Tijd voor verandering verkiezingsprogramma 2018 2022 by GroenLinks Schiedam

TIJD VOOR VERANDERING VERKIEZINGSPROGRAMMA 2018-2022

SCHIEDAM 1

INHOUD 5

INLEIDING: TIJD VOOR VERANDERING

HOODSTUK 1: GROEN SCHIEDAM

TEGENGAAN KLIMAATVERANDERING

VERSTERKEN STADSNATUUR

EEN SCHONE LEEFOMGEVING

RUIM BAAN VOOR FIETSERS

GOED OPENBAAR VERVOER IN ELKE WIJK

SCHONER RIJDEN

OVERLAST VLIEGVELD BETEUGELEN

MINDER HERRIE IN DE STAD

DUURZAAM ONDERNEMEN STIMULEREN

SCHIEDAM AARDGASVRIJ IN 2030

AANDACHT VOOR DIEREN

HOOFDSTUK 2 : SOCIAAL SCHIEDAM

WONEN IN EEN SOCIALE GEMEENTE

14 BINNENSTAD 14

INKOMEN EN SCHULDEN

ECONOMIE EN WERK

ZORG EN WELZIJN

16 ONDERWIJS

CONTACTGEGEVENS GroenLinks Schiedam Stadserf 1 3112DZ Schiedam

COLOFON

www.groenlinksschiedam.nl

Programmacommissie: Guido Antunes, René Karens, Jeroen Ooijevaar (voorzitter) en Bart Voortman. Verder schreven mee: Marion Bakker, Krispijn Beek, Yorick Haan, Frits van der Holst, Bart de Leede, Sandra Mantingh, Serap Önal, Katinka de Rover, Merel Segers, Menno Siljee, John Witjes. Vormgeving en fotografie: Scripturient/Yorick Haan

@GroenLinksSDAM | twitter.com/GroenLinksSDAM www.facebook.com/GroenLinksSDAM

Met grote dank aan de inbreng van vele Schiedamse en nationale organisaties.

info@groenlinksschiedam.nl

SPORT EN ONTSPANNING

HOOFDSTUK 3: OPEN SCHIEDAM

ALLEMAAL SCHIEDAMMERS - KRACHT DOOR DIVERSITEIT

KUNST EN CULTUUR

OPENBARE ORDE EN VEILIGHEID

OPEN VOOR INBRENG VAN BEWONERS

GEMEENTELIJKE ORGANISATIE EN DIENSTVERLENING

23 FINANCIËN

KANDIDATENLIJST: TEAM VOOR VERANDERING 3

TIJD VOOR VERANDERING Een stad is nooit af. Dat weet iedere stadsbewoner. Altijd is er wel ergens een straat opgebroken, een huis of kantoor in aanbouw. Een stad is altijd ‘werk in uitvoering.’ Dat geldt voor de stad van straten en gebouwen, maar ook voor de stad als maatschappij van mensen die in die stad leven. Hoewel een stad nooit af is, blijven veel zaken toch altijd hetzelfde. De manier waarop we omgaan met groen, de manier waarop we omgaan met elkaar en de manier waarop we politiek bedrijven. Ook daarin is Schiedam nog niet af! GroenLinks wil van Schiedam een groene, sociale en open stad maken. Met deze gemeenteraadsverkiezingen heeft u de mogelijkheid om nieuwe ideeën en oplossingen een kans te geven in Schiedam. Vandaar de titel van dit programma: Tijd voor Verandering! De laatste jaren zien we dat politici tegenstellingen tussen mensen en groepen verscherpen en uitvergroten. Dit leidt tot verdeeldheid, argwaan en – wat erger is – dat mensen met de ruggen naar elkaar gaan staan. Bovendien lost het de problemen die er wel degelijk zijn niet op. GroenLinks vindt dit een heilloze weg. Wij zijn voor samenwerking en dialoog. Juist in het gesprek met elkaar ontdekken we waar we van elkaar verschillen, maar ook waar we elkaar kunnen vinden. En samen komen we tot oplossingen die werken. Die een verschil kunnen maken in de wereld, in ons land en in de stad. Dat is de manier waarop onze fractie de afgelopen jaren heeft gewerkt. Door constructief waar het kan, kritisch waar het moet en altijd actief bij te dragen aan het gemeentelijk beleid. En dat mag u ook de komende jaren van ons verwachten. Het is tijd voor verandering. Wij maken Schiedam groen, we maken Schiedam sociaal en we maken Schiedam open. De kernpunten van dit verkiezingsprogramma zijn:

GROEN

We maken van Schiedam een groene en duurzame gemeente. Een stad waar het goed leven en werken is. Een stad die voorbereid is op de toekomst. Een stad die niet alleen een woonplaats is, maar een thuis.

SOCIAAL

We maken van Schiedam een sociale en eerlijke stad. Een stad waar Schiedammers naar elkaar omkijken, met goede zorg en waar de gemeente mensen mogelijkheden biedt zich te ontwikkelen en een menswaardig bestaan te leven.

OPEN

We maken van Schiedam een transparante en toegankelijke stad. Een stad die niet alleen luistert naar inwoners, maar hen ook de kans geeft om zelf met initiatieven te komen. Het is toch de Schiedammer zelf die het best weet wat er in de wijk, buurt of straat nodig is en beter kan? In dit programma presenteren wij u onze ideeën en oplossingen voor Schiedam. De mensen op onze kandidatenlijst staan te trappelen om, met uw steun en stem, Schiedam te veranderen in de groene, sociale en open stad die wij voor ogen hebben. Mogen wij op uw steun rekenen? René Karens Lijsttrekker GroenLinks Schiedam

HOOFDSTUK 1: GROEN SCHIEDAM Schiedam stond enkele jaren geleden hoog genoteerd voor de verkiezing van de groenste gemeente van Nederland. In 2017 staat onze stad onderaan in de ranglijst. Er is de afgelopen jaren flink gesnoeid op het groen in de stad. We hebben veel in te halen. Het belang van stedelijk groen is overduidelijk: groen bevordert het welbevinden en is goed voor de gezondheid. Groen maakt de stad aantrekkelijker voor mensen en bedrijven en gaat opwarming en luchtvervuiling tegen. Daarom kiest GroenLinks voor een schone, groene en gezonde leefomgeving. Duurzaamheid en biodiversiteit staan daarin centraal.

TEGENGAAN KLIMAATVERANDERING

De ingrijpende klimaatverandering is dé grote uitdaging voor de toekomst; wereldwijd, dus ook in Schiedam. Om deze uitdaging aan te gaan moet de gemeente een bijdrage leveren. Dit kan door groene en duurzame initiatieven te ondersteunen. Maar ook wij, als inwoners van Schiedam, spelen een belangrijke rol. We kunnen bijvoorbeeld de auto vaker laten staan, of zelfs overgaan op autodelen. En wat dacht u van minder vliegen? Zelfs zoiets eenvoudigs als het herinrichten van onze achtertuin helpt al: tegels eruit en planten erin! Daarmee doen we meteen iets aan de wateroverlast door meer en heviger regenval. Wat GroenLinks betreft verstrekt de gemeente ook regentonnen. De gemeente moet ervoor zorgen dat overtollig water ook in de toekomst goed wordt afgevoerd via riolen en gemalen. Wij zijn voorstanders van een actief gemeentelijk beleid om particuliere tuinen weer echt groen te maken. En de gemeente kan meer doen. Ze kan voor alle pleinen in Schiedam een plan maken om zoveel mogelijk groen (terug) te brengen. ‘Groene daken’ dragen ook bij aan het opvangen van water. Bovendien vergroten ze het aandeel groen in de stad. Mooi meegenomen. Steeds meer Schiedammers wekken zelf hun energie op met zonnepanelen. GroenLinks vindt het belangrijk dat de gemeente installatie van zonnepanelen of deelname aan collectieve zonneprojecten stimuleert.

GROENLINKS WIL: • vergroenen van tuinen en openbare ruimte; • een regenton voor elke woning met een tuin; • groene pleinen in Schiedam; • stimuleringsmaatregelen voor ‘groen’ op Schiedamse daken.

VERSTERKEN STADSNATUUR

Natuur maakt gezond en gelukkig. Of je nu in het Beatrixpark gaat picknicken, na het eten een wandeling maakt in het oudste stadspark van Nederland of graag in bomen klautert. Die rijkdom wil GroenLinks in Schiedam behouden en het liefst uitbreiden. Helaas zien we dat de oprukkende stad het bestaande groen steeds meer bedreigt. Het lijkt wel of we huizen en wegen belangrijker vinden. Daarom moeten we de ‘groene long’ van Schiedam beschermen. De gemeente wil dit echter niet meer in de vorm van het bestemmingsplan ‘Groene Long’ dat in 2018 afloopt. In 2017 startte het gemeentebestuur een verkennende discussie rond ‘Schiedams Midden’. Hierin kondigde de gemeente aanslagen aan op het groen van het Beatrixpark en Thurlede. GroenLinks wil de groenblauwe functie van Poldervaart en Beatrixpark juist versterken. Wat ons betreft zijn doorgaande autowegen in het park en woningbouw onbespreekbaar. Voor het in stand houden en verbeteren van het bomenbestand in Schiedam moet het huidige bomenbeleid op de schop. GroenLinks wil een veel verdergaande herplantplicht. Bovendien zal de gemeente zelf het goede voorbeeld moeten geven. Hoe? Simpel: voor elke gekapte boom komt een gelijkwaardige boom terug. En voordat er wordt gekapt toetst een onafhankelijke commissie met ook externe experts of de kap noodzakelijk is en of de herplant een volwaardige vervanging is. Met GroenLinks in het college komen trouwens nog 4000 échte bomen terug voor de 4000 gekapte bomen bij de aanleg van de A4 Delft-Schiedam! Bij diversiteit van de stadsnatuur horen dieren. Zo wil GroenLinks het aantal bijenbanen uitbreiden. In woonwijken komt door energiebewust (ver)bouwen steeds minder plek voor vogels. GroenLinks wil dat de gemeente bij elk bouwproject natuurinclusief bouwt. Zo nemen architecten, bouwers en ontwikkelaars natuurontwikkeling mee in hun ontwerp. Zo zou de Kloosterplaats een echt groen stadspark moeten worden en kan op meer plekken in de stad beton vervangen worden door echt groen. Het is ook belangrijk rekening te houden met bloeitijden van bloemen bij het maaien. Ook een stuk groen waar de natuur zijn gang kan gaan komt de natuur ten goede. Op deze manier willen we vlinders en andere bestuivers de kans te geven nectar te verzamelen.

