พจนานุกรมเชื้อดื้อยา

คําแนะนํ าในการใช้พจนานุ กรมเชือดือยา พจนานุ กรมเชือดือยา (AMR dictionary ทังในรู ป แบบสิงพิม พ ์ และ เว็บไซต ์ (www.amrdictionary.net)) มีเป้ าหมายเพือใหเ้ ป็ นข ้อมูลและ ให ้ความรู ้เท่านัน เนื อหาของพจนานุ กรมเชือดือยา รวมทังเนื อหาของข ้อ ควรรู ้ (learning points) และจากวิดโี อคลิปแนะนํ า เรียบเรียงมาจากสือ สํ า หร บ ั ประชาชนทัวไป ของกระทรวงสาธารณสุ ข ในหลายๆ ประเทศ รวมทังประเทศไทย และจากหน่ วยงานสากล เช่น องค ์การอนามัยโลก ผู อ้ ่านไม่ค วรนํ าเนื อหาของพจนานุ กรมเชือดือยา ไปใช ้แทนการรบั คํา แนะนํ า คําวินิจฉัย และการร ักษาของบุคลากรทางการแพทย ์ ถา้ ผูอ้ ่านไม่สบาย ผูจ้ ด ั ทําขอแนะนํ าใหท ้ ่านไปร บั บริการทางการแพทย ์ จากบุคลากรทางการแพทย ์ทีไดร้ บั การรบั รองจากกระทรวงสาธารณสุข และสอบถามอาการและข ้อมูลทางการแพทย ์อย่างเหมาะสม ท่านไม่ควร ใช ้ขอ้ มูล จากสือทีไดร้ บ ั เพียงอย่างเดียวในการตัดสินใจเพือเขา้ ร บ ั การ ร ักษาหรือไม่เข ้าร ับการรักษาจากบุคลากรทางการแพทย ์ ความรู ้ งานวิ จ ย ั และ การให ก ้ ารร ก ั ษาในทางการแพทย เ์ กียวกับ ยา ปฏิชวี นะและเชือดือยานั น มีการพัฒนาและปรบั ปรุงตลอดเวลา เนื อหา ของพจนานุ กรมเชือดือยานี ก็จะมีการปรบั ปรุงใหท้ น ั สมัยอย่างต่อเนื องทัง ในรูปแบบสิงพิมพ ์และทีปรากฏบนเว็บไซต ์

อย่างไรก็ดผ ี ูอ้ ่านควรเชือถือคําแนะนํ าของบุคลากรทางการแพทย ์ทีได ้รบั การร บั รองจากกระทรวงสาธารณสุข ในการพิจารณาข ้อมูล และในการ กระทํ า ใดๆ ที อาจส่ ง ผลให เ้ กิด ความสู ญ เสี ย ทังกับ ตัว ท่ า นและผู อ้ ืน โดยเฉพาะอย่างยิงจากการแพร่กระจายและการติดเชือดือยา

สารบ ัญ บทที 1 เชือดือยา และ AMR คืออะไร?.....................................1 เชือดือยา ................................................................................................ 1

พจนานุ กรมเชือดือยาไม่ไดร้ บั การสนั บสนุ นจากภาคธุรกิจหรือบริษัทยา

การดือยาต ้านจุลชีพ (AMR) ................................................................. 6

ใดๆ และไม่ไดห้ วังผลในการโฆษณา หรือใหเ้ กิดผลทางลบกับภาคธุรกิจ

จุลชีพ ...................................................................................................10

หรือบริษท ั ยาใดๆ ท่านสามารถแจกจ่าย ทําซํา หรือดัดแปลง สิงพิมพ ์และ

ยาปฏิชวี นะ ...........................................................................................15

การเรียบเรียงของเนื อหาบนเว็บไซต ์ของพจนานุ กรมเชือดือ และนํ าไปใช ้

การใช ้ยาปฏิชวี นะอย่างไม่ถูกต ้อง .......................................................20

ได ไ้ ม่ จํ า กัด (CC BY license - Creative Common Attribution 4.

ความรอบรู ้ด ้านยาปฏิชวี นะ ..................................................................26

0) เพี ย งแต่ ท่ า นต อ้ งแจ ง้ ว่ า ท่ า นนํ ามาจาก พจนานุ กรมเชือดื อยา (www.amrdictionary.net) หรือจากเอกสารอ ้างอิงต ้นฉบับ ด ้วยความนับถือ

บทที 2 การดือยา……………………………………………….....31 การดือยาปฏิชวี นะ ................................................................................31 การติดเชือดือยา (DRI)........................................................................36 เชือดือยาหลายขนาน (MDR organism) .........................................40 บทที 3 การใช้ยาปฎิชวี นะในคน………………………………..45 การใช ้ยาปฏิชวี นะเพือการป้ องกัน .......................................................45

คณะผู จ ้ ัดทําพจนานุ กรมเชือดือยา

ซือกินเอง (OTC) ..................................................................................48 การใช ้ยาอย่างสมเหตุผล (RUM และ RDU) ......................................53

ปล.ถา้ ท่านต ้องการใหค้ ําแนะนํ าติชมหรือติดต่อผูจ้ ด ั ทําท่านสามารถทํา ได ้ที [1] www.amrdictionary.net [2] fb.me/amrdictionary [3] https://www.surveymonkey.com/r/amrdictionary หรือ [4] อีเมล ravikanya@tropmedres.ac และ direk@tropmedres.ac

บทที 4 การใช้ยาปฏิชวี นะในส ัตว ์……………………………....58 ใช ้ยาปฏิชวี นะในการเลียง ....................................................................58 ปลอดยาปฏิชวี นะ .................................................................................64 ยาปฏิชวี นะทีสําคัญอย่างยิง (CIA) ......................................................67

เลียงโดยไม่มก ี ารใช ้ยาปฏิชวี นะ (RWA) .............................................71 บทที 5 การส่งเสริมความรอบรู ้ด้านเชือดือยาและด้านยา ปฏิชวี นะ..............................................................................76 สัปดาห ์รู ้ร ักษ ์ ตระหนักใช ้ยาต ้านแบคทีเรีย ..........................................76 รอยเท ้ายาปฏิชวี นะ (Antibiotic Footprint) ....................................83 การใช ้ยาปฏิชวี นะอย่างสมเหตุผล (ASU) ...........................................87 การควบคุมกํากับดูแลการใช ้ยาปฏิชวี นะอย่างเหมาะสม .....................90 บทที 6 จุลชีพ………………………………………………………92 แบคทีเรีย ..............................................................................................92 เชือรา ....................................................................................................96 ไวร ัส ......................................................................................................99 บทที 7 ยาต้านจุลชีพ จุลชีพดือ ยา………………………………………………………………….102 ยาต ้านเชือรา ..................................................................................... 102 ยาต ้านมาลาเรีย................................................................................. 105 ยาต ้านวัณโรค ................................................................................... 108 ยาต ้านไวร ัส ....................................................................................... 112 เพนิ ซลิ ลิน .......................................................................................... 116 บทที 8 ยาอืนๆ……………………………………………………119 ยาแก ้อักเสบ....................................................................................... 119 นํ ายาฆ่าเชือ ....................................................................................... 122 วัคซีน ................................................................................................. 124 บทที 9 การติดเชือ……………………………………………….128

โรคติดเชือในชุมชน .......................................................................... 128 โรคติดเชือในโรงพยาบาล................................................................. 131 โรคติดเชือ ......................................................................................... 138 ภาวะติดเชือ (เซ็พสิส) ....................................................................... 145 กิตติกรรมประกาศ……………………………………………….151 ผู ้ร่วมเรียบเรียงพจนานุ กรมเชือดือยา: .............................................. 151

พจนานุกรมเชือดือยา

บทที 1 เชือดือยา และ AMR คืออะไร? เชือดือยา

คํานาม. เชือโรคทีสามารถยับยังการทํางานของ “ยาปฏิชวี นะ” หรือยา ต ้านจุลชีพอืนๆ ได ้ ทําใหก้ ารร ักษาผูป้ ่ วยทีติดเชือดือยาไม่ได ้ผลดีดงั เดิม อาจต ้องใช ้เวลารกั ษานานขึน เสียค่าใช ้จ่ายแพงขึน มีผลข ้างเคียงของ โรคหรือจากการรกั ษามากขึน และมีโอกาสเสียชีวต ิ จากการติดเชือมาก ขึน

“เชือดือยาคร่าชีวต ิ คนไทยนับหมืน เร่งหามาตรการ แก ้ปัญหา”

“คนไทยเอะอะอะไรก็ใช ้ยาปฏิชวี นะ ทําให ้เกิดวิกฤติเชือ ดือยา”

“กระทรวงสาธารณสุขเตือน ป่ วยเป็ นหวัด เจ็บคอ ไอ ไม่ ซือยาปฏิชวี นะกินเอง ลดเชือดือยา”

“ผูป้ ่ วยโรคท ้องร่วง ร ้อยละ 95 ไม่จาํ เป็ นต ้องใช ้ยา ปฏิชวี นะ เนื องจากจะทําให ้เชือแบคทีเรียทีมีตาม ธรรมชาติในร่างกาย กลายเป็ นเชือดือยาได ้”

1

พจนานุกรมเชือดือยา

คําใกล้เคียง

สําหรบั ประเทศไทย ข ้อมูลปี พ.ศ. 2552 พบว่ามีการผลิตและนํ าเขา้ ยา

ซูเปอร ์บัก (Superbug)

ปฏิชวี นะสูงมากถึง 11,000 ล ้านบาท และพบว่ามีการใช ้ยาปฏิชวี นะอย่าง

คํ า นาม . เชือแบคที เ รีย ที สามารถยับ ยังการทํ า งานของยาปฏิ ช วี นะ

ไม่ส มเหตุ สมผลในสถานพยาบาลทุก ระดับ โดยพบการใช ้ยาดังกล่ าว

สําหร ับการร ักษาได ้หลายชนิ ด

อย่างไม่สมเหตุผลจํานวนสูงตังแต่ร ้อยละ 25 ถึงร ้อยละ 91

ข้อควรรู ้

ในประเทศไทย คาดว่ามีผูป้ ่ วยทีติดเชือดือยาปี ละประมาณ 87,751 คน

เราควรสนใจเรืองเชือดือยา?

ส่งผลทําให ้ผูป้ ่ วยทีติดเชือดือยาเสียชีวต ิ 42,509 ราย [3] [4]

ปัญหาเชือดือยากําลังเป็ นปัญหาใหญ่ของโลก วงการแพทย ์ได ้ใช ้ยาเพน นิ ซ ลิ ิน และยาปฏิช วี นะอืนๆ บํา บัด เชือแบคทีเ รียหลายชนิ ด มาตังเกือ บ

คนไทยมักมีความเชือว่ายาปฏิชวี นะเป็ นยาครอบจักรวาล ไม่ว่าเป็ นอะไร

100 ปี ทีแลว้ แต่มาถึงตอนนี เชือเเบคทีเรียหลากหลายชนิ ดเริมดือต่อยา

ก็ก น ิ ยาแก อ้ ก ั เสบ ซึงไม่ใ ช่เลย เพราะแท จ้ ริงแล ว้ คําว่ า "ยาแกอ้ ก ั เสบ"

ปฏิชวี นะมากขึน

เป็ นคําติดปากทีได ้ยินคนเรียกกันบ่อย และเรามักคุน ้ กับความรู ้ทีว่าเจ็ บ คอหรือ บาดเจ็ บ ให ท ้ านยาแก อ้ ก ั เสบกัน ไว ้ แต่ เราไม่ไ ด ร้ ู ้ว่า บางคร งเรา ั

ยาปฏิช วี นะ (ทีมัก ถู ก เรีย กว่ า “ยาแก อ้ ก ั เสบ”) และยาต า้ นจุ ล ชีพ อืนๆ

กําลังเรียกยาปฏิชวี นะว่า "ยาแกอ้ ก ั เสบ" ซึงไม่ถูกตอ้ งและนํ ามาใช ้เกิน

หลายชนิ ดมีประสิทธิภาพลดลงอย่างรวดเร็ว และเริมจะใช ้ไม่ได ้ผลในการ

กว่าเหตุ [2]

รกั ษาการติดเชือนั นๆ ในปี พ.ศ. 2559 องค ์การอนามัยโลกเตือนว่าเรา กําลังถอยหลังกลับไปสู่ยุคก่อนหน้าทีจะมียาปฏิชวี นะ ซึงจะมีคนเสียชีวต ิ

ยาปฏิชวี นะควรทานเฉพาะเมือมีอาการเจ็บป่ วยทีได ้รับการวินิจฉัยว่าเกิด

กันมากขึนจากการติดเชือแบคทีเรียทัวๆไป[1]

จากการติดเชือแบคทีเรียเท่านั น แพทย ์หรือบุคลากรทางการแพทย ์ตอ้ ง เป็ นผู ว้ ินิ จฉั ย โรคติดเชือแบคทีเรียก่อ นทีจะสังยาปฏิชวี นะให ก ้ บ ั ผู ป ้ ่ วย

การใช ้ยาปฏิชวี นะอย่างไม่ถูกต ้องเป็ นสาเหตุหลักสาเหตุหนึ งของการเกิด

ไม่ใช่ว่าเราจะทานยาปฏิชวี นะตัวใดก็ได ้ เช่น ถา้ ติดเชือแบคทีเรียก็ตอ้ ง

เชือแบคทีเรียดือยาชนิ ดต่างๆ ทีเลวร ้ายกว่านั น คนส่วนใหญ่ไม่เขา้ ใจว่า

ใช ้ยาปฏิชวี นะ ถ้าติดเชือไวร ัสก็ต ้องใช ้ยาต ้านไวร ัส เป็ นต ้น [2]

ยาปฏิชวี นะมีประสิทธิภาพในการกําจัดเชือแบคทีเรียเท่านัน ไม่สามารถ ใช ้บําบัดการติดเชือไวรสั ซึงเป็ นสาเหตุข องโรคหวัดธรรมดา หรือโรค

คําศ ัพท ์ทีเกียวข้อง: การดือยาต ้านจุลชีพ, การใช ้ยาปฏิชวี นะอย่างไม่

ท ้องเสียได ้ [2]

ถูกตอ้ ง, ความเขา้ ใจเกียวกับยาปฏิชวี นะ, รอยเทา้ ของยาปฏิชวี นะ, การ ใช ้ยาปฏิชวี นะอย่างสมเหตุผล

2

3

พจนานุกรมเชือดือยา

สามารถดูวด ี โี อเพิมเติมเกียวก ับ “เชือดือยา” ได้ท ี

เอกสารอ้างอิง 1

เชือดือยา

Pearson C. (2015). ปั ญ หาเชือแบคทีเ รีย ดือยาปฏิช วี นะกํา ลัง เป็ น

ปัญหาใหญ่ของวงการสาธารณสุขโลก. VOA Thailand.

2

Suvetwethin D. (2017). ‘เชือดือยา’ ปัญหาวิกฤตระดับชาติ. สสส.

3

Lim C. , Takahashi E. , Hongsuwan M. , Wuthienkanun V. ,

Thamlikitkul V. , Hinjoy S. , Day NP. , Peacock SJ. , Limmathurotsakul D. (2016). “Epidemiology and burden of https://youtu.be/e93A0nLFbr8

multidrug- resistant bacterial infection in a developing country”. Elife. 5(e18082). DOI: 10.7554/eLife.18082.

INFO Antibiotic Resistance วิกฤติการณ์เชือดือยา

4

Pumart P. , Phodha T. , Thamlikitkul V. , Riewpaiboon

A. ,Prakongsai P. , Limwattananon S. , ( 2012) . “ Health and economic impacts of antimicrobial resistance in Thailand”. J

Health Systems Res. 6. 352-360. https://youtu.be/x_-1aD8xicg คลิป MU [by Mahidol] SuperBUG เชือดือยา

https://youtu.be/iE2prSSb6hU

4

5

พจนานุกรมเชือดือยา

การดือยาต้านจุลชีพ (AMR)

”การดือยาต ้านจุลชีพนัน สิงทีดือต่อยาคือเชือโรค ไม่ใช่ ร่างกายเราทีดือต่อยา และเชือทีดือต่อยาต ้านจุลชีพ เหล่านันสามารถแพร่กระจายได ้”

คํา นาม . ความสามารถของจุลชีพ เช่น แบคทีเรีย, ไวร สั , เชือรา และ ปรสิต ในการต่อต า้ นหรือหยุด ยังประสิท ธิภาพของยาตา้ นจุล ชีพ ต่ า งๆ เช่น ยาปฏิ ช วี นะ, ยาต า้ นไวร ส ั , ยาต า้ นเชือรา, และ ยาต า้ นปรสิ ต (AMR=antimicrobial resistance) ข้อควรรู ้ “แบคทีเรียทีก่อโรคและมีความสามารถในการดือยาต ้าน จุลชีพทีใช ้กันทัวไปมักถูกเรียกว่า ‘เชือดือยา’ หรือ ‘ซูเปอร ์บัก (superbugs)’”

การดือยาต้านจุลชีพ ... ปั ญหาระดับโลก ยาปฏิช วี นะ (ทีมัก ถู ก เรีย กว่ า ‘ยาแก อ้ ก ั เสบ’) และยาต า้ นจุ ล ชีพ อืนๆ หลายชนิ ดมีประสิทธิภาพลดลงอย่างรวดเร็ว และเริมจะใช ้ไม่ได ้ผลในการ รกั ษาการติดเชือนั นๆ เนื องจากอัตราการเกิดและความถีของการพบเชือ ดือยานันเพิมมากขึนเรือยๆ [2] [3] ซึงการพบเชือดือยาทีมากขึนเรือยๆ นั นนํ ามาซึงปัญหากับทุกคนในสังคม โดยเฉพาะอย่างยิงในเด็ก ผูส้ ูงวัย

“การดือยาต ้านจุลชีพ ทําให ้ยาต ้านจุลชีพ ยาปฏิชวี นะ (ทีมักถูกเรียกว่า ‘ยาแก ้อักเสบ’) ไม่สามารถฆ่าเชือ เหล่านันได ้ และเชือดือยาเหล่านันสามารถแพร่กระจาย จากคนสูค ่ น คนสูส ่ งแวดล ิ ้อม และสิงแวดล ้อมสูค ่ น ทํา ให ้เกิดการติดเชือดือยาซึงทําให ้ตัวท่านหรือคนใกล ้ตัว ท่านเสียชีวต ิ ได ้”

ผูท้ มี ี โรคเรือรัง เช่นเบาหวาน และการติดเชือดือยานันนํ ามาซึงการตายที สูงขึน ทัวโลกมีผูเ้ สียชีวต ิ จากเชือดือยาประมาณ 700,000 คน/ปี หากไม่มก ี าร แก ้ปัญหาอย่างจริงจัง คาดว่าในปี พ.ศ. 2593 การเสียชีวต ิ จากเชือดือยา จะสูงถึง 10 ล ้านคน [1]

“ในทุกๆ ปี มีคนมากกว่า 700,000 คนทัวโลกตายเพราะ การดือยาต ้านจุลชีพ” [1]

ถา้ เรายังไม่รว่ มมือกันเพือแก ป้ ั ญหาเชือดือยา การเจ็บป่ วยเล็ กๆ น้อยๆ เช่น การโดนมีดบาด ทอ้ งเสีย ทอ้ งร่วง อาจทําใหถ้ ึงตายได ้ง่ายๆ ซึงนั น เหมือนกับในอดีตก่อนทีจะมีการคิดค ้นยาปฏิชวี นะ ผู ้ทีได ้ร ับบาดเจ็บเล็กๆ น้อยๆ ผูท ้ เข ี ้ารบั การผ่าตัด แม่ทให ี ก้ าํ เนิ ดบุตร ทุกคนจะมีความเสียงสูงที จะเสียชีวต ิ จากการติดเชือแทรกซ ้อน [2]

6

7

พจนานุกรมเชือดือยา

การไม่รกั ษาความสะอาด การใช ้ชีวิตไม่ ถูกสุขลักษณะ การไม่ป้องกัน

สามารถดูวด ี โี อเพิมเติมเกียวก ับ “การดือยาต้านจุลชีพ” ได้ที

การติด เชือ และการใช ้ยาปฏิช วี นะอย่า งไม่ถูก ตอ้ งเป็ นสาเหตุหลักของ การเพิมขึนของเชือดือยา

แผนยุ ทธศาสตร ์การจัด การการดือยาต้านจุลชีพ ประเทศไทย พ.ศ.2560-2564 - กระทรวงสาธารณสุข

การใช ้ยาปฏิชวี ะอย่างไม่ถูกตอ้ งนั นเกิดขึนทังในคนและในสัตว ์ [1] เช่น โรคหวัด ในคนนั นเกิด จากเชือไวร สั ซึงไม่ จํ า เป็ นต อ้ งร บ ั ประทานยา ปฏิ ช วี นะ อย่ า งไรก็ ด ี มี ผู ป ้ ่ วยจํ า นวนมากทัวโลกก็ ย ัง ร บ ั ประทานยา ปฏิชวี นะอย่างไม่ถูกตอ้ งในโรคหวัด ยาปฏิชวี นะถูกใช ้ในการเลียงสัตว ์ เพือคาดหวังใหส้ ต ั ว ์เติบโตไดด้ แี ละป้ องกันการติดเชือทัวโลกซึงเป็ นสิงที

https://youtu.be/sY-SyLe2di0

ไม่ควรทํา ปัจจุบน ั องค ์การอนามัยโลกไม่แนะนํ าใหใ้ ช ้ยาปฏิชวี นะในสัตว ์ ทีไม่ไดป้ ่ วยเป็ นโรค และไม่แนะนํ าใหใ้ ช ้ยาปฏิชวี นะในสัตว ์ทีไม่ได ้รบั การ

เชือดือยา หายนะของมนุ ษย ์ทังโลก

วินิจฉัยว่าเป็ นโรคด ้วยการตรวจยืนยัน เพือลดการใช ้ยาปฏิชวี นะอย่างไม่ ถูกต ้องในสัตว ์ คําศ ัพท ์ทีเกียวข้อง: จุลชีพ, ยาต ้านจุลชีพ https://youtu.be/hKWnMATWw_w เอกสารอ้างอิง 1

O’ Niell J. ( 2016) . “ Tackling Drug- Resistant Infections

Globally: Final Report and Recommendations. - The review on Antimicrobial Resistance.” amr-review.org 2 3

WHO (2018). “Antimicrobial resistance”. WHO CDC ( 2018) .

“ About Antimicrobial Resistance-

Antibiotic/Antimicrobial resistance- CDC”. CDC.gov 8

9

พจนานุกรมเชือดือยา

จุลชีพ

เชือโรค

คํานาม. สิงมีชวี ต ิ ขนาดเล็กทีไม่สามารถมองเห็นได ้ด ้วยตาเปล่า ต ้องใช ้

คํานาม. จุลชีพทีก่อโรค

กล้องจุลทรรศน์ ในการมองเห็น ข้อควรรู ้ จุลชีพ = แบคทีเรีย + ไวร ัส + เชือรา + ปรสิต “ไม่ว่าคุณจะชําระล ้างทําความสะอาดเพียงใด แทบทุก ซอกทุกมุมของคุณถูกปกคลุมไปด ้วยจุลชีพหรือ จุลน ิ ทรีย ์ ซึงมีทงแบคที ั เรีย ไวร ัส และเชือรา โดยแหล่งที มีจล ุ น ิ ทรีย ์อาศัยอยูม ่ ากทีสุดในร่างกายเราก็คอื ลําไส ้” [1]

จุล ชีพ หรือ สิงมีช วี ิต ขนาดเล็ ก ทีไม่ ส ามารถมองเห็ น ได ด ้ ว้ ยตาเปล่ า สามารถแบ่งได ้หลักๆเป็ น 4 ชนิ ด ประกอบไปดว้ ย แบคทีเรีย, ไวรสั , เชือ รา และ ปรสิต เชือราเป็ นจุลชีพทีมีขนาดใหญ่ทสุ ี ด มีองค ์ประกอบของเซลล ์ครบถว้ น แบคทีเรียจะเล็กกว่าเชือรา และไม่มน ี ิ วเคลียส ไวรสั จะเล็กทีสุด ไม่มผ ี นัง

“กรมอนามัย แนะซือนํ าแข็งผ่านมาตรฐาน ลดเสียง ปนเปื อนเชือจุลชีพ”

เซลล ์ ไม่ จด ั ว่ าเป็ นสิงมีชวี ิต และสามารถทีจะแบ่ งตัว ไดใ้ นร่างกายหรือ เซลล ์ของสิงมีชวี ต ิ อืนเท่านัน ส่วนปรสิตทีไม่สามารถมองเห็นด ้วยตาเปล่า และก่อโรคทีพบบ่อยคือ เชือมาลาเรีย เห็ ดนั นก็จด ั เป็ นเชือราชนิ ดหนึ ง อีก ทังพยาธิข นาดใหญ่ เช่น พยาธิใ บไม้ใ นตับ พยาธิต วั ตืด ก็ จ ด ั เป็ น ปรสิตชนิ ดหนึ ง แต่อย่างไรก็ตาม เห็ดและพยาธิขนาดใหญ่มจี าํ นวนเซลล ์

“ปศุสต ั ว ์ผลักดันเลียงสัตว ์ปลอดยาปฏิชวี นะ โดยหวังว่า จะช่วยลดปริมาณการใช ้ยาต ้านจุลชีพ และได ้ตังเป้ าลด การตกค ้างของยาปฏิชวี นะทังในสัตว ์ ในสิงแวดล้อม และ ในเนื อสัตว ์สําหร ับผู ้บริโภค” [2]

มากและมองเห็นได ้ด ้วยตาเปล่าจึงไม่เรียกว่าจุลชีพ จุลชีพมีอยู่ในตัวเรา รอบตัวเรา และในสิงแวดล้อมปริมาณมาก เช่น ใน ดิน 1 กรมั จะมีแบคทีเรียอยู่ประมาณ 1 หมืนล้านตัว (10,000,000,000 = 1 หมืนล้า น หรือ 1010) [3] ในขณะทีในร่า งกายคนเรา คาดว่ า มี

คําใกล้เคียง

แบคทีเ รีย อาศัยอยู่ ป ระมาณ 39 ล า้ นล า้ นตัว (39,000,000,000,000)

จุลน ิ ทรีย ์

[4]

คํานาม. คําเหมือนของคําว่า จุลชีพ 10

11

พจนานุกรมเชือดือยา

เชือมาลาเรียสามารถหลบซ่อนอยูใ่ นร่างกายคน แบ่งตัวในเซลล ์เม็ดเลือด

สามารถดูวด ี โี อเพิมเติมเกียวก ับ “จุลชีพ” ได้ท ี

แดง และแพร่จากคนสู่คนผ่านทางยุงได ้ พบก บ ั จุ ล ชีพ ในบ้า นและบนใบหน้ า ของคุ ณ (ภาษาอ งั กฤษ

จุลชีพทุกชนิ ดสามารถดือต่อยาต ้านจุลชีพทีใช ้ในการรกั ษาการติดเชือ

บรรยายไทย)

นั นๆ ได ้ เช่น เชือแบคทีเรียดือต่อยาปฏิชวี นะ (ทีมักเรียกกันว่า ‘ยาแก ้ อัก เสบ’) เชือไวร สั ดือต่ อยาต า้ นไวรสั เชือราดือต่อยาตา้ นเชือรา เชือ มาลาเรียดือต่อยาต้านมาลาเรีย ความสามารถนี ของจุลชีพเรียกว่า “การ ดือยาต ้านจุลชีพ” การใช ้ยาปฏิชวี นะอย่างไม่ถูกต ้องเป็ นสาเหตุหลักสาเหตุหนึ งของการเกิด เชือแบคที เ รีย ดือยาชนิ ด ต่ า งๆ เชือแบคที เ รีย ทีดือต่ อ ยาปฏิ ช วี นะนั น สามารถแพร่จ ากคนสู่ ค น คนสู่ ส ัต ว ์ สัต ว ส์ ู่ ค น ทังจากคนและสัต ว ส์ ู่ สิงแวดล อ้ ม และจากสิงแวดล อ้ มสู่ ค น ทํ า ให เ้ กิด การติด เชือดือยาเป็ น ปัญหาสําคัญของโลก [5] คําศพ ั ท ์ทีเกียวข้อง: การดือยาตา้ นจุลชีพ (AMR), ไวรสั , แบคทีเรีย,

https://www.ted.com/talks/anne_madden_meet_the_micros copic_life_in_your_home_and_on_your_face?language= th& utm_campaign=tedspread&utm_medium=referral&utm_so urce=tedcomshare จุ ล ิ น ทรีย ข ์ องเร าทํ า ให้เ ร าเป็ นต ว ั ตนของเร า ไ ด้อ ย่ างไร (ภาษาอ ังกฤษ บรรยายไทย)

เชือรา

https://www.ted.com/talks/rob_knight_how_our_microbes_ make_us_who_we_are?language=th&utm_campaign=tedsp read&utm_medium=referral&utm_source=tedcomshare

12

13

พจนานุกรมเชือดือยา

เอกสารอ้างอิง

ยาปฏิชวี นะ

1

คํ า นาม. ยาทีมีฤ ทธิฆ่ า หรือ ยับ ยังการเจริญ เติบ โตของเชือแบคทีเ รีย

BBC. (2018). กว่ า ครึงหนึ งของร่า งกายคนเราไม่ ใ ช่ม นุ ษย .์ BBC

Thailand.

(ตัวอย่างเช่น เพนิ ซลิ ลิน) คนไทยมักเรียกยาปฏิชวี นะว่า “ยาแก ้อักเสบ”

2

“ยาฆ่าเชือ” หรือ “ยาต ้านแบคทีเรีย”

CH7 News. สนามข่าวจับประเด็น: ปศุสต ั ว ์ผลักดันเลียงสัตว ์ปลอดยา

ปฏิชวี นะ. News.ch7.com.

3

Ingham E. R. ( 2018) . “ Soil Biology- Chapter 3: Bacteria” .

extension.illinois.edu.

4

Sender R., Milo R., and Fuchs S. (2016). “Revised estimates

“คุณหมอบอกฉันว่า ฉันเป็ นหวัด ฉันไม่จาํ เป็ นต ้อง ร ับประทานยาปฏิชวี นะ เพราะยาปฏิชวี นะสามารถร ักษา ได ้เฉพาะการติดเชือแบคทีเรียเท่านัน”

for the number of human and bacteria cells in the body. ”

PLOS

Biology.

14(

8)

:

e1002533.

doi: “ยาปฏิชวี นะไม่สามารถร ักษาโรคทีเกิดจากเชือไวร ัสได ้ การทานยาปฏิชวี นะในโรคหวัดไม่ได ้ทําใหเ้ ราหายเร็ว ขึน แต่ทําให้เรามีความเสียงทีจะเกิดผลข ้างเคียงของยา มากขึน และทําให ้เราและคนรอบๆ ตัวเรามีความเสียงที จะติดเชือดือยาสูงขึน”

10.1371/journal.pbio.1002533 5

WHO ( 2015) . “ Global Action Plan on Antimicrobial

Resistance”.wpro.who.int.

