Operación mundo: Ciencias da Natureza 5º Primaria. Proposta didáctica (demo) by Grupo Anaya, S.A.

mostra

Ga ia

PRIMARIA

lic

Ciencias da

Natureza

P R O P O S TA DIDÁCTICA a

ic ón

r pe

O u

o d n

Índice Claves de Operación Mundo ...........................................................................

Materiais para a etapa .....................................................................................

Proxecto dixital ................................................................................................

Da LOMLOE a Operación Mundo ....................................................................

• Perfil de saída da Educación Primaria • Saberes básicos do ciclo • Interdisciplinariedade en Operación Mundo • Gamificación de Operación Mundo • Inclusión en Operación Mundo Unidade 2 (mostra) .........................................................................................

Recursos unidade 2 .........................................................................................

• Inclusión e atención á diversidade - Ficha 1 (reforzo) - Ficha 2 (reforzo) - Ficha 3 (reforzo) - Ficha 4 (ampliación) • Avaliación - Avaliación - Avaliación competencial • Destacado da área 1 – Plan TIC TAC. Ficha 3: Buscamos información en Internet

As claves de OPERACIÓN MUNDO

Competencial Operación Mundo formula a adquisición paulatina e integradora das competencias. O seu desenvolvemento favorece no alumnado a capacidade de aprender a desenvolverse nas situacións da súa realidade cotiá.

Situacións de aprendizaxe

Para que serve o que aprendo? Operación Mundo, o novo proxecto de Anaya para Educación Primaria, propón unhas claves pedagóxicas que sitúan o alumnado no centro da aprendizaxe.

Unha aprendizaxe para a vida. Operación Mundo é un proxecto:

competencial, comprometido, interdisciplinario, inclusivo.

Baseado en metodoloxías activas e cun novo proxecto dixital:

Situacións enmarcadas nos ODS, que invitan o alumnado a levar a cabo unha reflexión final cunha proposta transformadora.

Actividades competenciais Actividades que preparan o alumnado para o día a día na súa toma de decisións.

Avaliacións competenciais Un elemento clave para a inclusión e o éxito escolar, cun enfoque integrador e flexible. Responde aos perfís competenciais de saída do alumnado para esta etapa.

Comprometido

Inclusivo

O alumnado xoga un papel activo no proxecto, que vai máis alá do ámbito escolar. Implicarase en propostas que contribúan a transformar o seu ámbito familiar, social, cultural e natural en beneficio dun mundo máis sostible en todos os ámbitos.

Un proxecto que nace comprometido co principio de educación inclusiva e a creación de mellores condicións de aprendizaxe para todo o alumnado. Para iso, ofrece recursos para un ensino personalizado, estruturas flexibles e mecanismos de reforzo.

Obxectivos de Desenvolvemento Sostible Achegarase a planos como a diversidade cultural, a cultura da paz, a adopción de estilos de vida sostible, a igualdade...

Obxectivo en acción No contexto das situacións de aprendizaxe expostas lánzanse propostas que invitan o alumnado a participar nun plan transformador.

Pautas DUA Baseado no documento Pautas sobre o Deseño Universal para a Aprendizaxe.

O esencial O proxecto identifica as aprendizaxes esenciais que permitirán adquirir o perfil de saída previsto, axudando ao profesorado a adaptar o ritmo e a profundidade, facendo uso das metodoloxías activas máis adecuadas en cada caso.

Recursos para a inclusión Ofrece opcións múltiples de presentación da información como vídeos subtitulados, audios, resumos, esquemas, actividades interactivas... que facilitan a personalización.

Interdisciplinario Un modelo orientado á acción no que se integran diferentes áreas de coñecemento e se potencian habilidades, destrezas e actitudes persoais e colaboradoras, dando como resultado unha aprendizaxe contextualizada.

Proxectos interdisciplinarios Operación Mundo propón proxectos interdisciplinarios, unha experiencia de aprendizaxe integradora na que o alumnado levará a cabo unha investigación e elaborará un produto final cun obxectivo transformador.