Stadsnatuur komt het best tot zijn recht als we er ons met zijn allen verantwoordelijk voor voelen. Bewoners krijgen dus de mogelijkheid om stukken openbaar groen te adopteren en dit zelf in te richten en te onderhouden. Schoolpleinen worden groener en minder betegeld. Er komt meer ruimte voor groen onderwijs, waarbij leerlingen verantwoordelijk zijn voor het groen in de eigen schoolomgeving. GroenLinks wil dat Schiedammers genieten van al deze natuurlijke schoonheid. Dat kan door met de fluisterboot te varen, te spelen in de natuurspeeltuinen of door het natuur- en milieueducatieprogramma. Bewonersinitiatieven en -participatie zijn welkom om zo de inzet van kennis en expertise van bewoners bij het beheren van de groene omgeving te benutten. Mooie voorbeelden daarvan zijn te vinden bij de Plantage en de Bijenbaan.

GROENLINKS WIL: • de groenblauwe functie van Poldervaart en Beatrixpark versterken; • de bomen in de stad beter beschermen; • 4000 échte bomen als compensatie van de bij de A4 gekapte bomen; • bij elk bouwproject verregaande eisen stellen aan natuurinclusief bouwen; • bij renovatie van gebouwen minstens evenveel nestruimte terugplaatsen als al aanwezig; • groenonderhoud uitvoeren met oog voor biodiversiteit; • steviger optreden tegen het illegaal kappen van bomen door particulieren én gemeente.

EEN SCHONE LEEFOMGEVING

Schiedammers leven in een gemeente met een wereldstad als buur. Met die buur delen we ook nog een wereldhaven. Schiedam ligt daardoor tegenover een enorm petrochemisch industriegebied. Probeer dan de leefomgeving maar eens gezond en veilig te houden. De gemeente Schiedam moet de komende jaren zijn stem in regionaal verband veel sterker laten horen. Maar Schiedam zal er ook niet aan ontkomen om zelf maatregelen te nemen en te zorgen voor schone lucht en vermindering van (rest)afval. We kunnen er niet omheen: de luchtkwaliteit in Schiedam is slecht. Dit kunnen we verbeteren door het weren van vuile auto’s en vervuilende scooters uit grote delen van de stad. Aansluiting bij de Rotterdamse milieuzone ligt dan voor de hand: binnen de ring A20/A4 geen vervuilende vervoermiddelen meer. GroenLinks wil ook de 80 km-zone op de A20 van Rotterdam tot Vlaardingen uitbreiden en op de A4 invoeren. We willen schoon vervoer stimuleren. Ook maken we ons hard voor walstroom voor zeeschepen in de havens. Afval moeten we zoveel mogelijk voorkomen door milieubewustzijn te bevorderen. Huishoudens kunnen, en moeten, minder restafval gaan produceren. De gemeente kan dit stimuleren. Restafval wil GroenLinks dan ook op termijn niet meer huis aan huis ophalen; herbruikbare materialen juist wel. GroenLinks wil bewust omgaan met afval bevorderen. Dat doen we door praktische programma’s voor educatie op scholen en in wijken. In de komende raadsperiode wil Schiedam het afsteken van particulier vuurwerk bij de jaarwisseling verder ontmoedigen. In ruil daarvoor komt een gemeentelijke vuurwerkshow.

GROENLINKS WIL: • het restafval van huishoudens verminderen en alle herbruikbare afvalstoffen huis aan huis ophalen; • vuile (vracht)auto’s en scooters in de stad weren; • het afsteken van particulier vuurwerk verder ontmoedigt; • walstroom ook voor de grote zeeschepen beschikbaar maken voor de scheepsactiviteiten en de hotelfunctie in de haven; • dat de gemeente zich inspant om de kolencentrale op de Maasvlakte zo snel mogelijk te sluiten.

RUIM BAAN VOOR DE FIETS

In Schiedam wonen 78 duizend mensen op een oppervlakte van 18 vierkante kilometer. Dit vraagt om goede vervoersmogelijkheden in en buiten de stad: naar het groene Midden-Delfland, naar de havens en naar de omliggende steden. Schiedam is compact gebouwd en het vervoer binnen de stad kan prima plaatsvinden met de fiets. GroenLinks wil fietsgebruik stimuleren.

Belemmeringen voor de fietser ruimen we op. De fietsers krijgen voorrang. Zeker nu steeds meer mensen gebruik maken van fietsen met elektrische trapondersteuning, willen we fietsverbindingen optimaliseren. GroenLinks maakt werk van brede en goed onderhouden fietspaden. We willen meer fietsstraten waar auto’s te gast zijn. Fietsersvriendelijk afgestelde verkeerslichten en veilige, hoogwaardige stallingsmogelijkheden maken het pakket compleet. De gemeente maakt initiatieven voor gedeeld fietsgebruik mogelijk. Zonder dat de deelfiets verandert in een ‘zwerffiets.’ GroenLinks wil fossiel aangedreven (snor)scooters van het fietspad af. Deze scooters zijn fietsers tot last door uitlaatgassen en hun hoge snelheid. Scooters verplaatsen we dus naar de rijbaan.

GROENLINKS WIL: • dat de gemeente Schiedam een frequente en regelmatige directe OV-verbinding van Spaland/Sveaparken via de ’s-Gravenlandseweg afdwingt; • zorg draagt voor het herstel van de tramverbinding naar de Harreweg in de avond en op zondagochtend; • dat Schiedam blijft pleiten voor spoorverdubbeling Schiedam – Delft; • station Schiedam Centrum als volwaardig intercitystation; • in de Metropoolregio het idee van vraaggericht openbaar vervoer ter discussie stellen zodat niet alleen de populairste lijnen in grote steden in gebruik blijven.

GROENLINKS WIL: • meer aandacht voor de fiets, zowel bij het maken van plannen als bij het beheer, onderhoud en de verkeersveiligheid; • alle verkeerslichten fietsen voetgangersvriendelijk afstellen, met secondentikkers die de wachttijden aangeven en met regensensoren; • alle doorgaande fietspaden in Schiedam asfalteren; • meer fietsstraten; • bij alle winkelcentra voldoende, goede en veilige stallingsmogelijkheden en oplaadpunten voor de fiets en het gebruik van de deelfiets stimuleren; • paaltjes op fietspaden verwijderen; • fossiele (snor)scooters van het fietspad af.

GOED OPENBAAR VERVOER IN ELKE WIJK

Voor de grotere afstanden zet GroenLinks in op het openbaar vervoer. Dat moet goed, betrouwbaar en frequent zijn in alle delen van de stad. Schiedam mag zijn stem wel luider later horen in de Metropoolregio, waar de regie van het openbaar vervoer plaatsvindt. We zetten vraagtekens bij het ‘vraaggerichte’ openbaar vervoer van de Metropoolregio. De meeste vraag bestaat natuurlijk op de populairste lijnen. Maar dit mag nooit leiden tot het verder uitkleden van het openbaar vervoer in andere wijken of aan de randen van de stad. Helaas is dit met de avondtram in Schiedam-Noord al gebeurd. GroenLinks vindt dat de gemeente zich sterk moet maken voor een directe verbinding vanuit Spaland/Sveaparken met station Schiedam-Centrum. Wij pleiten voor de extra tramverbinding die de bewoners 25 jaar geleden is beloofd. Mogelijk liggen er zelfs kansen voor station Kethel als lightrailstation. Maar ook bewoners van Zuid en West moeten ’s avonds en in het weekend kunnen rekenen op goed en regelmatig openbaar vervoer. Om het gebruik van openbaar vervoer te bevorderen dient de parkeergarage van Euroscoop overdag optimaler te worden benut.

SCHONER RIJDEN

GroenLinks wil een schone, toegankelijke en aantrekkelijke binnenstad. Vervuilend vervoer heeft hierin geen plaats. Met het autoluw maken van de Lange Haven is een begin gemaakt met een aantrekkelijkere en verkeersveiligere binnenstad. Maar waarom de Lange Haven niet helemaal vrijmaken van geparkeerde auto’s? Deze kan dan aan de ene zijde worden ingericht als ‘fietsstraat’ en aan de andere zijde als wandelpromenade. Dit vormt een opmaat naar het autovrij maken van meer kades. Auto’s gaan dan naar de parkeergarages. Ook gaat Schiedam het gebruik van schone auto’s en scooters stimuleren. Opladen van accu’s langs de openbare weg kan veel sneller. Daarom willen we benzinepompen binnen de stadsgrenzen snel uitrusten met (snel)laadstations en het aantal laadpalen in woonwijken flink uitbreiden. Deze laadpalen moeten ook geschikt zijn voor elektrische fietsen en scooters. In lijn met landelijk beleid om vanaf 2030 alleen nog maar elektrische auto’s te laten verkopen, willen we in Schiedam in de komende collegeperiode beginnen met het uitfaseren van de vergunningen voor benzinestations. We moeten ook bedrijven uitdagen om met vernieuwende initiatieven te komen voor vervoersmanagement. GroenLinks wil dat Schiedam een convenant met bedrijven en bezorgdiensten sluit. Die gaan dan uitsluitend schone vervoermiddelen gebruiken, met behulp van ‘laad- en loshubs’ buiten het centrum.