ข้อควรรู ้ ยาปฏิชวี นะไม่ใช่ยาแก้อ ักเสบ แม้ว่าคนไทยส่วนใหญ่มก ั เรียกหายาปฏิชวี นะว่า “ยาแก ้อักเสบ” “ยาฆ่า เชือ” หรือ “ยาตา้ นแบคทีเรีย” ร ้านขายยาและคนทัวไปก็มก ั จะเข ้าใจว่า คนๆ นันต ้องการยาปฏิชวี นะ (เช่น เพนนิ ซลิ ลิน อะม๊อกซี) แต่คนไทยส่วน ใหญ่อาจจะยังไม่เขา้ ใจความแตกต่างทีแทจ้ ริงของยาปฏิชวี นะ และยาแก ้ อักเสบ และมีการใช ้ยาปฏิชวี นะอย่างไม่ถูกต ้องเป็ นประจํา [1]

14

15

พจนานุกรมเชือดือยา

ยาปฏิชวี นะ (เช่น เพนนิ ซลิ ลิน อะม๊อกซี) ไม่มฤ ี ทธิลดการอักเสบ แก ้ปวด

ต่อเมือคุณได ้รบั การวินิจฉัยและตรวจยืนยันจากบุคลากรทางการแพทย ์

หรือลดไข ้ ควรใช ้เฉพาะโรคทีเกิดจากการติดเชือแบคทีเรียเท่านั น เช่น

ว่าเป็ นการติดเชือท ้องเสียจากเชือแบคทีเรียเท่านัน

ทอนซิลอักเสบเป็ นหนอง ผูอ้ าํ นวยการขององค ์การอนามัยโลก (WHO) เตือนว่าเรากําลังถอยหลัง ยาแก ้อักเสบ (เช่น แอสไพริน บรูเฟน พอนสแตน) มีฤทธิลดการอักเสบ

กลับไปสู่ยุคก่อนสงครามโลกทีจะมีคนเสียชีวิตจํานวนมากจากการติด

ลดไข ้ บรรเทาปวด ลดบวมแดง ไม่มฤ ี ทธิฆ๋าเชือแบคทีเรีย ใช ้เฉพาะกรณี

เชือแบคทีเรียทัวๆ ไป ท่านกล่าวว่า “จากแนวโน้มในปัจุบน ั โรคทัวๆ ไป

ทีมีการอักเสบในร่างกาย [2] หมายเหตุ การอักเสบอาจเกิดจากการติด

แม้กระทังโรคหนองใน ก็เริมจะทําการร กั ษาไดย้ ากขึน ในอนาคตแพทย ์

เชือหรือโรคไม่ตด ิ เชือ (เช่น ข ้อเสือม ปวดท ้องประจําเดือน) ก็ได ้

อาจจะตอ้ งตอบกับคนไขว้ ่า ‘ขอโทษค่ะ เราไม่มอ ี ะไรยาทีจะใช ้รกั ษาคุณ ได ้เลย’”

หลายคนคิดว่าการเป็ นหวัดเจ็บคอ แลว้ ต ้องกินยาปฏิชวี นะหรือยาฆ่าเชือ จริง ๆ แล ้วเป็ นความเชือทีผิด เพราะโรคหวัดเกิดจาก “เชือไวรสั ” แต่ยา

ยาปฏิชวี นะทียังมีฤทธิกับเชือดือยา หลายตัวมีราคาแพงมาก และหลาย

ปฏิช วี นะใช ้สํา หร บ ั ฆ่ า “เชือแบคทีเ รีย ” ดัง นั นการกิน ยาปฏิช วี นะเพื อ

ตัว ก็ เ ป็ นโทษด ว้ ย นอกจากนี การใช ้ยาหลายชนิ ด ในคราวเดีย วเพื อ

รกั ษาโรคหวัด หรืออาการทีเกิดจากการติดเชือไวร ัสจึงไม่ถูกต ้อง แถมยัง

รกั ษาการติดเชือดือยาก็มก ั ไม่ได ้ผล เชือดือยายังสามารถแพร่กระจายไป

ทําให ้เปลืองเงิน เสียงต่อการแพ้ยา และก่อปัญหาเชือดือยาด ้วย [1]

อย่ า งรวดเร็ ว เนื องจากการใช ย้ าปฏิ ช ีว นะจํ า นวนมากในห อ ้ งดู แ ล ผูป้ ่ วยหนัก (ไอซีย)ู และการใช ้ยาปฏิชวี นะอย่างผิดๆ ในประชาชนทัวไป

กรณี มีแผลเลือดออกและเป็ นแผลสะอาด ควรทําแผลอย่างเหมาะสม ยา ปฏิชวี นะไม่ชว่ ยป้ องกันการติดเชือ ไม่ชว่ ยใหแ้ ผลหายเร็วขึน การรกั ษา

องค ์การอนามัยโลกไดเ้ ตือนมาเป็ นเวลานานแลว้ เรืองการใช ้ยาปฏิชวี นะ

ความสะอาดของแผลใหด้ ี ก็เพียงพอทีจะทําใหแ้ ผลหายได ้ แต่หากแผล

อย่างไม่ถูกต ้อง ทําให ้มีการเพิมของแบคทีเรียดือยามากขึนเรือยๆ

บวมแดงอักเสบ ให ้รีบปรึกษาบุคลากรทางการแพทย ์ทันที [1] ปัญหาเชือดือยาเป็ นปัญหาทีเราควรจะกังวลเป็ นอย่างยิง เพราะเชือดือยา กรณีทอ้ งเสีย อาการท ้องเสียจากการติดเชือแบคทีเรียพบน้อยมาก (น้อย

กระทบถึงเราและครอบคร ัวของเรา ตัวอย่างสําคัญคือ การใหก้ าํ เนิ ดบุตร

กว่า 5 ใน 100 ราย) การกินยาปฏิชวี นะทุกครงที ั ทอ้ งเสีย จึงเปลืองเงิน

ในยุคของเชือดือยา จะทําให ้มารดาและบุตรมีความเสียงทีจะเสียชีวต ิ จาก

เสียงต่อการแพ้ยาและก่อปัญหาเชือดือยาด ้วย [1] ยาปฏิชวี นะควรทานก็

การติดเชือแทรกซ ้อนสูงมาก

16

17

พจนานุกรมเชือดือยา

คํ า ศ พ ั ทท ์ ีเกียวข้อ ง: การดือยาต า้ นจุ ล ชีพ , เชือดือยา, การใช ย้ า

ไม่ควรเรียกยาปฏิชวี นะว่า “ยาแก้อ ักเสบ” (เปิ ดบ้านพีบเี อส)

ปฏิชวี นะเกินขนาดและเกินความจําเป็ น สามารถดูวด ี โี อเพิมเติมเกียวก ับ “ยาปฏิชวี นะ” ได้ท ี ตอนที 3 เรือง ยาปฏิชวี นะไม่ใช่ยาแก้อ ักเสบ

https://youtu.be/_lYkejo52cw เอกสารอ้างอิง 1

Jutraskul P. (2018). ยาปฏิชวี นะไม่ใช่ยาแก ้อักเสบ!!! สสส.

2

Thitima. (2018). ยาปฏิชวี นะ ไม่ใช่ ยาแก ้อักเสบ. สวรส.

https://youtu.be/jg4H3LWAMrs ความเข้าใจผิดและความสับสนของยาแก้อ ักเสบ vs. ยาปฏิชวี นะ

https://youtu.be/L9eZq_MxP-U

18

19

พจนานุกรมเชือดือยา

การใช้ยาปฏิชวี นะอย่างไม่ถูกต้อง

“การใช ้ยาปฏิชวี นะอย่างไม่ถูกต ้อง และการไม่ลงมือ กระทํามาตรการป้ องกันการติดเชืออย่างเพียงพอ เป็ น ตัวเร่งให ้เกิดเชือดือยามากขึนและเร็วขึน”

คํานาม. การใช ้ยาปฏิชวี นะอย่างไม่ถูกวิธ ี การใช ้ยาปฏิชวี นะอย่างผิดๆ การใช ้ยาปฏิชวี นะอย่างไม่สมเหตุผล การใช ้ยาปฏิชวี นะมากเกินจําเป็ น การใช ้ยาปฏิชวี นะโดยไม่จาํ เป็ น ข้อควรรู ้ “การใช ้ยาปฏิชวี นะทีออกฤทธิกว้าง สามารถฆ่าเชือ แบคทีเรียได ้หลายๆ ชนิ ด โดยไม่มค ี วามจําเป็ น และไม่มี ข ้อบ่งชี เช่นมีการเพาะเชือพบว่าเป็ นเชือดือยา เป็ น ตัวอย่างหนึ งของการใช ้ยาปฏิชวี นะอย่างไม่ถูกต ้อง”

คุณกําลังทํารา้ ยตวั เองและคนทีคุณร ัก ด้วยการใช้ยาปฏิชวี นะ อย่างไม่ถูกต้องอยู ่หรือไม่? การทีเราทีใช ้ยาปฏิช วี นะ (หรือ ทีมัก เรีย กว่ า “ยาแก อ้ ก ั เสบ”) อย่ า งไม่ ถูกต ้อง อย่างผิดๆ อย่างไม่สมเหตุผล โดยไม่จาํ เป็ น โดยไม่มข ี ้อบ่งชี เช่น ใช ้ยาปฏิชวี นะเมือเป็ นหวัด ใช ้ยาปฏิชวี นะเมือทอ้ งเสีย ไม่ใช่แค่ยาจะไม่ ช่วยรกั ษาใหอ้ าการดีขนแล ึ ว้ แต่ยงั ส่งผลขา้ งเคียงทีอันตรายอย่างมาก

“การทีเราใช ้ยาปฏิชวี นะอย่างไม่ถูกต ้อง เช่นทานยา ปฏิชวี นะในกรณีทเป็ ี นหวัด กําลังส่งผลร ้ายอย่าง มหาศาลต่อสังคม เพราะทําให ้มีคนเสียชีวต ิ จากเชือดือ ยาในสังคมมากขึนเรือยๆ”

เพราะมันจะกระตุ ้นใหแ้ บคทีเรียมีความสามารถในการดือยาได ้ และทําให ้ ความชุกและปริมาณของเชือดือยาในร่างกายเราและในสิงแวดล ้อมสูงขึน สุดทา้ ยก็จะแพร่กระจายไปก่อโรคในตัวเรา คนทีเราร ัก ครอบคร ัวของเรา และคนอืนๆ ในสังคมได ้ สัญญาณทีบอกว่าคุณกําลังใช้ยาปฏิชวี นะอย่างไม่ถูกต้อง

“การใช ้ยาปฏิชวี นะอย่างไม่ถูกต ้อง ทังในโรงพยาบาล ทังในภาคประชาชน เช่นการซือยากินเอง และในภาค เกษตรกรรม เป็ นสิงทียากต่อการควบคุม”

[1] ใช ้ยาปฏิชวี นะทุกครงั เมือมีอาการของหวัด หรือท ้องเสีย [2] ร ้องขอหรือใช ้ยาปฏิชวี นะ จากแพทย ์ หรือบุคลากรทางการแพทย ์ โดยไม่ฟังเหตุผล [3] ใช ้ยาปฏิช วี นะไม่ ค รบตามเวลาทีระบุ ไ ว ใ้ นใบสังของแพทย ์ หรือ บุคลากรทางการแพทย ์

20

21

พจนานุกรมเชือดือยา

[4] ใช ้ยาปฏิช วี นะร่ว มกับผู อ้ ืน (ใช ้ยาปฏิช วี นะของคนอืน หรือ ให ย้ า

อันเป็ นผลจากยา และมีค วามเสียงทีทําใหท ้ ่านและผูอ้ นมี ื โอกาสติดเชือ

ปฏิชวี นะของตนกับคนอืน)

แบคทีเรียทีดือต่อยาปฏิชวี นะสูงขึนโดยไม่จาํ เป็ น

[5] ใช ้ยาทีปฏิชวี นะเหลือจากครงก่ ั อน [2] ฉันเคยทานยาปฏิชวี นะเพือร ักษาหวัดครงที ั แล้วและฉันรู ส ้ ก ึ แล้วคุณควรทําอย่างไร?

ดีขนเร็ ึ ว ฉันจึงอยากทานยาปฏิชวี นะอีก

[1] ไม่ค วรใช ้ยาปฏิช วี นะ เมือมีอ าการของหวัด หรือท อ้ งเสีย ธรรมดา

คํา ตอบ: ผิด ไข ห ้ วัด ธรรมดาเกิด จากไวรัส ซึงคนส่ วนใหญ่ มก ั จะหาย

สงสัยควรปรึกษาบุคลากรทางการแพทย ์อย่างสมเหตุสมผล

ภายใน 7-10 วัน ณ.จุ ด หนึ ง คุ ณ จะรู ้สึก ดีข ึนอยู่ แ ล ว้ แม้ไ ม่ ไ ดท ้ านยา

[2] ไม่ร ้องขอยาปฏิชวี นะ จากแพทย ์ หรือบุคลากรทางการแพทย ์ โดยไม่

ปฏิชวี นะ ในการศึกษาพบว่ายาปฏิชวี นะไม่ได ช ้ ว่ ยรกั ษาโรคหวัดทีเกิด

ฟังเหตุผล และควรใช ้ยาปฏิชวี นะตามทีได ้ร ับคําแนะนํ าเท่านัน เพือความ

จากไวรสั ไม่ได ้ทําใหค้ ุณรู ้สึกดีขน ึ หรือกลับไปทํางานไดเ้ ร็วขึน แต่กลับ

แน่ ใ จ คุณ อาจถามบุค ลากรทางแพทย ์ว่ า “การไม่ สบายคร งนี ั ควรใช ้

ทําใหค้ ุณมีความเสียงทีจะเกิดผลขา้ งเคียงของยา และการติดเชือดือยา

ยาปฏิชวี น ี ะใช่หรือไม่”

มากขึน

[3] ควรทานยาปฏิชวี นะทีได ้รบั ให ้ครบตามทีกําหนดทุกครงั ถึงแม้ว่าคุณ อาจจะรู ้สึกดีขนแล้วก็ ึ ตาม

[3] ฉัน ทานยาปฏิช ว ี นะไปคร งที ั แล้ว ไม่ ม ีผ ลข้า งเคีย งอะไร

[4] ไม่ใช ้ยาปฏิชวี นะร่วมกับผูอ้ น ื (ไม่ใช ้ยาปฏิชวี นะของคนอืน และไม่ให ้

ด ังนันครงนี ั ก็ไม่น่าจะมีผลข้างเคียงอีกเช่นก ัน

ยาปฏิชวี นะของตนกับคนอืน)

คํ า ตอบ: ผิด การไม่ มีผ ลข า้ งเคีย งในการทานยาปฏิช วี นะคร งที ั แล ว้

[5] ไม่ใช ้ยาปฏิชวี นะทีเหลือจากครงก่ ั อน

ไม่ ไ ด ร้ บ ั ประกัน ว่ า คุ ณ จะไม่ มี ผ ลข า้ งเคีย งอีก ในอนาคต การทานยา ปฏิชวี นะทุกครงั มีโอกาสทีจะมีผลข ้างเคียงได ้ เช่น ทอ้ งเสีย แพ้ยา หรือ

การเข้าใจผิดส่วนใหญ่ของคนไทยเกียวก ับยาปฏิชวี นะ

แม้แ ต่ ก ารติด เชือรา เพราะเชือแบคทีเ รีย ดีๆ ในร่า งกายถู ก ทํ า ลายไป เรือยๆ จากยาปฏิชวี นะโดยไม่จาํ เป็ น และทําให ้คุณเป็ นโรคติดเชือราได้

[1] ฉันอยากจะทานยาปฏิชวี นะ “ก ันไว้กอ ่ น” “เผือไว้กอ ่ น” คําตอบ: ผิด หวัดธรรมดานันเกิดจากไวร ัส และอาการทอ้ งเสียโดยส่วน

[4] ถึง แม้ว่ า แบคทีเรีย ในร่า งกายของฉัน จะดือต่ อยาปฏิช ว ี นะ

ใหญ่ไม่ไดเ้ กิดจากแบคทีเรีย ดังนั นการใช ้ยาปฏิชวี นะโดยไม่มใี บสังของ

ฉันก็ยงั สามารถหาซือยาทีมีฤทธิแรงขึนได้

แพทย ์หรือบุคลากรทางแพทย ์ทําให ้ท่านมีความเสียงจากอาการข ้างเคียง

คํา ตอบ: ผิด เชือดือยาสามารถดือต่อยาปฏิช วี นะไดม้ ากกว่า 1 ชนิ ด เชือดือยาบางตัวไม่สามารถทีจะร กั ษาได ด้ ว้ ยยาปฏิชวี นะทังหมดทีมีใน

22

23

พจนานุกรมเชือดือยา

ปัจจุบน ั ยาปฏิชวี นะทียังมีฤทธิกับเชือดือยา หลายตัวมีราคาแพงมากจน

สามารถดู ว ด ี โี อเพิมเติมเกียวก บ ั “การใช้ยาปฏิช ว ี นะอย่า งไม่

คนทัวไปไม่สามารถซือได ้ และหลายตัวก็เป็ นโทษรุนแรงอาจทําให ้ตับวาย

ถู กต้อง” ได้ท ี

ไตวายได ้ด ้วย นอกจากนี การใช ้ยาหลายชนิ ดในคราวเดียวเพือร ักษาการ ติดเชือดือยาก็มก ั ไม่ได ้ผล

Motion Infographic ยาปฏิชวี นะหากใช้ผด ิ เกิดวิกฤติเชือดือ ยา

[5] ถึง แม้ว่ า แบคทีเรีย ในร่า งกายของฉัน จะดือต่ อยาปฏิช ว ี นะ มันก็เรืองของฉัน ฉันไม่ได้ทําให้ใครลําบาก คําตอบ: ผิด เชือดือยาทีเกิดขึนในร่างกายคุณไม่ได ้ทําอันตรายใหก้ บ ั ตัว คุณ เองเท่ านั น แต่มน ั ยัง สามารถแพร่กระจายไปให ค ้ นในครอบคร วั สิงแวดล อ้ ม และคนอืนๆในสัง คมได ้ ดัง นั นการใช ้ยาปฏิช วี นะแบบไม่

https://youtu.be/TGhUOBdnWwY

ถูกต ้องของคุณสามารถทําอันตรายต่อทุกคนในสังคม รวมทังตัวคุณได ้ HEALTH@I สุ ข ภาพคนไทยเริมได้ท ฉั ี น ตอน ยาปฏิช ว ี นะภย ั

คํา ศพ ั ท ์ทีเกียวข้อง: ความรู ้เกียวกับ ยาปฏิชวี นะ, การควบคุมกํา กับ

ร ้ายใกล้ต ัว

ดูแลการใช ้ยาต ้านจุลชีพอย่างเหมาะสม

https://youtu.be/nv9SKYfSnP8

24

25

พจนานุกรมเชือดือยา

ความรอบรู ้ด้านยาปฏิชวี นะ

แบบสอบถามมีความเขา้ ใจผิดๆ ว่า ยาปฏิชวี นะสามารถหยุดยาได เ้ มือ

คํ า นาม. ความสามารถทีจะเข า้ ใจและนํ าข อ้ มู ล เกียวกับ การใช ย้ า

อาการดีข ึน โดยไม่ ต อ้ งทานให ค ้ รบตามคํ า แนะนํ าของบุ ค ลากรทาง

ปฏิชวี นะทีถูกต ้องไปประยุกต ์ใช ้ในชีวต ิ ประจําวันเพือป้ องกันและลดอัตรา

การแพทย ์ สามในสีของผูต้ อบแบบสอบถามเชืออย่างผิดๆ ว่าการดือยา

การเกิดเชือดือยา

ปฏิชวี นะนันคือการทีร่างกายของตนเองต่อต ้านยาปฏิชวี นะ [1] ผูค้ นมักจะเมินเฉยต่อปัญหาเชือดือยา ความเข ้าใจผิดทีว่าร่างกายดือต่อ

“มากกว่าครึงหนึ งของผูท้ ทํ ี าแบบสอบถามโดยองค ์การ อนามัยโลก ทราบว่ายาปฏิชวี นะไม่สามารถฆ่าเชือไวร ัส ได ้ แต่กย ็ งั คงทานยาปฏิชวี นะอยูด ่ เี พราะคิดว่า “กินเผือ ไว ้ก่อน” [1]

ยาปฏิชวี นะทําให ้เกิดความเข ้าใจผิดอืนๆ ต่อเนื อง เช่น การดือยาเกิดขึน เฉพาะกับ คนที ทานยาปฏิช วี นะเป็ นประจํ า [2] ในความเป็ นจริง แล ว้ แบคทีเรียในร่างกายเราต่างหากทีกลายเป็ นเชือดือยาได ้ และเชือดือยา นันสามารถแพร่กระจายจากคนหนึ งไปยังอีกคนหนึ ง จากคนสู่สงแวดล ิ ้อม และจากสิงแวดล ้อมสู่คนได ้ ดังนันแปลว่าแม ้ว่าคุณจะไม่ได ้ใช ้ยาปฏิชวี นะ เป็ นประจํา คุณก็มโี อกาสติดเชือดือยาได ้

“การเพิมขึนของเชือดือยา และระดับความรอบรู ้ด ้านยา ปฏิชวี นะทีตํา ทําให ้ปัญหาของเชือดือยารุนแรงมากขึน เรือยๆ” [2]

ความรอบรู ้ (literacy) โดยปกติจะรวมทังระดับของความรู ้และพฤติกรรม ในการนํ าขอ้ มูลไปใช ้อย่างถูกตอ้ ง เพราะในความเป็ นจริง มีคนจํานวน มากทีมีความรู ้เพียงพอแต่ไม่นําไปใช ้ ด ้วยเหตุผลหลากหลายประการ ทัง คว ามเชือ วั ฒ น ธรรม และปั จ จัย ท างสั ง ค ม เพื อเป็ นการ เริม ต น ้

ข้อควรรู ้

แบบสอบถามด ้านล่างครอบคลุมเฉพาะส่วนของความรู ้ก่อน ... คุณอยาก

ความรอบรู ้ด้านยาปฏิชวี นะ (Antibiotic literacy)

รู ้หรือไม่วา่ คุณมีระดับความรู ้เกียวกับยาปฏิชวี นะและเชือดือยาแค่ไหน?

คนส่วนใหญ่มก ั ไดใ้ ช ้ยาปฏิชวี นะอย่างน้อยครงหนึ ั งในชีวิต แต่คนส่วน ใหญ่ก็มก ั จะยังมีความเข ้าใจทีผิดๆ เกียวกับยาปฏิชวี นะ และเชือดือยา องค ์การอนามัยโลกได ้มีการทําแบบสอบถามกับผู ้คน 10,000 คน ใน 12 ประเทศ และพบว่ า ‘ความรอบรู ้ดา้ นยาปฏิช วี นะ’ ของสองในสามของ ผู ต ้ อบแบบสอบถามนั นอยู่ ใ นระดับ ตํ า [1] หนึ งในสามของผู ต ้ อบ 26

27

พจนานุกรมเชือดือยา

แบบทดสอบ: คุณมีระดบ ั ความรู เ้ กียวกบ ั การใช้ยาปฏิชวี นะและ

2. ผิด. การใช ้ยาปฏิชวี นะไม่ไดท ้ ําใหร้ า่ งกายของคนดือยาปฏิชวี นะ แต่

เชือดือยาแค่ไหน?

แบคทีเ รีย ในร่า งกายเราจะเกิด การดือต่อยาปฏิช วี นะ และเชือดือยานั น สามารถแพร่กระจายจากคนหนึ งสู่อก ี คนหนึ งได ้

1. ยาปฎิชวี นะสามารถรักษาไข ้หวัดธรรมดาได ้ [ถู ก หรือ ผิด]

3. ถู ก. การใช ้ยาปฏิชวี นะในคนทังอย่างสมเหตุสมผล และอย่างไม่ถูกต ้อง

2. การดือยาปฏิชวี นะคือการทีร่างกายของเราดือต่อยาปฏิชวี นะ [ถู ก

จะกระตุ น ้ ให เ้ กิด เชือดือยามากขึน ดังนั นเราควรลดการใช ้ยาปฏิชวี นะ

หรือ ผิด] 3. การใช ้ยาปฏิชวี นะในคนสามารถทําใหเ้ กิดเชือดือยาได ้ [ถู ก หรือ ผิด] 4. การใช ้ยาปฏิชวี นะในสัตว ์สามารถทําให้เกิดเชือดือยาได ้ [ถู ก หรือ ผิด] 5. เราสามารถติดเชือดือยาได ้จากการสัมผัส หรืออยู่ใกลช ้ ดิ กับผู ้ป่ วยที

อย่างไม่ถูกต ้องลงให ้น้อยทีสุด 4. ถู ก. การใช ้ยาปฏิชวี นะในสัตว ์ ในเกษตรกรรม ทังอย่างสมเหตุสมผล และอย่างไม่ถูกตอ้ ง จะกระตุน ้ ใหเ้ กิดเชือดือยามากขึน ดังนั นเราควรลด การใช ้ยาปฏิชวี นะอย่างไม่ถูกต ้องลงให ้น้อยทีสุด 5. ถู ก. เชือดือยาสามารถติดจากอีกคนสู่คนได ้ ทังทางตรงผ่านทางการ สัมผัส และทางอ ้อมผ่านทางสิงแวดล ้อม

มีการติดเชือดือยา

6. ถู ก . เชือดือยาสามารถติด จากสัต ว ส์ ู่ คนได ้ ทังทางตรงผ่ านทางการ

[ถู ก หรือ ผิด]

สัมผัส การร ับประทาน และทางอ ้อมผ่านทางสิงแวดล ้อม

6. เราสามารถติดเชือดือยาได ้จากการสัมผัส หรืออยู่ใกลช ้ ดิ กับสัตว ์ทีมี เชือดือยาและจากการทานอาหารและนํ าทีมีเชือดือยาปนเปื อน [ถู ก

7. ถู ก. การลดการแพร่ก ระจายของเชือโรค สามารถหยุ ด ยังการ แพร่กระจายได ้

หรือ ผิด] 7. การฉี ด วัค ซีน ตามคํา แนะนํ าและการรัก ษาความสะอาดของตัว เรา ช่วยหยุดยังการแพร่กระจายของเชือดือยาได ้ [ถู ก หรือ ผิด]

คุณควรทีจะเข ้าใจยาปฏิชวี นะทีคุณกําลังจะทานอย่างเพียงพอ เพือทีคุณ จะได ้เข ้าใจถึงฤทธิของยา รวมทังผลข ้างเคียง และผลกระทบทีอาจเกิดขึน จากการทานยานัน ทังผลกระทบโดยตรงกับตัวของคุณเอง และผลกระทบ

คําตอบทีถูกต้อง:

ทางอ ้อมทีอาจเกิดขึนกับคนทีคุณร ักและครอบครวั ของคุณ เพราะเชือดือ

1. ผิด. ไขห้ วัดธรรมดาเกิดจากไวรสั ยาปฏิชวี นะไม่สามารถรักษาโรคที

ยาสามารถส่งผลกระทบถึงสิงแวดล ้อมและทุกคนในสังคมบนโลกใบนี

เกิดจากไวรัสได ้ และไม่ได ้ทําให ้เรารู ้สึกดีขน ึ คําศ ัพท ์ทีเกียวข้อง: การใช ้ยาปฏิชวี นะอย่างสมเหตุผล

28

29

พจนานุกรมเชือดือยา

เอกสารอ้างอิง

บทที 2 การดือยา

1

การดือยาปฏิชวี นะ

WHO ( 2015) . “ Antibiotic Resistance: Multi- country public

awareness survey” (online ed.). WHO. ISBN 978 92 4 150981

คํ า นาม . ความสามารถของเชือแบคที เ รีย ในการยับ ยังฤทธิของยา

7

ปฏิชวี นะชนิ ดใดชนิ ดหนึ ง (หรือมากกว่าหนึ งชนิ ด) ในการออกฤทธิต ้าน

2

Ramsey L ( 2017) . “ A growing threat could kill 10 million

เชือแบคทีเรีย

people a year by 2050.” Businessinder.com “การใช ้ยาปฏิชวี นะทีไม่ถก ู ต ้อง และการใช ้ยาปฏิชวี นะที มากเกินความจําเป็ น สามารถนํ าไปสู่การดือยาปฏิชวี นะ”

“การใช ้ยาปฏิชวี นะทังอย่างเหมาะสมตามใบสังแพทย ์ และอย่างไม่เหมาะสม สามารถกระตุ ้นให ้เชือแบคทีเรีย เกิดการดือยาปฏิชวี นะได ้ อย่างไรก็ตาม การดือยา ปฏิชวี นะทีเพิมขึนอย่างแพร่หลาย เกิดจากการใช ้ยา ปฏิชวี นะอย่างไม่เหมาะสมเป็ นสาเหตุหลัก”

ข้อควรรู ้ อะไรคือสาเหตุทก่ ี อให้เกิดการดือยาปฏิชวี นะ การดือยาปฏิชวี นะบางชนิ ดเกิดขึนไดเ้ องในธรรมชาติ ทังนี เป็ นเพราะยา ปฏิชวี นะบางชนิ ด (เช่น เพนนิ ซลิ น ิ ) มีต ้นกําเนิ ดมาจากเชือรา หรือเชือ แบคทีเรียชนิ ดอืนๆ ซึงสามารถพบได ้ตามธรรมชาติเชือจุลน ิ ทรีย ์ (รวมถึง เชือแบคทีเรีย ไวรสั เชือปรสิต และเชือรา) อาจจะปร บ ั ตัวเพือความอยู่

30

31

พจนานุกรมเชือดือยา

รอดตามกาลเวลา และนํ าไปสู่การมีคุณสมบัตใิ นการยับยังการออกฤทธิ

ทํานายถึงปัญหาการดือยาปฏิชวี นะตังแต่เมือครงที ั ค ้นพบเพนนิ ซลิ น ิ และ

ของยาปฏิชวี นะ

ได ้กล่าวไว ้ว่า:

อย่ า งไรก็ ต าม โดยปกติแ ล ว้ ระดับ ของยาปฏิ ช วี นะในสิ งแวดล อ ้ มมี

“ผู ท ้ ใช้ ี ยาเพนนิ ซล ิ น ิ ในการร ักษาอย่างไม่รอบคอบ จะต้องเป็ น

ปริมาณตํามาก และ ในช่วง พ.ศ. 2470 (ช่วงทีเริมมีการนํ ายาเพนนิ ซลิ ิ

ผู ร้ ับผิดชอบต่อการสู ญ เสีย ของผู ป ้ ่ วยทีเกิดจากการติดเชือดือ

นออกใช ้ในครงแรก) ั การติดเชือแบคทีเรียทีดือยาปฏิชวี นะนันพบได ้น้อย

ยาเพนลิซ ิลิน”

มาก ในปั จ จุบน ั เพนนิ ซ ล ิ ิน ไม่ ไ ด ถ ้ ู ก นํ ามาใช ้สํ า หรับ การติด เชือทัวไปทังใน การใช ้ยาปฏิชวี นะทีมากเกินไปและการใช ้ยาปฏิชวี นะอย่างไม่ถูกต ้อง ทํา

มนุ ษย ์และสัตว ์ เนื องจากเชือก่อโรคทีพบบ่อยนันดือต่อยาเพนนิ ซลิ น ิ

ใหม้ ีการเพิมขึนและการแพร่กระจายของเชือดือยาออกไปทัวโลก มีการ คาดการณ์ก น ั ว่ า ในแต่ ล ะปี มีก ารผลิต และใช ้ยาปฏิช วี นะทัวโลกเป็ น

ในปัจจุบน ั ยาปฏิชวี นะหลากหลายชนิ ดถูกคิดค ้น และนํ ามาใช ้แทนทีเพน

จํ า นวนมากถึ ง 200,000 ถึ ง 250,000 ตัน [1] [2] ในจํ า นวนนี ยา

นิ ซลิ น ิ อย่างไรก็ดไี ดม้ ก ี ารคาดการณ์ไวว้ ่า ในทุกๆ ปี มีคนเสียชีวต ิ จาก

ปฏิชวี นะร ้อยละ 70 ถูกใช ้ในสัตว ์ และร ้อยละ 30 เป็ นการใช ้ในมนุ ษย ์

การติดเชือดือยาจํานวนกว่า 700,000 คน และจํานวนผูเสี ้ ยชีวต ิ จากการ ติดเชือดือยาอาจจะเพิมสูงถึง 10,000,000 คนในปี พ.ศ. 2593 [2] และ

ยาปฏิชวี นะทีใช ้ในมนุ ษย ์และสัตว ์จะถูกขับออกทางปัสสาวะและอุจจาระ

เราไม่ได ้เห็นยาปฏิชวี นะกลุ่มใหม่มาเป็ นเวลาหลายทศวรรษแล ้ว

และเขา้ สู่ระบบการบําบัดของเสีย และปนเปื อนออกไปในสิงแวดล้อม เมือ เชือแบคทีเรียทีอาศัยอยู่ในมนุ ษย ์ สัตว ์ และสิงแวดลอ้ มไดพ ้ บเจอกับยา

เรามีค วามจําเป็ นตอ้ งมีก ารรณรงค ์ใหค้ นทัวไป ตระหนั ก ถึงปั ญหาของ

ปฏิช วี นะก็ ส ามารถก่อ ให เ้ กิด การดือยาปฏิช วี นะได ้ เชือดือยาเหล่ า นี

เชือดือยา ซึงเป็ นปัญหาเร่งด่วน [1]

สามารถแพร่กระจาย และก่อโรคในคนอืนๆ ได ้ [2] [3] คํ า ศ พ ั ท ์ทีเกียวข้อ ง: ยาปฏิช วี นะ แบคทีเ รีย เพนนิ ซ ล ิ ิน การใช ้ยา ผู ท ้ ี มี ก ารติด เชือแบคที เ รีย ควรต อ้ งได ร้ บ ั การร ก ั ษาด ว้ ยยาปฏิ ช วี นะ

ปฏิชวี นะอย่างผิดๆ

อย่างไรก็ ตาม ผู ท ้ ีไม่ไดม้ ีการติด เชือแบคทีเรียไม่ มีค วามจําเป็ นจะต อ้ ง ได ้รบั ยาปฏิชวี นะ เซอร ์อเล็ กซานเดอร ์ เฟลมมิง ผูซ ้ งค ึ น ้ พบเพนนิ ซลิ ิน

32

33

พจนานุกรมเชือดือยา

สามารถดูวด ี โี อเพิมเติมเกียวก ับ “การดือยาปฏิชวี นะ” ได้ท ี

เอกสารอ้างอิง 1

ผวา!เชือดือยาปฏิชวี นะทําคนตายทุก 3 วินาทีในปี 50

O’ Niell J. ( 2016) . “ Tackling Drug- Resistant Infections

Globally: Final Report and Recommendations. - The review on Antimicrobial Resistance.” amr-review.org 2

Sarmah A.K., Meyer M.T., and Boxall A.B.A. (2006). “A global

perspective on

the

use,

sales,

exposure

pathways,

occurrence, fate and effects of veterinary antibiotics (VAs) in https://youtu.be/2MIwvvVjjR8

the environment.” Science direct Chemosphere. 65(5); 725759. doi: 10.1016/j.chemophere.2006.03.026

เชือดือยาติดต่อถึงกันได้

3

Van Boeckel T.P., Brower C. , Gilbert A. , Grenfell B. T., et al.

