοπέδου (Ανατολική Περιοχή)

•

Βιοτεχνική Ζώνη (ΒΙΟΠΑ),

•

τελική αξιολόγηση των διατηρητέων (και για 150 διατηρητέα επιλογή και πλήρης αποκατάσταση και πολεοδομικά-μορφολογικά μέτρα για τα υπόλοιπα), ενημέρωση για τα καταρρεύσαντα, κήρυξη ιστορικού κέντρου, αναθεώρηση αντικειμένου διαγωνισμού, κυκλοφοριακά,

•

δε μεταφέρεται αλλού η Καλαμάτα, ούτε ολικά ούτε τμηματικά,

•

δημοτικό στεγαστικό πρόγραμμα 300 κατοίκων στους Στρατώνες,

•

ριζική ανανέωση του οικιστικού δυναμικού (κατοικία) που καταστράφηκε,

•

διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς,

•

μείωση των σ.δ. και των υψών,

•

διατήρηση των “κενών” χώρων που δημιούργησε ο σεισμός,

•

διατήρηση και αποκατάσταση του παραδοσιακού οικιστικού πλούτου της πόλης,

•

δημιουργία μόνιμων ζωνών υποδοχής σκηνών και λυόμενων κατασκευών.

Στόχοι ήταν: •

για τα κέντρα κοινωνικής ζωής ήταν η δημιουργία μίας πολυκεντρικής πόλης με ιεραρχημένα κέντρα (πόλης και συνοικιών) με κοινωνικές και οικονομικές εξυπηρετήσεις,

•

για το κέντρο της πόλης ήταν να απευθύνεται σε όλους τους κατοίκους της πόλης και να είναι σε αλληλοσυνεργασία με τα μικρότερα κέντρα της,

•

τα κέντρα των συνοικιών να είναι στρατηγικά τοποθετημένα, απαραίτητα σε απόσταση πεζού από τα σπίτια της συνοικίας και να περιλαμβάνουν όλες τις αναγκαίες για την αντίστοιχη πολεοδομική μονάδα λειτουργίες (“πολυλειτουργικά κέντρα” και όχι “εμπορικά κέντρα”). Αποτελεί στόχο ο συνδυασμός τους με άλση με ψηλή φύτευση, με εγκαταστάσεις του τομέα του αθλητισμού, της υγείας και γενικότερα με όλους τους τομείς της καθημερινής ζωής.

Οι στόχοι και οι ποτεραιότητες του σχεδίου πριν και μετά το σεισμό δε διαφοροποιούνται σε μεγάλο βαθμό. Ωστόσο, μετά το σεισμό διατυπώνονται με μεγαλύτερη σαφήνεια, έχουν αναφορά στην παρούσα κατάσταση, ενώ πολλοί ανήκουν στην επόμενη φάση που θα ήταν ο σχεδιασμός. Αυτό ήταν ένα προφανές πλεονέκτημα της πόλης και του σχεδίου, αξιοποιώντας την ευκαιρία του νέου υποβάθρου (μετα το σεισμό) βοηθώντας την πόλη να υλοποιήσει τους στόχους της με πολύ γρηγορότερους ρυθμούς και με άμεσα αποτελέσματα. Είναι αλήθεια ότι αν δεν είχε συμβεί αυτό το γεγονός η αλλαγή της εικόνα της πόλης θα είχε γίνει πολύ αργότερα και ίσως να μην ήταν τόσο ριζική (ας σκεφτεί κανείς μόνο τη μεγάλη ύπαρξη κενών χώρων. Σε άλλη περίπτωση δε θα υπήρχαν, αλλά ίσως να ήταν μία πόλη με πολύ μεγαλύτερη έκταση). Οι στόχοι της πόλης για την επόμενη φάση μελέτης (ΣΧΕΔΙΑΣΜΌΣ) είναι: •

η ένταξη στο σχέδιο πόλης όλης της περιοχής των αυθαιρέτων (με 25000 περίπου), που δε διαθέτουν ίχνος κοινωνικών εξυπηρετήσεων,

•

η διάθεση γης για μεγάλες μονάδες κεντρικής κοινωνικής εξυπηρέτησης, που δε χωρούν στο ιστορικό κέντρο της πόλης,

•

εξυπηρέτηση των ποικίλων αναγκών των κατοίκων σε απόσταση πεζού,

•

δημιουργία στα δευτερεύοντα κέντρα γερών πόλων έλξης σκοπεύοντας στη συνεχή χρήση του κέντρου σχεδόν όλη τη διάρκεια του εικοσιτετραώρου.

Πιο αναλυτικά: •

Για τη δομή της πόλης αναφέρεται ότι στοχεύει στην καλύτερη οργάνωση και εξοπλισμό της πόλης εξισορροπόντας την κοινωνική εξυπηρέτηση των κατοίκων σε όλα τα τμήματά της, μειώνοντας σημαντικά τις περιττές μετακινήσεις, προωθώντας το θεσμό της αυτο-διοίκησης, δίνοντας ιδιαίτερη σημασία στην κλίμακα των πεζών και στην όσο γίνεται καλύτερη διατήρηση των 37 “μαχαλάδωνμικρογειτονιών”, που έχουν δημιουργηθεί ιστορικά και το κάθε ένα είχε ένα κέντρο κοινωνικής ζωής αν και πλέον λειτουργούν ενωποιημένα και είναι σαφώς λιγότερα (μπορούν να χωριστούν σε 9 υποπεριοχές: ΛΑΓΚΑΔΑ (Ι), ΑΒΡΑΜΙΟΥ (ΙΙ), ΚΑΛΥΒΙΑ (ΙΙΙ), ΣΤΡΑΤΩΝΕΣ (ΙV), ΓΙΑΝΝΙΤΣΑΝΙΚΑ (V), ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΠΑΡΑΛΙΑ (VΙ), ΔΥΤΙΚΗ ΠΑΡΑΛΙΑ (VΙΙ), ΚΕΝΤΡΟ (VΙΙΙ), ΝΟΤΙΑ ΣΥΝΟΙΚΙΑ (ΙΧ).

•

Για τις επεκτάσεις και τα όρια σχεδίου πόλης: το σχέδιο πόλης που ίσχυε την περίοδο μέχρι το 1986 χρονολογείται από το 1905 και περιλαμβάνει τις περιοχές Κάστρο, Παλιά Πόλη, Βιοτεχνικό Κέντρο, Σύνταγμα, Φυτεία, Άγιοι Ταξιάρχες, Νησάκι, Κανάρη, Ανατολική Παραλία, Δυτική Παραλία και μέρος του Μπαργιάμαγα, καταλαμβάνοντας 3300 στρ και καλύπτοντας το 60% της διάσπαρτης χτισμένης περιοχής. Κατέστη αναγκαία η επέκταση του σχεδίου της πόλης γιατί θα ήταν αδύνατη η εξασφάλιση χώρων για τις κεντρικές λειτουργίες της πόλης, για τη δημιουργία ζωνών για ειδικές χρήσεις και για τον αναγκαίο κοινωνικό εξοπλισμό μέσα στα παλαιότερα όρια του σχεδίου.

•

Όροι και συντελεστές δόμησης (σ.δ.): Οι σ.δ. της πόλης και ο επιτρεπόμενος αριθμός ορόφων μέχρι εκείνη την περίοδο θεωρούνταν από τους υψηλότερους που ισχύουν σε παρόμοιες πόλεις και σε σύγκριση με το Λεκανοπέδιο Αττικής. Τέθηκε ένα ανώτατο όριο σ.δ. (2,4) και στις νέες επεκτάσεις από 0,6-0,8.

•

Κατοικία: Είχε ουσιαστικά αφεθεί στην ιδιωτική πρωτοβουλία. Προτάθηκε μέσα από αυτό το σχέδιο να υπάρξει πρωτοβουλία στεγαστικών προγραμμάτων και η διατήρηση του χαρακτήρα της περιοχής όπου ήταν διαμορφωμένος ο ιστός της παλιάς πόλης.

•

Τα κέντρα των συνοικιών-τα δύο βασικά “δευτερεύοντα”: Οι 9 συνοικίες της πόλης έχουν ουσιαστικό λόγο να αποτελούν αυτόνομες πολεοδομικές μονάδες μόνο εφ’ όσον διαθέτουν κάθε μία το κέντρο κοινωνικής και οικονομικής ζωής. Λόγω του σεισμού η δημιουργία τους επιταχύνθηκε με γρήγορους ρυθμούς.

Έχοντας σα βασική προτεραιότητα όλες τις ενέργειες που απαιτούνται για την αντισεισμική θωράκιση της πόλης, το σχέδιο του 1986 θα λειτουργούσε ευεργετικά στο αστικό τοπίο της πόλης. Είναι σημαντικό ότι διαμόρφωσε πολλές ευκαιρίες, που θα έχουν τη δυνατότητα να εκμεταλλευτούν τα επόμενα σχέδια και οι μελλοντικές προτάσεις στην κλίμακα του αστικού. Στο σχέδιο του 2011 σημειώνονται οι παρακάτω παραδοχές για την πολεοδομική οργάνωση της πόλης: •

Η οικιστική δομή του αστικού κέντρου της Καλαμάτας κατά βάση δεν διαφοροποιείται, αλλά η διάρθρωση των Π.Ε. η οποία είχε προβλεφθεί από το εγκεκριμένο Γ.Π.Σ. ’86 διατηρείται, με 8 Πολεοδομικές Ενότητες-γειτονιές, των οποίων τα διοικητικά όρια διευρύνονται ανάλογα με τις προτεινόμενες οικιστικές επεκτάσεις για χρήσεις κατοικίας και παραγωγικών δραστηριοτήτων, με την προσθήκη όμως και μιας επιπλέον Π.Ε. Βόρεια της οδού Λακωνικής, έτσι ώστε να ενταχθούν στο σχέδιο πόλης οι περιοχές με υπάρχουσα σήμερα διάσπαρτη κατοικία προαστιακού τύπου. Μετά τα παραπάνω οι νέες Π.Ε. της πόλης της Καλαμάτας γίνονται 9.

•

Αντίστοιχα, όσον αφορά τη διάρθρωση των Πολεοδομικών Κέντρων επιπέδου πόλης και γειτονιάς, διατηρείται με μικρές προσαρμογές η υπάρχουσα κατανομή των κέντρων (παραδοσιακό κέντρο πόλης, δυτικό κέντρο, ανατολικό κέντρο και τοπικά κέντρα γειτονιάς), με την προσθήκη τριών επιπλέον νέων ειδικών Επιχειρησιακών Κέντρων επιπέδου πόλης στην περιοχή βόρεια και νότια της Νέας Εισόδου.

Ειδικότερα διατηρούνται: •

Το σημερινό κέντρο επιπέδου πόλης με εξυπηρέτηση λειτουργιών υπερτοπικού χαρακτήρα και συγκέντρωση του απαραίτητου κεντρικού κοινωνικού εξοπλισμού για τις ανάγκες των κατοίκων. Βασικοί άξονες ανάπτυξης των κεντρικών λειτουργιών είναι η ζώνη της Αριστομένους και η ζώνη του Ποταμού Νέδοντα, στους οποίους ήδη βρίσκονται σημαντικές δραστηριότητες εξυπηρέτησης της πόλης. Το κέντρο της πόλης αναπτύσσεται: • Κατά μήκος και εκατέρωθεν της οδού Αριστομένους καταλαμβάνοντας και εσωτερικά οικοδομικά τετράγωνα, καθώς και της οδού Φαρών (άξονας βορρά-νότου) στα οποία συγκεντρώνονται κεντρικές λειτουργίες επιπέδου πόλης (εμπόριο, διοίκηση, τράπεζες, αναψυχή, ξενοδοχεία, υπηρεσίες, κ.λ.π.) με δομικά στοιχεία την κεντρική πλατεία παρά το πάρκο της οδού Αριστομένους, περιμετρικά της οποίας σε βάθος Ο.Τ. αναπτύσσεται η καρδιά του κέντρου πόλης, το Διοικητήριο, την Αγορά, το πάρκο ΟΣΕ, το Λιμεναρχείο, κ.ά. •

Κατά μήκος μέρους της ζώνης του ποταμού Νέδοντα στην οποία αναπτύχθηκαν υπερτοπικές λειτουργίες οργανωμένου-εξοπλισμένου πρασίνου, καθώς και κεντρικές λειτουργίες επιπέδου πόλης (Δημαρχείο) και κατά μήκος της λεωφόρου Αθηνών, στο τμήμα της που διατρέχει την πόλη ως εισόδου-πύλης από και προς Αθήνα, μέχρι και την καρδιά του κέντρου πόλης, με δομικά χαρακτηριστικά τις επιχειρησιακές κεντρικές λειτουργίες για τη λεωφόρο Αθηνών (παρά την οποία έχει αναπτυχθεί και μέρος του προβλεπόμενου από το ισχύον Γ.Π.Σ. Δυτικού Κέντρου Λαγκάδας).

•

Κατά μήκος της οδού Μαυρομιχάλη μέχρι το Ανατολικό εκτατικό κέντρο στη θέση του παλαιού στρατοπέδου.

•

Κατά μήκος της παραλιακής οδού Ναβαρίνου (άξονας δύση-ανατολή) με υπερτοπικές λειτουργίες αναψυχής, εστίασης, διοίκησης, υπηρεσιών και τουρισμού.

Πολεοδομικές ενότητες στο σχέδιο του 1986 Προσθήκες στις προηγούμενες ενότητες στο σχέδιο του 2011, με επεκτάσεις και ενότητε για ειδικές επιχειρησιακές λειτουργίες

•

Το Δυτικό Κέντρο (δευτερεύον) στην ΠΕ της Λαγκάδας (περιοχή μεταξύ Πλεύνας-Αγίας Τριάδας και από τις δύο πλευρές της οδού Αθηνών), το οποίο αποτελεί το κέντρο εξυπηρέτησης των κατοίκων της Δυτικής περιοχής της πόλης.

•

Το Ανατολικό Κέντρο (δευτερεύον) στην ΠΕ Στρατώνες στο χώρο του τ. στρατοπέδου, όπου έχουν συγκεντρωθεί εξειδικευμένες χρήσεις επιπέδου πόλης και συγκεκριμένα: Πανεπιστημιακές εγκαταστάσεις, Φοιτητική Εστία, Διοίκηση, Κλειστό γυμναστήριο (Τέντα), γήπεδο ποδοσφαίρου και κατοικίες και το οποίο αποτελεί το κέντρο εξυπηρέτησης των κατοίκων της Ανατολικής περιοχής της πόλης.

•

Τα τέσσερα τοπικά κέντρα στις Π.Ε. Αβραμιού, Γιαννιτσάνικα, Παραλία και Δυτική Παραλία, με σκοπό την τόνωση των κεντρικών λειτουργιών τοπικής σημασίας και την αποφυγή μετακινήσεων προς το κέντρο για εξυπηρέτηση των καθημερινών αναγκών των κατοίκων.

•

Αντίστοιχα, οργανώνονται πολεοδομικά με ένταξη στο σχέδιο πόλης και με γενική κατηγορία χρήσης Πολεοδομικό Κέντρο επιπέδου πόλης με ειδικές επιχειρησιακές λειτουργίες και με διάκριση κατά περίπτωση των επιτρεπόμενων ειδικών χρήσεων: • Η περιοχή ΕΠΧ0 εκατέρωθεν της Νέας Εισόδου και δυτικά της οδού Αρτέμιδος (περιοχή Γουλιμήδες) στην οποία υπάρχει ήδη συγκέντρωση επιχειρηματικών οικονομικών δραστηριοτήτων επιπέδου πόλης με εκτατικό χαρακτήρα, οι οποίες προσελκύστηκαν στην περιοχή λόγω της ευχερούς προσπελασιμότητας από και προς το Π.Σ.Κ., καθώς και των σχετικά χαμηλών αξιών γης. Στη ζώνη αυτή η χρήση της κατοικίας προβλέπεται περιορισμένη για την κάλυψη των αναγκών κυρίως επαγγελματιών της περιοχής οι οποίοι προτιμούν να κατοικούν εγγύς των επιχειρήσεών τους. •

Η περιοχή ΕΠΧ1 δυτικά της οδού Αρτέμιδος και νότια της προηγούμενης έως την παραλιακή περιοχή, στην οποία αναπτύσσονται παραγωγικές δραστηριότητες και εν γένει κεντρικές λειτουργίες (εμπόριο, τουρισμός, αναψυχή, υπηρεσίες, κ.λ.π.), σε συνδυασμό με αυξημένη χρήση της κατοικίας, καθώς και

•

Η περιοχή εκατέρωθεν του οδικού άξονα βορρά-νότου Ακοβίτικα-Καρέλια, ο οποίος διασταυρώνεται προς νότο με τη Νέα Είσοδο και προς βορρά με τη λεωφόρο Αθηνών.

Οι στόχοι του σχεδίου μέσα από το επιλεγμένο “ρεαλιστικό σενάριο" είναι: • Η αλληλοστηριζόμενη ισόρροπη ανάπτυξη αστικού, περιαστικού και αγροτικού χώρου, •

Ο καθορισμός παρεμβάσεων και μηχανισμών για την πολεοδομική οργάνωση και εύρυθμη λειτουργία του αστικού κέντρου και των λοιπών οικιστικών αναπτύξεων σε επίπεδο συνολικού συστήματος οικιστικού δικτύου του Δήμου, με στόχο την αλληλοστηριζόμενη ισόρροπη ανάπτυξη αστικού, περιαστικού και αγροτικού χώρου και, συγχρόνως, για τον κάθε οικισμό χωριστά, με τις ιδιαιτερότητες και τις διαβαθμισμένες ανάγκες του, ώστε να ελαχιστοποιείται η πιθανότητα συγκρούσεων,

•

Η πολεοδομική οργάνωση για την εύρυθμη λειτουργία του αστικού συγκροτήματος και των λοιπών οικιστικών αναπτύξεων και η αναβάθμιση και εξυγίανση οικιστικών περιοχών υποβαθμισμένου πολεοδομικού περιβάλλοντος.

•

Η προστασία και αξιοποίηση του παράκτιου μετώπου ως του κυριότερου ανοιχτού χώρου της πόλης.

•

Ο προσδιορισμός των ειδικών χρήσεων όπως προκύπτουν από τις ανάγκες της πόλης και των οικισμών.

Οι στόχοι του επιλεγέντος σεναρίου μεταφράζονται για τις επί μέρους διακριτές χωρικές ενότητες του Δήμου: •

Για το αστικό κέντρο: • διάταξη των γενικών και ειδικών χρήσεων,

•

πρόβλεψη νέων οικιστικών υποδοχέων Α΄ κατοικίας στα νοτιο-ανατολικά της πόλης όπου παρατηρείται αυξημένη διάσπαρτη εκτός σχεδίου δόμηση με πρόβλεψη χαμηλών πυκνοτήτων, αυξημένους ελεύθερους χώρους και πράσινο για ομαλή-ελκυστική διασύνδεση με τον άμεσο εξωαστικό χώρο καθώς και οικιστικών νέων αλλά και περιορισμένων οικιστικών ενοτήτων ενοτήτων στα δυτικά όπου συγκεντρώνεται ο ήδη υπάρχων ή θεσμοθετημένος οικιστικός ιστός,

•

αναπλάσεις του ανατολικού και δυτικού κέντρου για να ανταποκριθούν αποτελεσματικότερα στο ρόλο τους και διασύνδεσή τους με τα νέα προτεινόμενα κέντρα σε σχέση και με τον περιμετρικό δακτύλιο,

•

οργάνωση και διαχείριση της αειφόρου χρήσης της αστικής και περιαστικής παραλιακής ζώνης και πρόβλεψη ελεύθερης και ευχερούς πρόσβασης των πολιτών,

•

δημιουργία ευρύτερου οροθετημένου τομέα για την συγκέντρωση τεχνικών υποδομών της πόλης (θέση ΒΙΟΚΑ, ΜΟΛΑΚ) ή άλλων χώρων υποδομών του Δήμου και φορέων μεταφορών-συγκοινωνιών που αναζητούν χώρους στάθμευσης στόλων οχημάτων.

Για τα δημοτικά διαμερίσματα και τους οικισμούς του ορεινού και ημιορεινού χώρου: •

άμεσης προτεραιότητας είναι η αποκατάσταση του οικιστικού περιβάλλοντος, της παραγωγικής δομής και των τεχνικών υποδομών για τη συγκράτηση του πληθυσμού στις περιοχές αυτές,

•

συντήρηση-αποκατάσταση καλντεριμιών & υφιστάμενων μονοπατιών.

Για τα περιαστικά δημοτικά διαμερίσματα και οικισμούς: στοχεύει στην οργάνωση της πολεοδομικής λειτουργίας των προαστιακών οικισμών λόγω της άναρχης διάχυσης των χρήσεων, παρά τον ήδη υφιστάμενο σχεδιασμό (πολεοδομικές μελέτες που δεν έχουν ακόμη υλοποιηθεί). Ειδικότερα: • αναπλάσεις σε επιλεγμένες περιοχές των βόρειο-δυτικών προαστίων, σχεδιασμός των περιοχών επαφής με τη διέλευση του περιμετρικού δακτυλίου με την πρόβλεψη ζωνών πρασίνου, αθλητικών δραστηριοτήτων, κεντρικών συνδυασμένων χρήσεων και αναπλάσειςαναβαθμίσεις των χρήσεων και του πολεοδομικού περιβάλλοντος της υφιστάμενης κύριας οδικής εισόδου που διασχίζει τα δυτικά προάστια, •

αναπλάσεις σε επιλεγμένες περιοχές των ανατολικών παράκτιων προαστίων και αναβάθμιση του αστικού περιβάλλοντος του υφιστάμενου οδικού άξονα που τα διασχίζει. Οργάνωση των χρήσεων και πρόβλεψη ελεύθερων κοινόχρηστων χώρων και λειτουργιών επιπέδου τοπικού κέντρου, σε συνδυασμό με τις προβλεπόμενες εισόδους της προτεινόμενης συνέχισης του περιμετρικού δακτυλίου στα ανατολικά του αστικού κέντρου,

•

πρόβλεψη προσβάσεων, απελευθέρωση και διαχείριση της κοινόχρηστης παραλιακής ζώνης των ανατολικών οικισμών,

•

ακριβής οριοθέτηση, ανάδειξη και προστασία αρχαιολογικών χώρων (Ακοβίτικα, Ελαιοχώρι, Ιερό Αρτέμιδος, Αρτεμισίας) καθώς και ανάδειξη άλλων ήδη προβλεπόμενων χώρων (κάστρο, ιστορικό κέντρο, κ.α),

•

πρόταση πολεοδόμησης των οριοθετημένων οικισμών βορειο-δυτικά και βόρεια της πόλης, με παράλληλη πρόβλεψη της ανάδειξης του παραδοσιακού τους οικιστικού πυρήνα,

•

καθορισμός επιτρεπομένων χρήσεων και κανόνων ελέγχου ή περιορισμού της δόμησης στον εκτός σχεδίου χώρο,

•

προστασία, διατήρηση και ανάδειξη του περιαστικού αγροτικού τοπίου-διείσδυση και διασύνδεση με το αστικό πράσινο ως συνέχειά του.

Στο σχέδιο αυτό περιγράφονται αναλυτικά οι προτεινόμενες περιοχές ρυθμίσεων του ΓΠΣ στον εξωαστικό χώρο, δηλαδή στο χώρο εκτός των οικισμών, αλλά και οι προτεινόμενες ρυθμίσεις για τις περιοχές εκτός των σχεδίων πόλεως των ορίων των οικισμών, καθώς και των ορίων των προς πολεοδόμηση περιοχών. Η κατάταξη ακολουθεί τις προδιαγραφές σύνταξης του ΓΠΣ όπου διακρίνονται τρεις βασικές κατηγορίες ρυθμίσεων: • Οι Περιοχές Ειδικής Προστασίας (ΠΕΠ): οι περιοχές αυτές αφορούν σημαντικές εκτάσεις του Δήμου, εκτός των οικισμών, στις οποίες οι περιορισμοί χρήσεων και όρων δομήσεως είναι δεσμευτικοί και επομένως έχουν το χαρακτήρα απόλυτης προστασίας. Μία αναφορά γίνεται στο Π. ΝΕΔ. (Περιβαλλοντικό Πάρκο Νέδοντα): Πρόκειται για την περιοχή εξόδου της χαράδρας του Νέδοντα και την είσοδο του ποταμού στο χώρο του αστικού συγκροτήματος. Σήμερα η περιοχή φιλοξενεί ένα σύνολο επιθυμητών ή αναγκαίων χρήσεων, που η μεταφορά τους μεσοπρόθεσμα ή και μακροπρόθεσμα είναι δύσκολο να πραγματοποιηθεί, αλλά και άλλες όπως τα συνεργεία του Δήμου που θα πρέπει να μετεγκατασταθούν σε προβλεπόμενη από το ΓΠΣ περιοχή. Απαιτείται επίσης η εξυγίανση και αξιοποίηση του χώρου ως χώρου που διατίθεται για την πόλη και δραστηριότητες ήπιας αναψυχής. Οι επιτρεπόμενες χρήσεις και δραστηριότητες: • στο χώρο αυτό δεν επιτρέπεται η εναπόθεση γαιών, μπάζων και κάθε ενέργεια που τροποποιεί τους φυσικούς μετασχηματισμούς εντός της κοίτης του ποταμού,

•

απαγορεύεται η δόμηση και η κατασκευή οποιουδήποτε έργου πλην δημόσιων έργων που αφορούν την ασφάλεια και την αποτροπή κινδύνων ή αναγκαία έργα (γέφυρες, πεζογέφυρες κλπ.),

•

δεν επιτρέπεται η ανέγερση κτιρίων ή η τεχνητή κατασκευή αναβαθμού, τοίχου αντιστήριξης ή οποιαδήποτε αναδιαμόρφωση του φυσικού εδάφους, πλην μονοπατιών και χωματόδρομων που εξυπηρετούν την περιοχή,

•

στην περιοχή μπορεί να δημιουργηθεί δίκτυο ποδηλατοδρόμων, καθώς και δίκτυο μονοπατιών,

•

η εγκατάσταση υποδομής (μονοπάτια, ποδηλατόδρομοι, φυλάκια, πινακίδες, εξοπλισμός, ξύλινα καθιστικά, στέγαστρα, παρατηρητήρια κλπ), για την οργάνωση και εξυπηρέτηση των περιπατητών μετά από έγκριση της ΕΠΑΕ,

•

γενικά, αν και η περιοχή αποτελεί εν δυνάμει τμήμα του αστικού χώρου με λειτουργία πάρκου, οι διαμορφώσεις και τα έργα υποδομής θα πρέπει να ακολουθούν αρχές ήπιας αντίληψης με απομείωση στο απολύτως ελάχιστο επίπεδο σκληρών, μη απορροφητικών επιστρώσεων και ανάδειξη της φυτικής χλωρίδας και αποφυγή στοιχείων αστικής υποδομής.