GROENLINKS WIL: • een autovrije binnenstad, te beginnen met de Lange Haven; • meer locaties voor snellaadstations en het uitfaseren van vergunningen voor benzinestations; • een convenant met bezorgdiensten over uitsluitend ‘schoon’ rijden.

OVERLAST VLIEGVELD BETEUGELEN

In 2018 neemt de staatssecretaris een nieuw luchthavenbesluit voor Rotterdam The Hague Airport (RTHA). GroenLinks ziet geen toegevoegde waarde van het vliegveld. Wij willen, vanwege de regionale en globale gevolgen van het toenemende vliegverkeer, sluiting van het vliegveld weer op de politieke agenda zetten. De gemeente moet het in 2017 ingenomen standpunt (geen verruiming van de geluidscontour en een extra handhavingspunt in Schiedam) blijven uitdragen. Schiedam moet zich inspannen om de huidige overlast voor de bewoners van SchiedamNoord te verminderen. De communicatie rond het vliegveld kan bovendien nog behoorlijk verbeteren. Helikoptervluchten verplaatsen en die vervangen voor vakantievluchten is voor GroenLinks niet acceptabel. Dit komt neer op een forse uitbreiding van het reguliere vliegverkeer.

GROENLINKS WIL: • dat Schiedam zich inspant om de overlast van RTHA voor de bewoners tegen te gaan; • dat Schiedam initiatieven om het vliegveld te sluiten zal steunen.

MINDER HERRIE IN DE STAD

In Schiedam is het nooit stil. Met ruim 900 meldingen van geluidsoverlast door vliegtuigen in 2016 was Rotterdam Airport een van de voornaamste veroorzakers van geluidhinder. Vooral aan de ‘randen van de nacht’ was hier sprake van. Omwonenden van de havens ervaren voortdurend lawaai van de bedrijfsen scheepsactiviteiten (waarbij het laagfrequente geluid veel overlast geeft). De A20 verstoort de rust in het Beatrixpark en treinen geven veel lawaai in grote delen van de stad. Ook tijdens evenementen is er soms sprake van onnodige geluidsoverlast. GroenLinks wil de bronnen van het geluid aanpakken. Dan moeten we in overleg met de milieudienst ook optreden tegen herriemakers. De (zee-) scheepvaart gaat binnen vier jaar volledig gebruik maken van walstroom om overlast tegen te gaan. Waar het tegengaan van herrie niet mogelijk is moeten we de gevolgen beperken door afscherming (geluidschermen) of woningisolatie.

GROEN LINKS WIL: • dat Schiedam bronnen van lawaai (overlast) opspoort en maatregelen ter beheersing neemt; • dat de gemeente de gevolgen van lawaai voor de inwoners tegengaat; • dat Schiedam zich actief inzet voor het plaatsen van geluidschermen langs het treinspoor; • dat de scheepvaart gebruik gaat maken van walstroom om geluids- en stankoverlast tegen te gaan.

DUURZAAM ONDERNEMEN STIMULEREN

Schiedam maakt! Dat deed Schiedam niet alleen in het verleden. Ook nu nog. In Schiedam bouwen we aan een duurzame toekomst. Bedrijven die producten maken die daaraan bijdragen zien we graag. GroenLinks wil daarom dat de gemeente duurzaam ondernemen stimuleert en ruimte biedt. GroenLinks wil een ‘revolving fund’ voor duurzame investeringen. Met startkapitaal van de gemeente komen de opbrengsten dan weer ten goede aan nieuwe investeringen. Het dividend dat de gemeente ontvangt als aandeelhouder in Eneco kunnen we hiervoor gebruiken. GroenLinks wil duurzaamheid onlosmakelijk koppelen aan het gemeentelijk beleid. Daarom zal de gemeente bij élk project en beleidsplan een duurzaamheidsparagraaf verplicht stellen. De meest duurzame optie is het uitgangspunt. Net zoals we elk voorstel toetsen op de financiële gevolgen, zo toetsen we ook elk voorstel op duurzaamheidseffecten. Dit duurzaamheidsdenken willen we ook realiseren in de manier waarop bedrijven omgaan met afval. Uitgangspunt is dat weggooien achterhaald is. Afvalstoffen zijn waardevolle bouwstoffen voor hergebruik. Bedrijven die zich hiervoor inzetten krijgen van GroenLinks de ruimte, zodat afvalstoffen van Schiedamse ondernemers binnen de stad benut kunnen worden.

GROENLINKS WIL: • duurzaam ondernemen mogelijk maken en stimuleren in de gemeente; • dat de gemeente bij elk project en beleidsplan een duurzaamheidsparagraaf verplicht stelt; • Schiedams afval zoveel mogelijk lokaal hergebruiken; • leegstand in de binnenstad actief tegengaan door tijdelijk gebruik te stimuleren.

SCHIEDAM AARDGASVRIJ IN 2030

Schiedammers verdienen een prachtige plek om te wonen. Mooie speelplekken voor hun kinderen, schone lucht en comfortabele huizen, daar zet GroenLinks zich voor in. Dé grote verandering is de energietransitie. De komende jaren verandert de manier waarop we huizen verwarmen en elektriciteit opwekken. We nemen afscheid van fossiele brandstoffen en stimuleren schone energiebronnen. GroenLinks zorgt dat deze verandering eerlijk verloopt. Schiedammers moeten er beter van worden. De investeringen voor inwoners moeten naar draagkracht zijn en het rendement groot. De eerste stap naar het verminderen van energieverbruik is daarom isolatie. Dit maken we voor iedereen beschikbaar en betaalbaar. We willen het verbruik van energie terugdringen. In plaats daarvan gaan we hernieuwbare energiebronnen inzetten. Hierin is een regierol voor de gemeente weggelegd. Willen we serieus in 2030 van alle woningen in de stad gasloze woningen gemaakt hebben? Dan moeten we daar in de

komende raadsperiode hard mee aan de slag. Een stuk harder dan nu. GroenLinks kijkt daarbij met belangstelling naar de ‘Arnhemse methode’ om wijken aardgasloos te maken. In samenspraak met inwoners, bedrijven en netbeheerders op wijkniveau zoekt de gemeente naar de goedkoopste en slimste oplossing voor een klimaatneutrale warmtevoorziening. Korting op de grondprijs of de bouwleges zijn mogelijke stimuleringsmaatregelen. Bij het toekennen van vergunningen zullen duurzame maatregelen zoals zonnepanelen of warmtepompen deel uitmaken van de beoordeling. En uiteraard zal de gemeente, als het om een duurzame bedrijfsvoering gaat, zelf op alle manieren het goede voorbeeld moeten geven. Verder wil GroenLinks dat er geen aardgasleidingen meer worden vervangen die toch aan het einde van hun levensduur zijn. Wanneer een wijk kiest voor een warmtenet, stuurt de gemeente aan op de ontwikkeling van open, duurzame lagetemperatuur warmtenetten.Hierdoor kunnen we de mogelijkheden voor participatie en het inpassen van nieuwe duurzame energiebronnen verbeteren.

GROENLINKS WIL: • energiebesparende maatregelen voor huur- en koopwoningen ook financieel mogelijk maken; • de rekening voor de energietransitie niet bij de bewoners terecht laten komen; • nog in 2018 een plan van de gemeente om per wijk alle woningen uiterlijk in 2030 gasloos te maken; • in de komende collegeperiode alle gemeentelijke gebouwen energieneutraal maken; • geen gasleidingen meer vervangen die aan het einde van hun levensduur zijn of gaan komen; • dat de gemeente stuurt op de ontwikkeling van open, duurzame lage-temperatuur warmtenetten.

AANDACHT VOOR DIEREN

Dieren zijn ook inwoners van Schiedam. Welkome inwoners. Zonder dieren is Schiedam een stille, kille stad. Dieren hebben een eigen waarde. Die is onafhankelijk van hun nut, noodzaak of de schade voor de mens. Dieren hebben wettelijk recht op bescherming en verdienen een goede behandeling. Ze hebben recht op bewegingsvrijheid. Ze moeten de behandeling krijgen die bij hen past. Elke diersoort vertoont eigen natuurlijk gedrag. Door voorlichting over dierenwelzijn kunnen inwoners zich daar bewust van worden. Zo krijgen dieren de juiste behandeling. Kennis over de juiste verzorging voorkomt dat mensen alleen op hun emoties afgaan. De gemeente kan door het gemeenteloket voorlichting geven en vragen beantwoorden over dierenwelzijn. De kinderboerderij of dierenweide hebben een belangrijke rol in de voorlichting aan kinderen. Deze zouden aan het keurmerk kinderboerderijen moeten voldoen.

