ΕΡΕΥΝΗΤΙ ΚΗΕΡΓΑΣΙ Α
ΠΕΡΑΑΠΟΤΗΝΕΚΡΗΖΩΝΗ Απο κ ρυπτ ο γ ραφών τ αςτ ηνβι ο πο λ ι τ ι κ ήτ ηςΤο υρκ ί αςμέ σααπότ ην κ ο ι ν ων ι κ ο χ ωρι κ ήο ργ άν ωσητ ηςκ ατ ε χ ό με ν ηςΛε υκ ωσί ας
ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟΠΑΣΡΩΝ ΣΜΗΜΑ ΑΡΦΙΣΕΚΣΟΝΩΝ ΜΗΦΑΝΙΚΩΝ ΑΚΑΔ. ΕΣΟ 2012-2013
Επιβλϋπων Καθηγητόσ Α.Αγγελιδϊκησ
Πϊτρα, 13 Υεβρουαρύου 2013
ΕΡΕΤΝΗΣΙΚΗ ΕΡΓΑΙΑ
ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΣΗ ΝΕΚΡΗ ΖΩΝΗ Αποκρυπτογραφώντασ την βιοπολιτικό τησ Σουρκύασ μϋςα από την κοινωνικοχωρικό οργϊνωςη τησ κατεχόμενησ Λευκωςύα
ΕΛΕΝΗ ΠΑΙΑ
2 ΠΡΟ ΣΟΤ ΘΕΜΑΣΟ
I. ΠΕΡΙΛΗΧΗ Μϋςα από την ερευνητικό εργαςύα καταβϊλλεται προςπϊθεια διερεύνηςησ του πεδύου τησ κοινωνικόσ οργϊνωςησ του αςτικού χώρου του ιςτορικού κϋντρου τησ κατεχόμενησ Λευκωςύασ (εντόσ των τειχών) αλλϊ και ςε περιοχϋσ γύρω απ’ αυτό, καθώσ επύςησ και οι ςυνθόκεσ που τον διαμορφώνουν. την ςυγκεκριμϋνη διερεύνηςη οδηγόθηκα μϋςα από ςειρϊ ερωτημϊτων για την κατϊςταςη που επικρατεύ πϋρα από την «Νεκρό Ζώνη», ϋπειτα από περιόγηςη ςε κατεχόμενεσ περιοχϋσ για ςκοπούσ τησ ϋρευνασ, δηλαδό ςτο βόρειο τμόμα του ιςτορικού κϋντρου τησ Λευκωςύασ, μιασ και οι περιςςότερεσ ερευνητικϋσ εργαςύεσ ςτον κλϊδο τησ Αρχιτεκτονικόσ δεν δύνουν επαρκό ςτοιχεύα για το τι ςυμβαύνει ςτον αςτικό χώρο πϋρα από την «πρϊςινη γραμμό». Επιτόπια εντόπιςα ςυγκεκριμϋνα ςτοιχεύα προβληματιςμού τα οπούα κατϋγραψα και προςπϊθηςα να δώςω απϊντηςη μϋςα από την μελϋτη βιβλιογραφύασ, διϊφορων ερευνών και ϊρθρων, αλλϊ και ςυνεντεύξεων. Σα ςυμπερϊςματα που πηγϊζουν μϋςα από την προτεινόμενη ερευνητικό εργαςύα εύναι οι κοινωνικόοικονομικό-ςτρατιωτικϋσ πολιτικϋσ χώρου ό διαφορετικϊ οι βιοπολιτικϋσ τησ κατοχικόσ δύναμησ-Σουρκύασ, που οδηγούν ςτην ςημερινό εικόνα τησ αλλούωςησ του δημογραφικού χαρακτόρα του ιςτορικού κϋντρου, ςτην προςπϊθειϊ τησ να εξαλεύψει το κυπριακό ςτοιχεύο από τον ιςτορικό ιςτό του κϋντρου τησ κατεχόμενησ πρωτεύουςασ τησ Κυπριακόσ [1]Κατοικύα ςτο ιςτορικό κϋντρο
3 Δημοκρατύασ, ςτο οπούο διαβιούςαν Σουρκοκύπριοι πριν από την τούρκικη ειςβολό του 1974.
ABSTRACT The aim of the study is to investigate the social organization of the urban space which involves the historic center of occupied (walled) Nicosia while studying the region and the conditions that shape the territory. After a transition to the occupied territories of the historic, northern part of Nicosia, a series of questions were created in regards to the situation that occurs beyond the “Buffer Zone”. Since there are not enough research evidence in the field of architecture that gather information about the urban space further that the “Green Line” I decided that my research paper could focus on the matter, to give a clearer image of the circumstances of the occupied part of Nicosia. During my transition I located specific topics for discussion which I recorded and then tried to examine through the study of literature, that include resources such as articles, researches around the field and also through interviews with Greek and Turkish Cypriots competent persons giving evidences through their personal experience and field of knowledge on this issue. The results that occurred from the research paper include the socio-economic-military space policies or otherwise the biopolitics of the occupying power-Turkey that lead to today's picture of the lesion of the demographic character of the historic center. This undertaking forms part of an effort to eliminate the Cypriot presence from the historic center fabric of the occupied capital of Cyprus in which Turkish Cypriots have lived in, previous to the Turkish invasion in 1974.
[2,3]Μαντηλοφορούςεσ τουρκϊλεσ ςτο κϋντρο τησ κατεχόμενησ Λευκωςύασ
4 II.ΠΡΟΟΙΜΙΟ
«… Σούρκοι ςτρατιώτεσ, μαντηλοφορούςεσ γυναύκεσ, ο φόβοσ και η απϋχθεια των Σουρκοκυπρύων για τουσ ϋποικουσ, ςτο ιςτορικό κϋντρο ετοιμόρροπεσ, απροςτϊτευτεσ κατοικύεσ και ϋξω απ’ αυτό ςύγχρονεσ και νεόδμητεσ περιοχϋσ, παντού τζαμιϊ… …μϊλλον βρύςκομαι ςε μια νϋα Istanbul !» [οι πρώτεσ εντυπώςεισ από την μετϊβαςη ςτισ κατεχόμενεσ περιοχϋσ τησ Λευκωςύασ]
Ευχαριςτώ όλουσ όςουσ βοόθηςαν ςτην υλοπούηςη τησ ερευνητικόσ εργαςύασ: τον επιβλϋποντα καθηγητό κ. Ανδρϋα Αγγελιδϊκη, που με την ευρηματικότητα, την καθοδόγηςη και τισ γνώςεισ του, απετϋλεςε καύρια ςτόριξη για την επιτϋλεςη και ολοκλόρωςη τησ εργαςύασ. Σισ αρμόδιεσ αρχϋσ και πρόςωπα που ενύςχυςαν την ϋρευνα με τισ γνώςεισ, πληροφορύεσ και ςυμβουλϋσ. Επύςησ, ευχαριςτόρια αξύζουν ςε όςουσ φύλουσ Σουρκοκύπριουσ απλόχερα θϋληςαν να βοηθόςουν ςτον εμπλουτιςμό τησ ερευνητικόσ εργαςύασ. Σϋλοσ, αλλϊ όχι λιγότερο ςημαντικούσ, θϋλω να ευχαριςτόςω την οικογϋνεια μου που ςτϊθηκε ςυμπαραςτϊτησ και αρωγόσ ςε όλη τη διϊρκεια τησ ϋρευνασ μϋχρι και την ολοκλόρωςό τησ. Εύχομαι ςε ςύντομο χρονικό διϊςτημα, οι μελϋτεσ να μην αναφϋρονται ςε «νεκρό ζώνη» ό «πρϊςινη γραμμό», αλλϊ να αφορούν την ανοικοδόμηςη τησ επανενωμϋνησ Κυπριακόσ Δημοκρατύασ …Να αναφϋρομαι ςτην πατρύδα μου χωρύσ να πρϋπει να την χαρακτηρύζω διχοτομημϋνη, κατεχόμενη ό μοιραςμϋνη…
[4]Ερειπωμϋνεσ κατοικύεσ ςε ςοκϊκια του ιςτορικού κϋντρου
5 III. ΚΕΥΑΛΑΙΑ ΔΙΕΡΕΤΝΗΗ
ΠΡΟ ΣΟΤ ΘΕΜΑΣΟ i.Περύληψη
…2
ii.Προούμιο
…4
iii. Κεφϊλαια διερεύνηςησ
…5
ΕΠΙ ΣΟΤ ΘΕΜΑΣΟ 1.Ειςαγωγό 2.ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟ ΠΛΑΙΙΟ ΑΝΑΥΟΡΨΝ
3. ΟΙ ΚΟΙΝΨΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕ ΤΝΘΗΚΕ ΠΟΤ ΟΔΗΓΗΑΝ ΣΗ ΗΜΕΡΙΝΗ ΚΑΣΑΣΑΗ ΣΟΤ ΝΗΙΟΤ 3.1. Γενικϊ για την Κύπρο 3.2. Η κοινότητα των Σουρκοκυπρύων 3.2.1. Οι παρϊγοντεσ που ςυνθϋτουν την οικονομικό αδρϊνεια τησ Σουρκοκυπριακόσ κοινότητασ 3.2.2. Η οικονομικό εξϊρτηςη του ψευδοκρϊτουσ από την Σουρκύα 3.2.3 Σο δημογραφικό πρόβλημα των Κατεχομϋνων 3.2.4.Σο πολιτιςμικό χϊςμα μεταξύ Σουρκοκυπρύων και επούκων 4.ΣΟΤΡΚΙΚΕ ΜΕΘΟΔΕΤΕΙ 4.1. Σουρκύα, κεμαλιςμόσ και τούρκικοσ εθνικιςμόσ ςτην Κύπρο 4.2. Ο Σουρκοκυπρικόσ εκτουρκιςμόσ και η εργαλειοπούηςό του από τουσ επούκουσ
…7 …12
.. … 15 8 …17 …21 …23 …25
…28 …31
6 5.ΜΕΛΕΣΗ ΣΙ ΠΟΛΙΣΙΚΕ ΦΨΡΟΤ ΣΗ ΣΟΤΡΚΙΑ ΣΗΝ ΚΑΣΕΦΟΜΕΝΗ ΛΕΤΚΨΙΑ_ Η ΦΡΗΗ ΣΟΤ ΦΨΡΟΤ ΓΙΑ ΣΟΝ ΣΡΑΣΙΨΣΙΚΟ ΕΛΕΓΦΟ, ΓΙΑ ΣΗΝ ΕΞΑΠΛΨΗ ΣΟΤ ΚΕΥΑΛΑΙΟΤ, ΓΙΑ ΣΗΝ ΕΔΡΑΙΨΗ ΣΟΤ ‘ΣΟΤΡΚΙΜΟΤ-ΕΚΣΟΤΡΚΙΜΟΤ’
5.1. Η πτυχό του οινομικο-ςτρατιωτικού ελϋγχου ςτην Κατεχόμενη Λευκωςύα μϋςα από τισ θεωρύεσ του D.Harvey , την ματιϊ τησ Μ.Μαντουβϊλου και τησ .Νικολαώδου 5.2. Ο LoώcWaquant …για τον χωρικό περιοριςμό των Σουρκοκυπρύων 5.3. Η ενςωμϊτωςη των Σουρκοκυπρύων από τον Loώc Wacquant και οι βλϋψεισ τησ ιςλαμικόσ πολιτικόσ από τον Ν.Μούδουρο 5.4. Οι χωρικϋσ ‘επεμβϊςεισ’ τησ Σουρκύασ-πολιτιςμικόσ εκτουρκιςμόσ 5.5. Η βιοπολιτικό και βιοεξουςύα τησ Σουρκύασ μϋςα από τισ θεωρύεσ του Θοδωρό ϊρα 5.6. Η ϋννοια τησ ‘Περύφραξησ’ από τουσ Jeffrey, Α., McFarlane, C. & Vasudevan, A. και οι Σουρκοκυπριακού θύλακεσ 5.7. Η Σουρκύα επιλϋγει το κϋντρο τησ κατεχόμενησ Λευκωςύασ ωσ ςημεύο εντατικοπούηςησ του ‘τουρκιςμού’ και τουριςμού
…34
ΕΠΙ ΣΟΤ ΛΟΓΟΤ
…68
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΥΙΑ
…41 …45 …48 …51 …55 …59
… 72
7 ΕΠΙ ΣΟΤ ΘΕΜΑΣΟ 1.ΕΙΑΓΨΓΗ Σο γενικό ερϊτθμα που εξετάηει θ ερευνθτικι εργαςία αφορά το πϊσ θ Σουρκία μζςα από τθν κοινωνικοχωρικι πολιτικι που εφαρμόηει ςτθν κατεχόμενθ Λευκωςία αλλοιϊνει τον δθμογραφικό χαρακτιρα του ιςτορικοφ κζντρου τθσ ςτθν προςπάκειά τθσ να εξαλείψει το κυπριακό ςτοιχείο από τον ιςτορικό ιςτό του κζντρου, ςτο οποίο διαβιοφςαν οι Σουρκοκφπριοι πριν από τθν τοφρκικθ ειςβολι του 1974. τόχοσ τησ ερευνητικόσ εργαςύασ εύναι η προςπϊθεια αποκρυπτογρϊφηςησ των ςτοιχεύων που ςυνθϋτουν την κοινωνικοχωρικό οργϊνωςησ τησ κατεχόμενησ Λευκωςύασ, Κατ’ επϋκταςη να αποκρυπτογραφηθούν οι κανόνεσ βιοπολιτικόσ τησ Σουρκύασ ςτην Κύπρο με επύκεντρο τησ μελϋτησ τον αςτικό χώρο του ιςτορικού κϋντρου τησ κατεχόμενησ Λευκωςύασ. Η μεθοδολογύα τησ αποκρυπτογρϊφηςησ βαςύςτηκε ςτην μελϋτη υφιςτϊμενων πηγών από ςυγκεκριμϋνουσ ερευνητϋσ και αρμόδιεσ αρχϋσ. Ήταν απαραύτητη η ςυγκϋντρωςη ςτοιχεύων όςον αφορϊ το κυπριακό ζότημα και ειδικότερα όςον αφορϊ δεδομϋνα που επικρατούν και διαμορφώνουν τισ κοινωνικο-οικονομικο-πολιτικϋσ ςυνθόκεσ ςτην κατεχόμενη Λευκωςύα. Παρϊλληλα, οι πηγϋσ τησ ϋρευνασ εμποτύςτηκαν και με ποιοτικϊ χαρακτηριςτικϊ. υγκεκριμϋνα, πραγματοποιόθηκε προςωπικό καταγραφό με φωτογραφικϊ ντοκουμϋντα κατϊ τη διϊρκεια επιτόπιασ επύςκεψησ αλλϊ και μικρϋσ ςυνεντεύξεισ Ελληνοκύπριων και Σουρκοκύπριων αρμόδιων προςώπων, δύνοντασ ςτοιχεύα μϋςα από την προςωπικό τουσ εμπειρύα και πεδύο γνώςεων για το ςυγκεκριμϋνο ζότημα.
8 Καταπιϊνοντασ μεθοδικϊ την βιβλιογραφύα, η δομό τησ εργαςύασ διαμορφώθηκε με τον εξόσ τρόπο: Αρχικϊ, το κεφϊλαιο 2 επεξηγεύ το εννοιολογικό πλαύςιο μϋςα ςτο οπούο διαμορφώνεται η διερεύνηςη των ιςτορικών ςτοιχεύων. υγκεκριμϋνα επεξηγούνται οι ϋννοιεσ «Κυπριακό Δημοκρατύα», «Σουρκικό ειςβολό», «Πρόςφυγεσ», «Έποικοι», «Σουρκοκύπριοι», «Πρϊςινη γραμμό ό Νεκρό ζώνη», «Κατεχόμενα», «Σουρκοκυπριακό Δημοκρατύα τησ Βόρειασ Κύπρου-ΣΔΒΚ», «Περιοχϋσ όπου ϋχει αναςταλεύ το ευρωπαώκό κεκτημϋνο». τη ςυνϋχεια, το κεφϊλαιο 3: «Οι κοινωνικό-οικονομικϋσ ςυνθόκεσ που οδόγηςαν ςτη ςημερινό κατϊςταςη του νηςιού», περιγρϊφει και ςτοιχειοθετεύ ςε γενικό πλαύςιο τα δεδομϋνα που διαμόρφωςαν από την αγγλοκρατύα μϋχρι ςόμερα, το καπιταλιςτικό μοντϋλο διαχεύριςησ και ανϊπτυξησ τησ οικονομύασ, καθώσ επύςησ και οι αντύςτοιχεσ κοινωνικϋσ επιπτώςεισ ςτον κυπριακό πληθυςμό. Έπειτα, ςε δεύτερο μϋροσ του κεφαλαύου, αναλύονται ςυγκεκριμϋνα οι ςυνθόκεσ που διαμόρφωςαν τα ςημερινϊ δεδομϋνα τησ κοινότητασ των Σουρκοκυπρύων. υγκεκριμϋνα, αναλύονται ιςτορικϊ οι οικονομικϋσ διεργαςύεσ που αρχικϊ οδόγηςαν ςτην οικονομικό αδρϊνεια τησ Σ/Κ κοινότητασ, από την περύοδο τησ αγγλοκρατύασ μϋχρι τα τελευταύα χρόνια, με την ςυμβολό των εμπϊργκο που επϋβαλε η Κυπριακό Δημοκρατύα προσ την παρϊνομη λεγόμενη Σουρκικό Δημοκρατύα τησ Βόρειασ Κύπρου(ΣΔΒΚ). Επικϋντρωςη γύνεται ςτην οικονομικό εξϊρτηςη τησ λεγόμενησ ΣΔΒΚ ό ψευδοκρϊτουσ, από την Σουρκύα, ϋπειτα από την κοινωνικό και οικονομικό εξαθλύωςη που υπϋςτηκε μετϊ την τουρκικό ειςβολό του 1974. Σϋλοσ, ςτο κεφϊλαιο γύνεται αναφορϊ για τα δημογραφικϊ δεδομϋνα του πληθυςμού των κατεχόμενων εδαφών που διαμορφώθηκαν και αλλοιώθηκαν από τισ μεθοδεύςεισ τησ Σουρκύασ, ςτον
9 βωμό τησ εξϊπλωςησ των οικονομικών και επεκτατικών ςυμφερόντων τησ ούτω καλούμενησ ΣΔΒΚ. Βϋβαια, αυτό δε θα μπορούςε να μην ςυνεπϊγεται τισ κοινωνικϋσ επιπτώςεισ ςτον πληθυςμό των κατεχόμενων περιοχών του νηςιού όπωσ οι ςυγκρούςεισ μεταξύ του τουρκικού πληθυςμού και τησ Σ/Κ κοινότητασ εντεύνοντασ παρϊλληλα και το πολιτιςμικό χϊςμα τουσ. Ακολούθωσ, ςτο κεφϊλαιο 4: «Σουρκικϋσ μεθοδεύςεισ», γύνεται διερεύνηςη τησ ςχϋςησ τησ Σουρκύασ με τον ‘κεμαλιςμό’ και πώσ αυτό επενεργεύ ςτην διαςπορϊ του τουρκικού εθνικιςμού ανϊμεςα ςτον πληθυςμό των κατεχομϋνων. υγκεκριμϋνα, αναλύονται οι ιςτορικϋσ ςυνθόκεσ και γεγονότα που ςυνϋβαιναν την ύδια περύοδο ςτην Σουρκύα, παρϊλληλα με τα γεγονότα τησ Κύπρου, όπου ο κεμαλιςμόσ εκςυγχρονύζεται και εκπατρύζονται όςοι Σούρκοι ζουν ςε ϊλλα μϋρη, πϋραν τησ Σουρκύασ. Έτςι, από τότε και ϋπειτα, ςτο όνομα του κεμαλιςμού εφαρμόζονται τα διχοτομικϊ ςχϋδια τησ Σουρκύασ για κατϊληψη του νηςιού, με την πρόφαςη τησ ςωτηρύασ των Σ/Κ από τισ επικύνδυνεσ βλϋψεισ των Ε/Κ για Ένωςη με την Ελλϊδα, ςτα πλαύςια των ψυχροπολεμικών διαμαχών Ελλϊδασ-Σουρκύασ. το δεύτερο μϋροσ του κεφαλαύου, διαφαύνονται τα εργαλεύα εδραύωςησ τησ διχοτόμηςησ, που δεν εύναι ϊλλα από τον τουρκικό ςτρατό, ο οπούοσ την ύδια περύοδο τησ δεκαετύασ ‘50 εύχε καταλϊβει την εξουςύα ςτην Σουρκύα. Παρϊλληλα, οι τουρκικϋσ μεθοδεύςεισ χρηςιμοποιούν την θρηςκεύα μϋςα από τον εκςυγχρονιςμϋνο κεμαλιςμό ώςτε να πλαιςιώςει και την κοινότητα των Σ/Κ. Μόνο ϋτςι θα καταφϋρει η Σουρκύα να υλοποιόςει την απϊλειψη κϊθε ‘κυπριακού’ ςτοιχεύου τησ Σ/Κ κοινότητασ και τότε να ενιςχυθεύ και εδραιωθεύ το ‘κρατύδιο’ τησ, το κατεχόμενο τμόμα του νηςιού.
10 Σελευταύο μϋροσ τησ ερευνητικόσ εργαςύασ, το κεφϊλαιο 5: «Μελϋτη ςτισ πολιτικϋσ χώρου τησ Σουρκύασ ςτην Κατεχόμενη Λευκωςύα_η χρόςη του χώρου για τον ςτρατιωτικό ϋλεγχο, για την εξϊπλωςη του κεφαλαύου, για την εδραύωςη του ‘τουριςμού-εκτουρκιςμού’. Μϋςα από υφιςτϊμενεσ πηγϋσ ςυγκεκριμϋνων ερευνητών γύρω από το θϋμα, γύνεται η προςπϊθεια διερεύνηςησ των πολιτικών τησ Σουρκύασ και ςυγκεκριμϋνα των εργαλεύων που χρηςιμοποιεύ ςε χωρικϊ πλαύςια. Ειδικότερα, γύνεται παραλληλιςμόσ τησ εφαρμογόσ και χρόςησ του ςτρατιωτικού ελϋγχου ςτην κατεχόμενη Λευκωςύα κυρύωσ ςτο ιςτορικό τησ κϋντρο, με ϊλλεσ περιπτώςεισ παρόμοιων εφαρμογών. Επιδιωκόμενα, η παρουςύα του ςτρατού δημιουργεύ αιςθόματα φόβου και αναςφϊλειασ, ενώ υπενθυμύζει την ςυμμόρφωςη με τουσ κανόνεσ τησ επιβαλλόμενησ κατϊςταςησ. Επιπλϋον, διερευνούνται οι οικονομικϋσ διεργαςύεσ ςε ςυνδυαςμό με τον ςτρατιωτικό ϋλεγχο που διαμορφώνουν την κοινωνικό οργϊνωςη και κατανομό του πληθυςμού ςτον αςτικό χώρο τησ κατεχόμενησ πρωτεύουςασ. Γύνεται αναφορϊ, επύςησ, ςτην χωρικό απομόνωςη των Σ/Κ ςε ςυγκεκριμϋνη ζώνη τησ πόλησ, διεργαςύα ςκηνοθετημϋνη από την Σουρκύα ώςτε να μπορϋςει να επεκτεύνει τησ υπηρεςύεσ και κεφϊλαιϊ τησ ςτισ κατεχόμενεσ περιοχϋσ. Έπειτα, ςε επόμενο υποκεφϊλαιο επεξηγεύται η επιδιωκόμενη ενςωμϊτωςη των Σ/Κ ςτον τουρκικό πληθυςμό των επούκων, προςπϊθεια που υποκινεύται από τη γενικότερη φιλοςοφύα τησ ενςωμϊτωςησ των αυτοχθόνων Σούρκων ςτην θρηςκεύα του Ιςλϊμ. Σελικϊ όμωσ, όπωσ διαφαύνεται δεν αποτελεύ απλϊ θρηςκεύα αλλϊ επεκτατικό πολιτικό. ε επόμενο υποκεφϊλαιο, γύνεται καταγραφό των χωρικών ‘επεμβϊςεων’ τησ Σουρκύασ, ςτον βωμό τησ προςϊρτηςησ τησ κατεχόμενησ Λευκωςύασ ςτην Σουρκύα. Παραδεύγματα που επιβεβαιώνουν την πολιτικό
11 αυτό εύναι οι μετονομαςύεσ πόλεων και χωριών, οι αρχιτεκτονικϋσ επεμβϊςεισ όπωσ τα τζαμιϊ ό ο εξοπλιςμόσ των κύριων δρόμων με τουρκικϋσ ςημαύεσ κατϊ μόκοσ τουσ. Επιπρόςθετα, ςυγκεκριμϋνη αναφορϊ γύνεται για το ςημεύο ελϋγχου τησ οδού Λόδρασ ςτα πλαύςια τησ βιοπολιτικόσ και κοινωνικού ελϋγχου, δηλαδό των πρακτικών βιοεξουςύασ τησ Σουρκύασ. τη ςυνϋχεια, περιγρϊφεται η ιςτορικό επιβολό των Σ/Κ θυλϊκων την περύοδο 1964-74 από την Σουρκύα ςε ςυγκεκριμϋνη ζώνη του νηςιού. Αυτό η επεκτατικό πολιτικό εφαρμόςτηκε για να ‘προετοιμϊςει’ κατϊλληλο ϋδαφοσ για την τουρκικό ειςβολό. Καταληκτικϊ, το τελευταύο υποκεφϊλαιο αςχολεύται με τουσ λόγουσ για τουσ οπούουσ η Σουρκύα θεώρηςε ωσ καύριο ςημεύο το ιςτορικό κϋντρο τησ Λευκωςύασ, ώςτε να εφαρμόςει τισ πρακτικϋσ που διερευνόθηκαν ςτα προηγούμενα υποκεφϊλαια.
