ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
GRA review ειδική έκδοση του e-περιοδικού GreekArchitects.gr ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΕΚΔΟΣΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ
Βασίλης Μιστριώτης ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΗΣ
Μανώλης Αναστασάκης anastasakis@greekarchitects.gr
ΒΟΗΘΟΙ ΣΥΝΤΑΞΗΣ
Αγλαΐα Μεγρέμη Ξένια Σαρατσιώτη Παναγιώτα-Νεφέλη Μαυροειδή
EDITORIAL
ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ
5
34-39
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
ΕΙΚΑΣΤΙΚΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
Νίκος Καλογήρου Κωνσταντίνος Πατέστος Έλενα Τάτλα
8-9
Το οικείο και το ανοίκειο στον σχεδιασμό του δημόσιου χώρου
Θάνος Κλωνάρης
Ανδρέας Γιακουμακάτος
ΔΙΑΣΤΑΥΡΩΣΕΙΣ
40-49
10-23
Φάληρο: Horror vacui
Αναπτύσσοντας κώδικες υδάτων στις απρόσωπες μεγαλουπόλεις
Πάνος Δραγώνας
ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΕΙΚΑΣΤΙΚΗΣ ΥΛΗΣ
Άρτεμις Ποταμιάνου ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΤΕΥΧΟΥΣ
Τατιάνα Ανδρεάδου Ανδρέας Γιακουμακάτος Νέλλα Γκόλαντα Bernard Cuomo Πάνος Δραγώνας ΜΕΤΑ-Αρχιτεκτονική Πρόδρομος Νικηφορίδης ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟ
Factory creative & advertising services factory@factory-adv.gr
Νέλλα Γκόλαντα
24-33 Προσεγγίζοντας το πρόσωπο του τόπου στην ακτή Μία πρόταση για την περιοχή Βαρικό του Λιτοχώρου Τατιάνα Ανδρεάδου
ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟ
Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος marketing@greekarchitects.gr
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΤΥΠΟΣ
Μανώλης Οικονόμου Γκάλλι Ροβέρτου 35, 11742 Ακρόπολη - Αθήνα Tηλ.: 210 3636631 info@gra.gr info@greekarchitects.gr
2
Copyright © greekarchitects.gr – Vassilis Mistriotis Αναγνωρίζετε ότι η Υπηρεσία περιέχει πληροφορίες, λογισμικό, γραφικά και άλλο υλικό που προστατεύεται από δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, σήματα, εμπορικά μυστικά και άλλα δικαιώματα ιδιοκτησίας και ότι αυτά τα δικαιώματα είναι έγκυρα και προστατευμένα. Δεν μπορείτε να αλλοιώσετε, να εκδώσετε, να μεταφέρετε ή να συμμετέχετε στη μεταφορά ή πώληση, να δημιουργήσετε παράγωγη δουλειά ή να εκμεταλλευτείτε καθ’ οιονδήποτε τρόπο μερικό ή ολικό το Περιεχόμενο. Απαγορεύεται η μερική ή ολική αναπαραγωγή του Περιεχομένου, είτε πρόκειται για έντυπη, ηλεκτρονική ή οποιαδήποτε άλλη μορφή χωρίς προηγούμενη άδεια από τον πνευματικό ιδιοκτήτη. Τα περιεχόμενα του GRA review παρέχονται «όπως ακριβώς είναι» χωρίς καμία εγγύηση εκπεφρασμένη ή και συνεπαγόμενη με οποιοδήποτε τρόπο. Το GRA review δε φέρει καμία ευθύνη για την ακρίβεια, το περιεχόμενο και τη διαθεσιμότητα της πληροφορίας που είναι προσβάσιμη μέσω της χρήσης των υπηρεσιών του. Οι υπηρεσίες του GRA review παρέχονται χωρίς κανενός είδους εγγύηση. Συμφωνείτε ότι η χρήση της υπηρεσίας επαφίεται καθ’ ολοκλήρου σε δική σας ευθύνη.