Of het nu gaat om losloopplekken, broeden nestgelegenheden of bijenkorven. Ieder dier moet ruimte, aandacht en zorg krijgen. De gemeente ondersteunt opvang van dieren in een asiel of noodopvang en maakt dit toegankelijk. Op dit moment kent Schiedam twee, elkaar beconcurrerende, dierenambulances. Dit vinden wij niet wenselijk. De gemeente stelt een dierenwelzijnsbeleid vast. Met dierenwelzijn bedoelen we de lichamelijke en geestelijke gezondheid van een dier. Een dier voelt zich het best in een omgeving waarin het zijn natuurlijk gedrag kan vertonen. Zonder stress, pijn of angst. Een nota dierenwelzijn stelt op de verschillende beleidsgebieden richtlijnen en regels voor dierenwelzijn vast. Dit beleid is ooit gestart maar niet verlengd of aangepast. GroenLinks vindt dit onbegrijpelijk. Dierenwelzijn zou een voorwaarde moeten zijn bij het geven van opdrachten voor het beheer van de openbare ruimte. We moeten niet alleen voorzieningen en maatregelen treffen voor honden, maar voor alle huisdieren. Het is daarom onterecht dat inwoners alleen voor honden belasting betalen. De wetgever mag de hondenbelasting niet inzetten als doelbelasting. Wat ons betreft kunnen we die dus net zo goed afschaffen! Natuurlijk moeten we mishandeling en verwaarlozing van dieren voorkomen. De gemeente moet alert zijn op signalen. Door middel van het chippen van dieren is het mogelijk de eigenaren van naar het asiel gebrachte dieren sneller op te sporen. GroenLinks is warm voorstander van meer broeden nestgelegenheid. Daardoor kunnen bedreigde vogelsoorten weer terugkomen in de stad. Wij denken daarbij aan de aanleg van dichte hagen, nestkasten, zwaluwtorens, toepassing van een vogelvide onder daken en het eerder genoemde natuurinclusief bouwen.

GROENLINKS WIL: • dieren in Schiedam de ruimte geven en bescherming bieden; • weer een gemeentelijk dierenwelzijnsbeleid; • inwoners actief informeren en voorlichten over dierenwelzijn; • dierenwelzijn als voorwaarde hanteren bij het geven van opdrachten voor het beheer van de openbare ruimte; • periodieke acties om het aantal gechipte honden en katten te vergroten; • voor de afvoer van gewonde en dode dieren de subsidie voor de dierenambulance handhaven en streven naar één dierenambulance-organisatie; • in het rampenplan ook maatregelen opnemen voor de opvang van dieren; • overlast door in de vrije natuur levende dieren (zoals meeuwen, konijnen en duiven) op een diervriendelijke manier bestrijden.

HOOFDSTUK 2: SOCIAAL SCHIEDAM In Schiedam krijgt iedereen een eerlijke kans. GroenLinks kiest voor een stad waarin we eerlijk delen. Inwoners hebben recht op werk, een fatsoenlijk inkomen en een betaalbare woning. Wij willen dat iedereen gebruik kan maken van humane zorg en het allerbeste onderwijs. De gemeente neemt de verantwoordelijkheid voor gelijke kansen op deze gebieden. Voor iedereen, ongeacht leeftijd, afkomst, geslacht of overtuiging. GroenLinks wil dat iedereen kan meedoen. Het is voor ieder mens belangrijk om te werken. Lukt dat niet dan kunnen mensen op een andere manier ‘een steentje bijdragen’ aan de samenleving. Lukt dat ook niet, dan is het de taak van de overheid om mensen te helpen. Bijvoorbeeld met extra ondersteuning of begeleiding. Ons uitgangspunt is altijd: minder regels en meer vertrouwen. GroenLinks wil af van de onnodige en vaak bureaucratische regels voor mensen met een bijstandsuitkering. Wij willen dat zij meer mogen bijverdienen en minder dwang opgelegd moeten krijgen. We stimuleren een circulaire, innovatieve, maatschappelijk verantwoorde lokale economie.

WONEN IN EEN SOCIALE GEMEENTE

Voor iedereen is een plaats in Schiedam. GroenLinks is voorstander van fatsoenlijke, betaalbare woningen. We zien graag een aanbod dat past bij de wensen en behoeften van Schiedammers. Die zijn leidend; niet de wensen van projectontwikkelaars. We bouwen dus niet alleen voor mensen die willen kopen, maar ook voor mensen die willen huren. We bouwen voor mensen met een ruime beurs en voor Schiedammers die het minder breed hebben. En we voorzien niet alleen in standaardwoningen, maar zorgen ook voor mensen met bijzondere woonwensen zoals studenten, grote gezinnen of gehandicapten. We willen de huidige woonvisie van de gemeente herzien. Waarom niet een woonvisie en prestatieafspraken met woningbouwcorporaties over voldoende betaalbare woningen voor de diverse groepen? GroenLinks gaat uit van gemengde wijken. Er zijn steeds meer inwoners die meer kunnen besteden aan hun woning. Deze mensen moeten we natuurlijk ook perspectief bieden in Schiedam. Een sociale, duurzame wijk is een wijk waarin groen niet ontbreekt. In een groene wijk is het prettiger leven. Onze kinderen kunnen buiten spelen en wijzelf kunnen dicht bij huis wandelen, fietsen en sporten. Daarom wil GroenLinks het groen in onze gemeente beschermen. We willen het zelfs uitbreiden. We sieren onze wijken op met lommerrijk groen, sportveldjes en mooie parken. Schiedam moet goed met de kostbare ruimte omgaan. Leegstand

is geen goede zaak. Leegstaand gemeentelijk vastgoed moet benut worden om ruimte te bieden aan bewonersinitiatieven en verenigingen. Een leegstandscoördinator kan vraag en aanbod van leegstaande winkels en kantoren samenbrengen. Dit doet zij/hij door samen te werken met verschillende gemeentelijke afdelingen en partijen in de stad. Laten we woningen ook duurzaam maken. Daarmee zorgen we dat de Schiedammer op de toekomst is voorbereid. Door nu te investeren, zien we op de korte termijn al resultaten; niet alleen het milieu maar ook de portemonnee varen er wel bij. GroenLinks wil dat de gemeente afspraken maakt met woningbouwcorporaties, particuliere verhuurders en bouwbedrijven om te bouwen of renoveren woningen energieneutraal op te leveren. Schiedam moet zich inzetten voor stimuleringsmaatregelen voor verduurzaming van de particuliere huur- en koopmarkt. Wonoverlast moet stevig worden aangepakt. Dit doen we door ons te richten op overlastgevers, niet door groepen de toegang tot Schiedam te weigeren door middel van selectie aan de poort. Huisjesmelkers en malafide pensionhouders, die door overbewoning nu vaak voor overlast zorgen, moet het moeilijker worden gemaakt hun werk in Schiedam uit te oefenen.

GROENLINKS WIL: • het woningaanbod en de woonvisie van de gemeente aanpassen aan de behoefte van Schiedam en de Schiedammers; • een voortvarende aanpak van particuliere woningverbetering en ondersteuning met aandacht voor duurzame energieopwekking; • scheefwonen naar beide kanten aanpakken; zowel te goedkoop als te duur; • dat Schiedam kansen biedt voor nieuwe creatieve woonvormen; • een volledig energieneutrale woningvoorraad in Schiedam in 2030.

BINNENSTAD

ECONOMIE EN WERK

De binnenstad van Schiedam ziet er inmiddels een stuk fraaier uit dan rond de eeuwwisseling. Leegstand is helaas nog steeds een probleem. Een goede aanpak van de binnenstad is nodig. Wonen, winkelen, horeca en cultuur moeten meer in samenhang worden gebracht. Minder spreiding van bedrijvigheid over de Hoogstraat en meer geconcentreerde woongebieden kunnen hierbij helpen. De leegstandscoördinator heeft hierbij een belangrijke rol; zij/hij kan bedrijven helpen om zich te verplaatsen naar de kern van de binnenstad en samen te kijken naar herbestemming van (winkel)panden. Deze coördinator zou het werk het beste vanuit één van de leegstaande panden in de stad kunnen verrichten. Concentratie van winkels in de binnenstad maakt van het centrum een levendig winkelgebied. We gaan daarom terughoudend om met het realiseren van nieuwe detailhandel en horeca buiten het centrum, zoals in het Hof van Spaland. We kijken ook samen met Woonplus of de huidige bebouwing in het midden van de binnenstad nog wel past in de historische kern van Schiedam. Door nieuwbouw of verbouw kunnen we aan de vragen en wensen van ondernemers en bewoners tegemoet komen.

GroenLinks is voorstander van een circulaire economie. Wij zien Schiedam graag als een broedplaats voor duurzame bedrijven. Innovatie is een belangrijke taak van de (lokale) overheid. De gemeente maakt zich sterk om dit actief te ondersteunen. Daarmee besparen we grondstoffen en kunnen deze opnieuw gebruiken. De gemeente kan om dit te stimuleren hiervoor haar inkoopmacht gebruiken. Zo gaan we gezamenlijk op weg naar de nieuwe circulaire economie. GroenLinks wil niet alleen bedrijven aantrekken die milieuvriendelijk werken. We willen de werkgelegenheid in Schiedam versterken. Daarbij kijken we naar wat onze regio nodig heeft. Om bedrijven naar Schiedam te krijgen moet Schiedam zorgen voor goede dienstverlening aan ondernemers. Er komt dan één loket voor belastingen, vergunningen, duurzaamheidsmaatregelen en personeelsvraagstukken. Duurzame, innovatieve, maatschappelijk verantwoorde en creatieve lokale ondernemers krijgen bovendien voorrang bij het aanbestedingsbeleid. Betaald werk gaan we niet vervangen door een onbetaalde kracht. Het werk dat we door uitkeringsgerechtigden laten doen mag nooit leiden tot werkverdringing. Het is daarbij ook van belang dat iedereen op de arbeidsmarkt mee kan doen. We willen met de Schiedamse bedrijven afspraken maken over het tegengaan van discriminatie op de arbeidsmarkt. Kwetsbare groepen, zoals ouderen of mensen met een beperking, verdienen extra ondersteuning.

