DEMO INCLÚE
C
EN
E
lic
ia
PRIMARIA
ZA 12 MES
Ga
5
S
LI
PROXECTO DIXITAL
Música
a
ic ón
r pe
O u
o d n
m
Que imos aprender? SITUACIÓN DE APRENDIZAXE OBXECTIVO EN ACCIÓN ODS
1
Música sen fronteiras
PÁG.
Crea unha lista de reprodución coa túa música favorita e busca o xeito de facela chegar a nenas e nenos que non teñan acceso a internet. 8
Industria, innovación e infraestrutura
2
Escoita a canción da auga!
PÁG.
30
Pensa como poderiamos concienciar os nosos compañeiros do colexio sobre o uso e o consumo responsable de auga. Inventade en grupo a letra para unha canción con esa temática que poidades interpretar nun festival escolar.
Auga limpa e saneamento
3 PÁG.
Con música entendémonos 52
Debate en clase sobre a igualdade de xénero na música actual. Investiga e crea unha pequena colaxe con imaxes dalgunhas mulleres cantautoras españolas e latinoamericanas.
Redución das desigualdades
PERCEPCIÓN E ANÁLISE • O son e o silencio. Discriminación auditiva das calidades do son. • Matices de intensidade e as súas grafías: «Farruca», O sombreiro de tres picos, Falla. • Identificación de estilos de danza e seguimento da forma nunha danza de paus. • O buzuki nas danzas tradicionais gregas. • Diferenza entre compás, ritmo e pulsación. • Percepción da sílaba tónica das palabras. O acento. • Identificación de compases: binario, ternario e cuaternario en fragmentos musicais. (Annen Polka, Strauss; Minueto, Boccherini; Andante cantabile, Fa Maior, Op. 3, nº 5, Haydn). • Lectoescritura de ritmos en distintos tipos de compás. • As melodías escritas máis antigas: o Himno a Nikkal e o Epitafio de Seikilos. • Recoñecemento auditivo de formas simples. • Os instrumentos de vento (madeira ou metal) e de percusión (altura definida e indefinida) • Os intervalos: definición e identificación dos distintos tipos. • O bordón como forma sinxela de acompañamento con láminas; tipos. • Funcións dos profesionais da posta en escena no teatro. • Os espazos escénicos ao longo da historia. • Un músico e poeta: Ziryab. • Instrumentos do folclore español con raíces orientais. • Profesionais relacionados coa orquestra. • Pautas básicas para a expresión corporal do movemento rítmico e a danza.
• • • • • • • • • •
Audición activa: Canción da infanta, Pauline García-Viardot. Signos de prolongación: ligadura e punto. Entoación de frases que expresan a actitude do falante. Fragmentos musicais para a identificación de compases. Os xograres: divulgadores dos romances, poemas de orixe popular. Debuxo de liñas melódicas segundo corresponda á actitude do falante. Aplicación da liña divisoria nos ritmos de distintos compases. Identificación auditiva de dous instrumentos de corda: a vihuela e a guitarra. Poemas cantados. Os cantores e os cantautores. Identificación do motivo rítmico e melódico.
CREACIÓN E INTERPRETACIÓN
• Cancións: A cova, Teas indias, Toquen pandeiro e gaitas. • Prosodias para acompañar con percusión corporal. • Interpretación vocal e creación de musicogramas de grafías non convencionais. • Entoación das notas MI, SOL, LA. • Interpretación con láminas: A cova, Teas indias. • Acompañamento con percusión: Toquen pandeiro e gaitas. • Práctica do acento de tipos de compás. • Interpretación de danzas: El pajarito (danza de paus); Syrtaki Parapoñota (Grecia). • Construción dun instrumento para acompañar a panxoliña.
PONTE EN SITUACIÓN
Ritmos secretos • Creación por grupos dun código secreto e elaboración dun documento gráfico coa equivalencia entre símbolos e figuras musicais. • Creación dun ritmo de catro compases co código secreto convido no grupo. • Intercambio de ritmos cos demais grupos para ser descifrados e interpretados con pequena percusión.