(2015). “Global trends in antimicrobial use in food animals.”

PNAS. 112(18); 5649-5654. doi: 10.1073/pnas.1503141112

https://youtu.be/ktlcf7zpErM Consumer Channel - แนะวิธป ๊ ้ องก น ั ต วั ปลอดภ ย ั จากเชือดือ ยา

https://youtu.be/96CuEREYv4k

34

35

พจนานุกรมเชือดือยา

การติดเชือดือยา (DRI)

การดือยาปฏิชวี นะไม่ใช่การทีร่างกายคนเราทีดือต่อยาปฏิชวี นะ ทําให ้

คํานาม. การติดเชือโดยทีเชือก่อโรคมีความสามารถในการยับยังฤทธิ

การร กั ษาไม่ ได ผ ้ ล แต่เป็ นเพราะตัว เชือทีดือต่ อ ยาปฏิชวี นะ ทํา ใหก้ าร

ของยาต า้ นจุ ล ชีพ ที ใช ใ้ นการร ก ั ษาการติด เชือนั นๆ (DRI=drug-

ร ักษาไม่ได ้ผล

resistant infection) ถา้ คุณ ติดเชือแบคทีเรียทีดือยาปฏิชวี นะ ยาปฏิชวี นะทีใช ้ทัวไปจะไม่ ม ี การติดเชือดือยา สามารถเกิดได ้จากหลายสาเหตุ เช่น การใช ้ยาปฏิชวี นะอย่างไม่จําเป็ นโดยตัวคนไข ้เอง หรือ การติดเชือดือยาจากบุคคลอืน หรือจากสิงแวดล ้อม เนื องจากเชือดือยาสามารถติดต่อกันได ้”

ประสิทธิภาพในการรกั ษา ยาปฏิชวี นะทีสามารถกําจัดเชือดือยาไดน ้ ั นมี เพียงไม่กชนิ ี ด หลายตัวมีราคาแพงมากจนคนทัวไปไม่สามารถหาซือได ้ และหลายตัว มีผ ลข า้ งเคีย งรุ น แรงทํ า ให ต ้ บ ั วายไตวายและเสียชีวิต ได ้ นอกจากนี เชือแบคทีเรียทีดือยานี สามารถแพร่กระจายไปสู่บุคคลรอบข ้าง คุณ และคนในสังคมได ้อีกด ้วย

“คนไข ้ทีนอนโรงพยาบาลนานๆ แล้วบอกว่าเสียชีวต ิ จาก การติดเชือในกระแสเลือด หรือการติดเชือแบคทีเรีย ส่วนใหญ่เป็ นการติดเชือดือยา”

เชือดือยาเกิดขึนไดจ้ ากหลายสาเหตุ แต่ส่วนใหญ่แลว้ เกิดจากการใช ้ยา ปฏิชวี นะทีมากเกินไปหรือการใช ้ทีผิด วิธ ี ผู ป ้ ่ วยมักจะได ้ร บั ยาปฏิช วี นะ จากแพทย ์ หรือซือมาจากร ้านขายยา หรือรบั ประทานยาปฏิชวี นะโดยไม่ จําเป็ น (เช่น ใช ้ยาปฏิชวี นะเพือรกั ษาโรคหวัดซึงเกิดจากเชือไวรสั ) การ ไม่มม ี าตรการควบคุมการใช ้ยาปฏิชวี นะทีเพียงพอจะทําใหใ้ นอนาคตเรา

ข้อควรรู ้

ไม่สามารถร ักษาโรคติดเชือแบคทีเรียได ้ [1]

เชือต่างหากทีดือต่อยาปฏิชวี นะ ไม่ใช่ต ัวคุณ โดยทัวไปแลว้ ยาปฏิชวี นะฆ่า แบคทีเรีย หรือทําใหม้ น ั อ่อนแอลง เพือให ้

คําศ ัพท ์ทีเกียวข้อง: ยาต ้านเชือวัณโรค

ร่า งกายของเราสามารถกํา จัด แบคทีเ รีย นั นได ้ อย่ า งไรก็ ด ีแ บคที เ รีย สามารถพัฒนาตนเองใหม้ ค ี วามสามารถดือต่อยาปฏิชวี นะไดด้ ว้ ยการ เปลียนแปลงทางพันธุกรรม

36

37

พจนานุกรมเชือดือยา

สามารถดูวด ี โี อเพิมเติมเกียวก ับ “การติดเชือดือยา” ได้ท ี

เอกสารอ้างอิง 1

ป้ องกันการติดเชือดือยาในโรงพยาบาล

WHO ( 2015) . “ Worldwide country situation analysis:

response to antimicrobial resistance.” WHO.

https://youtu.be/C4OptOhihaw ติด เชือในกระแสเลือด คือ เชือทีดือยา เราสามารถป้ องกน ั ได้ โดยการทําให้รา่ งกายแข็งแรง

https://youtu.be/gVBUC5xhIZ0 เทียงเปิ ดประเด็ น - สถานะการณ์ก ารติด เชือดือยาปฏิช ีว นะ ออกอากาศว ันที 11 ก ันยายน 2557

https://youtu.be/mq3cYBEqbkM 38

39

พจนานุกรมเชือดือยา

เชือดือยาหลายขนาน (MDR organism)

คําใกล้เคียง

คํานาม. เชือโรคทีสามารถยับยังการทํางานของยาปฏิชวี นะ หรือยาต ้าน

เชือดือยาอย่างกว้างขวาง (XDR organism)

จุลชีพอืนๆ ทีใช ้สําหร ับการร ักษาหลายขนาน ทําให ้มียาทีใช ้ได ้เพียงไม่ก ี

คํานาม. เชือโรคทีสามารถยับยังการทํางานของยาปฏิชวี นะ หรือยาต ้าน

ขนาน ต ้องใช ้เวลาร ักษานานขึน เสียค่าใช ้จ่ายแพงขึน มีผลข ้างเคียงของ

จุล ชีพอืนๆ ทีใช ้สํ า หร บ ั การร กั ษาได เ้ กือบทุ ก ขนาน ทํ า ให ม้ ียาทีใช ้ได ้

โรคหรือจากการรกั ษามากขึน และมีโอกาสเสียชีวต ิ จากการติดเชือมาก

เพี ย งแค่ ห นึ งหรือ สองขนาน (XDR organism=Extensively drug-

ขึน (MDR organism=multi-drug resistant organism)

resistant organism) เชือดือยาทุกขนาน (PDR organism)

“เชือดือยาหลายขนานเป็ นอันตรายและคุกคามสุขภาพ ของทุกคน เพราะเชือดือยาหลายขนานสามารถ แพร่กระจาย จากคนสู่คน และทําให ้ทุกคนมีความเสียงที จะเสียชีวต ิ จากการติดเชือดือยาเหล่านัน”

คํานาม. เชือโรคทีสามารถยับยังการทํางานของยาปฏิชวี นะ หรือยาต ้าน จุ ล ชี พ อื น ๆ ที ใ ช ้ สํ า ห ร ั บ ก า ร ร ั ก ษ า ทุ ก ข น า น ( PDR organism=Pandrug-resistant organism) ข้อควรรู ้ การดือยาหลายขนานเป็ นปั ญหาทีมนุ ษย ์สร ้างขึน

“สูตรยาในการร ักษาโรควัณโรคทีดือยาหลายขนาน จะต ้องใช ้เวลาในการรักษานานถึง 9 เดือน หรือมากกว่า นัน”

ปัญหาของการดือยาหลายขนานเป็ นปัญหาทีมนุ ษย ์สร ้างขึน ยกตัวอย่าง เช่น เชือวัณโรคทีดือยาหลายขนานเกิดขึนมาจากการทีใช ้ยารกั ษาวัณ โรคทีไม่เพียงพอหรือไม่เหมาะสม [1] การใช ้ยาทีไม่เพียงพอ มักเกิดจาก การทีต ้องร ับประทานยาวัณโรคหลายขนานและยาวนาน ผลข ้างเคียงของ ยาทีพบบ่อยและรุนแรง และการเดินทางของผูป้ ่ วยเพือเขา้ มาร ับยา ทําให ้

“เชือดือยาหลายขนานสามารถพัฒนาต่อไปกลายเป็ น เชือทีดือยาอย่างกว ้างขวาง (XDR organism) และ ท ้ายทีสุดเป็ นเชือทีดือยาทุกขนาน (PDR organism)”

เมือผูป้ ่ วยเริมมีอาการดีขน ึ พวกเขาก็มก ั จะหยุดยาเอง แต่เชือวัณโรคก็ ยังคงไม่หมดไปจากร่างกาย เชือทีเหลืออยู่จะเริมมีความสามารถในการ ดือต่ อ ยาหลายขนานทีถู ก ใช ้ในการร ก ั ษาขันต น ้ และแพร่กระจายใน ร่างกายของผูป้ ่ วย เมือผูป้ ่ วยเริมมีอาการอีกครงหนึ ั ง เชือวัณโรคก็จะไม่

40

41

พจนานุกรมเชือดือยา

ตอบสนองต่ อ ยาหลายขนานทีถู ก ใช ้เบืองต น ้ ไปแล ว้ และจะเพิมความ

เพือทีจะแก ้ปัญหาการดือยาหลายชนิ ดของเชือโรค โรงพยาบาลจําเป็ นที

รุนแรงในการแพร่กระจายและเป็ นอันตรายถึงขันเสียชีวต ิ ได ้

จะตอ้ งมีระบบสุขอนามัยทีดี เพือใหม้ นใจว่ ั าทุกคนจะล้างมือก่อนและหลัง สัมผัสผูป้ ่ วยและสิงรอบขา้ งผูป้ ่ วย และมีการควบคุมกํากับดูแลการใช ้ยา

เชือแบคทีเรีย CRE (Carbapenem-resistant Enterobacteriaceae

ตา้ นจุลชีพอย่างเหมาะสม (Antimicrobial stewardship) นอกจากนี

) เป็ นแบคทีเรียก่อโรคทีดือยาหลายขนานรวมทังยาทีมีความสําคัญอย่าง

ประชาชนทัวไปก็ควรทีจะตอ้ งลา้ งมือและรักษาสุขอนามัยอย่างเหมาะสม

มากในปั จ จุบ น ั ซึงก็ ค ือ ยากลุ่ ม คาร ์บาพีแ นม (Carbapenem) ทํ า ให ้

รวมทังหยุดการใช ้ยาปฏิชวี นะอย่างไม่ถก ู ต ้องด ้วยเช่นกัน

CRE จัดเป็ น “ซุปเปอร ์บัก” ตัวหนึ ง ยาโคลิสติน (Colistin) เป็ นยาทีเก็บ ไว ้ใช ้ในการร ักษาการติดเชือของ CRE ตัวหนึ งและเป็ นยาทีมีผลข ้างเคียง

คําศพ ั ท ์ทีเกียวข้อง: ยาปฏิชวี นะ, การดือยาปฏิชวี นะ, การติดเชือดือ

สูงมาก

ยา, รอยเท ้าของยาปฏิชวี นะ, การใช ้ยาปฏิชวี นะอย่างสมเหตุผล

การใช ้ยาปฏิชวี นะทีมากเกินไปทังในโรงพยาบาลและสังคมสนับสนุ นการ

สามารถดูวด ี โี อเพิมเติมเกียวก ับ “เชือดือยาหลายขนาน” ได้ท ี

เจริญเติบโตของแบคทีเรีย CRE แบคทีเรีย CRE สามารถแพร่กระจายและ ก่อให้เกิดการติดเชือของผูป้ ่ วยจํานวนมาก คุณจะมีความเสียงสูงในการ

ว ัณโรคดือยาหลายขนาน

ติดเชือจาก CRE ถา้ เมือไม่นานมานี คุณเขา้ รบั การรกั ษาในโรงพยาบาล แบบผูป้ ่ วยใน อยู่ในศูนย ์พักฟื นเป็ นเวลายาวนาน หรือได ้ใช ้ยาปฏิชวี นะ การติดเชือทีมีสาเหตุมาจาก CRE มีความเสียงต่อการเสียชีวต ิ ทีสูง เชือแบคทีเรีย อะซินิโ ตแบคเตอร ์ (Acinetobacter) เป็ นแบคทีเ รียก่อ โรคทีดือยาหลายขนานอีกหนึ งตัวทีสําคัญ

https://youtu.be/MEB2gJGok4I

สํ าหรบั ประเทศไทยและโลก เชือ Acinetobacter ทีดือยาหลายขนาน มักดือต่อยากลุ่มคาร ์บาพีแนม ยาโคลิสติน (Colistin) เป็ นยาทีเก็บไวใ้ ช ้ ในการร ก ั ษาการติด เชือของ Acinetobacter ทีดือยาหลายขนานตัว หนึ งเช่นกัน

42

43

พจนานุกรมเชือดือยา

แนวทางแนวปฏิบ ัติและแนวทางป้ องกันการแพร่เชือ MDR

บทที 3 การใช้ยาปฎิชวี นะในคน การใช้ยาปฏิชวี นะเพือการป้ องก ัน

คํานาม. การใช ้ยาปฏิชวี นะเพือป้ องกันการติดเชือ

https://youtu.be/s6qgixV9cdk เอกสารอ้างอิง 1

“การใช ้ยาปฏิชวี นะเพือการป้ องกันมักจะกระทําก่อนการ ทําการผ่าตัดใหญ่ เนื องจากการผ่าตัดใหญ่มค ี วามเสียง ทีเชือแบคทีเรียจะเข ้าสูร่ า่ งกายในระหว่างการผ่าตัด และ ทําให ้เกิดการติดเชือได้”

Huber C. ( 2014) . “ The causes of multi- drug resistant

tuberculosis.” The Borgen Project

ข้อควรรู ้ เหตุใดจึงมีการใช้ยาปฎิชวี นะเพือการป้ องกันในคนและสัตว ์ ก่อนหน้านี ยาปฎิชวี นะถูกนํ ามาใช ้เพือป้ องกันการติดเชืออย่างแพร่หลาย ทังในคนและสัต ว ์ ตังแต่มีก ารคิด ค น ้ ยาเพนิ ซ ล ิ ิน ออกในปี พ.ศ. 2471 หลักฐานทางการแพทย ์พบว่าการใหย้ าปฏิชวี นะสามารถลดอัตราการติด เชือจากแผลผ่ า ตัดได เ้ ป็ นอย่ างมาก [1] หลังจากนั นยาปฏิชวี นะถูก ใช ้ เพือป้ องกันการติดเชืออย่างกว้างขวางและขาดระบบการจัดการ เมือมี การใช ย้ าปฏิ ช ีว นะเพิ มขึ น การดื อยาปฏิ ช ีว นะและการติ ด เชือใน โรงพยาบาลก็เพิมขึน เนื องด ้วยปัญหาเชือดือยาทัวโลก ปัจจุบน ั ยาปฎิชวี นะไม่ไดถ้ ูกแนะนํ าให ้ ใช ้ในการป้ องกันการติดเชืออย่างแพร่หลายเหมือนในอดีต และถูกแนะนํ า ให ้ใช ้ในกรณี ทมี ี ความเสียงสูง และให ้ใช ้อย่างเหมาะสมเท่านัน

44

45

พจนานุกรมเชือดือยา

เช่น ก่ อ นการผ่ า ตัด ใหญ่ ยาปฏิช วี นะควรให ห ้ นึ งคร งก่ ั อ นการผ่ า ตัด

คําศพ ั ท ์ทีเกียวข้อง: ยาปฏิชวี นะ, ปลอดยาปฏิช วี นะ, รอยเท้าของยา

เท่ า นั น เพื อลดโอกาสการเกิด การติด เชือ และไม่ ไ ด แ้ นะนํ าให ใ้ ห้ย า

ปฏิชวี นะ

ปฏิชวี นะต่อเนื องหลังผ่าตัด [2] เอกสารอ้างอิง ก่อนการทําฟั น ยาปฏิชวี นะควรใช ้เพือการป้ องกันเฉพาะในผูป้ ่ วยทีมีลน ิ

1

หัวใจเทียม มีวส ั ดุเทียมในหัวใจ หรือเคยเป็ นโรคลินหัวใจอักเสบมาก่อน

Historical background, rationale, and relationship to

เป็ นตน ้ ปัจจุบน ั ไม่แนะนํ าใหก้ น ิ ยาปฏิชวี นะก่อนทําฟันในผูป้ ่ วยทีไม่มข ี ้อ

prospective payment. ”

บ่งชี [2]

10.1016/0196-6553(84)90007-5

Westerman E.L. (1984). “Antibiotic prophylaxis in surgery:

AJIC.

12( 6) ; 339- 343.

doi:

2

AAE. (2017). Antibiotic Prophylaxis 2017 Update. Aae.org.

ในปี พ.ศ. 2560 องค ์การอนามัยโลกไดแ้ นะนํ าใหเ้ ลิกใช ้ยาปฏิชวี นะใน

3

WHO ( 2017) . “Stop using antibiotics in heathy animals to

การเลียงสัตว ์เพือเร่งการเติบโต และเพือป้ องกันการเกิดโรค ยาปฏิชวี นะ

prevent the spread of antibiotic resistance”. WHO.

ไม่ค วรใช ้โดยทีไม่ม ีการวินิจฉัยว่ามีการพบโรคติดเชือจริง [3] สัตว ์ทีมี

4

สุขภาพแข็งแรงไม่ควรได ้ร ับยาปฏิชวี นะเพือป้ องกันการเกิดโรค

in animals “let’s go Dutch.” J. Verbr.Lebensm. 2014(9); 177-

Mevius D., Heederik D. (2014). “Reduction of antibiotic use

181. doi: 10.1007/s00003-014-0874-z เป็ นทีน่ าสังเกตว่าในประเทศทีรณรงค ์ใหห ้ ยุดการใช ้ยาปฏิชวี นะเพือเร่ง การเติบโต เกษตรกรจะลดการใช ้ยาปฏิช วี นะเพือเร่ง การเติบ โต แต่จ ะ เปลียนไปใช ้ยาปฏิชวี นะเพือการป้ องกันเพิมขึนแทน ดังนั นปริมาณการ ใช ้ยาปฏิช วี นะทางการเกษตรทังหมดยัง คงทีหรือ เพิมขึน เหมือนดัง ที ปรากฏในประเทศเนเธอร ์แลนด ์ในอดีต [4] ประเทศไทยแนะนํ าใหล้ ดการใช ้ยาปฏิชวี นะในสัตว ์ และแนะนํ าใหส้ ่งเสริม สุขอนามัย การใช ้วัคซีน การดูแลคอกสัตว ์ และพัฒนาวิธก ี ารดูแลสัตว ์ อย่างเหมาะสม

46

47

พจนานุกรมเชือดือยา

ซือกินเอง (OTC) “ในประเทศไทย แม้ว่ายาปฏิชวี นะเป็ นยาควบคุม แม้ไป ซือตามร ้านขายยา ก็ต ้องซือจากเภสัชกรเท่านัน อย่างไรก็ด ี คนทีมาเรียกหายาปฏิชวี นะ ก็มก ั จะตอบว่า ซือไปให ้เพือน ซือไปให ้พ่อแม่ หรือต ้องการยาปฏิชวี นะ ตัวนี เท่านัน แมไ้ ด ้ร ับคําแนะนํ าว่า หวัดเจ็บคอไม่ต ้อง กินยาปฏิชวี นะ ทําให ้ยังยากกับการควบคุมการใช ้ยา ปฏิชวี นะอย่างสมเหตุผล”

คําคุณศ ัพท.์ สามารถซือได ้เองตามร ้านขายยาโดยไม่ต ้องมีใบสังแพทย ์ (OTC= over the counter) “ยาสามัญประจําบ้าน คือกลุ่มยาทีแนะนํ าให ้มีตด ิ บ้านไว ้ เพือ ใช ้ในการดูแลตัวเอง จากการเจ็บป่ วยเล็กๆ น้อยๆ ประชาชน ทัวไปสามารถหาซือได ้เอง (หรือซือกินเอง) ตามร ้านสะดวกซือ ร ้านขายยา และร ้านขายของชําทัวไป ยาปฏิชวี นะไม่ใช่ยา สามัญประจําบ้าน”

“ในประเทศทีมีเจริญแล ้ว ประชาชนไม่สามารถซือยา ปฏิชวี นะกินเองได ้ ในขณะทีในประเทศกําลังพัฒนาส่วน ใหญ่ ประชาชนสามารถซือยาปฏิชวี นะกินเองได ้ ตาม ร ้านขายยาทัวไป”

ข้อควรรู ้ อ ันตรายจากการซือยาปฏิชวี นะกินเอง จากการศึก ษาล่ า สุ ด ของสํ า นั ก งานพัฒ นานโยบายสุ ข ภาพระหว่ า ง ประเทศ ประเทศไทยพบว่ า คนไทยร อ้ ยละ 51 ร บ ั ยาปฏิ ช วี นะจาก สถานพยาบาลของร ฐั ร ้อยละ 20 ร บ ั ยาปฏิช วี นะจากสถานพยาบาล เอกชน ร ้อยละ 27 รบั ยาปฏิชวี นะจากร ้านขายยา และร ้อยละ 2 ร บ ั ยา

“การทีสามารถหาซือยาปฏิชวี นะกินเองได ้นัน สามารถ ช่วยให ้ประชาชนทีมีรายได ้น้อยเข ้าถึงยาปฏิชวี นะได ้ ง่าย ผูท้ จํี าเป็ นต ้องใช ้ก็สามารถเข ้าถึงได ้ง่าย แต่ใน ขณะเดียวกันผู ้ป่ วยทีไม่มค ี วามจําเป้ นต ้องใช ้ ก็สามารถ ใช ้โดยไม่สมเหตุผลได ้ ซึงกลุม ่ หลังนี เป็ นสิงทีต ้อง ตระหนักและให ้ความสําคัญ”

ปฏิชวี นะจากร ้านขายของชําทัวไป แม้ว่าร ้อยละ 71 ของคนไทยร ับยาปฏิชวี นะจากสถานพยาบาล ผู ้ป่ วยอาจ เรียกร ้องยาปฏิชวี นะจากแพทย ์ และสถานพยาบาลอาจยังไม่ไดป้ รับ ใช ้ คําแนะนํ าการใช ้ยาปฏิชวี นะอย่างรบั ผิดชอบอย่างครบถ้วน เช่น “ไม่ใช ้ ยาปฏิช วี นะในโรคหวัดทีไม่ มีปอดอัก เสบติด เชือร่วมด ว้ ย” และ “ใช ้ยา ปฏิชวี นะเฉพาะทีมีขอ้ บ่งชีถึง การติดเชือสเตรปโตคอคคัส อย่างน้อย 3 ข ้อ เท่านัน” [1]

48

49

พจนานุกรมเชือดือยา

ดังนั นการแก ้ปัญหา ไม่ใช่แค่เพียงลดการซือยาปฏิชวี นะกินเองอย่างไม่

ร ้อยละ 29 ของคนไทยร ับยาปฏิชวี นะจากร ้านขายยาและร ้านขายของชํา

ถูกต ้องเท่านัน แต่ต ้องมีการดําเนิ นการใช ้ยาปฏิชวี นะอย่างสมเหตุผลใน

นัน มีความเสียงต่อการดือยา และแพ้ยาจนถึงขันเสียชีวต ิ ได ้ อีกทังยังเป็ น

สถานพยาบาลทุ ก แห่ ง อย่ า งจริง จัง [2] และการให ค ้ วามรู ้ประชาชน

การเพิมยาปฏิชวี นะเขา้ สู่รา่ งกายโดยเปล่าประโยชน์ โรคทีเป็ นอยู่ก็ไม่

เกียวกับการใช ้ยาปฏิชวี นะอย่างสมเหตุผลอย่างทัวถึงเช่นกัน

หาย ซึงองค ์การเภสัชกรรมแนะนํ าว่าตอ้ งกินยาอย่างถูกวิธ ี ต่อเนื องจน ครบและซึอยาจากร ้านทีมีเภสัชประจําร ้านดูแล และสามารถใหค้ ําแนะนํ า

คําศ ัพท ์ทีเกียวข้อง: หวัด, ติดเชือ, ท ้องเสีย, อาหารเป็ นพิษ

การใช ้ยาเท่านัน [2] และควรฟังคําแนะนํ าของเภสัชกรอย่างเคร่งคร ัด ไม่ เรียกร ้องหายาโดยไม่ฟังคําแนะนํ า

สามารถดู วด ี โี อเพิมเติมเกียวกบ ั “ไม่ควรซือยาปฏิชวี นะกินเอง” ได้ท ี

การซือยาปฏิชวี นะโดยไม่ตอ้ งใช ้ใบสังยานั นยังพบไดใ้ นประเทศทีกําลัง พั ฒ นาเพราะยัง เป็ นขันตอนที สํ า คัญ ในการเข า้ ถึ ง ยาของผู ป ้ ่ วยที

เตือน !ป่ วยเป็ นหว ัดอย่าซือยาปฏิชวี นะกินเอง

จํา เป็ นตอ้ งใช ้ยาปฏิชวี นะ ถ า้ ยาปฏิชวี นะไม่ สามารถหาซือได ต้ ามร ้าน ขายยา บังคับให ้แพทย ์เป็ นผู ้จ่ายยาเท่านัน และไม่มรี ะบบทีดี อาจจะทําให ้ ผูป้ ่ วยจํานวนมากทีจําเป็ นต ้องได ้รบั ยาปฏิชวี นะไม่ได ้รบั ยา และเกิดความ สูญเสียขึนได ้ https://youtu.be/wQqCgNH0vd0

นอกจากนี ความคิดเห็ นของสาธารณชนและความเข ้าใจผิดเกียวกับ ยา ปฏิชวี นะก็มส ี ่วนทีเป็ นอุปสรรคต่อการเปลียนแปลง ประเทศมาเลเซียเป็ น

วิกฤตเชือดือยาจากการซือยาทานเอง พบเสียชีวต ิ วน ั ละ 100

หนึ งในประเทศกําลังพัฒนาทีไม่อนุ ญาตให ้มีการจําหน่ ายยาปฏิชวี นะโดย

คน

ไม่มใี บสังแพทย ์ [3] โดยใช ้ข ้อบังคับในการดูแลเรืองสารพิษของประเทศ อย่างไรก็ตามพบว่าประเทศทีมีกฎหมายไม่ใหม้ ก ี ารจําหน่ ายยาปฏิชวี นะ โดยไม่มใี บสังแพทย ์ ก็ยงั มีการใช ้ยาปฏิชวี นะในระดับสูงได ้ [3] https://youtu.be/pr9gr9Y6o0I 50

51

พจนานุกรมเชือดือยา

รายการพบหมอรามา | Rama Report กินยาแก้อ ักเสบไม่เลือก

การใช้ยาอย่างสมเหตุผล (RUM และ RDU)

.. อ ันตราย| 09. พ.ย. 58

คํานาม คือการทีผูป้ ่ วยได ้รบั ยาทีเหมาะสมกับปัญหาสุขภาพ โดยใช ้ยา ในขนาดที เหมาะสมกับ ผู ป ้ ่ วยแต่ ล ะราย ด ว้ ยระยะเวลาการร ก ั ษา ที เหมาะสม และมีค่าใช ้จ่ายต่อชุมชนและผูป้ ่ วยน้อยทีสุด (RDU=rational drug use) (RUM= rational use of medicine)

https://youtu.be/POTamkZqx4g เอกสารอ้างอิง 1

คณะอนุ กรรมการส่งเสริมการใช ้ยาอย่างสมเหตุผล. (2015). คูม ่ อ ื การ

ดําเนิ นงานโครงการ โรงพยาบาลส่ง เสริม การใช ้ยาอย่า งสมเหตุผ ล. Page 84. Hsri.or.th.