•

Η περιοχή είναι αδόμητη και δεν προβλέπονται όροι δόμησης.

Οι Περιοχές Ελέγχου και Περιορισμού της Δόμησης (ΠΕΠΔ): οι περιοχές αυτές βρίσκονται εκτός οικισμών, υφιστάμενων και μελλοντικών, και εκτός των περιοχών προστασίας (ΠΕΠ). Στις ενδιάμεσες αυτές περιοχές τίθενται περιορισμοί, τόσο στη δυνατότητα εγκατάστασης ορισμένων από τις χρήσεις που προβλέπει το υφιστάμενο καθεστώς της ”εκτός σχεδίου δόμησης”, όσο και, σε ορισμένες περιπτώσεις, στις δυνατότητες ανέγερσης των μεγεθών που προβλέπονται. Ωστόσο, για τις περιοχές αυτές, προτείνεται η δυνατότητα εγκατάστασης πολλών χρήσεων, συμβατών μεταξύ τους, αλλά και με το χαρακτήρα κάθε περιοχής. Είναι αναγκαίο να αναφερθούν ότι εδω ανήκουν οι περιοχές με το χαρακτηρισμό: ΑΤ (Περιοχή Ανάπτυξης Αγροτικού Ορεινού Χώρου και Αγροτουρισμού). Οι περιοχές αυτές χαρακτηρίζουν τον περιβάλλοντα χώρο των οικισμών της ορεινής ενδοχώρας, αγροτικών

περιοχών που θα υποδεχθούν μικρό σχετικά αριθμό τουριστικών εγκαταστάσεων. Για τις περιοχές αυτές επιλέγεται η μικρή μονάδα αγροτουρισμού, τύπος που δεν ορίζεται ρητά από τη σχετική νομοθεσία, αλλά αφορά μικρά ξενοδοχεία κλασικού τύπου, με πρόσθετες παροχές υπηρεσιών. Η έννοια του αγροτουριστικού καταλύματος περιλαμβάνει μια σύνδεση έστω έμμεση με τοπική αγροτική παραγωγή, ήπιο μέγεθος και γενικά σύνδεση με το φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον. Όσον αφορά τις Περιοχές Παραγωγικών Δραστηριοτήτων, οι οποίες επίσης ανήκουν σε αυτή την κατηγορία, θα πρέπει για αυτές να επιτρέπεται υπό όρους η επέκτασή τους, εφ’ όσον τυγχάνουν περιβαλλοντικής αδειοδότησης και η χρήση είναι συνέχεια ή συμπληρωματική της υφιστάμενης. Σημαντικές κατηγορίες είναι οι παρακάτω: •

Περιοχή Παραγωγικών Δραστηριοτήτων Επαγγελματικών Εγκαταστάσεων Χαμηλής και Μέσης Όχλησης,

•

Βιομηχανική Περιοχή (ΒΙ.ΠΕ.) (ΦΕΚ 962/Δ/31.12.1991),

•

Περιοχή Κεντρικών Τεχνικών Υποδομών πόλεως,

•

Περιοχή Τουρισμού Αναψυχής: Η περιοχή αυτή στο παραλιακό μέτωπο του Μπουρνιά προορίζεται για να υποδεχτεί την προβλεπόμενη εκτός πόλεως οργανωμένη τουριστική δραστηριότητα και συναφείς εγκαταστάσεις αναψυχής. Γενικά προβλέπονται οι χρήσεις: • ξενοδοχεία και λοιπές τουριστικές εγκαταστάσεις πλην κατασκηνώσεων (camping), •

κατοικία,

•

εμπορικά καταστήματα που εξυπηρετούν τις καθημερινές ανάγκες των κατοίκων και επισκεπτών,

•

εστιατόρια,

•

αναψυκτήρια,

•

κέντρα διασκέδασης μόνον εφ’ όσον κατά τη λειτουργία τηρούν τις σχετικές διατάξεις ηχητικής μόνωσης που ισχύουν εντός κατοικημένων περιοχών,

•

χώροι συνάθροισης κοινού,

•

πολιτιστικά κτίρια και εν γένει πολιτιστικές λειτουργίες,

•

κτίρια κοινωνικής πρόνοιας,

•

θρησκευτικοί χώροι,

•

κτήρια και γήπεδα στάθμευσης,

•

αθλητικές εγκαταστάσεις,

•

συνεδριακά κέντρα,

Δεν προβλέπονται οι παρακάτω χρήσεις και εγκαταστάσεις: • ελικοδρόμια,

•

καζίνο,

•

γήπεδα γκολφ,

•

τουριστικοί λιμένες.

ΠΕΠΔ Περιαστικών περιοχών (ΠΠ1, ΠΠ2, ΠΠ3, ΠΠ4): Οι περιοχές αυτές έχουν προσδιοριστεί στο πεδινό τμήμα του Δήμου με κριτήρια μορφολογίας του εδάφους, προσπελασιμότητας και γενικότερης χωρικής σχέσης με το αστικό συγκρότημα. Πρόκειται για την περιοχή που μετά τον προσδιορισμό των επεκτάσεων δηλαδή των προς πολεοδόμηση περιοχών μένει ”εκτός σχεδίου” για τον ορίζοντα σχεδιασμού του ΓΠΣ. Οι περιοχές αυτές αποτελούν στον πεδινό χώρο του Δήμου τις τελευταίες εκτάσεις ανοιχτών χώρων με αρκετά κυρίαρχο το χαρακτήρα αγροτικών λειτουργιών και τοπίου. Παρά το γεγονός ότι, στην ιδανική περίπτωση, θα ήταν επιθυμητό να μην πυκνοκατοικηθούν, δεν

υπάρχει με το σημερινό οικονομικό θεσμικό πλαίσιο η πρακτική δυνατότητα δημιουργίας αδόμητων ζωνών. Πρόκειται λοιπόν για περιοχές όπου σε κάποιο βαθμό υφίσταται ένα αγροτικό τοπίο που περιλαμβάνει ποικιλία δενδροκαλλιεργειών, θερμοκηπίων, αλλά και συστάδων δασικών εκτάσεων, παραρεμάτιων συστημάτων βλάστησης και συγκεκριμένο σύστημα απορροής και αναγλύφου. Στις περιοχές αυτές μπορεί να είναι δυνατή και η δημιουργία κατοικίας με χαμηλές πυκνότητες. Καθορίζονται τέσσερις υποκατηγορίες ΠΠ1, ΠΠ2, ΠΠ3, ΠΠ4 (κατώτατο όριο αρτιότητας: 4.000 Μ2):

•

ΠΠ1: Περιοχή Κόμβου Νέας Περιμετρικής προς Μεσσήνη: στην περιοχή αυτή λόγω του χαρακτήρα της υφιστάμενης κατάστασης αλλά και της γειτνίασης με βιομηχανική περιοχή και του νέου κόμβου μπορούν να επιτρέπονται όλες οι χρήσεις που αναφέρονται σε όλες τις ζώνες ΠΠ. Μπορούν πρόσθετα να επιτρέπονται: πολυκαταστήματα, επαγγελματικά εργαστήρια χαμηλής όχλησης γραφεία, καταστήματα, ξενοδοχεία.

•

ΠΠ2: Δυτική Περιαστική Περιοχή (Σπερχογεία, Αντικάλαμος, Λαίικα): η περιοχή αυτή συγκροτεί το ευρύτερο περιβάλλον των υφιστάμενων οικισμών και των νέων επεκτάσεων και περιλαμβάνει μεγάλες εκτάσεις αγροτικού τοπίου, ένα πολύπλοκο σύστημα απορροής και στο νότιο τμήμα γειτνιάζει με τον περιμετρικό δακτύλιο και τις πυκνοδομημένες περιοχές του Ασπροχώματος. Στην περιοχή αυτή προβλέπονται οι χρήσεις που έχουν περιγραφεί για όλες τις ζώνες ΠΠ. Μπορούν πρόσθετα να επιτρέπονται: επαγγελματικά εργαστήρια χαμηλής όχλησης, ξενοδοχεία και τουριστικά καταλύματα μέχρι 50 κλίνες (πλην camping), εμπορικές αποθήκες.

•

ΠΠ3: Ανατολική Περιαστική Περιοχή: η περιοχή αυτή διατηρεί τον αγροτικό χαρακτήρα δεν περιλαμβάνει υφιστάμενους οικισμούς (εκτός από την Παναγίτσα και το Στρατόπεδο) και διαθέτει ένα πολύπλοκο σύστημα απορροής με αντίστοιχες σημαντικές πτυχώσεις του ανάγλυφου. Γειτνιάζει στο νότο με περιοχές νέων επεκτάσεων και τον περιμετρικό. Η υφιστάμενη κατάσταση υποδηλώνει τάση διαμόρφωσης περιβάλλοντος προαστιακού χαρακτήρα. Μπορούν πρόσθετα να επιτρέπονται: ξενοδοχεία και τουριστικά καταλύματα μέχρι 50 κλίνες (πλην camping).

•

ΠΠ4: Περιαστική Περιοχή (Δ.Δ. Μικρής Μαντίνειας): το εξωαστικό περιβάλλον της περιοχής του Δ.Δ. Μ. Μαντινείας χαρακτηρίζεται από ένα χαρακτηριστικό Μανιάτικο τοπίο. Ο πύργος Παναγιώταρου και ο ”εγκαταλελειμμένος” οικισμός Παλιάς Μικρής Μαντινείας συμπληρώνουν ένα σύνθετο τοπίο σηματοδότησης μια είσοδο στην Μάνη. Ωστόσο ιστορικά η περιοχή της Μάνης οριοθετείται σε όλο το Δ.Δ. Βέργας πιο βόρεια. Για την περιοχή αυτή προβλέπονται οι χρήσεις που έχουν περιγραφεί για όλες τις περιαστικές ζώνες ΠΠ. Μπορούν επί πλέον να επιτρέπονται: ξενοδοχεία και τουριστικά καταλύματα μέχρι 10 κλίνες (πλην camping), γεωργοκτηνοτροφικά κτίρια, γεωργικές αποθήκες.

Οι Οικιστικές Περιοχές.

Όσον αφορα την οικιστική οργάνωση, οι προτεινόμενες επεκτάσεις χωροθετούνται: •

Στο ανατολικό τμήμα: • η περιοχή μεταξύ Λακωνικής και Ανατολικής Παραλίας μέχρι τα όρια της πολεοδομικής μελέτης Βέργας, • βόρεια της Λακωνικής και βόρεια του Περιμετρικού Δακτυλίου, από την Παναγίτσα μέχρι την Αγ. Σιών, σε περιοχές που έχουν ήδη καταληφθεί από εκτός σχεδίου οικιστική χρήση.

•

Στο δυτικό τμήμα: • η περιοχή Γουλιμίδες, δυτικά της Αρτέμιδος, από την Ν. Είσοδο μέχρι το παράκτιο μέτωπο, •

η περιοχή βόρεια της Ν. Εισόδου μέχρι τα όρια της Δυτικής συνοικίας,

•

η περιοχή νότια του Περιμετρικού Δακτυλίου μεταξύ του Αθλητικού Κέντρου και της Βόρειας συνοικίας,

•

στο βορειοδυτικό άκρο του αστικού κέντρου (Δ.Δ. Αντικαλάμου και Σπερχογείας) προκειμένου να παραληφθεί η οικιστική πίεση που συνδέεται με τη χωροθέτηση υπεροπικών χρήσεων στην περιοχή,

•

δεν προτείνονται επεκτάσεις στην περιοχή του Δ.Δ. Λαίικων, όπου η έκταση των οριοθετημένων οικιστικών υποδοχέων κρίνεται επαρκής για να παραλάβει τη ζήτηση α’ κατοικίας στον ορίζονται σχεδιασμού, καθώς και στα Δ.Δ. Βέργας και Μ. Μαντίνειας, εκτός από μικρή επέκταση στη Μ. Μαντίνεια στη θέση Πύργου Παναγιώταρου,

•

στα ορεινά δημοτικά διαμερίσματα προτείνονται οριοθετήσεις στο σύνολο των υφιστάμενων οικισμών, δεδομένου ότι μόνο ο οικισμός της Αρτεμισίας έχει οριοθετηθεί μέχρι σήμερα. Οι προτεινόμενες οριοθετήσεις, αν και δεν επιβάλλονται από υφιστάμενες ή προβλεπόμενες πληθυσμιακές πιέσεις, έχουν ως στόχο τη ρύθμιση του υφιστάμενου θεσμικού καθεστώτος. Όπως έχει διαπιστωθεί από την ανάλυση στο Α’ στάδιο της μελέτης, παρά την τάση συρρίκνωσης του μόνιμου πληθυσμού, πολλοί ορεινοί οικισμοί, ιδιαίτερα οι ευκολότερα προσβάσιμοι από το αστικό κέντρο, αναλαμβάνουν ζήτηση περιαστικής α’ ή/και κυρίως β’ κατοικίας. Οι περιοχές ανάπτυξής τους δεν αντιστοιχούν κατ’ανάγκην στην ιστορική διάρθρωση του οικιστικού δικτύου (βλ. π.χ. Κάτω Καρβέλι),

•

η μελέτη Γ.Π.Σ. του Δήμου Καλαμάτας προτείνει επί πλέον την οριοθέτηση του οικισμού Πηγών όπου το υφιστάμενο σκαρίφημα ορίων ως οικισμού προ του 1923 καλύπτει τμήμα μόνο του συνεκτικού τμήματος του υφιστάμενου οικισμού, καθώς και του οικισμού της Αράχοβας.

Οι προτεινόμενες επεκτάσεις στο πεδινό τμήμα καταλαμβάνουν έκταση 7.056 στρ. περίπου, αυξάνοντας τη συνολική έκταση των θεσμοθετημένων οικιστικών υποδοχέων κατά 39% περίπου, ενώ η καθαρή οικιστική έκταση αυξάνεται κατά 29% περίπου. Δεδομένου ότι ο προτεινόμενος Σ.Δ. στις περιοχές επεκτάσεων είναι 0,5, δηλαδή χαμηλότερος από τους ισχύοντες στα όρια του ΓΠΣ ή των οριοθετημένων υποδοχέων, η αύξηση του μέγιστου οικοδομήσιμου όγκου δεν υπερβαίνει το 10% σε σχέση με τον ισχύοντα στο σύνολο της πεδινής περιοχής. Το κύριο συμπέρασμα που προκύπτει είναι ότι η πόλη της Καλαμάτας έχει ανάγκη οικιστικών επεκτάσεων της τάξης των 593,85 Ηα. Οι προτεινόμενες οριοθετήσεις στα ορεινά δημοτικά διαμερίσματα καταλαμβάνουν συνολική έκταση 1960 στρ. περίπου, οπότε η συνολική έκταση θεσμοθετημένων οικιστικών υποδοχέων στον ορεινό χώρο ανέρχεται σε 2240 στρ. περίπου (πίνακας Π 2.1).

Η ρύθμιση των οικιστικών υποδοχέων περιλαμβάνει: •

στρατηγικές επιλογές για τη χωρική οργάνωση του αστικού κέντρου της Καλαμάτας αποτελούν: • η πολυκεντρική αστική ανάπτυξη και ενίσχυση των τάσεων δικτύωσης και βελτίωση της ανάπτυξης των υποδομών με μέτρα περιορισμού της αστικής διάχυσης, • ο καθορισμός παρεμβάσεων και μηχανισμών για την πολεοδομική οργάνωση και εύρυθμη λειτουργία του αστικού κέντρου,

•

ο προσδιορισμός των ειδικών χρήσεων όπως προκύπτουν από τις ανάγκες της πόλης,

•

η αναβάθμιση και εξυγίανση οικιστικών περιοχών υποβαθμισμένου πολεοδομικού περιβάλλοντος μέσα στον οικιστικό ιστό της πόλης της Καλαμάτας,

•

η προστασία, ανάδειξη και αξιοποίηση του παράκτιου μετώπου.

Ως ειδικότερες κατευθύνσεις πολεοδομικής οργάνωσης του αστικού κέντρου της Καλαμάτας, προκειμένου να ανταποκριθεί στο ρόλο του, ως δυναμικό αστικό κέντρο της Χώρας, με έμφαση στην ανάπτυξη των δραστηριοτήτων κυρίως στους κλάδους Υπηρεσίες, Πολιτισμός, Τουρισμός, Αναψυχή, τίθενται οι παρακάτω: • ποιοτική αναβάθμιση του συστήματος πρασίνου και ανοικτών ελεύθερων χώρων, διασύνδεση πρασίνου αστικού χώρου με το περιαστικό πράσινο στις παρυφές του, •

ένταξη της λειτουργίας του περιμετρικού δακτύλιου της πόλης στην εξυπηρέτηση των λειτουργιών της πόλης με την πρόβλεψη χώρων αστικού και περιαστικού πρασίνου, αναπτύξεων νέων τοπικών κέντρων και εμπορικών χρήσεων,

•

αναπλάσεις του ανατολικού και δυτικού κέντρου για να ανταποκριθούν αποτελεσματικότερα στο ρόλο τους και διασύνδεσή τους με τα νέα προτεινόμενα κέντρα, σε σχέση και με τον περιμετρικό δακτύλιο,

•

οργάνωση και διαχείριση της αειφόρου χρήσης της αστικής και περιαστικής παραλιακής ζώνης, και πρόβλεψη ελεύθερης και ευχερούς πρόσβασης των πολιτών,

•

ένταξη της περιοχής εκατέρωθεν της Νέας Εισόδου και δυτικά της οδού Αρτέμιδος σε ζώνη παραγωγικών δραστηριοτήτων τύπου ”επιχειρηματικού πάρκου” / ειδικού επιχειρησιακού κέντρου επιπέδου πόλης, με περιορισμένη ανάπτυξη της χρήσης της κατοικίας, με σκοπό την ανάπτυξη δραστηριοτήτων τριτογενή τομέα και εγκαταστάσεων έρευνας – τεχνολογίας, σε συνδυασμό με την εγκατάσταση πολιτιστικών δραστηριοτήτων και δραστηριοτήτων αναψυχής. Το πλαίσιο λειτουργίας της περιοχής αυτής θα πρέπει να είναι ευέλικτο σε όλες τις κατευθύνσεις που σε γενικές γραμμές περιλαμβάνει μια πλειάδα χρήσεων και εγκαταστάσεων που τόσο ο υπερτοπικός τους χαρακτήρας όσο και τα σχετικά μεγάλα μεγέθη των εγκαταστάσεων δυσκολεύουν την εξεύρεση λειτουργικών χώρων στο σημερινό ιστό της πόλης,

•

ένταξη στο σχέδιο πόλης της περιοχής νότια της προηγούμενης και δυτικά της οδού Αρτέμιδος έως την παραλιακή περιοχή, με χρήση επίσης πολεοδομικού κέντρου επιπέδου πόλης, ως ειδικού επιχειρησιακού κέντρου δραστηριοτήτων του τριτογενή τομέα, αλλά με αυξημένη τη χρήση της κατοικίας, ως εκ της ευχερούς προσπελασιμότητας της περιοχής προς την παραλιακή περιοχή της πόλης,

•

ένταξη στο σχέδιο πόλης της περιοχής εκατέρωθεν του οδικού άξονα βορρά-νότου Ακοβίτικα-Καρέλια, ο οποίος διασταυρώνεται προς νότο με τη Νέα Είσοδο και προς βορρά με τη λεωφόρο Αθηνών. Μέρος του κέντρου αυτού εμπίπτει στα διοικητικά όρια του Ασπροχώματος.

Ως ειδικότερες κατευθύνσεις πολεοδομικής οργάνωσης των περιαστικών οικισμών τίθενται: • οργάνωση της πολεοδομικής λειτουργίας τους, σύμφωνα τον ήδη υφιστάμενο σχεδιασμό (πολεοδομικές μελέτες που δεν έχουν ακόμη υλοποιηθεί), • αναπλάσεις σε επιλεγμένες περιοχές των βόρειο-δυτικών προαστίων, σχεδιασμός των περιοχών σε επαφή με τη διέλευση του περιμετρικού δακτυλίου με πρόβλεψη ζωνών πρασίνου, αθλητικών δραστηριοτήτων, κεντρικών συνδυασμένων χρήσεων και αναπλάσεις και αναβαθμίσεις των χρήσεων και του πολεοδομικού περιβάλλοντος της υφιστάμενης κύριας οδικής εισόδου που διασχίζει τα δυτικά προάστια, •

πρόβλεψη προσβάσεων και διαχείριση της κοινόχρηστης Ανατολικής και Δυτικής παραλιακής ζώνης,

•

ακριβής οριοθέτηση, ανάδειξη και προστασία του αρχαιολογικού χώρου στα Ακοβίτικα,

•

προστασία, διατήρηση και διασύνδεση του αστικού πρασίνου με το περιαστικό αγροτικό τοπίο, ως συνέχειά του.

Ένα θέμα που θίγεται σε όλα τα σχέδια, κατεχοντας όμως διαφορετική θέση στην ιεράρχηση προτεραιοτήτων, είναι η μετατροπή της Καλαμάτας σε πολυκεντρική πόλη διατηρώντας τον ενιαίο ιστό και χωρίς διαφοροποίηση του αστικού κέντρου. Η δημιουργία κέντρων στις υποπεριοχές όπου θα υπάρχουν οι βασικές κοινωνικές εξυπηρετήσεις σε απόσταση πεζού για τους κατοίκους, με ταυτόχρονη διατήρηση των υπερτοπικών λειτουργιών στο κέντρο της πόλης, αποτελεί την καλύτερη ευκαιρία για μελέτες και επεμβάσεις αστικού σχεδιασμού. Είναι αλήθεια ότι οι περιοχές που βασίζονται στο σχεδιασμό

και στην οργάνωση των ελεύθερων χώρων έχουν μεγάλη επισκεψιμότητα και ανάγονται γρήγορα σε κέντρα κοινωνικής ζωής. Ο αστικός σχεδιασμός και ο σχεδιασμός τοπίου είναι βασικοί παράγοντες για την ποιότητα μίας πόλης. Ο ρόλος τους δεν είναι μόνο να δημιουργεί χώρους που δείχνουν σχεδιασμένοι σύμφωνα με τα περιβαλλοντικά κριτήρια αλλα να επηρεάζει ριζικά τη μορφή που θα έχει η ανάπτυξη και το επίπεδο της ζωής. Η ιδέα των πολλών κέντρων βοηθάει στην ενίσχυση αυτής της άποψης αν αναλογιστεί κανείς τη μικρή έκταση της, την ύπαρξη 9 υποπεριοχών (σύμφωνα με το σχέδιο του 2011), τους κενούς χώρους και τις εσωτερικές διασυνδέσεις της πόλης, με άμεσο αποτέλεσμα την ταυτόχρονη αλλαγή της εικόνας του αστικού τοπίου μαζί με την ανάπτυξη των κέντρων. Σε συνδυασμό με τις εξυπηρετήσεις των καθημερινών αναγκών που θα παρέχει κάθε περιοχή, είναι βέβαιο ότι το νέο μοντέλο θα απόκλινε κατα πολύ από τη μονοκεντρική πόλη, που συγκεντρώνει όλες τις λειτουργίες στο κέντρο. Στο στόχο αυτό λειτουργεί ευεργετικά η απομάκρυνση και ο περιορισμός των δραστηριοτήτων του πρωτογενούς και δευτερογενούς τομέα μέσα στα όρια της πόλης, η αξιοποίηση των διατηρητέων, το κλείσιμο του κενού μεταξύ των ανεπτυγμένων και υποβαθμισμένων περιοχών κυρίως μέσω της αξιοποίησης όλων των κενών χώρων της πόλης και της αλληλοστηριζόμενης ανάπτυξης του αστικού, περιαστικού και αγροτικού χώρου της πόλης με σκοπό και την ανάπτυξη των ισομεγεθών κέντρων. Η κεντρική ιδέα μίας πολυκεντρικής αστικής μορφής περιγράφεται στο γεγονός ότι η πόλη περιλαμβάνει ένα δίκτυο από διακριτές αλλά επικαλυπτόμενες υποπεριοχές, η καθεμία από τις οποίες εστιάζεται στο κέντρο, σε περιφερειακά ή τοπικά κέντρα (ανάλογα με το μέγεθος της πόλης), μέσα στις οποίες ο άνθρωπος μπορεί να έχει έυκολη πρόσβαση, περπατώντας, στα περισσότερα, αν όχι όλα από τα μέρη/ υπηρεσίες που χρειάζεται για την κάλυψη των καθημερινών του αναγκών.4 Σε γενικές γραμμές, αυτό μεταφράζεται σε μία απόσταση περίπου 800 μέτρων, δηλαδή περπάτημα 10 λεπτών περίπου. Σε μία πιο λεπτομερή ανάλυση, μπορούν να παρατεθούν κάποιες βασικές αρχές για τη δημιουργία τέτοιων κοινοτήτων: •

τα μαγαζιά και οι υπηρεσίες τείνουν να εστιάζονται στους κύριους δρόμους, οι οποίοι διατρέχουν την καρδιά της τοπικής κοινότητας / γειτονιάς και συνήθως βρίσκονται στο μεταίχμιο κύριων οδικών αξόνων ή σημαντικών τοποσήμων της ευρύτερης πόλης,

•

οι εγκαταστάσεις που ανήκουν στον τομέα των κοινωνικών εξυπηρετήσεων “απλώνονται” γύρω από τη γειτονιά, λαμβάνωντας υπόψιν τη συσσώρευση του κόσμου και την ανάγκη τους για μεγαλύτερους χώρους,

•

οι δρόμοι μοιράζονται μεταξύ των αυτοκινήτων, των πεζών, των ποδηλατών, και των λεωφορείων και τραμ και διαπερνούν το εκάστοτε κέντρο και τις διάφορες περιοχές κατοικίας αντί να εκτείνονται μόνο περιφερειακά τους,

•

η δυναμική για την ανάπτυξη περιοχών είναι συχνά μεγαλύτερη στην ζώνη τομής μεταξύ του καθιερωμένου εμπορικού και διοικητικού κέντρου και των κεντρικών περιοχών κατοίκησης. Τέτοιες περιοχές προσφέρουν συχνά υψηλή δυνατότητα εξέλιξης για αναβάθμιση του οικιστικού δυναμικού, για νέους τύπους κατοίκησης και για συνόλικη ανάπτυξη μικτών χρήσεων της περιοχής,

•

οι ευκαιρίες που παρουσιάζονται για την ανάπτυξη περιοχών μικτής χρήσης είναι περισσότερες τόσο εντός όσο στις παρυφές του κέντρου της πόλης όσο και κατά μήκος των κεντρικών οδικών αξόνων που οδηγούν προς τα άλλα κέντρα (π.χ. Νέα Είσοδος Καλαμάτας), έχοντας τη δυνατότητα να φιλοξενήσουν ένα μεγάλο εύρος χρήσεων όπως μαγαζιά, γραφεία, χώρους αναψυχής και ψυχαγωγίας και κατοικίες.