ΕΡΓΑ & ΜΕΛΕΤΕΣ
ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ
50-55
72-77
Ο φαληρικός όρμος του Renzo Piano
Διπλωματικές Εργασίες, Βραβεία 2009-2010
Renzo Piano Building Workshop Παρουσίαση: Μανώλης Αναστασάκης
5 ισότιμα βραβεία, 5 ισότιμοι έπαινοι
56-63 Ανάπλαση της Νέας Παραλίας Θεσσαλονίκης Πρόδρομος Νικηφορίδης, Μπερνάρ Κουόμο
64-71 Ανάπλαση-διαμόρφωση του πάρκου στην περιοχή «ΔΕΗ-ΑΗΣ Αγ. Γεωργίου» στο Κερατσίνι ΜΕΤΑ-Αρχιτεκτονική
Εικόνα εξωφύλλου Παραλία Θεσσαλονίκης - φωτ. του Bernard Cuomo
GRA REVIEW #02 / SUMMER-AUTUMN 2011
3
4
EDITORIAL
Η αρχιτεκτονική μπορεί να είναι φτιαγμένη από «πέτρα», η σχέση της όμως με το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον ενορχηστρώνεται εν πολλοίς από το υγρό στοιχείο. Σε μεγάλη και σε μικρή κλίμακα, η σαγήνη και η δύναμη του νερού μπορούν να διαμορφώσουν ολόκληρα ανθρώπινα περιβάλλοντα (βλ. Ολλανδία και Βενετία), μπορούν ακόμα να προσφέρουν τη φαντασία καθώς και μία πλειάδα από εργαλεία (υλικά και συμβολικά) για τη δημιουργία χώρων όπου ενσωματώνεται, δυναμικά ή διακριτικά, το νερό. Είτε σε πόλεις μεσόγειες ή ορεινές, είτε δίπλα σε ποτάμι, είτε σε περιοχές παράκτιες, κάθε εποχή και πολιτισμός διαχειρίζεται και αναδημιουργεί τη σχέση με το νερό, τα βασικά χαρακτηριστικά της οποίας είναι η λειτουργική ένταξη, η αισθητηριακή πρόσληψη και η συμβολική διάσταση. Η ισλαμική αρχιτεκτονική έχει να προσφέρει από τα σπουδαιότερα παραδείγματα της συμπόρευσης της αρχιτεκτονικής με το νερό, ενώ η δυτική αρχιτεκτονική, εκτός από τους κήπους, μπορεί να επιδεικνύει υπερήφανα τις αστικές «παραλίες» της καθώς και τα λιμάνια με τις προβλήτες και αποβάθρες τους. Το νερό, για τον ελληνικό αστικό χώρο, είναι κυρίως η θάλασσα. Η Τατιάνα Ανδρεάδου το τονίζει αυτό και σε ότι αφορά τη σχέση του ελληνικού τοπίου με την ακτογραμμή και η πρότασή της για την περιοχή Βορικό του Λιτόχωρου αναδεικνύει τα κοινά χαρακτηριστικά αυτής της σχέσης. Η κατ’ εξοχήν παραθαλάσσια πόλη, η Θεσσαλονίκη, προικίζεται με την ανάπλαση της «Νέας Παραλίας» της από τους Πρόδρομο Νικηφορίδη και Bernard Cuomo. Η «γραμμικότητα» της πρότασής τους ενισχύει και εμπλουτίζει τη σχέση της πόλης με το Θερμαϊκό κόλπο. Το πολεοδομικό συγκρότημα της πρωτεύουσας από την άλλη ανοίγεται λειτουργικά προς τη θάλασσα κυρίως με τον Πειραιά και τις βιομηχανικές και λιμενικές εγκαταστάσεις