ISBN: 978-974-244-368-9.

2

“การใช ้ยาอย่างสมเหตุผลสามารถช่วยชีวต ิ ผูป้ ่ วย และ ลดโอกาสการสูญเสียค่าใช ้จ่ายของผูป้ ่ วยโดยไม่จาํ เป็ น”

Thepkhamram P. (2014). เตือนซือยาปฏิชวี นะกินเอง เสียงดือยา.

“การใช ้ยาปฏิชวี นะอย่างสมเหตุผล ทําให้ผูป้ ่ วยไม่ต ้อง ได ้ร ับยาปฏิชวี นะในกรณีทไม่ ี จาํ เป็ น ทําให ้ผู ้ป่ วยลด โอกาสการติดเชือดือยา ซึงอาจทําให ้ต ้องนอน โรงพยาบาลนานขึน หรืออาจถึงขันเสียชีวต ิ ได ้”

สสส.

3

Rahman N. A. B. , Teng C. L. , and Sivasampu A. ( 2016) .

“ Antibiotic prescribing in public and private practices: a cross- sectional study in primary care clinics in Malaysia. ”

BMC infectious Disease. 16(208). doi: 10.1186/s12879-0161530-2

52

“การใช ้ยาปฏิชวี นะอย่างร ับผิดชอบ (RUA= responsible use of antibiotics) เป็ นตัวชีวัดเสริม ตัวหนึ งของการใช ้ยาอย่างสมเหตุผล (RDU=rational drug use)”

53

พจนานุกรมเชือดือยา

ข้อควรรู ้

การเกิดปั ญหาเชือดือยามากขึนนั น ก็ เกิด จากการใช ้ยาปฏิชวี นะทีไม่

ทําไมเราจึงใช้ยาอย่างไม่สมเหตุผล

เป็ นไปตามข ้อบ่งชีทางการแพทย ์ ทําให ้ตัวผูป่้ วยเอง และคนอืนในสังคมมี

จากรายงานขององค ์การอนามัยโลกพบว่าประมาณร ้อยละ 50 ของการ

ความเสี ยงที จะติ ด เชือดื อยาสู ง ขึ น ผู ป ้ ่ วยที ติ ด เชือดื อยาต อ้ งนอน

ใช ้ยาทังหมดนันไม่เป็ นการใช ้อย่างไม่สมเหตุผล [1] ซึงรวมถึงการใช ้ยา

โรงพยาบาลนานขึน มีโอกาสเสียชีวตสูงขึน และนํ าไปสู่ความสูญเสียทาง

ปฏิชวี นะอย่างไม่ถูกต ้องดว้ ย นอกจากนี หนึ งในสามของประชากรไม่ได ้

เศรษฐกิจของทังประเทศและทังโลก

รบ ั การเขา้ ถึง ยาพืนฐานอย่ า งเหมาะสม ซึงองค ์การอนามัยโลกได แ้ บ่ ง ชนิ ดของการใช ้ยาอย่างไม่สมเหตุผลไว ้ดังนี

แม้ก ารส่ ง เสริม ให เ้ กิด การใช ย้ าอย่ า งสมเหตุ ผ ลในประเทศไทยจะ ดําเนิ นการมาอย่างต่อเนื อง แต่ก็ยงั ไม่เกิดผลสัมฤทธิเท่าทีควร [2] การ

- ใช ้ยามากเกินไป

ดํ า เนิ น การในสถานพยาบาลยัง ไม่ ส ามารถใช ้ยาได อ้ ย่ า งสมเหตุ ผ ล

- ใช ้ยาปฏิช วี นะไม่ ถู ก ต อ้ ง บ่อ ยครังทีพบว่ า มีก ารใช ้ยาปฏิช วี นะใน

100% และควรตอ้ งมีการประชาสัมพันธ ์ใหผ ้ ูเ้ กียวขอ้ งและประชาชนได ้

ผูป้ ่ วยทีไม่ได ้ติดเชือแบคทีเรีย หรือระยะเวลาของการใช ้ยาสันเกินไป

ทราบอย่างทัวถึง เพือเป็ นการสนั บสนุ นใหล้ ดการใช ้ยาอย่างไม่ถูกตอ้ ง และทุกคนใช ้ยาอย่างสมเหตุผลทังประเทศ ทังในสถานพยาบาลและใน

- มีก ารใช ้ยาแบบฉี ด โดยไม่ จํา เป็ น ในกรณี ทีการใช ้ยาแบบทานก็

ร ้านขายยา

เพียงพอและเหมาะสม - การซือยาทานเองอย่างไม่เหมาะสม

คําศพ ั ท ์ทีเกียวข้อง ความรู ้เกียวกับยาปฏิชวี นะ, การใช ้ยาตา้ นจุลชีพ

- แพทย ์ไม่ปฏิบต ั ิ หรือไม่สามารถปฏิบต ั ต ิ ามคําแนะนํ าในการร ักษาได ้

อย่างเหมาะสม

การใช ้ยาอย่างไม่เหมาะสมนํ าไปสู่การสูญเสียตามมาทังกับตัวผูใ้ ช ้ยาเอง ไปจนถึงสังคมโดยรวม ผลกระทบนันรวมถึงการลดประสิทธิภาพของยาที ถู ก นํ าไปใ ช ไ้ ม่ เ หมาะสม และปั ญ หาจากความคลาดเคลื อนหรือ ผลข ้างเคียงของยา ปัญหาแนวความคิดของสังคมทีคิดว่า เมือเจ็บป่ วยจะตอ้ งกินยา ก็ทําให ้ เกิดความต ้องการใช ้ยาเพิมมากขึนโดยไม่จาํ เป็ น 54

55

พจนานุกรมเชือดือยา

สามารถดูวด ี โี อเพิมเติมเกียวก ับ “การใช้ยาอย่างสมเหตุผล” ได้

เอกสารอ้างอิง

ที

1

WHO (2002). “Promoting Rational Use of Medicines: Core

Components”. WHO. Rational Drug – การใช้ยาอย่างสมเหตุผล

2

คณะอนุ กรรมการส่งเสริมการใช ้ยาอย่างสมเหตุผล. (2015). คูม ่ อ ื การ

ดําเนิ นงานโครงการ โรงพยาบาลส่ ง เสริม การใช ้ยาอย่ า งสมเหตุผ ล. Page 84. Hsri.or.th.

ISBN: 978-974-244-368-9. https://youtu.be/tlhDNc-ye8Y EP2 ความไม่รว่ มมือในการใช้ยาตามสัง (Non-compliance)

https://youtu.be/Gd_jB7rwYmI Rational Drug Use: RDU. โทษของการใช้ "ยาปฏิชวี นะทีไม่ เหมาะสม" : Clip ตอนที 2

https://youtu.be/aHkMNEJ5yIA 56

57

พจนานุกรมเชือดือยา

.บทที 4 การใช้ยาปฏิชวี นะในสัตว ์

คําใกล้เคียง

ใช้ยาปฏิชวี นะในการเลียง

เลียงโดยใช้ยาปฏิชวี นะ

คําคุณศพ ั ท.์ บ่งบอกว่าสัตว ์ (หรือเนื อสัตว ์นันมาจากสัตว ์) เคยได ้รบั ยา

คํานาม. คําเหมือนของคําว่า ใช ้ยาปฏิชวี นะในการเลียง

ปฏิชวี นะ ณ ช่วงเวลาใดเวลาหนึ งของชีวต ิ ระหว่างการเลียง คําๆ นี มักถูก ใช ้เพือใช ้เพือบ่ ง บอกว่ า มีก ารใช ้ยาปฏิช วี นะในสัต ว ท ์ ีไม่ เ ป็ นโรคเป็ น

ข้อควรรู ้

ประจํา ไม่ว่ายาปฏิชวี นะนันจะถูกใช ้เพือวัตถุประสงค ์ใดก็ตาม

เราควรกังวลเกียวก ับการใช้ยาปฏิชวี นะในสัตว ์หรือไม่? ยาปฏิช วี นะ (หรือ ทีมัก เรีย กว่า “ยาแก อ้ ก ั เสบ”) ถู ก ป้ อนให ก ้ บ ั สัต ว ใ์ น

“เนื อสัตว ์ทีเรากินในปัจจุบน ั มักมาจากสัตว ์ทีได ้ร ับยา ปฏิชวี นะในการเลียง ยาปฏิชวี นะถูกใช ้ในระหว่างการ เลียงสัตว ์เพือหวังผลให ้สัตว ์เติบโตไวขึน มีขนาดใหญ๋ ขึน หรือเพือป้ องกันโรคติดเชือ” [1]

ฟาร ์มทัง วัว หมู ไ ก่ ป ลาและกุ ง้ ทัวโลกทุ ก วัน [3] เกษตรกรอาจใช ้ยา ปฏิชวี นะเพือหวังผลใหส้ ต ั ว ์โตไว ป้ องกันโรค หรือรกั ษาโรค การใช ้ยา ปฏิชวี นะในการส่งเสริมการเจริญเติบโตนั น กําลังกลายเป็ นสิงตอ้ งหา้ ม มากขึนในทุกทีทัวโลก และองค ์การอนามัยโลกเพิงประกาศไม่แนะนํ าให ้ ใช ้ยาปฏิชวี นะในการป้ องกันโรคในสัตว ์ทีแข็งแรงดี

“ปุ๋ ยคอกทีผลิตจากมูลของสัตว ์ทีใช ้ยาปฏิชวี นะในการ เลียง อาจมีการปนเปื อนไปด ้วยตัวยาปฏิชวี นะและเชือ แบคทีเรียดือยาปฏิชวี นะ”

การรณรงค ์ลดการใช ้ยาปฏิชวี นะในสัตว ์นันยังไม่เกิดผลสัมฤทธิ ปริมาณ ยาปฏิชวี นะทังหมดทีใช ้ในปศุสต ั ว ์นันกลับไม่มก ี ารเปิ ดเผยข ้อมูล และอาจ กําลังเพิมขึนเนื องจากความต ้องการอาหารทีมาจากสัตว ์ทีเพิมมากขึน มีการคาดการณ์ว่ามีการใช ้ยาปฏิชวี นะราว 200,000 ถึง 250,000 ตัน

“การใช ้ยาปฏิชวี นะในการเลียงสัตว ์ปริมาณมาก จะ ส่งผลให ้เชือแบคทีเรียดือยารุนแรงขึน และก่อใหเ้ กิด ความเสียงต่อสุขภาพมนุ ษย ์” [2]

ถูกผลิตและบริโภคทัวโลกในแต่ละปี [4] โดยประมาณร ้อยละ 70 ของยา ปฏิชวี นะถูกนํ าไปใช ้ในสัตว ์ และเพียงร ้อยละ 30 ใช ้ในมนุ ษย ์ ยาปฏิชวี นะส่วนใหญ่ทใช ี ้ในมนุ ษย ์และสัตว ์จะถูกขับออกทางปัสสาวะและ อุ จ จาระ และเข า้ สู่ ร ะบบบํ า บัด นํ าเสี ย หรือ ปนเปื อนลงในสิ งแวดล้อ ม แบคที เ รีย ทีอาศัย อยู่ ใ นมนุ ษย แ์ ละสัต ว ์ และแบคที เ รีย ในสิงแวดล้อ ม

58

59

พจนานุกรมเชือดือยา

สามารถพัฒ นาไปเป็ นเชือดื อยา และเชือดื อยาเหล่ า นี ยัง สามารถ

การใช ้ยาปฏิชวี นะในสัตว ์ป่ วยสามารถทําใหอ้ ต ั ราการตายของสัตว ์จาก

แพร่กระจายไปยังผูอ้ นทํ ื าใหเ้ กิดการติดเชือดือยาและเสียชีวต ิ ไดอ้ ก ี ดว้ ย

โรคติดเชือลดลง รวมถึงลดการแพร่กระจายของโรคไปสู่มนุ ษย ์และสัตว ์

(รูปที1)

อืนๆ เช่นกัน สัตว ์ป่ วยทีไม่ แสดงอาการอาจทําใหเ้ กิด อาการป่ วยทีเกิด จากอาหารในมนุ ษย ์ได ้อีกด ้วย ดัง นั น การใช ้ยาปฏิช วี นะในสัต ว ท ์ ีเป็ นอาหารจึง ยัง มีค วามสํ า คัญ ต่ อ อุตสาหกรรมการเกษตร การเลิกใช ้ยาปฏิชวี นะอย่างสมบูรณ์จงึ อาจทําให ้ เกิดปัญหาได ้ถ ้ายังไม่มรี ะบบการเลียงทีดีพอ โดยเฉพาะอย่างยิงในสัตว ์ที ป่ วยเป็ นโรคติดเชือ อย่างไรก็ดเี ราควรลดการใช ้ยาปฏิชวี นะในสัตว ์อย่าง ไม่ถูกต ้องให ้ได ้มากทีสุด องค ก์ ารอนามัยโลก (WHO) แนะนํ าว่ า เกษตรกรควรหยุ ดการใช ้ยา ปฏิชวี นะอย่างเป็ นประจําเพือส่งเสริมการเจริญเติบโต และป้ องกันการเกิด โรคในสัตว ์ทีมีสุขภาพดีอยู่แลว้ [6] ในกรณี ทสั ี ตว ์ป่ วยแต่ไม่แสดงอาการ นัน ควรได ้ร ับการวินิจฉัยยืนยันการติดเชือของสัตว ์ป่ วยก่อนทีจะมีการใช ้

รู ปที 1: อาหารปลอดภัย ไร ้ยาปฏิชวี นะ [5] การบริโภคเนื อสัตว ์จากฟาร ์มทีมีมาตรฐานนันปลอดภัย แม้ว่าจะเป็ นสัตว ์ ทีใช ้ยาปฏิชวี นะในการเลียง เนื องดว้ ยในฟาร ์มทีมีมาตรฐานนั น สัตว ์จะ ไม่ได ้ร ับยาปฏิชวี นะในช่วง 10-20 วัน สุดท ้ายของชีวต ิ ก่อนทีจะส่งโรงฆ่า

ยาปฏิชวี นะ สรุป เราควรใหค้ วามสําคัญกับการใช ้ยาปฏิชวี นะในสัตว ์ และควรลดการ ใช ้ยาปฏิชวี นะทังในมนุ ษย ์และสัตว ์ใหเ้ หลือในปริมาณทีน้อยทีสุด เท่าที จําเป็ น

สัตว ์ เพือทีจะทํ าให แ้ น่ ใจว่าจะไม่ มียาปฏิชวี นะหลงเหลืออยู่ ในเนื อสัต ว ์ นอกจากนี การแปรรูปเนื อสัตว ์ทีมีมาตรฐานจะมีการทําความสะอาดอย่าง เพียงพอเพือไม่ให ้มีแบคทีเรียหลงเหลืออยู่ในเนื อสัตว ์

60

คําศ ัพท ์ทีเกียวข้อง: ปลอดยาปฏิชวี นะ เลียงโดยปราศจากยาปฏิชวี นะ ยาปฏิชวี นะทีมีความสําคัญทางการแพทย ์

61

พจนานุกรมเชือดือยา

สามารถดู ว ด ี โี อเพิมเติม เกียวกบ ั “การใช้ยาปฏิชว ี นะในส ต ั ว ์”

3

ได้ท ี

Sustainabletable.org 4

ให้บริษท ั ฟาสต ์ฟู้ ด งดใชย ้ าปฏิชวี นะในเนื อส ัตว ์

Grace Communication Foundation ( 2018) . “ Antibiotics” .

O’ Neill J. ( 2015) . “ Antimicrobials in agriculture and the

environment: reducing unnecessary use and waste. ” Amr-

review.org.

5

สสส. (2017). อาหารปลอดภัย ไร ้ยาปฏิชวี นะ. สสส.

6

WHO (2017). “Stop using antibiotics in healthy animals to

prevent the spread of antibiotic resistance”. Who.int https://youtu.be/YawkWgwnb00 กรมปศุส ัตว ์ประกาศคุมใช้ยาปฏิชวี นะในฟาร ์มปศุสต ั ว์

https://youtu.be/lza-KMY0Pok เอกสารอ้างอิง 1

Arsenault C. ( 2015) . “ A huge spike in antibiotics- fed

livestock is bringing the superbug epidemic even faster than feared”. Businessinsider.com 2

Baragona S. (2015). การใช ้ยาปฏิชวี นะในการเลียงสัตว ์มากขึนและ

จะส่งผลให ้เชือแบคทีเรียดือยารุนแรงขึน. Voathai.com.

62

63

พจนานุกรมเชือดือยา

ปลอดยาปฏิชวี นะ

เข ้าใจผิดว่า เนื อสัตว ์เหล่านี มาจากสัตว ์ทีถูกเลียงโดยไม่มก ี ารยาปฏิชวี นะ

คุณศ ัพท.์ บ่งบอกว่าเนื อสัตว ์หรือผลิตภัณฑ ์จากสัตว ์นันไม่มยี าปฏิชวี นะ

เลย

ตกค ้าง ในประเทศทีพัฒนา และประเทศกําลังพัฒนาส่วนใหญ่ มีกฏและข ้อบังคับ เกียวกับการใช ้ยาปฏิชวี นะในฟาร ์มสัตว ์อย่างเคร่งคร ัด และมีชว่ งเวลาการ "ปัจจุบน ั ไม่มม ี าตรฐานสากลหรือการร ับรองสากลว่าคํา ว่า ‘ปลอดยาปฏิชวี นะ’ และ ‘เลียงโดยไม่มก ี ารใช ้ยา ปฏิชวี นะ’ และ ‘ออร ์แกนิ ก’ ทีระบุบนผลิตภัณฑ ์หมายถึง อะไร”

หยุด ยาอย่างเพียงพอ เพือไม่ใ หม้ ย ี าปฏิชวี นะตกคา้ งในผลิตภัณ ฑ จ์ าก เนื อสัตว ์และนม อย่างไรก็ด ี ในประเทศสหรัฐอเมริกาไม่มก ี ารอนุ ญาตให้ใช ้ คําว่า ‘ปลอด ยาปฏิชวี นะ’ บนฉลากของผลิตภัณฑ ์ทีเป็ นเนื อสัตว ์ [1] อย่างไรก็ตามคํา ว่า 'ปลอดยาปฏิชวี นะ' นี ได ้ร ับอนุ ญาตใหใ้ ช ้กับฉลากบนผลิตภัณฑ ์ทีมา

“เนื อสัตว ์ส่วนใหญ่ทเรากิ ี นมักมาจากสัตว ์ทีมีการใช ้ยา ปฏิชวี นะในการเลียง อย่างไรก็ตาม สัตว ์เหล่านี มักจะ ไม่ได ้ร ับยาปฏิชวี นะในช่วงสองสัปดาห ์สุดท้าย ก่อนจะ ถูกส่งโรงฆ่าสัตว ์ เพือไม่ให ้มียาปฏิชวี นะตกค ้าง ดังนัน เนื อสัตว ์เหล่านี จึงมักเรียกว่า ‘ปลอดยาปฏิชวี นะ’”

จากนม ซึงมีก ารควบคุ ม โดยสํ า นั ก งานคณะกรรมการอาหารและยา (FDA) ของประเทศสหร ัฐอเมริกา องค ์การอาหารและยาไม่ได ้ตรวจสอบคําอ ้างทีว่า ‘ปลอดยาปฏิชวี นะ’ หรือ บังคับใหม้ ก ี ารตรวจสอบผลิตภัณฑ ์นมเหล่านัน และไม่ได ้รบั ประกันว่าวัว ไม่ได ้ถูกให ้ยาปฏิชวี นะหรือยาอืนๆ ในระหว่างการเลียง

ข้อควรรู ้

มี ข อ้ เสนอแนะว่ า การเลื อ กผลิ ต ภัณ ฑ จ์ ากสัต ว ท ์ ี เลี ยงโดยไม่ ใ ช ย้ า

คําว่า เนื อสัตว ์ ‘ปลอดยาปฏิชวี นะ’ ชวนให้เข้าใจผิด

ปฏิชวี นะ (raised without antibiotics) เป็ นขันตอนสําคัญทีผูบ้ ริโภค

เนื อสัต ว แ์ ละผลิ ต ภัณ ฑ จ์ ากเนื อสัต ว ท ์ ี มี ข อ้ ความระบุ ว่ า 'ปลอดยา

สามารถนํ ามาใช ้เพือช่วยแก ้ปัญหาวิกฤติสุขภาพจากการเชือดือยาได ้

ปฏิชวี นะ' มัก จะไม่ม ีสารปฏิช วี นะตกคา้ ง หรือมีในปริมาณทีไม่สามารถ ตรวจพบได ้หรือตํากว่าทีกําหนด อย่างไรก็ดผ ี ูบ้ ริโภคจํานวนมากอาจจะ

การเลียงสัตว ์โดยไม่ตอ้ งใช ้ยาปฏิชวี นะนั นเป็ นไปได ้ หากมีการปรบั ปรุง ด ้านสุขาภิบาลและมีการปฏิบต ั ต ิ ามแนวทางการจัดการเพือป้ องกันโรค

64

65

พจนานุกรมเชือดือยา

คําศพ ั ท ์ทีเกียวข้อง: เลียงโดยไม่มีการใช ้ยาปฏิชวี นะ, ใช ้ยาปฏิชวี นะ

ยาปฏิชวี นะทีสําค ัญอย่างยิง (CIA)

ในการเลียง

คํานาม. ยาปฏิชวี นะทีได ้รับการระบุว่ามีความสําคัญอย่างยิงต่อสุขภาพ ของมนุ ษย ์โดยองค ์การอนามัย โลก รายชือยาปฏิชวี นะทีสําคัญอย่ างยิง

สามารถดู ว ด ี โี อเพิมเติม เกียวกบ ั “การใช้ยาปฏิชว ี นะในส ต ั ว ์”

ถู ก สร ้างขึนเพือให ห ้ น่ วยงานสาธารณสุ ข และการเกษตรทราบว่ า ยา

ได้ท ี

ปฏิชวี นะตัวใดมีความสําคัญและควรใช ้อย่างระมัดระวังทังในคนและสัตว ์ เพือไม่ ใ ห ม ้ ีปั ญ หาเชือดือยาซึงจะนํ าความสู ญ เสีย มาสู่ ท งคนและสั ั ตว ์

ยาปฏิชวี นะในอาหาร ตอน1 : เขย่าข่าวเข้ม 27-06-59

(CIA=critically important antibiotics)

"ในประเทศทีพัฒนาแล ้วหลายประเทศ ฟาร ์มเลียงสัตว ์ จํานวนมากได ้หยุดการใช ้ยาปฏิชวี นะทีสําคัญอย่างยิงใน การเลียงสัตว ์โดยสินเชิง” https://youtu.be/kPgicls-vl0 รายงาน ผลกระทบใช้ยาปฏิชวี นะร ักษาท้องร่วงในหมู

“เกษตรกรได ้ร ับการร ้องขอให ้เลิกใช ้ยาปฏิชวี นะตัวที องค ์การอนามัยโลกกําหนดใหเ้ ป็ นยาปฏิชวี นะทีมีสาํ คัญ อย่างยิงในการเลียงสัตว ์"

https://youtu.be/j_juFa6AR0s

คําใกล้เคียง ยาปฏิชวี นะทีสําค ัญทางการแพทย ์ (MIA)

เอกสารอ้างอิง

คํา นาม. ยาปฏิช วี นะทีไดร้ บั การระบุว่ ามีค วามสํ าคัญต่ อสุ ขภาพของ

1

ม นุ ษ ย ์โ ด ย อ ง ค ์ก า ร อ น า มั ย โ ล ก ( MIA= medically important

Greener Choices (2017). “Antibiotic Free- What this claim

means”. Greenerchoice.org

66

antibiotics) ยาปฏิช วี นะทีสํ า คัญ ทางการแพทย น ์ ั นสามารถจัด กลุ่ ม

67

พจนานุกรมเชือดือยา

ต า ม ลํ า ดั บ เ ป็ น “ สํ า คั ญ ( important) ” “ สํ า คั ญ ม า ก ( highly important)” และ “สําคัญอย่างยิง (critically important)”

2. ปริมาณและรูปแบบของการใช ้ยาปฏิชวี นะในการเลียงสัตว ์ มีผลต่อ การเกิดแบคทีเรียดือยาในสัตว ์และผลิตภัณฑ ์อาหาร และเพิมโอกาส ทีมนุ ษย ์จะติดเชือแบคทีเรียดือยาได ้

ข้อควรรู ้ ย า ปฏิ ช ี ว น ะ ที สํ า ค ัญ อย่ า ง ยิ ง ต่ อ ม นุ ษ ย ม ์ ี ก า รใ ช้ก ัน อย่ า ง

3. ผลทีตามมาของเชือดือยานันจะรุนแรงมาก ถ ้าเชือดือต่อยาปฏิชวี นะ ทีสําคัญอย่างยิง

แพร่หลายและไม่ถูกต้องทังในคนและส ัตว ์ ตังแต่ปี พ.ศ. 2548 เป็ นต ้นมา องค ์การอนามัยโลกไดเ้ ริมจัดทํารายการ

เป็ นทีน่ าสังเกตว่า ยาบางตัวทีใช ้ในสัตว ์ เช่น ทิลมิโคซิน (tilmicosin)

ยาปฏิชวี นะทีสําคัญทางการแพทย ์ และยาปฏิชวี นะทีสําคัญอย่างยิง และ

ไม่ไดม้ ก ี ารใช ้ในมนุ ษย ์ แต่ถอ ื ว่าเป็ นยาปฏิชวี นะทีมีความสําคัญอย่างยิง

ได ป้ ร บ ั ปรุ งเนื อหาให ท ้ น ั สมัย อย่ างสมํ าเสมอ ยาปฏิช วี นะทีสํ า คัญ ทาง

เนื องจากยาทิลมิโคซินอยู่ในกลุ่มเดียวกันกับยาปฏิชวี นะทีมีความสําคัญ

การแพทย ์นันมีการนํ าไปใช ้ทังในคนและสัตว ์ [1] คนไทยทัวไปมักเรียก

ในการใช ้รัก ษามนุ ษย ์ (กลุ่ ม ยาแมคโครไลด ์ - macrolides) การใช ้

ยาปฏิชวี นะทีมีฤทธ ์ต ้านเชือแบคทีเรียว่า “ยาแก ้อักเสบ”

ยาทิลมิโ คซิน ปริมาณมากในภาคปศุส ต ั ว ์ อาจนํ า ไปสู่ก ารเกิด และการ แพร่กระจายของแบคทีเรียทีดือต่อยากลุ่มแมคโครไลด ์ได ้

ยาปฏิช วี นะทีสําคัญทางการแพทย ์นั นสามารถแบ่ งออกเป็ น 3 ประเภท ตามความสํา คัญ ของการนํ าไปใช ้รกั ษามนุ ษ ย ์ รายการยาทีสร ้างขึนมี

การศึก ษาในประเทศสหร ฐั อเมริก าพบยีน เอ็ ม ซีอ าร ์วัน (mcr-1) ใน

จุด มุ่ ง หมายเพือให ห ้ น่ วยงานสาธารณสุ ข และการเกษตรทราบว่ า ยา

แบคทีเรียเอสเคอริเชีย โคไล ในผูห ้ ญิงจากเพนซิลเวเนี ยทีมีการติดเชือ

ปฏิชวี นะตัวใดมีความสําคัญและควรใช ้อย่างระมัดระวังทังในคนและสัตว ์

ในทางเดินปัสสาวะ แบคทีเรียทีมียน ี เอ็มซีอาร ์วัน (mcr-1) นันดือต่อยา

เพือไม่ให ้มีปัญหาเชือดือยาซึงจะนํ าความสูญเสียมาสู่ทงคนและสั ั ตว ์

ปฏิชวี นะทีเรียกว่า โคลิสติน กระทรวงเกษตรของประเทศสหรฐั อเมริกา รายงานว่า ไดม้ ีการตรวจพบยีนดังกล่าวในตัว อย่างลําไส้ของสุก รดว้ ย

ใน ปี พ .ศ. 2559 [1] ข อ ้ สรุ ป จาก การ ประชุ ม เชิง ปฏิ บ ั ต ิ ก าร ของ

เช่นกัน [2]

ผูเ้ ชียวชาญทีจัดโดยองค ์การอนามัยโลกมีดงั นี : ยาโคลิสตินถือเป็ นยาปฏิชวี นะขนานสุดทา้ ยไม่กตั ี วทีจะสามารถใช ้รกั ษา 1. มีหลักฐานชดั เจนถึง ผลกระทบต่อสุขภาพคนจากเชือดือยา ทีเกิด

โรคติดเชือแบคทีเรียทีดือยาหลายขนานได ้ [2]

จากการใช ้ยาปฏิชวี นะทีนํ าไปใช ้ในการเลียงสัตว ์ และนํ าไปใช ้ดว้ ย วัตถุประสงค ์อืนๆ นอกจากการใช ้ในคน 68

69

พจนานุกรมเชือดือยา

โคลิสตินจึงถูกจัดว่าเป็ นยาปฏิชวี นะทีมีความสําคัญอย่างยิง ประเทศจีน

เลียงโดยไม่มก ี ารใช้ยาปฏิชวี นะ (RWA)

ได ้สังห ้ามไม่ใหใ้ ช ้โคลิสตินในการเลียงสัตว ์ และได ้ออกคําสังควบคุมการ

คํานาม. อธิบายถึงสัตว ์หรือเนื อสัตว ์จากสัตว ์ทีไม่เคยไดร้ บั ยาปฏิชวี นะ

ใช ้โคลิสตินในการร ักษาโรคในสัตว ์

ใด ๆ เลยตลอดอายุ ข ัย ของสัต ว ์ โดยเฉพาะสัต ว ท ์ ี นํ ามาเป็ นอาหาร (RWA=raised without antibiotics)

คําศ ัพท ์ทีเกียวข้อง: เลียงโดยยาปฏิชวี นะ, รอยเท ้ายาปฏิชวี นะ สามารถดู วด ี โี อเพิมเติมเกียวกบ ั "ยาปฏิชวี นะทีสําคญ ั อย่างยิง" ได้ท ี

“ร ้านอาหารจานด่วนหลายแห่งในประเทศทีพัฒนาแล้ว ประกาศทีจะใช ้เนื อสัตว ์จากสัตว ์ทีเลียงโดยไม่มก ี ารใช ้ยา ปฏิชวี นะเท่านัน"

World wide weekend สมาคมผู บ ้ ริโภคเรียกร ้องให้ KFC หยุด ใช้ยาปฏิชวี นะในไก่ (13 ส.ค.59)

"ในประเทศกําลังพัฒนา เนื อสัตว ์ทีเลียงโดยไม่มก ี ารใช ้ ยาปฏิชวี นะ ถ ้ามี ก็มรี าคาสูงมาก ยังไม่เป็ นทีแน่ ช ัดว่า ต ้นทุนทีเพิมขึนน้อยทีสุดของการเลียงโดยไม่มก ี ารใช ้ ยาปฏิชวี นะคือเท่าใด และคนทัวไปจะยินดีจา่ ยส่วนต่าง ขันตํานันหรือไม่”

https://youtu.be/ArviAAzgnBM

คําใกล้เคียง เอกสารอ้างอิง

ไม่เคยได้ร ับยาปฏิชวี นะใดๆ (NAE)