• Cancións: Anuncio do Entroido. Cunha frauta e uns ferriños. • Improvisación e creación de movementos rítmicos para unha escena das saturnais romanas. • Interpretación con láminas (bordóns): De arte en arte. • O corpo como instrumento de expresión: dramatización de escenas das saturnais romanas. • Audición activa: Marcha Persa, J. Strauss jr. acompañamento con percusión. Práctica do tremolo. • Creación de pequenas coreografías sobre música andalusí. • O corpo como instrumento de expresión: dramatización de Nun mercado persa.
Pregoamos aos catro ventos • Investigación grupal sobre os pregóns, as súas características, as funcións do pregoeiro e as formas propias de pregón na comunidade. • Creación dun anuncio relacionado co colexio en forma de pregón. • Posta en común dos pregóns co resto da clase.
• Cancións: Camiña don Sancho; Arirang (tradicional de Corea); Santa Maria, Strela do dia (cantiga). • Interpretación colectiva dunha danza: Tzadik Katamar (Israel). • Sube ao alto (romance), cancións tradicionais galegas. • El Llivre Vermell. O canon. • Interpretación con voz, frauta e láminas: Arirang. • O corpo como instrumento de expresión: pasos básicos para seguir a rumba. • Interpretación colectiva dunha danza: Palmira. • Interpretación con láminas: Santa Maria, Strela do dia. • Danza dos machados, Joaquín Rodrigo.
Compomos unha obra Creación dun ritmo de dous compases coas figuras propostas. Invención dunha melodía a partir do ritmo creado cos sons da escala pentatónica. Creación en grupos dunha melodía a partir das propostas individuais. Elección dos instrumentos cos que se interpretará a melodía grupal.
• • • •
Sala de ensaio
PÁX.
74
As notas SI, LA, SOL, MI, RE • Presentación da nota RE • Neve na miña ventá • Sopa de letras As notas DÓ’, SI, LA, SOL, MI, RE • Presentación da nota DÓ’ • A danza do pirata • A torre de Bang As notas RE’ DÓ’, SI, LA, SOL, MI, RE • Presentación da nota RE’ • De día e de noite As notas RE’ DÓ’, SI, LA, SOL, FA, MI, RE • Presentación da nota FA • Pinceladas nocturnas • O blues do bonobús As notas RE’ DÓ’, SI, LA, SOL, FA, MI, RE, DÓ • Presentación da nota DÓ • O pensador • Santa María, Strela do día As notas RE’ DÓ’, SI bemol, LA, SOL, FA, MI, RE, DÓ • Presentación da nota SI bemol • Baixa O SI Posicións das notas na frauta
1
Música sen fronteiras
Desde o inicio dos tempos, o ser humano ten a necesidade de construír e desenvolver novos obxectos que lle faciliten o seu traballo e melloren a súa calidade de vida. Civilizacións da Antigüidade como os fenicios, os iberos ou os gregos deixáronnos os seus avances tecnolóxicos que hoxe son testemuño da súa cultura.
Como o ves? Cres que se non tiveses internet sería doado acceder á música que che gusta? E se quixeses descubrir música doutros países como por exemplo Xapón, India ou Arxentina?
O dato
Obxectivo en acción Crea unha lista de reprodución coa túa música favorita e busca o xeito de facela chegar a nenas e nenos que non teñan acceso a internet.
4
Unha parte significativa da poboación mundial non ten conexión a internet.
9
5
I N T E R P R E TA C I Ó N
A cova 1
Escoita, canta e acompaña. Entramos nesta cova,
Vemos rochas, vemos pedras,
Hai ciceis e unha maza,
buscando material,
hai metais e hai madeira.
un martelo e un punzón.
pois novas experiencias
Un espectro me persegue!
Un espectro me persegue
nós queremos realizar. (bis)
Xa non quero buscar máis.
e este espectro é escultor!
Retrouso
Retrouso
Retrouso Soprano
Alto e baixo
6
U1
L I N G UA X E M U S I C A L
As calidades do son A música é a arte de combinar o son e o silencio dunha forma creativa. Todos os sons teñen calidades que os diferencian uns doutros.