We bevorderen het bezoek aan de binnenstad, zowel door Schiedammers als toeristen van buiten de stad. Schiedam heeft dé historische binnenstad van het Rijnmondgebied. Dat mag best bij meer mensen bekend zijn. De gemeente werkt hier de komende jaren nog harder aan. Als distillery district kan onze jeneverstad profiteren van de toenemende populariteit van Rotterdam. Met het cultuuraanbod dat de binnenstad biedt en de vele aansprekende evenementen maken we onze mooie binnenstad voor meer mensen aantrekkelijk.

GROENLINKS WIL: • concentratie en een betere combinatie van bedrijvigheid en wonen in het centrum; • nog meer inzetten op het benutten van de unieke cultuur en historie die de binnenstad te bieden heeft.

INKOMEN EN SCHULDEN

Een inkomen is een grondrecht van iedere volwassen Schiedammer. Lukt het inwoners niet dat inkomen uit werk te krijgen, dan kunnen zij een beroep doen op een sociaal vangnet. Dit voorziet in de minimaal benodigde middelen. Schiedammers die afhankelijk zijn van een uitkering krijgen wel de ruimte om zich te ontplooien. De gemeente biedt ondersteuning en mogelijkheden voor een regelvrije bijstand. De kloof tussen arm en rijk stijgt al decennia. De lasten voor de minima zijn de afgelopen jaren fors gestegen. GroenLinks vindt dit onaanvaardbaar. Armoedebestrijding is de basis voor een goed sociaal beleid. Pas wanneer schulden en geld-zorgen opgelost zijn, kunnen mensen zich richten op re-

integratie. Minimaregelingen dienen toegankelijk en ruimhartig te zijn. Daarom willen we het gratis openbaar vervoer voor minima voortzetten. Ook blijft GroenLinks aandacht vragen voor werkende minima. De gemeente informeert inwoners actief naar de voorzieningen waarvan alle minima gebruik kunnen maken. Schulden komen overal voor. Opeenstapeling van problemen belemmert zelfredzaamheid. In uitzonderlijke situaties kunnen mensen hierdoor hun huis en bestaanszekerheid verliezen. Dit leidt weer tot extra schulden en maatschappelijke lasten. De gemeente heeft de verantwoordelijkheid mensen in deze situatie te helpen. We besparen veel als we deze extreme situaties voorkomen. Niet alleen geld, maar ook menselijk leed. Het is dan wel nodig dat de gemeente, verhuurders en WOT´s goed samenwerken. Wij pleiten daarom voor het instellen van een fonds in samenwerking met de schuldhulpverlening. Dit fonds bundelt de schulden van mensen. Mensen kunnen tegen een lage rente boetevrij aflossen.

Zodoende stapelen de problemen zich niet verder op. De gemeente maakt afspraken met organisaties en bedrijven over het incassobeleid. Wie niet meewerkt aan het opschorten van incasso, sluit achter aan in de rij bij het vorderen van schulden.

GROENLINKS WIL: • toewerken naar een regelvrije bijstand; • een integrale, proactieve en klantgerichte schuldhulpverlening waarbij preventie en zelfregie centraal staan; • dat schulden van mensen in problematische schuldsituaties zo snel mogelijk worden opgelost en waar nodig opgekocht; • het gratis openbaar vervoer voor minima in Schiedam voortzetten; • een ruimhartig sociaal beleid met regelingen waar ook de werkende minima voor in aanmerking komen.

De positie van de sekswerkers moet sterker. Waar sekswerkers dit werk bewust kiezen, hebben ze, net als alle burgers, toegang tot voorzieningen als bankrekeningen, verzekeringen, kinderopvang en woonruimte. Werken ze onvrijwillig dan is versterking nodig om los te komen van de dwang en drang. Onder invloed van internet onttrekt prostitutie zich steeds meer aan het zicht. Veel van dit werk speelt zich in het verborgene af. Sekswerkers moeten in onze gemeente de mogelijkheid krijgen op een veilige en comfortabele plek hun werk te doen.

GROENLINKS WIL: • inzetten op een circulaire economie in Schiedam, waarbij de gemeente het goede voorbeeld geeft; • een aanbestedingsbeleid waarbij duurzame, sociale, creatieve en innovatieve lokale ondernemers voorrang krijgen; • voorkomen dat inzetten van uitkeringsgerechtigden leidt tot werkverdringing; • gemeentelijk beleid dat gelijke kansen op de arbeidsmarkt voor alle Schiedammers bevordert en discriminatie tegengaat; • de positie van sekswerkers beschermen en versterken.

ZORG EN WELZIJN

In Schiedam zorgen we voor elkaar. Bijvoorbeeld door sport en beweging te stimuleren. Door te werken aan gezonde lucht. En door gezonde voeding aan te bieden op scholen. Hiermee willen we gezondheidsproblemen voorkomen. Meer aandacht hiervoor kan ook het groeiende probleem van overgewicht helpen tegen te gaan. Sport en beweging gaan niet alleen over gezondheid, maar zijn ook sociale activiteiten. Sport verbroedert en verbindt. Op het sportveld ontmoet je stad- en buurtbewoners. De gemeente bevordert daarnaast de seksuele gezondheid van Schiedammers door voorlichting aan jong en oud over seksuele gezondheid en door een preventiebeleid. Schiedam sluit zich aan bij de beweging ‘op naar een rookvrije generatie’. Dit doet de gemeente door een actief ontmoedigingsbeleid. Door samenwerking met alle zorgverleners geven we kinderen een rookvrije start. Heeft iemand zorg nodig? Dan verdienen Schiedammers zorg op maat. GroenLinks vindt dat zorg verder gaat dan alleen ‘beter maken’. Er moet oog zijn voor álle problemen van mensen: werk, inkomen, wonen, gezondheid en jeugdzorg. Dat moeten we in samenhang aanpakken. Vandaar het belang van samenwerking: professionele hulpverleners, thuiszorg verpleegkundigen, begeleiders zoals schuldhulpverleners, maar ook de huishoudelijke hulp, mantelzorgers en vrijwilligers moeten elkaar snel weten te vinden. Van sociale wijkteams verwachten we een ‘eropaf-mentaliteit.’ Het mag niet zo zijn dat iemand die zich bij het loket meldt omdat het water hem aan de lippen staat, pas na weken een afspraak kan maken! Onmiddellijke hulp is dan nodig. GroenLinks wil bewoners en cliëntenorganisaties actief betrekken bij het ontwikkelen en uitvoeren van het beleid rond zorg, welzijn en wonen: we geven hen zelf meer regie. GroenLinks wil dat mensen zo lang mogelijk kunnen blijven wonen in hun eigen, vertrouwde omgeving. We willen ook eenzaamheid bestrijden. Hoe we dat bereiken? Door bijvoorbeeld ontmoetingsmogelijkheden voor Schiedammers dicht bij huis. Wij investeren in vrijwilligers en mantelzorgers. Mantelzorgers kunnen we beter ondersteunen door het organiseren van respijtzorg, tijdelijke ontheffing van de sollicitatieplicht en versterken van de steunpunten. Omdat zowel bij vrijwilligers als bij mantelzorgers vrouwen oververtegenwoordigd zijn, moeten we wel in de gaten houden of de (arbeids)emancipatie van vrouwen hier niet onder lijdt. GroenLinks wil dat er meer aandacht komt voor jonge mantelzorgers. Mantelzorg mag een succesvolle (onderwijs)carrière niet in de weg staan. Voor alles staat: mantelzorgers mogen rekenen op meer steun bij hun zware taken. Twee miljoen Nederlanders hebben last van buikklachten. Om aan het openbare leven deel te nemen, is voor hen goede toegang tot toiletten

noodzakelijk. GroenLinks wil in Schiedam voldoende openbare (genderneutrale) toiletten. Daarnaast willen wij dat de gemeente afspraken maakt met lokale horecaondernemers om hun toiletten beschikbaar te stellen en toegankelijk te maken. Het zorgaanbod in Schiedam staat onder druk. De verschraling van het zorgaanbod in het Vlietland Ziekenhuis is problematisch. Dit geldt zeker voor mensen die minder mobiel zijn. GroenLinks wil de zorgvoorzieningen in Schiedam op niveau houden. Als we in de zorg een plafond bereiken, kan het noodzakelijk zijn uit te wijken naar andere zorgverleners. Maar we zoeken wel naar zorgverlening in de regio. Mensen die bij hun dierbaren op bezoek willen gaan hebben niet altijd de mogelijkheid hier verder voor te reizen. De dienstverlening van de thuiszorg dreigt verder te verschralen door aanbestedingen en keuze voor de laagste inschrijving. Voorbeelden laten zien dat betere zorg tegen lagere kosten mogelijk is door de zorg anders te organiseren. Als de markt niet de gewenste kwaliteit kan leveren zal de gemeente het anders moeten organiseren. We mogen de thuiszorg daarnaast niet vervangen door schoonmakers. Daarvoor is de signaalfunctie te belangrijk. GroenLinks wil een rechtvaardige eigen bijdrage. De gemeente moet voorkomen dat stapeling van eigen bijdragen tot problemen voor bewoners met een kleinere beurs leidt. Maatwerk in de toepassing van regels over eigen bijdragen is noodzakelijk.