οι οποίες εκτείνονται έως το Κερατσίνι. Η μελέτη της ομάδας ΜΕΤΑ – Αρχιτεκτονική για την ανάπλαση της περιοχής της «ΔΕΗ-ΑΗΣ Αγ. Γεωργίου» στο Κερατσίνι δίνει το παράδειγμα για την επανένταξη εγκαταλελειμμένων παράκτιων περιοχών στην περιοχή τους με νέες χρήσεις. Η πρόταση για ένα Οικολογικό Πάρκο δραστηριοτήτων προσδένει την περιοχή στο χώρο της και στην εποχή της. Σε ότι αφορά την καθεαυτό Αθήνα, η πόλη έχει μια ευκαιρία να συσφίξει τους δεσμούς της με τη θάλασσα με την πρόταση για την ανάπλαση του φαληρικού όρμου του Renzo Piano. Ο Πάνος Δραγώνας θέτει βέβαια εύστοχα τα προβλήματα και τους προβληματισμούς για το Φαληρικό αστικό «κενό». Η αμηχανία της Αθήνας απέναντι στη θάλασσα επιβαρύνεται όμως από τις συνθήκες αναγέννησής της ως πρωτεύουσας του νεοελληνικού κράτους όταν ο μεσόγειος χαρακτήρας της υπερτερεί και ενισχύεται. Αυτό το «προπατορικό» δεδομένο έρχεται να απαλύνει το φαληρικό πάρκο του R. Piano, προσδοκώντας να αποδώσει ένα ζωντανό θαλάσσιο μέτωπο στην πόλη, με επίγνωση όμως ότι η επιτυχής ενσωμάτωση του πάρκου στο αστικό θα κριθεί στη μακρά διάρκεια. Η επιτυχία μπορεί να έρχεται από τις στρατηγικές επιλογές, σφραγίζεται όμως από τις συνεχείς και επιμέρους παρεμβάσεις. Το παράδειγμα που παραθέτει ο Ανδρέας Γιακουμακάτος, η νέα Όπερα του Όσλο, εικονογραφεί με τον καλύτερο τρόπο την επιτυχία μέσα από μία αρχιτεκτονική που πριμοδοτεί το δημόσιο χαρακτήρα, τη «διαδραστική σχέση χώρου και κοινωνίας». Το αστικό περιβάλλον στη σχέση του με το νερό εμπλουτίζεται με έργα καλλιτεχνών και landscape artists. Η γλύπτρια τοπίου Νέλλα Γκόλαντα με τα έργα της «Γλυπτά Αρχιτεκτονικά Τοπία» παρεμβαίνει στο δημόσιο χώρο αποδίδοντας πρωταγωνιστικό ρόλο στο υγρό στοιχείο. Η γλυπτή προκυμαία στο Φλοίσβο πλάθεται στο ρυθμό της θάλασσας και στις δύο κεντρικές πλατείες της Λάρισας «ρέει» ο «Γλυπτός Ποταμός». Ο visual artist Θάνος Κλωνάρης από την πλευρά του εμπλουτίζει τη σκέψη για το αστικό στη σχέση του με το φυσικό με τα έργα του στα οποία κυριαρχούν αρχιτεκτονικές φόρμες δίπλα στο νερό. Τα 2ο τεύχος του GRA Review μπορεί να παρουσιάζει ένα μικρό μόνο απόσπασμα από τη σκέψη των εικαστικών και αρχιτεκτόνων αναφορικά με τη σχέση του κατασκευασμένου τοπίου με το νερό και να παραθέτει δείγματα μόνον έργων στα οποία το υγρό στοιχείο και κυρίως η θάλασσα πρωταγωνιστούν. Διαγράφονται όμως σε αυτό οι προκλήσεις και οι δυνατότητες για την αξιοποίηση του νερού στην αρχιτεκτονική σύνθεση καθώς και η σημασία της διαχείρισης αυτής της σχέσης σε επίπεδο αστικού περιβάλλοντος και τοπίου. Μανώλης Αναστασάκης