1

คํ า คุ ณ ศ พ ั ท .์ คํ าเหมือ นของคํ า ว่ า ‘เลียงโดยปราศจากยาปฏิช วี นะ’

WHO ( 2017) . “ WHO guidelines on use of medically

important antimicrobials in food- producing animals. ”

(NAE=no-antibiotic-ever)

(Online ed.). WHO. ISBN: 978 92 4 155013 0 2

Branswell H. (2016). “The world’s worst superbug has made

its way to the US.” Businessinsider.com

70

"สัตว ์ป่ วยทีต ้องใช ้ยาปฏิชวี นะจะไม่จด ั อยู่ในกลุม ่ ที 'ไม่ เคยได ้รบั ยาปฏิชวี นะใดๆ' และส่งต่อไปแปรรูปในกลุม ่ สัตว ์ทีเลียงตามปกติ” 71

พจนานุกรมเชือดือยา

ข้อควรรู ้

การผสมผสานระหว่างการเลียงสัตว ์และทําการเกษตรทีหลากหลาย โดย

เลียงโดยไม่มก ี ารใช้ยาปฏิชวี นะ: อดีต ปั จจุบน ั และอนาคต

คํานึ งถึงองค ์ประกอบอืนๆ ทีจําเป็ นกับสิงแวดล้อมไปพร ้อมกัน การทําปศุ

ในปี พ.ศ. 2550 ฟาร ์มเลียงสัตว ์หลายแห่งในประเทศสหร ัฐอเมริกาเริมทํา

สัตว ์เชิงนิ เวศนันจะมุ่งเป้ าใหไ้ ด ้ผลผลิตจากการเลียงสัตว ์และการเกษตรที

การตลาดสํ า หร บ ั ผลิต ภัณ ฑ ท ์ ี 'เลียงโดยไม่ ม ีก ารใช ้ยาปฏิช วี นะ' [1]

มากขึน โดยพยายามใช ้ทร พ ั ยากรในท อ้ งถินให ม้ ากทีสุด และใช ้อย่า ง

แม้ว่าฟาร ์มเหล่านี จะเสียค่าใช ้จ่ายมากขึนในการเลียงดูสต ั ว ์โดยไม่ใช ้ยา

ยังยืนเพือใหเ้ กิดประโยชน์สูงสุด และลดความต ้องการทร ัพยากรภายนอก

ปฏิชวี นะตลอดทังชีวต ิ ของพวกมัน เขาทําเช่นนันเนื องจากมีผูบ้ ริโภคทีมี

ใหน ้ อ ้ ยทีสุด ซึงทังหมดจะช่วยลดการใช ้ทรพ ั ยากรสิงแวดลอ้ มเพือการ

อํานาจซือสูงในประเทศสหรฐั อเมริกายินดีทจะจ่ ี ายส่วนต่างเพือได ้รบั ซือ

ผลิตอาหารโดยไม่จําเป็ น ซึงทังหมดจะทําใหเ้ ราสามารถทําปศุสต ั ว ์ทีดี

สัตว ์ทีเลียงมาด ้วยวิธน ี ี

และปกป้ องสิงแวดล ้อมไปพร ้อมกันได ้

ใ น ปี พ . ศ . 2558 ก ลุ่ ม ร า้ น อา ห า รจ า น ด่ ว น ห ล า ย แ ห่ ง ใ น ป ร ะ เท ศ

อย่ า งไรก็ ด ีห ากสัต ว ม์ ีก ารติด เชือแบคทีเ รีย เกษตรกรก็ ค วรต อ้ งให ย้ า

สหรัฐอเมริกาเริมประกาศว่า พวกเขาจะใช ้เนื อสัตว ์จากสัตว ์ทีไม่เคยได ้รบั

ปฏิ ช ีว นะในสัต ว เ์ หล่ า นั น และนํ าสัต ว เ์ หล่ า นั นไปขายในระบบอื น

ยาปฏิช วี นะเท่ า นั น ซึงคํ า ประกาศนี เกิด จากกลุ่ ม ผู บ ้ ริโ ภคและกลุ่ ม

นอกจากนี ผลิตภัณฑ ์เนื อสัตว ์ที 'เลียงโดยไม่มก ี ารใช ้ยาปฏิชวี นะ' ยังมี

สาธารณสุขในประเทศทีผลักดันให ้กลุม ่ ร ้านอาหารจานด่วนต่างๆ ลดการ

ราคาทีแพงมาก หรือยังไม่มีจําหน่ ายในประเทศทีมีรายไดน ้ อ ้ ยและปาน

ใช ้ยาปฏิชวี นะในการเลียงสัตว ์ทีใช ้เป็ นวัตถุดบ ิ [2]

กลาง การเปลียนไปสู่การ 'เลียงโดยไม่มีการยาปฏิชวี นะ' โดยไม่มีก าร จัดการทีถูกต ้องอาจนํ าไปสู่การเสียชีวต ิ ของสัตว ์ทีมากขึน

การเลียงสัตว ์โดยไม่มก ี ารใช ้ยาปฏิชวี นะนันจําเป็ นต ้องมีระบบการจัดการ ทีดี เกษตรกรจําเป็ นตอ้ งปรบั ปรุงสุขอนามัย และมีการจัดการทีสามารถ

การตระหนักถึงและอํานาจซือของผูบ้ ริโภคในประเทศกําลังพัฒนาอาจยัง

ยับยังการลม้ ป่ วยและการตายของสัตว ์ไดอ้ ย่างมีประสิทธิภาพ ซึงรวมถึง

ไม่มากพอทีจะกระตุน ้ ใหเ้ กิดการลงทุนโดยเกษตรกรเองในการปรับ ปรุง

การปรบั ปรุงสภาพทีอยู่อาศัย โรงเรือนของสัตว ์ ลดความหนาแน่ นของ

ด า้ นสุ ข าภิ บ าลและการจัด การได ้ การสนั บ สนุ นจากร ฐั บาล องค ก์ ร

ประชากรสัตว ์ มีการให ้อาหารทีมีจล ุ น ิ ทรีย ์ทีเป็ นประโยชน์และสมุนไพรใน

เอกชน และสัง คม เพื อให เ้ ห็ น ถึ ง ความจํ า เป็ นของการลดการใช ย้ า

อาหารสัตว ์

ปฏิชวี นะโดยไม่จําเป็ น สนั บสนุ นการปรบั ปรุงมาตรฐานการเกษตร และ ลดต ้นทุนของการเลียงสัตว ์โดยไม่ใช ้ยาปฏิชวี นะ ในประเทศกําลังพัฒนา

การทําเกษตรกรรมทีเป็ นมิตรต่อสิงแวดลอ้ ม (การทําปศุสต ั ว ์เชิงนิ เวศ)

จึงเป็ นสิงจําเป็ น

เป็ นวิธห ี นึ งทีจะทําใหบ้ รรลุเป้ าหมายนี ได ้ การทําปศุสต ั ว ์เชิงนิ เวศนั นเป็ น 72

73

พจนานุกรมเชือดือยา

คําศ ัพท ์ทีเกียวข้อง: ปลอดยาปฏิชวี นะ, ใช ้ยาปฏิชวี นะในการเลียง

2

Smith T. C. ( 2015) . “ What does ‘ meat raised without

antibiotics’ mean- and why is it important?” ( Online ed. ) . สามารถดู วีด ีโ อเพิมเติม เกียวก บ ั "เลี ยงโดยไม่ ม ี ก ารใช้ย า

Washingtonpost.com

ปฏิชวี นะ" ได้ท ี ฟาร ์มหมู หลุมอินทรีย ์ ปลอดยาปฏิชวี นะ

https://youtu.be/3HwA3aIFL5I คิดได้ไง - ใส่ใจทุกขันตอนจนมาเป็ นไข่ไก่สดปลอดสาร (2/3)

https://youtu.be/STfeO0eOayQ เอกสารอ้างอิง 1

Ritchie H ( 2014) . “ Perdue Foods sets new standard for

antibiotic-free chicken”. Sustainablebrands.com

74

75

พจนานุกรมเชือดือยา

บทที 5 การส่ ง เสริม ความรอบรู ด ้ ้า นเชือดื อยาและด้า นยา

ข้อควรรู ้

ปฏิชวี นะ

ควรใช้ยาปฏิชวี นะอย่างระมัดระว ัง

สัปดาห ์รู ้ร ักษ ์ ตระหนักใช้ยาต้านแบคทีเรีย

ในการรณรงค ส์ ัป ดาห ร์ ู ร้ ก ั ษ์ต ระหนั ก ใช ย้ าต า้ นแบคที เ รีย โลก โดย

คํานาม. กิจกรรมรณรงค ์ใหภ้ าคประชาชนทัวไปเข ้าใจเกียวกับเชือดือ

องค ก ์ ารอนามัย โลกนั น คํ า ขวัญ ที ใช ค้ ื อ “ควรใช ย้ าปฏิ ช วี นะอย่ า ง

ยาปฏิชวี นะ (หรือทีเรียกว่า ยาแก ้อักเสบ หรือยาตา้ นแบคทีเรีย) และให ้

ระมัดระวัง” (รูปที 1-3)

หันมาสนใจและเข้าร่วมการแก ้ปัญหาเรืองเชือดือยา การรณรงค ์นี จัดใหม้ ี ขึนในทุกประเทศทัวโลก ในช่วงเดือนพฤศจิกายนของทุกปี ตามองค ์การ

จากปัญหาเชือแบคทีเรียดือยาทีลุกลามไปทัวโลก จนเกิดผลกระทบผูค้ น

อนามัย โลก โดยเริมจัด ในประเทศไทยตังแต่ ปี พ.ศ. 2556 โดยศู น ย ์

ลม้ ตายจากเชือดือยาจํานวนมาก จากการศึกษาคาดว่ามีผูเ้ สียชีวต ิ อย่าง

วิชาการเฝ้ าระวังและพัฒนาระบบยา (กพย.)

น้อย 700,000 ราย ต่อปี จากเชือดือยา เพราะการใช ้ยาปฏิชวี นะอย่างไม่ ถูกต ้องเป็ นตัวเร่งให ้แบคทีเรียเกิดการดือยาเร็วขึน

“สัปดาห ์รู ้ร ักษ ์ ตระหนักใช ้ยาต ้านแบคทีเรียในประเทศ ไทย จัดโดยภาคีเครือข่ายจากทุกภาคส่วน ทังรัฐ เอกชน สถานพยาบาล ร ้านยา และชุมชน เพือให ้ ร่วมกันตระหนักว่า การใช ้ยาปฏิชวี นะ (หรือทีเรียกว่า ยาแก ้อักเสบ หรือ ยาต ้านแบคทีเรีย) อย่างเหมาะสม ถือ เป็ นหน้าทีของทุกคน”

จึง เกิดมีม าตรการทางนโยบายในหลายองค ก์ ารระหว่ า งประเทศ เช่น องค ์การอนามัยโลกในปี พ.ศ.2557 มีการจัดทํารายงานการเฝ้ าระวังเชือ ดือยาทัวโลกมี ม ติส มัช ชาอนามัย โลก หลายคร งั รวมถึง การร บ ั รอง Global Action Plan และนอกจากนี มีการออกนโยบายด ้านการจัดการ เชือดือยาในประชาคมยุโรป ในประเทศสําคัญๆและในทีประชุมเครือข่าย นานาชาติล่ า สุ ด คือ การประชุม High Level Meeting ของสมัช ชา สหประชาชาติ ได ้หยิบเรืองเชือดือยาต ้านจุลชีพ มาเป็ นวาระสําคัญ

“สัปดาห ์รู ้ร ักษ ์ ตระหนักใช ้ยาต ้านแบคทีเรีย เป็ นส่วน หนึ งของแผนปฏิบต ั ก ิ ารเรืองเชือดือยาของโลก สนับสนุ นโดยองค ์การอนามัยโลก โดยใช ้ชือ ภาษาอังกฤษว่า Antibiotics Awareness Week”

เป้ าหมายของการรณรงค เ์ พือให ป ้ ระชาชนทุ ก คนร่ว มกัน ตระหนั ก ถึง ปัญหาของเชือดือยา และตระหนั กว่า การใช ้ยาปฏิชวี นะ (หรือทีเรียกว่า ยาแก อ้ ก ั เสบ หรือ ยาต า้ นแบคทีเรีย) อย่างเหมาะสม เป็ นหน้าทีของทุก คน

76

77

พจนานุกรมเชือดือยา

ท่านสามารถติดตามข่าวสารเกียวกับการรณรงค ์สัปดาห ์รู ้รกั ษต์ ระหนั ก ใช ้ยาต า้ นแบคทีเ รีย ได โ้ ดยใช ้แฮชแท็ ก #Antimicrobialresistance #Antibioticresistance และ #StopSuperbugs บนทวิตเตอร ์ เฟสบุค๊ และอินสตาแกรม

รู ปที 1: โปสเตอร ์รณรงค ์ “สัปดาห ์รู ้รกั ษต์ ระหนั กใช ้ยาตา้ นแบคทีเรีย” โดยองค ์การอนามัยโลกในปี พ.ศ. 2560 78

79

พจนานุกรมเชือดือยา

รู ปที 2: โปสเตอร ์รณรงค ์ “สัปดาห ์รู ้รกั ษต์ ระหนั กใช ้ยาตา้ นแบคทีเรีย”

รู ปที 3: โปสเตอร ์รณรงค ์ “สัปดาห ์รู ้รกั ษต์ ระหนั กใช ้ยาตา้ นแบคทีเรีย”

โดยองค ์การอนามัยโลกในปี พ.ศ. 2560

โดยองค ์การอนามัยโลกในปี พ.ศ. 2560

80

81

พจนานุกรมเชือดือยา

คําศ ัพท ์ทีเกียวข้อง: การใช ้ยาปฏิชวี นะอย่างไม่ถูกต ้อง

รอยเท้ายาปฏิชวี นะ (Antibiotic Footprint)

คํานาม. เครืองมือในการใหข้ ้อมูลและความรู ้เกียวกับปริมาณการใช ้ยา สามารถดู วด ี โี อเพิมเติมเกียวกับ "สัปดาห ์รู ร้ ักษ ์ ตระหนักใช้ย า

ปฏิชวี นะ ทังการใช ้ยาปฏิชวี นะในคนและในสัตว ์

ต้านแบคทีเรีย" ได้ท ี เชือดือยา

“รอยเท ้ายาปฏิชวี นะช่วยให ้เราตระหนักถึงปริมาณของ ยาปฏิชวี นะทีใช ้ในแต่ละคน ในแต่ละประเทศ และทัว โลก” [1]

“ทําอย่างไรเราจึงสามารถลดรอยเท ้ายาปฏิชวี นะของเรา ได ้”

https://youtu.be/e93A0nLFbr8 เชือดือ ยาปฏิชวี นะ

https://youtu.be/BbkuVwEp0M4

“รอยเท ้ายาปฏิชวี นะของเราประกอบไปด ้วย การใช ้ยากับ เราทางตรง และทางอ้อมโดยการใช ้ในสัตว ์และสิงอืนๆ ที เราบริโภคในแต่ละวัน” [1]

ข้อควรรู ้ รอยเท้ายาปฏิชวี นะคืออะไร? รอยเทา้ ยาปฏิชวี นะเป็ นเครืองมือ ในการนํ า เสนอปริมาณของการใช ้ยา ปฏิชวี นะในประชากร ในประเทศ ทังทางตรงทีใช ้ในคน และทางอ ้อมทีใช ้ ในอุตสาหกรรมการเกษตรทีมีผลกระทบต่อสิงแวดล ้อม [1]

82

83

พจนานุกรมเชือดือยา

รอยเทา้ ยาปฏิชวี นะมีความคล ้ายคลึงกันกับ "รอยเทา้ คาร ์บอน" (รูปที 1) ในขณะทีเราตอ้ งใช ้พลังงานเพือความอยู่ร อด แต่ก ารใช ้พลัง งานเกิน จําเป็ นก็ทําใหเ้ กิดสภาพภูม ิอ ากาศเปลียนแปลงทัวโลก (หรือทีเรียกว่า “โลกร ้อน”) ในทํานองเดียวกันเวลาทีเราติดเชือแบคทีเรีย เราตอ้ งใช ้ยา ปฏิชวี นะ (หรือทีคนไทยมักเรียกว่า “ยาแก ้อักเสบ”) เพือช่วยใหเ้ รารอด ชีวต ิ แต่ การใช ้ยาปฏิชวี นะเกินจําเป็ นและอย่างไม่ถูก ตอ้ งได ก้ ่อใหเ้ กิด เชือดือยา เมือเชือแบคทีเรียเกิดการดือยาปฏิชวี นะแทบทุกชนิ ดทีใช ้ในการร กั ษา เราจะเรียกเชือเหล่านี ว่า "ซูเปอร ์บัก (superbugs)" หากปราศจากการ ร่วมมือจากทุก คนเพือลดการใช ้ยาปฏิชวี นะโดยไม่จํา เป็ น ผูค้ นจํา นวน มากก็จะเสียชีวต ิ จากเชือดือยา เราสามารถวัด รอยเท า้ ยาปฏิช วี นะในแต่ล ะประเทศโดยรวมปริม าณยา ปฏิชวี นะทีบริโภคในประเทศนั นทังในคนและในสัตว ์ (รูปที 2) การใช ้ยา ปฏิ ช วี นะในการเกษตรถื อ เป็ นส่ ว นสํ า คัญ ของรอยเท า้ ยาปฏิ ช ีว นะ เนื องจากยาปฏิชวี นะส่ว นใหญ่ทผสมในอาหารสั ี ตว จ์ ะถูก ขับลงสู่ ร ะบบ

รู ปที 1: รอยเท ้าคาร ์บอน (ซ ้าย) และ รอยเท ้ายาปฏิชวี นะ (ขวา)

บํา บัดนํ าเสีย และสู่ แหล่ง นํ าซึงเป็ นการช่วยกระตุน ้ และสนั บสนุ นให เ้ ชือ แบคทีเรียในสิงแวดลอ้ มดือยา และเชือดือยาในสิงแวดลอ้ มก็สามารถติด เชือสูค ่ นได ้

84

85

พจนานุกรมเชือดือยา

การใช้ยาปฏิชวี นะอย่างสมเหตุผล (ASU) คํานาม. การรณรงค ์เพือส่งเสริมการใช ้ยาปฏิชวี นะอย่างสมเหตุผลใน ประเทศไทย เริมในปี พ. ศ. 2550 (ASU=Antibiotic smart use)

“ไม่ใช ้ยาปฏิชวี นะในโรคทีไม่ได ้เกิดจากเชือแบคทีเรีย ถือเป็ นแนวคิดหลักของการใช ้ยาปฏิชวี นะสมเหตุผล”

รู ปที 2: รอยเท ้ายาปฏิชวี นะในปี พ.ศ. 2558 (ในประเทศทีประกาศข ้อมูล

ข้อควรรู ้ “การใช้ยาปฏิชวี นะอย่างสมเหตุผล” ในประเทศไทย

ปริมาณการใช ้ยาปฏิชวี นะอย่างเป็ นทางการ)

การดือยาปฏิชวี นะทําให้ผูป้ ่ วยเสียชีวต ิ ประมาณ 38,000 รายในประเทศ ท่ า น สา มา ร ถ อ่ า น เ พิ ม เติ ม เกี ย ว กั บ 'ร อย เ ท ้า ยา ป ฏิ ช ีว น ะ' ไ ด ท ้ ี

ไทยในปี พ. ศ. 2553 [1] การซือยาปฏิชวี นะโดยไม่ต ้องมีใบสังแพทย ์และ การใช ้ยาปฏิชวี นะไม่สมเหตุผลพบไดใ้ นวงการแพทย ์และในประชาชน

www.antibioticfootprint.net

ทัวไปในประเทศไทย [1] เพียง 10% ของผูป้ ่ วยไข ้หวัดเท่านันทีมีการติด คําศพ ั ท ์ทีเกียวข้อง: การใช ้ยาปฏิชวี นะเกินจําเป็ น การใช ้ยาปฏิชวี นะ

เชือแบคทีเรีย แต่ในประเทศไทยยาปฏิชวี นะมักใช ้ในผูป้ ่ วยไขห ้ วัด โดย แพทย ์ตามโรงพยาบาล หมอในคลินิ ก และเภสัช กรร ้านยา ซึงมัก เกิด

ในทางทีผิด

ร่วมกับการเรียกร ้องขอยาของผูป้ ่ วยเอง การใช ้ยาปฏิชวี นะไม่สมเหตุผล เป็ นอัน ตรายไม่ใช่แ ค่สุ ขภาพของผู ป ้ ่ วยเท่า นั นแต่ยงั กระทบถึงสุ ขภาพ

เอกสารอ้างอิง

ของรวมทุกคนในประเทศ

1

Antibioticfootprint.net

2

Keen PL, Patrick DM (2013). “Tracking change: a look at the

ecological footprint of antibiotics and antimicrobial resistance. ”

Antibiotics.

10.3390/antibiotics2020191

2( 2) :

191- 205.

DOI:

ประเทศไทยเปิ ดตัวโครงการ "การใช ้ยาปฏิชวี นะอย่ างสมเหตุผล" เพือ เป็ นแนวทางในการส่งเสริมการใช ้ยาปฏิชวี นะอย่างสมเหตุผล [1] โรคที เป็ นเป้ าหมายหลัก ประกอบไปดว้ ย (1) หวัด (2) ทอ้ งเสีย และ (3) แผล สะอาด เพราะคนส่วนใหญ่ทมี ี ภาวะเหล่านี ไม่จาํ เป็ นต ้องใช ้ยาปฏิชวี นะ

86

87

พจนานุกรมเชือดือยา

โครงการ "การใช ้ยาปฏิชวี นะอย่างสมเหตุผ ล" นี ประกอบดว้ ยสามระยะ

คําศ ัพท ์ทีเกียวข้อง: การใช ้ยาปฏิชวี นะอย่างฉลาด, การใช ้ยาปฏิชวี นะ

ระยะแรกคือการส่งเสริมความตระหนั กและความเขา้ ใจถึงเชือดือยาเพือ

สมเหตุผล, การใช ้ยาอย่างสมเหตุผล ,

เปลียนพฤติกรรมการใช ้ยาปฏิชวี นะของประชาชนทัวไปและของบุค ลา การทางการแพทย ์ ระยะทีสองคือการตรวจสอบความเป็ นไปได ้เพือขยาย

สามารถดู วด ี โี อเพิมเติมเกียวก บ ั "การใช้ยาปฏิชวี นะอย่ างสม

โครงการ และระยะทีสามคือการมุ่งเน้นในความยังยืนของโครงการ [2]

เหตุผล" ได้ท ี

การใช ้ยาปฏิชวี นะอย่างสมเหตุผล” นี ยังมีการรณรงค ์ในหลายประเทศทัว

Antibiotics Smart Use

โลกเพื อส่ ง เสริม ความรอบรู ด้ า้ นเชือดือยาและด า้ นยาปฏิ ช วี นะเช่น โครงการ ควรใช ้ยาปฏิชวี นะอย่างระมัดระวัง และ สัปดาห ์รู ้รกั ษต์ ระหนั ก ใช ้ยาต ้านแบคทีเรีย https://youtu.be/eHS1hHoOyzE เอกสารอ้างอิง 1

Sumpradit N. , Chongtrakul P. , Anuwong K. , et al ( 2012) .

“Antibiotic Smart Use: a workable model for promoting the rational use of medicine in Thailand” . Bulletin of the World

Health Organization.

90 ( 12) :

905- 913.

doi:

10.2471/BLT.12.105445 2

“Antibiotics Smart Use in Thailand”. reactgroup.org.

รู ปที 1: สัญลักษณ์โครงการ ฉลาดใช ้ยาปฏิชวี นะ นอกจากโครงการ

88

89

พจนานุกรมเชือดือยา

การควบคุมกําก ับดู แลการใช้ยาปฏิชวี นะอย่างเหมาะสม

คํานาม. การดําเนิ นการทีเป็ นการประสานความร่วมมือกันของทุก คน และทุ ก หน่ วยงานเพือให เ้ กิดการใช ้ยาปฏิชวี นะอย่ างสมเหตุ ผล โดยมี เป้ าหมายหลักเพือสุขภาพของผูป้ ่ วย ลดโอกาสการเกิดเชือดือยา และลด การแพร่กระจายของเชือดือยา [1]

“การควบคุมกํากับดูแลการใช ้ยาปฏิชวี นะอย่างเหมาะสม ถ ้าทําการปฏิบต ั ไิ ด ้จริง ครบถ้วน ทังในโรงพยาบาลและ ในชุมชนจะสามารถช่วยชีวต ิ คนเป็ นจํานวนมากได ้"

“การควบคุมกํากับดูแลการใช ้ยาปฏิชวี นะอย่างเหมาะสม ควรนํ ามาใช ้ทังในโรงพยาบาล ในร ้านยา และในชุมชน"

อ ย่ า ง ไ ร ก็ ต า ม ไ ม่ ใ ช่ แ ค่ บุ ค ล า ก ร ท า ง ก า ร แ พ ท ย ์แ ล ะ สถานพยาบาลเท่านันทีมีบทบาทในการควบคุมกํากบ ั ดู แลการ ใช้ย าปฏิชว ี นะอย่างเหมาะสม ประชาชนทุกคนก็มส ี ่วนสําค ญ ั ในการปฏิบ ัติเช่นก ัน คุณสามารถร่วมปฏิบต ั ไิ ด ้โดย [2] - เข ้าใจเกียวกับสาเหตุของการเจ็บป่ วย และไม่ร ้องขอยาปฏิชวี นะโดยไม มีเหตุผล - ร ักษาสุขอนามัยทีดี ทานอาหารทีสุกสะอาดและดืมนํ าต ้มสุก - ร ับการฉี ดวัคซีนตามคําแนะนํ าของแพทย ์ - ปฏิบต ั ต ิ ามคําแนะนํ าและใช ้ยาปฏิชวี นะตามคําแนะนํ าของบุคลากรทาง การแพทย ์ - ไม่เก็บยาปฏิชวี นะทีเหลือไม่ใหย้ าปฏิชวี นะของตนเองกับคนอืน และไม่ ใช ้ยาปฏิชวี นะของคนอืน คําศพ ั ท ์ทีเกียวข้อง: การใช ้ยาปฏิชวี นะสมเหตุผล, การใช ้ยาปฏิชวี นะ อย่างไม่ถูกต ้อง, การใช ้ยาปฏิชวี นะอย่างชาญฉลาด, การใช ้ยาสมเหตุผล

ข้อควรรู ้ การควบคุมกํากบ ั ดู แลการใช้ยาปฏิชวี นะอย่างเหมาะสม ต้องทํา

เอกสารอ้างอิง

อย่างไรในทางปฏิบต ั ิ

1

จุดมุ่งหมายของการควบคุมกํากับดูแลการใช ้ยาปฏิชวี นะอย่างเหมาะสม คือการลดการใช ้ยาปฏิชวี นะอย่างไม่ถูกตอ้ ง การใช ้ยาปฏิชวี นะทีถูกต ้อง ทํ า ให ย้ าปฏิช วี นะยัง สามารถใช ้ได น ้ าน เชือไม่ ด ือต่ อ ยาปฏิช วี นะ ลด ปั ญ หาเชือดื อยาในผู ป ้ ่ วย และลดผลข า้ งเคี ย งจากยาที ไม่ จํ า เป็ น โรงพยาบาลและสถานพยาบาลหลายแห่งไดส้ ่ งเสริมใหป้ ฎิบต ั ต ิ ามแนว ทางการควบคุม กํา กับดูแ ลการใช ้ยาปฏิช วี นะอย่ างเหมาะสม ทังมีการ วินิจฉั ยโรคเพือใหก้ ารรกั ษาทีมีเหมาะกับโรคทีเกิดจากการติดเชือไวรสั และเชือแบคทีเรีย

August 20, 2018

90

2

APIC. “Antibiotic stewardship”. Apic.org. Date access: 20 Mayo Clinic (2017). “Antibiotics: are you misusing them”.