12 2.ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟ ΠΛΑΙΙΟ ΑΝΑΥΟΡΨΝ
«Κυπριακό Δημοκρατύα» Σο 1960 το κυπριακό νηςύ αναγνωρύςτηκε ωσ ανεξϊρτητη Κυπριακό Δημοκρατύα μετϊ από 80 περύπου χρόνια αγγλικόσ κατοχόσ. «Σουρκικό ειςβολό» Η τουρκικό ειςβολό ςτην Κύπρο παύρνει «ςϊρκα και οςτϊ» με την επϋμβαςη των τουρκικών δυνϊμεων τον Ιούλιο του 1974 και οδόγηςε ςτην μϋχρι ςόμερα διχοτομικό δομό τησ Κυπριακόσ Δημοκρατύασ, καταλαμβϊνοντασ το 37% των εδαφών του βόρειου τμόματοσ του νηςιού. «Πρόςφυγεσ» Ο Ελληνοκυπριακόσ πληθυςμόσ που μετϊ από την ειςβολό δϋχτηκε εξαναγκαςτικϋσ και βύαιεσ μετακινόςεισ από τον βορρϊ προσ το Νότο. Αντύςτοιχα με τον «ξεριζωμό» Ε/Κ πληθυςμού μεταφϋρθηκε και Σ/Κ πληθυςμόσ, προσ το βόρειο μϋροσ, ςτα πλαύςια τησ ενύςχυςησ του «κρατιδύου» που επεδύωκε η Σουρκύα, μϋςω τησ «ανταλλαγόσ αιχμαλώτων» και «εγκλωβιςμϋνων» ό για επαναςύνδεςη οικογενειών. «Έποικοι» Ονομϊζονται οι Σούρκοι υπόκοοι που μεταφϋρθηκαν ςτην Κύπρο ςε δύο φϊςεισ εποικιςμού από τισ παρϊνομεσ τουρκικϋσ αρχϋσ την περύοδο 1975-1995. Προϋρχονταν από τισ ανατολικϋσ επαρχύεσ τησ Σουρκύασ και τουσ εγκατϋςτηςαν ςτην κατεχόμενη Βόρεια Κύπρο ςτα ςπύτια των
13 Ελληνοκυπρύων προςφύγων που ξεριζώθηκαν μετϊ την ειςβολό του 1974. «Σουρκοκύπριοι-Σ/Κ» Ονομϊζονται οι κϊτοικοι τησ Κύπρου που εθνοτικϊ εύναι Σούρκοι. Η διακριτό εθνοτικό ταυτότητα ςχετύζεται με τισ ιςτορικϋσ ςυνθόκεσ που επικρϊτηςαν ςτο νηςύ και κατϊ κανόνα ακολούθηςε τον θρηςκευτικό διαχωριςμό των κατούκων ςε Φριςτιανούσ και Μουςουλμϊνουσ. «Πρϊςινη γραμμό ό Νεκρό ζώνη» Σα όρια τησ ϋκταςησ που κατϋλαβε η Σουρκύα ουςιαςτικϊ χαρϊχτηκαν με τη λεγόμενη «πρϊςινη γραμμό», το όριο μεταξύ του ελεύθερου-νότιου τμόματοσ τησ Κυπριακόσ Δημοκρατύασ και του κατεχόμενου-βόρειου τμόματοσ του νηςιού. Ονομϊζεται επύςησ «Νεκρό ζώνη» ό «Γραμμό κατϊπαυςησ του πυρόσ» και εκτεύνεται πλϋον ςε μόκοσ 300 χλμ., ελεγχόμενη από ϊνδρεσ των Ηνωμϋνων Εθνών για την αςφαλό διατόρηςη τησ «κατϊπαυςησ του πυρόσ». Η πρϊςινη γραμμό ‘μούραςε’ ςτη μϋςη την πρωτεύουςα του νηςιού, και κατ’ επϋκταςη το ιςτορικό κϋντρο τησ. «Κατεχόμενα» Κατεχόμενα εδϊφη εύναι το υπό τουρκικό κατοχό 37% του εδϊφουσ τησ Κύπρου, ςτο βόρειο μϋροσ τησ. «Σουρκοκυπριακό Δημοκρατύα τησ Βόρειασ Κύπρου-ΣΔΒΚ» την πραγματικότητα υποτελϋσ ςτην Σουρκύα καθεςτώσ, το οπούο η ύδια δημιούργηςε και ςυντηρεύ. Σο 1983, η Σουρκοκυπριακό διούκηςη του νηςιού αυτοανακηρύχθηκε ςτην ούτω καλούμενη ‘Σουρκικό Δημοκρατύα τησ Βόρειασ Κύπρου’, δηλαδό το υπό κατοχό βόρειο μϋροσ τησ Κύπρου, το οπούο η Κυπριακό Δημοκρατύα δεν αναγνωρύζει, όπωσ
14 ούτε τα Ηνωμϋνα Έθνη (με ψόφιςμα του ο ΟΗΕ θεωρεύ παρϊνομη την ανακόρυξη τησ «ΣΔΒΚ»), και η Ευρωπαώκό Ένωςη. Η ΣΔΒΚ αναγνωρύζεται μόνο από την Σουρκύα ενώ ςτην Κυπριακό Δημοκρατύα αποκαλεύται «ψευδοκρϊτοσ». «Περιοχϋσ όπου ϋχει αναςταλεύ το ευρωπαώκό κεκτημϋνο» Πολλϊ εύναι τα προβλόματα που προκύπτουν από τη μη αναγνωριςμϋνη αποκαλούμενη ΣΔΒΚ. Όπωσ για παρϊδειγμα όταν το 2004 όπου ολόκληρη η επικρϊτεια τησ Κυπριακόσ Δημοκρατύασ εντϊχθηκε ςτην Ευρωπαώκό Ένωςη, αλλϊ με αναςτολό εφαρμογόσ του κοινοτικού κεκτημϋνου ςτισ περιοχϋσ που δεν ελϋγχονται από το νόμιμο κρϊτοσ. Σο γεγονόσ αυτό αφόνει τουσ Σ/Κ ϋξω από οποιαδόποτε οικονομικό ενύςχυςη προερχόμενη από την Ε.Ε.
15 3. ΟΙ ΚΟΙΝΨΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕ ΤΝΘΗΚΕ ΠΟΤ ΟΔΗΓΗΑΝ ΣΗ ΗΜΕΡΙΝΗ ΚΑΣΑΣΑΗ ΣΟΤ ΝΗΙΟΤ
3.1. Γενικϊ για την Κύπρο Ξεκινώντασ με την διερεύνηςη των οικονομικών ςυνθηκών που διαμορφώνουν τη ςημερινό εικόνα τησ Κυπριακόσ Δημοκρατύασ, γενικϊ θα λϋγαμε πωσ η πορεύα ανϊπτυξησ μπορεύ να θεωρηθεύ «…ςαν μια κύνηςη προσ την εδραύωςη του καπιταλιςμού». Κύριο χαρακτηριςτικό για την εδραύωςη του καπιταλιςτικού μοντϋλου οικονομικόσ διαχεύριςησ αποτϋλεςε το ιδιωτικό κεφϊλαιο, ςτα πλαύςια τησ ελεύθερησ οικονομύασ και εμπορύου. Απώτεροσ ςτόχοσ το κϋρδοσ. Αναπόφευκτο όταν η πολιτικό τησ ελεύθερησ οικονομύασ να δημιουργόςει ανιςότητεσ, αφού αυτό η μορφό ανϊπτυξησ οδόγηςε ςτην αυτόνομη ανϊπτυξη κϊθε τομϋα χωρύσ οργανικό ςύνδεςη μεταξύ τουσ. αν επακόλουθο, η εξϊρτηςη τησ κυπριακόσ οικονομύασ από «εξωγενεύσ» παρϊγοντεσ1. Σα προβλόματα ύδρευςησ των αγροτικών περιοχών ςε ςυνδυαςμό με τα ςυμφϋροντα των εξωγενών κεφαλαύων οδόγηςαν ςτην αλλαγό του αγροτικού χαρακτόρα τησ κυπριακόσ κοινωνύασ και μετατροπό του ςε κοινωνύα υπηρεςιών. τον τομϋα αυτό απαςχολεύται το μεγαλύτερο μϋροσ του ανθρώπινου δυναμικού και μετϊ την τούρκικη ειςβολό του 1974. Επύςησ, ςε ςυνϋχεια των πιο πϊνω να αναφϋρουμε πωσ ο τομϋασ τησ μη ανεπτυγμϋνησ 1
Διαλζξεισ Λαϊκοφ Πανεπιςτθμίου (1993),«Κυπριακι ηωι και κοινωνία», ςς142-143, Λευκωςία, Διμοσ Λευκωςίασ
16 βιομηχανύασ, μϋχρι πριν το 1974, αναζωογονεύται με την πρόςληψη φτηνού εργατικού εκμεταλλευόμενη την ανϊγκη εργαςύασ των ϊνεργων προςφύγων2. Επομϋνωσ, από τη δημιουργύα τϊξεων προκύπτουν ςυμφϋροντα μεταξύ των εκμεταλλευόμενων «φτηνών» εργατών και των ομϊδων των προνομιούχων, τα οπούα δεν ταυτύζονται. Από τη μια πλευρϊ ςτην περύοδο 1960-1974, ενιςχύονται και εδραιώνονται τα καπιταλιςτικϊ ςυμφϋροντα, που προώπόρχαν από την περύοδο τησ Βρετανικόσ αποικιοκρατύασ, αφού οι γεωργού «αναζητούν δουλεύα ςτισ τρϊπεζεσ, το εμπόριο, τισ διϊφορεσ υπηρεςύεσ». Ενώ, την περύοδο μετϊ το 1974, οι Κύπριοι πρόςφυγεσ αναγκϊζονται να ζητόςουν εργοδότηςη από τουσ Κύπριουσ ςυμπατριώτεσ τουσ. Από την ϊλλη εύναι ϋντονη η τϊςη των Κύπριων προνομιούχων ςτην κατανϊλωςη. Δηλαδό «το πϊθοσ για ειςαγόμενα εύδη, οι επενδύςεισ ςε ακύνητα και γενικϊ η διοχϋτευςη των ειςοδημϊτων ςε μη παραγωγικϋσ επενδύςεισ». Σο κυπριακό κρϊτοσ υποςτηρύζει την τϊξη των μικροαςτών και αντλεύ δύναμη από τα ςτρώματα αυτϊ, ενιςχύοντασ τισ διαδικαςύεσ για την πραγμϊτωςη μιασ καπιταλιςτικόσ ανϊπτυξησ3.
2
Διαλζξεισ Λαϊκοφ Πανεπιςτθμίου (1993),«Κυπριακι ηωι και κοινωνία», ςς147-148, Λευκωςία, Διμοσ Λευκωςίασ 3 Διαλζξεισ Λαϊκοφ Πανεπιςτθμίου (1993),«Κυπριακι ηωι και κοινωνία», ςελ150, Λευκωςία, Διμοσ Λευκωςίασ
17 3.2. Η κοινότητα των Τουρκοκυπρίων 3.2.1. Οι παρϊγοντεσ που ςυνθϋτουν την οικονομικό αδρϊνεια τησ Σουρκοκυπριακόσ κοινότητασ Αρχικϊ, να αναφϋρουμε πωσ «η κύρια ανηςυχύα του τούρκικου εθνικιςμού ςτη νόςο όδη από τα τϋλη τησ δεκαετύασ του ’50 όταν μόπωσ απορροφηθεύ ο φτωχόσ Σουρκοκύπριοσ από τον πλούςιο Έλληνα καπιταλιςτό, ϋμπορο, τραπεζύτη, τουριςτικό επιχειρηματύα και γαιοκτόμονα. Εϊν ςυνϋβαινε κϊτι τϋτοιο, ο τούρκικοσ εθνικιςμόσ δεν θα μπορούςε να ελπύζει ςτη δημιουργύα ξεχωριςτών πολιτικών θεςμών ςτη νόςο» 4 . Σο γεγονόσ αυτό αποδεικνύει ότι η Σουρκύα πύςω από τισ δόθεν ανηςυχύεσ τησ για την Σ/Κ κοινότητα, πωσ τϊχατεσ εϊν για οικονομικούσ λόγουσ δεν επιβιώςουν θα απειλεύτο η επικρϊτεια του τουρκικού ςτοιχεύου ςτο νηςύ, κρύβονταν οι γεωπολιτικϋσ ςκοπιμότητϋσ τησ, η εφαρμογό των εθνικιςτικών αλλϊ και των ιμπεριαλιςτικών ςχεδύων τησ. Τα διαβήματα τησ Κυπριακήσ Δημοκρατίασ εναντίον τησ μη αναγνώριςησ τησ ΤΔΒΚ, ωσ παράγοντασ οικονομικήσ αδράνειασ τησ Τουρκοκυπριακήσ κοινότητασ
Σο γεγονόσ τησ μη αναγνώριςησ τησ ούτω καλούμενησ Σούρκικησ Δημοκρατύασ τησ Βόρειασ Κύπρου (ΣΔΒΚ), απϋτρεπε επενδύςεισ ςε ςημαντικούσ τομεύσ τησ οικονομύασ, αναγκαύεσ για την επιβύωςό τησ. το ςημεύο αυτό αναφϋρουμε την απόφαςη5 του 1994 του δικαςτηρύου των Ευρωπαώκών Κοινοτότων, η οπούα απαγόρευε την ειςαγωγό προώόντων από τα κατεχόμενα. Επιπλϋον, ςτον τομϋα του 4
Φοφςκασ, Β. & Tackie, A. (2009), «Ο Καρλ Μαρξ ςτθ Λευκωςία», ςελ95, Ακινα, Θεμζλιο 5 Δικαςτιριο Ευρωπαϊκϊν Κοινοτιτων, απόφαςθ 5 Ιουλίου 1994, παράγραφοσ 59, ςθμειϊνεται ότι «…ςτθν περίπτωςθ προϊόντων με προζλευςθ τθν Κφπρο, τα πιςτοποιθτικά τθσ υγειονομικισ υπθρεςίασ μποροφν να εκδίδονται μόνο βάςει των νόμων ι των κανονιςμϊν τθσ Κυπριακισ Δθμοκρατίασ»*Μπλαν, Π.(2001), ςελ46+
18 τουριςμού, η Σ/Κ κοινότητα δεν κατϊφερε να ϋχει προοπτικϋσ ανϋλιξησ, αφού η Κυπριακό Δημοκρατύα απαγόρευε ςτουσ τουρύςτεσ «να παραμϋνουν ςτα Κατεχόμενα περιςςότερο από μια μϋρα», ωσ ακόμα ϋνα μϋτρο ενϊντια ςτην αναγνώριςη τησ αποκαλούμενησ ΣΔΒΚ. Επύςησ, αυτό που ύςχυε μϋχρι πριν το 2003, όταν ϊνοιξε το οδόφραγμα του Λόδρα Πϊλασ, όταν η απαγορευμϋνη αγορϊ προώόντων από τα κατεχόμενα. Επιπρόςθετα, ςτα πιο πϊνω ςημεύα, να αναφϋρουμε ακόμα πωσ και το εμπόριο επηρεϊςτηκε και δεν κατϊφερε να αναπτυχθεύ, όπωσ επεδύωκε η Σουρκύα. υγκεκριμϋνα, τα λιμϊνια των κατεχόμενων εδαφών τησ Αμμοχώςτου και Κερύνειασ, καθώσ και το αεροδρόμιο Ερκϊν τησ κατεχόμενησ Λευκωςύασ ανακηρύχτηκαν παρϊνομα, επομϋνωσ δεν μπορούςαν να ςυνειςφϋρουν ςτην ανϊπτυξη εμπορικών ςχϋςεων του ψευδοκρϊτουσ. Η Κυπριακό Δημοκρατύα ενιςχύει την αποτροπό αυτό με «την απαγόρευςη ειςόδου ςτισ Ελεύθερεσ περιοχϋσ», οποιαςδόποτε εταιρεύασ επιδιώξει να παραβλϋψει τον κανονιςμό αυτό. Οπότε δεν υπόρχε λόγοσ η οποιαδόποτε εταιρεύα να ριψοκινδυνϋψει τισ ςχϋςεισ τισ με την Κυπριακό Δημοκρατύα, ϋνα νηςύ με μεγϊλα ποςοςτϊ καθόδου τουριςτών6. Οι ενδογενείσ παράγοντεσ που οδήγηςαν προσ την κατιούςα την οικονομία τησ Τουρκοκυπριακήσ κοινότητασ
Η οικονομικό ανϊπτυξη των Σουρκοκύπριων(Σ/Κ) πϊντοτε επηρεαζόταν από τισ πολιτικϋσ καταςτϊςεισ που επικρατούςαν ςτο νηςύ. Σο κύριο χαρακτηριςτικό τησ ανϊπτυξόσ τουσ ςε ςχϋςη με την Ελληνοκυπριακό(Ε/Κ) κοινότητα εύναι η υποδεϋςτερη θϋςη τουσ και η αργοπορύα ςτην ανϊπτυξη7. ε αντύθεςη με αυτό το γεγονόσ οι εκτϊςεισ ςτισ οπούεσ εύναι εγκατεςτημϋνοι, μετϊ το 1974 «πλεονεκτούν 6
Μπλαν, Π. (2001), «Ο Διαμελιςμόσ τθσ Κφπρου», ςς46-47, Ακινα, Ολκόσ Γραικόσ, Κ. (1991), «Κυπριακι ιςτορία», ςελ384, Λευκωςία, Α.Αςςιϊτθ
7
19 τόςο από ποςοτικό όςο και από ποιοτικό ϊποψη». υγκεκριμϋνα, το 37% των εκτϊςεων τησ Σ/Κ κοινότητασ εύναι κατϊ μεγϊλο ποςοςτό από τα πιο πρόςφορα του νηςιού και επύςησ εμπεριϋχει «τισ τουριςτικότερεσ ακτϋσ του νηςιού». Όμωσ, όπωσ φϊνηκε μετϊ την τούρκικη ειςβολό του 1974, όπου υπόρξαν οι βύαιεσ μετακινόςεισ των Ελληνοκυπρύων από τον βορρϊ προσ νότο και αντύςτοιχα των Σουρκοκύπριων από τον νότο ςτον βορρϊ, η οικονομικό δυναμικό των Σουρκοκυπρύων ςτρϊφηκε προσ την ραγδαύα πτώςη. Σα ςχϋδια τησ Σουρκύασ, οι ελπιδοφόρεσ προοπτικϋσ και ορϊματα για οικονομικό ανϋλιξη που υποςχόταν η κατοχό του βόρειου εδϊφουσ, απεδεύχθηςαν απϋλπιδα αφού τη ‘ςτιγμό’ τησ ειςβολόσ γεννόθηκε η αιτύα τησ αυτοκαταςτροφόσ και κατιούςασ πορεύασ τησ οικονομύασ τησ Σ/Κ κοινότητασ. Αυτό αποδεικνύεται με ποςοςτϊ του κατϊ κεφαλόν ΑΕΠ των Σ/Κ ςε ςχϋςη με των Ε/Κ. Ενδεικτικϊ να αναφϋρουμε πωσ «…ςτισ περιοχϋσ όπου ςόμερα ϋχει αναςταλεύ το ευρωπαώκό κεκτημϋνο όταν 86% του κυπριακού μϋςου όρου, ενώ το 1977 μετϊ τισ ςτρατιωτικϋσ ειςβολϋσ ςτο νηςύ, η αναλογύα ϋπεςε ςτο 65% και ϋωσ το 1993 εύχε φτϊςει ςτο 33%»8. Ειδικότερα, για τον κλϊδο τησ γεωργύασ και τησ παραγωγόσ δεν μπορούςε να μην διαφαύνεται η καπιταλιςτικό πολιτικό τησ αποκαλούμενησ ΣΔΒΚ, καθοδηγούμενη από τη μητϋρα πατρύδα-Σουρκύα. Παραδεκτό το γεγονόσ τησ ϋλλειψησ επαγγελματικόσ κατϊρτιςησ των Σ/Κ αλλϊ και των Σούρκων αγροτών που εγκαταςτϊθηκαν ςτο νηςύ, οι οπούοι όμωσ δεν επεδύωκαν βελτιώςεισ, κατϊρτιςη και επενδύςεισ ςτον τομϋα αυτό, αφού δεν προςϋφερε ικανοποιητικϊ κϋρδη. Επιπλϋον, αυτό 8
Φοφςκασ, Β. & Tackie, A. (2009), «Ο Καρλ Μαρξ ςτθ Λευκωςία», ςελ113, Ακινα, Θεμζλιο
20 που αναφϋρεται και από τον Πιϋρ Μπλϊν εύναι «ο φόβοσ των αγροτών μόπωσ υποχρεωθούν κϊποτε να επιςτρϋψουν τη γη ςτουσ Ελληνοκύπριουσ πρώην ιδιοκτότεσ τησ» [2001: ςελ48]. Προςθϋτοντασ, να αναφϋρουμε πωσ το γενικότερο πρόβλημα τησ ανομβρύασ λόγο πτώςησ του υδροφόρου ορύζοντα, που περιόριςε τα ποςοςτϊ νερού ςτην επιφϊνεια τησ γησ, ςυνϋτεινε ςτην υπανϊπτυξη τησ γεωργύασ. Παρόμοια εικόνα εμφανύζεται και ςτον κλϊδο τησ βιομηχανύασ. Η κινητικότητα των αγορών ςτο εςωτερικό του ψευδοκρϊτουσ διατηρούταν ςε χαμηλϊ επύπεδα οπότε περιορύζονται οι διαθϋςεισ προώόντων. Επομϋνωσ, δεν ενδεύκνυται η πώληςη των βιομηχανικών προώόντων και περιορύζονται οι εξαγωγϋσ9. Από την ματιϊ τησ ϊνθιςησ παρατηρεύται η ζότηςη ςε οικοδομικούσ κλϊδουσ, όπου εργοδοτούνται κατϊ κύριο λόγο ανειδύκευτοι μετανϊςτεσ-ϋποικοι, με χαμηλό εργατικό κόςτοσ, «…που αλλοιώνουν το προφύλ του εργατικού δυναμικού με τρόπο καταςτρεπτικό για την παραγωγικότητα ςτισ περιοχϋσ όπου ϋχει αναςταλεύ το ευρωπαώκό κεκτημϋνο»10. Εντεύνεται, ϋτςι, το οικονομικό χϊςμα μεταξύ Σούρκων επούκων και Σ/Κ κοινότητασ. Παρϊ τον υποανϊπτυκτο τουριςμό εύναι ϋντονη η ενύςχυςη τησ δημόςιασ υπηρεςύασ ςτην προςπϊθεια τησ Σουρκύασ να εδραιώςει την τουρκικό κυριαρχύα ςτο ‘‘κρατύδιό’’ τησ. «Η χρηματοδότηςη του ψευδοκρϊτουσ εξαςφαλύζεται κατϊ το μεγαλύτερο μϋροσ τησ από την Σουρκύα». Όλα αυτϊ ςυντεύνουν ςτην αποθαρρυντικό δραςτηριότητα των επιχειρόςεων, με μϋγιςτο κτύπημα ςτην οικονομύα τησ Σ/Κ κοινότητασ, η πτώχευςη του Ομύλου ‘‘ΠόλλυΠεκ’’, την δεκαετύα ΄90. Ο ςυγκεκριμϋνοσ όμιλοσ αποτελούςε «…την 9
Μπλαν, Π. (2001), «Ο Διαμελιςμόσ τθσ Κφπρου», ςς48-49, Ακινα, Ολκόσ Φοφςκασ, Β. & Tackie, A., (2009), «Ο Καρλ Μαρξ ςτθ Λευκωςία»,ςελ119, Ακινα, Θεμζλιο 10
21 μοναδικό μεγϊλη επιχεύρηςη του ψευδοκρϊτουσ» γεγονόσ που μετϊ τη πτώχευςό του ςυνϋτεινε ςτην αύξηςη προςλόψεων ςτο δημόςιο τομϋα, «…ώςτε να αποτραπεύ μια κοινωνικό κρύςη»11.
3.2.2. Η Οικονομικό εξϊρτηςη του ψευδοκρϊτουσ από την Σουρκύα Αυτό που προϋκυψε ςτην πϊροδο των χρόνων εύναι πωσ μετϊ την απόφαςη του δικαςτηρύου των Ευρωπαώκών Κοινοτότων του 1994, η οπούα αναςτϋλλει το Ευρωπαώκό κεκτημϋνο των κατεχόμενων περιοχών, καθώσ επύςησ «…η αναποτελεςματικότητα των θεςμών και κυβερνητικών δομών ςτη βόρεια Κύπρο»12 και «ο ςυγχρονιςμόσ» με την τουρκικό λύρα, οδόγηςαν ςτην ενύςχυςη των δεςμών του ψευδοκρϊτουσ με την Σουρκύα, καθώσ το ψευδοκρϊτοσ καταςτϊθηκε οικονομικϊ εξαρτώμενο από την Σουρκύα. Ειδικότερα, ϊρχιςαν εξαγωγϋσ προώόντων 13 του ψευδοκρϊτουσ προσ την Σουρκύα και οι προςπϊθειεσ εξϊπλωςησ των εξαγωγών προσ χώρεσ τησ Ευρωπαώκόσ Ένωςησ(Ε.Ε.). Παρ’ όλα αυτϊ απεδεύχθη μη κερδοφόρο το ‘‘ϊνοιγμα’’ ςτισ χώρεσ τησ Ένωςησ. Επομϋνωσ, μϋροσ των προώόντων ‘‘αξιοποιούνται’’ για την ενύςχυςη των τουριςτικών αγορών του ψευδοκρϊτουσ. Και πϊλιν όμωσ, η διαδικαςύα αυτό δεν αποφϋρει τα επιδιωκόμενα κϋρδη, αφού η πώληςη των προώόντων γύνεται με βϊςη την χαμηλό ςε αξύα τούρκικη λύρα. Αρωγόσ ςτο ςημεύο αυτό ςτϋκεται και πϊλι η Σουρκύα, η οπούα αναλαμβϊνει την ‘‘κϊλυψη’’ του ιςοζυγύου πληρωμών. υμπεραςματικϊ, το ψευδοκρϊτοσ
11
Μπλαν, Π. (2001), «Ο Διαμελιςμόσ τθσ Κφπρου», ςς50-51, Ακινα, Ολκόσ Φοφςκασ, Β. & Tackie, A. (2009), «Ο Καρλ Μαρξ ςτθ Λευκωςία»,ςελ113, Ακινα, Θεμζλιο 13 θμ.1.: Μζχρι το 1994 ςτθν Σουρκία κατζφτανε το 20% των εξαγόμενων προϊόντων του ψευδοκράτουσ, ενϊ μζχρι το 1996 ζφταςε το 50% *Μπλαν, Π. (2001), ςελ52+ 12
22 οδηγεύται ςε περαιτϋρω οικονομικό εξϊρτηςη από τη ‘‘μητϋρα πατρύδα’’ Σουρκύα14. ημαντικό οικονομικό ςυνειςφορϊ ςτο ψευδοκρϊτοσ αποτελεύ η απόφαςη του 1997 για παροχό 250 εκατομμυρύων δολαρύων (περύπου 189 εκατομμύρια ευρώ) ςε ετόςια βϊςη15. Ακόμη και πιο πρόςφατα, ςυγκεκριμϋνα το 2005, η Σουρκύα υπϋγραψε για παροχό βοόθειασ ύψουσ 450 εκατομμυρύων δολαρύων (περύπου 340 εκατομμύρια ευρώ) ςτισ περιοχϋσ όπου ϋχει αναςταλεύ το Ευρωπαώκό κεκτημϋνο16. Επιπλϋον, ςτον αγροτικό τομϋα από τον Ιανουϊριο του 1997 δημιουργεύται η ελπύδα αναζωογόνηςησ, αφού το πρόβλημα ύδρευςησ αρχύζει να εξαλεύφεται με την παροχό νερού από την Σουρκύα προσ τα κατεχόμενα μϋςω αγωγού. Σα ποςοςτϊ 17 παροχόσ νερού δημιουργούςαν προοπτικό όχι μόνο για τον αγροτικό τομϋα αλλϊ και την τουριςτικό ανϊπτυξη. Μετϊ τισ πρώτεσ επιχειρόςεισ από μϋροσ τησ Σουρκύασ για ενύςχυςη τησ κοινότητασ των Σουρκοκυπρύων, τον Ιούλιο του 1997 υπογρϊφεται επύςημα η «μερικό ϋνωςη» ςτον οικονομικό και δημοςιονομικό τομϋα μεταξύ Σουρκικόσ Δημοκρατύασ και ΣΔΒΚ18. Σο γεγονόσ αυτό κϊθε ϊλλο παρϊ καθηςυχϊζει την Σ/Κ κοινότητα, αφού δεν θϋλουν να δώςουν ζωό ςτα ςχϋδια του καπιταλιςτό πρωθυπουργού τησ ΣΔΒΚ, Ραούφ Ντεκτϊσ για «τουρκοπούηςη» του Σ/Κ κεφαλαύου. Οι ανηςυχύεσ αυτϋσ εντεύνονται αφού τα ςχϋδιϊ 14,15
Μπλαν, Π. (2001), «Ο Διαμελιςμόσ τθσ Κφπρου», ςς52-53, Ακινα, Ολκόσ Φοφςκασ, Β. & Tackie, A. (2009), «Ο Καρλ Μαρξ ςτθ Λευκωςία», ςελ117, Ακινα, Θεμζλιο 17 θμ.2.: Η πρόβλεψθ για τα ποςοςτά παροχισ νεροφ ζφτανε τα 75 εκατομμφρια κυβικά μζτρα από τθν Αττάλεια.*Μπλαν, Π.(2001), ςελ53+ 18 Μπλαν, Π. (2001), «Ο Διαμελιςμόσ τθσ Κφπρου», ςς54-55, Ακινα, Ολκόσ 16
23 του ϋχουν βλϋψεισ οικονομικόσ προοπτικόσ πϋρα από την ανϊπτυξη τησ γεωργύασ και του τουριςμού, ςτισ πανεπιςτημιακϋσ υπηρεςύεσ, όπωσ και ϋπραξε 19 , φιλοξενώντασ κατϊ κύριο λόγο ξϋνουσ Σούρκουσ φοιτητϋσ.