• 4

Urban Task Force (1999) Towards an Urban Renaissance. London: E & FN Spon.

Τα προφανή πλεονεκτήματα μίας τέτοιας κοινότητας είναι: •

η αναβάθμιση των ήδη υπαρχόντων εμπορικών κέντρων, κέντρων αναψυχής και καταστημάτων, εξασφαλίζοντας την ταυτόχρονη ανάπτυξη των περιφερειακών, δημιουργώντας ισορροπία,

•

η ενίσχυση της ελκυστικότητας των ήδη υπαρχόντων τοπικών και υπερτοπικών κέντρων, επεκτείνοντας το εύρος των παροχών και των διευκολύνσεων που προσφέρουν, με άμεση συνέπεια τη βελτίωση της ποιότητας του φυσικού περιβάλλοντος (π.χ. δημιουργία κενών χώρων για αναψυχή, για στάθμευση, πεζοδρομήσεις, αστικές αναπλάσεις, νέα δημόσια κτίρια),

•

ο επαναπροσδιορισμός των οικιστικών πυκνοτήτων (στόχος που υπάρχει από το 1971),

•

η αναβάθμιση των απομακρισμένων περιοχών με τη δημιουργία νέων τοπικών κέντρων (βασικός στόχος των σχεδίων του 1986 και του 2011).

Από την άλλη πλευρά είναι το ζήτημα της έκτασης της πόλης. Η Καλαμάτα είναι μια μικρή πόλη η οποία αν δεν προβλέπονταν οι επεκτάσεις δε θα είχε ανάγκη την ύπαρξη τόσων κέντρων. Όλα τα χρόνια, η πόλη εκτεινόταν γύρω από το Κάστρο και το Ιστορικό Κέντρο, από το λιμάνι και το ποτάμι. Η αλλαγή της διάρθρωσης της πόλης με επακόλουθο την αλλαγή του αστικού τοπίου αποτελεί αντικείμενο προβληματισμού και ευκαιρία για τους επεμβάσεις που θα έπρεπε να γίνουν στο δημόσιο χώρο. Οι διαφορετικές πολεοδομικές / αστικές μορφές των οικοδομικών τετραγώνων διαθέτουν ποικίλα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα, ανάλογα με τον επιλεγμένο προσανατολισμό, τις αποστάσεις από το δρόμο και τα πλάτη του, την ύπαρξη και το μέγεθος των ακάλυπτων χώρων τους και τη δυνατότητα αξιοποίησης της πέμπτης όψης τους (οροφή). Η πόλη της Καλαμάτας εμφανίζει διάφορους τύπους, από τους οποίους φανερώνονται οι διαφορετικές επιστρώσεις σε διάφορους τομείς (χρόνος, πολεοδομία, πολιτική κτλ) που διαθέτει η πόλη.

ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Το τοπίο (η επιφάνεια της γης και το ανάγλυφο, το οικοσύστημα, οι ανοικτοί χώροι που διαμορφώνουν το αστικό περιβάλλον) είναι αναπόσπαστο μέρος κάθε πόλης και διαδραματίζει κεντρικό ρόλο σε κάθε μορφή ανάπτυξης της πόλης. Η προγενέστερη άποψη που επικρατούσε, ότι οι λειτουργίες της πόλης εστιάζονται στον οικονομικό και κοινωνικό τομέα και το φυσικό περιβάλλον είναι υποδεέστερης σημασίας και ότι έχει μόνο αισθητική αξία, έχει καταρριφθεί. Αποδεδειγμένα, δίνοντας σημασία στη φύση, στην προστασία της και στο σωστό σχεδιασμό μπορεί να επιδράσει καταλυτικά στα ακόλουθα: •

στη βελτίωση του μικροκλίματος της πόλης, δημιουργώντας καλύτερες συνθήκες καθημερινής διαβίωσης,

•

στη βελτίωση της υγείας των ανθρώπων, δημιουργώντας ή αναδεικνύοντας περισσότερους χώρους πρασίνου διαφόρων χρήσεων,

•

στη αύξηση της αξίας της γης,

•

στη διατήρηση της ποικιλομορφίας δημιουργώντας ένα πραγματικό οικοσύστημα στο οποίο είναι εμφανείς οι αντιθέσεις, σε αντίθεση με τη μονότονη εικόνα της πόλης,

•

μείωση της εκπομπής ρύπων και της σκόνης που δεσμεύεται από τη φύτευση,

•

μείωση των θορύβων,

•

το κλίμα της πόλης γίνεται πιο εύκρατο/ήπιο,

•

μειώνει τις υψηλές ταχύτητες του αέρα,

•

οπτικά μειώνει τη στατικότητα και την ακαμψία των κτιρίων των οικοδομικών τετραγώνων.

Στο σχέδιο του 1971 σημείωνονται σαν προτεραιότητες τα παρακάτω: •

εξυγίανση περιοχών κατοικίας και πύκνωση δικτύου ελεύθερων χώρων-περιοχών πρασίνου,

•

δημιουργία περιφερειακών σφηνών πρασίνου σε περιοχές ακατάλληλες για δόμηση,

•

διατήρηση του ”οικονομικού πρασίνου” γύρω από τη πόλη (πορτοκαλεώνες, ελαιώνες).

Ο σεισμός του 1986 ήταν καταστροφικός από τη μία πλευρά, αλλά από την άλλη εμφάνισε πολλές ευκαιρίες για τη δημιουργία χώρων πρασίνου. Αποφασίστηκε λοιπόν: •

η δημιουργία μικρών και μεγαλύτερων πάρκων λόγω των “κενών” χώρων που άφησε ο σεισμός,

•

η δημιουργία προκηπίων και μεγάλων ακάλυπτων χώρων,

•

κεντρικά στην Καλαμάτα δημιουργούνται

τέσσερις άξονες πρασίνου: πάρκο ΟΣΕ, Δυτικό Συνοικιακό Κέντρο, Ανατολικό Συνοικιακό Κέντρο, κατά μήκος του ποταμού Νέδοντα, ενώ υπάρχει ήδη το Κάστρο και ο κήπος του Τελωνείου. Ο χειρισμός αυτός αποτελούσε βασικό μέρος της αντισεισμικής θωράκισης της πόλης. Οι στόχοι του επιλεγέντος ”ρεαλιστικού σεναρίου” του σχεδίου του 2011 είναι: • η αποκατάσταση, ανάδειξη, προστασία και αξιοποίηση του φυσικού περιβάλλοντος του αγροτικού τοπίου και του ορεινού χώρου, σε συνδυασμό με την επιδιωκόμενη ανάπτυξη ήπιων τουριστικών δραστηριοτήτων στον ορεινό και αγροτικό χώρο, • ο καθορισμός των περιοχών ειδικής προστασίας του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος. Για τις επί μέρους διακριτές χωρικές ενότητες του Δήμου αυτά μεταφράζονται στα παρακάτω: •

Αστικό κέντρο: • ποιοτική αναβάθμιση του συστήματος πρασίνου και των ανοικτών ελεύθερων χώρων, και διασύνδεση αστικού πρασίνου με το περιαστικό πράσινο στις παρυφές των αστικών περιοχών, • πρόβλεψη οριοθέτησης και αξιοποίησης των κυρίων ρεμάτων και προστασία των παραρεμάτιων ζωνών.

•

Για τα δημοτικά διαμερισμάτα και τους οικισμούς του ορεινού και ημιορεινού χώρου: • Αποκατάσταση και προστασία των περιοχών υψηλής φυσικής, οικολογικής, βιολογικής και αισθητικής αξίας του ορεινού χώρου (φαράγγι Νέδοντα, Ταΰγετος, δασικές εκτάσεις, φαράγγια).

Στο πρώτο σχέδιο δεν αποτελούσε σημαντική προτεραιότητα η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, αλλά ήταν σημαντικό το γεγονός ότι στόχευε στην ανάδειξη του πρωτογενούς τομέα. Πιο συγκεκριμένα, βασιζόταν στο γεγονός ότι η προστασία του συντελούσε στην οικονομική ενίσχυση της περιοχής. Η άποψη αυτή εμπεριέχεται και στο σχέδιο του 2011. Επιπλέον σε αυτό το σχέδιο είναι σημαντική προτεραιότητα η δημιουργία συνέχειας του πρασίνου από τα όρια της πόλης στο εσωτερικό, δίνοντας την ευκαιρία για διαμόρφωση πολλών περιοχών της πόλης στο επίπεδο του αστικού σχεδιασμού. Η εφαρμογή του Ειδικού Πλαισίου (Ε.Π.) για τις Α.Π.Ε. (Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας) του 1999, θα μπορούσε να λειτουργήσει επικουρικά στο γενικό στόχο της προστασίας του περιβάλλοντος.

ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ Από μία ευρύτερη σκοπιά, οι πόλεις είναι απαραίτητο να παρέχουν ένα μεγάλο εύρος δραστηριοτήτων, που ανήκουν στους τομείς της αγοράς, της αναψυχής και της εργασίας, οι οποίες είναι εύκολα προσβάσιμες σε όλους είτε περπατώντας είτε μεσω της δημόσιας συγκοινωνίας. Τα ταξίδια, μικρά ή μεγαλύτερα, είναι αναπόσπαστο μέρος της ανθρώπινης ζωής επομένως και οι μεταφορές όλων των τύπων. Οι διατυπωμένες απόψεις στο ρυθμιστικό σχέδιο του 1971 εστιάζουν στη δημιουργία των παρακάτω έργων: •

παράκαμψη της πόλης με αρτηρίες υπερτοπικής σημασίας με προσπελάσεις προς την πόλη,

•

ιεράρχηση της κυκλοφορίας μέσα στην πόλη σύμφωνα με τις χρήσεις και τα είδη των κινήσεων,

•

μερικός διαχωρισμός της κίνησης των πεζών και των οχημάτων με δημιουργία δικτύου πεζοδρόμων,

•

οικονομική και λειτουργική εξυπηρέτηση για τις μελλοντικές ανάγκες της στάθμευσης.

κυκλοφορίας και της

Η τεχνική υποδομή του ΓΠΣ του 1986 περιλάμβανε μελέτες για την κυκλοφορία πεζών, των ποδηλάτων και των οχημάτων και αντισεισμική θωράκιση της πόλης. Πιο αναλυτικά: •

ΕΞΥΠΗΡΈΤΗΣΗ ΤΩΝ ΤΡΟΧΏΝ: Βασικές επιδιώξεις του κυκλοφοριακού σχεδιασμού ήταν η δημιουργία του περιφερειακού άξονα βόρεια της πόλης και η σύνδεση του με το εθνικό οδικό δίκτυο, η δημιουργία ενός ζεύγους από μονοδρομημένους ομόκεντρους δακτυλίους γύρω από την περιοχή του κέντρου που διευκολύνουν την εξυπηρέτηση των διαμετρικών και διαμπερών μετακινήσεων χωρίς φόρτιση, η διαμόρφωση αρτηριακού κυκλώματος “διασυνοικιακών αξόνων” γύρω από κάθε πολεοδομική ενότητα, με τη χρησιμοποίηση του υπάρχοντος ή νέου οδικού δικτύου στο οποίο θα καταλήγουν οι τοπίκοι δρόμοι κάθε συνοικίας και η επέκταση της “Νέας Εισόδου” της πόλης.

•

ΔΊΚΤΥΟ ΠΕΖΟΔΡΌΜΩΝ: Βασικός άξονας του δικτύου αποτελεί ο κεντρικός κοινωνικά εξοπλισμένος άξονας της πόλης Β-Ν. Σε αυτό θα συνέβαλλε πληθώρα μικρότερων πεζοδρόμων κάθετων σε αυτόν τον άξονα.

•

ΠΟΔΉΛΑΤΑ: Η πόλη, στο μεγαλύτερο μέρος της, έχει ελάχιστες κλίσεις. Αυτό στόχευε να το εκμεταλλευτεί η υπάρχουσα μελέτη φτιάχνοντας μία “ραχοκοκκαλιά” ποδηλατοδρόμων που θα διέτρεχε τον κεντρικό άξονα Β-Ν και την παραλιακή οδό.

•

Σ Υ Γ Κ Ο Ι Ν Ω Ν Ι Α Κ Ά Μ Έ Σ Α : Το τ ρ α ί ν ο εξυπηραιτεί την πόλη από παλιά, ενώ, εκείνη την εποχή, η στάθμη εξυπηρέτησης ήταν συνεχώς μειούμενη λόγω των “φτωχών” υποδομών. Το αεροδρόμιο είχε ελλιπή δικτύωση και δε διέθετε τελωνείο ενώ ήταν ήδη προγραμματισμένη η δημιουργία νέου κτιρίου. Το λιμάνι παρουσίαζε μόνο εμπορική δραστηριότητα, η οποία ήταν μειωμένη και το λεωφορειακό δίκτυο κρίθηκε ικανοποιητικό.

•

ΑΝΤΙΣΕΙΣΜΙΚΉ ΘΩΡΆΚΙΣΗ ΤΗΣ ΠΌΛΗΣ: Η

μελέτη αυτή βασίστηκε στα συμπεράσματα των ειδικών (γεωλώγους, σεισμολόγους, γεωτεχνικούς κλπ.), στη διαπλάτυνση των δρόμων και στο νέο κυκλοφοριακό δίκτυο, στους οργανωμένους ελεύθερους χώρους, στην αναπροσαρμογή των όρων δόμησης και στα νέα δίκτυα τεχνικής υποδομής. Οι υπάρχουσες, οι πραγραμματισμένες και οι υπο ολοκλήρωση διασυνδέσεις του δήμου, σύμφωνα με το σχέδιο του 1986, με τον ευρύτερο χώρο συντελούνται ως εξής: •

Οδικά: •

Με τους βασικούς Εθνικούς Αυτοκινητόδρομους της Χώρας. • Άξονας: Αθήνα-Κόρινθος-Τρίπολη-Καλαμάτα, •

Άξονας: Ηγουμενίτσα-Αντίριο-Πάτρα-Πύργος-Καλαμάτα,

•

Περιμετρικός Δακτύλιος Καλαμάτας (εισόδου από τους ως άνω άξονες–εξόδου προς Μάνη).

•

Με τον Νέο Διαπεριφερειακό άξονα. • Καλαμάτα-Λεύκτρο Μεγαλόπολης-Σπάρτη / Πύργος-Πάτρα.

•

Με την Περιφερειακής σημασίας Εθνική Οδό 82: • Καλαμάτα-Σπάρτη.

•

Με τη Νομαρχιακής σημασίας εθνική οδό: • Καλαμάτα-Μεσσήνη-Πύλος / Μεθώνη / Φιλιατρά-Κυπαρισσία, •

•

Με τις Περιφερειακής σημασίας Επαρχιακές οδούς: • Καλαμάτα-Αβία-Καρδαμύλη-Αρεόπολη / Γύθειο / Γερολιμένας, •

•

Καλαμάτα-Ριζόμυλος-Κορώνη / Πύλος / Μεθώνη / Φιλιατρά-Κυπαρισσία.

Σιδηρόδρομος: •

Πύλος-Κορώνη-Καλαμάτα-(Δακτύλιος Νομού Μεσσηνίας). Προτεινόμενη Σ. Γρ. για αναβάθμιση / ηλεκτροκίνηση: Αθήνα-Πάτρα και ΠάτραΠύργος-Κυπαρισσία-Καλαμάτα,

•

Ολοκλήρωση υπό κατασκευή: Αθήνα-Κόρινθος-Τρίπολη-Καλαμάτα,

•

Υφιστάμενη: Σιδ. σύνδεση προαστιακού τύπου: Καλαμάτα-Μεσσήνη, ΚαλαμάταΤ.Ε.Ι.-Μελιγαλάς.

•

Αερομεταφορές: • Προτεινόμενη: Διασύνδεση με δρομολόγια τακτικής συγκοινωνίας με τα λοιπά αστικά κέντρα της Χώρας μέσω των αερολιμένων Αθήνας / Θεσσαλονίκης, • Διασύνδεση κυρίως με charters από Ευρωπαϊκές και άλλες Χώρες.

•

Θαλάσσιες μεταφορές: • Με Αν. Κρήτη (Γύθειο / Κύθηρα) με τακτικές επιβατικές γραμμές, •

Με κρουαζιερόπλοια και ιδιωτικά μέσα Ευρωπαϊκών, Μεσογειακών και άλλων χωρών,

•

Πρόβλεψη για νέα θέση εγκαταστάσεων εμπορευματικής κίνησης από τις προϋποθέσεις της παράλληλης διαδικασίας σύνταξης του Master Plan.

Το Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης (Απόφαση 6876/4871/08, ΦΕΚ 128/Α/3.7.2008) έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον γιατί παρουσιάζει το γεγονός ότι πλέον θεσμοθετείται η τυπολογική διάκριση του χώρου σε ορεινό, νησιωτικό, αγροτικό και παραμεθόριο και επισημαίνει τη σημασία των τακτικών διασυνδέσεων τους. ΕΙδικότερα για την Καλαμάτα:

•

Ολοκλήρωση του οδικού άξονα ”αυτοκινητόδρομος” Κόρινθος-Τρίπολη-Καλαμάτα. Ο άξονας ”Κόρινθος-Καλαμάτα” προωθείται από το σχέδιο ως οδική υποδομή στρατηγικής σημασίας. Στο άρθρο 5 προβλέπεται η ολοκλήρωση των κύριων αξόνων ανάπτυξης μεταξύ των οποίων και ο ”Άξονας Κεντρικής Πελοποννήσου, που αναπτύσσεται κατά μήκος του οδικού άξονα ΚόρινθοςΤρίπολη-Καλαμάτα / Σπάρτη-Γύθειο-Νεάπολη, συμπεριλαμβάνοντας και τα πλησίον νησιά (ΚύθηραΑντικύθηρα)”.

•

Ενίσχυση της διασύνδεσης του Ηρακλείου και των Χανίων με σημαντικά αστικά κέντρα συμπεριλαμβανομένης της Καλαμάτας, που αποτελεί την απόληξη του δυτικού άξονα της χώρας. Ο άξονας αυτός διατρέχει την ηπειρωτική χώρα στα δυτικά του ορεινού συμπλέγματος της Πίνδου, των ορεινών σχηματισμών της Στερεάς Ελλάδος και της Πελοποννήσου, συμπεριλαμβάνοντας και τα πλησίον νησιά (Ιόνια νησιά). Περιλαμβάνει πρωτεύοντες εθνικούς αναπτυξιακούς πόλους (Ιωάννινα σε συνδυασμό με την Ηγουμενίτσα και την Πάτρα) και άλλους, σημαντικούς σε εθνικό επίπεδο, πόλους ανάπτυξης (Κέρκυρα, Καλαμάτα και Αγρίνιο). Συνδέεται λειτουργικά προς βορρά με τα δυτικά Βαλκάνια, δυτικά και νότια με διεθνείς θαλάσσιους άξονες και με την Κρήτη (Καστέλλι Κισσάμου).

•

Αναβάθμιση των ακτοπλοϊκών υποδομών των λιμένων της ηπειρωτικής χώρας που ενισχύουν τις διαπεριφερειακές συνδέσεις, μειώνουν τις θαλάσσιες αποστάσεις, αποσπούν φορτίο από τις οδικές μεταφορές και αποσυμφορίζουν τους μεγάλους λιμένες, όπως μεταξύ άλλων ο λιμένας της Καλαμάτας για τη σύνδεσή του με τους λιμένες Καστελίου και Σούδας.

•

Ολοκληρωμένη σιδηροδρομική σύνδεση και παροχή υψηλής ποιότητας συνδυασμένων μεταφορών σε όλους σχεδόν του λιμένες που βρίσκονται πλησίον του εθνικού σιδηροδρομικού δικτύου με προτεραιότητα στα εμπορευματικά τμήματα των λιμένων Πειραιά, Θεσσαλονίκης, Πάτρας και δευτερευόντως του λιμένα Καλαμάτας, Αλεξανδρούπολης, Βόλου, Χαλκίδας, Κορίνθου. Προτείνεται, επίσης, η ανάπτυξη δικτύου αποκλειστικών εμπορευματικών μεταφορών ανεξάρτητο από τις ακτοπλοϊκές γραμμές και ο εφοδιασμός με “ελαφρές” υποδομές υποστήριξης τυποποιημένων εσωτερικών εμπορευματικών μεταφορών. Στο δίκτυο περιλαμβάνεται και το λιμάνι της Καλαμάτας.

•

Ανάπτυξη σε υποδομές και υπηρεσίες του αερολιμένα Καλαμάτας και ανάπτυξη τακτικών αεροπορικών δρομολογίων μεταξύ αστικών κέντρων με διέλευσή τους μέσω των αερολιμένων Αθήνας και Θεσσαλονίκης ( π.χ. Αλεξανδρούπολη – Καλαμάτα).

•

Επέκταση και αναβάθμιση υπηρεσιών σιδηροδρομικής σύνδεσης προαστιακού τύπου μεταξύ των αστικών κέντρων Τρίπολη – Καλαμάτα.

Στόχοι του σχεδίου του 2011: • Η ένταξη των προγραμματιζόμενων και προτεινόμενων μεταφορικών έργων (περιμετρικός δακτύλιος, λιμενικές εγκαταστάσεις, σιδηροδρομική σύνδεση) στο πολεοδομικό περιβάλλον, ώστε να μη διαταράσσεται η επιθυμητή εύρυθμη λειτουργία του. • Η βελτίωση των μετακινήσεων και των λειτουργιών του αστικού και εξωαστικού χώρου για την απρόσκοπτη εξυπηρέτηση των αναγκών του Δήμου, της άμεσης ευρύτερης περιοχής του και του Νομού. Ειδικότερα για τις επί μέρους διακριτές χωρικές ενότητες του Δήμου του “ρεαλιστικού σεναρίου”: •

Για το αστικό κέντρο: •

η πολεοδομική οργάνωση του αστικού κέντρου: • πρόβλεψη ολοκληρωμένων δικτύων ποδηλατοδρόμων, πεζοδρόμων διασύνδεσης ελευθέρων κοινοχρήστων χώρων στο συμπαγές/συνεκτικό οικιστικό σύνολο, • ένταξη της λειτουργίας του περιμετρικού δακτυλίου στην εξυπηρέτηση των λειτουργιών της πόλης πέραν του κυκλοφοριακού-μεταφορικού,

•

η οργάνωση και αναβάθμιση των βασικών μεταφορικών υποδομών της πόλης και των διασυνδέσεών της με τον άμεσο και ευρύτερο χώρο: • η πρόβλεψη δρομολογίων αερογραμμών για τη διασύνδεση με προορισμούς εσωτερικού όπως η Θεσσαλονίκη ή άλλα απομακρυσμένα αστικά κέντρα της Χώρας,

•

του λιμανιού (πρόβλεψη εξασφάλισης της απρόσκοπτης λειτουργίας του με την ένταξή του στο αστικό σύστημα της πόλης–εξασφάλιση των κατάλληλων προσβάσεων και των απαιτούμενων χερσαίων ζωνών και την εξυπηρέτηση τακτικής επιβατικής συγκοινωνίας και υποδοχής τουριστικών σκαφών/ κρουαζιερόπλοια),

•

της πρόβλεψης νέου λιμανιού για την εξυπηρέτηση εμπορευματικών δραστηριοτήτων αλλά και τουριστικής κίνησης εφ΄ όσον δεν εξυπηρετείται από το υφιστάμενο (κρουαζιερόπλοια, αιχμή καλοκαιριού),

•

της αναβάθμισης, εκσυγχρονισμού του σιδηροδρομικού δικτύου και επέκτασής του για την κάλυψη των αναγκών εξυπηρέτησης του νέου λιμανιού,

•

της ολοκλήρωσης των προγραμματιζόμενων οδικών αξόνων διασύνδεσης της περιοχής με τα μεγάλα αστικά κέντρα και τις Πύλες εισόδου της Χώρας,

•

της πρότασης για επέκταση του περιμετρικού δακτυλίου εισόδου, για τη λειτουργικότερη διασύνδεσή της με την, σημαντικής τουριστικής σημασίας, περιοχή της Μεσσηνιακής και Λακωνικής Μάνης και την αποσυμφόρηση της αυξημένης κίνησης των ανατολικών παράκτιων περιοχών του Δήμου, κυρίως κατά τις περιόδους αιχμής,

•

της ολοκλήρωσης της δυτικής παράκτιας οδικής σύνδεσης με τη δυτική περιοχή Ριζόμυλου,

•

της ολοκλήρωσης των κυρίων αξόνων του αστικού και περιαστικού οδικού δικτύου για εξασφάλιση απρόσκοπτης διασύνδεσης – πρόσβασης προς και από το αστικό κέντρο στο σύνολο της επικράτειας του Δήμου και πρόβλεψης συστήματος αστικών μεταφορών και λειτουργίας μέσου σταθερής τροχιάς (τραμ) για το κεντρικό τμήμα του αστικού κέντρου και τη σύνδεσή του με την παράκτια ζώνη καθώς και περιαστικού σιδηρόδρομου τοπικής εμβέλειας (Μεσσήνη, Β. Μεσσηνία).

