Porozumienie Zielonogórskie Zapotrzebowanie rynku pracy / placówek medycznych na kwalifikacje by smart marketing

Zapotrzebowanie rynku pracy / placówek medycznych na kwalifikacje i kompetencje zawodowe personelu medycznego Badania i rekomendacje

Federacja Związków Pracodawców Ochrony Zdrowia Porozumienie Zielonogórskie jest reprezentatywną organizacją świadczeniodawców działającą w imieniu podmiotów podstawowej opieki zdrowotnej i ambulatoryjnej opieki specjalistycznej.

Federacja Związków Pracodawców Ochrony Zdrowia Porozumienie Zielonogórskie Al. Niepodległości 16 pok.10 65-048 Zielona Góra tel. +48 68 325 72 97 e-mail: biuro.pz@op.pl www.federacjapz.pl facebook.com/Porozumienie-Zielonogórskie

Zapotrzebowanie rynku pracy / placówek medycznych na kwalifikacje i kompetencje zawodowe personelu medycznego maj 2022

SPIS TREŚCI 1. Cel projektu 2. Dane o respondentach 3. Wyniki badań jakościowych TIDI 4. Wyniki badań ilościowych 5. Wypracowane stanowiska / rekomendacje • • • •

Działania o charakterze strategicznym Kształcenie kadr medycznych Poprawa opieki nad pacjentem Wsparcie kompetencyjne kadry medycznej

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój, w ramach Osi Priorytetowej II. Efektywne polityki publiczne dla rynku pracy, gospodarki i edukacji.

POROZUMIENIE ZIELONOGÓRSK IE

O PROJEKCIE

Cel projektu Głównym celem projektu jest zwiększenie udziału partnera społecznego w kształtowaniu polityki rynku pracy i dostosowania do jego potrzeb systemu edukacji i szkoleń (na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym) w okresie od 1.06.2020 do 31.05.2022, poprzez analizę kompetencji i kwalifikacji kadry medycznej pod kątem dopasowania do rynku pracy. Projekt realizowany przez partnera społecznego: „Porozumienie Zielonogórskie” Federację Związków Pracodawców Ochrony Zdrowia. Okres realizacji projektu: od: 01.06.2020 do: 31.05.2022 W ramach projektu przeprowadzono:

BADANIA JAKOŚCIOWE TIDI

BADANIA ILOŚCIOWE – CAWI

60 telefonicznych indywidualnych wywiadów pogłębionych (TIDI)

1046 wywiadów CAWI z właścicielami placówek medycznych (POZ), personelem medycznym i niemedycznym

Zagadnienia badawcze:

1. Problemy w podstawowym systemie ochrony zdrowia.

1. Ocena systemu ochrony zdrowia.

2. Wymagania pracodawców względem personelu medycznego.

2. Braki kadrowe.

3. Warunki pracy na poszczególnych stanowiskach.

3. Zachęty dla młodych lekarzy do pracy na terenach peryferyjnych, niezurbanizowanych w roli lekarza POZ.

4. Sytuacja kadrowa w ośrodku/placówce POZ.

4. Deficyty kwalifikacji zawodowych.

5. Zapotrzebowanie na kwalifikacje zawodowe personelu medycznego.

5. Deficyty umiejętności/kompetencji.

6. Zapotrzebowanie na kompetencje personelu medycznego.

6. Oferowane formy kształcenia na rynku i czy ich tematyka jest wystarczająca. 7. Oczekiwane formy i tryb podnoszenia kwalifikacji.

B ADANI A

Respondenci - badanie ilościowe STATUS ZAWODOWY RESPONDENTA

RESPONDENCI W PODZIALE NA PŁEĆ kobieta

100% 80%

mężczyzna

31%

68%

60% 38%

40%

69%

20%

0% właściciel POZ

pracownik POZ

inne

ILOŚĆ OSÓB ZATRUDNIONYCH W PLACÓWCE 2-5

6-10 11-20

20%

14%

21-50 powyżej 50 nie wiem

29%

30%

WIELKOŚĆ MIASTA

Próba badawcza w badaniu ilościowym (CAWI) wyniosła 1046 respondentów i składała się z właścicieli placówek medycznych POZ oraz personelu medycznego i niemedycznego zatrudnionego w POZ.

wieś

14%

do 10 tys. 10 tys.- 50 tys. 50 tys.- 100 tys. 100 tys.- 250 tys.

21%

10%

250 tys.- 500 tys. powyżej 500 tys.

14%

10% 11%

20%

POROZUMIENIE ZIELONOGÓRSK IE

ZREALIZOWANE BADANIA

Wyniki badań jakościowych TIDI PROBLEMY W PODSTAWOWYM SYSTEMIE OCHRONY ZDROWIA

WARUNKI PRACY NA POSZCZEGÓLNYCH STANOWISKACH

1. Braki kadrowe.

1. Poziom wynagrodzenia zależny jest od województwa oraz dostępności kadry.

2. Nadmierna biurokracja. 3. Częste zmiany legislacyjne. 4. Brak dokumentów strategicznych. 5. Narastanie problemów systemu ochrony zdrowia wynikających z trendów demograficznych oraz braków kadrowych. 6. Słaba rola/znaczenie zawodu pielęgniarza i pielęgniarki w systemie ochrony zdrowia. 7. Dominacja medycyny naprawczej zamiast profilaktyki. 8. Braki w edukacji pacjentów w kontekście przygotowania do wizyty.