3.2.3.Σο δημογραφικό πρόβλημα των Κατεχομϋνων Σα ςχϋδια τησ Σουρκύασ για ‘‘τουρκοπούηςη’’ των κατεχόμενων εδαφών ιςχυροποιούνται και εφαρμόζονται πιο εντατικϊ μϋςα από τη διαδικαςύα εποικιςμού. Υανερό επιδύωξη εύναι η αντικατϊςταςη του Σ/Κ πληθυςμού με πληθυςμό από την Σουρκύα (ϋποικουσ). Αρχικϊ, να υπενθυμύςουμε τη βύαιη μετακύνηςη του 1974 των Ε/Κ του νότου και πλόρωςη του πληθυςμού με Σ/Κ. Έπειτα, ακολουθεύ η πρώτη φϊςη εποικιςμού μεταξύ 19751979 που αποτελεύται από αγρότεσ και κτηνοτρόφουσ τησ Ανατολόσ προσ αξιοπούηςη των προςοδοφόρων εδαφών που ϊφηςαν με την αποχώρηςό τουσ οι Ε/Κ, αφού ο Σ/Κ πληθυςμόσ υςτερούςε ςτην τεχνογνωςύα του ςυγκεκριμϋνου τομϋα. Βϋβαια, το πρόςχημα αυτό ϋκρυβε την πολιτικό ενύςχυςησ του καθεςτώτοσ που η Σουρκύα δημιούργηςε παρϊ τα λεγόμενϊ τησ περύ ενύςχυςησ τησ Σ/Κ κοινότητασ. Σο γεγονόσ αυτό διαβεβαιώνεται με την προςπϊθεια τησ διατόρηςησ ανομοιογενούσ πληθυςμού 20 του αριθμού των επούκων τησ Ανατολόσ και των Σούρκων ςτρατιωτών ςε ςχϋςη με τουσ Σ/Κ. Σα ποςοςτϊ που καταλαμβϊνει ο πληθυςμόσ των επούκων εύναι διπλϊςιοσ από τουσ Σ/Κ κατούκουσ τησ βόρειασ ζώνησ του νηςιού. Σην ύδια περύοδο οι Σ/Κ δεν αποδϋχονται την παρουςύα ςτρατού και η απειλό που τουσ περικλεύει οδηγεύ ςε κύμα 19
θμ.3 : Σα πανεπιςτιμια ςτισ κατεχόμενεσ περιοχζσ με πλθκυςμό 200.000 αρικμοφνται ςφνολο ςτα ζξι 20 Ο αρικμόσ των εποίκων ςτθν πρϊτθ φάςθ εποικιςμοφ 1975-1979 ανζρχεται περίπου ςτισ 90.000-120.000 και ο τοφρκικοσ ςτρατόσ ςτουσ 35.000-40.000, ςε ςχζςθ με τουσ Σ/Κ που κυμάνκθκαν ςτισ 75.000-90.000 *Αναγνωςτοποφλου, Ρ.(2004)+
24 μετανϊςτευςόσ τουσ προσ Αγγλύα, Αυςτραλύα και Σουρκύα, αφού δε βλϋπουν επύςησ προοπτικό οικονομικόσ ςταθερότητασ21. Ακολούθηςαν και ϊλλεσ μετακινόςεισ πληθυςμού με μεγαλύτερη ειςροό τη δεκαετύα ’90. Οι ϋποικοι που κατϋφταςαν επιδόθηκαν ςτον ιδιωτικό τομϋα αλλϊ οι βλϋψεισ του Ραούφ Ντεκτϊσ όταν η ‘‘ενύςχυςη’’ των ψόφων που θα τον υποςτόριζαν ςε επερχόμενεσ εκλογϋσ. Οι απαιτόςεισ τησ μύςθωςησ των επούκων ςε χαμηλϊ ποςϊ αποτϋλεςε ευκαιρύα εδραύωςησ των οικονομικών καπιταλιςτικών βλϋψεων για την οικονομύα των κατεχομϋνων. Τπηρεςύεσ όπωσ ξενοδοχεύα, εςτιατόρια και καζύνο ‘ανδρώνονται’ με τούρκουσ ϋποικουσ, οι οπούοι επιλϋγουν να εγκαταςταθούν ςτα αςτικϊ κϋντρα για να βρύςκονται κοντϊ ςτισ υπηρεςύεσ22. Μϊλιςτα, όπωσ αναφϋρει και ο Π.Μπλαντ, οι Σούρκοι προτιμούν να «εγκαθύςτανται ςτισ πόλεισ, και ειδικότερα ςτην κατεχόμενη Λευκωςύα» [2001: ςελ65]. Μϊλιςτα, όπωσ ανϋφερε ςε ςυνϋντευξό του πρόςωπο με πρόςωπο ο Σ/Κ ‘‘μουχτϊρησ’’23 τησ κατεχόμενησ Λευκωςύασ Mustafa Pasha, κατϊ το 1995 υπόρξε η κϊθοδοσ των οικογενειών όςων κατϊφεραν να ‘‘ςταθούν’’ ςτα πόδια τουσ και να δημιουργόςουν καλύτερεσ ςυνθόκεσ διαβύωςησ από όταν ζούςαν ςτην Σουρκύα, που τότε οικονομικϊ όταν αςθενϋςτερη. Εκ τότε κατϋλαβαν ςπύτια Σ/Κ και Ε/Κ προςφύγων που διϋμεναν ς’ αυτϊ πριν τον εξαναγκαςτικό διωγμό και μεταφορϊ τουσ ςτισ κατεχόμενεσ και ελεύθερεσ περιοχϋσ αντύςτοιχα.
21
Μπλαν, Π.(2001), «Ο Διαμελιςμόσ τθσ Κφπρου» ,ςς59-60, Ακινα, Ολκόσ Αναγνωςτοποφλου, Ρ. (2004), «Σοφρκικοσ εκςυγχρονιςμόσ», ςς346-347, Ακινα, Βιβλιόραμα 23 θμ.4: ‘μουχτάρθσ’: πρόεδροσ χωρθτικισ αρχισ, μορφι τοπικισ αυτοδιοίκθςθσ που εφαρμόςτθκε ςτα χωριά τθσ Κφπρου από τθν Σουρκοκρατία των οκωμανικϊν χρόνων μζχρι το 1999, όπου καταργικθκε. Παρ’ όλα αυτά χρθςιμοποιείται μζχρι και ςιμερα. 22
25 Οι ϋποικοι από την Ανατολύα υπερϋχουν του Σ/Κ πληθυςμού με αναλογύα 2:1, ενώ ςόμερα η Σ/Κ κοινότητα αποτελεύ μειονότητα ςτον ύδιο τησ τον τόπο24. ύμφωνα με υπολογιςμούσ και ενδεύξεισ (η ΣΔΒΚ δεν δύνει ςτοιχεύα), η ςημερινό εικόνα για τον αριθμό των επούκων(παρϊνομοσ πληθυςμόσ) ανϋρχεται περύπου ςτισ 700.000 και οι Σ/Κ ανϋρχονται περύπου ςτισ 90.960. Ποςοςτό δηλαδό 89% και 11% αντύςτοιχα, για τισ περιοχϋσ των κατεχομϋνων.
3.2.4.Σο πολιτιςμικό χϊςμα μεταξύ Σουρκοκυπρύων και επούκων Ήδη από το 1975 οι Σ/Κ ϊρχιςαν να εκφρϊζονται ϋναντι των Σούρκων επούκων προσ μια αντύθετη ιδεολογύα που ϋθετε Σ/Κ και ϋποικουσ «αδϋλφια». Ο εποικιςμόσ που εγκατϋςτηςε «εξαθλιωμϋνουσ» μετανϊςτεσ με χαμηλϊ ποςοςτϊ αμοιβών, ςυνϋφερε την γενικότερη μεύωςη των ημερομιςθύων και οπότε οι Σ/Κ προςϋφευγαν ςε ϊλλεσ χώρεσ. Μϊλιςτα, για τον λόγο αυτό οι Σ/Κ θεωρούν τουσ επούκουσ υπεύθυνουσ για τη ςημερινό κοινωνικο-οικονομικο-πολιτικό κατϊςταςη των κατεχομϋνων. Οι διαφορϋσ που εντοπύζουν οι Σ/Κ ςε ςχϋςη με τουσ Σούρκουσ ϋποικουσ περικλεύουν τη διαφορετικό εκφορϊ τησ τουρκικόσ γλώςςασ, παρϊ το γεγονόσ πωσ ομιλούν και οι «δύο» την τούρκικη. Επιπλϋον, οι Σουρκοκύπριοι θεωρούν την κοινότητϊ τουσ λιγότερο θρηςκευόμενη απ’ ότι οι ϋποικοι, αφού δεν εύναι αφοςιωμϋνοι τόςο ςτο Ιςλϊμ και οπότε δεν επιςκϋπτονται ςυχνϊ τα τζαμιϊ. Επιπρόςθετα ςε ό,τι αφορϊ τισ θρηςκευτικϋσ τϊςεισ των Σ/Κ, οι γϊμοι τουσ ωσ επύ τω πλεύςτων εύναι πολιτικού25. Όπωσ αναφϋρει και η Ρύα Αναγνωςτοπούλου ςημαντικό διαφοροπούηςη εντοπύζουν 24
Κουφουδάκθσ, Β.( 2008), «Κφπροσ: ζνα ςφγχρονο πρόβλθμα ςε ιςτορικι προοπτικι», ςελ.61, Ακινα, Πατάκθ 25 Μπλαν, Π.( 2001), «Ο Διαμελιςμόσ τθσ Κφπρου» ,ςελ75, Ακινα, Ολκόσ
[7] «ΔΗΜΟΓΡΑΥΙΚΗ ΤΝΘΕΗ ΣΟΤ ΝΟΜΙΜΟΤ ΠΛΗΘΤΜΟΤ ΗΜΕΡΑ ΤΝΟΛΟ» 758.000: Ελληνοκύπριοι 88%Σουρκοκύπριοι 12%» «ΔΗΜΟΓΡΑΥΙΚΗ ΤΝΘΕΗ ΣΑ ΚΑΣΕΦΟΜΕΝΑ»: Σουρκοκύπριοι 11%Σούρκοι και ϋποικοι 89%» «Σούρκοι ϋποικοι, ςύμφωνα με πολλϋσ ενδεύξεισ 700.000»
26 (Σ/Κ) και ςτο επύπεδο μόρφωςησ, αφού τα πανεπιςτόμια πληρώνονται κυρύωσ από τον Σ/Κ πληθυςμό, καθώσ επύςησ, και ϋνα ςεβαςτό αριθμό ςχολεύων πρωτοβϊθμιασ και δευτεροβϊθμιασ εκπαύδευςησ με ξεχωριςτό Σ/Κ εκπαύδευςη [2004: ςελ357]. Αξιοςημεύωτο, ςτα ςτοιχεύα που εντεύνουν το πολιτιςμικό χϊςμα Σ/Κ και τούρκων επούκων εύναι η «εξευρωπαώςμϋνη» ταυτότητα των Σ/Κ. Θϋλουν να εύναι Ευρωπαύοι και μϊλιςτα ιςχυρύζονται πωσ θϋλουν «…να ςυμφωνόςουμε με τουσ Ελληνοκύπριουσ και μϋςω τησ Κυπριακόσ Δημοκρατύασ να αποτελϋςουμε και εμεύσ κομμϊτι τησ Ευρωπαώκόσ Ένωςησ, προκειμϋνου να μπορϋςουμε να καλύψουμε τισ ανϊγκεσ μασ»26. υγκρύνοντασ τουσ εαυτούσ τουσ με τουσ ϋποικουσ θεωρούν τον εαυτό τουσ λιγότερο επιθετικό και ϋχουν ϊλλη νοοτροπύα για τη θϋςη τησ γυναύκασ. υγκεκριμϋνα, ιςχυρύζονται πωσ η θϋςη τησ γυναύκασ τησ Σ/Κ κοινότητασ εύναι αντύςτοιχη με τη θϋςη τησ Ε/Κ γυναύκασ. Θεωρούν πωσ οι γυναύκεσ τησ Ανατολόσ εύναι περιςςότερο εξαρτώμενεσ από τον ϊνδρα τουσ και λιγότερο ελεύθερεσ ςτισ δημόςια ζωό27. Μϊλιςτα, οι Σούρκοι διατηρούν την πατριαρχικό δομό τησ οικογϋνειασ θεωρώντασ το αντρικό φύλο ωσ το ιςχυρότερο. Αυτό ανϋφερε ςε ςυνϋντευξη πρόςωπο με πρόςωπο ο Σουρκολόγοσ Νύκοσ Μούδουροσ 28 , όπου χαρακτηριςτικϊ πρόςθεςε πωσ οι γυναύκεσ ςτουσ δημόςιουσ χώρουσ κυκλοφορούν ςε ομϊδεσ και πύςω ακολουθούν οι ϊντρεσ, ενώ γενικότερα δϋχονται απροκϊλυπτα ςεξουαλικϋσ προκλόςεισ με ϋντονα βλϋμματα, εκφρϊςεισ και υπονοούμενα. Γενικότερα, οι Σ/Κ ϋχουν ϊλλα όθη και ϋθιμα καθώσ και διαφορετικϋσ προτιμόςεισ ςτον τρόπο ϋνδυςησ [Αναγνωςτοπούλου, Ρ. (2004): ςελ349]. Αυτό επιβεβαιώνει και ο Σ/Κ, Mustafa Pasha. υγκεκριμϋνα, ςημειώνει πωσ η 26
Μθνάγιασ, Χ. (15/2/2011),«Πίεςθ, αγανάκτθςθ και απελπιςία από τουσ Τουρκοκφπριουσ ςτα κατεχόμενα», www.geostrategy.gr 27 Μπλαν, Π. (2001), «Ο Διαμελιςμόσ τθσ Κφπρου» ,ςελ76, Ακινα, Ολκόσ 28 θμ.5: Νίκοσ Μοφδουροσ: Σουρκολόγοσ, Μζλοσ του Επιςτθμονικοφ υμβουλίου «Προμθκζασ», Ειδικόσ υνεργάτθσ του Προζδρου τθσ Κυπριακισ Δθμοκρατίασ
27 κουλτούρα, ο τρόποσ ςκϋψησ ακόμα και τρόποσ ϋνδυςησ των Σ/Κ διαφϋρει απόλυτα ςε μεγϊλο βαθμό από των Σούρκων αντύςτοιχα: …their (Turkish people’s) culture could not mix with the Turkish cypriot’ s…
the way they think, the way they dress up and talk and their mentality are totally different.
Ο Π.Μπλαν προςθϋτει πωσ ακόμα και η διαμόρφωςη του χαρακτόρα των Σ/Κ εύναι πιο ‘‘ςυμβατό’’ με τον Ε/Κ χαρακτόρα του λαού όπωσ «η ανεκτικότητα, η επιςτροφό ςτισ ρύζεσ, τα αιςθόματα φιλοξενύασ και ςυγχώρεςησ, η προδιϊθεςη για ανυποταξύα» [2001: ςελ76]. ύμφωνα, με το ϊρθρο του Φρόςτου Μηνϊγια [15/2/2011], ςτισ 28/1/2011, ςτην κατεχόμενη Κύπρο ξϋςπαςε ςυλλαλητόριο, όπου Σ/Κ διαδόλωναν ενϊντια των Σούρκικων πολιτικών τησ ‘‘μητϋρασ πατρύδασ’’ προσ το ψευδοκρϊτοσ. υγκεκριμϋνα αναφϋρει: «…Σα βαςικϊ αύτια τησ αντύδραςησ των Σουρκοκυπρύων όταν η πύεςη, η αγανϊκτηςη και η απελπιςύα τουσ από την Άγκυρα, δεδομϋνου ότι πϋραν των οικονομικών προβλημϊτων, υπϊρχουν βαθιϋσ διαφορϋσ ςτο μορφωτικό και πολιτιςτικό επύπεδο μεταξύ Σούρκων και Σουρκοκυπρύων, με αποτϋλεςμα να υπϊρχουν οι προώποθϋςεισ για περαιτϋρω κλιμϊκωςη τησ ϋνταςησ».
Επύςησ, μϋςα ςτο ϊρθρο του, ο Φ.Μηνϊγια παραθϋτει ϋνα απόςπαςμα από την εφημερύδα ‘Milliyet’ [12-2-2011, του Mehmet Ali Birand], όπου γύνεται λόγοσ από τον δημοςιογρϊφο για ουςιαςτικϋσ διαφορϋσ τησ ςυμπεριφορϊσ των επούκων γενικότερα, αλλϊ και η αντιμετώπιςη που δϋχονται οι Σ/Κ απ’ αυτούσ: «Δεν ϋχουμε δικαύωμα να οργιζόμαςτε με τουσ Κύπριουσ διότι το ςτρεβλό καθεςτώσ τουσ πηγϊζει από εμϊσ. Μεταφϋραμε εκεύ την αντύληψη του δικού μασ κρϊτουσ. Μεταφϋραμε την ακαλλιϋργητη γραφειοκρατύα μασ. Δημιουργόςαμε ϋνα
28 αςυνϊρτητο οικονομικό μοντϋλο. Σώρα διαπληκτιζόμαςτε με ϋνα τϋρασ που εμεύσ δημιουργόςαμε. Πρϋπει να εύμαςτε πολύ προςεκτικού. Οι Σουρκοκύπριοι δεν μοιϊζουν με τουσ Σούρκουσ τησ Σουρκύασ. Εμεύσ ςυνηθύςαμε να μασ υποςκελύζουν και να μασ κακομεταχειρύζονται. Οι Σουρκοκύπριοι όμωσ δεν εύναι ςυνηθιςμϋνοι ςε τϋτοιεσ καταςτϊςεισ. Εμεύσ δεν αντιδρούμε χρηςιμοποιώντασ βαριϋσ εκφρϊςεισ, όμωσ αυτού αντιδρούν και όταν νευριϊζουν μπορεύ να προκαλϋςουν μεγϊλη ζημιϊ ςτη Μητϋρα Πατρύδα. Εύναι περόφανα ϊτομα, γι’ αυτό δεν πρϋπει να παύζουμε με την υπερηφϊνεια τουσ».
4. ΣΟΤΡΚΙΚΕ ΜΕΘΟΔΕΤΕΙ
4.1.Σουρκύα, κεμαλιςμόσ και τούρκικοσ εθνικιςμόσ ςτην Κύπρο Με το όρο ‘‘κεμαλιςμόσ’’ ορύζονται τα βαςικϊ αξιώματα τησ Δημοκρατύασ τησ Σουρκύασ, όπωσ θεμελιώθηκαν από τον Μουςταφϊ Κεμϊλ Ατατούρκ και κατ' επϋκταςη των υποςτηρικτών του. Από το 1922, με τη νύκη του Μουςταφϊ Κεμϊλ Ατατούρκ, «…αρχύζει ο ςταδιακόσ κεμαλικόσ εκτουρκιςμόσ» τησ Σ/Κ κοινότητασ του νηςιού, με κϋντρο αναφορϊσ την Άγκυρα. Σο περιεχόμενο των αξιωμϊτων του Κεμϊλ Ατατούρκ προςϋδιδαν ϋναν αντιιμπεριαλιςτικό χαρακτόρα κόντρα ςτισ μεθοδεύςεισ των Άγγλων και των ιμπεριαλιςτικών τουσ ςυμφερόντων. Μϋχρι και πριν το θϊνατο του Κεμϊλ δεν δημιουργούνταν οποιαςδόποτε μορφόσ αποςχιςτικών εντϊςεων ανϊμεςα ςτισ δύο κοινότητεσ, αλλϊ αντιθϋτωσ το αντιιμπεριαλιςτικό του πρόςωπο αποτελούςε «γϋφυρα» ςχϋςεων των δύο κοινοτότων29. 29
Αναγνωςτοποφλου, Ρ. (2004), «Σοφρκικοσ εκςυγχρονιςμόσ», ςς175-177, Ακινα, Βιβλιόραμα
29 Παρ’ όλα αυτϊ η Σουρκύα δεν αργεύ να εμφανιςτεύ και να βϊλει μπροσ ςτα επεκτατικϊ τησ ςχϋδια. Η πρώτη ϋνδειξη ενδιαφϋροντοσ από μϋρουσ τησ για εκμετϊλλευςη των κυπριακών εδαφών ςτα πλαύςια των γεωπολιτικών ςτρατηγικών όταν μόλισ το 1955 όταν επύ Αγγλοκρατύασ τϋθηκε ςε εφαρμογό η πολιτικό των Άγγλων του «διαύρει και βαςύλευε», επύςησ ςτα πλαύςια πραγματοπούηςησ των ιμπεριαλιςτικών τουσ ςχεδύων30. Αφορμό τησ εφαρμογόσ του ‘‘διαύρει και βαςύλευε’’ όταν οι Ε/Κ εξεγϋρςεισ για απαλλαγό τουσ από τον αγγλικό ζυγό. Εκ τότε, η Βρετανικό κυβϋρνηςη εκμεταλλευόμενη τον τουρκικό παρϊγοντα του νηςιού, ‘‘ανούγει διϊπλατα’’ τισ πόρτεσ ςτην Σουρκύα για τισ διεκδικόςεισ τησ ςτο νηςύ. Δημιουργεύται τότε, η μυςτικό Σ/Κ τρομοκρατικό οργϊνωςη ΣΜΣ από τισ βρετανικϋσ αρχϋσ για ‘‘εξϊλειψη’’ των απελευθερωτικών αυτών εξεγϋρςεων των Ε/Κ. Όμωσ, απώτεροσ ςτόχοσ τησ βρετανικόσ κυβϋρνηςησ όταν η εντατικοπούηςη των ςυγκρούςεων μεταξύ Ε/Κ και Σ/Κ και η απόδειξη πωσ τϊχα δεν μπορούν να ςυμβιώςουν, που μετϋπειτα θα οδηγούςε ςτην αποςχιςτικό πρϊξη τησ διχοτόμηςησ του νηςιού31. Παρϊλληλα, ςτην Σουρκύα την δεκαετύα ’50 τύθενται ςε εφαρμογό τα ςχϋδια εκςυγχρονιςμού τησ όπου μϋςα εμπλϋκουν και την Κυπριακό Δημοκρατύα. Έτςι, λοιπόν, η Κύπροσ λειτουργεύ δομικϊ για τον «τούρκικο επεκτατιςμό» τησ Σουρκύασ. Σα ςχϋδια αυτϊ ενιςχύονται με την πρόφαςη τησ ςωτηρύασ τησ Σ/Κ κοινότητασ από τισ επικύνδυνεσ βλϋψεισ των Ε/Κ για Ένωςη με την Ελλϊδα, ςτα πλαύςια των ψυχροπολεμικών διαμαχών Ελλϊδασ-Σουρκύασ. υνοπτικϊ, 30
Αναγνωςτοποφλου, Ρ. (2004), «Σοφρκικοσ εκςυγχρονιςμόσ», ςελ163, Ακινα, Βιβλιόραμα 31 Τπουργείο εξωτερικϊν τθσ Κυπριακισ Δθμοκρατίασ: http://www.mfa.gov.cy/mfa/mfa2006.nsf/cyprus01_gr/cyprus01_gr?opendocument& print
30 λοιπόν, θα λϋγαμε πωσ ο κεμαλιςμόσ γύνεται εργαλεύο τησ διχοτομικόσ πολιτικόσ που ετςιθελικϊ επιδιώκει η Σουρκύα, καθώσ επύςησ και εργαλεύο ανϊδειξησ τησ Σουρκύασ ωσ μητϋρα-ςωτόρασ για την κοινότητα των Σ/Κ32. Η πολιτικό χωρικού επεκτατιςμού ςυγκαταλϋγεται ςτισ νϋεσ εκςυγχρονιςτικϋσ τϊςεισ τησ Σουρκύασ, η οπούα εκφρϊζεται με τον όρο «τούρκικη οικουμενικότητα». Μϋςα από αυτό την οικουμενικότητα «…ςυγκροτεύται μια τουρκικό ταυτότητα με τερϊςτια ιςτορικότητα από τη μια πλευρϊ, με τερϊςτια γεωγραφικότητα από την ϊλλη, με τερϊςτια μοναδικότητα επύςησ»33. τα πλαύςια ανϊπτυξησ του κεμαλικού εθνικιςμού, με τη βοόθεια κυρύωσ τησ θρηςκεύασ αρχύζει να νομιμοποιεύται το κεμαλικό πλαύςιο και να ενιςχύεται η «τουρκικό οικουμενικότητα» που ενοποιεύ ςτο όνομα τησ θρηςκεύασ του Ιςλϊμ, τουσ «ϋξω Σούρκουσ» και τουσ «μϋςα Σούρκουσ». Διαφορετικϊ, τουσ Σ/Κ, δηλαδό οι Σούρκοι που ζουν εκτόσ ςυνόρων τησ Σουρκύασ, και τουσ Σούρκουσ που ζουν εντόσ των ςυνόρων του τουρκικού κρϊτουσ. υνεχύζοντασ, ςτην Σουρκύα ςτο τϋλοσ τησ δεκαετύασ του ’50 γύνεται πραξικόπημα, όπου την εξουςύα αναλαμβϊνει ο τούρκικοσ ςτρατόσ και δύνει ςτον κεμαλιςμό την αξύα του «ςωτόρα τησ δημοκρατύασ». Ο ςτρατόσ αναδεικνύεται και αναγνωρύζεται ωσ το «απόλυτο ςώμα των ειδικών του ϋθνουσ» και θεωρεύται πλϋον ωσ το προοδευτικότερο τμόμα τησ
32
Αναγνωςτοποφλου, Ρ. (2004), «Σοφρκικοσ εκςυγχρονιςμόσ», ςς160-161, Ακινα, Βιβλιόραμα 33 Αναγνωςτοποφλου, Ρ. (2004), «Σοφρκικοσ εκςυγχρονιςμόσ», ςελ163, Ακινα, Βιβλιόραμα
31 τουρκικόσ κοινωνύασ, αλλϊ και εκςυγχρονιςμϋνο πϊντα ςτα «πλαύςια αναγκών του ΝΑΣΟ»34.