Mayoclinic.org

91

พจนานุกรมเชือดือยา

บทที 6 จุลชีพ

ข้อควรรู ้

แบคทีเรีย

แบคทีเรียทีดีและทีไม่ด ี

คํานาม. สิงมีชวี ต ิ ทีไม่ซบั ซ ้อน มีขนาดเล็ก พบได ้ทุกที และไม่สามารถ

แบคทีเรีย เป็ นสิงมีชวี ิตดังเดิม เป็ นหนึ งในสิงมีช วี ต ิ เริมแรกทีเกิดขึนบน

มองเห็ น ได ด ้ ว้ ยตาเปล่ า แบคที เ รีย เป็ นสิงมี ช วี ิต เซลล เ์ ดีย วและไม่ ม ี

โลก แบคทีเรียอาศัยอยู่ในดิน บนใบไม้ บนพืนผิวของสิงของ และในนํ า

นิ วเคลียส

คุณสามารถได ้ร ับแบคทีเรียโดยการสัมผัส หรือร ับประทาน แบคทีเรียหลายชนิ ดดีและมีประโยชน์ แบคทีเรียสามารถย่อยสลายซาก

“แบคทีเรียสามารถแบ่งตัวได ้อย่างรวดเร็ว แบคทีเรียก่อ โรคเมือเข ้าไปในร่างกายของเรา มันสามารถปล่อย สารพิษและแบ่งตัว ทําให ้เราไม่สบายเป็ นโรค โรคทีอาจ มีสาเหตุจากเชือแบคทีเรียประกอบไปด ้วย การติดเชือ ในกระแสเลือด และปอดติดเชือ”

สัตว ์และซากพืช ในโรงงานอุตสาหกรรม แบคทีเรียมีความสําคัญในการ กําจัดของเสีย และย่อยสลายคราบนํ ามัน แบคทีเรียบางชนิ ดอาศัยอยู่ใน ระบบทางเดินอาหารของพวกเราและช่วยย่อยอาหาร ทําลายจุลชีพอืนที ก่อให ้เกิดโรค และสามารถให ้สารอาหารบางอย่างแก่เรา แบคทีเรียหลายชนิ ดไม่ดแี ละก่อโรค แบคทีเรียสามารถเป็ นอันตรายต่อ

“แบคทีเรียถูกใช ้ในการผลิตชีสและโยเกิร ์ต แบคทีเรียที มีประโยชน์ยงั ถูกใช ้ในโรงงานผลิตยาปฏิชวี นะ และ สารเคมีต่างๆ”

มนุ ษย ์โดยก่อใหเ้ กิดโรคต่างๆ เช่น ปอดติดเชือ (หรือทีคนไทยมักเรียกว่า “ปอดบวม”) เยือหุม้ สมองอักเสบ และ ทอนซิลอักเสบเป็ นหนอง ทอ้ งเสีย ... อย่างไรก็ด ี ปอดติดเชือ เยือหุม้ สมองอัก เสบ และทอ้ งเสีย ก็อาจเกิด จากเชือจุลชีพอืนๆ เช่น ไวร ัส หรือจากสาเหตุอนๆ ื ได ้เช่นกัน แบคทีเรียที ไม่ดเี ป็ นสาเหตุทเราควรจะล้างมื ี ออย่างสมําเสมอ และมีสุขอนามัยทีดี

คําศ ัพท ์ใกล้เคียง บักเตรี

โดยทัวไปแบคทีเรียและเชือราบางชนิ ดผลิตสารปฏิชวี นะเพือฆ่าหรือยับยัง

คํานาม. คําเหมือนของคําว่า “แบคทีเรีย”

การเจริญเติบโตของแบคทีเรียชนิ ดอืนทีเป็ นคู่แข่งทีอาศัยอยู่ในบริเวณ เดียวกัน แบคทีเรียบางตัวสามารถปรบั ตัวและดือต่อสารปฏิชวี นะเหล่านัน เพือให ้ตัวเองสามารถอยู่รอดได ้

92

93

พจนานุกรมเชือดือยา

อย่างไรก็ตาม เมือคนเราใช ้ยาปฏิชวี นะอย่างไม่ถูกต ้องและใช ้มากเกินไป

นารีมม ี าแชร ์ : ติดเชือในกระแสเลือด จากการกินอาหารเป็ นไป

การปรบั ตัวของแบคทีเรียจึงเกิดขึนเร็วขึนและแพร่กระจายมากขึน การ

ได้จริงหรือ? (19 ม.ค. 60)

พบแบคทีเรียทีทีดือยาจึงพบได ้มากขึนเรือยๆ ทําให ้การรกั ษาการติดเชือ จากแบคทีเรียเหล่านี จะเป็ นเรืองทียากมากยิงขึน พวกเราควรลดความเสียงในการก่อใหเ้ กิดเชือดือยา โดยการลดการใช ้ ยาปฏิชวี นะลง ใช ้อย่างสมเหตุผล ใช ้เมือจํา เป็ นเท่านั น และป้ องกันการ

https://youtu.be/-SL7fnuqvbE

ติดเชือตังแต่ต ้น "ลีจโิ อเนลลา" เชือแบคทีเรียทีมาก ับนํ า? (2 พ.ค. 60) คํ า ศ พ ั ทท ์ ีเกียวข้อ ง: ยาปฏิช วี นะ, การดือยาปฏิ ช วี นะ, การใช ย้ า ปฏิชวี นะทีไม่ถูกต ้อง สามารถดูวด ี โี อเพิมเติมเกียวก ับ “แบคทีเรีย” ได้ท ี https://youtu.be/KFhQ-lhGyDQ พิษร ้ายติดเชือแบคทีเรีย

https://youtu.be/po3pV8ausis

94

95

พจนานุกรมเชือดือยา

เชือรา

โรคเชือราในช่องคลอดเป็ นผลแทรกซ ้อนของการใช ้ยาปฏิชวี นะทีพบได ้

คํานาม. สิงมีชวี ต ิ ขนาดเล็กทีโดยปกติจะไม่สามารถเห็นได ้ด ้วยตาเปล่า

บ่อย ซึงโรคนี จะเกิด ขึนในช่วงระหว่า งการใช ้หรือหลังการใช ้ยาฏิชวี นะ

อย่างไรก็ตาม เชือราหลายๆ เซลล ์สามารถอาศัยอยู่รวมกันจนใหญ่มาก

เพือร ักษาโรคต่างๆ เช่น ทอนซิลอักเสบเป็ นหนอง หรือทีใช ้ยาปฏิชวี นะไม่

พอก็จะสามารถเห็นไดด้ ว้ ยตาเปล่าได ้ เชือราเป็ นสิงมีชวี ต ิ เซลล ์เดียวทีมี

ถูกตอ้ งในโรคหวัด ดังนั นเราควรใช ้ยาปฏิชวี นะเมือจําเป็ นและมีขอ้ บ่ งชี

นิ วเคลียส

เท่านัน [1]

“เห็ด รา ยีสต ์ ราโรคนํ าค ้าง คือตัวอย่างของเชือรา”

การติดเชือราในปอดอาจมีอาการคลา้ ยกับการเจ็บป่ วยของโรคอืนๆ ได ้ เช่น ไข ้หวัดใหญ่ หรือ วัณโรค เราควรจะตระหนักถึงความเป็ นได ้ในการ ทีจะได ้รบั การติดเชือจากรา เมือคุณมีอาการของโรคปอดติดเชือ (หรือที

“เชือราบางชนิ ดก็มป ี ระโยชน์ เชือราบางชนิ ดก็กอ ่ โรค”

มักเรียกว่า “ปอดบวม” ) และอาการไม่ได ้ดีขนแม้ว่ ึ ามีการใช ้ยาปฏิชวี นะ ในการร ก ั ษา ก็ ค วรจะไปพบแพทย ์ และร บ ั การตรวจหาสาเหตุ อ ย่ า ง

ข้อควรรู ้

เหมาะสม ซึงช่วยลดการใช ้ยาปฏิชวี นะทีไม่จาํ เป็ น และช่วยให ้ผูป้ ่ วยทีติด

ยาปฏิชวี นะมีผลต่อการติดเชือราอย่างไร?

เชือราได ้ร ับยาต ้านเชือราอย่างทันท่วงที

เชือราเป็ นสิงมีชวี ต ิ ดังเดิม เชือราอาศัยอยูใ่ นดินและในนํ า เชือราบางชนิ ด ผลิตสปอร ์และแพร่กระจายในอากาศ คุณอาจสูดดมสปอร ์เข ้าไปในระบบ

คําศพ ั ท ์ทีเกียวข้อง: ยาตา้ นเชือรา, เพนิ ซลิ ลิน, การใช ้ยาปฏิชวี นะที

ทางเดินหายใจ หรือสปอร ์สามารถตกลงบนตัวเราได ้ การติดเชือราทีพบ

ไม่ถูกต ้อง

ได ้บ่อย คือโรคนํ ากัดเท ้า กลาก และโรคเชือราในช่องคลอด คนทีมีสภาวะภูมิคุม้ กันบกพร่อง เช่นผูท ้ ติ ี ดเชือเอชไอวี ผูป้ ่ วยเบาหวาน หรือ ผู ท ้ ี กํ า ลัง ร บ ั ยาปฏิ ช วี นะ มี แ นวโน้ม ที จะติด เชือราแบบรุ น แรงได ้ เนื องจากโดยทัวไปเราจะมีแบคทีเรียทีดีทอาศั ี ยในทางเดินอาหารและอยู่ ในช่องคลอด ซึงพวกมันป้ องกันเราจากการติดเชือรา การใช ้ยาปฏิชวี นะ จะฆ่าแบคทีเรียทังทีดีและไม่ด ี แต่ไม่ได ้ฆ่าเชือรา ทําให ้เชือราเจริญเติบโต ได ้ดีและสามารถก่อให ้เกิดโรคได ้ 96

97

พจนานุกรมเชือดือยา

สามารถดูวด ี โี อเพิมเติมเกียวก ับ “เชือรา” ได้ท ี

ไวร ัส

คํานาม. สิงไม่มีชวี ิตขนาดเล็ ก ไม่ซบั ซ ้อน สามารถพบไดท้ ุกที และไม่ "คนเลียงแมว" เสียงติดเชือเป็ นฝี ในสมอง? | สติข่าว | ข่าวช่อง

สามารถมองเห็ นได ้ด ้วยตาเปล่า ไวรสั ไม่มโี ครงสร ้างของเซลล ์ ไวรสั ต ้อง

ว ัน | ช่อง one31

แบ่งตัวภายในเซลล ์ของสิงมีชวี ต ิ อืนเท่านัน

“ยาปฏิชวี นะไม่มผ ี ลต่อไวรัส การติดเชือไวร ัส เช่นเอช ไอวี ต ้องใช ้ยาต ้านไวรัส แต่บางครงไวร ั ัสก็สามารถดือต่อ ยาต ้านไวร ัสเหล่านันได ้เช่นกัน” https://youtu.be/hUA685osP3g “เชือราในช่องคลอด” ร ักษาอย่า งไรให้ห าย : Rama Square

“ตัวอย่างของโรคทีมีสาเหตุมาจากการติดเชือไวรัส เช่น หวัด ไข ้หวัดใหญ่ อีสุกอีใส โรคหัด และ โรคเอชไอวี เอดส ์”

ช่วง สาระปั นยา 17 พ.ค.61(3/3)

ข้อควรรู ้ https://youtu.be/VlkxW1W1ZMI

ทําไมยาปฏิชวี นะถึงไม่มผ ี ลต่อไวร ัส ยาปฏิชวี นะ (หรือทีเรียกกันว่า “ยาแก ้อักเสบ” ) เป็ นยาทีใช ้รักษาโรคติด

เอกสารอ้างอิง

เชือแบคทีเรีย ยาปฏิชวี นะออกฤทธิทีลักษณะของเซลล ์แบคทีเรียเท่านั น

1

เช่น ยาปฏิช วี นะบางชนิ ด ทํ า ลายระบบผนั ง เซลล ์ บางชนิ ด ก็ ยบ ั ยังการ

CDC (2017). “Fungal Infections- 10 Questions to protect

your health.” Cdc.gov.

ผลิตโปรตีนในเซลล ์แบคทีเรีย ซึงโครงสร ้างเหล่านี ไม่มใี นไวร ัส [1] การติดเชือด ้วยไวรสั บางชนิ ดสามารถรกั ษาได ้โดยการใช ้ยาต ้านไวรสั ที จําเพาะกับไวรสั นั นๆ เช่น โรคงู สวัด และโรคไวรสั ตับอักเสบซี ส่วนโรค

98

99

พจนานุกรมเชือดือยา

ติด เชือจากไวร สั อืนๆ บางชนิ ด มีย าทีสามารถยับ ยังไวร สั ไม่ ใ ห เ้ ป็ น

เกร็ดความรู ้คู ส ่ ุขภาพ | RSV ไวร ัสร ้าย อันตรายกว่าหว ัด

อัน ตรายต่ อ ผู ป ้ ่ วยและลดการแพร่ก ระจายไปยัง คนอืนได ้ เช่น โรคตับ อักเสบชนิ ดบี และ เอชไอวีเอดส ์ ปัจจุบน ั มีวค ั ซีนหลายตัวทีป้ องกันการติดเชือไวรสั นั นๆ ได ้ โดยวัคซีนจะ กระตุน ้ ระบบภูมิคุม้ กัน ของร่างกายให ส้ ร ้างภูม ิคุม้ กันกับ ไวรสั นั นๆ การ

https://youtu.be/759sDKWNJHM

ไดร้ บ ั วัค ซีน เป็ นหนทางทีดีทีสุด ในการป้ องกัน โรคจากการติด เชือจาก ไวร ัส เช่น วัคซีนโรคหัด วัคซีนไข ้หวัดใหญ่ และ วัคซีนพิษสุนัขบ ้า

ส่วนที 1: ไวร ัสต ับอ ักเสบซี คืออะไร และ มีวธ ิ ก ี ารวินิจฉัยอย่างไร (Hepatitis C Infection)

คําศ ัพท ์ทีเกียวข้อง: ยาต ้านไวร ัส, วัคซีน สามารถดูวด ี โี อเพิมเติมเกียวก ับ “ไวร ัส” ได้ท ี World wide weekend เชือไวร ัสเป็ นสิงมีชวี ต ิ หรือไม่?

https://youtu.be/6FJYuoIw3PE เอกสารอ้างอิง 1

BBC Science (2013). “Why can’t we beat viruses?” BBC.com.

https://youtu.be/6BfQogQ30Hs

100

101

พจนานุกรมเชือดือยา

บทที 7 ยาต้านจุลชีพ จุลชีพดือยา

แบคทีเรีย เช่น เชือแคนดิดาบางสายพันธุ ์ทีก็ดอต่ ื อยาต ้านเชือราทีใช ้ใน

ยาต้านเชือรา

การร ักษา [1]

คําคุณศัพท.์ ยาทีความสามารถในการกําจัดหรือยับยังการเติบโตของ เชือรา (ยาต ้านเชือรา=antifungal drug)

เชือราสามารถเกิดการดือยามากขึน ถา้ มีการใช ้ยาตา้ นเชือราอย่างไม่ ถูก ต อ้ งเป็ นจํานวนมาก เช่นเดียวกับการทีเชือแบคทีเรีย เกิด การดือยา

“ยาต ้านเชือราถูกนํ ามาใช ้เพือร ักษาการติดเชือรา เช่น ในโรคกลาก เกลือน นํ ากัดเท ้า ยาต ้านเชือราบางตัว สามารถหาซือใช ้เองได ้โดยไม่มใี บสังยา”

มากขึน ถา้ มีการใช ้ยาปฏิชวี นะอย่างไม่ถูกต ้องเป็ นจํานวนมาก ตัวอย่าง ของการใช ้ยาต า้ นเชือราอย่ า งไม่ เหมาะสมคือ การใช ้ยาต า้ นเชือราใน ปริมาณตําๆ หรือใช ้ในระยะเวลาทีสันกว่าทีควร การเพิมขึนของเชือราดือยานั นยัง อาจก่อ ให เ้ กิดโรคระบาดในพืช ทาง

“โรคกลาก เกลือน สามารถร ักษาได ้ด ้วยยาต ้านเชือรา ชนิ ดทา”

การเกษตร อัน จะส่ ง ผลกระทบต่ อความมันคงทางอาหารของโลก [2] เชือราทีทํ า ลายพืช เป็ นสาเหตุ ข องการสู ญ เสีย ถึง 20% ของปริม าณ ผลผลิตของพืชเพือการบริโภคทัวโลกในทุกๆ ปี

ข้อควรรู ้ ภ ัยจากเชือราดือยา

การใช ้ยาต ้านเชือราทีมากเกินไปในการเกษตรก็เป็ นอีกปัจจัยทีกระตุ ้นให ้

ภัยของเชือแบคทีเรียดือยานันเริมเป็ นทีรู ้กันมากขึนผ่านการรณรงค ์ต่างๆ

เกิดการดือยาต ้านเชือรา เชือราทีดือยานี อาจเพิมจํานวนได ้อย่างรวดเร็ว

อย่างไรก็ด ี ปัญหาของเชือราดือยานันยังไม่เป็ นทีร ับรู ้เท่าทีควร

และทําลายศักยภาพในการผลิตพืชเศรษฐกิจอย่างเป็ นวงกว ้างทัวโลก

เชือราเป็ นสาเหตุของโรคติดเชือหลายๆ โรค เช่นโรคเชือราในช่องคลอด

คําศ ัพท ์ทีเกียวข้อง: เชือรา, ยาต ้านจุลชีพ

กลาก เกลือน นํ ากัดเท ้า เชือราบางชนิ ด เช่นเชือราแคนดิดา สามารถติด เชือในกระแสโลหิตเป็ นอันตรายถึงชีวต ิ ได ้

เอกสารอ้างอิง 1

แม้ว่ามนุ ษย ์จะได ้มีการพัฒนายาต ้านเชือรามาหลายขนาน เชือราหลายๆ

CDC ( 2017) . “ Fungal diseases: Antifungal Resistance. ”

cdc.gov

ชนิ ด ก็ เ ริมมีก ารปร บ ั ตัว จนเกิด การดือยาในลัก ษณะเดีย วกับ ที พบใน 102

103

พจนานุกรมเชือดือยา

2

Fisher M. C. , Hawkins N. J. , Sanglard D. , Gurr S. J. ( 2018) .

ยาต้านมาลาเรีย

“ Worldwide emergence of resistance to antifungal drugs

คํานาม. ยาทีความสามารถในการกําจัดหรือยับยังการเติบโตของเชือ

challenges human health and food security” . Science. 360

มาลาเรีย (ยาต ้านมาลาเรีย=antimalarial drug)

(6390), pg. 739-742. doi: 10.1126/science.aap7999 “ไม่มยี าต ้านมาลาเรียตัวไหนทีมีประสิทธิภาพในการ ป้ องกันมาลาเรีย 100% ผูที ้ จะเข ้าป่ า ต ้องป้ องกันการ ถูกยุงกัดด ้วย เช่น ทายากันยุง สวมเสือแขนยาว กางเกงขายาว และนอนในทีๆ ปราศจากยุง หรือใช ้มุง้ เคลือบยาฆ่ายุง” [1]

“การใช ้ยาต ้านมาลาเรียอย่างไม่ถูกต ้อง เป็ นสาเหตุหลัก ทีทําให ้เกิดเชือมาลาเรียดือยาทัวโลก”

ข้อควรรู ้ โรคมาลาเรียดือยากําลังแพร่ระบาด สมัยเมือ 400 ปี ก่อนคริสต ์ศักราช ฮิปโปเครติสเชือว่ามาลาเรียเกิดจาก อากาศเสี ย โดยเฉพาะอย่ า งยิงตามพระราชวัง ที ติด กับ หนองนํ าและ ทะเลสาบ คําว่า “มาลาเรีย” มาจากคําว่า “อากาศเสีย” ในภาษาอิตาลี [1] อย่างไรก็ด ี จริงๆ แล ้วโรคมาลาเรียไม่มส ี ่วนเกียวขอ้ งใดๆ กับอากาศ เสีย แต่การอยู่ใกล้กับหนองนํ าหรือทะเลสาบซึงเป็ นแหล่งอาศัยของยุง ยุง เพศเมียทีมีเชือมาลาเรียจะแพร่เชือมาลาเรียมาสู่เราในขณะทีมันดูดเลือด เรา

104

105

พจนานุกรมเชือดือยา

การแพร่ร ะบาดอย่ า งรวดเร็ว ของเชือมาลาเรีย ดือยาในภู มิภ าคเอเชีย

สามารถดูวด ี โี อเพิมเติมเกียวก ับ “ยาต้านมาลาเรีย” ได้ท ี

ตะวันออกเฉี ยงใต ้ก่อใหเ้ กิดความกังวลทัวโลก มาลาเรียเป็ นโรคทีสําคัญ ทีสุดโรคหนึ งในมนุ ษย ์ แม้ว่าการเสียชีวิตจากโรคมาลาเรียส่วนใหญ่จะ

เตือนภ ัยเชือมาลาเรียดือยาเริมระบาด VOA Thai

พบในแอฟริกา แต่การดือยากลับอุบต ั จิ ากเอเชียตะวันออกเฉี ยงใต ้ ยาอาร ์เทมิซ น ิ ิ น ทีเป็ นสารสกัด จากพืช ยัง คงเป็ นยาร ก ั ษามาลาเรีย ทีดี ทีสุดในปัจจุบน ั อย่างไรก็ด ี ในปี พ.ศ. 2551 นักวิจยั ได ้พบเชือมาลาเรียที ดือต่อยาอาร ์เทมิซน ิ ิ นในเอเชียตะวันออกเฉี ยงใต ้ [2]

https://youtu.be/AArwwdMKOkM

ในแต่ละปี มีผูป้ ่ วยโรคมาลาเรียประมาณ 212 ลา้ นคน หากเชือมาลาเรีย

มาลาเรีย ภ ย ั เงี ย บทีไม่ ม ี ใ ครนึ กถึง : Research Impact [by

ทังหมดดือยา จะส่งผลให ้วิกฤตทีเป็ นอยูแ่ ล้วกลับเลวร ้ายมากขึนไปอีก

Mahidol]

การควบคุม ยุงและการหยุดการใช ้ยาตา้ นมาลาเรียอย่างไม่ถูก ตอ้ งเป็ น กุญแจสําคัญในการควบคุมโรคมาลาเรียและเชือมาลาเรียดือยา บุคคลที มีค วามเสียงต่อการติด เชือมาลาเรีย ควรใช ้มุง้ เคลือ บยาฆ่ า ยุง ผู ป ้ ่ วยที สงสัยว่าเป็ นโรคมาลาเรียควรไดร้ บั การตรวจวินิจฉั ยยืนยันก่อนทีจะเริม

https://youtu.be/CmAHYvCOS7k

ทานยามาลาเรียเสมอ [3] ไม่ เ ช่น นั น การใช ้ยาต า้ นมาลาเรียอย่ า งไม่ ถูก ต อ้ งจะกระตุน ้ ใหก้ ารแพร่กระจายของมาลาเรีย ดือยามากขึน และมี

เอกสารอ้างอิง

ผูเ้ สียชีวต ิ จากโรคมาลาเรียมากขึนเรือยๆ ทัวโลก

1

Bierhoff M. ( 2017) . “ Malaria? I don’ t smell anything. ”

Bierhoffgoesviral.com คําศ ัพท ์ทีเกียวข้อง: การติดเชือดือยา, ยาต ้านจุลชีพ

2

White NJ. “ Nick White: Artemisinin therapy for malaria” .

Mahidol Oxford Research Unit.

3 WHO. (2018). “Malaria”. Who.int

106

107

พจนานุกรมเชือดือยา

ยาต้านว ัณโรค

คนทีมีอาการไอเป็ นเรือรงั นานกว่า 2 หรือ 3 สัปดาห ์ควรพบแพทย ์ เพือ

คํานาม. ยาทีความสามารถในการกําจัดหรือยับยังการเติบโตของเชือ

ตรวจใหแ้ น่ ชดั ว่าตนเองไม่ได เ้ ป็ นโรควัณโรค เนื องจากอาการไอเรือร งั

วัณโรค (ยาต ้านวัณโรค=antituberculosis drug หรือ TB drug)

เป็ นอาการเบืองต ้นทีพบบ่อยทีสุดของโรควัณโรค

“ผูป้ ่ วยวัณโรคต ้องทานยาต ้านวัณโรคให ้ครบเป็ นเวลา อย่างน้อยหกเดือน”

เชือวัณโรคดือยามักเกิดในผู ป ้ ่ วยทีทานใช ้ยาวัณโรคอย่า งไม่เหมาะสม เช่น ลดขนาดของยาเอง และหยุดยาเอง อีกทังผูป้ ่ วยทีมีเชือวัณโรคดือยา สามารถแพร่เชือดือยานันใหค้ นอืนๆ ได ้ ทําใหว้ ณ ั โรคดือยาพบบ่อยมาก ขึนเรือยๆ และทําให ้การร ักษาไม่สามารถร ักษาวัณโรคดือเหล่านันได ้

“วัณโรคดือยาเป็ นปัญหาใหญ่ของทังตัวผูป่้ วยเอง และ ผูอ้ น ื เนื องด ้วยผูป้ ่ วยสามารถแพร่เชือวัณโรคดือยา ให ้กับผูอ้ นได ื ้ และเชือวัณโรคดือยานันรักษายาก มี โอกาสเสียชีวต ิ ได ้”

วิธท ี สํ ี าคัญทีสุดในการป้ องกันการแพร่กระจายของเชือวัณโรคดือยาคือ ผูป้ ่ วยทีเป็ นโรควัณโรคต ้องทานยาอย่างเคร่งครดั ไม่พลาดการใช ้ยาและ ไม่ ห ยุ ด ยาเอง บุ ค ลากรทางการแพทย ต์ อ้ งให ข ้ อ้ มู ล ต่ อ ผู ป ้ ่ วยอย่ า ง ครบถ้วน จนผูป้ ่ วยเขา้ ใจอย่างแทจ้ ริง และไม่แพร่เชือวัณโรคต่อใหผ ้ ูอ้ น ื

“วัณโรคทีดือต่อยาหลายขนานมักเกิดในผู ้ป่ วยทีทานใช ้ ยาวัณโรคอย่างไม่เหมาะสม เช่น ลดขนาดของยาเอง และหยุดยาเอง”

[2] นอก จ ากนี ที สํ าคั ญ ที สุ ด คื อ ทุ ก ค นใ นทุ ก ประเท ศควรร่ ว มมื อ กัน ดําเนิ นการในขณะทียังสามารถควบคุมการแพร่ระบาดของเชือวัณโรคที ดือต่อยาหลายขนานในวงจํากัดได ้ มิฉะนันจะมีคนจํานวนมากเสียชีวิต

ข้อควรรู ้

ด ้วยโรควัณโรคดือยามากมายในอนาคตอันใกล ้

ว ัณโรคดือยา มฤตยู ร ้าย วัณโรค เกิดจากเชือแบคทีเรียวัณโรค เชือวัณโรคสามารถแพร่กระจาย

คํ า ศ พ ั ท ์ทีเกียวข้อ ง: การติด เชือดือยา, เชือแบคทีเ รีย ดือยาหลาย

จากคนสู่คน ผ่านการไอ การจาม การถ่มนํ าลาย และการพูดคุย ผูป้ ่ วยที

ขนาน

มีระบบภูมค ิ ุ ้มกันบกพร่อง เช่น เอชไอวี โรคเบาหวาน และคนทีสูบบุหรี จะ มีความเสียงสูงกว่าปกติทจะติ ี ดเชือวัณโรค [1] 108

109

พจนานุกรมเชือดือยา

สามารถดูวด ี โี อเพิมเติมเกียวก ับ “ยาต้านว ัณโรค” ได้ท ี

เอกสารอ้างอิง 1

WHO (2018). “What is TB? How is it treated?”. WHO

“วัณโรคดือยา” วิกฤตใหญ่ระดบ ั ชาติ: พบหมอรามา ช่วง Big

2

WebMD (2016). “What are the symptoms of Tuberculosis?”.

Story 19 ม.ค.61 (3/6)

Webmd.com

https://youtu.be/Y-5uI4b2QJU รู ้ได้อย่างไรว่าเป็ นว ัณโรค

https://youtu.be/_0k-6jFtSbE “วณ ั โรค” อยู ่รว ่ มกัน ได้ ถ้ารู จ ้ ก ั ป้ องก น ั : Rama Square ช่วง นัดกับ NURSE

https://youtu.be/wHQBxHiYWmI 110

111

พจนานุกรมเชือดือยา

ยาต้านไวร ัส

คลา้ ยคลึงกัน เช่น โรคปอดติดเชือ (หรือทีมักเรียกว่า “ปอดบวม”)จาก

คํานาม. ยาทีความสามารถในการกําจัดหรือยับยังการเติบโตของเชือ

เชือไวรสั และโรคปอดติดเชือจากเชือแบคทีเรีย หรือ โรคอุจจาระร่วงจาก

ไวร ัส (ยาต ้านไวร ัส=antiviral drug)

เชือไวรัสและโรคอุจจาระร่ว งจากเชือแบคทีเ รีย ซึงเป็ นเรืองยากทีจะหา สาเหตุแน่ นอนด ้วยตัวผู ้ป่ วยเอง ควรให ้แพทย ์ตรวจวินิจฉัยตามข ้อบ่งชี

“ถ ้าคุณเป็ นหวัด คุณไม่ต ้องทานยาปฏิชวี นะ คุณควร นอนพักผ่อน และดืมนํ ามากๆ เท่านันพอ สําหร ับไข ้หวัด ใหญ่ แพทย ์อาจพิจารณาให ้การร ักษาด ้วยยาต ้านไวรสั เช่น ยาทามิฟลู ในกรณีทจํี าเป็ น”

แพทย ์จําแนกโรคทีเกิด จากเชือไวร สั หรือจากเชือแบคทีเรียโดยดูจาก อาการ การตรวจร่างกาย และการส่งตรวจวินิจฉั ย เช่น การตรวจเลือด สําหรบั การทดสอบไข ้หวัดใหญ่ โดยทัวไปจะทําโดยการเก็บตัวอย่างจาก ลําคอหรือจมูก แล้วทดสอบหาเชือไวร ัสไข ้หวัดใหญ่ ไวรสั ดือยาเกิดจากการทีเชือไวรัสสามารถสามารถพัฒนาใหเ้ กิดการดือ

“ยาต ้านไวร ัส ใช ้สําหร ับร ักษาโรคติดเชือทีเกิดจากเชือ ไวร ัส เช่น โรคเอชไอวีเอดส ์ ตับอักเสบจากเชือไวร ัสตับ อักเสบบี และโรคงู สวัด”

ยาต า้ นไวรสั ได ้ มักเกิดบ่ อยในผูป้ ่ วยทีทานยาต า้ นไวรสั ไม่ถู กตอ้ งหรือ หยุดยาเอง การดือยาต ้านไวรสั เป็ นปัญหาทีพบมากขึนในผูป้ ่ วยเอชไอวี เอดส ์ คําศพ ั ท ์ทีเกียวข้อง: ไวรสั , การติดเชือทีดือยา, การติดเชือ, การฉี ด

ข้อควรรู ้

วัคซีน, ไข ้หวัดใหญ่

ยาต้านไวร ัสและยาปฏิชวี นะต่างก ันอย่างไร ยาปฏิชวี นะไม่มผ ี ลต่อการติดเชือไวรัส และยาต ้านไวร ัสไม่มผ ี ลต่อการติด เชือแบคที เ รีย การติด เชือไวร สั ทีพบบ่ อ ยคือ โรคหวัด หรือ ทีเรีย กว่ า ไข ้หวัดหรือหวัดธรรมดา ซึงมักจะหายได ้เองโดยไม่ตอ้ งทานยาปฏิชวี นะ และไม่ต ้องทานยาต ้านไวร ัส [1] การร ักษาโรคหวัดโดยทัวไปมีวต ั ถุประสงค ์เพือบรรเทาอาการ เช่น อาการ ปวด มีไข ้ และอาการไอ การป่ วยจากไวร ัสและแบคทีเรียบางชนิ ดมีอาการ 112

113

พจนานุกรมเชือดือยา

สามารถดูวด ี โี อเพิมเติมเกียวก ับ “ยาต้านไวร ัส” ได้ท ี

เอกสารอ้างอิง 1

HEALTH CHECK TAPE.34 | การร ักษาไข้หว ัดใหญ่ | ช่อง one

HealthyMePA (2017). “Do need an antibiotic? Bacterial vs.