1
O silencio xorde da ausencia de son.
Saco de dúbidas
Observa, le e aprende como se produce o son. Coméntao en clase.
A natureza sempre nos ofrece sons.
Por iso, o silencio absoluto non existe.
Se o pensas ben, todo o que nos rodea vibra ao moverse ou ao entrar en contacto con outros corpos. O son propágase mediante ondas a través do aire, da auga ou doutro medio.
Calquera son que escoitamos ten catro calidades: duración, timbre, altura e intensidade.
O noso oído detecta esas ondas, identifica as súas calidades e crea unha sensación auditiva no cerebro.
7
L I N G UA X E M U S I C A L
As calidades do son 1
2
Relaciona e une: Cal é a calidade do son que nos indica.... ... se un son é agudo ou grave?
... se un son é longo ou curto?
Duración
Timbre
... se un son é forte ou suave?
Altura
Intensidade
Escoita e numera na orde en que soan. Escribe polo menos dúas calidades que percibes no son de cada un dos instrumentos. Frauta travesa:
Violonchelo:
Violín:
Bombo:
8
... de que fonte procede o son?
U1
L I N G UA X E M U S I C A L
A intensidade Matices de intensidade
A intensidade dun son pode ser suave ou forte. Os compositores utilizan os contrastes de intensidade para reforzar a expresividade do texto e da música; o director ou a directora indica con xestos a intensidade coa que os músicos teñen que interpretar a melodía.
Entre os dous tipos de intensidade, suave-forte, hai diferentes matices.
1
Observa e completa cos matices de intensidade. Escoita e move os brazos coma se foses o director ou a directora da orquestra.
Pianissimo () son moi suave
Piano ()
son suave
Forte ()
son forte
Mezzo forte () son medio
Fortissimo ( ). son moi forte
Son moi suave
Son suave
Son medio forte
Manuel de Falla (1876-1946)
Son forte
Son moi forte
«Farruca» O sombreiro de tres picos Este compositor andaluz, nacido en Cádiz, é un dos músicos máis importantes da música española.
9
I N T E R P R E TA C I Ó N
Percusión corporal A pulsación é o latexo da música. Sobre ela xérase o ritmo.
Fíxate nas hastas para interpretar coas mans.
O ritmo é o resultado de combinar as figuras musicais e está estreitamente relacionado co compás.
q
Escoita e interpreta os ritmos sen perder a pulsación. Ensáiaos coa axuda das prosodias. Escribe o ritmo que falta.
q
q q
4 4 {
Que
ben
si - go_o
rit
{
re
-
so
-
a po - la co - va.
Bai -
{ Xa
4 4 {
- mo!
4 4 { 10
d
4 4 {
xo
d+e
e
os
Nun - ca
q
xe
per - da - lo
q
Pulsación
q
q
Ritmo
1
q • •
q q • • • • • •
q
4
Compás
q
{
- on - llos
com - pás.
{
U1
MÚSICA E MOVEMENTO
A danza dos paus 1
Observa e aprende os movementos básicos da danza dos paus.
Individual
En parellas
Golpe de pau sobre pau.
2
Golpe cara a dentro, en diagonal.
Golpe cara a fóra, en diagonal.
Golpe en aspa (✘), coas mans dereita e esquerda á vez.
Escoita El pajarito. Acompaña batendo os paus cando soe a dulzaina.
Introdución Individual
Paus 1
2 q 4
2 q 4
1.ª vez: filas enfrontadas 2.ª vez: parella contigua
Paus 2
q q q q
FORMA I P1 I
Voz P1 P2 P1 P2
q q q q q q q q q ✘
✘
✘
✘
✘
✘
2 q 4
1.ª vez: filas enfrontadas
✘ ✘ ✘ ✘
✘
Para bailar estas danzas tradicionais podes utilizar dous tubos de cartón ou botellas pequenas de plástico a xeito de paus.
11
E S C O I TA
Estilos de danza A danza é tan antiga como a humanidade. Desde a prehistoria, o ser humano utiliza o movemento do seu corpo como forma de expresión e forma de comunicación.