4.2. Ο Σουρκοκυπριακόσ εκτουρκιςμόσ και η εργαλειοπούηςό του από τουσ επούκουσ Σα ςχϋδια επϋμβαςησ ςτην Κύπρο δεν αργούν να πραγματοποιηθούν. Σο 1974 γύνεται η τουρκικό ειςβολό, όπου τον καταλυτικότερο ρόλο διαδραμϊτιςε ο Σ/Κ ηγϋτησ Ραούφ Ντεκτϊσ ωσ εντολοδόχοσ τησ Σουρκύασ. υγκεκριμϋνα, το 1974 αναδεικνύεται ςε όρωα και επιβϊλλεται ωσ ο εθνικόσ ηγϋτησ τησ Σ/Κ κοινότητασ. Η Σουρκύα εναποθϋτει όλεσ τισ ελπύδεσ τησ ςτο πρόςωπο του Ντεκτϊσ και ϋτςι η Κύπροσ καθύςταται ωσ κομβικό ςημεύο για την ενότητα και την εςωτερικό ςυνοχό τησ ύδιασ τησ τουρκικόσ κοινωνύασ. Εύναι εμφανόσ η προςπϊθεια εδραύωςησ του πλόρουσ εκτουρκιςμού, όχι μόνο των «πολιτικών δομών» τησ Σ/Κ κοινότητασ αλλϊ και του εδϊφουσ ςτην προςπϊθεια πλαιςύωςησ των Σ/Κ από τον εκςυγχρονιςμϋνο κεμαλιςμό. Η Κύπροσ κατϊ τον Ντεκτϊσ «λειτουργεύ ενωτικϊ και ςυςπειρωτικϊ» αναδεικνύοντασ βϋβαια ϋναν και μόνο παρϊγοντα ενότητασ όλου του ϋθνουσ: τον ςτρατό. Με το πρόςχημα τησ εθνικόσ ςωτηρύασ γύνεται και η τουρκικό ειςβολό του 1974 από τον τουρκικό ςτρατό «ανανεώνοντασ και επιβεβαιώνοντασ τον εθνικό του ρόλο»35. ε ςυνϋχεια τησ τουρκικόσ ειςβολόσ ωσ πρϊξη εθνικόσ ςωτηρύασ, το 1983 ανακηρύςςεται το παρϊνομο καθεςτώσ τησ ούτω καλούμενησ Σουρκικόσ Δημοκρατύασ τησ Βόρειασ Κύπρου ό όπωσ ςυνηθύζει να αποκαλεύ η Ε/Κ κοινότητα, «το ψευδοκρϊτοσ». Η ύδρυςη τησ ‘‘ψευδοδημοκρατύασ’’, 34
Αναγνωςτοποφλου, Ρ. (2004), «Σοφρκικοσ εκςυγχρονιςμόσ», ςελ193, Ακινα, Βιβλιόραμα 35 Αναγνωςτοποφλου, Ρ. (2004), «Σοφρκικοσ εκςυγχρονιςμόσ», ςελ216, Ακινα, Βιβλιόραμα
32 «…ςφραγύζει τη ςωτηρύα του τουρκικού ϋθνουσ, πιςτοποιεύ και επικυρώνει την ύπαρξη του τουρκικού ϋθνουσ, καθώσ και μϋςα από αυτό-και μόνο αυτό- εξαςφαλύζεται η ενότητα του ϋθνουσ και του χώρου του». Επιδύωξη του Ντεκτϊσ ωσ το όργανο υλοπούηςησ των ςχεδύων τησ Σουρκύασ, εύναι η απϊλειψη κϊθε ςτοιχεύου «κυπριωτιςμού», ϊρα η καταπϊτηςη τησ επικρϊτειασ του καθεςτώτοσ δημοκρατύασ ςτο εςωτερικό του ψευδοκρϊτουσ, κατ’ επϋκταςη τησ Σ/Κ κοινότητασ. Σον παθητικό ρόλο ςτισ διεκπεραιώςεισ προσ τον τούρκικο εθνικιςμό κατϋχουν οι Σ/Κ, ωσ εκφραςτϋσ του τούρκικου εθνικού ςώματοσ36. ε ϊρθρο 37 του Σουρκολόγου Νύκου Μούδουρου [29/9/2012], ςημειώνεται η ϋντονη απειλό που νιώθει ο Σ/Κ λαόσ από τισ μεθοδεύςεισ τισ Σουρκύασ για αφανιςμό κϊθε ςτοιχεύου «κυπριωτιςμού»: «Σο κυριότερο ζότημα που απαςχολεύ τουσ Σουρκοκύπριουσ ςτο πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό επύπεδο, εύναι η ανηςυχύα (και η ξεκϊθαρη πλϋον απειλό) για την εξαφϊνιςό τουσ ωσ πολιτικό κοινότητα από την Κύπρο. Σο αύςθημα απειλόσ ενϊντια ςτα κυπριακϊ χαρακτηριςτικϊ των Σουρκοκυπρύων, φαύνεται ότι καθορύζει ςε μεγϊλο βαθμό τισ αναταρϊξεισ που προκαλούνται ςε ολόκληρο το πολιτικό ςύςτημα».
το ύδιο ϊρθρο ο Ν.Μούδουροσ αναφϋρεται ςτην προςπϊθεια απϊλειψησ των Σ/Κ ςτοιχεύων από τα κατεχόμενα, αφού οι Σ/Κ ςταδιακϊ μετατρϋπονται ςε αριθμητικό μειονότητα. υγκεκριμϋνα, ςημειώνει πωσ εργϊτεσ, επιχειρηματύεσ, μικρομεςαύοι αποτελούν παρϊγοντεσ «εκτουρκιςμού» και εκτόπιςησ των 36
Αναγνωςτοποφλου, Ρ. (2004), «Σοφρκικοσ εκςυγχρονιςμόσ», ςς219-245, Ακινα, Βιβλιόραμα 37 Μοφδουροσ, Ν.(29/9/2012), «Παρατθριςεισ για τθν κατάςταςθ ςτα Κατεχόμενα», http://www.inep.org.cy/index.php/download_file/147/7/
33 Σουρκοκυπρύων. Επιπρόςθετα τονύζει πωσ ςτην δημόςια υπηρεςύα ϊρχιςε να αλλϊζει η μϋχρι τώρα επικρατούςα παρουςύα των Σ/Κ, όπωσ παραδοςιακϊ υπόρχε από την αγγλοκρατύα, με τα ποςοςτϊ των επούκων ιδιαύτερα αυξημϋνα και τισ νομοθεςύεσ να ανούγουν πλϋον και προσ αυτούσ. Προςθϋτοντασ αναφϋρει πωσ οι ϋποικοι πλϋον ωσ το όργανο του εκτουρκιςμού, δραςτηριοποιούνται δυναμικϊ ςε όλουσ τουσ τομεύσ όπωσ «δημοςιογρϊφοι, καθηγητϋσ Πανεπιςτημύων, επιχειρηματύεσ, ελεύθεροι επαγγελματύεσ…». Σα ποςοςτϊ των τούρκων δεν απαριθμούνται μόνο από τον πληθυςμό που μεταφϋρθηκε ωσ πολιτικό εποικιςμού –για τη δημιουργύα τουρκικού κρατιδύου, αλλϊ και από μετανϊςτεσ από διαφορετικϊ μϋρη τησ Σουρκύασ. Πολύ χαρακτηριςτικϊ αναφϋρει πωσ πλϋον οι ϋποικοι ϋχουν και αιτόματα, τα οπούα δε διςτϊζουν να θϋτουν ςε δημόςιουσ χώρουσ, όπωσ «ιςότητα και ςεβαςμόσ». Ακολούθωσ αναφϋρεται και ςτην ενύςχυςη του ιςλαμικού ςτοιχεύου ςτα πλαύςια «εκτουρκιςμού» των κατεχομϋνων. υγκεκριμϋνα θϋτει ςτοιχεύα για αυξόςεισ τζαμιών, ιεροδιδαςκαλεύων, μαθημϊτων κορανύου, ιςλαμικών ταγμϊτων και αδελφοτότων. Φαρακτηριςτικό εύναι η αναφορϊ του και ςε αλλαγϋσ ςτοιχεύων τησ καθημερινότητασ των κατεχομϋνων, «ενοχλητικϋσ για τον κοςμικό χαρακτόρα των Σ/Κ». Παρατηρεύ, επύςησ, «αύξηςη μαντηλοφορούςων γυναικών, αύξηςη του κόςμου (επούκων και μεταναςτών) ςτην προςευχό τησ Παραςκευόσ, αύξηςη θρηςκευτικών προγραμμϊτων ςτην τηλεόραςη».
34 5.ΜΕΛΕΣΗ ΣΙ ΠΟΛΙΣΙΚΕ ΦΨΡΟΤ ΣΗ ΣΟΤΡΚΙΑ ΣΗΝ ΚΑΣΕΦΟΜΕΝΗ ΛΕΤΚΨΙΑ_ Η ΦΡΗΗ ΣΟΤ ΦΨΡΟΤ ΓΙΑ ΣΟΝ ΣΡΑΣΙΨΣΙΚΟ ΕΛΕΓΦΟ, ΓΙΑ ΣΗΝ ΕΞΑΠΛΨΗ ΣΟΤ ΚΕΥΑΛΑΙΟΤ, ΓΙΑ ΣΗΝ ΕΔΡΑΙΨΗ ΣΟΤ ‘ΣΟΤΡΚΙΜΟΤΕΚΣΟΤΡΚΙΜΟΤ’
5.1.Η πτυχό του οινομικο-ςτρατιωτικού ελϋγχου ςτην Κατεχόμενη Λευκωςύα μϋςα από τισ θεωρύεσ του D.Harvey , την ματιϊ τησ Μ.Μαντουβϊλου και τησ .Νικολαώδου ε κεύμενο 38 του David Harvey γύνεται λόγοσ για τα παριςινϊ βουλεβϊρτα, οι «αυτοκινητόδρομοι τησ αριςτερόσ όχθησ»39,τα οπούα δεν εύναι τύποτε ϊλλο από ςτρατιωτικϊ όργανα για δυνατότητα ϊμεςησ διεύςδυςησ του πυροβολικού ςτο κϋντρο τησ πόλησ, για καταςτολό ενδεχομϋνων εξεγϋρςεων. Σην ενύςχυςη τησ πολιτικόσ καταςτολών διϋπραξαν με την καταςτροφό παραδοςιακών γειτονιών, καταςκευϊςτηκαν οδοφρϊγματα ςτα ςτενϊ δρομϊκια, διευκολύνοντασ την ανϊπτυξη γραμμών πυρόσ, πϊντοτε κϊτω από τον ϋλεγχο και την επύβλεψη. Όμωσ, όπωσ αναφϋρει η βαθύτερη αιτύα δημιουργύασ των βουλεβϊρτων όταν οι οικονομικϋσ μεταβολϋσ του Παριςιού του 19ου αιώνα, που «…προκϊλεςε η κακό ςοδειϊ του 1847 και δημιούργηςε ϋνα πραγματικϊ πανευρωπαώκό κύμα εξεγϋρςεων».
38
Harvey, D. (2011), «Η πολιτικι οικονομία του δθμόςιου χϊρου», http://ilesxi.wordpress.com/2011/04/07/harvey_politiki_oikonomia/ 39 Harvey, D. (2011)«Το δικαίωμα ςτθν πόλθ», http://kompreser.espivblogs.net/2011/04/02/dikaioma-stin-poli-david-harvey/
35 Αντύςτοιχα εργαλεύα διακρύνονται και ςτην ςτρατιωτικοποιημϋνη κατεχόμενη Λευκωςύα. Η παρουςύα του τουρκικού ςτρατού και των ςτρατιωτών των Ηνωμϋνων Εθνών που υπενθυμύζουν την κατοχικό κατϊςταςη, ενςπεύρουν τον φόβο για δημόςιεσ εξεγϋρςεισ, ενώ ταυτόχρονα «εντατικοποιούν τον ϋλεγχο» 40 . ύγουρα η παρουςύα του τουρκικού ςτρατού εύναι «ενοχλητικό» για την Σ/Κ κοινότητα, η οπούα επιλϋγει να μην διακινεύται ςτο κϋντρο τησ πόλησ παρϊ μόνο για ςυγκεκριμϋνεσ δραςτηριότητεσ. Έτςι, η μεγαλύτερη πλειοψηφύα του Σ/Κ πληθυςμού κατοικεύ ςε περιοχϋσ γύρω από το ιςτορικό κϋντρο τησ Λευκωςύασ. ύμφωνα με τον David Harvey, οι κϊτοικοι των προαςτύων που για λόγουσ φοβύασ δεν επιςκϋπτονται το κϋντρο και επιλεκτικϊ «το αποφεύγουν ςαν επιδημύα πανώλησ, αναπτύςςουν ϊγνοια, όχι μόνο υλικό», ενώ ςτο μυαλό τουσ ςχηματύζεται ςτερεοτυπικό αντύληψη που τουσ αποτρϋπει από ενδεχόμενεσ διεκδικόςεισ πολιτικών προσ το ςυμφϋρον τουσ. Ένα ςημεύο που θύγει η Μ.Μαντουβϊλου εύναι το αύςθημα αναςφϊλειασ που επινοεύται ςτον βωμό τησ «αύξηςησ και εκςυγχρονιςμού των αςτυνομικών μϋτρων ελϋγχου και καταςτολόσ»41. Για τουσ Σ/Κ η αναςφϊλεια θα μπορούςε να προκύπτει από τον φόβο για ενδεχόμενο πόλεμο εύτε από την αυξανόμενη τϊςη καθόδου μεταναςτών και επούκων, που εντεύνουν τα κρούςματα εγκληματικότητασ όπωσ υποςτηρύζουν42. Αυτό επιςόμανε και η Ε. Μαύρου: 40
Μαντουβάλου, Μ. (Απρίλιοσ 2005), «Βία και Πόλθ», Ειςιγθςθ ςτο Επιςτθμονικό υμπόςιο τθσ Εταιρείασ πουδϊν Νεοελλθνικοφ Πολιτιςμοφ και Γενικισ Παιδείασ “Σφγχρονοι μθχανιςμοί βίασ και καταπίεςθσ”, courses.arch.ntua.gr 41 Μαντουβάλου, Μ. (Απρίλιοσ 2005), «Βία και Πόλθ», Ειςιγθςθ ςτο Επιςτθμονικό υμπόςιο τθσ Εταιρείασ πουδϊν Νεοελλθνικοφ Πολιτιςμοφ και Γενικισ Παιδείασ “Σφγχρονοι μθχανιςμοί βίασ και καταπίεςθσ”, courses.arch.ntua.gr 42 Αναγνωςτοποφλου, Ρ. (2004), «Τοφρκικοσ εκςυγχρονιςμόσ», ςελ349, Ακινα, Βιβλιόραμα
*8+Φυλάκιο των Ηνωμζνων Εκνϊν (UN) ςτο οδόφραγμα του Λιδρα Πάλασ
36 νοιώθουν (οι Σ/Κ) αναςφϊλεια να ζουν ανϊμεςα ςτουσ επούκουσ.
Παρϊλληλα, οι Σ/Κ νιώθουν την απειλό τησ επικρϊτειϊσ τουσ ςτο ύδιο τουσ το νηςύ. Και αυτόσ ο «ανϊμικτοσ φόβοσ», ωθεύ ςε «εξαςφϊλιςη μϋςων για τη φρούρηςη των ιδιωτικών αγαθών και ςε ανοχό – αν όχι επιθυμύα – αυςτηρών αςτυνομικών μϋτρων “για να διαςώςουμε ό,τι ϋχουμε και ό,τι μπορούμε”». Αυτό που ςυμπεραύνει η Μαρύα Μαντουβϊλου, εύναι πωσ γενικότερα τα φαινόμενα βύασ και αναςφϊλειασ αποτελούν καταλυτικϊ ςτοιχεύα διαμόρφωςησ τησ πόλησ και «υπαγορεύουν» την διαμόρφωςη, την οικειοπούηςη του αςτικού χώρου. την ουςύα αποτελεύ ϋνα «αυτοτροφοδοτούμενο ςύςτημα που ςυνδϋει τη βύα και την αναςφϊλεια με τισ διαδικαςύεσ οργϊνωςησ και οικειοπούηςησ του αςτικού ιςτού»43. Μϊλιςτα, δημιουργεύται ϋνασ φαύλοσ κύκλοσ τησ διαδικαςύασ, αφού η ύδια δημιουργεύ την ‘ανϊγκη’ για εντατικοπούηςη του ελϋγχου. Επομϋνωσ, θα μπορούςαμε να πούμε πωσ η Σουρκύα εφαρμόζει επιδιωκόμενα την πολιτικό ‘τησ επιδημύασ πανώλησ’. Εντεύνοντασ την παρουςύα του τουρκικού ςτρατού περιορύζεται και η επαφό των Σ/Κ πολιτών με το ιςτορικό κϋντρο τησ Λευκωςύασ. Επιπλϋον, αυτό που αναφϋρει και ςτην ςυνϋντευξό του ο M.Pasha, εύναι πωσ «η Σουρκύα δεν εμπιςτεύεται τουσ Σ/Κ, αφού εύναι μϋροσ του κυπριακού πληθυςμού, ενώ προτιμϊ να ϋχει κατϊ μόκοσ τησ πρϊςινησ γραμμόσ τούρκουσ ςτρατιώτεσ για αςφϊλεια και αυτοϊμυνα».
43
Μαντουβάλου, Μ. (Απρίλιοσ 2005), «Βία και Πόλθ», Ειςιγθςθ ςτο Επιςτθμονικό υμπόςιο τθσ Εταιρείασ πουδϊν Νεοελλθνικοφ Πολιτιςμοφ και Γενικισ Παιδείασ “Σφγχρονοι μθχανιςμοί βίασ και καταπίεςθσ”, courses.arch.ntua.gr
[9]Σο τεύχοσ ςε πϊροδο του πεζόδρομου Αrasta ςυχνόσ χρόςεωσ για τισ δραςτηριότητεσ ςτο κϋντρο τησ κατεχόμενησ Λευκωςύασ [10]Υυλϊκιο ςε πϊροδο πεζόδρομου …υπενθυμύζει την κατοχικό κατϊςταςη
37
…Turkey maybe doesn’t trust Turkish-Cypriots living in the center of Nicosia, near the “green line”... they (Turkish government) might prefer Turkish people near the center.
Αυτό, επιςημαύνεται και ςτην ςυνϋντευξη με την Ελϋνη Μαύρου 44 , την Τπουργό Εςωτερικών τησ Κυπριακόσ Δημοκρατύασ. Αναφϋρει πωσ ύςωσ όντωσ να απετϋλεςε ςτρατιωτικό πολιτικό η απομϊκρυνςη των Σ/Κ από το κατεχόμενο ιςτορικό κϋντρο τησ παλιϊσ Λευκωςύασ, αφού η Σουρκύα νιώθει μϊλλον περιςςότερη αςφϊλεια με τούρκουσ ςτρατιώτεσ κατϊ μόκοσ τησ πρϊςινησ γραμμόσ.
…Εύλογα μπορεύ να υποθϋςει κανεύσ πωσ εύναι πολιτικού οι λόγοι
(τησ Σουρκύασ) η επιδύωξη να υπεριςχύει ο τουρκικόσ πληθυςμόσ ςτο κϋντρο τησ Λευκωςύασ… ύςωσ να ‘‘ϋνιωθε’’ πιο αςφαλόσ με Σούρκουσ κοντϊ ςτην πρϊςινη γραμμό.
Η ‘‘εθελούςια’’ μετακύνηςη των Σ/Κ για την αποφυγό τησ επαφόσ τουσ με τον τουρκικό ςτρατό και τουσ «φελϊχουσ»45, όπωσ υποτιμητικϊ αποκαλούν τουσ μετανϊςτεσ και ϋποικουσ, κατϊ κϊποιο τρόπο βολεύει την Σουρκύα, αφού οι Σ/Κ αναπτύςςοντασ ζωό εκτόσ κϋντρου επεκτεύνουν από τη μια τα τουρκικϊ κεφϊλαιϊ τησ, ‘‘ξανούγοντασ’’ τισ υπηρεςύεσ πϋρα από τα όρια του κϋντρου και από την ϊλλη οι Σ/Κ 44
θμ.6:Η Ελζνθ Μαφρου είναι θ Τπουργόσ Εςωτερικϊν τθσ Κυπριακισ Δθμοκρατίασ και διετζλεςε Διμαρχοσ του Διμου Λευκωςίασ 45 θμ.7: φελάχοσ <ςτα τουρκικά ‘fellah’. Ετυμολογικά αφορά τον αγρότθ κυρίωσ τθσ Αιγφπτου αλλά και τθσ Μζςθσ Ανατολισ. Όμωσ, από τουσ Σ/Κ χρθςιμοποιείται υποτιμθτικά, ςαν να λζμε ‘ο γφφτοσ’.
[10]Η νεκρι ηϊνθ πίςω από τα κάγκελα. Από πίςω αναγράφεται ςφνκθμα «WE WANT TO LIVE TOGETHER-ANTICAPITAL”
38 αναπτύςςουν και διαμορφώνουν τον αςτικό χώρο με βϊςη τισ υπηρεςύεσ που διευκολύνουν και καλύπτουν τα επύπεδα αναγκών τουσ. Επομϋνωσ, ελαχιςτοποιούνται οι πιθανότητεσ οποιαςδόποτε εξϋγερςησ για διεκδικόςεισ, αφού καλύπτεται ϋνα μεγϊλο μερύδιο των απαιτόςεων για ϊνετη ζωό, την ύδια ώρα που τα κϋρδη τησ Σουρκύασ μεγιςτοποιούνται. τισ οικονομικϋσ δραςτηριότητεσ που διαμορφώνουν τον ςύγχρονο αςτικό χώρο κϊνει λόγο και η .Νικολαώδου, ςτο κεφϊλαιο «Η κοινωνικό διαφοροπούηςη του ςύγχρονου αςτικού χώρου» 46,όπου ςυγκεκριμϋνα αναφϋρεται για την αποκρυπτογρϊφηςη των παραγόντων που καθορύζουν τισ χρόςεισ γησ οποιαςδόποτε περιοχόσ. υγκεκριμϋνα, αναφϋρει πωσ αναπόςπαςτο ςτοιχεύο τησ επιδύωξησ αςτικόσ ανϊπτυξησ αποτελεύ πρώτιςτα το κϋρδοσ, όπωσ επύςησ «…το δημόςιο ςυμφϋρον-διατόρηςη/βελτύωςη των ςυνθηκών διαβύωςησ». Θα μπορούςαμε να περιγρϊψουμε την οικονομικό δραςτηριότητα τησ Σουρκύασ ςτην κατεχόμενη Λευκωςύα μϋςα από την φρϊςη τησ ςυγγραφϋωσ που αναφϋρει πωσ «…η επιχειρηματικό δραςτηριότητα-ςε ςυνθόκεσ ελεύθερησ αγορϊσ, τεύνει να επενδύςει τα αρχικϊ τησ κεφϊλαια ςε εκεύνεσ τισ περιοχϋσ μϋςα ςτον αςτικό χώρο όπου προώποθϋτει μεγιςτοπούηςη των κερδών, με αποτϋλεςμα την ςυγκϋντρωςη-ό την υπερςυγκϋντρωςη, ς’ αυτϋσ τισ περιοχϋσ τησ πόλησ περιςςότερων εξυπηρετόςεων» [Νικολαώδου, . (1993), ςελ342]. Αυτό οξύνει τισ ανιςοκατανομϋσ των ειςοδημϊτων αφού εύναι περιςςότερο πριμοδοτούμενεσ από τισ περιοχϋσ με χαμηλό ειςόδημα. Επιπρόςθετα, όπωσ διαπιςτώνεται από αυτό το κεφϊλαιο, η αποκρυπτογρϊφηςη τησ ςύνθεςησ του χώρου των ςύγχρονων πόλεων, φανερώνει τισ ςυγκρούςεισ των «κοινωνικών ςυμφερόντων και απαιτόςεων» των μελών, που απαρτύζουν και 46
Νικολαϊδου, . (1993), «Η κοινωνικι οργάνωςθ του αςτικοφ χϊρου»,ςελ337, Ακινα, Παπαηιςθ
[11,12,13]Καφεςτιατόρια και μαγαηιάυπθρεςίεσ ςε εμπορικό δρόμο ζξω από το κζντρο, ςτισ νεόδμθτεσ περιοχζσ
39 ςυνδιαμορφώνουν την κοινωνικό διϊςταςη του χώρου. Η ςυνθόκη αυτό δεν μπορεύ να μην κατευθύνεται από τισ πολιτικϋσ που ςτο βωμό των οικονομικών τουσ ςυμφερόντων, ορύζουν και την κοινωνικοοικονομικό κατανομό ςτον αςτικό χώρο, ανϊλογα με το όραμα τησ κϊθε πολιτικόσ δύναμησ για την αςτικό ανϊπτυξη. Θα μπορούςαμε να πούμε, λοιπόν, πωσ «οι οξυμϋνεσ αντιφϊςεισ» των οικονομικών ανιςοκατανομών εύναι ςκηνοθετημϋνα ςενϊρια των πολιτικών δυνϊμεων για επ’ πϊπυρων αντιπαραθϋςεισ, ενιςχύοντασ τισ οικονομικούσ μηχανιςμούσ προσ μεγιςτοπούηςη των ςυμφερόντων τουσ. όμερα, βλϋπουμε ςτισ περιοχϋσ γύρω από το ιςτορικό κϋντρο τησ κατεχόμενησ Λευκωςύασ μια ανεπτυγμϋνη ζώνη υπηρεςιών που προςφϋρει καλύτερο βιοτικό επύπεδο, ςε πιο ευρωπαώκϊ πρότυπα και επομϋνωσ ςυνϊδει καλύτερα με τον κοςμικό χαρακτόρα των Σ/Κ. υγκεκριμϋνα ανϋπτυξαν ϋνα δύκτυο πανεπιςτημύων με φοιτητικϋσ εςτύεσ και υπηρεςύεσ που εξυπηρετούν τουσ αντύςτοιχουσ χρόςτεσ-φοιτητϋσ, όπωσ επύςησ, ανϋπτυξαν τισ τουριςτικϋσ επιχειρόςεισ επιφϋροντασ αυξημϋνα κϋρδη. Αυτό ςυνϊδει με τον όρο που δύνει η Μαρύα Μαντουβϊλου τησ «αςτικόσ διϊχυςησ», επεξηγώντασ πωσ βαςικό αρχό ανϊπτυξησ τησ περιφϋρειασ εύναι η εγκατϊςταςη νϋων δραςτηριοτότων με βϊςη «την αποδοτικότητα, τον ανταγωνιςμό, την μεγιςτοπούηςη του κϋρδουσ». Η δημιουργύα, λοιπόν, ενόσ νϋου αςτικού κϋντρου που θα επεκτεύνει τισ υπηρεςύεσ ςτισ περιφϋρειεσ, κατ’ επϋκταςη τα οικονομικϊ κεφϊλαια τησ Σουρκύασ, ‘‘ςφραγύζει’’ ςυγχρόνωσ με αςφυκτικότερουσ δεςμούσ την εδαφικό τησ ιςχύ. Ειδικότερα για την καπιταλιςτικό διαδικαςύα μεγιςτοπούηςησ των κερδών κϊνει αναφορϊ ο David Harvey
40 ςε κεύμενό του47. Εξηγεύ ότι οι κεφαλαιοκρϊτεσ επιδιώκουν ςυνεχώσ την μεγιςτοπούηςη των κερδών τουσ-υπεραξύα. Για να παραχθεύ όμωσ το κϋρδοσ πρϋπει να παρϊξουν το «υπερπροώόν». Αφού, λοιπόν, η αςτικοπούηςη πραγματεύεται την «…κινητοπούηςη ενόσ υπερπροώόντοσ, αναπτύςςεται μια εςωτερικό ςχϋςη ανϊμεςα ςτην ανϊπτυξη του καπιταλιςμού και την αςτικοπούηςη». Προςθϋτει, επύςησ, ότι τα κϋρδη των κεφαλαιοκρατών ςτα πλαύςια των ανταγωνιςτικών νόμων τησ αγορϊσ πρϋπει να επανεπενδύονται. Έτςι αυξϊνονται οι λογιςτικϋσ καμπύλεσ των κεφαλαύων, δηλαδό «του χρόματοσ, κεφαλαύου παραγωγόσ και πληθυςμού», η λογιςτικό διαδρομό ανϊπτυξησ τησ αςτικοπούηςησ ςτον καπιταλιςμό κατϊ τον D.Harvey. Σην αςτικό διαδικαςύα ςυνοδεύουν διϊφορεσ αλλαγϋσ ςτην ποιότητα ζωόσ, όπου η ύδια η πόλη γύνεται μια ϋδρα ςυναλλαγών, ςε ϋνα παιχνύδι που ‘‘παύζουν’’ όςοι ϋχουν χρόματα. Σο παιχνύδι των ςυναλλαγών δεν εύναι ϊλλο από τον ύδιο τον καταναλωτιςμό, πϊνω ςτον οπούο βαςύζεται η ανϊπτυξη των προαςτιακών περιοχών. Σο ‘‘παιχνύδι’’ αυτό διαχειρύζεται πολύ ϋντεχνα η Σουρκύα με όργανο διεκπεραύωςησ το ϋδαφοσ του νηςιού και ο ςτρατιωτικόσ μηχανιςμόσ, με κινητόρια δύναμη του χρόματοσ τησ και μεγιςτοπούηςόσ του, τουσ Σ/Κ.