Για τα δημοτικά διαμερίσματα και οικισμούς του ορεινού και ημιορεινου χώρου: • αποκατάσταση του οδικού δικτύου διασύνδεσης με το αστικό κέντρο και μεταξύ των οικισμών των οικιστικών ενοτήτων.

Την εποχή αυτή, το αυτοκίνητο καλείται να παίξει πρωτεύοντα ρόλο στο σχεδιασμό των αστικών περιοχών και λαμβάνεται υπόψην σε διάφορους τομείς της καθημερινότητας, όπως στη δουλειά, στην αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου, στη διασκέδαση, στις αγορές τις περισσότερες φορές σε περιοχές μακριά από τα κέντρα των πόλεων. Οι δρόμοι πλέον σχεδιάζονται με γνώμονα τη ροή και την κατεύθυνση των αυτοκινήτων, την ταχύτητα που μπορούν να αναπτύξουν σε αυτούς, τα κτίρια και τα πεζοδρόμια έχουν “οπισθοχωρήσει” για να δημιουργηθει χώρος για θέσεις στάθμευσης και ίσως για πρώτη φορά στην ιστορία τα παιδιά δεν μπορούν να παίξουν με ασφάλεια σε χώρους γύρω από τα σπίτια τους. Σε αυτό το πλαίσιο γίνεται μία προσπάθεια να αυξηθεί η εξάρτηση του ατόμου με το ποδήλατο, το περπάτημα και με τα μέσα μαζικής μετφοράς, με αποτέλεσμα να πρέπει να υπάρξουν σοβαρές αλλαγές στη σκέψη γύρω από το σχεδιασμό σε όλα τα επίπεδα.

Αρχικά, “το δίκτυο μεταφορών θα πρέπει να συναντά τις παρούσες ανάγκες χωρίς να διακυβέβευεται η ευκαιρία στις μελλοντικές γενιές να καλύψουν τις δικές τους ανάγκες”5. Θα πρέπει να προάγει την ανθρώπινη ψυχική και σωματική υγεία, και να παρέχει την ευκαιρία για κοινωνική αλληλεπίδραση και να εμπλουτίζει τις εμπειρίες μέσα στην πόλη. Για αυτό το λόγο πρέπει να επιτευχθούν κάποιοι στόχοι, όπως η μείωση της καθημερινής ανάγκης μεταφοράς, η αλλαγή του τρόπου μεταφοράς, όπως η μείωση της χρήσης του λεωφορείου και η ενίσχυση της χρήσης του ποδηλάτου, και η μείωση της εκπομπής ρύπων από τα οχήματα. Για να επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι είναι αναγκαία η ενίσχυση των περιοχών μικτής χρήσης, όπου οι πιο αναγκαίες λειτουργίες θα βρίσκονται κοντά σε κόμβους με τις αντίστοιχες διευκολύνσεις (στάσεις της δημόσιας συγκοινωνίας, χώροι στάθμευσης κτλ), σε συνδυασμό με την ύπαρξη ενός καλού δικτύου μεταφοράς. Με αυτό τον τρόπο διασφαλίζεται η συνεχής ύπαρξη ζωής και κίνησης στην περιοχή. Με αυτή την παραδοχή, τα παραπάνω σχέδια μιλούν για τον τομέα των μεταφορών σε επίπεδο χώρας, περιφέρειας και πόλης. Το οδικό δίκτυο που συνδέει (ή που αναμένεται να συνδέει-για τα τμήματα που δεν έχουν ολκληρωθεί ακόμα) την πόλη με την υπόλοιπη χώρα κρίνεται ιδιαίτερα καλό. Το μεγλύτερο μέρος του υπερτοπικού δικτύου είναι σύγχρονο, ο περιφερειακός δακτύλιος, σύμφωνα με το σχέδιο του 2011, προβλέπεται ότι θα ενταχθεί ομαλά στο αστικό περιβάλλον της πόλης, ενώ το οδικό δίκτυο της πόλης είναι αρκετά καλό (σχεδιασμένο με βάση την αντισεισμική θωράκιση της πόλης). Τα προβλήματα εντοπίζονται στο δίκτυο των πεζοδρόμων και των ποδηλατοδρόμων. Είναι ανάγκη να απομακρυνθούν από τη γραμμική πορεία που αναπτύσσουν στην πόλη και να επεκταθούν και στα νέα κέντρα της. Η χρήση τους από τον πληθυσμό είναι ιδιαίτερα έντονη. Επίσης, είναι αναγκαία η επέκταση τους σε όλη την Δυτική και Ανατολική παραλία, γεγονός που φαίνεται και σήμερα από τη μεγάλη συγκέντρωση κόσμου. Οι αεροπορικές συνδέσεις της πόλης θεωρούνται είναι ικανοποιητικές. Αντίθετα, οι λιμενικές εγκαταστάσεις είναι ελλιπείς, δυσχαιρένοντας την εκπλήρωση του στόχου για συνδέση της πόλης με νησιά του Ιονίου, την Κρήτη και τα Κύθηρα. Είναι απαραίτητη η κατασκευή νέας μαρίνας σκαφών, επειδή η υπάρχουσα, η οποία κατασκευάσθηκε μετά το σχέδιο του 1986, είναι μικρή για να εξυπηρετήσει μεγάλα σκάφη και κρουαζιερόπλοια. Υπό το πρίσμα της ολοκλήρωσης αυτών των έργων, είναι απαραίτητη η μελέτη των προσβάσεων στα παραπάνω μέρη, μέσω σαφώς ορισμένων πεζοδρόμων, ποδηλατοδρόμων και δημόσιας συγκοινωνίας. Ένας δρόμος έχει διάρκεια ζωής 1000 χρόνια ή περισσότερα και ένα κτίριο ίσως 200 και σίγουρα δεν αφορά μόνο τα αυτοκίνητα. Είναι γεγονός ότι οι δρόμοι θα πρέπει να μπορούν να προσαρμοστούν κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, επηρεαζόμενοι από την εξέλιξη της τεχνολογίας, την αλλαγή και την εμφάνιση νέων αναγκών κλπ. Στα παραπάνω σχέδιο, ακόμα και το 2011, δεν αναφέρεται τίποτα σχετικά με αυτό το ζήτημα, ούτε για τους δρόμους στις νέες οικιστικές επεκτάσεις και είναι άλλος ένας παράγοντας που θα πρέπει να διατυπωθεί.

World Commission on Environment and Development (1997) quoted by Department of the Environment (1997) Planning Policy Guidance Note 1 (Revised): General Policy and Principles. London: HMSO, p. 3, para. 4. 5

ΕΝΕΡΓΕΙΑ Η ενέργεια μέσα στις πόλεις είναι ένα ευρύς τομέας που αγγίζει κάθε πτυχή της βιώσιμης πόλης ξεκινώντας από το σχεδιασμό για οτιδήποτε μέσα στις πόλεις μέχρι την άνεση και την ασφάλεια των πολιτών της, διαμορφώνοντας και την καθημερινή ζωή βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα. Κάθε πόλη στοχεύει στην αξιοποίηση όλου του φάσματος των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Είναι αλήθεια ότι η αξιοποίηση αυτών των μορφών ενέργειας σε όλους τους τομείς της πόλης βραχυπρόθεσμα είναι μία ακριβή διαδικασία, ενώ μακροπρόθεσμα είναι φανερά τα οφέλη της. Επομένως, η επιλογή τους, εκτός από τις ιδιαιτερότητες του κάθε τόπου, θα βασίζεται και στο κόστος. Είναι σίγουρο, όμως, ότι πρέπει να είναι ευπροσάρμοστες σε κάθε χρονική περίοδο, τομέα και τόπο. Το Ειδικό Πλαίσιο (Ε.Π.) για τις Α.Π.Ε. είναι μια Κοινή Υπουργική Απόφαση (Κ.Υ.Α.) που θεσμοθετείται κατ’ επιταγήν του Άρθρου 7 του Ν. 2742/1999 που αφορά τα Ειδικά Πλαίσια Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης (ΕΠΧΣΑΑ-Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας) Το Πλαίσιο αυτό έχει δημοσιευθεί με την Απόφαση 49828/08, (ΦΕΚ 2464/Β/3.12.2008). Αφορά τις γενικές κατευθύνσεις και τους κανόνες χωροθέτησης εγκαταστάσεων παραγωγής Αιολικής Ενέργειας. Το Ε.Π. των Α.Π.Ε. αναφέρεται εκτενώς στους τομείς των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας με έμφαση στην αιολική, υδροηλεκτρική (μικρά υδροηλεκτρικά έργα) και ηλιακή ενέργεια (φωτοβολταϊκά πεδία). Μετά τα πρώτα κεφάλαια που αφορούν ορισμούς και στόχους το Ε.Π. επιχειρεί τη διάκριση του εθνικού χώρου σε σχέση με όλες τις μορφές Α.Π.Ε. σε Περιοχές Αιολικής Προτεραιότητας (Π.Α.Π.) και Περιοχές Αιολικής Καταλληλότητας (Π.Α.Κ.). Στις Π.Α.Κ. συμπεριλαμβάνονται και οι ζώνες καταλληλότητας που θα προσδιοριστούν με βάση τα κριτήρια του Ειδικού Πλαισίου από τα ΓΠΣ. Στη συνέχεια το Ε.Π. προσδιορίζει “περιοχές αποκλεισμού και ζώνες ασυμβατότητας” για όλες τις μορφές των Α.Π.Ε. καθώς και άλλα κριτήρια χωροθέτησης. Συμπεράσματα για την εφαρμογή στο ΓΠΣ Δήμου Καλαμάτας: •

Για την αιολική ενέργεια από την ΚΥΑ καθορίζονται περιοχές ΠΑΠ (Περιοχές Αιολικής Προτεραιότητας) και ΠΑΚ (Περιοχές Αιολικής Καταλληλότητας). Ο νομός Μεσσηνίας δεν περιλαμβάνεται στις περιοχές ΠΑΠ.

•

Για τα Μικρά Υδροηλεκτρικά Εργα (ΜΥΕ), οι περιοχές αξιοποίησής τους σε ημιορεινές και ορεινές περιοχές όπου η ύπαρξη του νερού σε συνδυασμό με τις υψομετρικές διαφορές εξασφαλίζουν τη σκοπιμότητα-βιωσιμότητα του έργου, καταγράφεται ότι έχει εκδηλωθεί μικρό ενδιαφέρον για την κατασκευή έργων ΜΥΕ και στις πεδινές περιοχές της νοτιοδυτικής Πελοποννήσου.

•

Για τα Φωτοβολταϊκά Πεδία (ΦΠ), η χωροθέτηση εγκαταστάσεων εκμετάλλευσης ηλιακής ενέργειας, θεωρείται ενδεικτικά ότι προσιδιάζει με τις γυμνές και άγονες περιοχές σε χαμηλό υψόμετρο και κατά προτίμηση αθέατες από πολυσύχναστους χώρους που διαθέτουν δυνατότητες διασύνδεσης με το σύστημα-δίκτυο διανομής της ενέργειας.

Τα σχέδια, όμως, δεν αναφέρουν τίποτα για εξοικονόμηση ενέργειας. Τομείς που είναι αλληλένδετοι με με αυτό το θέμα σε μία πόλη είναι η θέρμανση και η ψύξη των κτιρίων, η ανακύκλωση, οι μεταφορές, η τεχνολογία και η πληροφορία. Με την ταχεία ανάπτυξη των δύο τελευταίων τομέων πρέπει να προσάρμοζονται οι υπόλοιποι. Για αυτό το λόγο, κατά το σχεδιασμό κτιρίων και αστικών χώρων πρέπει να υπάρχει η πρόβλεψη για αλλαγή / προσαρμογή σε οτιδήποτε σπαταλά ενέργεια. Ο σχεδιασμός με βάση τα βιοκλιματικά κριτήρια πρέπει να εφαρμόζεται στον αστικό σχεδιασμό και στα κτίρια και είναι το πρώτο βήμα για την εξοικονόμηση ενέργειας σε μία πόλη.

Στους τομείς που αναφέρθηκαν, παρατηρήθηκε εξέλιξη και κάποιες σημαντικές αλλαγές, κυρίως λόγω του ΓΠΣ του 1986. Οι τομείς οι οποίοι δεν αναλύονται ενδελεχώς στα σχέδια είναι το φυσικό περιβάλλον και η ενέργεια. Η βιωσιμότητα του σχεδιασμού έγγυται στην ικανοποιητική ανάπτυξη όλων των τομέων. Εϊναι αλήθεια, βέβαια, ότι με την οικονομική ανάπτυξη ενός συνόλου / πόλης η ανάπτυξη της κοινωνικής διάστασης και του περιβάλλοντος μπορούν να διευκολυνθούν. Είναι σίγουρο ότι κάποιοι τομείς χρειάζονται περαιτερω προσοχή και ότι υπάρχουν ελλείψεις στη διατύπωση προγραμματικών για την κλίμακα του αστικού σχεδιασμού.

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ

Οι πόλεις προσφέρουν ευκαιρίες για την κοινότητα, την απασχόληση, τη διασκέδαση και την ψυχαγωγία, αποτελώντας πόλους έλξης για πολλούς ανθρώπους. Ωστόσο, μπορούν να δημιουργήσουν προβλήματα λόγω συμφόρησης, ηχορύπανσης και μόλυνσης απωθώντας αρκετούς που έχουν τη δυνατότητα επιλογής. Αυτά τα προβλήματα μπορούν να αντιμετωπιστούν εν μέρει, μέσω του σχεδιασμού σε κάθε τομέα, αλλα η επιτυχία εξαρτάται από τους συμβιβασμούς που θα γίνουν και την ισορροπία που θα υπάρξει. Είναι γεγονός ότι το κτισμένο περιβάλλον υποφέρει από ανθρώπους που φάνταζαν πεποισμένοι για τις λύσεις τους και από άλλους που προγραμμάτιζαν σε υπερβολικό βαθμό με αποτέλεσμα την απουσία ανάπτυξης. Υπάρχει η πεποίθηση, ότι η επίλυση του προβλήματος βρίσκεται στο ενδιάμεσο σημείο. Μέσα στο σχέδιο του 2011 υπάρχουν κάποιοι προβληματισμοί για ότι έχει γίνει και για ότι προγραμματίζεται, από διάφορους φορείς και μεμονωμένους πολίτες. Από την Έκθεση Βαθμού υλοποίησης του ΓΠΣ Καλαμάτας διαπιστώνεται ότι στο διάστημα της εικοσαετίας που έχει μεσολαβήσει, το ΓΠΣ του 1986, απετέλεσε κυρίαρχο πλαίσιο επιλογών ανάπτυξης της πόλης, ένα μεγάλο δε μέρος των προτεραιοτήτων και παρεμβάσεων που αρχικά αυτό είχε θέσει έχουν υλοποιηθεί, ή εξακολουθούν να συνιστούν βιώσιμους στόχους προς υλοποίηση. Η διαμόρφωση του αστικού τοπίου μέσα στην πόλη γίνεται σε συνάρτηση με πολλούς παράγοντες: με την ανάπτυξη της οικονομίας και των δραστηριοτήτων των τριών τομέων παραγωγής, τον απαιτούμενο κοινωνικό εξοπλισμό, τις απαιτήσεις της διοίκησης και τις πρωτοβουλίες της πολιτείας, τους στόχους και τις προτεραιότητες των σχεδίων, τις υποπεριοχές της περιοχής μελέτης και το πολιτισμικό, ιστορικό, και μορφολογικό υπόβαθρο της. Το ζήτημα των χρήσεων γης και των οικιστικών επεκτάσεων έχει τη δυνατότητα να επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό την εικόνα της πόλης. Είναι αδήριτη ανάγκη να αποφευχθούν προγενέστερα λάθη σε αντίστοιχες διαδικασίες. Είναι γεγονός ότι οι περισσότεροι φορείς είναι προϊδεασμένοι θετικά για τη δημιουργία νέου λιμανιού δυτικά του υπάρχοντος, για τη βελτίωση των υποδομών του αεροδρομίου και το χαρακτηρισμό του ως διεθνούς, τον εκσυγχρονισμό του σιδηροδρομικού δικτύου και τη δημιουργία σιδηροδρομικής γραμμής δυτικής Ελλάδας. Πιστεύουν ότι πρέπει να δωθεί ιδιαίτερη σημασία στον πρωτογενή τομέα για την ανάπτυξη του με τη δημιουργία κινήτρων και κατάλληλων υποδομών διαφωνόντας με τη μελέτη. Επιπλέον, επισημαίνεται η ανάγκη επανένταξης των βασικών επιλογών ανάπτυξης δραστηριοτήτων στο χώρο και κυρίως στο χώρο των επεκτάσεων. Η διαφωνία για τη χωροθέτηση νέου εμπορευματικού λιμανιού έγκυται στα παρακάτω: • Δεν προκύπτει από μελέτη σκοπιμότητας η ανάγκη αυτή, ενώ ο καθορισμός του ρόλου του ως ”εθνικής εμβέλειας” δεν σημαίνει ότι το υφιστάμενο λιμάνι δεν ανταποκρίνεται σε αυτόν το ρόλο. •

Η προτεινόμενη θέση είναι ασύμβατη με τη προτεινόμενη τουριστική χρήση που έτσι αποκόπτεται από την πόλη και από την υφιστάμενη ανατολικά του λιμανιού τουριστική ζώνη.

•

Απαιτείται ξεκάθαρη επιλογή-εμπορικό λιμάνι ή αστικός τουρισμός στην παράκτια ζώνη.

•

Διερεύνηση / στάθμιση της διατάραξης των θαλασσίων ρευμάτων στην ευρύτερη περιοχή του λιμανιού.

•

Είναι ξεκάθαρο ότι σύμφωνα με τον Εθνικό Στρατηγικό Σχεδιασμό ότι ο πρωτογενής και ο δευτερογενής τομέας περιορίζονται και βασικός στόχος είναι η ανάπτυξη του τριτογενούς.

Το ΓΠΣ του 2011 δεν αναφέρει με σαφήνεια στον καθορισμό των περιοχών διαφόρων τουριστικών χρήσεων. Δίνεται η εντύπωση ότι αποτελεί κύριο στόχο η ανάπτυξη αυτού του τομέα χωρίς σημαντικούς

περιορισμούς της τουριστικής δραστηριότητας, που θα προστάτευαν τους φυσικούς και πολιτιστικούς πόρους, καταλήγοντας στο γενικό συμπέρασμα ότι δίνεται η δυνατότητα εξάπλωσης της τουριστικής δραστηριότητας ανενόχλητα και παντού. Η πόλη απο το 1986 είναι χωρισμένη σε πολεοδομικές ενότητες και στοχεύει, εκτός από την πολυκεντρική ανάπτυξη, στην οργάνωση των κοινωνικών εξυπηρετήσεων σε όλες τις υποπεριοχές εκτός του αστικού κέντρου το οποίο θα διατηρήσει τις λειτουργίες υπερτοπικού χαρακτήρα που φιλοξενεί. Για να είναι πιθανός ο στόχος αυτός, είναι αναγκαία η ανάπτυξη σε όλες τις υποπεριοχές της πόλης. Ο υφιστάμενος κοινωνικός εξοπλισμός και οι κοινόχρηστοι χώροι στην πόλη της Καλαμάτας εξυπηρετούν όχι μόνο ολόκληρη της αστική περιοχή, αλλά σε πολλές περιπτώσεις το σύνολο του Καποδιστριακού ΟΤΑ ή και όμορους Δήμους προς τους οποίους η πόλη ασκεί επιρροή και λειτουργεί ως κέντρο εξυπηρέτησης. Υπάρχει η άποψη ότι είναι αναγκαία η ανέγερση του «ΠΑΛΕ ΝΤΕ ΣΠΟΡ» και σε άμεση προσπέλαση από την περιφερειακή, ως και για το προτεινόμενο μέγεθός του που εξασφαλίζει την κάλυψη των αθλητικών αναγκών του Δήμου. Από την άλλη πλευρά, η Καλαμάτα διαθέτει ένα πλήθος διάσπαρτων αθλητικών εγκαταστάσεων, ακόμα και για ΑΜΕΑ, οι οποίες επιδρούν ευεργετικά σε επίπεδο γειτονιάς. Ακόμα και στην περίπτωση δημιουργίας χώρου που θα στεγάζει όλες τις αναγκαίες αθλητικές εγκαταστάσεις, είναι επιτακτική ανάγκη να διατηρηθούν οι υπάρχουσες εγκαταστάσεις. Οι αθλητικές εγκαταστάσεις και τα μεγάλα πολυκαταστήματα διασπείρονται κατά βάση περιμετρικά της καρδιάς του κέντρου πόλης λόγω διαθεσιμότητας εκτάσεων και περί τη ζώνη του Νέδωνα, ή και σε εκτός σχεδίου εκτάσεις παρά τη Νέα Είσοδο και την οδό Αρτέμιδος. Ένα μέρος τους επίσης έχει προτιμήσει την παραλιακή ζώνη. Για τις υποδομές πρέπει να γίνει μία σειρά έργων που να προστατεύει την πόλη και τους γύρω οικισμούς από τις φυσικές καταστροφές. Το σχέδιο του 1986 και οι προτεραιότητες που τέθηκαν για την αντισεισμική θωράκιση της πόλης, οι οποίες εγκρίνονται σχεδόν αθόρυβα και στα μεταγενέστερα σχέδια έθεσαν τις βάσεις για μία σειρά έργων και πολεοδομικών κανόνων, οι οποίες είναι περισσότερο εμφανείς στο αστικό σύμπλεγμα χρόνο με το χρόνο, υπό το πρίσμα της σταδιακής μεταστροφής της πόλης. Είναι σημαντικό ζήτημα, στο οποίο θα έπρεπε να δωθεί προσοχή είναι η πρόβλεψη επέκτασης του δικτύου φυσικού αερίου και η ανάπτυξη επαρκών υποδομών για επέκταση των δικτύων ύδρευσης και αποχέτευσης, σκεπτόμενοι και τους στόχους της χώρας σχετικά με την περιβαλλοντική προστασία, όπως έχουν παρατεθεί μέχρι στιγμής. Η υφιστάμενη υποδομή υγείας θεωρείται επαρκής για τις ανάγκες της πόλης και του ΟΤΑ, τουλάχιστον από άποψη πληθυσμιακών μεγεθών. Με βάση την υφιστάμενη υποδομή σε παιδικούς σταθμούς του Δήμου, καθώς και σε κέντρα ηλικιωμένων και ΚΑΠΗ και με το δεδομένο ότι οι σταδιακά αυξανόμενες ανάγκες ποικίλουν ανάλογα με το ρυθμό αύξησης του προγραμματικού πληθυσμού μέχρι και το έτος στόχο 2020, καθώς και τους ρυθμούς γήρανσης, εκτιμάται ότι, τόσο για τη σημερινή χρονική φάση, όσο και για τη νέα προγραμματική περίοδο, είναι σκόπιμο οι τυχόν πρόσθετες ανάγκες να μελετηθούν εξειδικευμένα και να καλυφθούν στο πλαίσιο ειδικής έρευνας αναγκών με κριτήρια τον αριθμό των εργαζομένων μητέρων και των παιδιών, τις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες του πληθυσμού, τις συνθήκες κατοικίας σε συνδυασμό με το μέγεθος των νοικοκυριών, και, τέλος, τις πραγματικές συνθήκες φροντίδας της τρίτης γενεάς. Ένα από τα κυριότερα θέματα που πρέπει να αναφερθούν είναι οι ελεύθεροι χώροι και το πράσινο. Γίνεται συχνή αναφορά, στο στόχο της πόλης που είναι η σύνδεση των χώρων πρασίνου μέσα στην πόλη με τις ζώνες περιαστικού και υπερτοπικού πρασίνου και τα δάση. Σε δεύτερη ανάλυση, είναι το κυριότερο υπόβαθρο για μελέτες στην κλίμακα του αστικού σχεδιασμού έχοντας το προφανές πλεονέκτημα ότι