2. Poziom wynagrodzenia lekarzy/-ek rodzinnych waha się między 11 000 a 15 000 zł brutto miesięcznie. Dla pielęgniarek/-rzy środowiskowych jest to kwota między 3 900 a 6 000 tysięcy netto; w rejestracji zarobki oscylują na poziomie 3 000 - 3 500 złotych brutto, natomiast w administracji 4 500 - 5 000 zł brutto (w zależności od stanowiska). 3. Na atrakcyjność pracodawcy wśród pracowników wpływa poziom oferowanego wynagrodzenia, dobra atmosfera pracy, dobra organizacja pracy, jasny podział obowiązków, elastyczność w wymiarze pracy.

9. Słaba jakość współpracy pomiędzy lekarzami POZ a lekarzami specjalistami. 10. Niewystarczający zakres badań świadczonych przez placówki POZ. WYMAGANIA PRACODAWCÓW WZGLĘDEM PERSONELU MEDYCZNEGO

ZAPOTRZEBOWANIE NA KWALIFIKACJE ZAWODOWE PERSONELU MEDYCZNEGO

1. Przy zatrudnieniu pracowników brane są pod uwagę takie kompetencje jak komunikatywność lekarza bądź pielęgniarki, podejście do pacjenta.

1. Dodatkowe kwalifikacje, istotne dla pracodawców to specjalizacja z medycyny rodzinnej, pozwolenie na wykonywanie szczepień, umiejętność obsługi komputera.

2. Ważna jest również praca zespołowa, doświadczenie, chęć rozwoju osobistego oraz rośnie na znaczeniu znajomość języka obcego. 3. W przypadku rejestratora/-ki bądź asystenta/-ki medycznego/-ej ważne jest, aby taka osoba miała wykształcenie wyższe, najlepiej powiązane z medycyną. 4. W przypadku pielęgniarek/-rzy istotny jest kurs pielęgniarki/-rza środowiskowo-rodzinnej/-ego, kurs EKG, kurs spirometrii i kurs szczepień.

2. W przypadku lekarzy/-ek, a zwłaszcza ich braku, na rynku pracy wystarczająca jest specjalizacja i prawo wykonywania zawodu. 3. Występuje duże zapotrzebowanie na pielęgniarzy/-rki środowiskowe/-ych, szkolne/-ych, które/-rzy mają duże doświadczenie w pracy.

B ADANI A

ZAPOTRZEBOWANIE NA KOMPETENCJE PERSONELU MEDYCZNEGO 1. Do najbardziej poszukiwanych kompetencji należą umiejętność komunikowania się z pacjentem i budowania z nim trwałych relacji. To w przyszłości pozwoli zbudowa wśród pacjentów zaufanie do lekarzy/-ek medycyny rodzinnej. 2. Wysokie ambicje i chęć rozwoju jest postrzegana przez pracodawców jako jedna z cech, która może świadczyć o tym, że pracownik jest zdeterminowany do podnoszenia swoich kwalifikacji i lepszego wykonywania swojej pracy. 3. W niektórych placówkach znaczenie kompetencji pełni rolę drugoplanową. Jest tak duża luka i niedobory na rynku pracy, że najważniejsze stają się kwalifikacje zawodowe. 4. W przypadku osób pracujących na stanowiskach w rejestracji bardzo ważna jest cierpliwość i wyrozumiałość w stosunku do pacjenta. 5. Znaczenia nabiera również asertywność. Pacjenci mają coraz bardziej roszczeniową postawę i starają się wymuszać wiele świadczeń, które nie mają uzasadnienia. 6. W perspektywie 3-5 lat, tak jak i obecnie, zyskiwać będą na znaczeniu kompetencje miękkie: zachowanie względem pacjenta i reagowanie w trudnych sytuacjach w kontakcie z pacjentem.

SYTUACJA KADROWA W OŚRODKU/PLACÓWKI POZ 1. Brak kadry medycznej: lekarzy/-ek i pielęgniarzy/-ek. 2. Problem starzenia się kadry lekarzy/-ek jest szczególnie widoczny podczas urlopów. 3. Zgłaszane jest zapotrzebowanie zarówno na zawody medyczne jak i niemedyczne. 4. Cześć placówek nie planuje zatrudnienia dodatkowej kadry. Przyczyną tego są ograniczone możliwości finansowe i problemy na rynku pracy. 5. Nie brakuje psychologów, dietetyków, czy fizjoterapeutów, natomiast problemem staje się stawka wynagrodzenia. 6. Braki dotyczące kadry specjalistów widoczne są zwłaszcza w mniejszych miejscowościach, w mniejszym stopniu dotyczą dużych miast. 7. Stanowisko technika lub pracownika laboratoryjnego jest mało atrakcyjne finansowo. 8. Występują trudności ze znalezieniem dobrze wykwalifikowanych rejestratorów/-ek medycznych, asystentów/-ek medycznych, którzy będą przygotowani do pracy nie tylko z tych umiejętności miękkich, ale również pod kątem m.in. triażowania.

7. Wiodącymi kompetencjami będzie komunikatywność, asertywność oraz empatia - zarówno kadry lekarskiej, jak i pielęgniarskiej.