47
Harvey, D. (2011), «Το δικαίωμα ςτθν πόλθ», http://kompreser.espivblogs.net/2011/04/02/dikaioma-stin-poli-david-harvey/
41 5.2.Ο Loώc Wacquant …για τον χωρικό περιοριςμό των Σουρκοκυπρύων το κεύμενό του, ο Loώc Wacquant48 αναφϋρεται γενικϊ ςτην αςτικό απομόνωςη και το πλαύςιο αναφορϊσ του εύναι «…η χρόςη του χώρου ςαν μϋςο κοινωνικού κλειςύματοσ κι ελϋγχου ςτην πόλη». Εναποθϋτει δυο μορφϋσ «κοινωνικόσ απομόνωςησ», όπου η μια βαςύζεται ςτην κοινωνικό ιεραρχύα και η δεύτερη αναφϋρεται ςτην «επιλεκτικό απομόνωςη». Η δεύτερη μορφό απορρϋει εύτε από την επιλογό κϊποιου για κοινωνικό απομόνωςη, εύτε όταν περιορύζονται η παρουςύα και οι περιπλανόςεισ του ςε μια ςυγκεκριμϋνη ζώνη ό επιβεβλημϋνη, δηλαδό «να ϋχει προϋλθει από εξαναγκαςμό, όπωσ όταν οι ϊνθρωποι υποχρεώνονται από εξωτερικϋσ δυνϊμεισ να δύνουν λόγο για τισ δραςτηριότητϋσ τουσ, να περιςτεύλουν τισ κινόςεισ τουσ ό να περιορύζουν τη διαμονό τουσ ςε ςυγκεκριμϋνη τοποθεςύα». Διαφορετικϊ θα λϋγαμε ότι ςτην επιλεκτικό απομόνωςη οδηγεύται κϊποιοσ από «εξωτερικό εχθρότητα» και τουσ παρϊγοντεσ που την επιβϊλλουν. Θα μπορούςαμε να ερμηνεύςουμε την διϊθεςη των Σ/Κ για μετακύνηςη τησ διαμονόσ τουσ εκτόσ κϋντρου τησ κατεχόμενησ Λευκωςύασ ςτο πλαύςιο τησ ‘‘επιλεκτικόσ απομόνωςησ’’. υγκεκριμϋνα, όπωσ αναφερθόκαμε και ςε προηγούμενο κεφϊλαιο για τισ οικονομικϋσ πολιτικϋσ τησ Σουρκύασ ςτον χώρο, μπορούμε να διαπιςτώςουμε πωσ επιδιώκει μια επιβαλλόμενη κατϊςταςη. Ετςιθελικϊ, για να βϊλει μπρόσ τα ςχϋδιϊ τησ για οικονομικό-εδαφικό εξϊπλωςη των κεφαλαύων αλλϊ και τησ εδαφικόσ τησ 48
Wacquant, L., «Σχεδιάηοντασ τθν αςτικι απομόνωςθ τον 21ο αιϊνα», ςυνοπτικι κι ανακεωρθμζνθ εκδοχι του L.Wacquant, τθσ ζκτθσ διάλεξθσ Roth-Symonds και τθσ εναρκτιριασ ομιλίασ ςτο υμπόςιο για τουσ Χωρικοφσ Αναλφαβθτιςμοφσ, ςτθ ςχολι αρχιτεκτονικισ Yale, http://www.re-public.gr/?p=2517
42 ‘‘ακεραιότητασ’’, με ϊλλα λόγια για να διεκπεραιώςει τα επεκτατικϊ ιμπεριαλιςτικϊ ςχϋδια τησ, δημιουργεύ ςυνθόκεσ προσ την μειωτικό παρουςύα των Σ/Κ ςτο ιςτορικό κϋντρο του κατεχόμενου τμόματοσ τησ κατεχόμενησ πρωτεύουςασ. υγκεκριμϋνα, διατηρώντασ τον τουρκικό ςτρατό αλλϊ και ενιςχύοντασ τισ διαδικαςύεσ καθόδου των μεταναςτών γνωρύζει πωσ αυξϊνει την «ενόχληςη» τησ Σ/Κ κοινότητασ, οι οπούοι ερμηνεύουν αυτϋσ τισ μεθοδεύςεισ ωσ απειλό τησ διατόρηςόσ τουσ ςτο νηςύ και κατ’ επϋκταςη τη διατόρηςη του κυπριώτικου χαρακτόρα του Σ/Κ τμόματοσ [παραπομπό ςτο ϊρθρο του Ν.Μούδουρου]. Επομϋνωσ, αφού γνωρύζει τη δυςφορύα των Σ/Κ για αυτό το ζότημα, την χρηςιμοποιεύ ϋντεχνα και με ‘‘αφανό’’ τρόπο εξαναγκϊζει τουσ Σ/Κ να αναζητόςουν περιοχϋσ διαμονόσ ςε νϋα ζώνη γύρω από το κϋντρο. Ση διαδικαςύα τησ ‘‘εξαναγκαςτικόσ’’ μετακύνηςησ των Σ/Κ προσ την περιφϋρεια επιβεβαιώνει ςτη ςυνϋντευξό του ο Mustafa Pasha, ο οπούοσ ιςχυρύζεται ότι το 1978, ο πρώην Δόμαρχοσ τησ ΣΔΒΚ, Mustafa Akinci, εύχε ςχϋδια για το κλεύςιμο του ςταθμού λεωφορεύων και του δικτύου λεωφορεύων του κϋντρου τησ Λευκωςύασ, ώςτε να μεταφϋρει το δύκτυο ςτην περιφϋρεια για την ανϊπτυξη αυτών των περιοχών. Παρϊ τισ διαμαρτυρύεσ καταςτηματαρχών και κατούκων, προχώρηςε ςτην υλοπούηςό τουσ πεύθοντασ όλουσ με την υπόςχεςό του πωσ θα αντικαθιςτούςε τα μεγϊλα λεωφορεύα με μικρού μεγϋθουσ (minibuses). Όντωσ, αυτό ϋπραξε με μικρϊ δημοτικϊ λεωφορεύα, μόνο που διόρκηςαν για τρύα χρόνια. Από τότε, αποκόπηκε, όπωσ επιςημαύνει ο Μ.Pasha, η κυκλοφορύα λεωφορεύων ςτο κϋντρο τησ Λευκωςύασ, απομακρύνοντασ τουσ κατούκουσ των γύρω περιοχών αλλϊ και μακρινών χωριών να κατϋβουν ςτο κϋντρο τησ
43 Λευκωςύασ. Οι υποςχϋςεισ που ϋδινε ο πρώην δόμαρχοσ ϋκρυβαν οικονομικϊ ςυμφϋροντα. Ήθελε να αναπτύξει μια νϋα Λευκωςύα, ϋξω από το κϋντρο. Αυτό όταν η ιδϋα για να ςκοτώςει την παλιϊ Λευκωςύα
…Δηλώνει ο Μ.Pasha, ο οπούοσ επιςημαύνει πωσ τελικϊ οι ενϋργειϋσ του αποςκοπούςαν για την ανϊπτυξη του οδικού δικτύου των νϋων περιοχών, που κατ’ επϋκταςη θα ϋδινε το ϋναυςμα για οικονομικό ανϊπτυξη νεόδμητων περιοχών. Παρόμοια ϋπραξε και ο αυτοκρϊτορασ Ναπολϋοντασ ςτο Παρύςι την περύοδο ανοικοδόμηςησ του από τον Haussmann όπου για να αντιμετωπύςει το ζότημα του πλεονϊζοντοσ κεφαλαύου εφϊρμοςε ϋνα τερϊςτιο πρόγραμμα επενδύςεων ςε υποδομϋσ, που τότε ςόμαινε ςιδηροδρομικό δύκτυο49. Αποτϋλεςμα των πιο πϊνω διεργαςιών που αναφϋρθηκαν εύναι να διαφαύνεται και να γύνεται αντιληπτό η μετακύνηςη των Σ/Κ ωσ ‘‘εθελούςια’’. Από την ϊλλη μπορεύ κανεύσ να ερμηνεύςει την απομϊκρυνςη διαμονόσ ςτο ιςτορικό κϋντρο τησ κατεχόμενησ Λευκωςύασ, ωσ διαδικαςύα ελιτιςμού των Σ/Κ, αφού διακρύνουν το ψηλότερο κοινωνικό τουσ επύπεδο και ςτον τομϋα τησ μόρφωςησ, αλλϊ και τησ παιδεύασ γενικότερα ςε ςχϋςη με τουσ επούκουσ και μετανϊςτεσ. Οπότε επιθυμούν να απομακρυνθούν από ςτοιχεύα που τεύνουν να ‘‘καταςτρϋψουν’’ το κοινωνικό τουσ προφύλ. Οποιαδόποτε και από τισ δύο περιπτώςεισ μπορεύ να ιςχύει, το ςύγουρο εύναι η προςπϊθεια επϋκταςησ των κεφαλαύων τησ Σουρκύασ. Αναγνωρύζει το ψηλό βιοτικό επύπεδο των Σ/Κ και εναποθϋτει τισ ελπύδεσ τησ ςε επενδύςεισ ςτην εκπαύδευςη, όπωσ ύδρυςη κερδοςκοπικών εκπαιδευτικών ιδρυμϊτων, καθώσ και ςε υπηρεςύεσ που
49
Harvey, D. (2011) «Το δικαίωμα ςτθν πόλθ», http://kompreser.espivblogs.net/2011/04/02/dikaioma-stin-poli-david-harvey/
44 αποτελούν ζωτικϊ ςτοιχεύα καθημερινόσ ανϊγκησ των κατούκων αλλϊ και των τουριςτών. Μϋςα, λοιπόν, από την ενύςχυςη εξυπηρϋτηςησ των αναγκών τησ Σ/Κ κοινότητασ, η περιοχό των προαςτύων καθύςταται η ιδανικότερη για διαμονό, οπότε η ζωό τουσ μονιμοποιεύται εκτόσ κϋντρου. ημαντικό ςτοιχεύο ςτην ενύςχυςη του ςτοιχεύου του χωρικού περιοριςμού των τουρκοκυπρύων αποτελεύ η ςημερινό διϊταξη των κτιρύων εξουςύασ των κατοχικών αρχών. ύμφωνα και με τον χϊρτη που εκδύδει το λεγόμενο τουρκικό ‘‘Γραφεύο Σουριςτικόσ Προώθηςησ και Μϊρκετινγκ’’, τα τρύα κυριότερα κτύρια εξουςύασ, δηλαδό τα ούτω καλούμενα ‘‘προεδρικό μϋγαρο τησ ΣΔΒΚ’’, ‘‘δημοκρατικό κοινοβούλιο τησ ΣΔΒΚ’’ και ‘‘πρεςβεύα τησ Σουρκύασ ςτην ΣΔΒΚ’’ καθώσ και ϊλλα κτύρια εξουςύασ όπωσ υπουργεύα και αρχϋσ, φανερώνουν την ςυμβολικό διϊταξη τουσ ςτο χώρο. υγκεκριμϋνα, η λεγόμενη ‘‘πρεςβεύα τησ Σουρκύασ’’ βρύςκεται ςε κοντινό απόςταςη από το ιςτορικό κϋντρο, λύγα βόματα μετϊ το ενετικό τεύχοσ που διαχωρύζει το ιςτορικό κϋντρο με την περιφϋρεια. Ενώ απϋναντι ακριβώσ, προσ τον περιοχό που διαμϋνουν οι Σ/Κ, αλλϊ ςτον ύδιο δρόμο ‘‘Bedreddin Demirel Caddes’’, βρύςκεται το κοινοβούλιο των Σ/Κ. Λύγο πιο κϊτω από την ‘‘πρεςβεύα τησ Σουρκύασ’’, μϋςα από τα τεύχη του ιςτορικού κϋντρου τησ Λευκωςύασ βρύςκεται το λεγόμενο ‘‘προεδρικό μϋγαρο’’ του λεγόμενου προϋδρου τησ ΣΔΒΚ, που παλιϊ φιλοξενούςε τον Σ/Κ αντιπρόεδρο 50 τησ Κυπριακόσ Δημοκρατύασ. Αξιοπρόςεκτο το γεγονόσ ότι το κτύριο που αφορϊ το Σ/Κ κοινοβούλιο βρύςκεται ςτην αριςτερό πλευρϊ του δρόμου, απ’ οπού ξεκινϊ η περιφϋρεια των νεόδμητων περιοχών, ενώ η λεγόμενη ‘τουρκικό πρεςβεύα’ ςτην αντύθετη, δηλαδό πιο κοντϊ ςτο ‘‘τουρκικό’’ ιςτορικό κϋντρο. Δεν υπϊρχουν ςτοιχεύα δημοςιευμϋνα για την χρονολογύα οικοδόμηςησ των κτιρύων, αλλϊ μπορεύ να υποθϋςει κϊποιοσ πωσ ϋγινε μετϊ 50
θμ.8: Σο ςφνταγμα τθσ Κυπριακισ Δθμοκρατίασ που ςυντάχκθκε το 1960, όριηε πρόεδρο τθσ Δθμοκρατίασ Ελλθνοκφπριο και Σουρκοκφπριο αντιπρόεδρο, κακϊσ και Ε/Κ και Σ/Κ βουλευτζσ. Ζπειτα, από τισ δικοινοτικζσ ταραχζσ του 1963, οι Σ/Κ αποχϊρθςαν από το κοινοβοφλιο.
[14]Η μπλε κουκκύδα το Σ/Κ κοινοβούλιο, απϋναντι η κύτρινη κουκκύδα η τουρκικό πρεςβεύα και η κόκκινη το γραφεύο του προϋδρου και προεδρικό μϋγαρο τησ λεγόμενησ ΣΔΒΚ. Πιο πϊνω με πρϊςινεσ κουκκύδεσ φαύνονται κϊποια ϊλλα κτύρια εξουςύασ όπωσ υπουργεύα και το Δημαρχεύο Λευκωςύασ
45 από την κατϊληψη τησ Κύπρου το 1974. Μϊλλον, τότε δε θα μπορούςε η θϋςη των κτιρύων να αποτελεύ τυχαύα επιλογό. Επιπλϋον, υπόλοιπα κτύρια διούκηςησ, όπωσ το λεγόμενο δημαρχεύο τησ Λευκωςύασ, το λεγόμενο ‘‘Γραφεύο ςχεδύου πόλησ’’ και ‘‘Τπουργεύο Γεωργύασ’’, βρύςκονται διϊςπαρτα λύγα μϋτρα πιο πϊνω από αυτϊ που αναφϋρθηκαν αρχικϊ, ανϊμεςα ςτισ περιοχϋσ όπου διαμϋνουν οι Σ/Κ. Δεν μπορεύ να μην γύνει αναφορϊ ςτισ διαμαρτυρύεσ των Σ/Κ που ξϋςπαςαν το 2011, οι οπούοι ‘‘επϋλεξαν’’ ςαν ςημεύο ϋκφραςησ τησ διαμαρτυρύασ τουσ την λεγόμενη ‘‘τουρκικό πρεςβεύα’’. ύμφωνα, με ϊρθρο51, οι Σ/Κ δεν διςτϊζουν να εκφρϊςουν τη δυςαρϋςκειϊ τουσ ςτο ότι αποτελούν προϋκταςη τησ Σουρκιϊσ, αφού αυτό ιςχύει μόνο ςτα χαρτιϊ. Απαιτούν να τουσ καθοδηγεύ και όχι να τουσ επιβϊλλεται, από τη ςτιγμό επύςησ που «η Σουρκύα κοιτϊζει μόνο τα δικϊ τησ ςυμφϋροντα και η τούρκικη κυβϋρνηςη δεν αντιλαμβϊνεται τουσ Σουρκοκύπριουσ και ούτε κϊνει προςπϊθεια να τουσ καταλϊβει». Ίςωσ, λοιπόν, το κτύριο ϋκφραςησ των αιτημϊτων να εύναι η λεγόμενη τουρκικό πρεςβεύα, αφού μϊλλον δεν εύναι αυτό που τουσ εκπροςωπεύ. Κϊλλιςτα θα μπορούςαν να κϊνουν αντύςτοιχεσ κινητοποιόςεισ κατϊ του κοινοβουλύου τησ ΣΔΒΚ.
5.3.Η ενςωμϊτωςη των Σουρκοκυπρύων από τον L.Wacquant και οι βλϋψεισ τησ ιςλαμικόσ πολιτικόσ από τον Ν.Μούδουρο τη ςυνϋχεια ο L.Wacquant, αναφϋρεται ςτισ «δυο κύριεσ μορφϋσ εθνοτότων-φυλών που αναπτύςςονται για να επιτελϋςουν κοινωνικοχωρικό απομόνωςη ςτη βϊςη τησ αςτικόσ ιεραρχύασ», οι οπούεσ «εύναι το γκϋτο και οι εθνικού θύλακεσ». υγκεκριμϋνα, η ϋννοια του ‘‘εθνικού θύλακα’’, 51
Ευςτακιάδθσ, . (29/08/2012), «Δυςφορία Τουρκοκυπρίων για τον ‘πνιγθρό’ εναγκαλιςμό τθσ Τουρκίασ», ΣΟ ΒΗΜΑ, http://www.tovima.gr/world/article/?aid=472444&h1=true#commentForm
[15]Σουρκοκυπριακό κοινοβούλιο
46 αναφϋρεται ςε ϋναν «μηχανιςμό ελαςτικόσ και προςωρινόσ απομόνωςησ μϋςα ςε μια πορώδη περύμετρο που λειτουργεύ ςαν θϊλαμοσ εγκλιματιςμού και ενδιϊμεςοσ ςταθμόσ προσ την πολιτιςμικό αφομούωςη και την κοινωνικοχωρικό ενςωμϊτωςη ςτην ευρύτερη κοινωνύα». υςχετύζοντασ, την αριθμητικό διαφορϊ των Σ/Κ και των επούκων, οι Σ/Κ ςχεδόν αποτελούν μειονότητα και ύςωσ τελικϊ η Σουρκύα να ϋχει ςχϋδια αφομούωςόσ τουσ, ςτο πλαύςιο του μηχανιςμού του ‘‘εθνικού θύλακα’’. Δηλαδό, η ςυγκϋντρωςη Σ/Κ πληθυςμού να γύνεται ςτα προϊςτια, αλλϊ όχι και τόςο απομακρυςμϋνα από το ιςτορικό κϋντρο, ώςτε να υπϊρχει η επαφό με το τουρκικό ςτοιχεύο του κϋντρου διατηρώντασ μια μετριαςμϋνη κατϊςταςη ςτην απομόνωςό τουσ. Ειδικότερα ο L.Wacquant αναφϋρει πωσ «…ςτη Δυτικό Ευρώπη, η τϊξη προηγεύται τησ εθνικότητασ ςτον καθοριςμό του υποβιβαςμού, και η περιθωριοπούηςη προςτατεύεται ςθεναρϊ κι εν μϋρει μετριϊζεται από το κρϊτοσ, μϋςω ενόσ ςυνδυαςμού καθολικόσ κοινωνικόσ προςταςύασ και ςτοχευόμενων παρεμβϊςεων που ςκοπό ϋχουν να ελϋγξουν την αςτικό μετϊβαςη». Ο L.Wacquant καταλόγει πωσ ο μεγϊλοσ αρχιτϋκτονασ τησ αςτικόσ περιθωριοπούηςησ, λόγω παρϊλειψησ ό ανϊθεςησ, εύναι το κρϊτοσ. την προκειμϋνη περύπτωςη θα μπορούςαμε να παραλληλύςουμε την Σουρκύα, η οπούα ςαν ‘‘μητϋρα πατρύδα’’ των επούκων καθοδηγεύ τισ εξελύξεισ και την κατανομό τησ οικονομικοκοινωνικόσ οργϊνωςησ του αςτικού χώρου. Για την κατανόηςη των γενικότερων αντιλόψεων τησ Σουρκύασ που χαρϊζουν τισ πολιτικϋσ τησ ςτον χώρο, κϊνει λόγο ο Ν.Μούδουροσ ςε ϊρθρο 52 του ςχετικϊ με την αναγκαύα «… αποκωδικοπούηςη τησ βαςικόσ κοςμοαντύληψησ 52
Μοφδουροσ, Ν. (22/10/2012), «Αποκάλυψθ των «μθδενικϊν προβλθμάτων», http://cyprusnews.eu/nikos-moudouros/637228--l-r-.html
47 του πολιτικού Ιςλϊμ, που κυβερνϊ την Σουρκύα τα τελευταύα χρόνια… Κϊτι τϋτοιο θα προςφϋρει και ςτην προςπϊθεια αποκϊλυψησ των πολύπλοκων διαδικαςιών που επικρατούν ςτα κατεχόμενα». Αυτό που ςτοχεύει η Σουρκύα, ςύμφωνα με τον Ν.Μούδουρο, εύναι η ανϊδειξη του ιςλαμικού πολιτιςμού και τησ Ανατολόσ «…ωσ ϋνα κομμϊτι ςύγχρονου οικουμενικού πολιτιςμού». Πρόθεςό τησ ςυγκεκριμϋνα εύναι η ενςωμϊτωςη του ιςλαμικού κόςμου «…ςτισ παγκόςμιεσ πολιτικϋσ και οικονομικϋσ διαδικαςύεσ», αφού πιςτεύει πωσ το κϋντρο των διαδικαςιών ανϊπτυξησ δεν απαρτύζεται πλϋον μόνο από δυτικϋσ χώρεσ του κόςμου, αλλϊ θϋςη ςτισ ανεπτυγμϋνεσ κοινωνύεσ με υψηλό πολιτιςμό πρϋπει να πϊρει και η Ανατολό. Αυτό μπορεύ να ερμηνευτεύ ωσ εξόσ: ‘Η πρώην περιφϋρεια να γύνει το νϋο κϋντρο εξουςύασ’. Όλα αυτϊ βϋβαια, διακινούνται ςτα πλαύςια των διαδικαςιών τησ διεύρυνςησ τησ οικονομύασ, «…με την ενςωμϊτωςη του ιςλαμικού κόςμου». Η οξυδϋρκεια τησ Σουρκύασ, όπωσ περιγρϊφει ο Ν.Μούδουροσ ό διαφορετικϊ η διπλωματικό τησ ικανότητα, καλύπτει τισ βλϋψεισ τησ για ςτρατιωτικό επιβολό, «διαμϋςου τησ λεγόμενησ όπιασ δύναμησ… αυξϊνοντασ την νομιμοπούηςη των πρϊξεών τησ», που όμωσ «εμφανύζεται τώρα ωσ η ςκληρό ςτρατιωτικό ‘ϋκφραςη’ ςτην τούρκο-ςυριακό μεθόριο». Επομϋνωσ, θα μπορούςαμε να ςυςχετύςουμε το επιχεύρημα τησ Σουρκύασ να ενςωματώςει την Σ/Κ κοινότητα, ςτην τουρκικό πληθυςμό των επούκων, ωσ την ενςωμϊτωςη τησ ςτον ιςλαμικό πολιτιςμό, μϋςα από τον οπούο θα μπορϋςει να διευρύνει και να κϊνει πρϊξη τισ βλϋψεισ τησ για αναγνώριςη του ιςλαμικού κόςμου ωσ κϋντρο ‘‘ςύγχρονου οικουμενικού πολιτιςμού’’. Οπότε, η Σ/Κ κοινότητα που θα ϋχει πλϋον αφομοιωθεύ ςτον τουρκικό πληθυςμό, θα μπορεύ να αναπτύξει «…την βιομηχανικό
48 παραγωγό και το εμπόριο, ςυνεπώσ ϋνα ςημαντικό κομμϊτι του διεθνούσ κεφαλαύου… δημιουργώντασ νϋα κϋντρα εξουςύασ», τα οπούα θα υπϊγονται ςτην τουρκικό ηγεμονύα [Μούδουροσ, Ν., 22/10/2012]. Ενώ παρϊλληλα θα αφομοιώνονται και ςτον τουρκικό πολιτιςμό ξεχνώντασ τον τουρκικό. Αυτό ανϋφερε ο Σ/Κ M.Pasha: … they (Turkish government) want them (Turkish-Cypriot people) to forget their heritage
5.4.Οι χωρικϋσ ‘επεμβϊςεισ’ τησ Σουρκύασπολιτιςμικόσ εκτουρκιςμόσ Θα μπορούςαμε να αναφϋρουμε πωσ η επιχεύρηςη τησ κοινωνικοχωρικόσ ενςωμϊτωςησ των Σ/Κ καθώσ και τησ πολιτιςμικόσ αφομούωςησ που αναφϋρθηκε ςτο προηγούμενο κεφϊλαιο γύνεται αντιληπτό ςτο ‘τοπύο’ τησ κατεχόμενησ Λευκωςύασ, αλλϊ και τησ κατεχόμενησ βόρειασ Κύπρου γενικότερα. υγκεκριμϋνα, οι ςημϊνςεισ ςτουσ δρόμουσ επεξηγούνται μόνο ςτην τουρκικό γλώςςα, όπωσ και οι μετονομαςύεσ πόλεων και χωριών. Για παρϊδειγμα η Λευκωςύα μϋχρι ςόμερα αποκαλεύται ‘‘Lefkosa’’. Επιπλϋον, ϋχουν ανεγερθεύ πολυϊριθμοι ανδριϊντεσ και πορτρϋτα του Κεμϊλ Ατατούρκ, «…ςε ϋνα νηςύ για το οπούο ο (Κεμϊλ)Ατατούρκ δόλωνε ότι δεν εύχε εδαφικϋσ διεκδικόςεισ». Ο ανδριϊντασ του Κεμϊλ Ατατούρκ, ύςωσ να αποτελεύ από τα λιγοςτϊ μνημεύα με ανθρωπόμορφη αναφορϊ. Αντύθετα, πολλϊ εύναι τα μνημεύα που βρύςκονται ανϊμεςα ςε δημοςύουσ δρόμουσ, που ϋχουν απροςδιόριςτη μορφό, όπωσ αυτό του ‘μνημεύο μαρτύρων’. Επιπρόςθετα, ϋντονο εύναι το
[16] “Selim caddesi” , η οδόσ «Selim» [17] Σουρκικϋσ ςημαύεσ κατϊ μόκοσ κεντρικού δρόμου
49 ςτοιχεύο των τουρκικών ςημαιών που κατακλύζουν κατϊ μόκοσ εθνικϋσ οδούσ και δρόμουσ τησ κατεχόμενησ Λευκωςύασ. Εκεύνο όμωσ που ςτην κυριολεξύα χαρϊχτηκε για να υπενθυμύζει πωσ η κατεχόμενη Κύπροσ εύναι τουρκικό, εύναι μια ρόςη ενόσ ςτοχαςτό του τουρκικού εθνικιςμού, που ϋχει γραφτεύ με τερϊςτια γρϊμματα για να εύναι ορατό από μεγϊλη απόςταςη, ςτην τουρκικό γλώςςα και αναγρϊφει πωσ «Ευτυχιςμϋνοσ όποιοσ μπορεύ να λϋγεται Σούρκοσ». Η ςυγκεκριμϋνη φρϊςη εύναι γραμμϋνη ςτην νότια πλαγιϊ τησ οροςειρϊσ Πενταδαχτύλου των κατεχομϋνων και καταλαμβϊνει τόςη ϋκταςη ώςτε ϋντονα να υπενθυμύζει την κατοχό και παρϊλληλα να «διευκολύνουν τον αυτόχθονα πληθυςμό να ςυνειδητοποιόςει την τουρκικότητϊ του» 53. Μεγϊλεσ όταν και οι καταςτροφϋσ τησ πολιτιςτικόσ κληρονομιϊσ των κατεχόμενων εδαφών, για την εξϊλειψη κϊθε κυπριώτικου ςτοιχεύου. Μεγϊλο μϋροσ τησ ορθόδοξησ κληρονομιϊσ όπωσ εκκληςύεσ, ςόμερα ϋχουν μετατραπεύ ςε καζύνα, δημόςια κτύρια ό μουςουλμανικϊ τεμϋνη, που αριθμούνται πϋραν των 500, και ϊλλα παρϋμειναν ερειπωμϋνα. Επύςησ, πϊνω από 15.000 βιβλύα, ςκεύη και εικόνεσ ωθόθηκαν ςτην καπηλεύα και πουλόθηκαν παρϊνομα ςε εμπόρουσ τϋχνησ54. Σο τμόμα αρχαιοτότων τησ Κυπριακόσ Δημοκρατύασ ϋχει καταγρϊψει πολλϋσ από τισ καταςτροφϋσ των θρηςκευτικών ϋργων τϋχνησ και αναφϋρει πωσ «τοιχογραφύεσ ϋχουν αποτοιχιςτεύ, ϋχουν αφαιρεθεύ ψηφιδωτϊ δϊπεδα και πολλϊ από τα αντικεύμενα αυτϊ εντοπύςτηκαν ςε αγορϋσ τησ Ευρώπησ και εμφανύζονται καθημερινϊ ςε δημοπραςύεσ». κοπόσ του
53 54
Μπλαν, Π. (2001), «Ο Διαμελιςμόσ τθσ Κφπρου» ,ςελ71, Ακινα, Ολκόσ http://ivan-2-google.blogspot.com/2012/04/blog-post_4104.html
[18] Η τουρκικό ςημαύα ςτην οροςειρϊ του Πενταδαχτύλου [19] Ανδριϊντασ Κεμϊλ Ατατούρκ ςε κεντρικό ςημεύο τησ κατεχόμενησ Λευκωςύασ, ϋξω από το κϋντρο
50 τμόματοσ αρχαιοτότων εύναι ο εντοπιςμόσ τουσ και ο επαναπατριςμόσ τουσ ςτη νηςύ55. Επιπρόςθετα, ϋχουν λεηλατηθεύ αρχαιολογικού χώροι, μουςεύα, εκκληςύεσ και ϊλλοι καταςτρϊφηκαν ςτον βωμό τησ ανϊπτυξησ, ενώ κλεμμϋνεσ αρχαιότητεσ πουλόθηκαν ςτη διεθνό μαύρη αγορϊ56. Έντονο ςτοιχεύο τουρκοπούηςησ του νηςιού εύναι η μαζικό ανϋγερςη καινούργιων τζαμιών ωσ μια «ςαφόσ αναβύωςη του ςουνιτικού ιςλϊμ ςτισ κατεχόμενεσ περιοχϋσ» 57. Η εντατικό αυτό προςπϊθεια φτϊνει τα 192 περύπου τζαμιϊ μϋχρι ςόμερα, ενώ ϋνα τζαμύ αντιςτοιχεύ ςε 1.380 ϊτομα 58 . Η επαναλαμβανόμενη παρουςύα τζαμιών ςε τακτϊ χωρικϊ διαςτόματα υπενθυμύζει το ποια θα πρϋπει να εύναι η ςυλλογικό ςυνεύδηςη των Σ/Κ. Φρηςιμοποιεύται «…ωσ υποκατϊςτατο τησ γλώςςασ», που μεταδύδει ςυγκεκριμϋνα μηνύματα για την κατανόηςη και προςϋγγιςη τησ ςυλλογικόσ αλλϊ κυρύωσ ατομικόσ ςυνεύδηςησ. Η τακτικό αυτό αναντύλεκτα προβαύνει και ςτην χωρικό ςύνδεςη των Σ/Κ κατούκων, παρϊλληλα με την «…παρουςύα κοινών αξιών και προτύπων»59. Προςθϋτοντασ, να αναφϋρουμε πωσ πϋραν τησ διαμόρφωςησ και αλλούωςησ του ‘τοπύου’ των κατεχομϋνων, αρωγόσ ςτισ προςπϊθειεσ πολιτιςμικού εκτουρκιςμού εύναι και η εκμϊθηςη τησ τουρκικόσ ιςτορύασ. Σα βιβλύα διδαςκαλύασ του ψευδοκρϊτουσ διδϊςκουν την τουρκικό ιςτορύα όπου η αναφορϊ για την Κύπρο γύνεται για να 55
Σμιμα Αρχαιοτιτων, http://www.mcw.gov.cy/mcw/da/da.nsf/DMLlooting_gr/DMLlooting_gr?OpenDocum ent 56 Κουφουδάκθσ, Β. (2008), «Κφπροσ: ζνα ςφγχρονο πρόβλθμα ςε ιςτορικι προοπτικι», ςελ.209, Ακινα, Πατάκθ 57 Κουφουδάκθσ, Β. (2008), «Κφπροσ: ζνα ςφγχρονο πρόβλθμα ςε ιςτορικι προοπτικι», ςελ.61, Ακινα, Πατάκθ 58 http://www.nooz.gr/page.ashx?pid=9&cid=8&aid=1209402 59 Νικολαϊδου, . (1993), «Η κοινωνικι οργάνωςθ του αςτικοφ χϊρου»,ςελ256, Ακινα, Παπαηιςθ
[20]Μιναρϋσ τησ Αγ.οφύασ ςτο ιςτορικό κϋντρο τησ κατεχόμενησ Λευκωςύασ [21]Λεηλαςύεσ ςτην πολιτιςτικό κληρονομιϊ τησ Κύπρου ϋπειτα από την τουρκικό ειςβολό-ξόλωμα ψηφιδωτών και πώληςη ςε αρχαιοκϊπηλουσ
51 ενιςχύςει το επιχεύρημα πωσ οι ςχϋςεισ με το νηςύ εύναι αποκύημα πολλών δεκαετιών πριν την τουρκικό ειςβολό καθώσ επύςησ, πωσ οι μουςουλμϊνοι τησ Κύπρου ϋχουν την καταγωγό τουσ από την Ανατολύα. Επύςησ, η τουρκικό ειςβολό του 1974 προβϊλλεται ωσ προςτατευτικό πρϊξη τησ Σουρκύασ προσ την Σ/Κ κοινότητα, η οπούα ‘απειλεύτο’ από τα αγγλοςαξονικϊ ςυμφϋροντα60.