GROENLINKS WIL: • de toegankelijkheid van alle zorg in Schiedam op minimaal hetzelfde niveau houden; • de seksuele gezondheid van inwoners bevorderen door voorlichting en preventie; • verdere verschraling van de thuiszorg voorkomen door te zoeken naar andere manieren om de thuiszorg op niveau te organiseren; • samenwerking tussen de eerstelijns hulpverleners bevorderen; • mantelzorgers beter ondersteunen; • eenzaamheid effectief bestrijden; • preventieve gezondheidszorg (leefstijlen) versterken; • dat Schiedam staat voor een hoge kwaliteit en bereikbaarheid van de zorg.

ONDERWIJS

Schiedammers verdienen goed onderwijs. Schoolhuisvesting moet van deze tijd zijn; scholen zo inclusief mogelijk. Ze hebben ook voldoende kundig personeel. Inclusieve scholen geven voorlichting over seksuele diversiteit, pesten, mensenrechten, racisme en discriminatie. Goed onderwijs gaat om vrije schoolkeuze. Ook als een kind meer begeleiding nodig heeft.

Schiedam wil deel uitmaken van de Kennis-As Zuid Holland. Daar hoort wat GroenLinks betreft hoger onderwijs (Hbo of universiteit) bij. Wij willen daarom een kwalitatief hoge opleiding naar de stad trekken. Hierdoor wordt Schiedam nog aantrekkelijker voor studenten, voor scholing en als woonplaats. Een ‘verticale leerlijn’ met zowel beroeps- als hoger onderwijs rond zorg, maritieme sector of de maakindustrie zijn hiervan mooie voorbeelden. Schiedam accepteert geen thuiszitters. Voortijdige schoolverlaters zien we het liefst terug op school. Maar als scholen die leerlingen weigeren, spreken we hen daar op aan. De laaggeletterdheid in Schiedam is groter dan gewenst. Daarom krijgen ook volwassenen een (tweede) kans om een achterstand weg te werken of om zich verder te ontwikkelen. GroenLinks wil laaggeletterden actief benaderen om aan een scholingstraject deel te nemen. Stroomopwaarts kan hier een rol in vervullen. GroenLinks is een voorstander van een sluitende aanpak. We willen gedrags-, leer- en uitvalproblemen vroegtijdig signaleren en aanpakken. De school is namelijk de plek bij uitstek om problemen te signaleren. Wij zijn daarom voorstander van scholen die naast huiswerkbegeleiding en naschoolse (sport)activiteiten een breed scala aan andere voorzieningen en activiteiten bieden. Dit is meer dan een brede school. Het gaat niet alleen om onderwijs, maar ook om kinderopvang. Er is ook sprake samenwerking met welzijns- en zorginstellingen, culturele- en sportverenigingen. Dit vindt zowel plaats binnen als buiten de reguliere schooltijden. Zo ontstaat een plek waar kinderen de hele dag terecht kunnen. De gemeente stimuleert de samenwerking met andere instellingen. Zo kunnen we schoolgebouwen ook buiten schooltijd gebruiken voor buurtactiviteiten.

We stimuleren de samenwerking tussen sportverenigingen onderling. Maar ook het onderwijs, de naschoolse opvang, fitnesscentra en zorginstellingen hebben een belangrijke taak. GroenLinks ziet graag dat meer scholen sport aanbieden als naschoolse activiteit. De deelname van jongeren met een migratieachtergrond – vooral meisjes – aan sportverenigingen stimuleren we extra. Voor senioren komt er een gevarieerd aanbod aan sporten bewegingsactiviteiten, afgestemd op de behoeften van deze groep. We zijn blij met de vele verenigingen die Schiedam rijk is. Het biedt de diverse bevolking van Schiedam elk wat wils. De vrijwilligers die zich hiervoor inzetten verdienen grote waardering.

GROENLINKS WIL: • dat de minimapas ook volwassenen in de gelegenheid stelt om te sporten tegen een gereduceerd tarief; • dat de gemeente blijft investeren in goede sportvoorzieningen, ook in de openbare ruimte; • sporten stimuleren door samenwerking met onderwijs, zorg, opvang en sportcentra; • vrijwilligers de waardering geven die ze verdienen.

GROENLINKS WIL: • Een vrije schoolkeuze voor inclusief en kundig onderwijs in goede gebouwen; • volwasseneneducatie blijven stimuleren; • omscholing voor mensen die zonder werk zitten mogelijk maken op alle niveaus; • laaggeletterden actief benaderen en begeleiding aanbieden; • een HBO-opleiding verleiden tot vestiging in Schiedam.

SPORT EN ONTSPANNING

Een gezonde geest in een gezond lichaam. Is dat niet de moeite van het streven waard? Maar dan moeten we sport wel voor alle Schiedammers mogelijk maken. Geld mag geen belemmering zijn. De gemeente maakt goede sportvoorzieningen mogelijk. GroenLinks ziet ook graag meer sporten spelmogelijkheden in de openbare ruimte. Daarnaast moeten de sportvelden zelf ook gezond zijn; bijvoorbeeld door aandacht voor natuurvriendelijke sportvelden.

HOOFDSTUK 3: OPEN SCHIEDAM GroenLinks staat voor jouw vrijheid. In een open samenleving kun je zijn wie je bent en zeggen wat je vindt. Je bent er thuis en veilig. We gaan respectvol met elkaar om. We verschillen allemaal. Maar ook al is iemand anders: iedereen krijgt een kans. Altijd. In onze gemeente wonen mensen met verschillende achtergronden, overtuigingen en voorkeuren. Willen we als samenleving groeien, dan moeten we ons állemaal in elkaars problemen, gevoelens en opvattingen durven inleven. GroenLinks strijdt tegen de toenemende polarisatie in de samenleving. De politiek en de gemeentelijke organisatie moeten het goede voorbeeld geven. Niet door de bestaande verschillen te vergroten. Maar juist de gezamenlijke doelen en waarden als basis voor onze samenleving nemen. Dat open Schiedam maken we samen. Bewoners, gemeente en maatschappelijke organisaties werken samen om de stad te verbeteren. De gemeente ondersteunt initiatieven van bewoners. Samen zorgen we ook voor veiligheid. Zonder de vrijheid van anderen in te perken.

Denk aan de gemeentelijke organisatie.Waarom kan deze niet een zo goed mogelijke afspiegeling van de bevolking zijn? Laat medewerkers van de gemeente trainingen volgen om signalen van discriminatie op te pikken en te bestrijden. De gemeente zou alleen samenwerkingsovereenkomsten of contracten aan moeten gaan met partijen die deze uitgangspunten delen en in de praktijk brengen.

De komst van nieuwe Schiedammers vraagt om wederzijds begrip en goede inburgering zodat in harmonie samen kan worden geleefd. Om de integratie van nieuwkomers, zoals vluchtelingen, te bevorderen, passen we maatwerk toe. Dit komt in de plaats van de starre algemene regels op vaak bijzondere en schrijnende gevallen. GroenLinks wil geen verplichting om direct fulltime (handmatig) werk aan te nemen voor vluchtelingen. Velen van hen hebben een goede vooropleiding. Zij zijn in staat om met bijscholing hun kansen op de arbeidsmarkt snel te vergroten. Ook is het natuurlijk onzin om bureaucratische regels te handhaven. Denk daarbij aan het overhandigen van inkomensgegevens van de afgelopen drie jaar om in aanmerking te komen voor gemeentelijke regelingen. Grootschalige opvang van statushouders komt integratie niet ten goede. Wij zijn daarom voorstander van kleinschalige opvang. Taal is essentieel. GroenLinks wil dat nieuwkomers vanaf de eerste dag dat ze hier zijn de mogelijkheid krijgen taallessen te volgen. Zelfs als hun status nog niet definitief is. De gemeente biedt daarom actief taalonderwijs aan. We laten de nieuwkomers niet aan hun lot over. Ook uitgeprocedeerde asielzoekers mogen we niet vergeten. Wij doen een beroep op de gemeente om de organisaties die dit verzorgen te ondersteunen.

Schiedam stelt een roze agenda op. Hierin staat te lezen hoe we de emancipatie van lesbiennes, homo’s, biseksuelen, transgenders en interseksuelen (LHBTI) vorm gaan geven en toetsen. Er vindt ook regelmatig overleg plaats met belangenorganisaties.

Ook andere kwetsbare groepen verdienen onze aandacht. GroenLinks wil de participatie van iedereen bevorderen. Dat kan door een goede uitvoering van de WMO, maar ook door (soms letterlijk!) drempels weg te nemen voor mensen met een beperking.

ALLEMAAL SCHIEDAMMERS – KRACHT DOOR DIVERSITEIT

In Schiedam koesteren we een open en vrije samenleving. Hierin heeft iedereen dezelfde rechten. GroenLinks wil dat elke Schiedammer in gelijke mate van die rechten kan genieten. We voorkomen en bestrijden discriminatie en racisme. De gemeente Schiedam heeft hierin een verantwoordelijkheid. En dient daarnaar handelen. Bijvoorbeeld door kwetsbare groepen in onze stad extra ondersteuning, bescherming en begeleiding te bieden.

GROENLINKS WIL: • dat de gemeente altijd de universele rechten van de mens in acht neemt, er actief naar handelt en anderen aanspreekt indien zij deze rechten schenden; • een roze agenda opstellen in samenwerking met de LHBTI-gemeenschap; • de openbare buitenruimte en gebouwen geschikt maken voor mensen met een beperking; • discriminatie, ook op de arbeidsmarkt, actief bestrijden; • ondersteuning van organisaties die opkomen voor uitgeprocedeerde asielzoekers; • integratie bevorderen door waar nodig maatwerk te bieden; • direct toegankelijke taallessen voor nieuwkomers, ongeacht hun status; • dat het personeel van de gemeente een afspiegeling vormt van de samenstelling van de bevolking; • trainingen voor medewerkers van de gemeente om signalen van discriminatie bij inwoners op te pikken en op de eigen werkvloer te voorkomen.