Plan Lingüístico Un plan transversal cuxos obxectivos son: ·M ellorar a expresión oral e escrita do alumnado. ·E stimular o interese e o hábito pola lectura.

Metodoloxías activas Operación Mundo propón un conxunto de métodos, técnicas e estratexias que fomentan o traballo en equipo e incentivan o espírito crítico. Unha forma de traballar que prepara o alumnado para situacións da vida real.

Aprendizaxe cooperativa Técnicas e estruturas cooperativas secuenciadas e progresivas.

Desenvolvemento do pensamento As estratexias de pensamento fomentan a competencia de aprender a aprender, contribúen a que o alumnado tome conciencia dos seus procesos mentais e a que actúe de forma reflexiva e crítica.

Educación emocional Habilidades que contribúen a que o alumnado identifique e recoñeza as emocións, regulándoas e xestionándoas.

TIC O seu uso intégrase como recurso para obter información, seleccionala e utilizala de acordo cunha finalidade concreta. Favorece o desenvolvemento de competencias de planificación, xestión e elaboración de traballos; a comunicación e a colaboración en rede, e a competencia dixital.

Aprendizaxe lúdica A gamificación chega á aula a través de actividades e xogos.

Avaliación Incorpora estratexias que lle permiten ao alumnado participar na avaliación da súa aprendizaxe analizando que aprendeu e como aprendeu.

Materiais para a etapa Material para o alumnado

Material para o profesorado

LIBROS

PROPOSTAS DIDÁCTICAS

Un libro por curso cun enfoque competencial para aprender aplicando o estudado.

Reproducen as páxinas do libro do alumnado para enriquecelo con actividades complementarias, suxestións didácticas, relación de recursos dixitais, solucións etc.

Proxecto dixital

iPad

9:45 AM

100%

Ademais dos recursos e ferramentas descritos nas páxinas do proxecto dixital, inclúense propostas específicas para a área como obradoiros de ciencias, propostas Scrath, numerosos esquemas, etc.

¬®Glma67l45i45ñ89å

Material para a aula* 1.º

2.º

Esqueleto cuñado

Kit de sementeira

©AVWn45i45m89a45i<=s

Dlmo>?m:;éTUs~òt45i89c^_o23s

Colección de tarxetas

2 PRIMARIA

Protagonistas STEAM

PROTAGONISTAS

Protagonistas STEAM

1 PRIMARIA

PROTAGONISTAS

STEAM

Colectores de separación de residuos

©AVWn45i45m89a45i<=s

Dlmo>?m:;éTUs~òt45i89c^_o23s

100% 9:45 AM

9:45 AM

100%

Colección de tarxetas

Vídeos Baralla de científicos de científicos e científicas 2 e científicas

Baralla de científicos e científicas 1

4 PRIMARIA

3 PRIMARIA

PROTAGONISTAS

3.º

STEAM

LÁMINA 1

Maria Sybilla Merian

Protagonistas STEAM

PROTAGONISTAS

4.º

LÁMINA 2

Lynn Margulis

Protagonistas STEAM

Ximet eumque vendi dolorem consequatiur aut fugitaturem eium re sam que omnienducium repelenis mo beaquam nus doluptatem volupti atatur? Quisciur, eos andi cum ellaborepuda verspel int.

Mira, esto es Francfort, una ciudad alemana llena de vida y animación. siglo XVII, pero la gente Estamos en el se divierte casi igual que ahora: paseando, charlando, tomando algo con los amigos o yendo de compras al mercado.

Ficimo illoratem. Nam aliquo in nis sus re volorehent lantotatiat aut erio. Doloritaturi repra nobis reris moditest eraeper oviduntibus. Mil ipsusdae etur adit, odit estiisi sitae. Ut ea net re, tempe porupta to tatium quas dolorecabo. non et eium andanRo tor aute offic tesequis doluptam nis que vel volo intium solor andit estiam nos rem net essimilitame hicatius repel est, omnis et adi corepudam ea dis aut omnimpedit, cus molorat.