GRA REVIEW #02 / SUMMER-AUTUMN 2011
5
Δ Ι Α Σ ΤΑ Υ Ρ Ω Σ Ε Ι Σ
της Νέλλας Γκόλαντα, Γλύπτριας Τοπίου, Επίτιμου Μέλους του συλλόγου αρχιτεκτόνων τοπίου Ελλάδος
Αναπτύσσοντας κώδικες υδάτων στις απρόσωπες μεγαλουπόλεις Πρόθεσή μου είναι να αναπτύξω τις σκέψεις μου, αναλύοντας μερικά από τα έργα μου – «Γλυπτά Αρχιτεκτονικά Τοπία®» στο δημόσιο χώρο – στα οποία πρωταγωνιστικό ρόλο στο σχεδιασμό τους έπαιξε η σχέση τους με το υγρό στοιχείο, το νερό. Πιστεύω ότι η παρουσία του στον ελληνικό χώρο σε συνδυασμό με το φως έπαιξε τον κύριο ρόλο στην ανάδυση του ελληνικού πολιτισμού. Ο ορίζοντας της θάλασσας περιβάλλει την πατρίδα μας και σχεδόν συνοδεύει τις μετακινήσεις μας σ’ αυτό το πολυσχιδές και με ανθρώπινη κλίμακα μεσογειακό τοπίο και δημιουργεί το συναίσθημα του αέναου και της «ευεστώ», την αίσθηση δηλαδή της γαλήνης και της ευτυχίας. Από την άλλη μεριά το πλούσιο πλέγμα των πηγών, των ποταμών και των τρεχούμενων νερών, γενικά, ολοκληρώνουν την κυριαρχική παρουσία του υγρού στοιχείου ως πρωταγωνιστή για την ανάπτυξη μυθικών μορφών που προσωποποιούν το παγανιστικό τοπίο των ποταμών μέσα στο οποίο αναπτύχθηκαν οι πλειάδες των νυμφών, οι προσωποποιήσεις ποταμών και άλλων θεοτήτων.
10
Αν α π τ ύ σ σ ο ν τ α ς κ ώ δ ι κ ε ς υ δ ά τ ω ν σ τ ι ς α π ρ ό σ ω π ε ς μ ε γ α λ ο υ π ό λ ε ι ς
1
GRA REVIEW #02 / SUMMER-AUTUMN 2011
11
Δ Ι Α Σ ΤΑ Υ Ρ Ω Σ Ε Ι Σ
της Τατιάνας Ανδρεάδου, Αρχιτέκτονα, Αν. Καθηγ. Α.Π.Θ.
Προσεγγίζοντας το πρόσωπο του τόπου στην ακτή Μια πρόταση για την περιοχή Βαρικό του Λιτοχώρου Το τοπίο της ακτής στην Ελλάδα, έχει κατά τη γνώμη μας, στις περισσότερες ακτές μερικά κοινά χαρακτηριστικά που έχουν να κάνουν με την ειδική ποιότητα του φωτός στην παραθαλάσσια Ελλάδα, αλλά επίσης, τα επιμέρους τοπία, έχουν και άλλα χαρακτηριστικά που δεν είναι κοινά, αλλά διαφορετικά για το καθένα. Η Ελλάδα είναι περισσότερο θάλασσα παρά στεριά. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι τα στοιχεία που σε οντολογικό επίπεδο απαρτίζουν το τοπίο της ακτής στην Ελλάδα, είναι Θάλασσα, Φως και Στεριά, ή ότι, το σώμα της Ελλάδας αποτελείται από Θάλασσα, Φως και Στεριά.