5.5.Η βιοπολιτικό και βιοεξουςύα τησ Σουρκύασ μϋςα από τισ θεωρύεσ του Θοδωρό ϊρα τη βϊςη ελϋγχου των αντι-κανονικών ςυμπεριφορών ό διαφορετικϊ ςτη βϊςη ελϋγχου ενδεχόμενων εξεγϋρςεων τησ Σ/Κ κοινότητασ, η Σουρκύα εφαρμόζει βιοπολιτικϋσ ελϋγχου «με ςτόχο την επύτευξη μια κοινωνικόσ ιςορροπύασ». Όπωσ υποςτόριξε και ο Giorgio Agamben ςε ςυνϋντευξό του ςτην ΕΣ3(2011): Βιοπολιτικό - δηλαδό το γεγονόσ ότι η ζωό ϋγινε το διακύβευμα τησ πολιτικόσ.
το κεύμενο 61 του Θ.ϊρα γύνεται αναφορϊ ςτην επεξόγηςη του όρου «βιοεξουςύα», ωσ αναπτυξιακό μϋτρο του καπιταλιςμού. υγκεκριμϋνα, επεξηγεύ πωσ η εφαρμογό πειθαρχικών μηχανιςμών αποτελεύ πολιτικό «προςαρμογόσ των πληθυςμών ςτισ οικονομικϋσ διαδικαςύεσ», προσ εδραύωςη και διατόρηςη τησ «τϊξησ και τησ κανονικότητασ». την ουςύα όμωσ δεν παύουν να αποτελούν μϋτρα προςαρμογόσ του
60
Μπλαν, Π. (2001), «Ο Διαμελιςμόσ τθσ Κφπρου» ,ςελ72, Ακινα, Ολκόσ άρασ, Θ. (2012), «Η υλικι καταςκευι τθσ κατάςταςθσ εξαίρεςθσ και ο βιοπολιτικόσ ζλεγχοσ τθσ μετανάςτευςθσ ςτθ ςφγχρονθ εποχι. Σφνορα και ςτρατόπεδα ςυγκζντρωςθσ», http://autopoiesis.squat.gr/files/2012/08/noborder_saras_biopolitics_finalb.pdf 61
[22]Με κόκκινεσ κουκύδεσ ςημειώνονται τα τζαμιϊ ςτο ιςτορικό κϋντρο και ςτη γύρω περιοχό
52 πληθυςμού «ςτα δύκτυα τησ παγκόςμιασ αλυςύδασ τησ καπιταλιςτικόσ ςυςςώρευςησ». Αυτό επεξηγεύται ςτα πλαύςια τησ παγκοςμιοποιημϋνησ αγορϊσ όπου τϊξεισ, ϋθνη, οικογϋνειεσ, θρηςκευτικϋσ παραδόςεισ υποτϊςςονται ςε «ϋναν κύκλο παραγωγόσδιαφόμιςησ - κατανϊλωςησ προώόντων», διαφορετικϊ, ςτον μηχανιςμό διαμόρφωςησ των ςημερινών «lifestyles». Σο ςυγκεκριμϋνο ςχόμα δεν διαφϋρει από την οικονομικό πολιτικό που εφαρμόζει η Σουρκύα με κύριο ‘αποδϋκτη’ τουσ Σ/Κ. Προςθϋτοντασ, να αναφϋρουμε και το ζότημα τησ ‘‘αναςφϊλειασ’’ (αναφϋρθηκε και από τον L.Waqcuant ςε προηγούμενη παρϊγραφο) που δημιουργεύται ςτα πλαύςια τησ παγκοςμιοποιημϋνησ οικονομύασ του νεοφιλελευθεριςμού, ωσ πρόςχημα για την εφαρμογό αςφαλιςτικών-αμυντικών μϋτρων προςταςύασ του βιοποριςμού. Σελικϊ όμωσ ςόμερα το πρόςχημα κατϋληξε να γύνεται η μόνιμη κινητόρια δύναμη τησ κρατικόσ δραςτηριότητασ, όπου ςτο όνομα τησ αςφϊλειασ μονιμοποιούνται οι πολιτικϋσ ελϋγχου. Σην ιδιότητα αυτό που απϋκτηςαν τα ςημερινϊ κρϊτη, ο Θ.ϊρασ την εντϊςςει ςτον προςδιοριςμό «κρϊτοσ-φρούριο», ςτο οπούο αυξϊνεται «…ο κοινωνικόσ αποκλειςμόσ και ο κοινωνικόσ ϋλεγχοσ». υνεχύζοντασ, γύνεται αναφορϊ ςτα ςυςτόματα οργϊνωςησ νϋων μορφών κοινωνικόσ ζωόσ. Ειδικότερα, προςθϋτει πωσ «…καταγρϊφονται και ςυλλϋγονται πληροφορύεσ ςημαντικϋσ για την επιτόρηςη και την διοικητικό αποτελεςματικότητα και διατόρηςη τησ εξουςύασ», που ουςιαςτικϊ αποτελεύ «…ϋναν απομακρυςμϋνο ϋλεγχο ϋμφυτο ςτην παγκοςμιοπούηςη». Σϋτοιεσ πρακτικϋσ ελϋγχου εφαρμόζονται και ςτην κατεχόμενη Λευκωςύα, ςτο ςημεύο
53 ελϋγχου τησ οδού Λόδρασ 62 . υγκεκριμϋνα, γύνεται ςυςτηματικό καταγραφό των διερχόμενων επιςκεπτών από τισ ελεύθερεσ προσ τισ κατεχόμενεσ περιοχϋσ και αντύςτοιχα, με την επύδειξη τησ πολιτικόσ ταυτότητασ του κϊθε επιςκϋπτη. Καταγρϊφεται το ιςτορικό επιςκϋψεων για τον κϊθε μεταβαύνοντα και πϊντα πρϋπει ςε κϊθε εύςοδό του από την ελεύθερη προσ την κατεχόμενη περιοχό να υπϊρχει η αντύςτοιχη απόδειξη επιςτροφόσ και πϊλι ςτην Κυπριακό Δημοκρατύα. ε διαφορετικό περύπτωςη επιβϊλλεται πρόςτιμο το οπούο θα πρϋπει να εξοφληθεύ για οποιαδόποτε επανεπύςκεψη των κατεχόμενων περιοχών. το ςημεύο αυτό να ςημειώςουμε πωσ η προςκόμιςη ταυτότητασ εύναι υποχρεωτικό, ωσ εξαναγκαςτικό αναγνώριςη πωσ η μετϊβαςη ςτισ κατεχόμενεσ περιοχϋσ αποτελεύ επύςκεψη ςε διαφορετικό κρϊτοσ από την Κυπριακό Δημοκρατύα, ςε αυτό τησ λεγόμενησ ΣΔΒΚ. Ο Θ.ϊρασ, αναφϋρει πωσ τα ςυςτόματα «ψηφιοποιημϋνησ» καταγραφόσ ό αλλιώσ τα ςυςτόματα οργϊνωςησ νϋων μορφών κοινωνικόσ ζωόσ, επαληθεύουν μια εγγραφό και την ελϋγχουν απϋναντι ςε μια ϊλλη. Δηλαδό, αυτό η επιτηρηςιακό διαδικαςύα αποτελεύ «κυβερνητικό μηχανό ελϋγχου τησ κοινωνύασ», η οπούα κατϊ τον ςυγγραφϋα ονομϊζεται «Κυβερνοπτικό». Η εφαρμογό αυτόσ τησ διαδικαςύασ ελϋγχου από την τουρκικό κατοχικό δύναμη, πρακτικϊ επιτελεύται ςτα ςύνορα του λεγόμενου ‘κρατιδύου’ τησ, που λειτουργεύ ωσ φιλτρϊριςμα ςτον «…αυτοπροςδιοριςμό και
62
θμ.9: Από το 2008, το τείχοσ τθσ πράςινθσ γραμμισ επί τθσ οδοφ Λιδρασ-Locmaci, κατεδαφίςτθκε και ςιμερα επιτρζπεται θ ‘ελεφκερθ’ διακίνθςθ ςτα κατεχόμενα, με τθν προςκόμιςθ διαβατθρίου ι πολιτικισ ταυτότθτασ ςτο ςθμείο ελζγχου. Μζχρι τότε όμωσ, ςτο ςυγκεκριμζνο ςθμείο υπιρχε ςτρατιωτικό φυλάκιο αμυντικισ διάταξθσ από ελλθνοκυπριακισ πλευράσ, ενϊ πζρα από τθ νεκρι ηϊνθ ςε αντίςτοιχο ςθμείο τθσ βόρειασ κατεχόμενθσ Λευκωςίασ και από τουρκικισ πλευράσ υπιρχε ςτρατιωτικό φυλάκιο επικετικισ διάταξθσ.
[23] ημεύο ελϋγχου οδού Λόδρασ, ελεύθερη Λευκωςύα πριν την ‘πτώςη’ του τεύχουσ [24] ημεύο ελϋγχου οδού Λόδρασ, ελεύθερη Λευκωςύα, ςόμερα
54 ετεροπροςδιοριςμό του», ςε ςχϋςη με την Κυπριακό Δημοκρατύα. Όπωσ επεξηγεύ και ο Θ.ϊρασ, τα «…υποςυςτόματα αςφαλεύασ προςτατεύουν τα ςύνορα και φιλτρϊρουν την ειςερχόμενη και εξερχόμενη πληροφορύα, αναπαρϊγοντασ την ταυτότητα του ύδιου του ςυςτόματοσ». Εντεύνεται, δηλαδό, η πολιτικό του διαχωριςμού των κυπριακών εδαφών. ε γενικότερο πλαύςιο, ο ςυγγραφϋασ του κειμϋνου κϊνει αναφορϊ πωσ τελικϊ ο ϋλεγχοσ των ςυνόρων λειτουργούν ωσ βαλβύδεσ αςφϊλιςησ του νεοφιλελεύθερου καπιταλιςμού, οι οπούεσ ‘‘ρυθμύζουν’’ τισ ροϋσ των ανθρώπων και τελικϊ καθύςτανται αιχμϊλωτού του. Προςθϋτει, επύςησ πωσ διανούγεται η ελεύθερη αγορϊ αφού υπϊρχει αυξημϋνη κινητικότητα ρευςτού και ςυναλλαγών. τη λογικό αυτό, ύςωσ και η Σουρκύα επιχεύρηςε το διϊνοιγμα του οδοφρϊγματοσ τησ οδού Λόδρασ, που αφϋθηκε να θεωρεύται από μϋρουσ τησ ελληνοκυπριακόσ πλευρϊσ ωσ ϋνα βόμα προετοιμαςύασ ςυνθηκών τησ λύςησ του κυπριακού προβλόματοσ63. Όμωσ μϊλλον, πύςω από αυτό το ανϋλπιδο επιχεύρημα τησ Σουρκύασ, κρύβονταν τα οικονομικϊ τησ ςχϋδια για επϋκταςη των κερδών τησ, αφού γνώριζε για το ψηλότερο βιοτικό επύπεδο των Ε/Κ, οι οπούοι θα μπορούςαν με ευκολύα να καταναλώςουν ακατϊπαυςτα, και ραγδαύα να αυξόςουν τα κϋρδη τησ κατοχικόσ δύναμησ. Μϋςα από αυτό το πλαύςιο επεξηγεύ και ο Θ.ϊρασ το «κρϊτοσ-φρούριο», που τελικϊ αποτελεύ μια «νϋα παγκόςμια αρχιτεκτονικό του βιοπολιτικού ελϋγχου».
63
http://www.sigmalive.com/files/filefield/7/9/1/simerini10032007.pdf
55 5.6.Η ϋννοια τησ ‘Περίφραξης’ από τουσ Jeffrey, Α., McFarlane, C. & Vasudevan, A. και οι Σουρκοκυπριακού θύλακεσ το κεύμενό 64 «Επανεξετϊζοντασ τισ Περιφρϊξεισ: Φώροσ, Τποκειμενικότητα και Κοινϊ», γύνεται αναφορϊ και ανϊλυςη ςτην ϋννοια ‘‘περύφραξη’’, ςτο πλαύςιο τησ υλικότητασ, του δικαύου και τησ βιοπολιτικόσ. Εξετϊζεται η χρόςη τησ ‘‘περύφραξησ’’ ωσ όργανο ό αλλιώσ «ρούμπρικα» του καπιταλιςμού για «εκμετϊλλευςη, εκτόπιςη και αλλοτρύωςη», με απώτερο ςκοπό την «αδυςώπητη» επϋκταςό του μϋςα από κοινικο-οικονομικο-πολιτικϋσ διαδικαςύεσ. Κατ’ επϋκταςη και ςτα πλαύςια του νεοφιλελεύθερου οικονομικού ςυςτόματοσ «εντεύνεται ο κατακερματιςμόσ του αςτικού τοπύου καθώσ οι νϋεσ ιδιωτικοποιόςεισ, οι αποςχιςτικού θύλακεσ των υποδομών και υπηρεςιών θρυμματύζουν την πόλη» [Graham & Marvin, ςτο κεύμενο Jeffrey, Α., McFarlane, C. & Vasudevan, A.: 2011]. Με ϊλλα λόγια θα λϋγαμε πωσ η διαδικαςύα τησ ςυςςώρευςησ μϋςω τησ εκτόπιςησ-αποςτϋρηςησ, δημιουργεύ τισ ςυνθόκεσ για την αςτικοπούηςη. Αυτό μπορεύ να ςυμβαύνει εύτε με την «εμπορευματοπούηςη και ιδιωτικοπούηςη τησ γησ, την ϋξωςη των φτωχών, με την καταςτολό των δικαιωμϊτων για την πόλη και την αποςυνδικαλιςτικοπούηςη τησ εργατικόσ δύναμησ των πόλεων» [Harvey, D., ςτο κεύμενο Jeffrey, Α., McFarlane, C. & Vasudevan, A.: 2011]. υνεχύζοντασ, γύνεται λόγοσ για την χωρικότητα τησ περύφραξησ ωσ ‘‘τούχοσ’’ που ϊλλοτε μπορεύ να αποτελούν «τα ςημεύα ελϋγχου, φυλακϋσ, πολιτικϋσ οικονομύασ τησ αςτικόσ γησ», όργανα που δύνουν το ειςιτόριο ςτην διεύρυνςη 64
Jeffrey, Α., McFarlane, C. & Vasudevan, A. (2011), «Επανεξετάηοντασ τισ Περιφράξεισ: Χϊροσ, Υποκειμενικότθτα και Κοινά», Antipode, http://www.rebelnet.gr/articles/view/rethinking-enclosure-space-subjectivity-andthe-commons
56 «κανονιςτικών περιβαλλόντων και βιοπολιτικών (απο)επενδύςεων». Όςον αφορϊ τισ γεωγραφύεσ ςτα πλαύςια του καπιταλιςμού που ςυςςωρεύει και διαιρεύ, «οι ύδιεσ εύναι πολλαπλϋσ και αποςπαςματικϋσ» και κατϊ ςυνϋπεια δημιουργούν «περιφρϊξεισ και αποκλειςμούσ». το ςημεύο αυτό, θα αναφερθούμε ςτουσ Σ/Κ θύλακεσ, που εφαρμόςτηκαν για την Σ/Κ κοινότητα την περύοδο 19641974. Σον Δεκϋμβρη του 1963, προηγόθηκαν διακοινοτικϋσ ςυγκρούςεισ που αποτϋλεςαν την αφορμό για την εφαρμογό διχοτόμηςησ του νηςιού. Αυτό επιχειρόθηκε μϋςα από δύο ςτρατηγικούσ ϊξονεσ. Από τη μια πλευρϊ, η Σουρκύα επιδιωκόμενα ωθούςε τουσ Σ/Κ να καταλϊβουν ςτρατηγικϋσ θϋςεισ65, ώςτε να προετοιμϊςουν το ϋδαφοσ για μεταφορϋσ ςτρατιωτικού υλικού και προςωπικού από την Σουρκύα. Επακόλουθο του ςτρατηγικού αυτού ςτόχου, θα όταν η ςχεδιαζόμενη τουρκικό ειςβολό του 1974, για την κατοχό κυπριακών εδαφών. Από την ϊλλη πλευρϊ οι μεθοδεύςεισ αυτϋσ τησ Σουρκύασ αποςκοπούςαν ςτον πολιτικό και φυςικό διαχωριςμό των δύο κοινοτότων, Ε/Κ και Σ/Κ 66 . Η βιοπολιτικό αυτό εύχε ςκοπό την απόςχιςη και την αυτοαπομόνωςη των Σ/Κ από τον υπόλοιπο κυπριακό πληθυςμό. Σο πρόςχημα βϋβαια που εξωθούςε τουσ Σ/Κ να ςυγκεντρωθούν μϋςα ςε θύλακεσ όταν ο κατατρεγμόσ τουσ από τουσ Ε/Κ, για δόθεν εξόντωςό τουσ. Ειδικότερα, να ςημειώςουμε πωσ η εφαρμογό των ‘‘θυλϊκων’’ ϋγινε με την μετακύνηςη των Σ/Κ ςε μόνον ςυγκεκριμϋνεσ ζώνεσ του
65
θμ.10: Ο μεγαλφτεροσ κφλακασ δθμιουργικθκε ςτα βόρια τθσ πρωτεφουςασ, Λευκωςίασ, που τελικά απζκοψε τον δρόμο προσ τθν Κερφνεια. Δεν ιταν τυχαία επιλογι, αφοφ όπωσ απζδειξε θ τουρκικι κατοχικι δφναμθ μετά τθν ειςβολι του 1974, είχε ωσ ςτρατιωτικό ςτόχο τθν κατάλθψθ όχι μόνο τθσ Κερφνειασ, αλλά και άλλα μζρθ τθσ βόρειασ Κφπρου. 66 Τπουργείο εξωτερικϊν τθσ Κυπριακισ Δθμοκρατίασ: http://www.mfa.gov.cy/mfa/mfa2006.nsf/cyprus01_gr/cyprus01_gr?opendocument& print
[25]Φϊρτησ τησ Κύπρου: με ςκούρο χρώμα απεικονύζονται οι Σουρκοκυπριακού θύλακεσ
57 νηςιού67. Οι ςυνθόκεσ διαβύωςησ όταν καχεκτικϋσ, αφού οι Σ/Κ δεν μπορούςαν να αναζητόςουν εργοδότηςη ςε ελληνοκυπριακϋσ υπηρεςύεσ, αλλϊ ούτε και να τισ χρηςιμοποιόςουν για εξυπηρϋτηςη και διευκόλυνςη τησ διαβύωςόσ τουσ, πϋραν των ορύων των θυλϊκων, αφού εθνικιςτικϋσ Ε/Κ μϊζεσ προώθηςαν εμπϊργκο ϋναντι των Σ/Κ, πϋραν των οικονομικών εμπϊργκο που επϋβαλε η Κυπριακό Δημοκρατύα. Αναπόφευκτο όταν η καταςτροφό τησ οικονομύασ και η υποβϊθμιςη του βιοτικού επιπϋδου τησ Σ/Κ κοινότητασ, αφού μετακινόθηκαν από τα προςοδοφόρα εδϊφη και πολλού απ’ αυτούσ αναγκϊςτηκαν να αλλϊξουν τομϋα δραςτηριότητασ. Άλλοςτε όπωσ αναφϋρει ςε ϊρθρο68 του ο Δημότρησ Βεργϋτησ «Η φυςικό εξόντωςη των ανεπιθύμητων πληθυςμών αποθεώνεται ωσ η κατ’ εξοχόν ςτρατηγικό για να αντιςτραφεύ η πτωτικό τϊςη του κϋρδουσ». Η επιβολό του ‘‘θύλακα’’69 ςτην Σ/Κ κοινότητα μπορούμε να πούμε αποτϋλεςε περύφραξη ςτην αςτικό ζωό και διαμόρφωςη του αςτικού χώρου, που όμωσ αποςκοπούςε ςτον αποκλειςμό των Σ/Κ. Έτςι η Σουρκύα θα μπορούςε να το χρηςιμοποιούςε ςαν πρόςχημα για μελλοντικϋσ επεμβατικϋσ τησ ενϋργειεσ, πωσ αποτελεύ τη μόνη δύναμη που θα τουσ ςώςει από τισ ϊθλιεσ ςυνθόκεσ διαβύωςησ και τον κατατρεγμό τουσ από τουσ Ε/Κ. Όπωσ ανϋφερε και ο Negri ςτο ύδιο κϋιμενο, «η βιοπολιτικό… μετατρϋπεται ςε βιοεξουςύα» και η ϋννοια τησ θωρϊκιςησ ςε αρνητικό μορφόσ κοινότητασ [Esposito,R.:2010, ςτο ύδιο κεύμενο].