Viral Infection.” Healthymepa.com

31

https://youtu.be/ppuGYfr2f94 หยุดยาต้านเอดส ์ เสียงเชือดือยา

https://youtu.be/wT-dYQWYdNg เรืองทีคุณไม่รู ้เกียวก ับไวร ัสต ับอ ักเสบซี ตอน 1

https://youtu.be/cF3G-e9A5lE

114

115

พจนานุกรมเชือดือยา

เพนิ ซล ิ ลิน

ข้อควรรู ้

คํานาม. ยาปฏิชวี นะทีใช ้ในการรกั ษาโรคติดเชือแบคทีเรีย เพนิ ซลิ ลิน

การค้นพบเพนิ ซล ิ ลิน

เป็ นยาปฏิชวี นะตัวแรกทีถูกค ้นพบในโลก เดิมทียานี ได ้มาจากสารทีผลิต

หากคุณเกิดก่อนปี พ.ศ. 2472 คุณอาจจะเสียชีวิตจากโรคติดเชือ เช่น

โดยเชือราเพนิ ซลิ เลียมทีมีฤทธิฆ่าเชือแบคทีเรีย

โรควัณโรคและโรคปอดติด เชือ (หรือทีคนไทยเรียกว่า “ปอดบวม”) ได ้ ง่ายๆ อีกทังรอยขีดข่วน บาดแผล การถอนฟั น หรือ การคลอดบุตร ก็

“เพนิ ซลิ ลินถูกค ้นพบในปี พ.ศ. 2472 และเริมมีการ นํ ามาใช ้แพร่หลายในช่วงสงครามโลกครังที 2 ยานี มี ผลกระทบอย่างมหาศาลและช่วยชีวต ิ ผูป้ ่ วยมากมายทัว โลก”

อาจมีการติดเชือแทรกซ ้อน จนเสียชีวต ิ ได ้ง่ายๆ อีกเช่นกัน โชคดีที ในปี พ.ศ. 2472 อเล็กซานเดอร ์ เฟลมมิง ไดค้ น ้ พบยาปฏิชวี นะ ตัวแรกโดยบังเอิญจากเชือราสีนําเงินทีมีชอว่ ื าเพนิ ซลิ เลียมทีปนเปื อนใน การทดลองเกียวกับแบคทีเรียของเขา เมือสังเกตอย่างใกล้ชด ิ จึง พบว่า สารเหลวจากเชือราเหล่านี ไดฆ ้ ่าแบคทีเรียทีเขาเลียงไว้ ยาปฏิชวี นะทีถูก

“เชือหนองในเคยเป็ นเชือทีมีความไวต่อยาเพนิ ซลิ ลิน เชือสเตรปโตคอคคัสนิ วโมเนี ยอี ทีก่อโรคปอดติดเชือ และเชือสแตฟฟิ โลคอกคัสออเรียสทีก่อโรคติดเชือใน กระแสเลือดต่างก็เคยมีความไวต่อยาเพนิ ซลิ ลิน ใน ปัจจุบน ั เชือเหล่านี ดือต่อยาเพนิ ซลิ ลินแล ้วทังนัน”

ค ้นพบนี ถูกเรียกว่า เพนิ ซลิ ลิน ในช่วงสงครามโลกครงที ั สอง เพนิ ซลิ ลินไดเ้ ปลียนวิธท ี บุ ี คลากรทางการ แพทย ์ใช ้ร ก ั ษาการเจ็ บป่ วยและบาดแผลในสงคราม ผลทีไดค้ ือจํานวน ทหารทีเสียชีวต ิ จากการติดเชือลดลงเหลือเพียง 1% เมือเทียบกับ 18% ในช่วงสงครามโลกครังทีหนึ ง

“เพนนิ ซลิ ลินอาจสามารถหาซือได ้ทัวไปตามร ้านค ้า ที อันตรายก็คอื คนทีไม่ใส่ใจ ไปหายานี มาทานและทาน ในปริมาณทีตํากว่าทีควร ทําให ้เชือโรคในร่างกาย สัมผัสกับยาในปริมาณทีไม่สามารถกําจัดเชือได ้ และ เป็ นสาเหตุให ้เกิดเชือดือยา” [1]

เฟรมมิงไดร้ ับรางวัลโนเบลในปี พ.ศ. 2497 จากการคน ้ พบยาเพนิ ซลิ ลิน หรือ ‘ยามหัศจรรย ์’ อย่างไรก็ด ี เฟรมมิงได้เตือนประชาชนถึงการ ใช้เพนิ ซล ิ ลินอย่างไม่ถูกต้อง โดยกล่าวว่า “จุลชีพสามารถเรียนรู ้ที จะดือต่อยาเพนิ ซลิ ลิน และเชือทีดือยาเพนิ ซลิ ลินสามารถขยายจํานวน และแพร่ต่อไปยังบุค คลอืนๆ และส่งต่อไปเรือยๆ และไปก่อโรค ทําใหค้ น อืนป่ วยด ้วยการติดเชือในกระแสเลือดหรือปอดติดเชือ ซึงยาเพนิ ซลิ ลินจะ

116

117

พจนานุกรมเชือดือยา

ใช ้ไม่ได ้ผลอีกต่อไปในกรณี ดงั กล่าว โดยศีลธรรมแล้วผูท ้ ขาดความนึ ี ก

บทที 8 ยาอืนๆ

คิดในการใช ้ยาเพนิ ซลิ ลิน คือผูท้ ควรต ี ้องร ับผิดชอบต่อการเสียชีวต ิ ของ

ยาแก้อ ักเสบ

ผูป้ ่ วยทีตายจากเชือดือยาเพนิ ซลิ ลิน ฉันหวังว่าเราจะหลีกเลียงสิงเลวร ้าย

คํ า นาม. ยาทีมีค วามสามารถในการลดอาการอัก เสบ แก ป้ วด เช่น

นี ได ้” [1]

แอสไพริน ไดโคลฟิ แนค ไอบรูโพนเฟน และ พอนสแตน ไม่มฤ ี ทธิฆ่าเชือ โรค ไม่ว่าจะเป็ นเชือไวร ัสหรือเชือแบคทีเรีย

คําศ ัพท ์ทีเกียวข้อง: ยาปฏิชวี นะ, เชือรา, แบคทีเรียดือยาหลายขนาน สามารถดูวด ี โี อเพิมเติมเกียวก ับ “เพนิ ซล ิ ลิน” ได้ท ี 83 ปี กําเนิ ดยาเพนิ ซ ิลลิน

“การอักเสบเป็ นการตอบสนองของร่างกายต่อการติด เชือ การบาดเจ็บ หรือภูมต ิ ้านทานของร่างกาย ซึง บริเวณทีมีการอักเสบอาจมีอาการ ปวด บวม แดง ระคายเคือง และร ้อน ซึงอาการเหล่านันอาจลดลงได ้ ด ้วยการใช ้ยาแก ้อักเสบ”

“ยาแก ้อักเสบชนิ ดทีไม่ใช่สเตียรอยด ์ หรืออีกชือหนึ งว่า เอ็นเซด (NSAIDs) เป็ นยาทีใช ้กันทัวไป ส่วนใหญ่ สามารถหาซือได ้เองโดยไม่ต ้องมีใบสังแพทย ์ เช่น แอสไพริน ไดโคลฟิ แนค ไอบรูโพนเฟน และ พอนสแตน”

https://youtu.be/WiBqziVeDdo เอกสารอ้างอิง 1

Flemming A. (1945). “Penicillin’s finder assays its future; Sir Alexander Fleming Says Improved Dosage Method Is Needed to Extend Use Other Scientist Praised SelfMedication Decried”. NY Times

ข้อควรรู ้ การอ ักเสบแตกต่างจากการติดเชืออย่างไร การอักเสบและการติดเชือนันแตกต่างกัน การอักเสบเป็ นการตอบสนอง ของร่างกายต่อการบาดเจ็บ หรือการติดเชือ การอักเสบไม่ได ้หมายความ ว่ า จํ า เป็ นต อ้ งมีก ารติด เชือ การบาดเจ็ บ เช่น การกระแทก หรือ การ

118

119

พจนานุกรมเชือดือยา

เสือมสภาพของร่างกายเช่นขอ้ เสือม ก็ทํ าใหเ้ กิดการอักเสบไดเ้ ช่นกัน

อย่างไรก็ ตามยาต า้ นเชือจุลชีพ ไม่ สามารถลดอาการอัก เสบทีเกิด จาก

การติดเชือหมายถึงการทีมีเชือโรคเขา้ สู่รา่ งกาย การติดเชือสามารถทํา

การบาดเจ็บได ้ เช่น การบาดเจ็บจากอุบต ั เิ หตุทางถนน

ให ้เกิดการอักเสบได ้ การติดเชือบางชนิ ดก็อาจไม่มอ ี าการอักเสบได ้ เช่น การติดเชือวัณโรคระยะแฝง ซึงเชือวัณโรคจะอยู่ในภาวะสงบในร่างกาย

การทีคนไทยมักเรียก “ยาปฏิชวี นะ” ว่ า “ยาแก อ้ ก ั เสบ” นั น ทํ าใหเ้ กิด ความสับสนในการใช ้ยาของคนทัวไป ดังนั นเราควรใช ้ยาปฏิชวี นะตาม

อย่างไรก็ดใี นการติดเชือส่วนมาก ร่างกายของเราจะตอบสนองโดยเกิด

คําแนะนํ าของบุคลากรทางการแพทย ์อย่างเคร่งคร ัด

การอักเสบเพือพยายามทีจะฆ่ าจุลน ิ ทรีย ์เหล่านั น อาการแสดงของการ อักเสบทีพบบ่อยได ้แก่ ปวด บวม แดง และร ้อน

คําศ ัพท ์ทีเกียวข้อง: การรู ้เรืองยาปฏิชวี นะ สามารถดูวด ี โี อเพิมเติมเกียวก ัน “ยาแก้อ ักเสบ” ได ้ที

การอักเสบอาจจะหายไปไดด้ ว้ ยตัวเอง หลังจากทีเซลล ์ในร่างกายไดร้ บั การฟื นฟูอย่างเหมาะสม และต ้นเหตุถูกกําจัด

Filler | EP.7 ยาแก้อ ักเสบก ับยาฆ่าเชือต่างก ันอย่างไร

ยาแก ้อักเสบ เช่น แอสไพริน และไอบูโพรเฟน สามารถช่วยบรรเทาการ อัก เสบ และลดอาการปวดทังของการอัก เสบทังจากการติด เชือ การ บาดเจ็ บ และสาเหตุอนๆ ื เช่นขอ้ เสือม กลา้ มเนื ออักเสบจากการใช ้งาน หนั ก อย่างไรก็ตามยาแก ้อักเสบไม่สามารถฆ่าหรือหยุดการเติบโตของ

https://youtu.be/q-AVZAt2UUk

เชือโรคได ้ คิดนอกจอ : ใช้ยาฆ่าเชือแทนยาแก้อ ักเสบได้จริงหรือไม่ ? (11

ยาต ้านจุลชีพ เช่น ยาปฏิชวี นะ ยาต ้านไวรสั ยาต ้านเชือรา และยาตา้ น

ม.ค. 59)

มาลาเรีย สามารถทีจะฆ่ า และป้ องกัน การเติบ โตของเชือโรคซึงเป็ น สาเหตุของการติดเชือได ้ การฆ่าหรือการหยุดการเติบโตของเชือโรค สามารถหยุดกระบวนการติดเชือ และลดการอักเสบซึงเกิดจากการต่อสู ้ ของร่างกายต่อเชือโรคเหล่านัน https://youtu.be/sS98WTakE0Q 120

121

พจนานุกรมเชือดือยา

นํ ายาฆ่าเชือ

ต ้านวัณโรค) เป็ นยาทีใช ้ภายในร่างกายผ่านทางการรบั ประทาน ฉี ดเข ้า

คํานาม. สารทีใช ้ฆ่าหรือหยุดยังการเติบโตของเชือโรคและจุลชีพ

กล้ามเนื อ หรือฉี ดเข ้ากระแสเลือด

“นํ ายาฆ่าเชือทีใช ้กันทัวไป ได ้แก่ แอลกอฮอล ์ เดตตอล และไอโอดีน (หรือ เบตาดีน)”

อย่างไรก็ดค ี ําว่า “ยาฆ่าเชือ” เป็ นคําทีมีความหมายเหมือนกับยาต ้านจุล ชีพ ซึงรวมถึง ยาปฏิชวี นะ ยาต ้านไวรสั ยาต ้านมาลาเรีย และยาต ้านวัณ โรคเขา้ ดว้ ยกัน คนไทยยังมีการเรียกสับสนระหว่าง “ยาฆ่าเชือ” “ยาแก ้ อักเสบ” และ “ยาปฏิชวี นะ”

“นํ ายาฆ่าเชือทีอยู่ในชุดปฐมพยาบาล ควรใช ้เวลามี บาดแผล คุณควรจะทําความสะอาดแผลด ้วยนํ าเกลือ หรือนํ าสะอาด แล ้วทาแผลด ้วยนํ ายาฆ่าเชือ เช่น แอลกอฮอล ์ หรือ ไอโอดีน”

สิงทีสํ า คัญทีสุ ด ทีควรรู ้คือ ยาปฏิช วี นะต อ้ งใช ้อย่ า งถู ก ตอ้ ง การใช ้ยา ปฏิชวี นะทําใหเ้ กิดเชือดือยาและเป็ นปัญหาสําคัญระดับโลก มีผูป้ ่ วยมาก มากตายจากเชือดือยา

คําใกล้เคียง ยาฆ่าเชือ

คํานาม. คําพ้องความหมายของคําว่า “ยาต ้านจุลชีพ” ข้อควรรู ้ ความแตกต่างระหว่า ง นํ ายาฆ่าเชือ ยาฆ่ าเชือ และยาต้านจุล ชีพ ทังนํ ายาฆ่าเชือและยาตา้ นจุลชีพสามารถฆ่าหรือหยุดยังการเติบโตของ เชือโรคได ้เหมือนกัน แต่นํายาฆ่าเชือเป็ นสารทีใช ้ภายนอกร่างกาย เช่น บางชนิ ดใช ้ทาแผลสด และบางชนิ ดใช ้ทําความสะอาดพืนผนั ง ส่ว นยา ต ้านจุลชีพ (รวมถึง ยาปฏิชวี นะ ยาต ้านไวรัส ยาต ้านเชือมาลาเรีย และยา

122

123

พจนานุกรมเชือดือยา

ว ัคซีน

แต่กอ ่ นหน้าทีจะมีการคิดค ้นวัคซีนไดน ้ ัน มีการลองผิดลองถูกตลอดช่วง

คํานาม. สารทีใช ้สําหรบั ใหเ้ ข ้าสู่รา่ งกายมนุ ษย ์เพือกระตุ ้นใหเ้ กิดภูมค ิ ุน ้

ประวัตศ ิ าสตร ์ และไม่ได ้ปลอดภัยเหมือนในสมัยปัจจุบน ั

กันจากเชือโรคต่างๆ ในช่ว งปี พ.ศ. 2200-2300 เป็ นยุ ค ทีมี โ รคทรพิษ หรือ ทีเรีย กว่ า โรค “ไม่เพียงแต่เด็กทีต ้องการวัคซีน ผู ้ใหญ่ก็ควรทีจะได ้ร ับ วัคซีนบางอย่างเช่น ในผูท้ มี ี อายุมากกว่า 65 ปี ทุกคน ควรได ้ร ับวัคซีนไข ้หวัดใหญ่”

ฝี ดาษระบาดบ่อยครงั ผู ้คนล ้มตายจากโรคนี มากมายทัวโลก มีก ารพยายามคิด ค น ้ ทดลองเกียวกับ วัค ซีน โดยใช ้เชือฝี ดาษทีผ่ า น กรรมวิธต ี ่างๆ ฉี ดเขา้ ไปในร่างกาย หรือผ่านทางผิวหนังของคนทีไม่เป็ น โรคหลายคร งั แต่คนทีได ร้ บั วัคซีน เหล่านั นหลายรายกลับป่ วยเป็ นโรค ฝี ดาษ เสียชีวต ิ หรือคนทีได ้ร ับวัคซีนกลับไม่สามารถป้ องกันโรคฝี ดาษได ้

“วัคซีนมีบทบาทสําคัญในการต่อสู ้กับเชือดือยา วัคซีน สามารถหยุดการแพร่กระจายของโรคติดเชือหลายๆ ชนิ ด และยังลดการใช ้ยาปฏิชวี นะอย่างไม่ถูกต ้องซึงเป็ น ต ้นเหตุหลักของปัญหาเชือดือยาได ้”

ในปี พ.ศ. 2333 เอ็ดเวิร ์ด เจนเนอร ์เริมการค ้นควา้ เกียวกับโรคไข ้ทรพิษ ทีกําลังแพร่ระบาดอย่างหนั กอยู่ในทวีปยุโรป และสังเกตเห็ นว่า หญิงรีด นมวัวทีป่ วยเป็ นโรคฝี ดาษวัว ซึงเป็ นโรคผิวหนั งชนิ ดหนึ ง ทีมีแผลพุพอง ตามตัว แต่หญิงรีดนมวัวเหล่านี ไม่มีผูใ้ ดป่ วยเป็ นโรคไขท้ รพิษแม้แต่สก ั คนเดียว มีเพียงพุพองนิ ดหน่ อยเท่านัน

ข้อควรรู ้ การค้นพบว ัคซีนและประสิทธิภาพของมัน

เจนเนอร ์จึงเกิดความคิดว่าถา้ นํ านํ าหนองในแผลของหญิงรีดนมวัว (จาก

ในปัจจุบน ั เราอาจจะได ้ยินคําว่า “วัคซีนเชือเป็ น” หรือ “วัคซีนเชือตาย”

โรคฝี ดาษวัว) มาสกัดเป็ นวัคซีน โดยการทํา ใหเ้ ชืออ่อนตัว ลง เมือเจน

กับบ่อยครงั เมือไปร ับวัคซีนโรคต่างๆ ทังวัคซีนโปลิโอ หรือวัคซีนไข ้หวัด

เนอร ์สามารถสกัดวัคซีนไดแ้ ล้ว เขาไดน ้ ํ าวัคซีนไปทดลองกับสัตว ์หลาย

ใหญ่ อย่างไรก็ดวี ค ั ซีนในปัจจุบน ั นั น ปลอดภัยตามมาตรฐานและผูท ้ รี บั

ชนิ ด จนกระทัง เจนเนอร ์ได ้นํ าวัคซีนนั นมาฉี ดใหก้ บ ั เจมส ์เด็กชายวัย 8

วัค ซีนมีความเสียงทีจะเกิดโรคนั นๆ จากวัค ซีนหรือผลขา้ งเคียงรุนแรง

ขวบ โดยการกรีดผิวหนังทีแขนของเจมส ์จนเป็ นแผล จากนันจึงนํ าหนอง

น้อยมาก

ฝี วัวใส่ลงไป และถือว่านี คือครังแรกของโลกทีมีการปลูกฝี ขึน ปรากฏว่า เจมส ์ป่ วยเป็ นไขเ้ พียงเล็ กน้อยเท่านั น หลังจากนั นอีกประมาณ 2 เดือน

124

125

พจนานุกรมเชือดือยา

เจนเนอร ์ได ้นํ าเชือไข ้ทรพิษมาฉี ดใหก้ บ ั เจมส ์ ปรากฏว่าเจมส ์ไม่ป่วยเป็ น

ฉี ดว ัคซีนป้ องก ันไข้หว ัดใหญ่ (16 ก.พ. 60)

โรคไข ้ทรพิษ เจนเนอร ์ไดท้ ดลองวัคซีนของเขาอีกหลายครงจนมั ั นใจว่าวัคซีนของเขา สามารถป้ องกันโรคไข ้ทรพิษได ้ ซึงทังหมดเป็ นจุดเริมตน ้ ของการพัฒนา และใช ้วัคซีนฝี ดาษอย่างแพร่หลาย [1]

https://youtu.be/AgV4zPff-t0

ความแตกต่างระหว่างยาปฏิชวี นะกับวัคซีนก็คอ ื ยาปฏิชวี นะถูกออกแบบ

เอกสารอ้างอิง

มาให ฆ ้ ่ าเชือแบคทีเรียในร่างกายหลังจากทีคุณติดเชือโรค แต่ก ารให ้

1

วัคซีนเป็ นการกระตุ ้นให ้เกิดภูมค ิ ุ ้มกันก่อนทีจะเกิดการติดเชือนันๆ วัคซีน

Smallpox and Vaccination.” Baylor University Medical Center

ทําให ้ร่ายกายจดจําเชือโรคเพือทีจะสามารถสู ้กับมันได ้ถ ้ามีการได ้ร ับเชือ

Proceedings.

นันในอนาคต

10.1080/08998280.2005.11928028

Riedel S. ( 2017) . “ Edward Jenner and the History of 2005(

10)

.

doi:

คําศ ัพท ์ทีเกียวข้อง: ยาปฏิชวี นะ, ยาต ้านจุลชีพ สามารถดูวด ี โี อเพิมเติมเกียวก ับ “ว ัคซีน” ได้ท ี วค ั ซีนฮิบคืออะไร จําเป็ นแค่ไหนสําหร ับเด็กไทย : พบหมอรามา ช่วง Rama Update19 ก.พ.61(1/6)

https://youtu.be/p9SZ9noSnTw 126

127

พจนานุกรมเชือดือยา

บทที 9 การติดเชือ

ข้อควรรู ้

โรคติดเชือในชุมชน

เหตุใดเราจึงต้องแยกโรคติดเชือในชุมชนออกจากโรคติดเชือ

คํ า นาม . โรคติด เชือที เกิด ขึนนอกโรงพยาบาลหรือ สถานพยาบาล

ในโรงพยาบาล?

กล่าวคือเป็ นการติดเชือทีเกิดขึนในชุมชนหรือในประชากรทัวไป เชือก่อ

เราจําเป็ นตอ้ งแยกโรคติดเชือ ออกเป็ นโรคติดเชือในชุม ชนและโรคติด

โรคเป็ นเชือทีพบได ้ในคน สัตว ์ สิงแวดล ้อมในชุมชน

เชือในโรงพยาบาลเพราะการป้ องกันควบคุมและแก ้ไขเชือดือยาในชุมชน และในโรงพยาบาลนันมีวธิ ท ี แตกต่ ี างกันมาก นอกจากนี ยังมีความสําคัญ

“โรคติดเชือสามารถแบ่งหลักๆได ้เป็ นโรคติดเชือใน ชุมชน และโรคติดเชือในโรงพยาบาล การจัดหมวดหมู่นี เพือช่วยระบุว่าเชือก่อโรคนันมาจากแหล่งใด และช่วยใน การวางแผนป้ องกันการติดเชือได ้”

อย่างยิงต่อการตัดสินใจในการจัดสรรทร ัพยากรสําหร ับการควบคุมแก ้ไข และการตรวจสอบประสิทธิภาพของการลดการติดเชือดือยาทังในชุมชน และโรงพยาบาล ยกตัวอย่างเช่นการใช ้ยาปฏิชวี นะอย่ างไม่ถูก ตอ้ งในชุมชนกําลังทํา ให ้ เกิดเชือดือยาในชุมชน การไม่ล ้างมือ การมีปริมาณยาปฎิชวี นะสูงในนํ า

“การแพร่กระจายของเชือดือยาในคน สัตว ์ อาหาร นํ า และสิงแวดลอ้ มในชุมชน เป็ นสาเหตุหนึ งทีทําให้เกิดโรค ติดเชือดือยาในชุมชนเพิมขึน.”

เสีย และการจัดการนํ าเสียทีไม่มป ี ระสิทธิภาพ ก็ทําให ้ผูค้ นในชุมชนมีการ สัมผัส กับยาทีมีอยู่ในสภาพแวดลอ้ มมากขึน ทําใหเ้ กิดความเสียงสูงใน การเกิดเชือดือยา ในทํา นองเดีย วกัน การใช ้ยาปฏิช วี นะอย่า งไม่ ถูก ต อ้ งในโรงพยาบาลก็

“ถ ้าคุณเป็ นโรคติดเชือ โดยทีคุณไม่ได ้เข้าร ับการร ักษา ในโรงพยาบาลภายในช่วง 30 วันทีผ่านมา และคุณไม่มี ข ้อบ่งชีอืนๆ โรคติดเชือนี สามารถถือได ้ว่าเป็ นโรคติด เชือในชุมชน”

กําลังทําให เ้ กิดเชือดือยาในโรงพยาบาล การทีบุคลากรทางการแพทย ์ ผูป้ ่ วยและญาติ ไม่ล ้างมืออย่างถูกตอ้ งก็ทําใหเ้ กิดความเสียงของการติด เชือดือยาในโรงพยาบาลสูงขึน ถ า้ ต อ้ งการลดการติด เชือดือยาในชุม ชน การกํ า กับ ดู แ ลการใช ย้ า ปฏิชวี นะและการควบคุมสุขอนามัยจะต้องมุ่งเน้นไปทีชุมชนและประชากร ทัวไป ในทางตรงกันข ้ามถ้าตอ้ งการลดการติดเชือดือยาในโรงพยาบาล

128

129

พจนานุกรมเชือดือยา

การกํากับดูแลยาปฏิชวี นะ และการควบคุมสุขอนามัยจะตอ้ งมุ่งเน้นไปที

โรคติดเชือในโรงพยาบาล

บุคลากรทางการแพทย ์ ผู ้ป่ วย ญาติและสิงแวดล ้อมในโรงพยาบาล

คํ า นาม. โรคติ ด เชือที เกิด ขึ นในโรงพยาบาลหรือ สถานพยาบาล กล่าวคือเป็ นการติดเชือทีเกิดขึนในผูป้ ่ วยทีเข ้านอนโรงพยาบาล เชือก่อ

ดัง นั นการรณรงค ล์ ดการติ ด เชือดื อยาต อ ้ งทํ า ทังในชุม ชนและใน

โรคเป็ นเชือทีพบได ้ในสิงแวดล ้อมในโรงพยาบาล

โรงพยาบาล แพทย ์สามารถระบุ ว่า ผูป้ ่ วยเป็ นโรคติดเชือในชุมชนหรือโรคติดเชือใน โรงพยาบาลโดยการซัก ประวัต ิ ตรวจร่า งกาย และส่ ง สิงส่ ง ตรวจทาง

“โรคติดเชือในโรงพยาบาลมักเกิดจากเชือดือยา เป็ นผล ให ้ผู ้ป่ วยทีติดเชือในโรงพยาบาลมีความเสียงสูงทีจะ เสียชีวต ิ ”

ห อ้ งปฏิบ ต ั ก ิ ารอย่างละเอียดเพือการตัด สินใจ อย่างไรก็ ตาม หลัก การ ทัวไปทีสามารถใช ้ไดค้ อ ื ถา้ ตรวจพบเชือก่อโรคจากตัวอย่างทางคลินิก เช่นเลือดและปัสสาวะ ทีมาจากผูป้ ่ วยภายในระยะเวลา 2 วันแรกทีเข ้ามา “หากคุณเข ้าร ับการร ักษาในโรงพยาบาลเนื องจากโรค ทีไม่ใช่โรคติดเชือเช่น หัวใจวาย มะเร็ง แล ้วคุณเกิด เป็ นโรคติดเชือขึน ภายหลังจากเข้าพักในโรงพยาบาล มากกว่า 2 วัน เช่น มีปอดติดเชือเกิดขึนหลังจากนอน ในโรงพยาบาลมากกว่า 2 วัน โรคติดเชือแทรกซ ้อนนัน สามารถจัดได ้ว่าเป็ นโรคติดเชือในโรงพยาบาล”

นอนโรงพยาบาล การติดเชือเหล่านี ควรจัดเป็ นเป็ นการติดเชือจากชุมชน [1] คําศ ัพท ์ทีเกียวข้อง: การติดเชือในโรงพยาบาล, ยาปฏิชวี นะ เอกสารอ้างอิง 1

WHO. (2017). Global Antimicrobial Resistance Surveillance

System ( GLASS) Report: Early Implementation 2016- 2017.

ข้อควรรู ้

WHO.

เราจะหลีกเลียงโรคติดเชือในโรงพยาบาลได้อย่างไร? เมือเรามาโรงพยาบาล - ทังในฐานะผูป้ ่ วยและแม้กระทังมาเยียมไข ้ - เรา ก็ มี ค วามเสี ยงใน การ ติ ด เชือดื อยาใ นโรงพยาบาล เนื องจากใ น โรงพยาบาลมีก ารใช ้ยาปฏิช วี นะจํ า นวนมากทํ า ให ้ เชือแบคทีเรีย ใน สิ งแวดล อ ้ มใ น โร งพ ยาบาลเป็ นเชือดื อย ามา กกว่ า เชือจุ ล ชีพ ใน

130

131

พจนานุกรมเชือดือยา

สิงแวดล้อมในชุมชนจากการศึกษาในประเทศสหรัฐอเมริกา พบว่ามีผู ้ติด

สิงนี เป็ นเรืองยากมาก! ในสังคมและวัฒนธรรมของไทยการเตือนผูอ้ นให ื ้

เชือในโรงพยาบาลประมาณ 650,000 คนในปี พ.ศ. 2554 และเสียชีว ิต

ลา้ งมืออาจเป็ นเรืองทีคุณไม่อยากทํา เพราะคนทีถูกเตือนอาจรู ้สึกว่าถูก

75,000 ราย และคาดว่ า อัต ราการเกิด โรคติด เชือในโรงพยาบาลใน

สบประมาท รู ้สึกถูกตรวจสอบ รู ้สึกอึดอัด หรืออาจเห็ นว่าเป็ นการหยาบ

ประเทศกําลังพัฒนาน่ าจะสูงกว่าในประเทศพัฒนาแล ้วอย่างเช่นประเทศ

คาย โดยเฉพาะอย่างยิงถา้ คุณเป็ นผู ป ้ ่ วยและต อ้ งบอกกับบุคลากรของ

สหรัฐอเมริกา [1]

โรงพยาบาลก่อ นทีจะแตะตัว คุ ณ ทีเป็ นคนไข ห ้ รือ ญาติข องคุ ณ ที เป็ น คนไข ้

คํ า แนะนํ าสํ า หรับ ผู ป ้ ่ วยและคนทัวไปเพื อหลี ก เลี ยงโรคติ ด เชือใน โรงพยาบาล [2] [3]

อย่างไรก็ตามการล ้างมือเป็ นวิธท ี สํ ี าคัญทีสุดวิธห ี นึ งในการลดโรคติดเชือ ในโรงพยาบาล แพทย ์และบุคลากรทางการแพทย ์ส่วนมากจะเปิ ดกว้าง

#1. รู ้ว่ามีความเสียงต่อโรคติดเชือในโรงพยาบาล

เกียวกับการล้างมือ หรือแม้กระทังบอกใหค้ ุณเตือนใหพ ้ วกเขาลา้ งมือได ้

หลายคนไม่ทราบว่าการเขา้ พักรกั ษาตัวในโรงพยาบาลนั นมีความเสียง

ทุกเวลา

ต่อโรคติดเชือในโรงพยาบาล คิดว่าโรงพยาบาลสะอาดและปลอดโรค ใน บางประเทศเช่น ประเทศสหร ฐั อเมริก าคุ ณ สามารถตรวจสอบคะแนน

ในความเป็ นจริงทุกคนรวมถึงญาติพน้ ี องและบุคลากรทางการแพทย ์ทุก

เกียวกับโรคติดเชือในโรงพยาบาลจากเว็ บไซต ์ต่างๆ ไดฟ ้ รีเพือให ค ้ ุณ

คนต อ้ งล า้ งมื อ (1) ก่ อ นที จะสัม ผัส ผู ป ้ ่ วย (2) ก่ อ นการทํ า หัต ถการ

สามารถทราบสถิตข ิ องโรคติด เชือของโรงพยาบาลทีคุณ จะเขา้ ทําการ

ทางการแพทย ์ (3) หลังจากสัม ผัส กับ ของเหลวในร่า งกายผู ป ้ ่ วย (4)

ร ักษา

หลังจากสัมผัสผู ป ้ ่ วยและ (5) หลังจากสัมผัสสภาพแวดลอ้ มของผู ป ้ ่ วย [4]

#2. อาบนํ าก่อนเข้าร ับการร ักษาหรือก่อนผ่าตัด คุ ณ ควรสอบถามแพทย ข ์ องคุ ณ เกียวกับ การปฏิ บ ัต ิต ัว ก่ อ นที จะเข า้

ดัง นั นคุณควรเชือว่ า การลา้ งมือก่อนจับตัวคนไขเ้ ป็ นสิงทีถูก และคุ ณ

โรงพยาบาล เช่น คุณควรอาบนํ าดว้ ยสบู่ธรรมดาหรือนํ ายาฆ่าเชือก่อน

ควรเตือนตัวคุณเอง ญาติของคุณ และบุคลากรทางการแพทย ์ทุกคนให ้

เข ้าร ักษาตัวในโรงพยาบาลหรือไม่

ล ้างมือก่อนทีจะสัมผัสตัวผูป่้ วย

#3. หมนล้ ั างมือและเตือนผู อ ้ นให้ ื ลา้ งมือ

อย่าลังเลทีจะพูดอย่างสุภาพว่า: "ขอโทษนะคะ/ครบั ฉันไม่ทน ั เห็นว่าคุณ ล ้างมือแล ้ว คุณช่วยล ้างมืออีกครงก่ ั อนจับตัวผู ้ป่ วยได ้ไหม?"