24
Προσεγγίζοντας το πρόσωπο του τόπου στην ακτή
1
GRA REVIEW #02 / SUMMER-AUTUMN 2011
25
ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ
Του Ανδρέα Γιακουμακάτου, Αναπληρωτής καθηγητής Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών
Το οικείο και το ανοίκειο στο σχεδιασμό του δημόσιου χώρου
“
34
Ο «δημόσιος χώρος» είναι ο χώρος της «δημόσιας πόλης», ο χώρος της σχεδιασμένης συλλογικότητας. Ποια είναι η δημόσια πόλη στην Ελλάδα, ποια είναι η ταυτότητα της εγχώριας αστικής διαμόρφωσης; Ο δημόσιος χώρος στην Ελλάδα είναι το άθροισμα των κενών του ιδιωτικού, αυτού που περισσεύει από την ιδιωτική εκμετάλλευση (ακόμα και ιστορικά, η πολιτεία κινήθηκε και «νομοθέτησε» με αυτή την οπτική). Η «σύγχρονη ελληνική πόλη» είναι ένας ευφημισμός, καθώς δεν έχει σχέδιο και μορφή, κυριαρχήθηκε ιστορικά από τους κανόνες της αγοράς. Έτσι, σε μια πόλη χωρίς σχέδιο, αντιστοιχεί μια αρχιτεκτονική χωρίς σχέδιο και ένας δημόσιος χώρος χωρίς σχέδιο. Η πόλη είναι γεγονός πολιτικό, αλλά χωρίς πολιτική, χωρίς δημόσια διαμεσολάβηση, η ελληνική αρχιτεκτονική παρέμεινε «ορφανή» και περιθωριακή, περιορίστηκε σε αισθητική άσκηση, όχι σε πολιτική πράξη. Στην Ελλά-
δα, δεν δόθηκε ποτέ μορφή και σχήμα στην πολιτική φύση της σχέσης των ατόμων με το χώρο. Ο σχεδιασμός στον τόπο μας δεν συνδέθηκε οργανικά με τη Διοίκηση, δεν σχηματοποίησε τον προβληματισμό της για ένα «αστικό όραμα» που να υλοποιείται και να μορφοποιεί πραγματώσεις κοινότητας. Οι δημόσιοι φορείς, από την τοπική αυτοδιοίκηση και πάνω, δεν υπήρξαν κατά κανόνα παραγωγοί αρχιτεκτονικής και δημόσιου χώρου σε κλίμακα αναγνωρίσιμη, σε θέση να μεταβάλουν τη φύση, την ταυτότητα και την εικόνα του αστικού περιβάλλοντος. Ορισμένες ευτυχείς εξαιρέσεις αυτού του κανόνα μπορούν να βρεθούν στην πόλη της Θεσσαλονίκης.
Το ο ι κ ε ί ο κ α ι τ ο α ν ο ί κ ε ι ο σ τ ο ν σ χ ε δ ι α σ μ ό τ ο υ δ η μ ό σ ι ο υ χ ώ ρ ο υ
GRA REVIEW #02 / SUMMER-AUTUMN 2011
35
ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ
του Πάνου Δραγώνα, Επίκουρου καθηγητή αρχιτεκτονικής σχολής Π. Πατρών
Φάληρο: Horror vacui Το Φάληρο, σήμερα, αποτελεί μια τρομακτικά κενή περιοχή. Το κενό του Φαλήρου, βέβαια, δεν είναι τόσο πραγματικό όσο συμβολικό.
Ο φαληρικός όρμος αποτελεί μια τεχνητή περιοχή, ένα προϊόν εγκληματικών επιχωματώσεων, κυκλοφοριακών διευθετήσεων και αντιπλημμυρικών έργων δίχως περιβαλλοντική συνείδηση. Πρόκειται για μια περιοχή δίχως μνήμη και δίχως αστική ταυτότητα η οποία προκαλεί αμηχανία σε όποιον επιχειρήσει να την αντιμετωπίσει.