En culturas antigas, como a ibera, calquera celebración importante adoitaba ir acompañada de música e danza.
A danza vai unida á música: un estilo de danza adoita ir asociado a un xénero musical.
Escena de danza. Vaso de San Miguel de Liria (Valencia). Cerámica ibera (Século ii a. C.).
1
Escoita e relaciona cada estilo de danza cunha música. Numera na orde en que soan.
Rock and roll
12
Música clásica
Música tradicional
U1
MÚSICA E MOVEMENTO
Danza grega 1
O buzuki é o instrumento máis representativo da música grega moderna. Adoita utilizarse para acompañar as danzas tradicionais.
Escoita, aprende e baila a danza grega Syrtaki Parapoñota.
Disposición inicial
Introdución
Formar un círculo aberto, collidos da man, cos antebrazos levantados.
Sen moverse do sitio, cos pés xuntos, elevar e baixar os talóns.
4 4
Desprazamentos
Dar catro pasos á dereita, xuntando os pés no cuarto paso.
4 4
d.
e.
d.
e.
(Ò8)
Dar catro pasos ao centro. Elevar o pé esquerdo cara a atrás no cuarto paso.
( )
q
d.
q
e.
q
d.
q
( ) e.
Dar catro pasos cara a atrás, comezando co pé esquerdo, e xuntar os dous pés no cuarto paso.
q
e.
q
d.
q
e.
q
( ) d.
13
I T UA C I Ó N ! PONTE EN S
Ritmos secretos
Folio xiratorio
PASO 1
PASO 2
Formade grupos de catro integrantes e decidide cales van ser os símbolos que formarán o voso código secreto musical. Por exemplo:
Creade un ritmo de catro compases no compás que decidades, co código secreto que inventastes. Debuxade en cada rectángulo un compás.
¡
= =
=
=
Debuxade os símbolos que elixistes para cada unha das figuras musicais e creade o código secreto.
14
U1
Reflexiona sobre como foi a túa experiencia na creación do código secreto musical.
PASO 3
• Foi doado crear un código musical en grupo?
Intercambiade con outro grupo o ritmo xunto co código para axudar a descifralo. Descifrade o código secreto do outro grupo e escribide o ritmo coas figuras musicais. Interpretádeo con pequena percusión.
• Por que?
• Marca cun x que accións facilitarían o traballo en equipo.
Crear o meu propio código
Falar por quendas
Ter en conta as propostas do grupo
Evitar participar
15
CANCIÓN
Teas indias 1
Escoita e canta. Móvete en fila marcando a pulsación con palmas. Teas indias, teas indias, merquen todos, merquen xa! Son douradas, prateadas, son de seda e tafetá. (bis)
4 4
Escoita e acompaña cos instrumentos de láminas.
4 &4 Œ Œ
Pandeiro
Xilófono
4 &4 Œ Œ
& ™™ ˙˙ & ™™ ˙
˙˙
œœ œœ ˙˙
˙
˙
in - dias dias te te--las as in
Te - as Te las
B B
FORMA A B B
A A
œœ œœ ˙˙
16
˙
˙
œœ œœ ˙˙
˙
˙
˙
se fe -- tán. tá. se- -da_y da e tata-- fe
˙
˙
œœ œœ ˙˙
(Ò 3)
œœ œœ
va -- mos mos to to -- dos dos aa - com com - prar. prar. Son Son dou va do --
œœ œœ œœ œœ œœ œœ ˙˙
ra -- das, a -- das, das, pla das, son pra -- te te - a son -de de
˙
in in -- dias dias
2
˙
FIN FIN
˙˙
˙
™™ ˙˙ ™™ ˙
(Son do) -(Son dou)
Ó
-
˙
Ó
œœ œœ
Te Te -- las as
Ó
Volver aaAA Volver
TOTAL 3
U1
L I N G UA X E M U S I C A L
Figuras e silencios
Lembra a duración das figuras e os seus silencios.