μπορεί να συμπεριλάβει πολλούς “καινούριους” τύπους χώρων και ότι είναι ένας βασικός παράγοντας για πολλά ζητήματα, όπως η επίτευξη συνεκτικότητας όλης της πόλης, οι καλύτερες κλιματολογικές συνθήκες, οι άνθρωποι γίνονται περισσότερο εξωστρεφείς και επιλέγουν να αξιοποιούν την πόλη τους και πολλά άλλα που θα αναφερθούν παρακάτω. Με την παραδοχή ότι το βιώσιμο μέγεθος για το υπερτοπικό πράσινο και τους ελεύθερους χώρους επιπέδου πόλης σύμφωνα με τα σταθερότυπα υπολογίζεται με 5,5 τ.μ. ανά κάτοικο, προκύπτει ότι οι συνολικές τρέχουσες ανάγκες ανέρχονται σε 358 στρέμματα περίπου. Δηλαδή, η σήμερα διατιθέμενη έκταση των 774 στρεμμάτων για ελεύθερους χώρους, πράσινο και πλατείες υπερτοπικής εμβέλειας διαπιστώνεται ότι υπερκαλύπτει τις ανάγκες του ΟΤΑ συνολικά (ακόμα και αν αφαιρεθεί η έκταση της κοίτης του Νέδωνα η οποία έχει συνυπολογιστεί). ΚΧ-πράσινο: Απαιτούνται 87 στρέμματα, υπάρχουν δε 34, δηλαδή το ποσοστό κάλυψης των αναγκών ανέρχεται σε 39%. Πλατείες: Απαιτούνται 29 στρέμματα, υπάρχουν δε 37, οπόταν η εξυπηρέτηση κρίνεται επαρκής για το σημερινό πληθυσμό. Παιδικές Χαρές: Απαιτούνται 14,5 στρέμματα, υπάρχουν δε 13,6, οπόταν οι σημερινές ανάγκες καλύπτονται σε ποσοστό 93,15%. Από τα παραπάνω δεδομένα το γενικό αξιολογικό συμπέρασμα που προκύπτει είναι ότι σε τοπικό επίπεδο και για τις ανάγκες του σημερινού πληθυσμού, αναφορικά με πλατείες και παιδικές χαρές διαπιστώνεται επάρκεια εξυπηρέτησης. Ωστόσο, διαπιστώνεται πρόβλημα ανισοκατανομής των λειτουργιών στις ΠΕ. Ως προς το τοπικό πράσινο διαπιστώνεται σχετική ανεπάρκεια και ανισοκατανομή, χωρίς να δημιουργείται ανησυχία, διότι η εξασφαλισμένη γη που έχει ήδη αποκτηθεί ή και θεσμοθετηθεί για τοπικό πράσινο κρίνεται ως υπερεπαρκής για τις ανάγκες τόσο του τωρινού, όσο και του μελλοντικού πληθυσμού. Υστέρηση, όμως, διαπιστώνεται σε συνοικιακού επιπέδου πολιτιστικές αίθουσες που να καλύπτουν τις ανάγκες τοπικού επιπέδου (συνοικιακά πνευματικά κέντρα, αίθουσες νεολαίας, αίθουσες χορού, κ.λ.π.), γεγονός που σύμφωνα με τα πρότυπα πρέπει να ληφθεί υπόψη στον προγραμματισμό αναγκών κατά τη Β Φάση της παρούσας Μελέτης. Όπως αναφέρθηκε σε προηγούμενη ενότητα, αποκτήθηκε ένας ικανοποιητικός αριθμός πολιτιστικών συλλόγων και εγκαταστάσεων και κοινωνικών εξυπηρετήσεων μετά το ΓΠΣ του 1986. Με τη σημερινή έννοια της πόλης, η οποία έχει ενσωματώσει μεγάλες περιαστικές εκτάσεις παρατηρείται ανισοκατανομή. Ανεξάρτητα από τη λειτουργική θέση και το ρόλο των οικισμών στο οικιστικό δίκτυο, είναι κοινή η διαπίστωση για την έλλειψη τοπικών εξυπηρετήσεων και κοινωνικής υποδομής σε αυτούς. Η κατάσταση αυτή καθιστά απόλυτη την εξάρτηση των οικισμών από το αστικό κέντρο της Καλαμάτας, ακόμα και για καθημερινές ανάγκες, και επιδεινώνεται λόγω ελλιπούς εξυπηρέτησης των οικισμών από μαζικά μέσα μεταφοράς. Ο υψηλός δείκτης ιδιοκτησίας Ι.Χ. αποτελεί την απάντηση των κατοίκων σ’ αυτά τα προβλήματα, όμως, μ’ αυτόν τον τρόπο, κατηγορίες του πληθυσμού όπως οι νέοι ή οι ηλικιωμένοι δεν έχουν καμία αυτονομία μετακίνησης. Η κατάσταση αυτή αποτελεί σημαντικό ανασχετικό παράγοντα για τη συγκράτηση πληθυσμού ή για την ανάπτυξη παραγωγικών δραστηριοτήτων στους οικισμούς του Δήμου.

Το θαλάσσιο μέτωπο του Δήμου, από την Καλαμάτα μέχρι το νότιο όριό του, χαρακτηρίζεται από μια συνεχή διαδοχή συνεκτικών και μη συνεκτικών οικιστικών ενοτήτων, που οριοθετούνται, κατά τη διεύθυνση βορρά-νότου, από διαδοχικά ρέματα και τοπικές συλλεκτήριες οδούς. Οι περιοχές αυτές αναπτύσσονται εκατέρωθεν του οδικού άξονα προς τη Μάνη, με μια στενή λωρίδα κατά μήκος της παραλίας και με πλατύτερα αναπτύγματα στις υπώρειες του Καλάθιου Όρους. Οι οικισμοί της ζώνης αυτής

διαφοροποιούνται μεταξύ τους ως προς την ένταση και το είδος των υπερτοπικών χρήσεων τουρισμού και αναψυχής, αλλά και ως προς τη δομή τους λόγω του έντονου φυσικού ανάγλυφου, της γειτνίασης με το θαλάσσιο μέτωπο ή των αποστάσεων από τον κύριο οδικό άξονα. Μεταξύ των ημιορεινών και ορεινών οικισμών του Δήμου, οι κοντινότεροι στην Καλαμάτα τείνουν να αποκτήσουν περιαστικό χαρακτήρα, ενώ η χρήση των παραλιακών είναι κυρίως τουριστική, για εποχικές κατοικίες, για μόνιμες μεσαίων και μεγάλων εισοδημάτων. Οι χρήσεις γης στο παραλιακό μέτωπο και το κατά πόσο τα σχέδια που έχουν εκπονηθεί μέχρι σήμερα στοχεύουν στην ισόρροπη κατάσταση μεταξύ της ανατολικής και δυτικής παραλίας αποτελούν αντικείμενα προβληματισμού. Ειδικότερα, σε κάποιες περιοχές της δυτικής παραλίας είναι μεγαλύτερη η ανάγκη για εξασφάλιση κοινόχρηστων χώρων στο θαλάσσιο μέτωπο συγκριτικά με τις επιτρεπόμενες χρήσεις της ζώνης Τουριστικής Ανάπτυξης (εγκαταστάσεις γκολφ, καζίνων και ελικοδρόμιων), χαμηλή δόμηση και ξεκάθαρη οριοθέτηση των “επιχειρηματικών”-βιομηχανικών περιοχών, από τις περιοχές με τουριστικό χαρακτήρα και κατοικίας, ώστε να αποφευχθεί μία αποτυχημένη προσπάθεια ανάπτυξης, όπως της Νέας Εισόδου. Διαφαίνεται έντονη η ανάγκη δημιουργίας ζώνης προστασίας ακτών, σύμφωνα και με το εγκεκριμένο Περιφερειακό Σχέδιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Περιφέρειας Πελοποννήσου, εύρους τουλάχιστον 100 μέτρων και πρέπει να διατυπωθούν προτάσεις για τον έλεγχο της δόμησης και γενικά την ρύθμιση των χρήσεων, θεωρώντας ως δεδομένη την απαγόρευση της δόμησης στα πρώτα 50 μέτρα. Σε κάθε περίπτωση η όποια ρύθμιση θα πρέπει να προκύψει μετά από διεξοδική μελέτη κατά περίπτωση. Το σχέδιο του 1986 έθεσε τις βάσεις για μία βιώσιμη πόλη και αξιοποίησε αρκετές ευκαιρίες κάνοντας λόγο για μία πόλη με χαμηλή δόμηση μικρούς συντελεστές σε σύγκριση με άλλες ελληνικές πόλεις παρόμοιου μεγέθους, πεζοδρομήσεις και ένα αρκετά καλό κυκλοφοριακό δίκτυο, με γνώμονα την αντισεισμική θωράκιση. Επίσης, έδωσε την ευκαιρία να εκπονηθούν μελέτες για επεμβάσεις αστικού σχεδιασμού και κάποιες από αυτές να υλοποιηθούν με αποτέλεσμα το κέντρο της πόλης να αποκτά συνεκτικά στοιχεία. Είναι καταφανές ότι αυτό δεν έγινε σε όλη την έκταση της πόλης, γεγονός το οποίο καταδεικνύει και προβλέπει το ΓΠΣ του 2011, με γνώμονα τις οικιστικές επεκτάσεις. Το ΓΠΣ του 2011 μιλάει για ανάπτυξη της πόλης, για αύξηση του πληθυσμού, προσθέτωντας τον παράγοντα του εποχικού πληθυσμού. Στο πλαίσιο αυτό φαίνεται επιτακτική η οικιστική επέκταση, η διεύρυνση των ορίων κάποιων οικισμών (λόγω ζήτησης για α’ ή β’ κατοικία, λόγω απαλλοτρίωσης εκτάσεων για τη δημιουργία εθνικών δρόμων και του περιμετρικού δακτυλίου κτλ) και η πολεοδόμηση περιοχών για διάφορους λόγους. Απαιτείται διερεύνηση της δυνατότητας ένταξης μεμονωμένων πυκνοδομημένων οικιστικών συνόλων, λαμβάνοντας υπ’ όψη τυχόν επιπτώσεις των προηγηθεισών φυσικών καταστροφών, του ανάγλυφου του εδάφους, του κόστους κατασκευής των έργων υποδομής και πρόβλεψη εξασφάλισης όρων ήπιας δόμησης (Μεγάλες αρτιότητες και χαμηλοί συντελεστές δόμησης). Ειδικά για τα τοπικά διαμερίσματα της Βέργας και της Μαντίνειας, όπου έχει παρατηρηθεί έντονη η ανάγκη πολεοδόμησης, θα πρέπει να υπάρξουν τα αντίστοιχα μέτρα με στόχο την αποφυγή της αυθαίρετης δόμησης. Γενικά στις περιαστικές περιοχές, οι όροι και οι περιορισμοί επιβάλλεται να τεθούν σε αυστηρότερα πλαίσια προκειμένου αφενός να διασφαλιστεί η προστασία του αστικού χώρου από περιαστική εκτός σχεδίου δόμηση ανεπιθύμητης κλίμακας και είδους και αφετέρου να ενισχυθεί ο ρόλος και η αξία των επεκτάσεων. Σε διαφορετική περίπτωση, η Η Δ/νση ΠΕ.ΧΩ. Περιφέρειας Πελοποννήσου διατυπώνει την άποψη ότι οι επεκτάσεις είναι περιττές στο μεγαλύτερο ποσοστό τους. Επιπλέον, με την προτεινόμενη αύξηση αρτιότητας στην εκτός σχεδίου δόμηση, θα μπορούσε να αποφευχθεί η αλλοίωση των χαρακτηριστικών του φυσικού τοπίου, του οικιστικού περιβάλλοντος και του χαρακτήρα των οικισμών της περιοχής. Πιο αναλυτικά, για τον εξωαστικό χώρο:

•

απαλειφή των δραστηριοτήτων μεταποίησης και επεξεργασίας προϊόντων από τις επιτρεπόμενες χρήσεις,

•

πρόταση ζωνών πρασίνου εκατέρωθεν του Παμίσου και του Άρι,

•

πρόβλεψη για αποφυγή επιτρεπομένων χρήσεων υπεραγορών και πολυκαταστημάτων στη δυτική περιοχή,

•

αποσαφήνιση χρήσεων γης στη ζώνη ΕΠΧ (περιοχή Νέας Εισόδου της πόλης) και συγκεκριμενοποίηση του θεσμικού πλαισίου ανάπτυξής της,

•

μέριμνα για ανάπτυξη των υποβαθμισμένων περιοχών της πόλης (Αγ. Σίδερης, Ράχη),

•

επέκταση της ζώνης ΕΠΧ προς βορρά έως μηχανοστάσιο και σιδηροδρομικής γραμμής ΟΣΕ με αντίστοιχη αύξηση οικιστικής επέκτασης δυτικά του Νέδοντα και νότια της νέας εισόδου, με τη δημιουργία μεγάλων ζωνών πρασίνου,

•

πρόβλεψη χώρου πρασίνου και αναψυχής στην περιοχή ανάπτυξης του νέου εμπορευματικού λιμανιού εναλλακτικά, στην περίπτωση που δεν καταδειχθεί η σκοπιμότητα δημιουργίας νέου λιμανιού,

•

πρόβλεψη ζωνών περιαστικού πρασίνου εκατέρωθεν των σιδηροδρομικών γραμμών,

•

πρόβλεψη κατάλληλων επαρκών χώρων για υπαίθριες πολιτιστικές δραστηριότητες,

•

αποκατάσταση-ανάπλαση των εγκαταλειμμένων παλαιών λατομείων.

Εύκολα διαπιστώνεται ότι οι υπηρεσίες Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης είναι κυρίως συγκεντρωμένες κατά τον αντιληπτικό άξονα βορρά-νότου κατά μήκος των γραμμικών αναπτυγμάτων του κέντρου πόλης παρά την οδό Αριστομένους και Φαρών, ένα μέρος τους δε είναι χωροθετημένο στην παραλιακή ζώνη. Αντίστοιχα το μεγαλύτερο μέρος των Τραπεζών είναι συγκεντρωμένο στην καρδιά του κέντρου πόλης, ενώ τα ξενοδοχεία είναι διατεταγμένα κυρίως στην παραλιακή ζώνη, οι δε πολιτιστικές εγκαταστάσεις στο ιστορικό κέντρο και περί τις οδούς Αριστομένους και Φαρών. Η εκπαίδευση εκ του χαρακτήρα της εμφανίζει ισοκατανομή χωροθέτησης κτιριακών εγκαταστάσεων στις περιοχές κατοικίας. Αναφορικά με τα δευτερεύοντα κέντρα που είχαν προβλεφθεί από το Γ.Π.Σ. 1986 ως κέντρα κοινωνικής ζωής για την εξυπηρέτηση των συνοικιών διαπιστώνεται ότι: • Το μεν Δυτικό Κέντρο διαμορφώθηκε κατά ένα μέρος του, όχι κυρίως ως συνοικιακό κέντρο, παρ’ ότι καλύπτει και τέτοιες ανάγκες, αλλά ως συνέχεια του γραμμικού επιχειρησιακού κέντρου υπερτοπικών δραστηριοτήτων του τριτογενή κατά μήκος και εκατέρωθεν της λεωφόρου Αθηνών, από το οποίο έχει απορροφηθεί. •

Το δε Ανατολικό Κέντρο διαμορφώθηκε ως ζώνη ειδικών λειτουργιών υπερτοπικής σημασίας (πανεπιστημιακές εγκαταστάσεις, φοιτητική εστία, διοίκηση, κατοικίες, αθλητισμός), όπως αρχικά είχε προβλεφθεί.

Η παραπάνω εξέλιξη ως προς το Δυτικό Κέντρο οφείλεται στις προτιμήσεις χωρικής εξειδίκευσης κυρίως του ιδιωτικού τομέα, σε συνάρτηση με την άμεση αλληλεξάρτηση της λεωφόρου Αθηνών με την καρδιά του κέντρου πόλης στην οποία καταλήγει και στη σχετικά ευχερή πρόσβαση-κεντρικότητα της ζώνης. Επιπλέον σχετίζεται και με την αδυναμία δημόσιας παρέμβασης για οργανωμένες αναπτύξεις (π.χ. οργανωμένη ανάπτυξη Δυτικού Κέντρου από μικτής οικονομίας φορείς ανάπλασης). Είναι λανθασμένη κίνηση η επέκταση του επιχειρησιακού κέντρου, που βρίσκεται στο δυτικό μέρος της πόλης, προς τη δυτική παραλία. Τονίζεται σε όλα τα σχέδια ότι αυτή η περιοχή πρέπει να έχει τουριστικό χαρακτήρα, ενώ στο σχέδιο του 2011 αποτελεί μία από τις περιοχές για οικιστική επέκταση μαζί με ακόμα δυτικότερες παραλιακές περιοχές.

Τέλος, ως προς τα τέσσερα τοπικού χαρακτήρα κέντρα, τα μεν κέντρα της παραλιακής ζώνης ενσωματώθηκαν στο κέντρο πόλης ως προς τον αντιληπτικό του παράκτιο άξονα ανατολής-δύσης με υπερτοπικές λειτουργίες κυρίως εστίασης, τουρισμού και αναψυχής, ενώ τα υπόλοιπα που βρίσκονται σε μεγαλύτερη απόσταση από την παραλία χρειάζονται περισσότερη ενίσχυση. Τα προβλήματα που εμφανίζονται στο αστικό κέντρο είναι: •

Ιδίως στο Ιστορικό Κέντρο η πύκνωση των δραστηριοτήτων αναψυχής, εστίασης, τουρισμού, κ.λ.π., κυρίως δε των μπαρ, έχει προκαλέσει τάση εκδίωξης παραδοσιακών χρήσεων του κέντρου, γεγονός που αλλοιώνει την ιστορική του μνήμη και στερεί την πόλη από ένα πλεονέκτημα ταυτότητας. Επίσης διαπιστώνονται προβλήματα ηχορύπανσης. Η εικόνα αυτή, με σκοπό τη διαφύλαξη του χαρακτήρα και της πολιτιστικής και ιστορικής μνήμης του Ιστορικού Κέντρου, οδηγεί στο συμπέρασμα ότι είναι αναγκαία μέτρα ελέγχου χρήσεων και ρύθμισης όρων και περιορισμών λειτουργίας καταστημάτων και δραστηριοτήτων, μετά από ειδική μελέτη. Επίσης στην περιοχή του Ιστορικού Κέντρου υπάρχουν πρόσθετες ανάγκες αναπλάσεων, ανάδειξης και προβολής του δημόσιου χώρου, διατήρησης νεοκλασικών κτιρίων, πεζοδρομήσεων, κ.λ.π.

•

Αντίστοιχη πίεση χρήσεων από υπερβολική πύκνωση διαπιστώνεται στην παραλιακή ζώνη λόγω των κέντρων αναψυχής, γεγονός που επιβάλλει παρόμοιες ρυθμίσεις με την περιοχή του Κέντρου Πόλης και του Ιστορικού Κέντρου, μετά από ειδική μελέτη.

•

Σοβαρό θεωρείται επίσης το πρόβλημα της άναρχης ανάπτυξης κεντρικών λειτουργιών επιπέδου πόλης στις εκτός σχεδίου περιοχές παρά τη Νέα Είσοδο και δυτικά της οδού Αρτέμιδος, με τις διατάξεις της εκτός σχεδίου δόμησης γραμμικών επιχειρησιακών συγκεντρώσεων μεγάλων οικονομικών μονάδων του τριτογενή τομέα. Το πρόβλημα μπορεί να αντιμετωπιστεί με την επέκταση των ζωνών αυτών, ώστε να οργανωθούν σε σχεδιασμένο πολεοδομικό πλαίσιο, είτε ως ζώνες παραγωγής, είτε ως ζώνες κεντρικών λειτουργιών με εξειδικευμένο χαρακτήρα.

•

Θα πρέπει επιπλέον να σημειωθεί ότι η γραμμική ζώνη του ποταμού Νέδωνα, η οποία από το ισχύον Γ.Π.Σ. έχει προβλεφθεί ως γραμμική ζώνη λειτουργιών και πάρκο οργανωμένου και εξοπλισμένου πρασίνου, υστερεί ακόμα ως ζώνη κοινόχρηστων-δημόσιων λειτουργιών και έχει ανάγκη από πρόσθετες παρεμβάσεις και αναπλάσεις, ως ελεύθερος χώρος υπερτοπικής σημασίας και στοιχείο του φυσικού περιβάλλοντος της πόλης με μεγάλη σημασία.

•

Η ζώνη της Δυτικής Παραλίας, ενώ έχει αρχίσει να αναβαθμίζεται λόγω της λειτουργίας της μαρίνας, εμφανίζει ακόμα χαρακτηριστικά της παλαιότερης έντονης υποβάθμισης στο τμήμα μετα το Νέδωνα μέχρι τον Κορδία.

•

Οι διατηρούμενες ανισότητες στις περιοχές κατοικίας που εντοπίζονται κυρίως στις παλιές περιοχές αυθαιρέτων συνιστούν σήμερα πρόβλημα ως προς τις χρήσεις και είναι αναγκαίο να αμβλυνθούν με ειδικά μέτρα και προγράμματα σε όφελος των υποβαθμισμένων ζωνών κατοικίας με αύξηση του κοινωνικού εξοπλισμού και του πρασίνου κατά προτεραιότητα, προώθηση τοπικών αναπλάσεων και παροχή κινήτρων.

•

Αναφορικά με τις ανάγκες ανακατανομής χρήσεων και λειτουργιών, καθώς και επίλυσης ορισμένων συγκρούσεων, διαπιστώνονται σήμερα προβλήματα με περιορισμένη διασπορά χρήσεων ασύμβατων με την κατοικία, όπως μάντρες υλικών, αποθήκες χονδρεμπορίου ή και συνεργεία αυτοκινήτων, βαφεία, φανοποιεία κλπ. Αντίστοιχο πρόβλημα υπάρχει με ορισμένους κλάδους των επαγγελματικών εργαστηρίων η χωροθέτηση των οποίων είναι πλέον ενδεδειγμένη μέσα σε ζώνες ΒΙΟ.ΠΑ. Τα παραπάνω προβλήματα μπορούν να επιλυθούν με έλεγχο χρήσεων και διοχέτευση των οχλουσών χρήσεων και δραστηριοτήτων στο ΒΙΟ.ΠΑ της Καλαμάτας, εφόσον προχωρήσει η επέκτασή του, ώστε να επαρκεί ως υποδοχέας δραστηριοτήτων. Οι λειτουργήσαντες αθλητικοί χώροι της πόλης, Γήπεδο Μεσσηνιακού , Εθνικό Στάδιο, Γήπεδο Ανατολικού Κέντρου είναι περιορισμένοι από την

περιοχή κατοικίας που έχει αναπτυχθεί γύρω τους και δεν διαθέτουν επαρκείς συνοδευτικούς χώρους εξυπηρέτησης (χώροους στάθμευσης κτλ). Αποτέλεσμα αυτού είναι η ενόχληση της περιοχής κατοικίας γύρω απ αυτές. Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, η διαμόρφωση του αστικού τοπίου μέσα στην πόλη γίνεται σε συνάρτηση με πολλούς παράγοντες. Είναι σίγουρο ότι το τοπίο επηρεάζει τα κτίρια και αντίστροφα. Την εποχή αυτή καθίσταται απαραίτητο οι πόλεις να γίνουν πιο “πράσινες” για χάρη των ποικίλων ειδών και των ανθρώπων που τις κατοικούν. Ο Αριστοτέλης υποστήριζε ότι μία πόλη πρέπει να σχεδιάζεται για να κάνει τους ανθρώπους χαρούμενους και ασφαλείς. Ένας τρόπος για να ενισχυθεί αυτή η άποψη είναι η συνεργασία του κτισμένου περιβάλλοντος με το φυσικό μέσα από το συνολικό σχεδιασμό μίας πόλης. Η Καλαμάτα είναι μία πόλη η οποία δημιουργήθηκε λόγω του φυσικού πλούτου που είχε. Αυτό είναι εμφανές και τη σημερινή περίοδο. Ειδικότερα, σε σχέση με το στοιχείο του χρώματος (ένταση, λαμπρότητα, χροιά, απόχρωση) το τοπίο της περιοχής μελέτης εμφανίζει σημαντική ποικιλία. Συγκεκριμένα απαντάται το διάφανο χρώμα του νερού, το σκούρο πράσινο των κωνοφόρων, οι χρωματικές αντιθέσεις των αειφύλλων και φυλλοβόλλων πλατυφύλλων σε συνδυασμό με το πράσινο-γκρι των ελαιώνων και τις μικρής επιφάνειας καλλιεργούμενες εκτάσεις στα ορεινά, που εποχιακά μεταβάλλονται μεταξύ σκούρου πράσινου και καφέ ή σκούρου πράσινου και ανοιχτού πράσινου. Στα παραπάνω χαρακτηριστικά προστίθενται οι τόνοι του κόκκινου καφέ ή γκρί των χαραδρωμένων επιφανειών που διατηρούν ελάχιστη βλάστηση, όπως και το ορφνό των βραχωδών εξάρσεων. Είναι απαραίτητο αυτή η εικόνα να εισχωρήσει όσο πιο έντονα γίνεται μέσα στην πόλη. Στα σχέδια γίνεται αναφορά για την προστασία των περιαστικών χώρων πρασίνου και δασών, για τη δημιουργία και αξιοποίηση των ελεύθερων χώρων με διάφορες δραστηριότητες και τη συνέχεια του πρασίνου εξωτερικά από τα όρια της πόλης μέχρι το αστικό κέντρο και την παραλία. Μέσα σε αυτό την ενότητα συγκαταλέγονται εκτός από το πράσινο, τα ρέματα και ο ποταμός Νέδωντας. Ένα πρωτόλειο και αναξιοποίητο βασικό συστατικό στοιχείο της πόλης, το οποίο σε διάφορες χρονικές περιόδους είχε λάβει διαφορετική αξία. Το σίγουρο είναι ότι πάντα όριζαν την πόλη και την χώριζαν σε μέρη. Επί παραδείγματι, ο ποταμός στο βόρειο μέρος της πόλης μέχρι τη δεκαετία του 1960-1970 τη διαχώριζε στο ιστορικό κέντρο και στη βιοτεχνική περιοχή, στο νότιο μέχρι και σήμερα σε δυτική και ανατολική παραλία. Έχει τρομερό ενδιαφέρον να παρατηρηθούν οι διαφοροποιήσεις τις οποίες συντελεί αυτός ο διαχωρισμός σε όλες τις χρονικές περιόδους και το γεγονός ότι μένουν αναλλοίωτες μέχρι σήμερα. Σε υπερτοπικό επίπεδο, το οδικό δίκτυο και οι λειτουργία του αεροδρομίου κρίνονται αρκετά ικανοποιητικά, σε αντίθεση με τις θαλάσσιες και σιδηροδρομικές συνδέσεις και το τοπικό οδικό δίκτυο. Η πόλη λόγω της αντισεισμικής θωράκισης διαθέτει ένα αρκετά αξιόλογο κυκλοφοριακό δίκτυο, που επιτρέπει τη γρήγορη εκένωση της πόλης και την αποφυγή συμφόρησης. Σε αυτό θα συμβάλει και η ολοκλήρωση της περιμετρικής συλλεκτήριας οδού. Ωστόσο, θα λειτουργούσε ευεργετικά η διατύπωση πρότασης μέτρων κυκλοφορίας για εύρυθμη λειτουργία της ευρύτερης περιοχής και του συγκοινωνιακού δικτύου, η πρόβλεψη χώρων στάθμευσης περιμετρικά του κυκλοφοριακού δακτυλίου, του παραλιακού άξονα κ.τ.λ., η επαναλειτουργία των δύο σιδηροδρομικών γραμμών προς Πύργο και Κόρινθο, και οι τακτές συγκοινωνιακές διασυνδέσεις της Καλαμάτας αεροπορικώς με Θεσσαλονίκη και σημαντικά κέντρα του εσωτερικού και του εξωτερικού και σιδηροδρομικώς/προαστιακός με Μεσσήνη. Ένα άλλο θέμα είναι η σιδηροδρομική σύνδεση ή με τραμ της πόλης με το λιμένα, το αεροδρόμιο και με άλλα σημεία διατρέχοντας περιμετρικά την πόλη. Στις εσωτερικές μεταφορές καταδεικνύεται έντονα η ανάγκη πύκνωσης του δικτύου ποδηλατοδρόμων και η επέκταση του στις περιαστικές περιοχές.