40
Φάληρο: Horror vacui
ΕΙΚΟΝΑ 1: Το Νέο Φάληρο στα τέλη του 19ου αιώνα. Πηγή: Κώστα Η. Μπίρη, Αι Αθήναι, Αθήνα: Μέλισσα, 1996
GRA REVIEW #02 / SUMMER-AUTUMN 2011
41
Ε Ρ ΓΑ & Μ Ε Λ Ε Τ Ε Σ
Εργοδότης: Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος Αρχιτέκτων: Renzo Piano Building Workshop Σύμβουλοι: G. Nordenson & Associates, Systematica, Acquatecno ENM, H. Pangalou, Thymios Papayannis & Associates
Ο φαληρικός όρμος του Renzo Piano Παρουσίαση: Μανώλης Αναστασάκης
Η απάντηση του Renzo Piano στο ερώτημα για το ποια σχέση με τη θάλασσα αναζητά η Αθήνα στην περιοχή του φαληρικού όρμου, δίνεται με ένα Γενικό Σχέδιο (Master Plan) μητροπολιτικής εμβέλειας και
50
μακράς πνοής. Το σχέδιο ενοποιεί την ακτογραμμή της Αθήνας - από το Σ.Ε.Φ. έως το Φλοίσβο - με τη δημιουργία ενός παραθαλάσσιου πάρκου. Το σχέδιο μπορεί να αποδώσει στην πόλη τη θάλασσά της σε
λίγα χρόνια, όμως όπως ο ίδιος ο αρχιτέκτονας επισήμανε κατά την παρουσίαση του σχεδίου του, η πλήρης ενσωμάτωση του πάρκου στην πόλη μετριέται με χρονικό ορίζοντα τον μισό ή και έναν αιώνα.
1
GRA REVIEW #02 / SUMMER-AUTUMN 2011
51
Ε Ρ ΓΑ & Μ Ε Λ Ε Τ Ε Σ
Ανάπλαση της Νέας Παραλίας Θεσσαλονίκης Η αναζήτηση μιας νέας αστικής ισορροπίας στο θαλάσσιο μέτωπο της πόλης Πρόδρομος Νικηφορίδης, Μπερνάρ Κουόμο
ΕΙΚΟΝΑ ΑΡΙΣΤΕΡΑ: Τμήμα το έργου που έχει ήδη ολοκληρωθεί
ΕΙΚΟΝΑ ΔΕΞΙΑ: Περιοχή του έργου
56
Καθώς ολοένα και μεγαλύτερος αριθμών ανθρώπων συσσωρεύεται στις μεγάλες πόλεις, το αστικό περιβάλλον, συνεχώς επεκτεινόμενο, γίνεται το ίδιο πολύτιμο και απαιτεί την ίδια ισορροπημένη διαχείριση όσο και το απειλούμενο φυσικό περιβάλλον του πλανήτη. Οι πόλεις παγκοσμίως αναζητούν βιώσιμες στρατηγικές ανάπλασης, αναζητούν την ισορροπία ανάμεσα στο φυσικό και το κτισμένο, αξιοποιώντας τα φυσικά τους πλεονεκτήματα (θαλάσσια μέτωπα, λίμνες ή ποτάμια, περιαστικά δάση
και τοπία φυσικού κάλλους). Ο σχεδιασμός του δημόσιου χώρου των πόλεων, τα αστικά πάρκα και τα μεγάλα κενά του αστικού ιστού, γίνονται τα ιδανικά τοπία για την αναζήτηση ισορροπημένων λύσεων που σέβονται εξίσου τον πολίτη και το περιβάλλον. Η πρόθεση του Δήμου Θεσσαλονίκης για την ανάπλαση της Νέας Παραλίας και η προκήρυξη του σχετικού διαγωνισμού, μας έδωσε την ευκαιρία να πειραματιστούμε πάνω σε αυτή τη λογική οργάνωσης του δημόσιου χώρου της πόλης. Εκεί όπου
ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός συναντά τις επιλογές της συγκρότησης ενός συνολικού μικρο-οικοσυστήματος, με τις αλληλεπιδράσεις του, την ποικιλότητα, την ετερογένεια αλλά και τη συνοχή του. Ο σχεδιασμός, η επιλογή των υλικών, η επιλογή των φυτικών ειδών, ο φωτισμός, όλα οφείλουν να συμβάλλουν όχι μόνο στην κατασκευή ενός δημόσιου χώρου υψηλής ποιότητας, αλλά κυρίως στην οργάνωση ενός χώρου που «εγγράφεται» ομαλά στον υπάρχον αστικό τοπίο και η διαχείριση και συντήρησή του