9:45 AM

100%

¿Y esa niña que mira los gusanos de seda? Es Maria Sybilla Merian. Ella no lo sabe, pero un día se convertirá en una gran científica.

STEAM 100%

Vídeos de científicos e científicas

App do corpo humano

iPad

App do corpo humano

iPad

Láminas de contos de científicas iPad

Láminas de contos de científicas Facemos unha entrevista a unha científica

Microscopio dixital e manual de microscopía

App do corpo humano

Facemos unha entrevista a unha científica

Microscopio dixital e manual de microscopía

App do corpo humano

5 PRIMARIA

¿Quién fue Louis Leakey? ¿Quién fue Louis Leakey?

PROTAGONISTAS

STEAM

Vídeos de científicas

6.º

Protagonistas STEAM

100%

5.ºProtagonistas STEAM

¿Qué son los «curies»?

STEAM

Vídeos de científicas

Microscopio dixital e manual de microscopía

App do corpo humano

Tarxetas de científicos e científicas iPad

Tarxetas de científicos e científicas

iPad

9:45 AM

100%

¿Quién fue Pierre Curie?

6 PRIMARIA

PROTAGONISTAS

App do corpo humano

Murais de científicas

Kit de montaxe de máquinas eléctricas * As imaxes son orientativas, os materiais poden sufrir modificacións

Proxecto dixital

Interactivo

Un proxecto dixital que cobre todos os contidos do curso e que se adapta a calquera plataforma y dispositivo. Versátil Adaptable a distintos enfoques e necesidades: para os cales complementan o libro en papel e para aulas plenamente dixitais.

Contén diversidade de recursos como vídeos, animacións, gamificación, actividades de autoavaliación, actividades interactivas autocorrixibles...

Rastreable Poderás visualizar a realización e os resultados das actividades propostas.

Inclusivo

É moito máis que unha reprodución do libro en papel.

O seu contorno facilita a personalización da aprendizaxe adaptando as tarefas ás necesidades do alumnado.

Competencial Elementos multimedia de alto valor pedagóxico deseñados para facilitar a adquisición das competencias dixitais.

Como é Edudynamic? Intuitivo.

Doado de usar para ti e para as túas alumnas e alumnos.

Descargable.

Permite traballar sen conexión a internet e descargarse en máis dun dispositivo.

Multidispositivo.

Adáptase e visualízase en calquera tipo de dispositivo (ordenador, tableta, smartphone...) a calquera tamaño e resolución de pantalla.

Sincronizable.

Os cambios que realice o usuario sincronízanse automaticamente ao conectar calquera dos dispositivos nos que se traballe. 5 Como farías subgrupos dentro do grupo das plantas?

Universal.

Aínda que todas as plantas teñen características comúns, tamén posúen certas estruturas que as diferencian e realizan algunhas funcións vitais de forma distinta. Isto permitiranos facer criterios para clasificalas. 100%

Compatible con todos os sistemas operativos, os contornos virtuais de aprendizaxe (CVA) e as plataformas educativas (LMS) máis utilizadas nos centros escolares.

O reino das plantas A maioría das plantas vive en medios terrestres , aínda que tamén é posible encontralas en medios acuáticos.

9:45 AM

Son organismos pluricelul ares eucariotas con tecidos. Na maioría das plantas, os tecidos organízanse formando órganos como raíz, talo e follas. Teñen nutrición autótrofa e realizan un proceso chamado fotosíntese. Teñen reprodución sexual e asexual.

iPad

Face

• Que Vasos condutores

• Que Envés

S co

Talo

Os órganos das plantas

Norma estes d

Limbo

Teñen t carecen d dutores e llas e flore

• As follas. Son os órganos encargados de realizar a fotosíntese. • O talo. É o órgano que sostén a parte aérea da planta. Pode estar ramificad o ou non. Ademais, pode ser delgado, verde e flexible, ou groso e leñoso, en cuxo caso, se chama tronco. • A raíz. É o órgano que suxeita a planta ao chan. Absorbe a auga e os sales minerais do chan. • Os vasos condutores. A maioría das plantas teñen uns condutos en forma de tubo que percorren o interior da raíz, do talo, das ramas e das follas. Polo seu interior circulan auga e outras substancias. Como verás máis adiante, non todas as plantas teñen vasos condutor es.