Στην ευρύτερη περιοχή του Κέντρου Πόλης, συμπεριλαμβανομένου του Ιστορικού κέντρου, παρατηρούνται φαινόμενα κυκλοφοριακής συμφόρησης λόγω της μεγέθυνσης των δραστηριοτήτων κεντρικού χαρακτήρα σε συνδυασμό και με την έλλειψη χώρων στάθμευσης, με αποτέλεσμα να είναι αναγκαία η λήψη μέτρων για εξασφάλιση χώρων στάθμευσης και για λεπτομερέστερη ρύθμιση της κυκλοφορίας των οχημάτων ή και επιβολή απαγορεύσεων, ωραρίων τροφοδοσίας, κ.λ.π. Το πρόγραμμα υπόγειου χώρου στάθμευσης στο χώρο του Διοικητηρίου και στην παραλιακή ζώνη θα συμβάλει εν μέρει στην επίλυση του προβλήματος στάθμευσης. Είναι σίγουρο, ότι σε τοπικό επίπεδο πρέπει να μειωθεί η χρήση του αυτοκινήτου, με τον επανασχεδιασμό των μέσων δημόσιας συγκοινωνίας, των πεζοδρόμων και ποδηλατοδρόμων, ώστε να μπορούν να καλύπτουν όλο το νέο μέγεθος της πόλης και τους περιαστικούς οικισμούς. Βασικός προβληματισμός των πόλεων ήταν ανέκαθεν το θέμα της ενέργειας, το οποίο εμφανίζεται στα σχέδια μετά το 2000. Γίνεται επισήμανση των αρχών της διακηρυγμένης εθνικής πολιτικής και των δεσμεύσεων της Χώρας για την προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, προβλέπεται στις ζώνες οικιστικής ανάπτυξης δυνατότητα ένταξης ηλιακών θερμοσιφώνων και φωτοβολταϊκών συστημάτων όχι μόνο στην κλίση της στέγης αλλά και στο αδόμητο τμήμα του οικοπέδου, πρόβλεψη ζωνών καταλληλότητας ανάπτυξης αιολικών πάρκων (αν και δε θεωρείται στις άμεσες προτεραιότητες) και περιοχές εγκατάστασης φωτοβολταϊκών συστημάτων και αναφορά των επιπτώσεων από τις γραμμές των δικτύων ενέργειας και πρόταση ρυθμίσεων εκατέρωθεν των αξόνων διέλευσής τους. Επιπλέον, επιγραμματικά έχουν διατυπωθεί πολλές φορές τα παρακάτω: • ανάγκη κάλυψης των ενεργειακών αναγκών που θα προκύψουν από την ανάπτυξη των νέων απαιτούμενων υποδομών και των επεκτάσεων της πόλης, • ανάγκη χωροθέτησης νέου υποσταθμού ΔΕΗ και αντιμετώπιση δυνατότητας μεταφοράς του υπάρχοντος μακράν κατοικημένης περιοχής, •

πρόταση θέσης Φωτοβολταϊκού πάρκου στην υπό επέκταση περιοχή του βιομηχανικού πάρκου και στο κέντρο υποδομών πόλης, ως και δημιουργία πάρκου κεραιών Κινητής Τηλεφωνίας (άμεση απομάκρυνση από την πόλη).

Ωστόσο, είναι καταφανές ότι αν δεν τεθεί σαν προτεραιότητα από την πολιτεία, ο πληθυσμός δεν έχει περιθώριο δράσης. Πρέπει να υπάρξει ο αρχικός σχεδιασμός έχοντας στόχο την εξοικονόμηση ενέργειας και τρόπους με τους οποίους οι πολίτες να μπορούν να συμμετέχουν, και μέτα να δωθούν εναύσματα για την ύπαρξη συνεργασίας. Οι προβληματισμοί συντελούν σημαντικά στη διαμόρφωση της τελικής εικόνας της πόλης. Καταδεικνύουν τις προτεραιότητες, τις διαφορετικές ανάγκες και απόψεις των φορέων και των πολιτών καλύπτωντας ένα ευρύ φάσμα των τομέων. Οι διαφωνίες, στο μεγαλύτερο μέρος, βρίσκονται στην ιεράρχηση των προτεραιότητων και δεν απορρίπτουν ή προτείνουν νέους στόχους κατά κύριο λόγο. Ωστόσο, είναι σημαντική η διατύπωση των απόψεων και συντελούν στην τελική διαμόρφωση της στρατηγικής για την Καλαμάτα.

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

Η ανάλυση των σχεδίων που αναφέρονται στα προηγούμενα κεφάλαια οδηγεί στη χάραξη κάποιων συνολικών κατευθυντηρίων, οι οποίες είτε συμφωνουν είτε διαφωνούν με τις προτεινόμενες επεμβάσεις. Ο όγκος των δεδομένων καλύτπει όλο το εύρος της πόλης, καταδεικνύει τους τρόπους και τα γεγονότα που βοήθησαν στη διαμόρφωση της, από τότε που η Καλαμάτα εκτεινόταν γύρω από το Κάστρο μέχρι σήμερα που στοχεύει να έχει μία ενωποιημένη και συνεκτική μορφή μαζί με τις επεκτάσεις. Αναμφισβήτητα, οι μελέτες παρέχουν τις γενικές προτάσεις, οι οποίες αν δεν υπήρχαν δε θα μπορούσε να υπάρξουν ούτε συζητήσεις, ούτε διαφωνίες, ούτε ανάλυση. Περιγράφουν μία πόλη η οποία θα είναι οικονομικά ανεξάρτητη είτε λόγω της ενδοχώρας, είτε λόγω της βιοτεχνίας και της βιομηχανίας είτε λόγω της εκπαίδευσης και του τουρισμού. Παρουσιάζει τρομερό ενδιαφέρον το πως κάθε σχέδιο χάραξε μία περίοδο, οδηγώντας την πόλη στην τωρινή κατάσταση, σε όλους τους τομείς που μπορεί να σκεφτεί κανείς. Στο αστικό τοπίο, την οικονομία και την ανάπτυξη, τη διοίκηση και την κοινωνία, το φυσικό περιβάλλον και την εξοικονόμηση της ενέργειας, με απώτερο στόχο τη δημιουργία καλύτερων καθημερινών συνθηκών για τα διάφορα είδη του πληθυσμού της: μόνιμος, εποχικός, τουρίστες και κάτοικοι εκτός της πόλης που επισκέπτονται πολύ συχνά την πόλη. Επομένως, αυτή η εργασία θέλει να καταδείξει τη σημασία τους, να παραθέσει τους προβληματισμούς που έχουν υπάρξει για όλα όσα αφορούν την πόλη, και να προσθέσει τον παράγοντα της βιωσιμότητας, ακολουθώντας της επιταγές της διεθνούς κοινότητας. Η έννοια αυτή εμπεριέχει πολλές βασικές αρχές για τη φάση του προγραμματισμού και την επόμενη φάση του σχεδιασμού σε όλες τις κλίμακες, έχοντας σαν αφετηρία το σχεδιασμό σε εθνικό επίπεδο μέχρι και το σχεδιασμό κτιρίων και κατοικιών. Η συγκριτική ανάγνωση των υφιστάμενων μελετών συμπληρώνεται με τις διακριτές κλίμακες στις οποίες ανήκουν οι παρακάτω στόχοι, ευκαιρίες και προτεινόμενες επεμβάσεις για την πόλη. Σκοπός αυτών των προτάσεων είναι να συμπληρώσουν και να συνδράμουν τις στρατηγικές που έχουν αναφερθεί, αποτελώντας μία εξειδίκευση των θεσμοθετημένων σχεδίων. Αναφέρονται σε προτάσεις της κλίμακας στρατηγικής αστικού σχεδιασμού και σε εστιασμένες επεμβάσεις αστικού σχεδιασμού. Στόχοι: •

•

Μετατροπή της Καλαμάτας σε πολυκεντρική πόλη: •

ενιαία πολεοδομική οργάνωση για τις Π.Ε. με τελικό στόχο τη συνεκτικότητα και ισορροπία της πόλης,

•

μείωση άσκοπων μετακινήσεων και κυρίως της χρήσης του αυτοκινήτου,

•

σύνδεση των κέντρων με πεζοδρόμους, ποδηλατοδρόμους, μέσα δημόσιας συγκοινωνίας και ζώνες πρασίνου,

•

ενθάρρυνση εγκατάστασης κεντρικών λειτουργιών και κοινωνικών εξυπηρετήσεων σε κάθε Π.Ε.

Αξιοποίηση των κενών χώρων που υπάρχουν στην πόλη, εμπλουτισμός της πόλης με ζώνες πρασίνου, και σύνδεση του με τις περιαστικές και αγροτικές περιοχές. Αυτός ο στόχος δημιουργεί συνέχειες και συνδέσεις, ενισχύοντας την ιδέα της πολυκεντρικής πόλης. Ένα υλοποιημένο παράδειγμα είναι το πάρκο του ΟΣΕ, το οποίο σχεδιάστηκε για να συνδέσει το λιμάνι και την παραλία με το αστικό κέντρο, λειτουργώντας ταυτόχρονα σαν είσοδος της πόλης από τη θάλασσα. Αντίθετα, ο επανασχεδιασμός της οδού Φαρών για να λειτουργήσει ως νέα είσοδος της πόλης από τη θάλασσα, λόγω του μεγάλου όγκου τουριστών που έρχονται από τα κρουαζιερόπλοια, και θα διαχέει τον κόσμο σε διάφορα σημεία ενδιαφέροντος της πόλης δε θεωρείται ιδιαίτερα επιτυχής.

•

Αποκατάσταση της συνοχής του κέντρου, διείσδυση του ελεύθερου χώρου στο αστικό ιστό και την ενεργοποίηση των προσπελάσεων από και προς αυτόν και αν γίνεται να επαναπροσδιοριστεί ο τρόπος με τον όποιο ο ελεύθερος χώρος γίνεται ξανά οικείος.

•

Ανάδειξη σημείων, πάρκων, κτιρίων μέσα στην πόλη με το χαρακτήρα του τοποσήμου με αναπλάσεις των κτιρίων, του περιβάλλοντα χώρου και τις σχέσεις που αναπτύσσουν με το γύρω περιβάλλον και την πόλη.

•

Η απομάκρυνση των παθογενειών της κινητικότητας στην πόλη, οι οποίες συνδέονται βαθιά με την υποβάθμιση της σύγχρονης αστικής ζωής. Άμεσα συνδεδεμένο με αυτήν την προτεραιότητα είναι το ποδήλατο και η αναβάθμιση των υπηρεσιών της δημόσιας συγκοινωνίας.

•

Πρέπει να δωθεί σημασία στην προσθήκη διάφορων λειτουργιών με σκοπό τη δημιουργική απασχόληση πολλών ηλικιακών και κοινωνικών ομάδων και ατόμων με ειδικές ανάγκες σε κάθε επέμβαση (π.χ. χώροι δημιουργικής απασχόλησης ηλικιωμένων).

•

Η ενημέρωση και η ανάδειξη των βασικών συγκριτικών πλεονεκτημάτων της ευρύτερης περιοχής του νομού.

•

Η εξοικονόμηση του νερού, μέσα από τη μείωση της ζήτησης, της καταλληλότερης επιλογής φυτών και της αξιοποίησης του βρόχινου νερού.

•

Πύκνωση της φύτευσης για μείωση της ηχορύπανσης.

•

Η επιλογή υλικών που θα χρησιμοποιηθούν στις εργασίες διαμόρφωσης της πόλης να είναι με γνώμονα το βαθμό ένταξης τους στο φυσικό τοπίο, ώστε η παρέμβαση να αφομοιωθεί σε μεγάλο βαθμό στο περιβάλλον, δίνοντας την ελάχιστη δυνατή εντύπωση επέμβασης.

•

Σε κάθε περίπτωση στόχος είναι να υπάρξουν χειρονομίες συνθετικές που θα είναι συμβατές με την κλίμακα και την ποιότητα του τόπου, αλλά και επεμβάσεις ικανές να αποτελέσουν πηγές έμπνευσης και να οδηγήσουν στην δημιουργία.

•

Διαφύλαξη του χαρακτήρα και ανάδειξη της πολιτιστικής και ιστορικής μνήμης του Ιστορικού Κέντρου.

•

Επέκταση της ζώνης άσκησης κτιριακού μορφολογικού ελέγχου δυτικά του Κάστρου και του ποταμού Νέδοντα για αποφυγή αισθητικής αλλοίωσης του χώρου περί το μνημείο.

•

Σύνδεση του Κάστρου με το Ιστορικό κέντρο, την πλατεία Υπαπαντής και κατ’ επέκταση με την πόλη.

•

Εκπόνηση ειδικής μελέτης για το ιστορικό κέντρο της πόλης, στο πλαίσιο της προτεινομένης οικιστικής αναβάθμισης-εξυγίανσης, για τον καθορισμό μέτρων ε λ έ γ χο υ χ ρ ή σ ε ω ν κ α ι π ε ρ ι ο ρ ι σ μ ώ ν λ ε ι τ ο υ ρ γ ί α ς δραστηριοτήτων.

•

Με αφορμή τον χαρακτηρισμό της πόλης της Καλαμάτας ως “πόλη του χορού”, βασικός στόχος είναι η υποστήριξη και ολοκλήρωση των δομών που σχετίζονται με την τέχνη του χορού στην Καλαμάτα, με σκοπό την ενίσχυση της επίδρασης τους στην πόλη καθόλη τη διάρκεια του έτους και στοχεύοντας σε μία αστική διάχυση της δράσης του

φεστιβάλ (ή και άλλων τομέων) μέσα στην πόλη. Αντίστοιχη ενίσχυση, ανάλογα με το μεγέθη, θα πρέπει να υπάρξει σε κάθε πολιτιστικό τομέα που στοχεύει να αναπτυχθεί στην πόλη, δημιουργώντας διαδρομές πολιτισμού μέσα στην πόλη διερευνώντας τις κοινές τομές με διαδρομές άλλων τομεων. •

Κατάργηση της γραμμικής ανάπτυξης διαφόρων λειτουργιών της πόλης. Π.χ. στη Ναυαρίνου, η οποία εκτείνεται σε όλη την ανατολική παραλία της πόλης, βρίσκονται κυρίως επιχειρήσεις που σχετίζονται με τον τουρισμό. Είναι ανάγκη οι δραστηριότητες που υπάρχουν στην πόλη να ισοκατανεμηθούν.

•

Αποκατάσταση και αξιοποίηση των διατηρητέων κτιρίων.

•

Ανάδειξη των ιστορικών επιστρώσεων της πόλης και της ιστορίας κάθε τομέα, όπως ο πρωτογενής και ο δευτερογενής τομέας παραγωγής.

•

Ανάδειξη του υδάτινου στοιχείου μέσα στην πόλη. Άνοιγμα του ποταμού (χρησιμοποιείται σε μεγάλο μέρος ως χώρος στάθμευσης), αξιοποίηση του μετώπου του και της παραλίας (ανατολική και δυτική παραλία), όχι μόνο με χρήσεις αναψυχής και τουρισμού, αλλά και με ε κ π α ι δ ε υ τ ι κ έ ς , π ολ ι τ ι σ τ ι κ έ ς κ λπ μ ε π ρ ο σ θ ή κ η π ο δ η λ α τ ο δ ρ ό μ ω ν , π ε ζο δ ρ ό μ ω ν κ α ι κ ο ι ν ω ν ι κ ώ ν εξυπηρετήσεων. Παράλληλα θα πρέπει να τεθούν όρια για την αριθμό εμπορικών χρήσεων, για να αποφευχθεί η κατάσταση που επικρατεί στο νότια μέρος της Ναυαρίνου.

•

Ειδικότερα για το παράκτιο μέτωπο: η συνετή διαχείριση του χώρου αυτού αφορά διάφορα τμήματα που το καθένα απαιτεί ιδιαίτερο χειρισμό. Αναγνωρίζονται αδρομερώς τα παρακάτω τμήματα ως γραμμικές χωρικές ενότητες η κάθε μια από τις οποίες εκτός από την προστασία απαιτεί και μια σειρά έργων ανάδειξης αξιοποίησης κυρίως στο δημόσιο χώρο. •

Περιοχή Παραλίας Λιμανιού: από εκβολές Νέδωντα μέχρι Ναό Αναστάσεως: η περιοχή αποτελεί σήμερα το κέντρο των δραστηριοτήτων της παραλιακής ζώνης σε συνδυασμό με τις λειτουργίες του λιμανιού. Κύρια δραστηριότητα ωστόσο επικρατεί η αναψυχή και ο τουρισμός καθιστώντας το σημείο αυτό κέντρο εκτόνωσης της πόλης προς την θάλασσα. Απαιτείται η επέκταση και ολοκλήρωση των διαμορφώσεων σε συνδυασμό με τις εγκαταστάσεις με σκοπό την δημιουργία ολοκληρωμένου δικτύου πεζόδρομου καθώς και ποδηλατοδρόμων σε συνδυασμό με την απομάκρυνση εγκαταστάσεων που εδώ είναι

συμβατές με την λειτουργία του χώρου. Στις περιοχές που έχει διατηρηθεί η αμμώδους παραλία οι επεμβάσεις δεν θα πρέπει να διαταράξουν το πολύτιμο αυτό στοιχείο της πόλης. •

Περιοχή Παραλίας: από Ναό Αναστάσεως μέχρι “Φιλοξένια”: η περιοχή αυτή διατηρεί ένα αξιόλογο μέτωπο αμμώδους παραλίας που θα πρέπει να διαφυλαχτεί σε όλο το μήκος με ελάχιστες παρεμβάσεις μόνιμου χαρακτήρα.

•

Δυτική Παραλία: από εκβολές Νέδωντα μέχρι εκβολές Άρι: η περιοχή περιλαμβάνει π ολ λ έ ς α δ ι α μ ό ρ φ ω τ ε ς κ α ι σ χ ε τ ι κ ά απρόσιτες εκτάσεις τόσο όσων αφορά το μέτωπο προς την παραλία όσο και στην αιγιαλίτιδα ζώνη. Περιλαμβάνει επίσης και το ελεγχόμενο της διασποράς αλλά και το διαμορφωμένο παλιό οικισμό του Κορδία. Το σύνολο του παραλιακού αυτού χώρου απαιτεί ενιαία αντιμετώπιση με επέκταση δικτύου πεζών ποδηλατοδρόμων και αθλητικών εγκαταστάσεων σε μορφή ενιαίου πάρκου.

•

Δυτική Παραλία: από εκβολές Άρι και κατά μήκος τουριστικής περιοχής: η περιοχή εκτός από την ζώνη αιγιαλού περιλαμβάνει σε ικανό βάθος δημόσια έκταση που μπορεί να αξιοποιηθεί ως ανοικτός χώρος πεζών και ήπιας κυκλοφορίας (ποδήλατα και άλλα μέσα) χωρίς την ανάγκη δημιουργίας συνεχούς παραλιακού δρόμου σε όλο το μήκος.

Οι παραπάνω σύντομες περιγραφές παραπέμπουν στην ανάγκη διαμόρφωσης ενός μακροπρόθεσμου γενικού σχεδίου ρύθμισης και την σταδιακή ανάκτηση του παραλιακού μετώπου και την λήψη άμεσων μέτρων διαφύλαξής του μέχρι την δημιουργία των απαιτούμενων διαμορφώσεων. •

Οτιδήποτε στοχεύει στην ανάδειξη σε υπερτοπικό πόλο μέσα στην πόλη θα ήταν καλό να είναι σε συνδυασμό με το Λιμάνι, το Σιδηροδρομικό Πάρκο, την οδό Φαρών και τη γραμμική έκταση του ποταμού, δηλαδή σημεία στην πόλη που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν είσοδος της από την παραλία δημιουργώντας συνέχειες και συνδεδεμένους ανοιχτούς χώρους μέχρι τους περιαστικούς χώρους πρασίνου.

Ευκαιρίες: • Η ίδια η πόλη διαμορφώνει τη σκηνή και τη διάταξη των θεατών: η ατέρμονη σκηνή στην παραλία (στη γραμμή του ορίζοντα), τα τραίνα στο πάρκο ως χωρικά όρια (κάτω απ’τον ορίζοντα) και το κάστρο ως πανόραμα μαζί με τους πρόποδες του Ταϋγέτου και τις αγροτικές εκτάσεις αναδεικνύουν την θεατρικότητα του δημόσιου χώρου μιας πόλης που βρίσκεται σε πολιτιστική ανάπτυξη με διαφορετικά χρώματα και στοιχεία. • Ανάμιξη της παραλιακής ζώνης όχι μόνο με εμπορικές και τουριστικές χρήσεις, αλλά και αθλητικές, πολιτιστικές και εκπαιδευτικές δημιουργώντας δίνοντας ζωή όλο το χρόνο στη ζώνη των 8χλμ του παραλιακού μετώπου. •

Η παράδοση, ο πολιτιστικός και ιστορικός πλούτος της πόλης. Θεωρείται επιτυχημένη η ετήσια διοργάνωση του φεστιβάλ χορού, ενώ όσον αφορά την ιστορία το πάρκο σιδηροδρόμων αποτελεί ένα παράδειγμα ανάδειξης της μνήμης μέσα από τον αστικό σχεδιασμό.

•

Το παράκτιο μέτωπο του δήμου αποτελεί την κυριότερη χωρική ενότητα που στην μεγαλύτερη έκταση του αφορά το αστικό συγκρότημα, ειδικά αν λάβουμε υπόψιν και τις οικιστικές επεκτάσεις της πόλης στη δυτική παραλία.

•

Ποταμός Νέδοντας: •

Τα ρέματα και τα ποτάμια συντελούν σημαντικά στην απορροή των ομβρίων και την αποφυγή πλυμμηρών. Για αυτό το λόγο, εμφανίζεται επιτακτική ανάγκη να γίνει οριοθέτηση και άνοιγμα των ρεμμάτων και των ποταμών, κυρίως αν αναλογιστεί κανείς τις μεγάλες και τις μικρότερες καταστροφές (είναι χαρακτηριστικό ότι κατά τη θεμελίωση πολλών νέων κτιρίων βρίσκεται σε χαμηλό βάθος γλυκό νερό, καταδεικνύοντας αυτή την ανάγκη) που έχει πάθει η πόλη για αυτό το λόγο.

•

Το υδάτινο στοιχείο μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό εργαλείο αστικού σχεδιασμού. Έχει αποδειχθεί ότι η δημιουργία χώρων με έντονο το υδάτινο στοιχείο, όπως συντριβάνια, λίμνες, κανάλια, επιδρά ευεργετικά στην ψυχολογία των ανθρώπων, στην αισθητή μείωση της θερμοκρασίας του αέρα και των κτιρίων της περιοχής και διασφαλίζει την ύπαρξη μεγαλύτερης ποικιλομορφίας. Όσον αφορά την Καλαμάτα, το υδάτινο στοιχείο θα μπορούσε να είναι πιο έντονο λόγω της γραμμικής ανάπτυξης του ποταμού, των ρεμάτων και του παραλιακού μετώπου με κατάλληλες μελέτες και επεμβάσεις.

•

Αξιοποίηση των ποταμών και των ρεμάτων που διατρέχουν την πόλη στον άξονα Β-Ν, οριοθέτηση των ακατάλληλων περιοχών και αντιμετώπιση των πολυάριθμων ιδιωτικών γεωτρήσεων για υδρευτικές και αρδευτικές ανάγκες, με στόχο την ένταξη τους στην πόλη βοηθώντας στην επίτευξη καλύτερου μικροκλίματος.