POROZUMIENIE ZIELONOGÓRSK IE

WYNIKI BADAŃ

Problemy systemu ochrony zdrowia JAK OCENA PAN/PANI OBECNY SYSTEM OCHRONY ZDROWIA? 7%

Łącznie aż niemal połowa respondentów ocenia obecny system ochromy zdrowia jako zły lub bardzo zły. Ocenę pozytywną wskazało jedynie 7% ankietowanych.

bardzo źle

13%

źle przeciętnie dobrze bardzo dobrze

44%

36%

PROBLEMY W PODSTAWOWYM SYSTEMIE OCHRONY ZDROWIA

braki kadrowe

95%

braki finansowe

89%

wzrost wymagań pacjentów

88%

brak odpowiednio przygotowanych i finansowanych programów profilaktycznych

82%

zła współpraca POZ - specjaliści

85%

zła współpraca z NFZ

78%

braki sprzętowe inne

11%

70%

10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

B ADANI A

CZY ZAUWAŻA PAN/PANI BRAKI KADROWE? tak nie

15%

85%

ZAWODY, W KTÓRYCH WYSTĘPUJĄ BRAKI KADROWE

100%

98%

80% 60% 40% 23% 20% 0% medycznych medyczne

niemedycznych niemedyczne

Braki kadrowe zdominowały kategorię problemów służby zdrowia i w przeważającej mierze dotyczą zawodów medycznych. W przypadku POZ braki w personelu medycznym wskazuje aż 91% ankietowanych.

POROZUMIENIE ZIELONOGÓRSK IE

WYNIKI BADAŃ

Braki kadrowe BRAKI KADROWE Z PERSPEKTYWY POZ personel medyczny

91%

kadra zarządzająca placówką

sekretarz/-ka medyczna w tym asystent/-ka

22%

rejestrator/-ka

16%

inne

nie wiem

3% 0%

20%

40%

60%

80%

100%

BRAKI KADROWE Z PERSPEKTYWY AOS

personel medyczny

43%

psycholog

22%

dietetyk

17%

fizjoterapeuta

19%

opiekun osób starszych

17%

kadra zarządzająca placówką

sekretarz/-ka medyczna

rejestrator/-ka

technik, inżynier medyczny

inne

nie wiem

36%

10%

20%

30%

40%

50%

B ADANI A

DZIAŁANIA ZACHĘCAJĄCE LEKARZY DO PRACY NA TERENACH PERYFERYJNYCH, NIEZURBANIZOWANYCH Odpowiedź

liczba

wsparcie w założeniu działalności (np. znalezienie odpowiedniego lokalu usługowego, zapewnienie personelu, dofinansowanie szkoleń pracowników, dofinansowanie zakupu sprzętu)

62,62%

655

wsparcie dla rodziny (np. pomoc w zorganizowaniu pracy dla współmałżonka, dla dzieci zapewnienie miejsca w żłobku, przedszkolu)

44,26%

463

wsparcie doradcze w prowadzeniu podmiotu (np. doradztwo podatkowe, prawne)

36,04%

377

wsparcie finansowe (np. gratyfikacja finansowa za pracę na terenach peryferyjnych)

77,82%

814

pomoc w znalezieniu lokalu mieszkalnego

29,06%

304

rozwój zawodowy

48,18%

504

inne

5,83%

liczba

kompetencje społeczne (wrażliwość, szacunek dla innych)

40,25%

421

umiejętności współpracy

45,22%

473

umiejętności komunikacji i łatwość nawiązywania kontaktów

46,18%

483

umiejętności techniczne

28,11%

294

umiejętności informatyczne, w zakresie pracy z komputerem

63,38%

663

umiejętności obsługi wewnętrznych systemów informatycznych

44,26%

463

umiejętności w zakresie obsługi klienta

32,79%

343

znajomość języków obcych

46,56%

487

otwartość na zmiany i innowacje

38,05%

398

gotowość do poszerzania i uzupełniania nabytej wiedzy i umiejętności

41,68%

436

kierowanie się zasadami etyki w realizacji zadań zawodowych

15,77%

165

kreatywność

27,82%

291

kultura osobista i zdolności interpersonalne

28,49%

298

odpowiedzialność i odporność na stres

49,24%

515

posługiwanie się nowoczesnymi środkami informacji i komunikacji

42,07%

440

zdolność do współpracy w realizacji projektów

21,22%

222

inne, jakie

1,91%

nie wiem

1,53%

JAKIEGO RODZAJU UMIEJĘTNOŚCI/KOMPETENCJI NIE POSIADA LUB POSIADA PAN/-I W NIEWYSTARCZAJĄCYM STOPNIU? Odpowiedź

POROZUMIENIE ZIELONOGÓRSK IE

WYNIKI BADAŃ

Kwalifikacje zawodowe

CZY ILOŚĆ OFEROWANYCH FORM KSZTAŁCENIA NA RYNKU I ICH TEMATYKA JEST WYSTARCZAJĄCA? zdecydowanie tak

12%

raczej tak

17%

raczej nie zdecydowanie nie trudno powiedzieć

30% 36%

CZY ISTNIEJĄ BARIERY W DOSTĘPIE DO FORM KSZTAŁCENIA?