A Folla

Non prod tes nin flo Vasos condutores

1 Axúd das p

a) Pla

Folio xiratorio

Nomeade, polo menos, tres características que diferencia n as plantas doutros seres vivos.

2 Elixe a planta que máis che guste e debúxaa no teu caderno sinalando os órganos que observes nela.

b) Pla

c) Pla

d) Pla 2

E para o alumnado? Que che ofrece? Recursos

100%

Para 1º e 2º, un libro activo que combina a versión dixitalizada do libro do alumnado cos recursos desenvolvidos para a reprodución multimedia e interactiva de todos os contidos do curso, gamificación, audios, vídeos...

Metodoloxías activas (técnicas e estratexias) e recursos para: • Exercitar: vídeos, presentacións...

9:45 AM

Para o traballo na aula e de xeito individual na casa, o libro activo pódese utilizar como complemento dixital do libro impreso ou como ferramenta autónoma de aprendizaxe.

• Estudar: resumos, actividades interactivas... • Aprender: game room, actividades lúdicas...

iPad

• Avaliar: autoavaliación, portafolio...

De 3º a 6º, un formato especialmente deseñado para o ámbito dixital educativo, que utiliza todo o potencial tecnolóxico e é compatible con calquera dispositivo. Realizáronse edicións específicas de todos os contidos teóricos e prácticos do libro de texto para obter unha versión interactiva e dinámica que inclúe todo o contido curricular do nivel, xunto cunha gran diversidade de recursos multimedia, vídeos, gamificación...

100%

UNIDADE

Inclusión e atención á diversidade

Ciencias da Natureza 5.º

Nome e apelidos:

7 Explica a diferenza entre vertebrado e invertebrado.

• Ferramenta de Inclusión online. • O esencial.

9:45 AM

8 Relaciona os órganos e os aparatos seguintes coa función que corresponda: locomotor, nervioso, respiratorio, circulatorio, excretor e dixestivo

•A tención á diversidade: Fichas de reforzo multinivel e ampliación.

Nutrición: Relación:

9 Observa as imaxes destas plantas e responde as cuestións. B

iPad

a) Que proceso é o que está representado nelas?

100%

UNIDADE

Nome e apelidos:

brevemente en que consiste cada proceso. b)2Describe Data:

Ciencias da Natureza 5.º

Avaliación

1 Sinala en cada caso a resposta correcta. a) Cal destes termos é un compoñente da célula? Citoplasma.

• Avaliación competencial.

Teñen esqueleto interno. Son autótrofos.

• Avaliación final.

Son heterótrofos.

Citoplamas. 10 As plantas carnívoras pechan as súas follas cando un insecto as roza. Isto g) Cal destes animais é invertebrado? se alimenta de insectos? Xustifica a túa resposta. significa que Citomaspla. 9:45 AM

• I nstrumentos de avaliación, autoavaliación e coavaliación.

Peixe. b) As células:

Réptil.

Organízanse en tecidos.

Molusco.

Organízanse en aparatos.

iPad

c) Seres autótrofos son: As plantas e os fungos. As plantas e os animais. As plantas e as algas. d) Cales das seguintes funcións non é vital para os seres vivos?

• Instrumentos para avaliar a práctica docente.

Organízanse en órganos.

• Ximnasio de competencias.

h) Os fungos poden ser: Fungos unicelulares como os fer mentos, musgos como os que cre cen nas froitas e fungos que forman cogomelos como os champiñóns. Fungos unicelulares como os fer mentos e musgos como os champi ñóns. Musgos como os que crecen nos champiñóns e fungos unicelulares como os fermentos.

Nutrirse. i) Cal destes termos non ten relación co reino das moneras?