67
Μπλαν, Π.(2001), «Ο Διαμελιςμόσ τθσ Κφπρου», ςελ77, Ακινα, Ολκόσ Βεργϋτησ, Δ. (2012), «Υουκώ-Μαρξ: η νεοφιλελεύθερη μετϊλλαξη τησ βιοεξουςύασ», http://www.epohi.gr/portal/theoria/11770 69 θμ.11: Οι κφλακεσ ανζρχονταν ςε 45 και ςυγκζντρωναν περίπου 100.000 Σ/Κ *Μπλαν, Π.(2001), ςελ77+ 68
58 υνεχύζοντασ την αναφορϊ του ςτην πολιτικό θυλϊκων για θωρϊκιςη, ο R.Esposito αναφϋρει πωσ οι ςυνθόκεσ αυτϋσ «απαλλϊςςουν από τισ υποχρεώςεισ τησ υπόλοιπησ κοινότητασ… και υποχρεώνουν τα μϋλη ςτην αμοιβαύα ενύςχυςη των μελών τησ, που θϋτει ςε κύνδυνο την ατομικό ταυτότητα». Θα λϋγαμε πωσ η βιοπολιτικό τησ Σουρκύασ για την δημιουργύα θυλϊκων ςε μόνο ςυγκεκριμϋνεσ ζώνεσ του νηςιού, δεν εύχε ϊλλο ςκοπό από την επύδειξη τησ κυριαρχύασ-εξουςύασ τησ ςτο νηςύ. «Η εξουςύα λαμβϊνει χώρα, ςτην παρϊδοξη κύνηςη του διαχωριςμού ό τησ διαύρεςησ τησ ζωόσ… με ςκοπό να προςτατευτεύ». Προςθϋτοντασ, ο R.Esposito ςημειώνει πωσ τϋτοιεσ πολιτικϋσ πρακτικϋσ βύασχώρου-δικαύου εφαρμόζονταν ςτα ναζιςτικϊ ςτρατόπεδα ςυγκϋντρωςησ. Αυτό που πηγϊζει από την διερεύνηςη ςτο ζότημα των περιφρϊξεων εύναι πωσ τελικϊ με την εφαρμογό τουσ εδραιώνεται η ενύςχυςη των ςχϋςεων «βιοπολιτικόσ και νεοφιλελευθεριςμού», που χαρακτηρύζει τον ςύγχρονο καπιταλιςμό. Η ϋννοια τησ περύφραξησ όπωσ αναφϋρουν και οι Jeffrey, Α., McFarlane, C. & Vasudevan, A., αποτελεύ ϋναν τρόπο δημιουργύασ λεξιλογύου για τη «κατανόηςη των ανιςοτότων που εύναι εγγενεύσ ςτον ςύγχρονο καπιταλιςμό», και ειδικότερα αυτών που προκύπτουν από τισ «μακροπολιτικϋσ των αςτικών περιφρϊξεων που ςυχνϊ ςυναρθρώνονται με μικρο-πολιτικϋσ βιοπολιτικόσ εκμετϊλλευςησ». Μπορούμε να πούμε πωσ η Σουρκύα εμφανϋςτατα επιχεύρηςε την εκμετϊλλευςη τησ Σ/Κ κοινότητασ με την επιβολό των θυλϊκων, ώςτε για να αναδειχθεύ ςε κυρύαρχη δύναμη του νηςιού αλλϊ και για να επιδεύξει τισ εξουςιαςτικϋσ τησ δικαιοδοςύεσ που αυτ-απϋδιδε. Μϊλιςτα, εντεύνει το αύςθημα τησ διϊςωςησ από την μητϋρα πατρύδα με την ανϋγερςη και πολλαπλαςιαςμό μνημεύων, εισ μνόμη
59 των τούρκων ςτρατιωτών που προωθούνται από την Σουρκύα ωσ «οι ϊνθρωποι που ϋςωςαν τουσ Σ/Κ από τον αφανιςμό», ςτα γεγονότα του 1963, «και εξαςφαλύζουν ςόμερα ειρόνη ςτη μουςουλμανικό κοινότητα του νηςιού»70.
5.7.Η Σουρκύα επιλϋγει το κϋντρο τησ κατεχόμενησ Λευκωςύασ ωσ ςημεύο εντατικοπούηςησ του ‘τουρκιςμού’ και τουριςμού Μϋςα από τα όςα επεξηγεύ η . Νικολαώδου για το δομημϋνο περιβϊλλον, οι καταςκευϋσ που βρύςκονται ςτο χώρο εκφρϊζουν ςυμβολιςμούσ τησ ύδιασ τησ «…κουλτούρασ και ιδεολογύασ που κυριϊρχηςε ς’ ϋνα δεδομϋνο ιςτορικό πλαύςιο και η οπούα επηρϋαςε ό και την καθόριςε ωσ ϋνα βαθμό»71. Εξετϊζοντασ το ιςτορικό κϋντρο τησ ςημερινόσ κατεχόμενησ Λευκωςύασ, θα παρατηρόςουμε ςωρεύα πολιτιςτικών καταςκευών που προϋρχονται μϋςα από την πορεύα εξϋλιξησ τησ ιςτορύασ, πολλών εκατοντϊδων ετών τησ. Η παραδοςιακό δομό του ιςτορικού κατεχόμενου κϋντρου τησ πρωτεύουςασ μαρτυρεύ την ςυνϋχεια τησ παρϊδοςησ, ενώ πολλϋσ εύναι και οι πιο ςύγχρονεσ δραςτηριότητεσ που ‘‘αναγκϊςτηκαν’’ να προςαρμοςτούν ςτα πλαύςια αυτϊ. Σην πιο πϊνω διαπύςτωςη επιβεβαιώνουν πολιτιςμικϊ κτύρια που επικρατούν από την φραγκοκρατύα, ενετοκρατύα, οθωμανικό κυριαρχύα και αγγλοκρατύα. υγκεκριμϋνα, ϋνα από τα πιο εντυπωςιακϊ καταςκευϊςματα που διατηρεύται μϋχρι ςόμερα ςτην κατεχόμενη Λευκωςύα εύναι ο καθεδρικόσ ναόσ Αγύασ οφύασ. Ενώ αρχικϊ οικοδομόθηκε 70
Μπλαν, Π. (2001), «Ο Διαμελιςμόσ τθσ Κφπρου», ςελ79, Ακινα, Ολκόσ Νικολαϊδου, . (1993), «Η κοινωνικι οργάνωςθ του αςτικοφ χϊρου»,ςελ255, Ακινα, Παπαηιςθ 71
[26]Μνημεύο μαρτύρων για τισ δικοινοτικϋσ ςυγκρούςεισ του 1963
[27] ‘Σεκϋσ των Δερβύςηδων’ [28] ‘Σεκϋσ των Δερβύςηδων’, εςωτερικό
60 από τουσ Υρϊγκουσ (περύπου το 1209 μ.Φ), γύρω ςτο 1570 μ.Φ, ϋπειτα και από την κατϊληψη τησ Λευκωςύασ από τουσ Οθωμανούσ, μετατρϊπηκε ςε μουςουλμανικό τϋμενοσ. Μϋχρι ςόμερα λειτουργεύ με την ιδιότητα του τεμϋνουσ με την τουρκικό ονομαςύα ‘‘ελιμιϋ’’(Selimiye). Παρόμοια τύχη οικοδομόματοσ που ϋπεςε ςτα χϋρια των Οθωμανών εύναι και ο Ναόσ Παναγύασ Οδηγότριασ ό ςτα τουρκικϊ ‘‘Μπετεςτϊν’’(Betesten), η οπούα ςτα χρόνια τησ οθωμανικόσ αυτοκρατορύασ λειτουργούςε ωσ αγορϊ, αυτό δηλαδό που υποδηλώνει η μϋχρι ςόμερα ονομαςύα τησ (‘‘Betesten’’ : ςτα τουρκικϊ ςημαύνει αγορϊ). υνεχύζοντασ, αναφϋρουμε την βιβλιοθόκη του ουλτϊνου, η οπούα επύςησ ανεγϋρθηκε επύ οθωμανικόσ αυτοκρατορύασ που μϋχρι ςόμερα διαθϋτει ςυλλογό τούρκικων, αραβικών και περςικών βιβλύων και χειρογρϊφων. Ένα από τα πιο ςημαντικϊ διατηρητϋα κτύρια του ιςτορικού κϋντρου τησ Λευκωςύασ εύναι το ‘‘Μπουγιούκ Φαν’’(Buyuk Han) ό ςτα ελληνικϊ Μεγϊλο Φϊνι. Σο χϊνι κτύςτηκε ςτα πρώτα χρόνια τησ οθωμανικόσ κατϊκτηςησ του νηςιού, ενώ ςόμερα φιλοξενεύ μικρϊ τουριςτικϊ κυρύωσ μαγαζιϊ με εύδη κυπριακόσ τϋχνησ και αποτελεύ χώρο ςυνϊθροιςησ κυρύωσ των Σ/Κ ,τα πρωινϊ τησ Κυριακόσ. Όπωσ ανϋφερε ο τουρκολόγοσ Ν.Μούδουροσ, το Μεγϊλο Φϊνι θεωρεύται μϋχρι ςόμερα το ‘‘κϊςτρο’’ των Σ/Κ, ωσ μορφό αντύςταςησ ςτουσ επούκουσ, αφού γύρω οι επιχειρόςεισ και οι κατοικύεσ ανόκουν ςε τούρκουσ ϋποικουσ. …το Μπουγιούκ Φαν θεωρεύται ακόμα από τουσ Σ/Κ το ‘κϊςτρο’ τουσ, ο καφενϋσ τουσ(καφενεύο), ςαν μορφό αντύςταςησ ςτουσ επούκουσ αφού οι γύρω επιχειρόςεισ εύναι τούρκων ιδιοκτητών.
[29]Αγ.οφιϊ ςτην κατεχόμενη Λευκωςύα [30]Αγ.οφιϊ ςτην κατεχόμενη Λευκωςύα, εςωτερικό [31]Αγ.οφιϊ ςτην κατεχόμενη Λευκωςύα, κϊτοψη
61 Ένα μικρότερησ κλύμακασ κτύςμα από το Μπουγιούκ Φαν εύναι το ‘‘Μπουγιούκ Φαμϊμ’’(Buyuk Hamam) ό το Μεγϊλο Λουτρό, το οπούο ενώ αρχικϊ λειτουργούςε ωσ εκκληςύα (κτύςτηκε τον 14ο αιώνα), μετϊ την οθωμανικό κατϊκτηςη τησ Λευκωςύασ μετατρϊπηκε ςε δημόςιο λουτρό, που λειτουργεύ μϋχρι και ςόμερα κϊτω από αυτό την ιδιότητα, κυρύωσ ςαν τουριςτικό υπηρεςύα, αλλϊ και καθημερινϊ περιςςότερο από τουσ τούρκουσ ϋποικουσ. Κοντϊ, επύςησ, από το Μπουγιούκ Φαν εύναι το ‘‘Κουμαρτζιλαρ Φαν’’(Kumarcilar Han), δηλαδό το ‘Φϊνι των κουμαρτζόδων’. Η ονομαςύα του κϊνει γνωςτό και την χρόςη του χϊνι. Από τον 17ο αιώνα αποτελεύ τουρκικό ιδιοκτηςύα, ενώ μϋχρι ςόμερα ςτην πλατεύα του οι επιςκϋπτεσ ψυχαγωγούνται ςτον ελεύθερο χρόνο τουσ παύζοντασ χαρτιϊ ό ‘κουμϊρι’. Ακόμη ϋνα μουςουλμανικό ςτοιχεύο πολιτιςμού αποτελεύ ο Σεκϋσ των Δερβύςηδων, διαφορετικϊ ‘‘Μεβλεβύ Σεκκϋ’’(Mevlevi Σekké), που αποτελούςε χώρο ταφόσ των Δερβύςηδων, ενώ ςόμερα χρηςιμοποιεύται ωσ τουρκικό μουςεύο72. Θα μπορούςαμε να πούμε πωσ η υπϊρχουςα οθωμανικό ζωό τησ κατεχόμενησ πρωτεύουςασ απετϋλεςε ‘ϋδαφοσ’ προσ την ενύςχυςη του ‘‘τουρκιςμού’’ τησ Σ/Κ κοινότητασ. Η μουςουλμανικό-οθωμανικό πολιτιςτικό κληρονομιϊ εύναι ςυνυφαςμϋνη με τα ιςτορικϊ γεγονότα όπωσ αποδεικνύει και ο Κ.Κεςιςιϊν μϋςα από τισ καταγραφϋσ και αναφορϋσ του. Από την ϊλλη η «ιςτορικό μνόμη» για την οπούα κϊνει λόγο η Ρ.Μητούλα 73 , μπορεύ να θεωρεύται και να ςυλλαμβϊνεται ωσ αποδεικτικό «αρχεύο» για τα γεγονότα που προώπόρξαν ςτην υφιςτϊμενη περιοχό και από την ϊλλη 72
Κεςιςιάν, Κ. (1989), «Λευκωςία: θ πρωτεφουςα τθσ Κφπρου άλλοτε και τϊρα», ςς176-205, Λευκωςία, Βιβλιοπωλείο ‘Μουφλον’ 73 Μθτοφλα, Ρ. (2011), «Η προςταςία τθσ αρχιτεκτονικισ κλθρονομιάσ ωσ παράγοντασ διατιρθςθσ τθσ φυςιογνωμίασ τθσ πόλθσ», http://www.archaiologia.gr/wpcontent/uploads/2011/07/72-8.pdf
[32,33,34]Σο Μεγϊλο Φϊνι ό Buyuk Han,ςόμερα χρηςιμοποιεύται ςαν πολυχώροσ: μικροπολιτϋσ, καφεςτιατόρια
62 μπορεύ να γύνεται ο «διδϊςκαλοσ» των ιςτορικών γεγονότων, που επεξηγούν την επικρατούςα κατϊςταςη ςτο τοπύο τησ πόλησ. Η πολιτικό τησ Σουρκύασ που αναφϋραμε ςε προηγούμενο κεφϊλαιο (κεφ.4.4), περύ αύξηςησ των τζαμιών, δεν αποτελεύ ϊλλη ςκϋψη από την ενύςχυςη τησ ιςτορικόσ μνόμησ, κυρύωσ τησ θύμιςεσ τησ προγενϋςτερησ κατϊληψησ τησ Κύπρου από την Οθωμανικό αυτοκρατορύα. Παραλληλύζοντασ το γεγονόσ αυτό με την ςημερινό κατϊκτηςη τησ βόρειασ Κύπρου, ενιςχύεται το αύςθημα πωσ το μϋροσ ςτο οπούο κατοικούν οι Σ/Κ εύναι κομμϊτι προςαρτημϋνο ςτην Σουρκύα. Και όπωσ αναφϋρει ςυγκεκριμϋνα η .Νικολαώδου για το κϋντρο τησ πόλησ «εύναι αναντύρρητα ϋνασ χώροσ οικεύοσ-τα μνημεύα και οι κλαςικϋσ δραςτηριότητασ που εμπεριϋχει εύναι καλϊ εγγεγραμμϋνεσ ςτη ςυνεύδηςό του…» ενώ «δρα καταλυτικϊ ςτην ψυχικό απελευθϋρωςη των ατόμων, ϋςτω και αν παρϊλληλα τα υπερφορτύζει με μηνύματα, ςόματα, εντυπώςεισ»74. Η μϋχρι ςόμερα διατόρηςη των πολιτιςμικών αυτών ςτοιχεύων αλλϊ και η ενύςχυςό τουσ από πρόςθετα τουρκικϊ ςτοιχεύα όπωσ οι μιναρϋδεσ, μπορεύ να αποδύδει και τον φόβο του κινδύνου «ολοκληρωτικού αφανιςμού» αφού ςυνεχώσ οι ςυνθόκεσ και τα δεδομϋνα αλλϊζουν εύτε την «πολιτιςτικό κληρονομιϊ», «την παρϊδοςη» εύτε τισ «αρχιτεκτονικϋσ μνόμεσ». Η προςπϊθεια τησ διατόρηςησ τησ παρϊδοςησ μεταφρϊζεται ωσ ο αγώνασ διατόρηςησ «…τησ ενότητασ ανϊμεςα ςτο παρελθόν και ςτο παρόν» ό διαφορετικϊ θα λϋγαμε τησ ταυτότητασ. Μϊλιςτα, ςε δόλωςη του πνευματικού ηγϋτη του ''τϊγματοσ τησ Λεύκασ'', εώχησ Ναζύμ Κιπριςύ, θϋτει ζότημα αναπαλαύωςησ όλων των κτιςμϊτων τησ κατεχόμενησ Λευκωςύασ και πωσ η διαβύωςη 74
Νικολαϊδου, . (1993), «Η κοινωνικι οργάνωςθ του αςτικοφ χϊρου»,ςελ353, Ακινα, Παπαηιςθ
[35] Μπουγιούκ Φαμϊμ
*36+Κόκκινο: ΒuyukXamam, πράςινο: Kumarcilar Han, μπλε:Buyuk Han, κίτρινο: Selimiye Cami, γαλάηιο:θ βιβλιοκικθ του ουλτάνου, ροη :Bedesten, πορτοκαλί: Belediye Pazari
63 των κατούκων θα πρϋπει να γύνεται με βϊςη τον ιςλαμικό τρόπο ζωόσ, ενώ επύςησ πρόςθεςε: «Οι πολιτιςτικϋσ και καλλιτεχνικϋσ εκδηλώςεισ ςτην περιοχό θα διοργανώνονται ςύμφωνα με τα όθη και ϋθιμα του Ιςλϊμ», όπωσ επύςησ ότι «θα κλεύςουν όλα τα καζύνο και μπαρ και ο 75 κόςμοσ θα ζει ηθικϊ» .
Επιπρόςθετα ςτα όςα αναφϋραμε, μϋςα και από τα λεγόμενα τησ .Νικολαώδου, πολλϋσ φορϋσ ςτην προςπϊθεια αυτό που προκύπτει από την ανϊγκη προςταςύασ, μπορεύ να οδηγόςει ςε αντύθετεσ κατευθύνςεισ. Θα μπορούςαμε να πούμε πωσ με την «αναπαραγωγό» ό μϊλλον υπερπαραγωγό αρχιτεκτονικών μορφών προσ την πολιτικό τησ ενότητασ του παρελθόντοσ με το παρόν, επιφϋρει ύςωσ και αναχρονιςτικϋσ μορφϋσ «ςτεύρασ αναπαραγωγόσ», αλλοιωμϋνεσ από τα πρωταρχικϊ πρότυπα 76 . Αυτό παρατηρεύται ςτην κατεχόμενη Λευκωςύα με τουσ νϋουσ μιναρϋδεσ, οι οπούοι μοιϊζουν περιςςότερο με παγόβουνα παρϊ με παραδοςιακό μουςουλμανικό αρχιτεκτονικό ςτοιχεύο τζαμιού. Οι ςημερινϋσ μορφϋσ τζαμιών δεν ϋχουν οποιεςδόποτε αρχιτεκτονικϋσ λεπτομϋρειεσ, ενώ αντύθετα φτιϊχνονται από διαφορετικϊ υλικϊ με το λευκό χρώμα να επικρατεύ κατϊ το ύψοσ τουσ, ςε όλη την επιφϊνεια. Όπωσ αναφϋρει και ο Ν.Μούδουροσ ςτην ςυνϋντευξη που παραχώρηςε, τα κυπριακόσ προϋλευςησ τζαμιϊ(τουρκοκρατύα) εύναι φτιαγμϋνα από πωρόλιθο ό πουρόπετρα ςτα κυπριακϊ, ενώ τα νεόκτιςτα τζαμιϊ εύναι «τα ειςαγόμενα» με λευκό χρώμα. Όλα προαναφερθϋντα διατηρητϋα ςτοιχεύα πολιτιςμού του ιςτορικού κϋντρου τησ κατεχόμενησ πρωτεύουςασ, χρηςιμοποιούνται μϋχρι ςόμερα από την λεγόμενη ΣΔΒΚ,
75
http://www.sigmalive.com/news/local/189561 Νικολαϊδου, . (1993), «Η κοινωνικι οργάνωςθ του αςτικοφ χϊρου», ςελ355, Ακινα, Παπαηιςθ 76
[37]Xάρτθσ του 1881 μ.Χ., αναπαράςταςθ τθσ εξζλιξθσ του αςτικοφ ιςτοφ τθσ Λευκωςίασ μζχρι τθν οκωμανικι εποχι. Απεικονίηονται τα οκωμανικά κτίρια με τισ πρωταρχικζσ τουσ κατόψεισ: κόκκινο:Βuyuk Hamam, πράςινο:Kumarcilar Han, μπλε: Buyuk Han, κίτρινο:Selimiye Cami, γαλάηιο:θ βιβλιοκικθ του ουλτάνου, ροη: Bedesten, πορτοκαλί:Belediye Pazari
64 για ενύςχυςη των τουριςτικών οδηγών 77 . Παρϊλληλα, αναφϋρονται ςυγκεκριμϋνεσ τοποθεςύεσ τησ κατεχόμενησ Λευκωςύασ ωσ τα ςημαντικότερα ςημεύα που πρϋπει κανεύσ να επιςκεφθεύ. Αναφορικϊ να επιςημϊνουμε την πλατεύα του Ατατούρκ, το ‘‘Yenikami’’, ‘‘Arabahmet Mosque’’, ‘‘Iplik Bazaar Mosque’’, ‘‘Sarayonu Mosque’’. Έντονο εύναι το γεγονόσ πωσ η παρουςύαςη όλων αυτών των ‘‘τουριςτικών μνημεύων’’, γύνεται με φωτογρϊφιςό τουσ από ςυγκεκριμϋνη οπτικό γωνιϊ, ώςτε ο μιναρϋσ που τα ςυνοδεύει να εύναι πϊντα ορατόσ. Ώςτε να αποδεικνύεται πωσ όλα πλϋον ανόκουν ςτην τουρκικό κληρονομιϊ. Έτςι μετατρϋπεται η Λευκωςύα ό καλύτερα ‘‘πλαςϊρεται’’ ωσ ϋνα πολύ ενδιαφϋρον θεματικό πϊρκο πολιτιςτικόσ κληρονομιϊσ, το οπούο θα επιφϋρει αυξόςεισ του χρηματικού τουρκικού κεφαλαύου. Με παρόμοιουσ μηχανιςμούσ και ςτρατηγικϋσ εξαςφϊλιςησ κερδών δηλαδό που λειτουργούν και τα θεματικϊ πϊρκα “Europa Park” ςτην Γερμανύα ό το “Disneyland” τησ Γαλλύασ. το ςημεύο αυτό πϋρα από τισ αρχιτεκτονικϋσ μνόμεσ, να αναφϋρουμε πωσ μεύζονοσ ςημαςύασ εύναι και η πρόςβαςη ςτα μνημεύα-‘‘αρχιτεκτονικϋσ μνόμεσ’’. Άλλωςτε «η οικειοπούηςη του αςτικού χώρου εύναι ανϋφικτη αν ο κϊτοικοσ μιασ πόλησ δεν την ϋχει κατακτόςει περπατώντασ την» [Νικολαώδου, . (1993), ςελ370]. Για την ‘‘κατϊκτηςη’’ τησ πόλησ ό πιο ςυγκεκριμϋνα του ιςτορικού κϋντρου τησ Λευκωςύασ, το 2008 ϊρχιςε η υλοπούηςη τησ απόφαςησ μϋςα από την οπούα εκπονόθηκε το ςχϋδιο πεζοδρόμηςησ τησ εντόσ των τειχών κατεχόμενησ Λευκωςύασ. Οι λόγοι που προβλόθηκαν για την αιτιολόγηςη του ϋργου όταν για την βελτύωςη τησ ροόσ κατανϊλωςησ των καταςτημϊτων, ενώ 77
Karlitas, H., «North Cyprus, Lefkosa (Nicosia)», εκδίδει το τουρκικό ‘Γραφείο Σουριςτικισ Προϊκθςθσ και Μάρκετινγκ: ‘Σhe office of Tourism Promotion and Marketing’
[38] ελύδεσ τουριςτικού οδηγού που παρουςιϊζει τα «ςημαντικότερα» ςημεύα για να επιςκεφτεύ κανεύσ
65 την ύδια ςτιγμό οι καταςτηματϊρχεσ εξϋφραςαν ανηςυχύα πωσ θα επηρεαςτεύ η δουλεύα τουσ. Να αναφϋρουμε, επύςησ, πωσ ςτο ϋργο αυτό αρωγόσ οικονομικόσ βοόθειασ για την υλοπούηςη του ϋργου απετϋλεςε η Σουρκύα78. Αναντύρρητα, η απόφαςη για πεζοδρόμηςη ενόσ ιςτορικού κϋντρου αποτελεύ πρϊξη που μπορεύ «…να επιδρϊςει θετικϊ ςτην εικόνα που η πόλη αποκτϊ ςτην ατομικό ςυνεύδηςη». Επύςησ, μπορεύ να προςφϋρει «…προςταςύα και ανϊπτυξη του ιςτορικού περιβϊλλοντοσ», παρϊλληλα με την ‘επανϋνταξη’ του πεζού ςτην κύνηςη ανϊμεςα ςτα κτύρια, αφού η ταχεύα κύνηςη και ραγδαύα αύξηςη των τροχοφόρων, μπορεύ να τον «εκτοπύςει» [Νικολαώδου, . (1993), ςελ370]. Μϋςα από αυτό την εποικοδομητικό λογικό επϋδραςε το Ενιαύο Ρυθμιςτικό χϋδιο Λευκωςύασ(ΕΡΛ), για την πεζοδρόμηςη ςυγκεκριμϋνων ςημεύων του ελεύθερου τμόματοσ του ιςτορικού κϋντρου τησ Λευκωςύασ. υγκεκριμϋνα, να αναφϋρουμε πωσ για το ςχϋδιο αυτό ςυνεργϊςτηκαν Ε/Κ και Σ/Κ επιςτόμονεσ, από το 1980, με την προοπτικό «…τησ αποκατϊςταςησ και προςταςύασ τησ πολιτιςτικόσ κληρονομιϊσ τησ πόλησ». Σο πρόγραμμα ϋγινε από κϊτω από το ςυντονιςμό και την οικονομικό ενύςχυςη του Προγρϊμματοσ Ανϊπτυξησ των Ηνωμϋνων 79 Εθνών(UNDP) . «Πρόκειται για ςειρϊ ςημειακών και όπιων επεμβϊςεων ςτον αςτικό ιςτό που προςδοκούν ςτην ενοπούηςό του, αρχικϊ μϋςω τησ εννοιολογικόσ ςυνϋχειασ ςτο χώρο με αντιςτοιχύεσ και αλληλοαναφορϋσ ςτισ καταςκευϋσ πλατειών και επαναδόμηςη 80 κατεςτραμμϋνων οικοδομημϊτων» .