Αν ά π λ α σ η τ η ς Ν έ α ς Π α ρ α λ ί α ς Θ ε σ σ α λ ο ν ί κ η ς
δεν απαιτεί τη σπατάλη πολύτιμων πόρων. Αναγνωρίζοντας την πολυπλοκότητα που ενυπάρχει στο εγχείρημα του επανασχεδιασμού ενός αστικού χώρου με πολλαπλή σημασία για την πόλη, έγινε προσπάθεια να μελετηθεί η περιοχή σφαιρικά. Βασική επιθυμία ήταν η ολοκληρωμένη προσέγγιση του θέματος με στόχο οι προτεινόμενοι χειρισμοί να παρουσιάζουν συνέπεια και συνοχή σε μία ενιαία αρχιτεκτονική πρόταση, και ταυτόχρονα να αποτελούν βιώσιμες λύσεις για τη διατήρηση της
ταυτότητας του τοπίου, συμβάλλοντας στην αναγέννηση ενός οικοσυστήματος στο μεταίχμιο μεταξύ θάλασσας και πόλης. Η Νέα Παραλία της Θεσσαλονίκης είναι ένας γραμμικός τόπος με περιορισμένο σχετικά βάθος και μεγάλο μήκος, γεγονός που του προσδίδει ακριβώς τα χαρακτηριστικά του «μετώπου», του λεπτού φλοιού, που απλώνεται πάνω στο δύσκολο και προκλητικό όριο μεταξύ στεριάς και θάλασσας, μεταξύ φυσικού και κατασκευασμένου τοπίου. Ο σχεδιασμός σε αυτό το όριο
GRA REVIEW #02 / SUMMER-AUTUMN 2011
οφείλει να συνυπάρξει και να συνδιαλλαγεί με το υδάτινο στοιχείο, δηλαδή τη φύση στη πιο ασταθή μορφή της. Ιδιαίτερα το θαλάσσιο φόντο στον κόλπο της Θεσσαλονίκης, αποτελεί το εκπληκτικό αυτό σκηνικό, όπου το εφήμερο και το μεταβλητό είναι τα κυρίαρχα στοιχεία που δημιουργούν μια διαφορετική κάθε φορά ατμόσφαιρα. Η όποια επέμβαση σε αυτό το φόντο, παίρνει το χρώμα του, υπάρχει γιατί υπάρχει αυτό, δεν μπορεί να το ανταγωνιστεί παρά να συνυπάρξει και να κερδίσει λίγη από την
ακούραστη αίγλη του. Για αυτούς τους λόγους, η βασική απόφαση της πρότασης ήταν να διατηρηθεί η χαρακτηριστική και αναγνωρίσιμη φυσιογνωμία του ενιαίου μετώπου προς τη θάλασσα, η συνέχεια και γραμμικότητα του τοπίου. Πιστεύοντας πως πρέπει να διαφυλαχθεί το γοητευτικό στοιχείο της Νέας Παραλίας Θεσσαλονίκης, που είναι η ενιαία και ενδιαφέρουσα πορεία περιπάτου πλάι στον ανοικτό θαλάσσιο ορίζοντα, δεν επιχειρήθηκε καμιά προέκταση κατασκευών μέσα στη θάλασσα. 57
Ε Ρ ΓΑ & Μ Ε Λ Ε Τ Ε Σ
Δέσποινα Γουναροπούλου
Νατάσσα Δεληγιάννη
Βίκυ Εμμανουηλίδου
Πέτρος Μπαζός
Γιώργος Σπυρίδωνος
Αρχιτεκτονική μελέτη: ΜΕΤΑ-Αρχιτεκτονική Σύμβουλος Στατικών μελετών: Ιωάννης Μπαζός Σύμβουλος Η/Μ: Ευστάθιος Εμμανουηλίδης Αρχιτέκτονας τοπίου: Χανικιάν Κάρολος
Ανάπλαση-διαμόρφωση του πάρκου στην περιοχή «ΔΕΗ-ΑΗΣ Αγ. Γεωργίου»
Κερατσίνι Γενικά
64
Η μελέτη έλαβε το1998 το πρώτο βραβείο στον Πανελλήνιο Αρχιτεκτονικό Διαγωνισμό Ιδεών περί «ΑνάπλασηςΔιαμόρφωσης του Πάρκου της περιοχής ΔΕΗ – ΑΗΣ / Αγ. Γεωργίου» στο Κερατσίνι. Έκτοτε και μέχρι σήμερα, έχει εκπονηθεί προμελέτη, σε συνεργασία με τον Δήμο Κερατσινίου.