KUNST EN CULTUUR

Kunst en cultuur zorgen voor verbinding. Het is zeker geen luxe of franje. Het is een wezenlijke kwaliteit van de stad. Zonder kunst en cultuur is Schiedam een anonieme woonplaats. Het vergroot de levensvreugde. Het gaat zo het pessimisme tegen dat nog te vaak aan Schiedam kleeft. Schiedam is veelzijdig en maakt ons tot een unieke plaats in de Rijnmond. GroenLinks draagt kunst en cultuur daarom een warm hart toe. Wij brengen graag zoveel mogelijk mensen ermee in aanraking. We geven ruimte aan inwoners om hun cultuur uit te dragen. Aandacht voor cultuur in het onderwijs en de voorlichting aan alle Schiedammers dragen hieraan bij. Culturele kaalslag moeten we voorkomen. Wie niet naar het museum wil, blijft natuurlijk lekker thuis. Maar de culturele instellingen zorgen wel dat kunst en cultuur voor iedereen toegankelijk is en blijft. En dan denken we niet alleen aan de rolstoelingang van het theater. Maar ook aan een actuele uitgaansagenda voor Schiedamse bezienswaardigheden en belevenissen. GroenLinks wil cultuur ook letterlijk dichterbij brengen; de wijken in. Het Stedelijk Museum en de Bibliotheek toonden de afgelopen jaren al hoe we uiteenlopende groepen bij cultuur kunnen betrekken. Om lezen te bevorderen komt in station Schiedam Centrum een (pop-up)vestiging van de bibliotheek. Voor veel Schiedammers is er een financiële drempel. Samen met culturele instellingen biedt de gemeente kaarten tegen een gereduceerd tarief aan. Stichting Mooi Werk maakt al jaren de culturele

diversiteit van Schiedam zichtbaar.Misschien kunnen we het culturele aanbod nog vergroten met een poppodium in Schiedam? Wat ons betreft gaat de gemeente zou zich hiervoor inzetten. Schiedam kent veel parels. We mogen best trots op onze stad zijn. We hebben een uniek historische havengebied met vele monumenten. Het culturele aanbod en het historisch erfgoed dragen bij aan het verlevendigen van de binnenstad. In 2025 bestaat Schiedam 750 jaar. Laat dit de komende jaren al een extra stimulans zijn om aandacht te vragen voor dit historisch erfgoed en ons culturele aanbod! GroenLinks vindt wel dat we het culturele aanbod heel wat steviger onder de aandacht mogen brengen. Daarom willen we Schiedam een prominentere plaats geven op regionale uitagenda’s. Hierbij kan de uitagenda van Rotterdam als basis dienen. We zoeken daarvoor de samenwerking met culturele instellingen in de stad en de regio. Schiedam kan de groeiende populariteit van Rotterdam als toeristische bestemming dan nog beter benutten. GroenLinks vindt dat Schiedam zich sterker moet profileren als aantrekkelijk cultureel centrum voor de regio en toeristen uit binnen- en buitenland.

GROENLINKS WIL: • de samenwerking tussen culturele instellingen in Schiedam en omliggende gemeenten verder versterken en uitwerken tot een gezamenlijk aanbod en promotie; • het culturele aanbod en het historisch erfgoed als pijlers van de binnenstad gebruiken; • het cultureel aanbod van Schiedam bundelen in één agenda in plaats van tientallen websites van musea, podia, stichtingen, festivals, cultuurscouts, etc.; • meer aandacht voor cultuur in de wijken; • de culturele diversiteit van Schiedam als kwaliteit uitdragen waarbij de gemeente uitingen van die diversiteit (zoals festivals) stimuleert; • aandacht voor het historisch erfgoed als voorbereiding op het 750-jarig bestaan van Schiedam.

OPENBARE ORDE EN VEILIGHEID

Veiligheid gaat alle Schiedammers aan. In een open samenleving hebben mensen respect en waardering voor elkaar. Er is dan ook minder ruimte voor criminaliteit. GroenLinks wil dat we samen zorgdragen voor een veilige woon- en leefomgeving: gemeente, bewoners, politie en maatschappelijke organisaties. Deze gedeelde verantwoordelijkheid brengen we tot uitdrukking in wijkveiligheidsplannen. Ook vormen van buurttoezicht spelen daarin een rol. Belangrijk

is direct en snel contact tussen de gemeente en inwoners. We kunnen huiselijk geweld sneller aanpakken als wijkbewoners zich betrokken voelen bij elkaar en hun wijk. Verhuurders hebben een grote verantwoordelijkheid in het voorkomen en tegengaan van overlast door tijdelijke huurders. Dit is een concreet probleem in een aantal wijken in de stad. Het leidt tot onnodige onveiligheidsgevoelens bij de Schiedammers. GroenLinks ziet een belangrijke rol voor wijkagenten. De “omloopsnelheid” van wijkagenten ligt veel te hoog. Wij zien graag dat zij langere tijd in dezelfde wijken werkzaam blijven. Als agenten vaker op de fiets of lopend door de wijk gaan, zijn zij ook makkelijker aanspreekbaar dan hun collega’s in surveillanceauto’s. De ‘lichtblauwe brigade’ heeft een belangrijke toezichthoudende rol maar kan de politie niet vervangen. Cameratoezicht kan soms nodig zijn. Dit geldt ook voor andere repressieve maatregelen. Maar GroenLinks wil deze middelen alleen inzetten als het echt niet anders kan. We willen geen schijnveiligheid creëren. En zeker niet de vrijheden van mensen onnodig schaden. Schiedammers moeten zich ’s nachts op de fiets ook prettig voelen. Fietsroutes moeten veilig zijn én veilig aanvoelen. Dat kan al heel simpel: zorg dat de fiets écht voorrang krijgt bij stoplichten. Laat fietsers niet midden in de nacht minutenlang voor een rood verkeerslicht staan. Dat geeft alleen maar een onprettig gevoel. Ook op andere manieren wil GroenLinks de grondrechten van inwoners beschermen. Wij willen nieuwe gemeentelijke (veiligheids-)maatregelen onderwerpen aan een privacyscan. Daarmee brengen

we onwenselijke gevolgen in kaart. En natuurlijk moeten gemeentelijke websites en systemen goed beschermd zijn tegen cyberaanvallen en virussen. De informatie van bewoners is privé en dat blijft ook zo. GroenLinks is vóór legalisering van softdrugs. Het huidige gedoogbeleid leidt alleen maar tot onwenselijke en vaak criminele situaties. Wat ons betreft loopt de gemeente voorop in de (de) regulering. Laten we hierbij samenwerken met de coffeeshophouders in de stad. Hierbij wordt uiteraard ook aandacht besteed aan gezondheidsrisico’s van verslavende middelen.

GROENLINKS WIL: • stimuleren dat wijken buurtagenten langer in dezelfde wijk werken; • meer agenten op de fiets zien in plaats van in de auto; • buurtbemiddeling en buurtpreventieprojecten door bewoners ondersteunen om gezamenlijk de wijk veilig te maken én te houden; • de privacy en vrijheid van bewoners goed beschermen; • goede en veilige nachtfietsroutes door de stad die helder staan aangegeven; • hoge eisen aan verhuurders stellen om overlast van tijdelijke huurders te beteugelen; • dat cameratoezicht een aanvullende veiligheidsmaatregel is, maar geen alternatief kan en mag zijn voor surveillance; • gaan experimenteren met een lokale en legale wietplantage; • dat de lichtblauwe brigade geen vervanging wordt van de politie.

OPEN VOOR INBRENG VAN BEWONERS

Schiedammers maken hun stad. Geef bewoners de ruimte en ze zijn van grote waarde voor de ontwikkeling én uitvoering van ideeën in Schiedam. Maar staat de gemeente hier voor open? Indien niet, dan eindigen goede initiatieven van bewoners in teleurstelling en frustratie. GroenLinks wil dat bewoners zelf projecten en initiatieven kunnen ontwikkelen. Waar nodig worden zij daarbij ondersteund door de gemeente. Wij geven hen door het ‘right to challenge’ de mogelijkheid alternatieven voor te stellen voor gemeentelijke plannen in hun wijk. Als buurtbewoners gezamenlijk projecten ontwikkelen leidt dit tot besparing. Bewoners creëren daarmee ‘publieke waarde’. Economisch rendement is belangrijk, maar legitimiteit, betrokkenheid en gemeenschapszin zijn minstens zo waardevol. Een ‘burgerkennisnetwerk’ zoals Schiedam al kent, heeft alleen effect als ambtenaren, bestuurders en politici hier ook écht voor open staan. Een open Schiedam vraagt om een gemeente die luistert. Ambtenaren die op een creatieve manier bewoners betrekken bij het beleid. Een gemeentebestuur dat bewoners een serieuze rol geeft. GroenLinks wil bewoners serieuze mogelijkheden geven om samen de stad te maken. Maar het college en raad moeten dan wel anders gaan werken. De uitwerking van plannen van bewonersinitiatieven is dan niet meer alleen aan het college. De goedkeuring ervan niet meer alleen aan de raad. Dit vraagt om flexibiliteit en creativiteit. Initiatieven zijn gebaat bij proactieve en betrokken medewerkers die in staat zijn de weg te wijzen in overheidsland. De laatste jaren zijn veel wijkcentra gesloten. Dit wordt als gemis ervaren. De gemeente gaat samen met bewoners kijken hoe we deze wijkfunctie weer terug kunnen brengen. GroenLinks wil inwoners ook betrekken bij de besluitvorming bij onderwerpen die de hele stad aangaan. De G1000 van de afgelopen jaren is een goed voorbeeld voor inspraak en overleg. Ook de ‘politieke stamtafel’ is een goed voorbeeld: in samenwerking met een lokale omroep schuiven Schiedammers aan bij politici in de studio. Zij praten mee over onderwerpen die de stad en de gemeenteraad aangaan. GroenLinks wil verder experimenteren met vormen van inspraak. Wij zien graag dat zoveel mogelijk inwoners mee kunnen praten over de toekomst van de stad.