78
http://www.sigmalive.com/news/local/47838 Διμοσ Λευκωςίασ: http://www.netinfodemo1.com/default.asp?id=259 80 Πάρπα, Ε. (13/3/2008), « Χωρίσ τθν πράςινθ γραμμι_ Πολεοδομικζσ προτάςεισ για επανζνωςθ τθσ διχοτομθμζνθσ Λευκωςίασ_ Επαναςχεδιαςμόσ τθσ πόλθσ μετά τθν καταςτροφι που υπζςτθ το 1974_Ενοποίθςθ τθσ πόλθσ μζςω νζου ςχεδίου πόλθσ», ςελ28 79
[39]Η πρώτη φϊςη του ΕΡΛ, 1981-1984, [40]Η δεύτερη φϊςη του ΕΡΛ, 1984-85 [41]Η κοινό εκτϋλεςη του ϋργου του ΕΡΛ των δύο πλευρών. Πϊνω από την νεκρό ζώνη(κύτρινο χρώμα): η καφϋ κουκκύδα εύναι η περιοχό Ωραμπ Αχμϋτ. Κϊτω από τη νεκρό ζώνη: η καφϋ κουκκύδα ςντύςτοιχα ςυμβολύζει την περιοχό Φρυςαλινιώτιςςασ
66 Παρ’ όλα αυτϊ η Ε.Μαύρου, που διετϋλεςε Δόμαρχοσ του Δόμου Λευκωςύασ τησ Κυπριακό Δημοκρατύασ, ανϋφερε πωσ αρχικϊ μϋςα από το ΕΡΛ προχώρηςε η ςυντόρηςη και αναζωογόνηςη τησ περιοχόσ Φρυςαλινιώτιςςασ ςτισ ελεύθερεσ περιοχϋσ και αντύςτοιχα η περιοχό Άραμπ Αχμϋτ των κατεχόμενων περιοχών, τησ Λευκωςύασ, ώςτε να προςελκύςει κόςμο και πϊλι ςτο κϋντρο τησ παλιϊσ πόλησ τησ Λευκωςύασ, που διϋμενε εκεύ μϋχρι πριν από την τουρκικό ειςβολό και ϋπειτα το εγκατϋλειψε. Αυτό ύςχυςε και ςτην μια και ςτην ϊλλη πλευρϊ τησ αναζωογόνηςησ. Παρ’ όλα αυτϊ, ενώ τα ϋργα ςτην Φρυςαλινιώτιςςα ςυνεχύςτηκαν και ςε ϊλλα ςημεύα των ελεύθερων περιοχών, όπωσ ανϋφερε η Ε.Μαύρου, δυςτυχώσ δεν ςυνεχύςτηκαν και αντύςτοιχα ςτην κατεχόμενη περιοχό τησ Λευκωςύασ. Όπωσ, επύςησ, αναφϋρει ότι το ςημαντικότερο βόμα ςτην αναζωογόνηςη των περιοχών όταν η οικιςτικό ανϊπτυξη. υγκεκριμϋνα: …ςτην δικό μασ περύπτωςη (ελεύθερεσ περιοχϋσ), τα προγρϊμματα αυτϊ ϋδωςαν βόματα ανϊπτυξησ των οικοδομών και ϊρχιςε να αλλϊζει η εκτύμηςη του κόςμου για το κϋντρο.
Αντύθετα, ςυνεχύζει: τη βόρια πλευρϊ τησ κατεχόμενησ Λευκωςύασ, μετϊ τον οικιςμό τησ Άραμπ Αχμϋτ, δεν υπόρξαν ϊλλα ςτεγαςτικϊ προγρϊμματα με οικονομικϋσ παροχϋσ, ώςτε να δοθούν κύνητρα ςτουσ Σ/Κ για να κατοικόςουν ό να φτιϊξουν τα ςπύτια και τα καταςτόματϊ τουσ. Αυτό όταν και το μεγαλύτερο πρόβλημα, αφού δεν μπόρεςε να προςελκύςει ντόπιο πληθυςμό και πϊλι ςτο κϋντρο, οπότε δημιουργόθηκε ακόμα πιο ϋντονο αύςθημα αναςφϊλειασ. [42] Σουριςτικϊ μαγαζιϊ με εύδη κυπριακόσ χειροτεχνύασ [43] Σουριςτικϊ μαγαζιϊ
67 Καταληκτικϊ, ςυμπεραύνει πωσ τελικϊ: …η προςπϊθεια του (ΕΡΛ)να εκτιμόςουν την πολιτιςτικό κληρονομιϊ δεν εύχε αποτϋλεςμα και μπορεύ εύλογα κϊποιοσ να υποθϋςει πωσ η αναςτολό των ϋργων αυτών κρύβει πολιτικό ςκοπιμότητασ.
Από την ϊλλη η πεζοδρόμηςη του ιςτορικού κϋντρου ενύςχυςε την κατεύθυνςη τησ ΣΔΒΚ για οικονομικοτουριςτικό εκμετϊλλευςη τησ κυπριακόσ κληρονομιϊσ. Σην κατεύθυνςη αυτό ακολουθούν μικροϋμποροι που διαφημύζουν και πουλούν παραδοςιακϊ προώόντα κυπριακόσ προϋλευςησ, κατακλύζοντασ το ιςτορικό κϋντρο με τουριςτικϊ μικροκαταςτόματα. Παρϊλληλα, η αγορϊ του κϋντρου ενιςχύθηκε από μικροεπιχειρόςεισ καφεςτιατορύων, για να φιλοξενούν και τουσ Ε/Κ επιςκϋπτεσ ϋπειτα από το διϊνοιγμα των οδοφραγμϊτων. Επιπλϋον, κτύρια όπωσ αυτό τησ πύλησ Κερύνειασ, μετατρϊπηκε ςε τουριςτικό κϋντρο πληροφοριών, από όπου ο κϊθε επιςκϋπτησ μπορεύ να προμηθευτεύ χϊρτεσ και οδηγούσ που παρουςιϊζουν την πολιτιςμικό κληρονομιϊ των οικοδομημϊτων. Αυξημϋνοσ εύναι και ο αριθμόσ τουρκικών τραπεζών ςε πολύ κοντινϋσ αποςτϊςεισ η μια από τη ϊλλη. Από τα πιο πϊνω προκύπτει πωσ η ενϋργεια των κατεχομϋνων να πεζοδρομόςουν το ιςτορικό κϋντρο δεν εντϊςςεται ςτα πλαύςια του ΕΡΛ, αφού η χρηματοδότηςη προϋρχεται από την Σουρκύα και την Ε.Ε, όπωσ αναφϋρθηκε πιο πϊνω. Κυρύωσ πραγματοποιόθηκε για την οικονομικό ωφϋλεια τησ ΣΔΒΚ με το ϊνοιγμα των αγορών και μϊλλον παραμϋνει απομακρυςμϋνο ςενϊριο η προςταςύα τησ πολιτιςμικόσ κληρονομιϊσ. Σαυτόχρονα, με την ενύςχυςη του ‘‘τουρκιςμού’’, προωθεύται η τουριςτικό εκμετϊλλευςη τησ κυπριακόσ κληρονομιϊσ, ωςϊν να αποτελεύ κτόμα τησ ΣΔΒΚ, βεβηλώνοντασ κϊθε αξύα του κυπριακού πολιτιςμού.
[44]Πύλη Κερύνειασ [45] Σουρκικό τρϊπεζα ςτο ιςτορικό κϋντρο τησ κατεχόμενησ Λευκωςύασ [46] Η αγορϊ ςτο ιςτορικό κϋντρο
68 ΕΠΙ ΣΟΤ ΛΟΓΟΤ
υνοψύζοντασ, υπενθυμύζουμε πωσ ο ςτόχοσ που τϋθηκε για την ανϊπτυξη τησ ερευνητικόσ εργαςύασ όταν η προςπϊθεια αποκρυπτογρϊφηςησ των βιοπολιτικών τησ Σουρκύασ μϋςα από την κοινωνικοχωρικό οργϊνωςη τησ κατεχόμενησ Λευκωςύασ. Μϋςα, λοιπόν, από τα όςα διερευνόθηκαν μπορούμε να απαριθμόςουμε τισ ενϋργειεσ τησ Σουρκύασ που αποκρυπτογραφούν την βιοπολιτικό αντύληψό τησ για το νηςύ, ειδικότερα για την κατεχόμενη Λευκωςύα όπου επικεντρώθηκε η ερευνητικό εργαςύα. Η βιοπολιτικό τησ Σουρκύασ ςτην κατεχόμενη Λευκωςύα αποτελεύ αμϊλγαμα τριών πτυχών πολιτικών χώρου. Η οικονομικό ανϊπτυξη των κεφαλαύων τησ Σουρκύασ, παρϊλληλα με την εδραύωςη του τουρκιςμού-εκτουρκιςμού ςε ςυνδυαςμό με την ςτρατιωτικό επιβολό και ϋλεγχο. Κατϊ πρώτον, αυτό που διαπιςτώνεται εύναι πωσ η βιοπολιτικό μετατρϋπεται ςε βιοεξουςύα του τουρκικού ςτρατού, αφού ο ςτρατόσ χρηςιμοποιεύται για να διαςπεύρει την αναςφϊλεια ανϊμεςα ςτουσ Σ/Κ για την διχοτομικό κατϊςταςη. Σην ύδια ώρα το γεγονόσ αυτό αναγκϊζει την μετακύνηςη των Σ/Κ ςε περιοχϋσ ϋξω από το κϋντρο μακριϊ από τισ ςυνθόκεσ που τουσ προκαλούν αιςθόματα αναςφϊλειασ, απομονώνοντασ τουσ ταυτόχρονα ςε μια νϋα ζώνη. υμβολικό υπόςταςη ςτον ιςτό ανϊπτυξησ τησ πόλησ ϋχουν ύςωσ και τα κτύρια εξουςύασ δημιουργώντασ ϋνα όριο μεταξύ του ιςτορικού κϋντρου και των περιοχών που διαμϋνουν οι τουρκοκύπριοι.
69 Κατϊ δεύτερον, η οικονομικό πτυχό των βιοπολιτικών τησ Σουρκύασ, ςτηρύζεται κυρύωσ, ςτο ανεπτυγμϋνο βιοτικό επύπεδο των Σ/Κ. Φρηςιμοποιεύ τον πληθυςμό τησ κοινότητασ για να αναπτύξει και να επεκτεύνει τα κεφϊλαιϊ τησ. υγκεκριμϋνα, αφού τουσ απομακρύνει εξαναγκαςτικϊ από το κϋντρο προσ τισ περιφϋρειεσ με την αυξητικό «ενοχλητικό» παρουςύα του τουρκικού πληθυςμού και ςτρατού, δημιουργούν νϋα αςτικϊ κϋντρα με τισ πιο κερδοφόρεσ υπηρεςύεσ: τα εκπαιδευτικϊ ιδρύματα και τισ τουριςτικϋσ επιχειρόςεισ. Σην ύδια ςτιγμό που η Σουρκύα επεκτεύνει τα κεφϊλαιϊ τησ, οι Σ/Κ απολαμβϊνουν πιο ϊνετη ζωό, ‘‘καθηςυχϊζοντασ την μητϋρα’’ πατρύδα πωσ δε θα προβούν ςε εξεγϋρςεισ διεκδύκηςησ και δυςαρϋςκειασ. Κατϊ τρύτον, κύριο όργανο εδραύωςόσ τησ πολιτικόσ προσ τον εκτουρκιςμό, αποτελεύ ο τουρκικόσ πληθυςμόσ, οι ϋποικοι. Απώτεροσ ςκοπόσ των τουρκικών πολιτικών εύναι ο εκτουρκιςμόσ τησ Σ/Κ κοινότητασ, εξαφανύζοντασ κϊθε κυπριακό ςτοιχεύο τησ ταυτότητϊσ τουσ. Για να ςυνειδητοποιόςουν την τουρκικότητα τουσ διαδραματύζουν καύριο ρόλο η θρηςκεύα με το πολιτικό Ιςλϊμ την οπούα ‘‘μεταλαμπαδεύει’’ ο τουρκικόσ ςτρατόσ. Επύςησ, πραγματοποιούνται και επεμβϊςεισ ςτον ιςτορικό χώρο τησ κατεχόμενησ Λευκωςύασ, που εντεύνει το βόμα τησ τουρκοπούηςησ. Καταληκτικϊ, αυτό που προκύπτει για τισ διεργαςύεσ τησ Σουρκύασ ςτο ιςτορικό κϋντρο τησ κατεχόμενησ Λευκωςύασ, εύναι πωσ το οθωμανικό ‘υπόβαθρο’ των πλεύςτων δημόςιων κτιρύων, απετϋλεςε ςτοιχεύο οικοδόμηςησ τησ ςυλλογικόσ πύςτησ των Σ/Κ αλλϊ και του τουρκικού πληθυςμού, προσ το Ιςλϊμ. Η προςθόκη τζαμιών ςε πολλϊ από αυτϊ τα οικοδομόματα του ιςτορικού κϋντρο ςυνθϋτουν ϋνα ςκηνικό ‘‘ϊλλησ Istanbul’’. Οπότε, η οικειότητα που αναπτύςςεται διατηρεύ τη ςύνδεςη του παρόντοσ με παρελθοντικϋσ
70 καταςτϊςεισ, αυτϋσ τησ επανακατϊκτηςησ του νηςιού από τουσ Οθωμανούσ. Ίςωσ με αυτό τον τρόπο η Σουρκύα θεωρεύ πωσ θα ενιςχύςει την τουρκικότητα τησ ταυτότητασ των Σ/Κ. Ίςωσ, όμωσ, την ύδια ςτιγμό να επιδιώκει επύςησ να ξεχϊςουν την κυπριακό ταυτότητϊ, την κυπριακό κληρονομιϊ, να αλλοτριωθεύ με αυτό τον τρόπο η αντύληψη και το αύςθημα για την κυπριακότητα τησ ταυτότητϊσ τουσ. Άλλωςτε οι διαδικαςύεσ ώθηςησ τησ Σ/Κ κοινότητασ μακριϊ από το ιςτορικό κϋντρο και την πολιτιςτικό κληρονομιϊ, οι διαδικαςύεσ αλλούωςησ του δημογραφικού χαρακτόρα του, μαρτυρούν ύςωσ προςπϊθειεσ διαγραφόσ των πραγματικών ιςτορικών γεγονότων, διαγραφόσ τησ ιςτορύασ από τη ςυλλογικό μνόμη των Σ/Κ. Βϋβαια, δεν μπορούμε να παραλεύψουμε την παρϊλληλη τουριςτικό διαδικαςύα που αναπτύςςεται μϋςα από αυτό το ‘‘ςκηνικό’’ που προςφϋρει το ιςτορικό κϋντρο, βεβηλώνοντασ την ιςτορικό ςημαςύα ςτισ μνόμεσ των Σ/Κ. το ςημεύο αυτό να επιςημϊνουμε κϊποιουσ αναςταλτικούσ παρϊγοντεσ κατϊ τη διϊρκεια τησ ϋρευνασ. Σο γεγονόσ τησ κατοχικόσ κατϊςταςησ τησ Λευκωςύασ καθιςτούςε περιοριςμϋνο εύροσ ςτοιχεύων εύτε ιςτορικών εύτε αρχιτεκτονικών θεμϊτων εύτε φωτογραφικών ντοκουμϋντων, αφού πολλϊ ςημεύα εύναι απαγορευμϋνησ χρόςησ από φωτογραφικϋσ μηχανϋσ. Επιπλϋον, ιςτοςελύδεσ αρχών τησ ψευδοδημοκρατύασ ΣΔΒΚ, αναγρϊφουν ςτοιχεύα μόνο ςτα τουρκικϊ όπωσ επύςησ και η βιβλιογραφύα που ενδεχομϋνωσ να ενύςχυε την επιχειρηματολογύα ενώ αρκετϊ ςτοιχεύα προϋκυψαν από τισ ςυζητόςεισ με Σ/Κ κατούκουσ και φύλουσ. Σϋλοσ, να αναφερθεύ πωσ την ερευνητικό εργαςύα θα ακολουθόςει η εκπόνηςη διπλωματικόσ εργαςύασ. Μϋςα από ςυγκεκριμϋνη αςτικό πρόταςη θα γύνει η προςπϊθεια διαμόρφωςησ μιασ επϋμβαςησ για την διατόρηςη και
71 ςυνειδητοπούηςησ του Σουρκοκυπριακού ςτοιχεύου ςτο ιςτορικό κϋντρο τησ κατεχόμενησ Λευκωςύασ, προσ εδραύωςη ςυνθηκών ςτα πλαύςια τησ προςπϊθειασ λύςησ του κυπριακού προβλόματοσ.
72 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΥΙΑ
ΒΙΒΛΙΑ Αναγνωςτοπούλου, Ρ. (2004), «Σούρκικοσ εκςυγχρονιςμόσ», Αθόνα, Βιβλιόραμα Γιαγκουλλόσ, Ο. & Γιαγκουλλόσ, Φ. (2001), «Αναγνώςματα ςτην πολεοδομύα και χωροταξύα τησ Κύπρου», Λευκωςύα, SGM Professional Secretarial Services Γραικόσ, Κ. (1991), «Κυπριακό ιςτορύα», Λευκωςύα, Α.Αςςιώτη Δόμοσ Λευκωςύασ, Ενιαύο Ρυθμιςτικό χϋδιο Λευκωςύασ, Σμόμα Πολεοδομύασ & Οικόςεωσ, Τπουργεύο Εςωτερικών (2008), «Λευκωςύα, η ϊγνωςτη κληρονομιϊ κατϊ μόκοσ τησ Νεκρόσ Ζώνησ», Λευκωςύα, Ι.Γ.Καςουλύδησ & Τιόσ Λτδ. Διεύθυνςη Σεκμηρύωςησ και Προςταςύασ Πολιτικών Αγαθών, Ελληνικό Τπουργεύο Πολιτιςμού και Σουριςμού, Ελληνικό Δημοκρατύα, Κυπριακό Δημοκρατύα, Σμόμα Πολεοδομύασ και Οικόςεωσ, Τπουργεύο Εςωτερικών (2010), «Λεξικό βαςικών όρων Πολιτιςτικόσ Κληρονομιϊσ», Λευκωςύα, Γραφεύο Σύπου και Πληροφοριών Ετερότητεσ, Κυριακϊκησ, Γ. & Μιχαηλύδου, Μ., επιμϋλεια (2005), «Η προςϋγγιςη του ϊλλου, ιδεολογύα, μεθοδολογύα και ερευνητικό πρακτικό», Αθόνα, Μεταύχμιο επιςτόμεσ Διαλϋξεισ Λαώκού Πανεπιςτημύου (1993),«Κυπριακό ζωό και κοινωνύα», Λευκωςύα, Δόμοσ Λευκωςύασ Κακουλλό, Λ. (1997), «Σουρκογενεύσ εθνότητεσ, από τη Βουλγαρύα ωσ την Κύνα και οι ςχϋςεισ τουσ με το ψευδοκρϊτοσ», Λευκωςύα, τϋλιοσ Λειβαδιώτησ Κεςιςιϊν, Κ. (1989), «Λευκωςύα: η πρωτεύουςα τησ Κύπρου ϊλλοτε και τώρα», Λευκωςύα, Βιβλιοπωλεύο ‘Μουφλον’ Κιζιλγιουρεκ, Ν. (1993), «Η Κύπροσ πϋραν του ϋθνουσ», Λευκωςύα, Ι.Γ.Καςουλύδησ & Τιόσ Λτδ. Κουφουδϊκησ, Β. (2008), «Κύπροσ: ϋνα ςύγχρονο πρόβλημα ςε ιςτορικό προοπτικό», Αθόνα, Πατϊκη Μιχαηλύδη, Α. (1977), «Φώρα, η παλιϊ Λευκωςύα», Λευκωςύα, Ζαβαλλό Λτδ. Μούδουροσ, Ν. (2012), «Ο μεταςχηματιςμόσ τησ Σουρκύασ», Αθόνα, Αλεξϊνδρεια Μπλαν, Π. (2001), «Ο Διαμελιςμόσ τησ Κύπρου», Αθόνα, Ολκόσ Νικολαώδου, . (1993), «Η κοινωνικό οργϊνωςη του αςτικού χώρου», Αθόνα, Παπαζόςη ϋρβα, Π. (1997), «Κοινό πατρύδα», Λευκωςύα, Πρόοδοσ Υούςκασ, Β. & Tackie, A. (2009), «Ο Καρλ Μαρξ ςτη Λευκωςύα», Αθόνα, Θεμϋλιο
73 Calame, J. & Charlesworth, E. (2009), «Divided cities, Belfast, Beirut, Jerusalem, Mostar, and Nicosia», Pennsylvania, University of Pennsylvania Press Danillo, D.(1997), «The walled city of Nicosia», Nicosia, Nicosia Master Plan Karlitas, H., «North Cyprus, Lefkosa (Nicosia)», εκδύδει το τουρκικό ‘Γραφεύο Σουριςτικόσ Προώθηςησ και Μϊρκετινγκ: ‘Σhe office of Tourism Promotion and Marketing’ Massey, D. (2008), «Για το χώρο», Αθόνα, Ελληνικϊ Γρϊμματα Α.Ε, για την ελληνικό γλώςςα, τύτλοσ πρωτότυπου: «Doreen Massey, For Space» Miltiadou, M. (2011), «The republic of Cyprus, an overview», Nicosia, Press and Information Office, Republic of Cyprus
ΑΡΘΡΑ-ΜΕΛΕΣΕ ΔΗΜΟΙΕΤΜΕΝΑ Ε ΙΣΟΕΛΙΔΕ Βεργϋτησ, Δ. (2012), «Υουκώ-Μαρξ: η νεοφιλελεύθερη μετϊλλαξη τησ βιοεξουςύασ», http://www.epohi.gr/portal/theoria/11770 Ευςταθιϊδησ, . (29/08/2012), «Δυςφορύα Σουρκοκυπρύων για τον ‘πνιγηρό’ εναγκαλιςμό τησ Σουρκύασ», ΣΟ ΒΗΜΑ, http://www.tovima.gr/world/article/?aid=472444&h1=true#commentFor m Μαντουβϊλου, Μ. (Aπρύλιοσ 2005), «Βύα και Πόλη», Eιςόγηςη ςτο Eπιςτημονικό υμπόςιο τησ Eταιρεύασ πουδών Nεοελληνικού Πολιτιςμού και Γενικόσ Παιδεύασ “ύγχρονοι μηχανιςμού βύασ και καταπύεςησ”, courses.arch.ntua.gr Μαντζούφα, Π. (2011), «Βιοπολιτικό και βιομετρύα», http://nosferatos.blogspot.gr/2010/02/blog-post_746.html Μηνϊγιασ, Φ. (15/2/2011),«Πύεςη, αγανϊκτηςη και απελπιςύα από τουσ Σουρκοκύπριουσ ςτα κατεχόμενα», www.geostrategy.gr Μητούλα, Ρ. (2011), «Η προςταςύα τησ αρχιτεκτονικόσ κληρονομιϊσ ωσ παρϊγοντασ διατόρηςησ τησ φυςιογνωμύασ τησ πόλησ», http://www.archaiologia.gr/wp-content/uploads/2011/07/72-8.pdf Μούδουροσ, Ν. (29/9/2012), «Παρατηρόςεισ για την κατϊςταςη ςτα Κατεχόμενα», http://www.inep.org.cy/index.php/download_file/147/7/ Μούδουροσ, Ν. (22/10/2012), «Αποκϊλυψη των «μηδενικών προβλημϊτων», http://cyprusnews.eu/nikos-moudouros/637228--l-r-.html Πϊρπα, Ε. (13/3/2008), «Φωρύσ την πρϊςινη γραμμό_ Πολεοδομικϋσ προτϊςεισ για επανϋνωςη τησ διχοτομημϋνησ Λευκωςύασ_ Επαναςχεδιαςμόσ τησ πόλησ μετϊ την καταςτροφό που υπϋςτη το 1974_ Ενοπούηςη τησ πόλησ μϋςω νϋου ςχεδύου πόλησ», http://courses.arch.ntua.gr/fsr/124047/ektypvsh%20teliki.pdf
74 ϊρασ, Θ. (2012), «Η υλικό καταςκευό τησ κατϊςταςησ εξαύρεςησ και ο βιοπολιτικόσ ϋλεγχοσ τησ μετανϊςτευςησ ςτη ςύγχρονη εποχό. ύνορα και ςτρατόπεδα ςυγκϋντρωςησ», http://autopoiesis.squat.gr/files/2012/08/noborder_saras_biopolitics_final b.pdf Hadjichristos, C., «Nicosia: Its Space and its d-Visions», http://www.spacesyntax.tudelft.nl//media/Long%20papers%20I/christosh adjichristos.pdf Harvey, D.(2011), «Η πολιτικό οικονομύα του δημόςιου χώρου», http://ilesxi.wordpress.com/2011/04/07/harvey_politiki_oikonomia/ Harvey, D. (2011), «Σο δικαύωμα ςτην πόλη», http://kompreser.espivblogs.net/2011/04/02/dikaioma-stin-poli-davidharvey/ Jeffrey, Α., McFarlane, C. & Vasudevan, A. (2011), «Επανεξετϊζοντασ τισ Περιφρϊξεισ: Φώροσ, Τποκειμενικότητα και Κοινϊ», Antipode, http://www.rebelnet.gr/articles/view/rethinking-enclosure-spacesubjectivity-and-the-commons ο Wacquant, L. (2011), «χεδιϊζοντασ την αςτικό απομόνωςη τον 21 αιώνα», ςυνοπτικό κι αναθεωρημϋνη εκδοχό του L.Wacquant, τησ ϋκτησ διϊλεξησ Roth-Symonds και τησ εναρκτόριασ ομιλύασ ςτο υμπόςιο για τουσ Φωρικούσ Αναλφαβητιςμούσ, ςτη ςχολό αρχιτεκτονικόσ Yale, http://www.re-public.gr/?p=2517
ΙΣΟΕΛΙΔΕ ΑΡΜΟΔΙΨΝ AΡΦΨΝ ΣΗ ΚΤΠΡΙΑΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΣΙΑ Τπουργεύο εξωτερικών τησ Κυπριακόσ Δημοκρατύασ: http://www.mfa.gov.cy/mfa/mfa2006.nsf/cyprus01_gr/cyprus01_gr?opendo cument&print Δόμοσ Λευκωςύασ: http://www.netinfodemo1.com/default.asp?id=259 Σμόμα Αρχαιοτότων: http://www.mcw.gov.cy/mcw/da/da.nsf/DMLlooting_gr/DMLlooting_gr?Op enDocument
75 ΑΛΛΕ ΙΣΟΕΛΙΔΕ http://www.nooz.gr/page.ashx?pid=9&cid=8&aid=1209402 http://ivan-2-google.blogspot.com/2012/04/blog-post_4104.html http://www.sigmalive.com/files/filefield/7/9/1/simerini10032007.pdf http://www.sigmalive.com/news/local/189561 http://www.sigmalive.com/news/local/47838
ΠΗΓΕ ΥΨΣΟΓΡΑΥΙΨΝ ΑΝΑ ΚΕΥΑΛΑΙΟ i.Περύληψη [1,2,3]: Προςωπικό αρχεύο ii.Προούμιο [4]: Προςωπικό αρχεύο 1.[5,6]: Προςωπικό αρχεύο 3.2.3.[7]: Προςωπικό αρχεύο 5.1.[8,9,10,11,12,13]: Προςωπικό αρχεύο 5.2.[14]: Φϊρτησ που εκδύδει το λεγόμενο ‘‘Τπουργεύο Σουριςμού, Περιβϊλλοντοσ και Πολιτιςμού’’ τησ αποκαλούμενησ ΣΔΒΚ [15]:http://www.tovima.gr 5.4.[16,17]: Προςωπικό αρχεύο, [18]: agiabarbarapatras.blogspot.com, [19]: http://www.imperatortravel.ro, [20]: Προςωπικό αρχεύο, [21]:http://www.mcw.gov.cy, [22]: Φϊρτησ που εκδύδει το λεγόμενο Τπουργεύο Σουριςμού, Περιβϊλλοντοσ και Πολιτιςμού τησ αποκαλούμενησ ΣΔΒΚ 5.5.[23]:http://www.kaput.gr, [24]: Προςωπικό αρχεύο 5.6.[25]:http://www.hellenica.de, [26]:urun.gittigidiyor.com 5.7.[27]:Προςωπικό αρχεύο, [28]: www.whatson-northcyprus.com, [29,30]: http://www.moi.gov.cy, [31]: Κεςιςιϊν, Κ. (1989), [32]: http://www.moi.gov.cy, [33]: Προςωπικό αρχεύο, [34]: www.imperatortravel.ro, [35]: Προςωπικό αρχεύο, [36]: Φϊρτησ που εκδύδει το λεγόμενο Τπουργεύο Σουριςμού, Περιβϊλλοντοσ και Πολιτιςμού τησ αποκαλούμενησ ΣΔΒΚ, [37] Danillo, D.(1997), [38]:Σουριςτικόσ οδηγόσ που εκδύδει το λεγόμενο ‘‘Γραφεύο Σουριςτικόσ Προώθηςησ και Μϊρκετινγκ’’ τησ αποκαλούμενησ ΣΔΒΚ, [39,40,41]: Nicosia Master Plan, [42,43,44,45,46]: Προςωπικό αρχεύο