•

Στην πόλη είναι εμφανή τα διαφορετικά πολεοδομικά μοτίβα που υλοποιήθηκαν σε κάθε επέκταση στην πόλη κάνοντας δυνατή την ανάδειξη των ιστορικών επιστρώσεων της.

•

Μετά το σεισμό του 1986 καταγράφηκε ότι υπάρχουν πάνω από 150 διατηρητέα κτίρια στην πόλη, τα οποία χρονολογούνται μετά τα μέσα του 19ου αιώνα, και τα περισσότερα είναι αναξιοποίητα.

•

Τροποποίηση παρόδιων στοών, προκηπίων και ακαλύπτων χώρων της πόλης, που δημιουργήθηκαν λόγω του ΓΠΣ του 1986.

•

Αρκετά καλές οδικές συνδέσεις υπερτοπικού χαρακτήρα και συχνός αριθμός τακτικών πτήσεων από διάφορα μέρη.

•

Η πόλη της Καλαμάτας αποτελεί μέρος του Μεσσηνιακού κόλπου δίνοντας τη δυνατότητα ακτοπλοϊκής σύνδεσης της πόλης με άλλες κοντινές παραθαλάσσιες περιοχές.

•

Οι αντιθέσεις της πόλης είναι εμφανείς σε διάφορους τομείς, όπως στο φυσικό και το κτισμένο περιβάλλον, στο ανάγλυφο, στους τομείς της οικονομίας κλπ, ακόμα και σε επίπεδο νομού (Μεσσηνιακή Μάνη, πεδινές εκτάσεις στο κέντρο, δυτικό μέρος).

•

Η μεγάλη αύξηση του τουρισμού, που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια.

•

Ανάπτυξη διαφόρων ειδών τουρισμού.

•

Κενοί χώροι.

Προτεινόμενες επεμβάσεις: • Προτείνεται ο σχεδιασμός μιας γραμμής τραμ ως μια θεώρηση για την κυκλοφοριακή και πολεοδομική ανάπτυξη της Καλαμάτας. Η πρόταση συσχετίζεται με την αστική δυναμική, δηλαδή με τη διάρθρωση των βασικών λειτουργιών, τις πυκνότητες δόμησης και την ανάπτυξη του οδικού δικτύου της πόλης. • Σύνδεση των μνημείων, των εκκλησιών, των μουσείων και των τοποσήμων της πόλης μεταξύ τους με πεζοδρομήσεις, επέκταση του δικτύου των ποδηλατοδρόμων και αστικές αναπλάσεις. •

Κάστρο-Ιστορικό Κέντρο-πλατεία Υπαπαντής: στην περιοχή του Ιστορικού Κέντρου προτείνονται πρόσθετες αναπλάσεις, για την ανάδειξη και προβολή του δημόσιου χώρου, διατήρηση νεοκλασικών κτιρίων, πεζοδρομήσεις και με στόχο τη δημιουργία συνέχειας μεταξύ των τριών τμημάτων της πόλης. Ειδικότερα: •

ανάπλαση της εισόδου του Κάστρου και ο επανασχεδιασμός των προσπελάσεων που

οδηγούν σε αυτό. Είναι γεγονός ότι η σύνδεση του με την πόλη δεν είναι ούτε επαρκής ούτε υποδεικνύεται από κάποιο στοιχείο,

•

ανάπλαση της πλατείας Υπαπαντής, η οποία χρησιμοποιείται σα χώρος στάθμευσης,

•

αποκατάσταση των διατηρητέων της πειοχής με πιο σημαντικό το παλιό κτίριο της καπνοβιομηχανίας Καρέλια,

•

επανασχεδιασμός του δικτύου των πεζοδρόμων και του ποδηλατοδρόμου, με ταυτόχρονο περιορισμό της χρήσης του αυτοκινήτου, όπως έγινε στο επιτυχημένο παράδειγμα του βόρειου τμήματος της Αριστομένους,

•

ανάδειξη και των υπόλοιπων μνημείων και τοποσήμων της περιοχής (εκκλησία Αγίων Αποστόλων, Αρχαιολογικό μουσείο κλπ.).

Αστικό κέντρο-Αριστομένους: Ανατολική πλευρά Νέδοντα-Σταδίου-Φαρών-Πλάτωνος: •

ανάδειξη των διατηρητέων κτιρίων και του περιβάλλοντα χώρου τους,

•

επέκταση του πάρκου ΟΣΕ προς το σιδηροδρομικό σταθμό,

•

επανασχεδιασμός του δικτύου πεζοδρόμων και ποδηλατοδρόμων ώστε να διευκολυνθεί η κάθετη κίνηση στην οδό Αριστομένους,

Ανατολική πλευρά Νέδοντα-πάρκο ΟΣΕ-Φαρών: •

αστικές αναπλάσεις επί της οδού Φαρών με διαδρομές προς τα τοπόσημα για να διευκολυνθεί η διοχέτευση των τουριστών και να λειτουργήσει σωστά στο ρόλο της ως είσοδος της πόλη από τη θάλασσα,

•

ενίσχυση του δικτύου πεζοδρόμων δίπλα από το πάρκο ΟΣΕ και ενίσχυση των κάθετων σε αυτό κινήσεων,

Δυτική περιοχή: •

επανασχεδιασμός της Νέας εισόδου και δυτικά της οδού Αρτέμιδος και σχεδιασμός προγραμμάτων επέκτασης και ανάπλασης με στόχο τη διασπορά των γραμμικών επιχειρησιακών συγκεντρώσεων δραστηριοτήτων του τριτογενή τομέα σε εκτός σχεδίου τμήματα, καθώς και με επιβολή περιορισμών δόμησης και όρων προστασίας περιβάλλοντος,

•

επέκταση του δικτύου ποδηλατοδρόμων σε αυτή την περιοχή και δημιουργία πεζοδρόμων,

•

σύνδεση της περιοχής με τη δυτική παραλία και τις περιοχές των νέων οικιστικών επεκτάσεων με τις οποίες γειτνιάζει,

•

διαχωρισμός των χρήσεων γης για κατοικίες και εγκαταστάσεις του δευτερογενούς τομές παραγωγής,

•

ανάδειξη της ιστορίας του δευτερογενούς τομέα παραγωγής, οι δραστηριότητες και τα κτίρια του οποίου βρίσκονταν κυρίως σε αυτή την περιοχή.

Παραλιακό μέτωπο: •

γενικά στο παράκτιο μέτωπο, σε ότι αφορά τους ελεύθερους χώρους επιπέδου πόλης που υπάρχουν σε διάφορα σημεία, προτείνονται παρεμβάσεις αναβαθμισμένης διαμόρφωσης και εμπλουτισμού τους με κοινόχρηστες λειτουργίες, φυτεύσεις, βελτίωσης της εικόνας και της χρήσης τους από το ευρύ κοινό,

•

προτείνονται ειδικές παρεμβάσεις, διαμορφώσεις και μέτρα αναβάθμισης του δημόσιου χώρου, στη ζώνη της Δυτικής Παραλίας, με σκοπό τη λειτουργία της περιοχής ως παράκτιου κέντρου πόλης, επειδή η περιοχή αυτή, ενώ είχε αρχίσει να αναβαθμίζεται λόγω της λειτουργίας της Μαρίνας, εμφανίζει ακόμα χαρακτηριστικά της παλαιότερης έντονης υποβάθμισης, στο τμήμα μετά το Νέδοντα μέχρι και τον Κορδία,

Αστικό κέντρο-Αριστομένους: Ανατολική πλευρά Νέδοντα-Σταδίου-Φαρών-Πλάτωνος

Αστικό κέντρο: Ανατολική πλευρά Νέδοντα-πάρκο ΟΣΕ-Φαρών

Δυτική περιοχή

Παραλιακό μέτωπο

•

στο παράκτιο μέτωπο σε ότι αφορά τους ελεύθερους χώρους επιπέδου πόλης που υπάρχουν σε διάφορα σημεία και οι οποίοι είναι δυνατόν να διαμορφωθούν καλύτερα, να εμπλουτιστούν με κοινόχρηστες λειτουργίες με αναβάθμιση της εικόνας και της χρήσης τους από το ευρύ κοινό δημιουργώντας τοπικό κέντρο για την εξυπηρέτηση των κατοίκων, στο οποίο συγκεντρώνονται μεν υπερτοπικού και εξειδικευμένου χαρακτήρα κεντρικές λειτουργίες, όμως δεν λειτουργεί οργανωμένα ως σύνολο χώρου, ενώ υπάρχει διαθεσιμότητα γης

•

επέκταση της πεζοδρόμησης στο τμήμα από το Νέδοντα μέχρι και το ναό της Ανάστασης,

•

δημιουργία δικτύου πεζοδρόμων και ποδηλατοδρόμων στην περιοχή μεταξύ του Νέδοντα, της μαρίνας, του λιμανιού και της οδού Λυκούργου,

•

ανάπλαση του δημόσιου χώρου του λιμανιού και της μαρίνας

•

επανασχεδιασμός του οδικού δικτύου που οδηγεί στη μαρίνα και στο λιμάνι για εύκολη είσοδο και έξοδο σε αυτά,

•

ενίσχυση της σύνδεσης του λιμανιού με το πάρκο ΟΣΕ,

•

ενδυνάμωση των κάθετων στην παραλία οδών Ακρίτα και Ηρώων με αστικές αναπλάσεις,

•

επέκταση του ποδηλατοδρόμου μέχρι το “Φιλοξένια”,

•

σχεδιασμός του σημείου τομής του Νέδοντα με την οδό Ευαγγελίστριας,

•

προσθήκη υπερτοπικών και τοπικών λειτουργιών στη Δυτική παραλία,

•

επέκταση του δικτύου πεζοδρόμων, ποδηλατοδρόμων και δημόσιας συγκοινωνίας στη Δυτική παραλία.

Γραμμική ζώνη Νέδοντα: •

πρόσθετες παρεμβάσεις και αναπλάσεις, με σκοπό να διαμορφωθεί παραπέρα ο δημόσιος χώρος και να αναπτυχθούν ανάλογες λειτουργίες, η οποία έχει προβλεφθεί ως γραμμική ζώνη λειτουργιών και πάρκο οργανωμένου και εξοπλισμένου πρασίνου, και υστερεί ακόμα, ως ζώνη

κοινόχρηστων-δημόσιων λειτουργιών επιπέδου πόλης ως ελεύθερος χώρος υπερτοπικής σημασίας και στοιχείο του φυσικού περιβάλλοντος της πόλης με μεγάλη σημασία, •

στη ζώνη του Ποταμού Νέδωνα ως ζώνης εξοπλισμένου πρασίνου και δημόσιων λειτουργιών με σκοπό να διαμορφωθεί παραπέρα ο δημόσιος χώρος και να αναπτυχθούν ανάλογες λειτουργίες,

•

“άνοιγμα¨ σε όλη την έκταση του και απομάκρυνση των χώρων στάθμευσης και των οχλουσών δραστηριοτήτων,

•

δημιουργία πολιτιστικής ζώνης παράλληλα με τη ζώνη του ποταμού, σκεπτόμενοι τη δημιουργία του Μεγάρου Χορού στη δυτική του πλευρά.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Ο αστικός σχεδιασμός κάνει σύγκλιση πολεοδομίας με αρχιτεκτονική. Η αρχιτεκτονική δεν μπορεί να φανεί χωρίς την πολεοδομία και αντίστροφα. Είναι το μεταίχμιο μεταξύ των δύο κλιμάκων σχεδιασμού, χρησιμοποιώντας αρχές και από τις δύο. Η πόλη είναι η αρχιτεκτονική, οι υφές, τα υλικά και τα χαρακτηριστικά του φυσικού τοπίου, δηλαδή χαρακτηριστικά που πρέπει να αξιοποιηθούν στις επεμβάσεις αστικού σχεδιασμού ώστε να ολοκληρώσουν το σχεδιασμό μίας πόλης με σκοπό να της προσδώσουν συνεκτικά στοιχεία. Η εργασία αυτή καταδεικνύει ένα συγκεκριμένο όραμα για την Καλαμάτα. Μέσα από την ανάλυση των μελετών και της υπάρχουσας κατάστασης παραθέτει κατευθυντήριες για το τελικό στάδιο διαμόρφωσης της πόλης, το οποίο είναι ο αστικός σχεδιασμός, με σκοπό να αναδείξει όλα τις δυνάμεις και τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται για την εκπλήρωση των στόχων. Η ανάλυση των τομέων του αστικού σχεδιασμού είναι για την κατάδειξη των στρατηγικών της πόλης και για τελική πρόταση των εστιασμένων επεμβάσεων της κλίμακας αυτής. Γίνεται μία αποκρυστάλλωση της πληροφορίας, με σκοπό να αναλυθεί σε βασικά μέρη. Τα μέρη αυτά θα πρέπει να αναδειχθούν και να χρησιμοποιηθούν στις επεμβάσεις. Είναι εμφανή τα τέσσερα σημαντικότερα σημεία της πόλης. Το Ιστορικό Κέντρο, την οδό Αριστομένους, το παραλιακό μέτωπο και τον ποταμό Νέδοντας. Είναι τα πιο “σημαντικά” σημεία της πόλης, με την εννοια ότι αποτελούν κέντρα, ορίζουν περιοχές και αναπτύσσουν λειτουργίες από την αρχή σχεδόν της δημιουργίας της. Οι επεμβάσεις θα πρέπει να ξεκινήσουν από αυτά και με γνώμονα την άποψη ότι ο αστικός σχεδιασμός παράγει πολεοδομία με αρχιτεκτονική, παράλληλα με τις προτεραιότητες και τους στόχους των σχεδίων, να επιτευχθεί η αρχή για η συνολική διαμόρφωση της εικόνας της Καλαμάτας.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Βαθμός υλοποίησης Γ.Π.Σ. Στον πίνακα καταγράφονται οι βασικές προτεραιότητες του εγκεκριμένου Γ.Π.Σ. του 1986, όπως τροποποιήθηκε μεταγενέστερα, καθώς και ο βαθμός υλοποίησής τους στο διάστημα των είκοσι ετών που έχουν μεσολαβήσει από την έγκρισή του Γ.Π.Σ. μέχρι και σήμερα. 1986 - 1992

Α/Α

2006

Παρατηρήσεις

Βαθμός υλοποίησης χρήσεων και παρεμβάσεων Οργάνωση, ανάπτυξη και επέκταση του σημερινού κέντρου της πόλης 1,

•

Ζώνη της Αριστομένους (από το Κάστρο μέχρι το Τελωνείο) και

Εξασφάλιση γης και διαμόρφωση δύο κέντρων συνοικιών: •

Λαγκάδας,

•

Στρατώνων

Το κέντρο πόλης ενισχύθηκε και επεκτάθηκε περιμετρικά του κεντρικού του πυρήνα (Αριστομένους και Φαρών), καθώς επίσης κατά μήκος της ζώνης του Νέδωνα και της παραλιακής οδού Ναβαρίνου, όπως προβλεπόταν στο Σχέδιο του Γ.Π.Σ.

Γραμμική ανάπτυξη κέντρου πόλης διαπιστώθηκε και κατά μήκος της λεωφόρου Αθηνών, της Νέας Εισόδου (εκτός σχεδίου) και δυτικά της οδού Αρτέμιδος (εκτός σχεδίου), καθώς και νότια του παλιού Νοσοκομείου.

Έχουν διαμορφωθεί τα κέντρα:

Ως προς το Ανατολικό Κέντρο – Στρατώνες (εκτατικό τμήμα) οι λειτουργίες που έχει συγκεντρώσει αφορούν σε Πανεπιστημιακές εγκαταστάσεις, Φοιτητική Εστία, Διοίκηση, κλειστό γυμναστήριο, γήπεδο ποδοσφαίρου και κατοικίες, με χαρακτήρα κυρίως ζώνης ειδικών κεντρικών χρήσεων, όπως άλλωστε είχε προβλεφθεί στο Γ.Π.Σ.

•

Λαγκάδας (Δυτικό Κέντρο)

•

Στρατώνων (Ανατολικό Κέντρο)

Έχει διαμορφωθεί η Μαρίνα με ένα σύνολο κτιριακών εγκαταστάσεων κεντρικών δραστηριοτήτων και με ορισμένες εκκρεμότητες έργων διαμόρφωσης της χερσαίας ζώνης οι οποίες συνδέονται με απόκτηση τμημάτων γης. 2.

Το γραμμικό τμήμα παρά την οδό Μαυρομιχάλη, δυτικά του εκτατικού τμήματος έχει αναπτυχθεί με χαρακτήρα χρήσεων συνοικιακής εξυπηρέτησης, ενώ το γραμμικό τμήμα του ανατολικά του εκτατικού δεν έχει ακόμα αναπτυχθεί, λόγω πρόσφατης ολοκλήρωσης της πράξης εφαρμογής. Το κέντρο της Λαγκάδας έχει περισσότερο αναπτυχθεί στο νότιο τμήμα του παρά τη λεωφόρο Αθηνών, ως συνέχεια της γραμμικής επιχειρησιακής ζώνης εκατέρωθεν της λεωφόρου.

Δημιουργία τεσσάρων τοπικών κέντρων στις Π.Ε. Αβραμιού, Γιαννιτσάνικων, Ανατολικής και Δυτικής Παραλίας

Τα τοπικά κέντρα της Ανατολικής και Δυτικής Παραλίας έχουν διαμορφωθεί ως γραμμικές αναπτύξεις κεντρικών λειτουργιών υπερτοπικού χαρακτήρα κυρίως αναψυχής και εστίασης παρά την παραλιακή οδό Ναβαρίνου. Το προβλεπόμενο γραμμικό τοπικό κέντρο της ΠΕ Αβραμιού δεν έχει αναπτυχθεί.

Τέλος, το τοπικό κέντρο της Π.Ε. Γιαννιτσάνικα έχει στην πράξη διαμορφωθεί με λειτουργίες τοπικού χαρακτήρα που αναλογούν στην κατηγορία της Γενικής Κατοικίας περισσότερο σε ένα τμήμα εκατέρωθεν της οδού Λακωνικής. Οργάνωση της παραλιακής ζώνης της πόλης για την ανάπτυξη εγκαταστάσεων τουρισμού και αναψυχής με: Χωροθέτηση στη Δυτική Παραλία Συνεδριακού Κέντρου ξενοδοχειακών εγκαταστάσεων (φιλοξενίας απόδημων Ελλήνων και εστία φοιτητών – σπουδαστών)

Το Συνεδριακό Κέντρο και η Εστία δεν υλοποιήθηκαν

Δημιουργία Μαρίνας σκαφών αναψυχής στη Δυτική Παραλία μεταξύ του λιμανιού και το ποταμού Νέδωνα

Βελτίωση των εγκαταστάσεων και της χερσαίας ζώνης του σημερινού λιμανιού, ώστε να ικανοποιούνται οι σημερινές ανάγκες διακίνησης αγαθών και η προοπτική θαλάσσιας σύνδεσης Καλαμάτας – Κρήτης Πεζοδρόμηση της παραλιακής οδού Ναβαρίνου με ταυτόχρονη διάνοιξη της νέας οδού Κρήτης και οργάνωση της παραλιακής ζώνης και των αραιοδομημένων υπό ένταξη περιοχών της Ανατολικής Παραλίας για την ανάπτυξη εγκαταστάσεων Τουρισμού – Αναψυχής

Η Μαρίνα ήδη λειτουργεί με ευμενείς επιδράσεις αναβάθμισης της Δυτικής Παραλίας και γενικότερες θετικές επιπτώσεις για το Π.Σ.Κ.

Τα έργα που έχουν υλοποιηθεί είναι περιορισμένα

Η μελέτη πεζοδρόμησης οδού Ναβαρίνου και ανάπλασης παραλιακής ζώνης είναι σε εξέλιξη. Η διάνοιξη της οδού Κρήτης για το εντός σχεδίου τμήμα της υλοποιείται. Υπολείπεται η διάνοιξη στο εκτός σχεδίου τμήμα της οδού μέχρι τη σύνδεσή της με την οδό Λακωνικής Η ζώνη τουρισμού – αναψυχής δεν έχει υλοποιηθεί

Η φοιτητική εστία κατασκευάζεται στο ανατολικό κέντρο.

Δημιουργία μεγάλου δημοτικού πάρκου (52 στρεμ.) μεταξύ των δρόμων Κρήτης, Ψαρών, Μακεδονίας και Αριστομένους, με πλούσιο εξοπλισμό ψυχαγωγίας, αναψυχής, πολιτιστικών εκδηλώσεων, παιχνιδιών, κ.λ.π.

Το έργο – ΠΑΡΚΟ ΟΣΕ έχει υλοποιηθεί και μάλιστα έχει βραβευτεί ως παράδειγμα θεματικού πάρκου, αλλά και ως σημαντικό στοιχείο θωράκισης της πόλης σε περίπτωση φυσικής καταστροφής.

Χωροθέτηση νέου νεκροταφείου στο βόρειο τμήμα της ζώνης του ποταμού Νέδωνα, κοντά στο λατομείο Μπάκα, και παράλληλα χωροθέτηση λειτουργιών οργανωμένου πράσινου Ολοκληρώθηκε η μελέτη χωρίς να έχει στη θέση του σημερινού ακόμα γίνει η μεταφορά στη νέα θέση νεκροταφείου Τροποποίηση Νέο Νεκροταφείο στη θέση Άη Γιάννης Καρβούνης, δυτικά νέου στρατοπέδου

Μεταφορά του υπεραστικού ΚΤΕΛ από τη θέση που σήμερα βρίσκεται στα δυτικά της νέας Δημοτικής Αγοράς

Η μεταφορά έχει ολοκληρωθεί με επιτυχία και η λειτουργία του στη νέα θέση ξεκίνησε πρόσφατα

Δημιουργία δημοτικού πολιτιστικού κέντρου στην οδό Αριστομένους με ταυτόχρονη πεζοδρόμηση τμήματος του δρόμου αυτού, ώστε να διαμορφωθεί η «πλατεία του πολιτιστικού κέντρου» για υπαίθριες πολιτιστικές εκδηλώσεις

Το Πνευματικό Κέντρο έχει υλοποιηθεί, χωρίς να προχωρήσουν τα έργα ολοκληρωμένης διαμόρφωσης της πλατείας, ούτε και η πεζοδρόμηση της οδού Αριστομένους

Το Βιοτεχνικό Πάρκο λειτουργεί στην προβλεπόμενη θέση

Δημιουργία βιοτεχνικής ζώνης, εγκαταστάσεων χονδρεμπορίου και αποθηκών στην περιοχή Γουλμίδες, ανατολικά της οδού προς Ακοβίτικα και βόρεια της νοτιοδυτικής εισόδου της Πόλης (οδός Ηρώων Πολυτεχνείου)

10.

Χωροθέτηση των ΤΕΙ στην περιοχή Ασπροχώματος Καλαμάτας

Η εγκατάσταση των ΤΕΙ στην προβλεπόμενη θέση έχει ολοκληρωθεί

11.

Συμπλήρωση του Σταδίου με τις αναγκαίες εκτάσεις

Το έργο δεν έχει προχωρήσει

Ολοκλήρωση του κέντρου μαζικού αθλητισμού στο βορειοδυτικό άκρο του νέου σχεδίου πόλης

Η μελέτη δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί, ενώ η γη της τάξης των 40 στρεμμάτων έχει περιέλθει στο σύνολό της στην κυριότητα του Δήμου. Εκκρεμούν ορισμένες διεκδικήσεις από τις παλαιές απαλλοτριώσεις.

Επέκταση και ανάπτυξη του Νοσοκομείου στη δυτική περιοχή

Το νέο Νοσοκομείο κατασκευάστηκε και ήδη λειτουργεί σε άλλη θέση που εξασφαλίστηκε σε εκτός σχεδίου περιοχή στην περιοχή Αντικαλάμου Σπερχογείας.

12.

13.