GROENLINKS WIL: • laagdrempelige mogelijkheden waarbij iedere bewoner ideeën kenbaar kan maken; • bewoners het recht geven een alternatieve aanpak voor te stellen voor publieke doelen in hun omgeving (‘right to challenge’); • actief ondersteuning van bewonersinitiatieven door de gemeente die ruimte biedt en mogelijk maakt; college en raad stellen zich hierbij terughoudend op; • een jaarlijkse dag voor het vieren en stimuleren van bewonersinitiatieven; • gemeentelijke experimenten met verschillende vormen van inspraak, zodat zoveel mogelijk bewoners mee kunnen praten.

GEMEENTELIJKE ORGANISATIE EN DIENSTVERLENING

Een open gemeente zorgt voor toegankelijke gegevens via ‘open data.’ Tenzij dit de bedrijfsvoering of privacy schaadt. Een open gemeente communiceert open en helder; alle belangrijke informatie is snel vindbaar. In begrijpelijke taal! Een open gemeente is ook gebaat bij kritische en veelzijdige media en journalistiek. Die media en journalistiek moet als ‘luis in de pels’ kunnen optreden. GroenLinks wil daarom een stimuleringsfonds voor lokale media. Dit kan kwaliteitsjournalistiek bevorderen. Het zorgt voor betere informatie over wat er speelt in Schiedam. Geld hiervoor kan uiteindelijk beter besteed zijn dan extra stadspromotie of communicatieadviseurs op het stadskantoor. Samenwerking tussen de verschillende lokale media willen we graag stimuleren. Een gemeente is er voor de bewoners en moet kwaliteit leveren. Regels zijn nodig om te garanderen dat iedereen dezelfde kansen heeft en dat de overheid zijn bevoegdheden niet misbruikt. Ze mogen echter geen excuus zijn om mensen niet te hoeven helpen. Een verkeerd ingevuld formulier voor een vergunning of een subsidie mag geen reden tot afwijzing zijn. Integendeel. Het is eerder een reden om extra hulp te geven. De gemeente kan bewoners daarbij ook actief informatie geven over vergunningen, regelingen en voorzieningen. De gemeente kijkt kritisch waar we de regeldruk kunnen verlagen, zeker waar deze leiden tot onnodige ergernis bij Schiedammers. Tevreden en betrokken ambtenaren maken hierin het verschil. Het schrappen van de vergoeding voor woon-werkverkeer voor ambtenaren betekent een prikkel voor (nieuwe) werknemers van Schiedam om

dichter bij de stad te komen wonen. Dit vergroot de betrokkenheid bij het beleid waar ze aan meewerken. Het bieden van vaste contracten voor vast werk en het tegengaan van ‘draaideurconstructies’ voor medewerkers geeft hen houvast en zekerheid. Hierdoor kunnen ze zich volledig inzetten voor Schiedam. De samenstelling van de bevolking van Schiedam verandert. De medewerkers van de gemeente moeten hiermee om kunnen gaan. Laat bewoners met de gemeente meepraten over hoe zij de dienstverlening ervaren. GroenLinks wil de tevredenheid over de dienstverlening regelmatig meten. En waar nodig natuurlijk verbeteren.

GROENLINKS WIL: • een gemeente die alle gegevens via ‘open data’ openbaar maakt, tenzij dit de bedrijfsvoering of privacy schaadt; • lokale (onderzoeks)journalistiek bevorderen; • één sterke lokale omroep in Schiedam; • kwalitatief hoogstaande diensten door tevreden en betrokken ambtenaren die voeling hebben met de stad; • dat de gemeente uitgaat van de goede bedoeling van bewoners met hulpvragen en waar nodig ondersteuning bij aanvragen; • bewoners betrekken bij het verbeteren van de gemeentelijke dienstverlening.

FINANCIËN

Goede ideeën hoeven niet altijd geld te kosten. Maar er zijn ook ideeën die dat wél doen. Jaarlijks bepaalt de gemeenteraad de besteding van het geld voor het jaar daarop. Er moeten dus ook inkomsten zijn. Hoe komen keuzes tot stand en welke informatie gebruikt de gemeente? Alle Schiedammers moeten dit kunnen controleren. In begrijpelijke taal duidelijk uitgelegd. Voor GroenLinks geldt bovendien dat duurzaamheid, sociaal beleid en openheid voorop staan. Zie hiervoor onze voorstellen voor vergroening van leges en het instellen van een ‘revolving fund’ voor investeringen in duurzaamheid. De afgelopen jaren zijn veel taken uit ‘Den Haag’ naar de gemeente geschoven. Soms gebeurde dit met onvoldoende geld. Dit kwam bovenop de financiële uitdagingen waar onze stad al voor stond. We dienen dus slimmer met het beschikbare geld om te gaan. Dit biedt ook kansen voor een overwogen financieel beleid. GroenLinks wil de prioriteiten van de Schiedammer voorop stellen. Maar we gaan ook kijken of al die voorkeuren op dit moment nog wel logisch zijn. Heeft bepaald beleid geen meerwaarde meer? Dan stoppen we ermee! We gebruiken daarbij geen kaasschaaf of hakbijl. We doen het heel overwogen. Schiedam is goed op weg orde op financiële zaken te stellen. We kijken kritisch naar de ontwikkelplannen van de gemeente. Er zijn potjes opgeheven. En er is gestreefd naar balans in de begroting. Daarbij zijn

keuzes gemaakt waar GroenLinks grote vraagtekens bij zet. Bij de grondpolitiek is bijvoorbeeld gekozen voor het verkopen van grond. Niet alleen aan particulieren maar ook aan bedrijven. Ook neemt de gemeente een voorschot op nog niet gerealiseerde inkomsten uit erfpachtverhogingen. De vraag voor GroenLinks is hoe we financiële risico’s voor de toekomst kunnen minimaliseren. We moeten het lokale belastingbeleid wel kunnen verantwoorden aan de mensen die jaarlijks de rekening betalen. Dat geldt ook voor de tarieven. Uitgangspunt is natuurlijk dat de inkomsten de kosten dekken. Maar niet meer dan dat. Belastingen verhogen we met de inflatiecorrectie. Niet alleen om de Schiedammer financieel te ontzien. We willen wonen in Schiedam aantrekkelijk maken en betaalbaar houden. De gemeente kent naast inkomsten en uitgaven ook kapitaalverstrekkingen en overige langlopende leningen. GroenLinks wil geen beleggingen die het milieu belasten. Ook zaken als kinderarbeid, wapenindustrie of mensenrechtenschendingen zijn uit den boze. We willen dat investeringen in grote projecten transparant zijn. Als we besluiten te investeren, dekken we de risico’s wel af. Op infrastructurele projecten heeft Schiedam laten zien niet altijd ‘in control’ te zijn. Aan veel projecten is veel meer belastinggeld uitgegeven dan vooraf beloofd. GroenLinks wil dat de gemeenteraad vaker en strenger controleert. Wij vinden een goed functionerende en degelijk ondersteunde audit- en rekenkamercommissie van groot belang. Deze voorziet de gemeenteraad van waardevolle en objectieve informatie. Dit is noodzakelijk om als raad het beleid van de gemeente te controleren.

GROENLINKS WIL: • dat keuzes in de gemeentelijke financiën voor iedereen inzichtelijk en begrijpelijk zijn; • gezond en verantwoord beheer van de financiën van de gemeente (ook op lange termijn) zodat we inhoudelijk kunnen kiezen waar we het geld aan uitgegeven; • betere voorbereiding en controle van gemeentelijke projecten door de gemeenteraad om overlast en onnodige kosten te voorkomen; • gemeentelijke beleggingen en investeringen niet benutten voor zaken die een gevaar opleveren voor milieu, mensenrechten of vrede; • voldoende instrumenten en ondersteuning voor de gemeenteraad om het werk goed te kunnen doen; • invoering van toeristenbelasting voor een fonds om Schiedam nog aantrekkelijker te maken voor nog meer toeristen.

#TEAM VOOR VERANDERING

KANDIDATENLIJST 1 RENÉ KARENS 2 SANDRA MANTINGH 3 GUIDO ANTUNES 4 BART VOORTMAN 5 SHANNA GOVERS 6 YORICK HAAN 7 SERAP ÖNAL 8 FRITS VAN DER HOLST 9 MEREL SEGERS 10 HENNIE HAGEN 11 ALBERT BONS 12 ANNELIE COUVÉE-KOOYKER 24

13 BART DE LEEDE 14 JANETTE SCHELLINGERHOUT 15 WILLO DONKERS 16 WILMA VAN MIL 17 HANS VALKENBURG 18 MENNO SILJÉE 19 KRISPIJN BEEK 20 ANNEKE MEIJER 21 ED GLOUDI 22 JOHN WITJES 23 JEROEN OOIJEVAAR