BRAK KWALIFIKACJI W PODZIALE NA GRUPY PRACOWNIKÓW

14% 3%

26%

36%

74%

32% 25%

zdecydowanie tak

pracownicy medyczni

raczej tak

pracownicy niemedyczni

raczej nie zdecydowanie nie trudno powiedzieć

B ADANI A

BRAK UMIEJĘ̨TNOŚCI/KOMPETENCJI I ICH WPŁYW NA JAKOŚĆ́ UDZIELANYCH ŚWIADCZEŃ

dłuższy czas oczekiwania na wizytę

46%

zła organizacja pracy

67%

niedoinformowanie pacjenta

58%

brak satysfakcji z wizyty

49%

zła ocena zdrowia pacjenta

18%

inne

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

NAJBARDZIEJ OCZEKIWANE FORMY PODNOSZENIA KWALIFIKACJI

warsztaty grupowe

56%

szkolenia indywidualne

39%

zajęcia online

46%

studia podyplomowe

18%

kursy zawodowe

52%

studia

inne formy 0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

POROZUMIENIE ZIELONOGÓRSK IE

REKOMENDAC JE

Rekomendacje W oparciu o wyniki badań ilościowych i jakościowych zostały opracowane rekomendacje dotyczące kluczowych obszarów wskazanych przez respondentów. Ze względu na złożony i wielowymiarowy charakter zagadnień, rekomendacje zostały wypracowane przez szerokie grono ekspertów, reprezentujących każdy z przedmiotowych obszarów.

DZIAŁANIA O CHARAKTERZE STRATEGICZNYM

KSZTAŁCENIE KADR MEDYCZNYCH

POPRAWA OPIEKI NAD PACJENTEM

WSPARCIE KOMPETENCYJNE KADRY MEDYCZNEJ

POROZUMIENIE ZIELONOGÓRSK IE

STANOWISKA/REKOMENDACJE

Działania o charakterze strategicznym 1. Rekomendujemy przygotowanie długookresowej (obejmującej kolejne 10 lat) strategii rozwoju systemu ochrony zdrowia, która powinna uzyskać powszechną akceptację. W procesie jej tworzenia konieczny jest udział szerokiego forum interesariuszy (w tym środowisk zaangażowanych w zarządzanie ochroną zdrowia, pacjentów, pracowników sektora ochrony zdrowia), tak aby wypracować dokument, który będzie akceptowalnym konsensusem, niezależnie od wyników wyborów. Przyjęta strategia musi być skonkretyzowana, możliwa do realizacji, apolityczna, skupiona wokół celów strategicznych, opisana celami operacyjnymi (z perspektywami rocznymi). 2. Należy pracować nad usprawnieniem procesu konsultacji z Ministerstwem Zdrowia tak, żeby każda ze stron mogła przystąpić do tego procesu przygotowana, a konsultacje nie były pobieżne i bezskuteczne. Zmiany legislacyjne powinny być wprowadzane po uprzednim dialogu z reprezentatywnymi organizacjami świadczeniodawców oraz być konsultowane z przedstawicielami POZ. Warto również zwrócić uwagę, że zmian legislacyjnych jest zbyt wiele, zarówno jeśli chodzi o akty powszechnie obowiązujące, jak i wewnętrzne (zarządzenia Prezesa NFZ). 3. Rekomendujemy promowanie medycyny rodzinnej oraz zaprzestanie deprecjonowania roli i znaczenia lekarza medycyny rodzinnej w ogólnym odbiorze społecznym oraz środowiskowym. 4. Promocja medycyny rodzinnej powinna polegać na pilnej analizie potrzeb lokalnych POZ w zakresie braku lekarzy, zbudowaniu platformy ofert pracy i sprzyjaniu zatrudnianiu tam młodych lekarzy, którzy mogą mieć gwarancję pracy (i dochodów). Przewiduje się, że w ciągu kilku lat duża część podmiotów POZ zamknie się ze względu na zaawansowany wiek lekarzy, a na ich miejsce już dziś nie ma następców. Tak więc nie chodzi tu

o marketing i promowanie specjalizacji, a o rzetelne zapewnienie możliwości pracy w określonych, oczekiwanych przez młodych lekarzy warunkach. 5. Należy przygotować działania na szczeblu rządowym, które doprowadziłyby do powstania instytucji wspierającej lekarzy/-ek POZ osiągających wiek emerytalny lub zbliżających się do tego wieku w przekształceniu ich podmiotu w firmę prowadzoną przy ich udziale, ale w coraz mniejszym zakresie i płynnym oddaniu jej prowadzenia młodszym wspólnikom (Fundusz Sukcesyjny). 6. Programy profilaktyczne powinny być realizowane na poziomie POZ (z odpowiednim zabezpieczeniem finansowym ich realizacji), ale nie tylko przez lekarzy/-ki i pielęgniarzy/-ki, lecz również przy udziale asystentów/-ki zdrowia publicznego, dietetyków i fizjoterapeutów, terapeutów zajęciowych i psychologów, którzy wspólnie tworzyliby zespół POZ. Tego typu rozwiązanie powinno być działaniem fakultatywnym, ponieważ nie każdy POZ może być rozbudowany w zakresie kadrowym. Dzięki realizacji programów profilaktycznych na poziomie POZ możliwe jest zbudowanie modelu koordynowanej opieki zdrowotnej skupionej na potrzebach pacjenta, jego rodziny i otoczenia. Jakakolwiek czysta „medykalizacja” profilaktyki mija się z celem i będzie nieskuteczna. Prowadzone w ten sposób działania profilaktyczne mogą być uzupełnieniem programów profilaktycznych realizowanych przez samorządy. 7. Warto upowszechniać posiadanie akredytacji na kształcenie lekarzy/-ek przez placówki POZ. Obecnie istnieje system akredytacji placówek szkolących lekarzy POZ, uczestniczących w szkoleniu praktycznym do specjalizacji w dziedzinie medycyny rodzinnej. Akredytację taką prowadzi Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego. Akredytacja placówek szkolących nie powinna być