Πρόκειται για ένα Πάρκο συνολικής έκτασης 120 στρεμμάτων περίπου, που εκτείνεται στην παραλιακή ζώνη του Κερατσινίου. Η περιοχή εκτείνεται προς βορρά μέχρι το λιμάνι (χώρο τελωνείου), προς νότο μέχρι το πρώην εργοστάσιο της ΝΑΦΘΑ (που πρόσφατα έχει ανακαινισθεί), ανατολικά μέχρι την Διγενή Ακρίτα και δυτικά μέχρι το λιμάνι των ψαράδων.
Είναι ένα Πάρκο υπερτοπικής σημασίας, που δίνει τη δυνατότητα για εφαρμογή ιδεών για την ουσιαστική αξιοποίηση του χώρου προς μία οικολογική και περιβαλλοντική κατεύθυνση. Ο Δήμος Κερατσινίου θεώρησε εφικτή την τμηματική υλοποίηση του έργου.
Αν ά π λ α σ η - δ ι α μ ό ρ φ ω σ η τ ο υ π ά ρ κ ο υ σ τ η ν π ε ρ ι ο χ ή « Δ Ε Η - Α Η Σ Αγ . Γε ω ρ γ ί ο υ » σ τ ο Κ ε ρ α τ σ ί ν ι
Υπάρχουσα κατάσταση
Η υπάρχουσα παραλιακή ζώνη χαρακτηρίζεται έντονα από την ύπαρξη των βιομηχανικών χρήσεων, κυρίως στα βόρεια του Πάρκου (Δ.Ε.Η., ιχθυόσκαλα, Ο.Λ.Π. κτλ.). Το τοπίο στο μεγαλύτερο μέρος του τμήματος της μελέτης είναι υποβαθμισμένο και σε μερικά σημεία επικίνδυνο για τους κατοίκους. Η υπάρχουσα κατάσταση είναι αποτέλεσμα παλαιότερων επεμβάσεων στην περιοχή, ύπαρξης βιομη-
GRA REVIEW #02 / SUMMER-AUTUMN 2011
χανικών χρήσεων και έλλειψης οποιασδήποτε επέμβασης με στόχο την αξιοποίησή της. Κατά συνέπεια, η ανεκμετάλλευτη παραλιακή αυτή ζώνη, αποκόπτει τη διέξοδο της Πόλης στη θάλασσα. Παρουσιάζεται εδώ μια τεράστια δυνατότητα ανάπλασης της περιοχής, που μπορεί να μεταμορφωθεί σε πόλο έλξης για την περιοχή του Κερατσινίου και γενικά για την περιοχή των Αθηνών.
ΕΙΚΟΝΑ ΕΠΑΝΩ: Πανοραμική όψη του Πάρκου
65
ΕΠΟΜΕΝΟ ΤΕΥΧΟΣ - ΝEXT ISSUE
Νέες εμπειρίες σε χώρους φιλοξενίας New experiences in spaces of hospitality