132

133

พจนานุกรมเชือดือยา

#4. ทุกสิงต้องสะอาด

หากคุณถ่ายเหลวโปรดแจ ้งแพทย ์ นั นอาจเป็ นสัญญาณของโรคติดเชือ

คุณควรดูแลรกั ษาความสะอาดของสิงของรอบตัวคุณ ทังเตียงนอน โต๊ะ

ในโรงพยาบาล

ข ้างเตียงทุกอย่างให ้สะอาดถูกสุขลักษณะเสมอ

#8. เลิกสู บบุหรีและดืมเหล้าแม้จะเป็ นการชวคราว ั ตามปกติคุณจะไม่ไดร้ ับอนุ ญาตให้สูบบุหรีหรือดืมเครืองดืมแอลกอฮอล ์

#5. กล้าทีจะสอบถามว่าคุณจําเป็ นต้องมีสายสวนเส้นเลือด และ

ในโรงพยาบาล และคุณควรทําตามคําแนะนํ านั นอย่างเคร่งครดั เพือลด

สายสวนปั สสาวะ หรือไม่

ความเสียงของการติดเชือ

หมันถามบุคลากรทางการแพทย ์ทุกวันว่าเมือไรจึงจะถอดสายสวนเส น ้ เลื อ ด หรือ สายสวนปั ส สาวะหรือ ท่ อ อืน ๆ ออกได เ้ พราะยิงคงไว น ้ าน

แม้ว่าจะไม่สามารถร บั ประกันไดว้ ่าการทําตามคําแนะนํ าเหล่านี จะทําให ้

เท่าไหร่ก็ยงเสี ิ ยงต่อโรคติดเชือในโรงพยาบาลมากขึนเท่านัน

คุณไม่ เป็ นโรคติด เชือในโรงพยาบาล แต่ก ารปฏิบต ั ต ิ ามคําแนะนํ านี จะ สามารถลดความเสียงลงได ้

สิงนี เป็ นเรืองยากเช่นกัน! ในสังคมและวัฒนธรรมของไทยการถามอาจ เป็ นเรืองทีคุณไม่อยากทํา เพราะคนทีถูกถามอาจรู ้สึกว่าถูกสบประมาท

คําศพ ั ท ์ทีเกียวข้อง: การติดเชือในชุมชน การดือยาปฏิชวี นะ การใช ้

รู ้สึกถูกตรวจสอบ รู ้สึกอึดอัด หรืออาจเห็นว่าเป็ นการหยาบคาย

ยาปฏิชวี นะมากเกินไป การใช ้ยาปฏิชวี นะสมเหตุผล

ในความเป็ นจริงการถามเป็ นสิทธิของผูป้ ่ วยทีควรได ้ร บั ขอ้ มูลทีถูกตอ้ ง

สามารถดู วด ี โี อเพิมเติมเกียวกบ ั "โรคติดเชือในโรงพยาบาล"

และจําเป็ นเสมอ การตอบอย่ างเหมาะสมก็ เ ป็ นหน้าทีของบุค ลากรทาง

ได้ท ี

การแพทย ์เช่นกัน ดังนันอย่าลังเลทีจะถามอย่างสุภาพ ป้ องกันการติดเชือดือยาในโรงพยาบาล #6. ถามเกียวก ับยาปฏิชวี นะ สอบถามว่าคุณจําเป็ นต ้องใช ้ยาปฏิชวี นะหรือไม่ การใช ้ยาปฏิชวี นะอย่าง ไม่ถูกต ้องจะเพิมความเสียงต่อโรคติดเชือในโรงพยาบาลของตัวผูป่้ วยเอง #7. ระว ังโรคท้องร่วง

134

https://youtu.be/C4OptOhihaw

135

พจนานุกรมเชือดือยา

สารคดี การป้ องก น ั และควบคุ ม โรคติด เชือในโรงพยาบาล

4

WHO. (2018). “Clean Care is Safer Care.” Who.int

Untitled Clip 084

https://youtu.be/To5XKiLtGyM IC รณรงค ์ล้า งมือ 6 ข นตอน ั 5 moment รพ. เจ้า พระยาอภ ย ั ภูเบศร

https://youtu.be/mfXeKOMfMpc เอกสารอ้างอิง 1

WHO. (2016). “Guidelines on Core Components of Infection

Prevention and Control Programmes at the National and Acute Health Care Facility Level.” Who.int.

2

Consumer Reports. ( 2016) . “ 15 Tips for Preventing

Infections in the Hospital.” Consumerreports.org.

3

Mitchell E. ( 2015) . “ 5 Things You Can Do To Avoid A

Hospital- Acquired Infection.” blog.eoscu.com 136

137

พจนานุกรมเชือดือยา

โรคติดเชือ

#1. ทําความเข้าใจเกียวก ับการแพร่เชือ

คํานาม. โรคทีเกิดจากการทีเชือจุลชีพเช่นแบคทีเรีย ไวรสั ปรสิตหรือ

ทุกคนควรทราบว่าเชือก่อโรค สามารถเขา้ สู่รา่ งกายของเราผ่านทางทุก

พยาธิและเชือรา เข ้าสู่รา่ งกาย และก่อให ้เกิดความผิดปกติในร่างกายของ

ช่องทางในร่างกายของเราเช่น ตา หู จมูก ปาก ทวาร และ ท่อปัสสาวะ

เรา

และเชือก่อโรคสามารถเขา้ ผ่านทางผิวหนังของเราจากการกัดของแมลง หรือสัตว ์ หรือแม้กระทังการสัมผัส เช่นการจับลูกบิดประตู นอกจากนี มัน “ไข ้หวัดเป็ นตัวอย่างของโรคติดเชือไวร ัส ผู ้ป่ วยมักมี อาการเจ็บคอ ไอ จาม และมีไข ้”

ยังสามารถผ่านทางอากาศทีเราหายใจ เข ้าสู่ทางเดินหายใจของเรา ดังนันวิธท ี ดี ี ทสุ ี ดในการป้ องกันการติดเชือคือการป้ องกันไม่ให ้เชือก่อโรค เหล่านั นเขา้ สู่รา่ งกายของเรา ไม่เขา้ ใกลผ ้ ูป้ ่ วยทีแพร่เชือโรคไดโ้ ดยไม่ จําเป็ น ไม่ไปโรงพยาบาลโดยไม่จาํ เป็ น

“การป้ องกันโรคติดเชือเป็ นความร ับผิดชอบของทุกคน ผูป้ ่ วยควรมีความร ับผิดชอบในการไม่แพร่เชือใหผ ้ ู ้อืน และคนทัวไปก็ควรดูแลสุขภาพให ้แข็งแรงอยู่เสมอ”

#2. หมันล้างมือ การลา้ งมือสําคัญมากทังก่อนและหลังการเตรียมอาหาร ก่อนรับประทาน อาหารและหลังการใช ้ห ้องสุขา

ข้อควรรู ้

#3. ร ับว ัคซีน ตามคําแนะนํ า

ป้ องกันต ัวเองและคนทีคุณร ักจากโรคติดเชือ

การสร ้างภูมิคุม้ ดว้ ยการฉี ด วัคซีนสามารถลดโอกาสในการเป็ นโรคได ้

การติด เชือเกิด ขึนเมือเชือโรค เช่น แบคที เ รีย ไวร สั หรือ เชือราที

อย่ า งมาก การร บ ั วัค ซีน ที เหมาะสมตามเวลาและสถานการณ์เ ป็ น

ก่อให้เกิดโรคเข ้าสู่รา่ งกายของเราและเชือเริมเพิมจํานวน ทําให้รา่ งกาย

สิงจําเป็ น ผูใ้ หญ่ก็มวี ค ั ซีนทีควรรบั เช่น วัคซีนไข ้หวัดใหญ่ในทุกคนทีมี

ของเราผิด ปกติ อย่ า งไรก็ ต ามการติด เชือสามารถป้ องกัน ได โ้ ดยการ

อายุมากกว่า 65 ปี

หลีกเลียงการสัมผัสกับเชือก่อโรค และการร ับวัคซีน [1]

คุณควรปรึกษาบุคลากรทางการแพทย ์ว่ าคุณควรร บั วัค ซีนใดบา้ งเป็ น ประจํา อย่างน้อยปี ละครงั เพราะคุณอาจไม่ทราบถึงคําแนะนํ าในการรบั

คํ า แนะนํ าทีมีประโยชน์สํ า หรับ คนทัวไปเพือหลีก เลียงโรคติด เชือจาก

วัคซีนทีเปลียนไปตามกาลเวลา

ชุมชนมีดงั นี #4. ใช้ยาปฏิชวี นะยามจําเป็ นเท่านัน 138

139

พจนานุกรมเชือดือยา

ใช ้ยาปฏิช วี นะตามคํา สังแพทย ์เท่า นั น อย่า กดดันหรือร ้องขอแพทย ์ให ้

ในหลายประเทศวัฒ นธรรมของการสวมหน้า กากเมือป่ วยยัง ไม่ เ ป็ นที

จ่ายยาปฏิชวี นะให ้ โดยไม่ฟังเหตุผล [2] หากแพทย ์จ่ายยาปฏิชวี นะให ้

ยอมร บั เนื องจากขาดการฝึ กและขาดความเข า้ ใจว่าการสวมหน้ากาก

คุณควรถามว่า "ฉั นตอ้ งใช ้ยาปฏิชวี นะจริงๆ ใช่ไหมค่ะ/ครบั ?" เพือให ้

อนามัยเป็ นเรืองธรรมดาทีควรทํา คุณอาจรู ้สึกไม่ค่อยสบายขณะสวมใส่

คุณสามารถมันใจในข ้อบ่งชีในการใช ้ยาปฏิชวี นะจริงๆ [3]

แต่คุณควรสวมหน้ากากเมือป่ วย หากทําไม่ ได อ้ ย่า งน้อยคุณก็ค วรปิ ด ปากและจมูกด ้วยกระดาษทิชชูเมือคุณจามหรือไอแล ้วทิงไป

หากคุณจําเป็ นตอ้ งใช ้ยาปฏิชวี นะ ใหใ้ ช ้ยาปฏิชวี นะตามทีบุคลากรทาง การแพทย ์แนะนํ าจนครบถ ้วน คุณไม่ควรหยุดยาเอง แม้ว่าอาการของคุณ

หากไม่มก ี ระดาษใหใ้ ช ้ขอ้ ศอกปิ ดจมูกและปากแทนมือขณะไอหรือ จาม

อาจจะดีขนหรื ึ อหายเป็ นปกติแล้วก็ตาม ยกเว ้นกรณี ทคุ ี ณเกิดอาการแพ้

คุณไม่ควรไอหรือจามใส่มอ ื ของคุณ เพราะคุณจะใช ้มือนันจับลูกบิดประตู

ยา ซึงคุ ณ ควรกลับ ไปปรึก ษาบุ ค ลากรทางการแพทย ข ์ องคุ ณ อีก คร งั

จับราวบันได และแพร่เชือต่อไปใหผ ้ ูอ้ นที ื สัมผัสสิงต่างๆ เหล่านันต่อจาก

เกียวกับอาการแพ้ยาและร ับการร ักษาต่อเนื องถ ้าจําเป็ น

คุณ

#5. พักผ่อนทีบ้านถ้าคุณมีอาการและสญ ั ญาณของการติดเชือ

#7. ทําอาหารอย่างถู กสุขลักษณะ

แบบไม่รุนแรง

เมือทําอาหาร คุณตอ้ งรกั ษาความสะอาดของบริเวณทีใช ้เตรียมอาหาร

ถา้ คุณเป็ นหวัด หรือมีอาการทอ้ งเสียไม่รุนแรง คุณไม่ควรไปทํางานหรือ

รวมทังพืนผิวหอ้ งคร วั และส่ วนอืนๆ ให้ส ะอาดเสมอ นอกจากนี คุณควร

ไปโรงเรียน เพราะคุณอาจแพร่เชือใหผ ้ ู อ้ นได ื ้ ถา้ คุณมีอาการหวัดหรือ

เก็ บ อาหารที เหลือ ไว ใ้ นตู เ้ ย็ น ทัน ที อย่ า ปล่ อ ยไว ท ้ ี อุ ณ หภู มิ ห อ้ งเป็ น

ท ้องเสียรุนแรง คุณควรไปพบแพทย ์

เวลานานเกินไป

#6. สวมหน้ากากอนาม ัยเมือคุณป่ วยและไอ หรือปิ ดปากทุกครงั

#8. กินอาหารปรุงสุกและดืมนํ าต้มสุกสะอาดเท่านัน

ทีไอและจามด้วยกระดาษทิชชู ่

การร บั ประทานอาหารดิบหรือผักสดทีไม่ สะอาดอาจเพิมความเสียงต่ อ

เมือคุณ ไอหรือจามจะมีก ารหลังของนํ าลายนํ ามู ก และเชือไวร สั เขา้ สู่

การติดเชือและอาการทอ้ งร่วงได ้ ในหลายประเทศนํ าประปาอาจปนเปื อน

อากาศ ไวร ัสเหล่านี สามารถแพร่กระจายไปยังผูท้ อยู ี ่รอบตัวคุณและทําให ้

เชือแบคที เ รีย ตามท่ อ ได ้ นํ ากรองที ไม่ ไ ด ผ ้ ่ า นเครืองกรองที มี ก าร

พวกเขาป่ วยได ้ เมือคุณไม่สบายการสวมหน้ากากอนามัยเป็ นหนึ งในวิธท ี ี

บํารุงรกั ษาอย่างสมําเสมอก็มก ั มีการปนเปื อนของเชือแบคทีเรียเช่นกัน

ดีทสุ ี ดในการป้ องกันไม่ให ้คุณแพร่กระจายเชือโรคไปยังคนอืน

ดังนันคุณจึงควรต ้มนํ าก่อนดืม

140

141

พจนานุกรมเชือดือยา

#9. หลีกเลียงยุงและแมลง

สามารถดูวด ี โี อเพิมเติมเกียวก ับ "โรคติดเชือ" ได้ท ี

ยุงและแมลงเป็ นแหล่งรวมของเชือไวรสั แบคทีเรีย และมาลาเรีย คุณควร ใช ้ยากันยุง และยากันแมลงทาผิวหนั งในระหว่างทํากิจกรรมกลางแจ ้งใน

หน้ากากป้ องกันโรค สําค ัญอย่างไร ? สคร.5 นครราชสีมา

บริเวณทีมีความเสียง คุณควรกําจัดนํ าท่วมขัง แหล่งลูกนํ ายุงลาย บริเวณ บ้านของคุณเพือป้ องกันไม่ใหย้ ุงแพร่พน ั ธุ ์ และกําจัดหนู ออกจากบริเวณ บ้านของคุณ #10. ป้ องก ันโรคติดต่อทางเพศ

https://youtu.be/3XH1fVQIRYk

โรคติดต่อทางเพศสามารถป้ องกันไดห้ ากรู ้จักยับยังชงใจ ั และป้ องกันให ้ ถู ก วิธ ี การสวมถุ ง ยางอนามัย ทุ ก ครังเมื อมี เ พศสัม พัน ธ ช ์ ่ว ยป้ องกัน

Rama Channel | ใส่หน้ากากอนามัยอย่างไรให้ถูกวิธ ี | ก.ค. 58

โรคติดต่อทางเพศได ้ หากคุณไม่ได ้ใช ้ถุงยาง คุณและคูข ่ องคุณควรรับการตรวจหาเชือเอชไอวี และโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ ์อืนๆ https://youtu.be/iWMs_O5-PoY

คําศ ัพท ์ทีเกียวข้อง: เชือแบคทีเรีย ไวร ัส เชือรา จุลชีพ การล้างมือทีถู กวิธ ี

https://youtu.be/lrhmQLcOXyA

142

143

พจนานุกรมเชือดือยา

โรคติดต่อทางเพศสัมพันธ ์

ภาวะติดเชือ (เซ็พสิส)

คํานาม. ภาวะวิกฤติทอวั ี ยวะในร่างกายทํางานไม่ปกติ เนื องจากภูมค ิ น ้ กันของร่างกายทีเกิดจากการติดเชือ

https://youtu.be/rY9hKJUY_F8 เอกสารอ้างอิง 1

“ภาวะติดเชือหรือในภาษาอังกฤษทีเรียกว่าเซ็พสิส (sepsis) เกิดขึนภูมค ิ ุ ้มกันของร่างกายทีพยายามต่อสู ้ กับเชือโรค ทําให้เกิดการอักเสบทัวร่างกาย อวัยวะต่างๆ ทํางานไม่ปกติหรือถึงขันล ้มเหลว และอาจถึงแก่ชวี ต ิ ได ้”

Mayo Clinic ( 2017) . “ Germs: Understanding and protect

against bacteria, viruses and infection.” Mayoclinic.org 2

“ศูนย ์ควบคุมและป้ องกันโรคประเทศสหร ัฐอเมริกา คาด ว่าในแต่ละปี อย่างน้อย 1.5 ล ้านคนมีภาวะติดเชือใน ประเทศสหร ัฐอเมริกา และ 250,000 คนเสียชีวต ิ ”

Knapton S. ( 2015) . “ ’ Soft touch’ doctors should be

disciplined for over prescribing antibiotics.” The telegraph.

3

Laliberte M. ( 2018) . “ 12 Essential Questions to Ask Your

Doctors Before Taking Antibiotics.” Reader’s Digest.

“ภาวะติดเชือหรือในภาษาอังกฤษทีเรียกว่าเซ็พสิส (sepsis) บางครงก็ ั ถูกเรียกว่า ภาวะติดเชือในกระแส เลือด (septicaemia), ภาวะติดเชือรุนแรง (severe sepsis) และ โลหิตเป็ นพิษ (blood poisoning)”

ข้อควรรู ้ ภาวะติดเชือคืออะไร? ภาวะติดเชือหรือในภาษาอังกฤษทีเรียกว่าเซ็พสิส (sepsis) เกิดขึนเมือ ร่า งกายของคุณ มีปฏิก ริ ยิ ารุ น แรงในการตอบสนองต่ อการเชือก่อ โรค 144

145

พจนานุกรมเชือดือยา

การตอบสนองรุนแรงจนทําใหเ้ กิดมีการทํางานของอวัยวะต่างๆ ผิดปกติ

พิษ " [3] เรามัก ไดย้ ินว่าผู ค ้ นตายจากโรคติด เชือ แต่ในความเป็ นจริง

หรือล ้มเหลว

ภาวะติดเชือคือภาวะทีทําให ้ผูป้ ่ วยเสียชีวต ิ จากโรคติดเชือ

ภาวะติดเชือ (sepsis) ถือเป็ นกรณี ฉุกเฉิ นทางการแพทย ์และจําเป็ นตอ้ ง

คําว่าภาวะติดเชือหรือในภาษาอังกฤษทีเรียกว่าเซ็พสิส (sepsis) บางครงั

ได ้รบั การรกั ษาอย่างเร่งด่วน เนื องจากภาวะติดเชือนั นมีอน ั ตรายถึง แก่

ก็ถูกเรียกว่า ภาวะติดเชือในกระแสเลือด (septicaemia) ซึงในภาวะติด

ชีวต ิ

เชือนันไม่จําเป็ นจะตอ้ งมีเชือในกระแสเลือดทุก คร งั ส่วนคําว่า ภาวะติด เชือรุนแรง (severe sepsis) นันไม่ได ้แนะนํ าให ้ใช ้ในนิ ยามของภาวะเซ็พ

จากการศึกษาคาดว่า ภาวะติดเชือ (sepsis) ส่งผลกระทบต่อประชากร

สิส ตังแต่ ปี พ.ศ. 2559 ส่ ว นคํ า ว่ า โลหิต เป็ นพิษ (blood poisoning)

ประมาณ 30 ลา้ นคนต่อปี และทําให ้เกิดการเสียชีวต ิ ระหว่าง 6 ถึง 9 ลา้ น

เป็ นคําพูดทัวไปทีไม่สามารถระบุถงึ โรคหรือภาวะติดเชืออย่างเหมาะสมได ้

คนทัวโลกซึงในจํานวนนี ส่วนใหญ่สามารถป้ องกันได ้ [1] เราสามารถป้ องกันภาวะติดเชือได ้ วิธท ี ง่ี ายทีสุดคือการป้ องกันการติด โรคติดเชือส่วนใหญ่ทําให ้เกิดภาวะติดเชือ (sepsis) ได ้ ภาวะติดเชือส่วน

เชือไม่ใหเ้ กิดขึนตังแต่แรก ซึงเราสามารถทําได ้โดยรบั การร ับวัคซีน และ

ใหญ่เกิดจากโรคติดเชือทีในกระแสเลือดเราพบเห็นได ้บ่อยๆ เช่นปอดติด

ร ักษาสุขอนามัยขันพืนฐานอย่างสมําเสมอ

เชือ (หรือทีเรียกกันว่า “ปอดบวม”) การติดเชือทางเดินปัสสาวะ การติด เชือในช่องท ้อง การติดเชือทีผิวหนัง แผลติดเชือ หรือเยือหุ ้มสมองอักเสบ

การติดเชือเป็ นสาเหตุใหเ้ กิดภาวะติด เชือ ดัง นั นเราก็ตอ้ งเรียนรู ้ทีจะร บ ั

ไข ้หวัดใหญ่ตามฤดูกาล มาลาเรีย ไข ้เลือดออก ไข ้เหลืองและอีโบลา ถา้

การร ักษาอย่างถูกต ้องและรวดเร็ว ในกรณีทเป็ ี นการติดเชือแบคทีเรีย เรา

ไม่ไดร้ บั การวินิจฉัยและร ักษาโรคเหล่านี อาจมีระดับความรุนแรงมากขึน

ก็ควรไดก้ ารรักษาดว้ ยยาปฏิชวี นะตังแต่ในระยะเริมแรกของการติดเชือ

จนร่างกายเกิดภาวะติดเชือในกระแสเลือดได ้ [2]

แต่ถ ้าไม่ใช่การติดเชือแบคทีเรีย เราก็ไม่ควรรบั ยาปฏิชวี นะ ซึงการรกั ษา อย่างถูกต ้องจะลดความเสียงทีจะนํ าไปสู่ภาวะติดเชือได้

มากกว่ า 80% ของการติด เชือทีนํ าไปสู่ ภ าวะติด เชือเกิด ขึนในชุม ชน และภาวะติดเชือนี สามารถเกิดขึนได ้กับทุกคน

จากคํ า แนะนํ าของศู น ย ค์ วบคุ ม โรคติด ต่ อ ประเทศสหร ฐั อเมริก า [4] สัญ ญาณและอาการของภาวะติด เชือมัก มีอ าการอย่ า งหนึ งอย่ า งใด

อย่างไรก็ตามภาวะติดเชือไม่ใช่เรืองทีคนทัวไปคุ ้นเคยหรือพูดถึงกันบ่อยๆ

ดังต่อไปนี :

บางครงคนทั ั วไปก็ มก ั จะเรียกกัน อย่ างสับ สนกับคําว่า "ภาวะโลหิต เป็ น 146

147

พจนานุกรมเชือดือยา

 หมดสติ หรือ ซึมอย่างผิดปกติ

สามารถดูวด ี โี อเพิมเติมเกียวก ับ "ภาวะติดเชือ" ได้ท ี

 หายใจหอบ  ชีพจรเต ้นเร็วผิดปกติ

สือการเรียนรู ้ภาวะติดเชือในกระแสเลือด

 มีไข ้สูงหนาวสัน  เจ็บอย่างรุนแรง  มีเหงือออกมากอย่างผิดปกติ หรือซีดอย่างผิดปกติ หากไม่ได ้รบั การรักษาอาการเหล่านี จะเลวลงและทําใหเ้ กิดภาวะช็อกจาก

https://youtu.be/n3c3H4RC6mU

ภาวะติดเชือในกระแสเลือดได ้ หากคุณหรือคนรอบตัวคุณมีอาการเหล่านี ผูป้ ่ วยควรไปรีบพบแพทย ์

ภาวะติดเชือในกระแสเลือด Sepsis ไทบ้าน version

ผูร้ อดชีวต ิ จากภาวะติดเชืออาจไดร้ บั ผลกระทบจากการติดเชือระยะยาว อ่านเพิมเติม เกียวกับเรืองการรอดชีวิตของภาวะติดเชือในกระแสเลือ ด กดทีนี https://youtu.be/WN3f_nflG0Y

สําหรับข ้อมูลเพิมเติมเกียวกับภาวะติดเชือ ท่านสามารถอ่านเพิมเติมได ้ ที:

เอกสารอ้างอิง 1

World Sepsis Day. “ Our vision- A world free of sepsis. ”

World Sepsis Day (ภาษาอ ังกฤษ)

World-sepsis-day.org

Global Sepsis Alliance (ภาษาอังกฤษ)

2

Sepsis Alliance (ภาษาอังกฤษ)

minutes).” Technologynetwork.

3

คําศ ัพท ์ทีเกียวข้อง: การติดเชือ, การติดเชือดือยา

148

Technology Networks. “What is sepsis (sepsi explained in 3 Sepsis Alliance. “Frequently Asked Questions About Sepsis

Alliance.” Sepsis.org

149

พจนานุกรมเชือดือยา

4

CDC. “ CDC urges early recognition, prompt treatment of

กิตติกรรมประกาศ

sepsis.” Cdc.org ทีม พจนานุ กรมเชือดือยา ขอขอบคุ ณ ทุ ก ท่ า นทีมีส่ ว นช่ว ยเรีย บเรีย ง เนื อหาในพจนานุ กรม โครงการนี ได ้ร ับการสนับสนุ นจาก The Wellcome Trust ประเทศสหราชอาณาจักร สํานักงานกองทุนสนับสนุ นการสร ้างเสริมสุขภาพ (สสส.) และ ศูนย ์วิชาการเฝ้ าระวังและพัฒนาระบบยา (กพย.) ผู ร้ ว่ มเรียบเรียงพจนานุ กรมเชือดือยา: วรรณพร วุฒเิ อกอนันต ์, วท.บ. นักวิจยั อาวุโส, หน่ วยวิจยั โรคเขตร ้อนมหิดล- อ๊อกฟอร ์ด (MORU) คณะ เวชศาสตร ์เขตร ้อน มหาวิทยาลัย มหิดล, กรุงเทพๆ วารุณี หาญพิท ักษ ์พงศ ์, ปร.ด. (ชีวเวชศาสตร ์) นั ก วิ ท ยาศาสตร ์อาวุ โ ส, หน่ วยวิ จ ย ั โรคเขตร ้อนมหิ ด ล- อ๊อ กฟอร ์ด (MORU) คณะเวชศาสตร ์เขตร ้อน มหาวิทยาลัย มหิดล, กรุงเทพๆ ดร. มณี ร ัตน์ เอกพงศ ์ไพสิฐ ผูจ้ ด ั การด ้านการพัฒนาความร่วมมือและสร ้างสรรค ์ประโยชน์, หน่ วยวิจยั โรคเขตร ้อนมหิ ด ล-อ๊อ กฟอร ์ด (MORU) คณะเวชศาสตร ์เขตร อ้ น, มหาวิทยาลัยมหิดล, กรุงเทพๆ 150

151

พจนานุกรมเชือดือยา

ผศ. ดร. เพียงจ ันทร ์ สนธยานนท ์

ร ัตนศิร ิ กิตติกอ ้ งนภางค ์

ภาควิชาชีวโมเลกุลและพันธุศาสตร ์โรคเขตร ้อน คณะเวชศาสตร ์เขตร ้อน

ผู ป ้ ระสานงานรณรงค ด์ า้ นอาหารและเกษตรกรรมเชิง นิ เวศ กรีน พีซ

มหาวิทยาลัยมหิดล, กรุงเทพๆ

เอเชียตะวันออกเฉี ยงใต ้

รศ.ดร.นพ. ดิเรก ลิมมธุรสกุล

ผศ.ภญ.ดร. นิ ยดา เกียรติยงอ ิ ังศุล,ี

หน่ วยวิ จ ัย เวชศาสตร ์เขตร อ้ น มหิ ด ล-ออกซ ์ฟอร ์ด (MORU) คณะ

ภบ., วทม. Ph.D., ผู จ้ ด ั การศู น ย ว์ ิช าการเฝ้ าระวัง และพัฒ นาระบบยา

เวชศาสตร ์เขตร ้อน มหาวิทยาลัยมหิดล กรุงเทพๆ

(กพย.) คณะเภสัชศาสตร ์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

พ ส ธ ร ศิ ร ิ ธ ี ร า น น ท ,์ เ ภ ส ัช ศ า ส ต ร บ ์ ัณ ฑิ ต , Master of IT

ผศ.ภก.ดร.ชาญกิจ พุฒเิ ลอพงศ ์

Clinical Data Manager

ภ . บ . , ภ . ม . ( เ ภ สั ช ก ร ร ม โ ร ง พ ย า บ า ล แ ล ะ ค ลิ นิ ก ) , Ph. D.

ผู จ้ ด ั การข อ้ มู ล ทางคลินิ ก , หน่ วยวิจยั โรคเขตร ้อนมหิดล-อ๊อกฟอร ์ด-

(Pharmaceutical Care); อ.ภ. (เภสัช บํ า บัด ); ภาควิ ช าเภสัช กรรม

(MORU) คณะเวชศาสตร ์เขตร ้อน, มหาวิทยาลัยมหิดล, กรุงเทพๆ

ปฏิบต ั ิ คณะเภสัชศาสตร ์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

จันทนา วงศ ์สน ั ติชน

รศ.ภญ.ดร.ธิตม ิ า เพ็งสุภาพ

นั ก วิท ยาศาสตร ์อาวุ โ ส, หน่ วยวิจ ยั เวชศาสตร ์เขตร ้อน มหิด ล-ออกซ ์

ภาควิชาเภสัชกรรมปฏิบต ั ิ คณะเภสัชศาสตร ์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

ฟอร ์ด (MORU) คณะเวชศาสตร ์เขตร ้อน มหาวิทยาลัยมหิดล กรุงเทพๆ

ถนนพญาไท เขตปทุมวัน แขวงวังใหม่ กทม 10330

ญาณิ นท ์ ใจเย็น, ปร.ด.

หากคุณมี ข ้อคิดเห็ น คําแนะนํ า หรือคําถามเกียวกับพจนานุ กรม โปรด

นั กวิจยั หลังปริญญาเอก, หน่ ว ยวิจยั เวชศาสตร ์เขตร ้อน มหิด ล-ออกซ ์

ติดต่อ:

ฟอร ์ด (MORU) คณะเวชศาสตร ์เขตร ้อน มหาวิทยาลัยมหิดล กรุงเทพๆ

ravikanya@tropmedres.ac และ direk@tropmedres.ac

รวิก ันยา ประภาสะว ัต นั ก วิท ยาศาสตร ์สัง คม, หน่ วยวิจ ย ั เวชศาสตร ์เขตร ้อน มหิด ล-ออกซ ์ ฟอร ์ด (MORU) คณะเวชศาสตร ์เขตร ้อน มหาวิทยาลัยมหิดล กรุงเทพๆ 152

153