REKOMENDAC JE

uznaniowa, a powinna opierać się na obiektywnych warunkach i zasadach jej przeprowadzania z jasno określonymi kryteriami wobec podmiotów ubiegających się o akredytację. Spełnienie kryteriów skutkuje uzyskaniem akredytacji, a odmowa jej przyznania każdorazowo powinna być oparta na informacji zwrotnej, w której wyjaśniano powody braku akredytacji. Może to również wpływać na wzrost liczby lekarzy rodzinnych. 8. Należy zachęcać podmioty lecznicze do zatrudniania asystentów/-ek medycznych oraz zapewnić adekwatne finansowanie ich wynagrodzeń w ramach środków z NFZ, w celu ograniczenia obowiązków biurokratycznych lekarzy/-ek. Takie zawody są od lat kształcone w systemie szkolnictwa wyższego i niewykorzystywane w praktyce ze względu na brak źródeł finansowania.

Asystenci/-tki zdrowia publicznego (absolwenci kierunku: zdrowie publiczne) są doskonale przygotowani do pracy w sektorze ochrony zdrowia nie tylko na stanowiskach administracyjnych, ale także w kontakcie z pacjentem: jako asystenci medyczni, edukatorzy zdrowotni, koordynatorzy onkologiczni, koordynatorzy programów zdrowotnych. Ich rola jest nie została dotychczas doceniona. Rekomendacja dotyczy zatem szerokiego włączania i motywowania ich do pracy w zespołach POZ i wykorzystywania ich kompetencji nie tylko w pracy administracyjnej czy związanej z zarządzaniem, ale też w pracy z pacjentami.

Należy przy tym mieć na uwadze, że sekretarka medyczna jest stanowiskiem przeznaczonym dla zupełnie innego obszaru działań. Powinno się zatem dążyć do szerokiego wzmocnienia pracowników medycznych, jak również niemedycznych wspierających (rejestratorki i sekretarki medyczne) pracownikami administracyjnymi w pełnym tego słowa znaczeniu, kompetentnymi w obszarze zarządzania ochroną zdrowia, np. asystentami zdrowia publicznego, menedżerami, technikami medycznymi, informatykami.

POROZUMIENIE ZIELONOGÓRSK IE

STANOWISKA/REKOMENDACJE

Kształcenie kadr medycznych 1. Finansowanie ochrony zdrowia jest w Polsce na jednym z najniższych poziomów w Europie. W roku 2020 Polska wydała na ochronę zdrowia 4,8% PKB (przy wzroście samego PKB rok do roku o 7,3%), co stawia nas na szarym końcu. Inne kraje wydały proporcjonalnie: Litwa i Łotwa: po 5,2%, Estonia 5,1%, Belgia 8,8%, Francja 10%, Niemcy 11,2%. Z tego wynika, że jakiekolwiek działania zmierzające do zwiększania nakładów na ochronę zdrowia są niezbędne. Zainteresowanie kształceniem na kierunkach lekarskich od wielu lat jest na podobnym poziomie, ale nie można zapominać o bazie kandydatów, jaka może każdego roku rozpocząć kształcenie (liczba absolwentów szkół średnich + około 10% kandydatów z poprzednich lat). Przy relatywnie stałej dla całej Polski liczbie kandydatów i zwiększającej się liczbie uczelni uprawnionych do kształcenia na kierunku lekarskim, indywidualnie dla uczelni może zostać zanotowany spadek liczby kandydatów (i tak się dzieje). Sprzyja temu nieracjonalny i zafałszowany system rekrutacyjny, w którym sumuje się liczbę kandydatów we wszystkich uczelniach, nie biorąc pod uwagę, że kandydaci ubiegają się o przyjęcie na kilku, a nawet kilkunastu uczelniach równocześnie. Będąc przyjętym na jedną z nich, rezygnują oni z kolejnych uczelni, tworząc nieobsadzone miejsce. W przypadku kształcenia na kierunku pielęgniarstwo w latach 2015 – 2020 obserwowano zwiększone zainteresowanie kandydatów naborem, łącznie z rekrutowaniem absolwentów innych kierunków (jako zdobywanie drugiego, pewnego zawodu). Niestety, ze względu na uwarunkowania polityczne, rozwój pandemii, niepewność wynagrodzeń pielęgniarek i ratowników medycznych, zainteresowanie kierunkami obecnie spada. Przyczyną tego nie jest brak promocji, ale niekorzystne okoliczności polityczne i związane z wynagro-