A duración dun son represéntase escrito con figuras e silencios. Cada figura ten un silencio equivalente da mesma duración. A figura negra, que se toma como referencia, dura unha pulsación.
1
Observa as moedas musicais e o seu valor. Escribe a equivalencia do contido de cada cofre segundo corresponda.
=
=
Equivalen a
Equivalen a
=
q
=
=
Equivalen a
Equivalen a
Nome
Figura
Redonda (4 pulsacións) Branca (2 pulsacións) Negra (1 pulsacións) Corchea (1/2 pulsacións) Semicorchea (1/4 pulsacións)
q
Silencio
2 Le e escribe as respostas.
• A redonda dura negras,
pulsacións; dura o mesmo que corcheas e
• A figura que dura o mesmo que oito semicorcheas é a
brancas, semicorcheas. .
17
L I N G UA X E M U S I C A L
O acento Cando pronunciamos unha palabra, sempre damos unha énfase especial a unha das sílabas. Este realce recibe o nome de acento tónico ou acento prosódico. As sílabas que o levan son tónicas; as que non, átonas. Ese ritmo «natural» das palabras facilita o ritmo musical.
1
Observa e interpreta o ritmo prosódico con palmadas.
Unha sílaba
✷ Sol
Tres sílabas (grave)
Dúas sílabas (aguda) Dúas sílabas (grave)
✷✷ Lúa
✷✷ trombón
Tres sílabas (esdrúxula)
✷✷✷
o pandeiro toca ben; o pandeiro toca, toca viva quen amores ten!
18
pandeiro
música
2 Recita a seguinte copla popular e pinta unha estrela laranxa sobre o acento de cada palabra de máis dunha sílaba.
O pandeiro toca, toca,
✷✷✷
Tres sílabas (aguda)
✷✷✷ director
Antes da existencia da guitarra, fenicios, tartesios, celtas e iberos tocabamos liras e arpas.
U1
L I N G UA X E M U S I C A L
Tipos de compás 1
Le e lembra os tipos de compás. Practícaos cunha bóla de tenis. Binario
As pulsacións agrúpanse formando un compás.
1 2
Ternario
A primeira pulsación de cada compás é a que leva o acento.
2
2
1
Cuaternario
O signo indica na partitura que pulsación ten o acento.
3
1
2
3
4
Le e completa libremente. Escoita e interpreta os ritmos seguindo a pulsación da música.
2
q
q
3
q
q q q
q
4
q
q
MAXINACIÓN ACENDE A TÚA I
q
q
q
3 Crea e escribe unha melodía coas notas MI, SOL, LA. Entoa.
34 &
19
CANCIÓN
Toquen pandeiro e gaitas 1
Escoita, aprende e canta a panxoliña. Acompaña con percusión. As noitiñas de Nadal,
Cando ao seu destino chegan
noites de grande alegría,
xa era noite escurecida
camiñan para Belén
e nun presebe de palla
san Xosé e mais María.
nace o fillo de María. Retrouso
Toquen, toquen pandeiro e gaitas que naceu o neno Xesús.
Tocan pastores zambombas,
Canten todos: divina estrela!
tamén tocan castañolas,
Que naceu divina luz!
tocan pandeiros e gaitas
3 q q 4 3 q q 4 2
Escoita e elixe tres instrumentos que soen na panxoliña. Escribe os seus nomes e debúxaos.
20
anunciando a boa nova. Retrouso
En Fenicia tamén tocabamos o pandeiro.
U1
I N T E R P R E TA C I Ó N
Acompañamento con percusión 1
Escoita e acompaña a panxoliña como se indica.
3 q q q q Q { Ta
ta - ca ta
3 Q { q
Pan,
3 Q { q
q
Tum,
be-
q
TA!,
q q q q
Ta
ta - ca
ta
TA!,
q
q {
q
q
q
ma-
za-
q
q
q
pan,
tún.
de
Tum,
q {
be-
pán.
q {
tún.
2 Observa e constrúe o teu rañanoz para acompañar a panxoliña.
Prepara
Constrúe
Ensaia
Pega as noces na taboíña como amosa a imaxe. Despois, decora o instrumento ao teu gusto.