Η μεταφορά είναι αναγκαία και η διαμόρφωση του χώρου στη σημερινή θέση σε οργανωμένο πράσινο ουσιώδης

2253

ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ∆ΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΤΕΥΧΟΣ ΠΡΩΤΟ

Αρ. Φύλλου 128 3 Ιουλίου 2008

ΒΟΥΛΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ Αριθµ. 6876/4871 ΄Εγκριση του Γενικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδια− σµού και Αειφόρου Ανάπτυξης. Ο ΠΡΟΕ∆ΡΟΣ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ Έχοντας υπόψη: α) Τις διατάξεις του άρθρου 6 παρ. 3 του ν. 2742/1999 (ΦΕΚ 207/A΄/7.10.1999). β) Τα επικυρωµένα πρακτικά της ΡΟΒ΄/24ης Ιουνίου 2008 συνεδρίασης της Ολοµέλειας της Βουλής, όπου είναι καταχωρηµένο το κείµενο του Γενικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασµού και Αειφόρου Ανάπτυξης, όπως τελικά διαµορφώθηκε από τη Βουλή. ΒΕΒΑΙΩΝΟΥΜΕ Ότι η Ολοµέλεια της Βουλής συζήτησε και ενέκρινε, σύµφωνα µε τις διατάξεις: α) του άρθρου 79 παρ. 8 του Συντάγµατος και β) του ν. 2742/1999 (ΦΕΚ 207/Α΄/ 7.10.1999), στις συνεδριάσεις της ΡΟΑ΄/23.6.2008 και ΡΟΒ΄/24.6.2008 το «Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδια− σµού και Αειφόρου Ανάπτυξης», που υποβλήθηκε από τον Υπουργό Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και ∆ηµόσιων ΄Εργων και Πρόεδρο της Επιτροπής Συντονισµού της Κυβερνητικής Πολιτικής στον τοµέα του Χωροταξικού Σχεδιασµού και της Αειφόρου Ανάπτυξης. ΒΟΥΛΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ Αριθµ. 6877/4872 ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ Από τα επίσηµα Πρακτικά της ΡΟΒ΄, 24 Ιουνίου 2008, Συ− νεδρίασης της Ολοµέλειας της Βουλής, στην οποία εγκρίθηκε το Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδια− σµού και Αειφόρου Ανάπτυξης, που έχει ως εξής: ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ ΣΧΕ∆ΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Η Επιτροπή Συντονισµού της Κυβερνητικής Πολιτικής στον τοµέα του Χωροταξικού Σχεδιασµού και της Αει− φόρου Ανάπτυξης Ι. Έχοντας υπόψη: 1. Τις διατάξεις του ν. 2742/1999 «Χωροταξικός σχε−

διασµός και αειφόρος ανάπτυξη και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ 207/Α΄). 2. Το Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς 2007−2013 (ΥΠ.ΟΙ.Ο., Ιανουάριος 2007). 3. Το Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο Αγροτικής Ανάπτυξης 2007−2013. 4. Το Επικαιροποιηµένο Πρόγραµµα Σταθερότητας και Ανάπτυξης 2006−2009 (ΥΠ.ΟΙ.Ο., ∆εκέµβριος 2006). 5. Το Επιχειρησιακό Πρόγραµµα Αλιείας 2007−2013. 6. Το Εθνικό Πρόγραµµα Μεταρρυθµίσεων για την Ανάπτυξη και την Απασχόληση 2005−2008 (ΥΠ.ΟΙ.Ο., Οκτώβριος 2005). 7. Τη µελέτη εκπόνησης του Γενικού Πλαισίου Χωρο− ταξικού Σχεδιασµού και Αειφόρου Ανάπτυξης. 8. Την εισήγηση της ∆ιεύθυνσης Χωροταξίας του Υ.ΠΕ.ΧΩ.∆.Ε. στην από 8.11.2007 Συνεδρία του Εθνικού Συµβουλίου Χωροταξικού Σχεδιασµού και Αειφόρου Ανάπτυξης. 9. Την υπ’ αριθµ. 1/13.12.2007 γνωµοδότηση του Εθνι− κού Συµβουλίου Χωροταξικού Σχεδιασµού και Αειφόρου Ανάπτυξης. ΙΙ. Λαµβάνοντας υπόψη τις βασικές ευρωπαϊκές χωρι− κές διαπιστώσεις και κατευθύνσεις που περιλαµβάνο− νται στα ακόλουθα κείµενα: 1. «Σχέδιο Ανάπτυξης του Κοινοτικού Χώρου (Σ.Α.Κ.Χ.)», που υιοθετήθηκε την 11η Μαΐου 1999 στο (άτυπο) Συµ− βούλιο Υπουργών Χωροταξίας στο Πότσνταµ της Γερ− µανίας. 2. «Κατευθυντήριες Αρχές για τη Βιώσιµη Χωρική Ανά− πτυξη της Ευρωπαϊκής ηπείρου», που εγκρίθηκαν στη 12η Σύνοδο των Υπουργών Χωροταξίας του Συµβουλίου της Ευρώπης (CEMAT) στις 7−8 Σεπτεµβρίου 2000 στο Ανόβερο της Γερµανίας. 3. Σύσταση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου, της 30ής Μαΐου 2002, σχετικά µε την εφαρ− µογή στην Ευρώπη της ολοκληρωµένης διαχείρισης των παράκτιων ζωνών (ΕΕ L 148 της 6.6.2002, σ. 24). 4. Ανακοίνωση προς το Εαρινό Ευρωπαϊκό Συµβού− λιο «Συνεργασία για την οικονοµική µεγέθυνση και την απασχόληση – Νέο ξεκίνηµα για τη στρατηγική της Λισσαβώνας». COM (2005) 24 της 2.2.2005. 5. «Θεµατική Στρατηγική για το Αστικό Περιβάλλον» COM (2005) 718 τελικό.

14345

ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ∆ΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΤΕΥΧΟΣ ∆ΕΥΤΕΡΟ

Αρ. Φύλλου 1138 11 Ιουνίου 2009

ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ Αριθµ. 24208 Έγκριση Ειδικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασµού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τον Τουρισµό και της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσε− ων αυτού. Η ΕΠΙΤΡΟΠH ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟY ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚHΣ ΠΟΛΙΤΙΚHΣ ΣΤΟΝ ΤΟΜEΑ ΤΟΥ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟY ΣΧΕ∆ΙΑΣΜΟY ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΕΙΦOΡΟΥ ΑΝAΠΤΥΞΗΣ Α. Έχοντας υπόψη: 1. Τις διατάξεις του ν. 2742/1999 «Χωροταξικός σχε− διασµός και αειφόρος ανάπτυξη και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ 207 Α΄). 2. Τις διατάξεις της υπ’ αριθµ. ΥΠΕΧΩ∆Ε/ΕΥΠΕ/οικ. 107017/28.8.2006 κοινής απόφασης των Υπουργών Οι− κονοµίας και Οικονοµικών, Περιβάλλοντος Χωροταξίας και ∆ηµοσίων Έργων και του Υφυπουργού Εσωτερικών, ∆ηµόσιας ∆ιοίκησης και Αποκέντρωσης «Εκτίµηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων ορισµένων σχεδίων και προγραµµάτων, σε συµµόρφωση µε τις διατάξεις της υπ’ αριθµ. 2001/42/ΕΚ οδηγίας «σχετικά µε την εκτίµηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων ορισµένων σχεδί− ων και προγραµµάτων» του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου της 27ης Ιουνίου 2001» (ΦΕΚ 1225 Β΄/5.9.2006). 3. Το Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασµού και Αειφόρου Ανάπτυξης (ΦΕΚ 128 A΄). 4. Τη µελέτη του Ειδικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχε− διασµού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τον Τουρισµό, (Φεβρουάριος 2007). 5. Την Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώ− σεων (Σ.Μ.Π.Ε.) για το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τον Τουρισµό (Μάιος 2007). 6. Το υπ’ αριθµ. οικ. 20076/15.5.2007 έγγραφο της ∆ι− εύθυνσης Χωροταξίας του Υ.ΠΕ.ΧΩ.∆.Ε., µε το οποίο διαβιβάστηκε στην Ε.Υ.ΠΕ./ Υ.ΠΕ.ΧΩ.∆.Ε. η Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Σ.Μ.Π.Ε.) του Ει− δικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασµού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τον Τουρισµό. 7. Το υπ’ αριθµ. 129714/6.6.2007 έγγραφο της Ε.Υ.ΠΕ. / Υ.ΠΕ.ΧΩ.∆.Ε., µε το οποίο διαβιβάστηκε αντίγραφο της Σ.Μ.Π.Ε. προς: α) τα Υπουργεία Ανάπτυξης, Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίµων, Πολιτισµού, Τουριστικής Ανάπτυξης, Εµπορι−

κής Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής και Μεταφορών και Επικοινωνιών, β) τη ∆ιεύθυνση Περιβαλλοντικού Σχεδιασµού, τη ∆ι− εύθυνση Πολεοδοµικού Σχεδιασµού και την Κεντρική Υπηρεσία Υδάτων του Υ.ΠΕ.ΧΩ.∆.Ε., γ) τους Οργανισµούς Ρυθµιστικού Σχεδίου και Προ− στασίας Περιβάλλοντος Αθήνας και Θεσσαλονίκης, δ) τα Περιφερειακά Συµβούλια των δεκατριών Περι− φερειών της Χώρας και ε) τη ∆/νση Χωροταξίας του Υ.ΠΕ.ΧΩ.∆.Ε., προκειµένου να δηµοσιοποιήσει τη Σ.Μ.Π.Ε. στο κοινό. 8. Την από 8.6.2007 ανακοίνωση που δηµοσιεύθηκε στις εφηµερίδες ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ και ΕΘΝΟΣ, καθώς και στο διαδικτυακό κόµβο του Υ.ΠΕ.ΧΩ.∆.Ε., µε την οποία γνωστοποιήθηκε στο κοινό η έναρξη της διαδικασίας διαβούλευσης επί της οικείας Σ.Μ.Π.Ε. 9. Τις απόψεις που διατυπώθηκαν στο πλαίσιο της διαδικασίας δηµόσιας διαβούλευσης για το Ειδικό Χω− ροταξικό Πλαίσιο για τον Τουρισµό και τη Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων αυτού. 10. Την από 26.9.2008 εισήγηση της ∆ιεύθυνσης Χω− ροταξίας του Υ.ΠΕ.ΧΩ.∆.Ε. προς το Εθνικό Συµβούλιο Χωροταξικού Σχεδιασµού και Αειφόρου Ανάπτυξης. 11. Τη υπ’ αριθµ. 1/4.2.2009 γνωµοδότηση του Εθνικού Συµβουλίου Χωροταξικού Σχεδιασµού και Αειφόρου Ανάπτυξης. 12. Την από 29.4.2009 εισήγηση του Υπ. ΠΕ.ΧΩ.∆.Ε. προς την Επιτροπή Συντονισµού της Κυβερνητικής Πο− λιτικής στον τοµέα του Χωροταξικού Σχεδιασµού και της Αειφόρου Ανάπτυξης. 13. Το γεγονός ότι από τις κανονιστικές διατάξεις της απόφασης αυτής δεν προκαλείται δαπάνη σε βάρος του κρατικού προϋπολογισµού. Β. Εκτιµώντας ιδίως τα ακόλουθα: 1. H τουριστική δραστηριότητα διογκώνεται ραγδαία ως οικονοµικό, κοινωνικό και πολιτισµικό φαινόµενο σε παγκόσµιο επίπεδο, µε ρυθµούς άνω του 6% ετησίως που αναµένεται να συνεχισθούν µεσοπρόθεσµα και απο− κτά νέα ποιοτικά χαρακτηριστικά, υπό το καθεστώς ενός διαρκώς εντεινόµενου διεθνούς ανταγωνισµού. Ειδικότερα σύµφωνα µε µακροπρόθεσµες προβλέψεις1 η Ευρώπη µέχρι το 2020 αναµένεται να έχει ετήσια ρυθµό ανάπτυξης της τάξης του 4% και το µερίδιο της στην παγκόσµια τουριστική κίνηση να διαµορφωθεί στο 46%. 1 UNWTO, Tourism 2020 Vision

781

ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ∆ΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΤΕΥΧΟΣ ΑΝAΓΚΑΣΤΙΚΩΝ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΕΟ∆ΟΜΙΚΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ

Αρ. Φύλλου 77 3 Μαΐου 2011

ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ Αριθµ. οικ.1015 Έγκριση Γενικού Πολεοδοµικού Σχεδίου (Γ.Π.Σ.) ∆ήµου Καλαµάτας Νοµού Μεσσηνίας. Ο ΓΕΝΙΚΟΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΜΕΝΗΣ ∆ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ, ∆ΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑ∆ΑΣ ΚΑΙ ΙΟΝΙΟΥ Έχοντας υπόψη: 1. Τις διατάξεις του Ν. 3852/2010 «Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωµένης ∆ιοίκησης – Πρόγραµµα Καλλικράτης» (ΦΕΚ 87 Α’/7−6−2010). 2. Το Π∆ 139/2010 «Οργανισµός της Αποκεντρωµένης ∆ιοίκησης Πελοποννήσου, ∆υτικής Ελλάδας και Ιονίου (ΦΕΚ 232 Α’/27−12−2010). 3. Τις διατάξεις του Ν. 2503/1997 «∆ιοίκηση, οργάνω− ση, στελέχωση της Περιφέρειας, ρύθµιση θεµάτων για την τοπική αυτοδιοίκηση και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ 107 Α’/30.05.1997). 4. Τις διατάξεις του Ν. 2647/1998 (ΦΕΚ 237 Α) «Μετα− βίβαση αρµοδιοτήτων στις Περιφέρειες και την Αυτο− διοίκηση και άλλες διατάξεις». 5. Τις διατάξεις του Αρθ. 4 του Ν. 2508/97 «Βιώσιµη Οικιστική Ανάπτυξη των πόλεων και οικισµών της χώρας και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ−124/Α/97). 6. Τις διατάξεις του Αρθ. 9 του Ν. 2742/99 ΦΕΚ−207/Α/99 «Χωροταξικός Σχεδιασµός και Αειφόρος Ανάπτυξη και άλλες διατάξεις». 7. Τις διατάξεις των Αρθ. 2 και Αρθ. 4 του Ν. 1650/86 για την Προστασία του Περιβάλλοντος (ΦΕΚ 160/Α/86). 8. Τις διατάξεις της απόφασης του Υπουργού ΠΕΧΩ− ∆Ε µε αριθµό 25294/03 (ΦΕΚ−1485/Β/10−10−2003) «Έγκριση Περιφερειακού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασµού και Αειφόρου Ανάπτυξης Περιφέρειας Πελοποννήσου». 9. Το Π∆/24−5−85 (ΦΕΚ−270/∆/85) «Τροποποίηση των όρων και περιορισµών δόµησης της εκτός σχεδίου δό− µησης». 10. Το Ν. 716/77 «Περί Μητρώου Μελετητών και Αναθέ− σεως και Εκπόνησης Μελετών» καθώς και τα εκτελεστι− κά του Προεδρικά διατάγµατα, όπως ισχύουν σήµερα.

11. Το Π.∆. 194/79 «Περί εκτελέσεως των Αρθ−11 και εποµένων του Ν. 716/77, περί Μητρώου Μελετητών και Αναθέσεως και Εκπονήσεως Μελετών», όπως έχει τρο− ποποιηθεί και ισχύει σήµερα. 12. Το Π.∆. 696/74 «Αµοιβαί Μηχανικών» όπως τροπο− ποιήθηκε και συµπληρώθηκε µε το Π∆−515/89 και τα λοιπά εκτελεστικά Προεδρικά ∆ιατάγµατα και ισχύουν σήµερα. 13. Την Αποφ. 9572/1845/00 (ΦΕΚ−209/∆/7−4−00) του Υπουργού ΠΕΧΩ∆Ε περί «Καθορισµού Τεχνικών Προδι− αγραφών Εκπόνησης Μελετών ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ και Αµοι− βών Μηχανικών». 14. Την Αποφ. 10788/04 (ΦΕΚ−285/∆/5−3−04) του Υπουρ− γού ΠΕΧΩ∆Ε περί «Εγκρίσεως πολεοδοµικών σταθερο− τύπων (standards) και ανώτατα όρια πυκνοτήτων που εφαρµόζονται κατά την εκπόνηση των Γενικών Πολε− οδοµικών Σχεδίων, των Σχεδίων Χωρικής και Οικιστι− κής Οργάνωσης Ανοικτής Πόλης και των Πολεοδοµι− κών Μελετών». 15. Τους Ν.1577/85 (ΦΕΚ 210/Α/85) και Ν−2831/00 (ΦΕΚ140/ Α/13−6−00) «Περί Γενικού Οικοδοµικού Κανονισµού και άλλες διατάξεις», όπως ισχύουν σήµερα. 16. Τα οριζόµενα στην υπ’ αριθµ. 3527/28−08−2009 από− φαση Γενικού Γραµµατέα Περιφέρειας Πελοποννήσου (Γ.Γ.Π.Π.) για την συγκρότηση Περιφερειακού Σ.Χ.Ο.Π. στην ∆/νση ΠΕ.ΧΩ., όπως αυτή τροποποιήθηκε µε την υπ’ αριθµ. 4464/28−12−2009 όµοια – Ορθή Επανάληψη 29−12−2009. 17. Την Μελέτη Γεωλογικής Καταλληλότητας του ΓΠΣ Καλαµάτας, όπως αυτή υποβλήθηκε στην ∆Ι.ΠΕ.ΧΩ. µε το υπ’ αριθ. 1256/07−09−2010 έγγραφο της ∆.∆.Ε. Περι− φέρειας Πελοποννήσου, ελεγµένη από αρµόδιο υπάλ− ληλο ειδικότητας Γεωλόγου και αρµοδίως θεωρηµένη, η οποία και εγκρίνεται µε την παρούσα. 18. Την υπ’ αριθµ. 1933/17−12−2010 Απόφαση Γενικού Γραµµατέα Περιφέρειας Πελοποννήσου µε την οποία εγκρίνεται η κίνηση της διαδικασίας σύνταξης µελέτης ΓΠΣ στα όρια του καποδιστριακού ∆ήµου Καλαµάτας (ΦΕΚ 594/31−12−2010). 19. Την υπ’ αριθµ. 575/2008 απόφαση του ∆ηµοτικού Συµβουλίου Καλαµάτας, για την κίνηση της διαδικασίας σύνταξης µελέτης Γ.Π.Σ. στα όρια του ∆ήµου. 20. Την υπ’ αριθµ. 551/2006 απόφαση του ∆ηµοτικού Συµβουλίου Καλαµάτας, µε την οποία εγκρίνεται η πα− ραλαβή της Α’ φάσης της µελέτης ΓΠΣ ∆ήµου Καλα− µάτας.

Καθορισμός νέων αναπτυξιακών ζωνών και ειδικότερα: Αναπτυξιακής ζώνης – πάρκου βιοτεχνίας, χονδρεμπορίου και αποθηκών στην περιοχή Γουλμίδες (Ηρώων Πολυτεχνείου) – επέκταση της ζώνης αυτής με βάση την τροποποίηση του Γ.Π.Σ.

14.

Αναπτυξιακής ζώνης βιομηχανίας και από τις δύο πλευρές του εθνικού δρόμου Μεσσήνης προς Αθήνα και Καλαμάτα, από το αεροδρόμιο μέχρι το Ασπρόχωμα

Το Βιοτεχνικό Πάρκο έχει ήδη λειτουργήσει. Η επέκτασή του που είχε προβλεφθεί στην τροποποίηση του Γ.Π.Σ. δεν έχει ακόμα προχωρήσει, παρ’ ότι υπάρχει ζήτηση πολεοδομημένης γης από επιχειρήσεις.

Η ΒΙΠΕ λειτουργεί στην προβλεπόμενη θέση

Ζωνών τουριστικής ανάπτυξης στην ανατολική παραλία Καλαμάτας και στις θέσεις Μπουρνιάς και Μπούκα της παραλίας δυτικά της Καλαμάτας

Οι ζώνες τουρισμού δεν έχουν προχωρήσει

Λήψη μέτρων για την προστασία του περιβάλλοντος με βασικότερες παρεμβάσεις: Απομάκρυνση των εγκαταστάσεων των Γεωργικών Βιομηχανιών ΑΕ και μετεγκατάστασή τους στη βιομηχανική ζώνη

Η μετεγκατάσταση έχει πραγματοποιηθεί

Σύνταξη μελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων για τις εγκαταστάσεις βιολογικού καθαρισμού, τη βιομηχανική ζώνη ΒΙΠΕ, τις αποθέσεις βιομάζας στις λεκάνες του λιμανιού και για τη μαρίνα 15.

Καθιέρωση ίδιου νομικού καθεστώτος για γύρω από το νεκροταφείο, τις εγκαταστάσεις βιολογικού καθαρισμού και τη χωματερή, ώστε να αποκλειστεί η επιμόλυνση καλλιεργειών και ζώων

Οι χωροθετήσεις έχουν υλοποιηθεί στο πλαίσιο και των απαιτούμενων θεσμικά περιβαλλοντικών μελετών

Οι ρυθμίσεις εκκρεμούν, ισχύουν όμως οι προβλεπόμενες αποστάσεις από την ισχύουσα νομοθεσία ως προς τα νεκροταφεία

Απαιτείται εκ νέου προσπάθεια προώθησης ζωνών τουρισμού

Το έργο βρίσκεται σε εξέλιξη

16.

Δημιουργία υπερτοπικού άξονα προς Σπάρτη, βόρεια της Καλαμάτας, σε συνέχεια της εθνικής οδού Αθήνας – Καλαμάτας και κατασκευή κυκλοφοριακών κόμβων σε κατάλληλες θέσεις που να κατανέμουν την κυκλοφορία τροφοδοτώντας από βορρά την πόλη και την περιοχή της Μάνης Ολοκλήρωση πλατείας Δημαρχείου με διακοπή της συνέχειας της οδού Νέδοντος

Το έργο δεν έχει υλοποιηθεί

17.

Πεζοδρομήσεις, ρύθμιση της κυκλοφορίας, καθορισμός όρων δόμησης στην περιοχή της παλιάς πόλης. Διαμόρφωση πλατείας Όθωνος σε ζώνη πεζών

Έχουν εγκριθεί οι πολεοδομικές μελέτες, καθώς και οι Α και Β φάσεις των αναπλάσεων (μελέτες και έργα). Υπολείπεται η έγκριση της μελέτης Γ Φάσης για να δημοπρατηθεί το σχετικό έργο ολοκλήρωσης της ανάπλασης.

Διάνοιξη της λεωφόρου Αρτέμιδος ως βασικού άξονα τροχών

Η λεωφόρος Αρτέμιδος λειτουργεί σήμερα με τον προβλεπόμενο ρόλο.

Δημιουργία ενιαίου φορέα Κοινωνικής Κατοικίας (Δήμος, ΔΕΠΟΣ, ΟΕΚ) και συντονισμός των σχετικών προγραμμάτων.

Συστήθηκε η ΔΕΑΚ από το Δήμο και έχουν κατασκευαστεί 120 κατοικίες στο χώρο του Ανατολικού Κέντρου. Σε συνεργασία επίσης με τον ΟΕΚ έχουν υλοποιηθεί σημαντικά στεγαστικά προγράμματα σε χώρους ενταγμένους στον οικιστικό ιστό του ΠΣΚ.

18.

19.

20.

21.

Τμηματική φύτευση και λειτουργία της Έχουν υλοποιηθεί τμηματικές ζώνης του Νέδοντα με διακοπή της παρεμβάσεις από το Δήμο με περιττής κυκλοφορίας τροχοφόρων. διαμορφώσεις, χωρίς να έχει ολοκληρωθεί ακόμα η γενική πρόταση ανάπλασης της περιοχής. Μελέτη ζώνης αναψυχής – Β κατοικίας (παραθεριστικής – κατοικίας – τουριστικής) μέχρι τις Κιτριές.

Στην περιοχή έχουν ολοκληρωθεί οι ΠΜ Η ΠΜ Βέργας έχει εγκριθεί. Μετά Α κατοικίας (Βέργα, Μαντίνεια), οι δε από προσφυγές κατοίκων το ΣτΕ την ανάγκες τουριστικής ανάπτυξης δεν ακύρωσε για τυπικούς λόγους. έχουν αντιμετωπιστεί.

Μελέτη διαμόρφωσης Ανατολικής Παραλίας από το λιμάνι μέχρι το ξενοδοχείο Φιλοξένια.

Ισχύουν τα αναφερόμενα στο σημείο 4.

23.

24.

Μελέτη εξυγίανσης και διαφύλαξης δικαιωμάτων δημοσίου στην περιοχή Δυτικής Παραλίας από Κορδία μέχρι Μπούκα.

Το θέμα εκκρεμεί. Υπάρχει συνολική μελέτη της ΚΕΔ καταγραφής δημοσίων κτημάτων Ν. Μεσσηνίας.

Εξασφάλιση χώρου για στεγαστικά προγράμματα στην περιοχή Πλάκας (τροποποίηση ΓΠΣ 1992)

Το έργο κατασκευής 120 κατοικιών έχει ξεκινήσει από το Υπ. Υγείας και Πρόνοιας σε χώρο 20 στρεμμάτων που ο Δήμος διέθεσε.

Δημιουργία εργοστασίου λιπασματοποίησης

Το έργο υλοποιήθηκε και είναι σε λειτουργία.

22.

25.

26.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Adam Ritchie & Randall Thomas (ed.) (2009), Sustainable Urban Design: An Environmental Approach, Taylor & Francis (2nd edition). Susan Herrington (2009), On Landscapes, Routledge. Peter Reed (2005), Groundswell: Constructing the Contemporary Landscape, The Museum of Modern Art, New York. Liat Margolis & Alexander Robinson (2007), Living Systems: Innovative Materials and Technologies for Landscape Architecture, Birkhauser. Abu Dhabi Urban Street Manual, (2012), Abu Dhabi Urban Planning Council, U.A.E. Franco Mancuso, Krzysztof Kowalski (ed.) (2007), Squares of Europe, Squares for Europe, Jagiellonian University Press. J. Gehl and B. Svarre (2013), How to Study Public Life, Island Press (2nd edition).  Pierluigi Nicolin, Fransesco Repishti (2003), Dictionary of Today’s Landscape Designers, Skira. Peter Walker and Partners (2005), Landscape Architecture, Defining the Craft, Thames and Hudson. David Graham Shane (2005), Recombinant Urbanism: Conceptual Modeling in Architecture, Urban Design, and city Theory, Chichester, England ; Hoboken, NJ: Wiley. Αναστασία Μηλίτση-Νίκα & Χριστίνα Θεοφιλοπούλου-Στεφανούρη (2010), Καλαμάτα: Οδοιπορικό σε πλατείες και δρόμους της πόλης, 1830-1940, Υπουργείο Παιδείας δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων Γ.Α.Κ. Αρχεία Νομού Μεσσηνίας. Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο, Αθήνα, 1971, Ρυθμιστική Μελέτη Αναπτύξεως Πόλεως και Περιοχής Καλαμάτας. ΦΕΚ 281/1986: Έγκριση Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου (Γ.Π.Σ.) του Δήμου Καλαμάτας (Μεσσηνίας). ΦΕΚ 128/2008: Έγκριση του Γενικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης. ΦΕΚ 1138/2009: Έγκριση Ειδικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τον Τουρισμό και της Στρατηγικής Μελέτης Επιπτώσεων αυτού. ΦΕΚ 77/2011: Έγκριση του Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου (Γ.Π.Σ.) Δήμου Καλαμάτας Νομού Μεσσηνίας.