dzeniami nielekarskiej kadry w ochronie zdrowia. Należy zatem: a) systematycznie podnosić finansowanie służby zdrowia w strukturze PKB b) zracjonalizować i ujednolicić system rekrutacyjny, który pokazywać będzie realną liczbę kandydatów ubiegających się o przyjęcie na uczelnie. 2. Paradygmat zawodu pielęgniarki/pielęgniarza nie może opierać się tylko o wykonywanie poleceń lekarskich oraz realizowanie prostych czynności administracyjnych w podmiotach leczniczych. Pielęgniarki/pielęgniarze/położne reprezentują wysoko wykwalifikowany personel medyczny, uprawniony do samodzielnego udzielania porad pacjentom, ordynowania leków, prowadzenia leczenia i opieki zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 28 lutego 2017 r. w sprawie rodzaju i zakresu świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych udzielanych przez pielęgniarkę albo położną samodzielnie bez zlecenia lekarskiego (Dz.U.2017.497 z dnia 2017.03.08). Strategia podnoszenia rangi tych zawodów powinna opierać się o rozszerzenie prawa do samodzielnej ordynacji leków dla licencjatów pielęgniarstwa w grupie leków APN (obecnie niemożliwe) oraz bez ograniczeń w przypadku magistrów pielęgniarstwa (obecnie tylko wąski katalog wynikający z rozp. MZ), także do kierowania na badania diagnostyczne z wyłączeniem badań stwarzających podwyższone ryzyko dla pacjenta, do kierowania na testy przeciwko SARS-Cov-2 (zwłaszcza że skierować może się obecnie sam pacjent), wystawiania skierowań na szczepienia przeciwko COVID i grypie. Poza tym ważny jest postulat uprawnienia pielęgniarek do wystawiania zwolnień ZUS ZLA do 14 dni, tak jak w przepisach o felczerach. Ważną rolę w podnoszeniu rangi tych zawodów powinna odgrywać również edukacja pacjentów dotycząca zakresu wykonywanych czynności przez

REKOMENDAC JE

pielęgniarzy/pielęgniarki i lekarzy. Działania takie będą służyły właściwemu wykorzystaniu kompetencji obu tych grup zawodowych. Ponadto jest to zgodne z założeniami systemu kształcenia, w którym kończąc studia II stopnia nie ma potrzeby dodatkowego zdobywania i potwierdzania kwalifikacji tożsamych do tych nabytych w toku studiów. Rozwiązanie to przyczyni się do urealnienia i zwiększenia efektywności wykorzystania w pracy zawodowej kompetencji i kwalifikacji kadry medycznej. Warto rozważyć refundowaną edukację realizowaną przez edukatorów zdrowotnych – asystentów zdrowia publicznego, osób, które w toku studiów wyższych uzyskały kompetencje do takich działań w środowisku lokalnym i w podmiotach leczniczych. 3. Nie ma potrzeby reaktywowania kształcenia zawodowego pielęgniarek, ponieważ nigdy nie zostało ono w Polsce wstrzymane. Przeniesienie kompetencji edukacyjnych z liceów medycznych i medycznych studiów zawodowych do uczelni medycznych: uniwersytetów medycznych, uniwersytetów ogólnych, humanistycznych i uczelni zawodowych (w sumie 115 szkół na poziomie licencjackim, 88 szkół na poziomie magisterskim) w dalszym ciągu jest kształceniem zawodowym. Wysoka jakość kształcenia na uczelniach jest obecnie spójna z szerokimi kompetencjami w zakresie wykonywania zadań zawodowych. Uwzględniając poziom oraz efektywność kształcenia, przeniesienie kompetencji edukacyjnych z liceów medycznych i medycznych studiów zawodowych powinno nastąpić do uczelni prowadzących kierunki medyczne. Środowisko pielęgniarek i położnych od wielu lat podkreśla, że nie wyraża zgody na powrót kształcenia pielęgniarek w szkołach średnich, tym bardziej, że jest to niezgodne z przepisami Dyrektywy 2005/36/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7.09.2005r.

w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych (absolwent takiej szkoły nie byłby rozpoznawany w żadnym z krajów Unii). Również niemożliwe jest obecnie kształcenie na tym samym poziomie pielęgniarek i opiekunów medycznych, których kompetencje mają charakter pomocniczy i towarzyszący. Rekomendacja strategiczna polega na jak najszerszym dopuszczaniu uczelni (w tym zawodowych) do uzyskiwania uprawnień do kształcenia licencjatów i magistrów pielęgniarstwa oraz położnictwa. Równocześnie należy wprowadzać przepisy zobowiązujące szpitale publiczne do zawierania umów na kształcenie praktyczne tych studentów, przy rozsądnym koszcie umowy wzajemnej, uwzględniającej faktyczne wykonywanie przez studentów pracy na rzecz szpitala (póki co, całkowicie nieodpłatnej, mimo że przynoszącej wartość dodaną). Obecnie brak bazy klinicznej uczelni zawodowych stanowi częsty problem wysokiej jakości kształcenia, a same szpitale oczekują wysokich wynagrodzeń za podpisywanie umów o współpracy. Ponadto kadra pielęgniarska kształcona poza system uniwersyteckim powinna mieć dostęp do kształcenia praktycznego w szpitalach, a tym samym rzeczywistego podnoszenia swoich kompetencji i kwalifikacji. 4. Edukację zdrowotną, prowadzoną przez kompetentnych i przygotowanych do tego nauczycieli, należy rozpocząć już na etapie szkoły podstawowej, dzięki czemu od najmłodszych lat w polskim społeczeństwie kształtowana będzie wiedza na temat zdrowia, profilaktyki zdrowotnej i mechanizmów zjawisk patologicznych.