Suxeita o instrumento cunha man, e coa outra raña co pauciño chinés sobre as noces.
Pauciño chinés Rotuladores de cores Cascas de noz Taboíña de madeira Pegamento
21
C U LT U R A M U S I C A L
Música na Antigüidade 1
Le e responde ás cuestións.
A Pandeireta, a túa revista dixital musical
Cal é a melodía máis antiga do mundo?
A arqueoloxía musical conseguiu descifrar dous importantes achados que resultaron ser as pezas musicais máis antigas da historia.
O Himno a Nikkal, deusa dos fenicios, é considerado a obra musical máis antiga, aínda que non está completo. Foi escrito arredor do ano 1400 a. C. Está realizado sobre unhas taboíñas de arxila e nelas están gravados o texto dunha oración e uns signos, que representan sons. Tamén se incluíron instrucións de como interpretar a melodía coa arpa ou coa lira.
• A composición máis recente é • Sobre que material está realizado o Himno a Nikkal? • Un epitafio é • Explica a principal coincidencia entre ambas as dúas pezas.
22
O Epitafio de Seikilos é a primeira obra musical completa que se coñece. Un epitafio é un texto breve escrito para recordar un defunto. Este epitafio foi colocado por orde de Seikilos sobre a tumba da súa muller, Euterpe, cara ao século ii a. C.
O noso Himno a Nikkal é moi valioso porque é a primeira vez que se escribiu a música.
O epitafio de Seikilos é a primeira partitura coñecida con signos que marcan a altura e a duración do son.
U1
ENTOACIÓN
Musicograma vocal 1
RPOCS
Observa o musicograma e interpreta coa voz.
MAXINACIÓN ACENDE A TÚA I
2 Explora novos símbolos e crea o teu propio musicograma. Interprétao ante o grupo.
23
Que aprendín?
se sabes a resposta se necesitaches axuda
1
se non a soubeches responder
Le e completa.
• O son propágase mediante
a través do
, da
• • Calquera
ou doutro medio. que escoitamos ten catro calidades:
,
,
,e
.
• • Sobre a pulsación xérase o
.
2 Repara e escribe o compás que corresponde. Interpreta con percusión.
q
3
q
1
q q
q
2
q
P O P RO TR A F O L I O
Colorea así:
q q
q q
3 Le, relaciona e escribe debaixo de cada código de estrelas a palabra que lle corresponda segundo a súa acentuación.
24
compás
punto
entoar
música
✷✷✷
✷✷
✷✷✷
✷✷✷
Repasa os conceptos esenciais da unidade en anayaeducacion.es.
U1
Como aprendín?
TIVO OBXEC IÓN EN ACC
1
Distribúe os 180° deste transportador de ángulos entre estas tres habilidades musicais, segundo destacases máis ou menos en cada unha delas.
Liña do tempo
Dispón as túas cancións favoritas nunha lista de reprodución. Sobre unha liña do tempo indica a orde de pasos que seguirías para facerllas chegar a un grupo de nenos e nenas que non teña acceso a internet. Axúdate do seguinte organizador gráfico. Como lles xustifico o meu proxecto?
50
Interpretación con láminas
60
70
80
90
100
110
12
0
Movemento e danza
13
0
170
20 10
160
180
0
0
Que ONGs traballan na zona e como contacto con elas?
15
30
0
14
40
Onde viven?
Interpretación de cancións
En que formato lles fago chegar as cancións e como?
25
© GRUPO ANAYA, S.A., 2022 - C/ Juan Ignacio Luca de Tena, 15 - 28027 Madrid. Reservados todos os dereitos. O contido desta obra está protexido pola Lei, que establece penas de prisión e/ou multas, amais das correspondentes indemnizacións por perdas e danos, para quen reproduza, plaxie, distribúa ou comunique publicamente, en todo ou en parte, unha obra literaria, artística ou científica, ou a súa transformación, interpretación ou execución artística fixada en calquera tipo de soporte ou comunicada a través de calquera medio, sen a preceptiva autorización.