POROZUMIENIE ZIELONOGÓRSK IE

STANOWISKA/REKOMENDACJE

Poprawa opieki nad pacjentem 1. Powinno się w dalszym ciągu kontynuować pracę nad poprawą jakości współpracy pomiędzy lekarzami POZ a innymi poziomami opieki zdrowotnej. Należy stworzyć elektroniczny system komunikacji pomiędzy POZ a lekarzami pracującymi w szpitalu i innych poradniach ambulatoryjnych. Obecnie taka komunikacja dotycząca stanu zdrowia pacjenta praktycznie nie funkcjonuje. Kluczem dla takich rozwiązań jest koordynacja opieki zdrowotnej. W tym celu konieczne jest m.in. podnoszenie ergonomii narzędzi informatycznych, usprawnienie i większe wykorzystanie systemu wymiany dokumentacji elektronicznej pomiędzy wszystkimi uczestnikami systemu (z zachowaniem reguł dostępności i uprawnień), jak też organizacja opieki poszpitalnej opartej na współpracy lekarzy i pielęgniarek szpitala z pracownikami POZ i AOS. Rozwiązania takie funkcjonują w krajach skandynawskich, więc można skorzystać z ich doświadczeń w tym zakresie. 2. Obecnie „medykalizacja” systemu ochrony zdrowia jest zorientowana na leczenie pacjentów przez lekarza, pielęgniarkę, położną. W ogóle nie zwraca się uwagi na potrzebę interwencji behawioralnych, ukierunkowanych na zmianę stylu życia, m.in. dietetycznej (nie tylko wobec pacjenta, ale też jego rodziny) i fizjoterapeutycznej. Działania dotyczące promocji zdrowia i profilaktyki zdrowotnej w POZ¹

są realizowane przez lekarzy i pielęgniarki, którzy obciążeni są szeregiem innych obowiązków. Istnieje potrzeba tworzenia szerokich zespołów POZ, w skład których wchodzi nie tylko lekarz i pielęgniarka/pielęgniarz, ale również psycholog, położna, dietetyk, fizjoterapeuta, asystent zdrowia publicznego. Podobne działania wdrażane są od lat w wielu krajach na świecie i stanowią podstawę dla koordynowanej opieki zdrowotnej przy uwzględnieniu uzasadnienia ustawy o POZ. Konieczne w tym obszarze wydaje się również zaangażowanie absolwentów kierunku: zdrowie publiczne (asystentów zdrowia publicznego) oraz menedżerów średniego i niskiego szczebla (w przypadku wielopoziomowej struktury podmiotu leczniczego). Można także rozważać budżet zadaniowy na działania dietetyczne, fizjoterapeutyczne czy w zakresie zdrowia publicznego i promocji zdrowia, wówczas mogłoby to oznaczać zachętę finansową do zatrudnienia profesjonalistów w tej dziedzinie. Niezwykle ważne jest, aby takie rozwiązania zostały wprowadzone do systemu na stałe, a nie w ramach krótkich programów, ponieważ pozwoli to na zatrudnienie osób o odpowiednich kwalifikacjach zawodowych i wysokich kompetencjach.

¹ Decyzja o tym, kto będzie odpowiadał za koordynację procesu leczenia, należy wyłącznie do świadczeniodawcy. Rolę taką może pełnić np. personel pielęgniarski lub inny wykwalifikowany personel medyczny lub niemedyczny, tzw. care coordinator, odpowiedzialny w danym zakładzie leczniczym za działania organizacyjno-techniczne, w szczególności umawianie wizyt, potwierdzanie realizacji kolejnych etapów procesu diagnostyczno-leczniczego oraz zapewnianie współpracy między podmiotami w ramach kompleksowej opieki nad pacjentem.

Zasadniczym celem opieki koordynowanej polegającej na współpracy lekarza POZ z lekarzami ambulatoryjnej opieki specjalistycznej (AOS) jest zapewnienie, z uwzględnieniem rzeczywistych potrzeb zdrowotnych pacjentów, udzielania świadczeń w sposób planowy i kompleksowy. Istotą tego rozwiązania jest zapewnienie przez świadczeniodawcę szerszego katalogu badań diagnostycznych i konsultacji specjalistycznych, w tym inicjowanie wizyt pacjenta w AOS, jak również umożliwienie konsultacji lekarz – lekarz. Opieka koordynowana powinna odbywać się na podstawie indywidualnego planu leczenia zgodnie z zaleceniami postępowania medycznego (tzw. ścieżki postępowania) w wybranych chorobach przewlekłych. Wprowadzenie tego modelu organizacyjnego zostanie poprzedzone programem pilotażowym wdrażanym przez Narodowy Fundusz Zdrowia we współpracy z Bankiem Światowym w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój 2014–2020".

REKOMENDAC JE

STANOWISKA/REKOMENDACJE

Wsparcie kompetencyjne kadry medycznej 1. Istotną zmianą jest wprowadzenie obowiązkowych szkoleń dla zespołu POZ i kadry zarządzającej z zakresu komunikacji, rozwiązywania konfliktów, asertywności, radzenia sobie ze stresem, wypaleniem zawodowym, zarządzania emocjami. Ważne jest również podnoszenie umiejętności pracy w zespole, kompetencje kulturowe oraz umiejętności informatyczne (w tym praca zdalna) i kompetencje cyfrowe dotyczące cyberbezpieczeństwa. Podnoszenie kwalifikacji wpisuje się w ideę kształcenia ustawicznego. W tym aspekcie niezmiernie istotne jest, żeby to ustawodawca/ organizator systemu opieki zdrowotnej zadbał o możliwość podnoszenia tychże kompetencji i kwalifikacji, tworząc odpowiednie warunki (czasowe) do uczestnictwa kadr w kształceniu. Poza wskazaniem źródeł finansowania należałoby opracować system monitorowania tego obowiązku, akredytację dla instytucji szkoleniowych, walidację rezultatów i system wsparcia alternatywnej organizacji pracy. Dotyczy to zorganizowania zastępstwa lekarza lub innego pracownika w pracy w czasie, gdy on uczestniczy w obowiązkowym szkoleniu, szczególnie w małych podmiotach leczniczych i praktykach zawodowych (np. 1 lekarz + 2 pielęgniarki + 1 rejestratorka).

w programie kształcenia położnych. Problemem nie jest brak personelu, który wykonuje badanie (każda pielęgniarka/pielęgniarz potrafi je wykonać), a interpretacja wyników. 3. Realizowane działania powinny podążać w kierunku finansowania i organizowania kursów kwalifikacyjnych dla pielęgniarek i położnych z zakresu interpretacji EKG i USG oraz utworzenie, dostępnej z każdego podmiotu leczniczego, możliwości teletransmisji obrazu do ośrodka referencyjnego, celem jego oceny. Dzięki temu badania wykonywane na poziomie POZ i AOS mogłyby być interpretowane i analizowane przez lekarzy odpowiedniej specjalizacji. Konsultacja specjalisty gwarantowałaby osobie wykonującej (lekarzowi POZ, pielęgniarce, położnej) bezpieczeństwo podjęcia decyzji terapeutycznej.

2. Wykonywanie badań EKG należy do zakresu kompetencji pielęgniarek/pielęgniarzy (co wynika ze standardu kształcenia), a wykonywanie USG jest

POROZUMIENIE ZIELONOGÓRSK IE

Eksperci Stanowiska i rekomendacje zostały wypracowane przy udziale ekspertów Maria Bożena Węgrzyn Prof. UE dr hab., Katedra Finansów Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu Iwona Mazur Adiunkt w Zakładzie Zdrowia Publicznego, Wydział Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, Prezes Zarządu Oddziału Dolnośląskiego Stowarzyszenia Menedżerów Opieki Zdrowotnej STOMOZ Jacek Krajewski Prezes Federacji Związków Pracodawców Ochrony Zdrowia „Porozumienie Zielonogórskie”, Prezes Dolnośląskiego Związku Lekarzy Rodzinnych Pracodawców Sebastian Sikorski Adiunkt w Katedrze Prawa Administracyjnego i Samorządu Terytorialnego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie Anna Fabiszak-Muzyka Ekspert w zakresie kompleksowego wspierania organizacji i ludzi w nich pracujących, specjalizuje się w programach podnoszących efektywność biznesową i wyniki firm poprzez działania z zakresu strategii personalnej i projektowania procesów oraz narzędzi HRM, Ekspert Federacji Związków Pracodawców Ochrony Zdrowia „Porozumienie Zielonogórskie” Agnieszka Wojtal Ekspert merytoryczny ds. Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji, Główny analityk ds. badań i analiz - Regionalny Lider ds. Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji Instytut Badań Edukacyjnych Barbara Korzeniowska Dyrektor ds. lecznictwa otwartego Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego we Wrocławiu Joanna Szeląg Wiceprezes Podlaskiego Związku Lekarzy Pracodawców Porozumienie Zielonogórskie, Ekspert Federacji Związków Pracodawców Ochrony Zdrowia „Porozumienie Zielonogórskie” Jolanta Grzebieluch Adiunkt w Zakładzie Zdrowia Publicznego, Katedry Zdrowia Populacyjnego Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu Dorota Kiedik Asystent w Zakładzie Zdrowia Publicznego, Katedry Zdrowia Populacyjnego, Wydziału Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu, Sekretarz Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Zdrowia Publicznego Aleksandra Kurowska Redaktor naczelna portalu www.cowzdrowiu.pl. Od 20 lat pracuje w mediach, była redaktor naczelna Polityki Zdrowotnej, redaktor m.in. w Rzeczpospolitej, Dzienniku Gazecie Prawnej. Laureatka branżowych nagród dla dziennikarzy i mediów medycznych oraz Polskiej Izby Ubezpieczeń. Andrzej Zapaśnik Prezes Przychodni BaltiMed, Wiceprzewodniczący Pomorskiego Związku Pracodawców Ochrony Zdrowia, Prezes Zarządu Polskiej Fundacji Opieki Zintegrowanej, współautor projektów opieki koordynowanej w POZ Tomasz Zieliński Wiceprezes Federacji Związków Pracodawców Ochrony Zdrowia "Porozumienie Zielonogórskie", Prezes Lubelskiego Związku Lekarzy Rodzinnych – Pracodawców, Wiceprezes Polskiej Izby Informatyki Medycznej

ISBN 978-83-964955-0-1 Opracowanie tekstu Iwona Wójcik Grafika, skład i druk Aleksandra Biernat Opracowanie powstało w ramach projektu „Zapotrzebowanie rynku pracy/placówek medycznych na kwalifikacje i kompetencje zawodowe personelu medycznego”. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój, w ramach Osi Priorytetowej II. Efektywne polityki publiczne dla rynku pracy, gospodarki i edukacji. Działanie: 2.20 Wysokiej jakości dialog społeczny w zakresie dostosowania systemów edukacji i szkolenia do potrzeb rynku pracy.

Federacja Związków Pracodawców Ochrony Zdrowia Porozumienie Zielonogórskie Al. Niepodległości 16 pok.10 65-048 Zielona Góra tel. +48 68 325 72 97 e-mail: biuro.pz@op.pl