Camiñar.

A clasificación das plantas

almente, as plantas clasifícans e tendo en conta dous criterios:

e teñan vasos condutor es ou non os teñan. e produzan sementes ou non as produzan.

100%

Reproducirse.

As Competencial OPERACIÓN Inclúe os protozoos e as algas. MUNDO

Chámome Violeta Aciñeira e son botánica. O meu traballo consiste en clasificar plantas. Observa o esquema de clasificación das plantas.

Operación Mundo formula a adquisición paulatina e integradora das competencias. O seu desenvolvemento favorece no alumnado a capacidade de aprender a desenvolverse nas situacións da súa realidade cotiá.

Inclúe as bacterias e os protozoos. Situacións de aprendizaxe

Situacións enmarcadas nos ODS, que invitan o alumnado a levar a cabo unha reflexión final cunha proposta transformadora.

Para que Inclúe as bacterias e as algas. serve o que Actividades competenciais aprendo?

A miña profesión: botánica

Musgos

tecidos, pero de vasos cone de raíz, foes.

ducen semenores.

f) Que características é común a todos os animais?

Operación Mundo, o novo proxecto de Anaya para Educación Primaria, propón unhas claves pedagóxicas que sitúan o alumnado no centro da aprendizaxe.

Unha aprendizaxe para a vida.

Fentos

Carecen de flores. Non producen sementes.

Actividades que preparan o alumnado para o día a día na súa toma de decisións.

Avaliacións competenciais

Espirilos.

competencial, comprometido, interdisciplinario, inclusivo.

Plantas CON sementes Ximnospermas Teñen vasos condutores , raíz, talo e follas. Teñen flores sinxelas agrupadas nunhas estruturas chamadas conos. Producen sementes que non se encontran no interior dun froito.

Anxiospermas

l) Os cnidarios: Obxectivos de Desenvolvemento Sostible

dame agora a clasificar estas plantas. Seguindo o esquema de clasificac plantas di de que planta ión se trata:

anta que produce sementes pero non froitos. anta que non ten vasos condutor es nin produce sementes . anta que produce sementes dentro de froitos. anta que non produce sementes e ten vasos condutores. Busca información para tres exemplos de cada tipo

Baseado en metodoloxías activas e cun novo proxecto dixital:

Toma nota! Decátaste? Para facer subgrupos de plantas, necesitamos usar varios

O esencial

O proxecto identifica as aprendizaxes esenciais que permitirán adquirir o perfil de saída previsto, axudando ao profesorado a adaptar o ritmo e a profundidade, facendo uso das metodoloxías activas máis adecuadas en cada caso.

Teñen unha cuncha dura. Recursos para a inclusión

Un elemento clave para a inclusión e o éxito escolar, cun enfoque integrador e flexible. Responde aos perfís competenciais de saída do alumnado para esta etapa.

Ofrece opcións múltiples de presentación da información como vídeos subtitulados, audios, resumos, esquemas, actividades interactivas... que facilitan a personalización.

Plan Lingüístico

Producen sementes que se encontran dentro dun froito.

Pautas DUA

Baseado no documento Pautas sobre o Deseño Universal para a Aprendizaxe.

Teñen tentáculos arredor daMetodoloxías boca. activas

Obxectivo en acción

No contexto das situacións de aprendizaxe expostas lánzanse propostas que invitan o alumnado a participar nun plan transformador.

Operación Mundo propón proxectos interdisciplinarios, unha experiencia de aprendizaxe integradora na que o alumnado levará a cabo unha investigación e elaborará un produto final cun obxectivo transformador.

As súas flores son complexas e vistosas.

Son animais terrestres.

Achegarase a planos como a diversidade cultural, a cultura da paz, a adopción de estilos de vida sostible, a igualdade...

Proxectos interdisciplinarios

Teñen vasos condutore s, raíz, talo e follas.

Programación, proposta didáctica e documentación do proxecto

Pseudópodos. Inclusivo Comprometido O alumnado xoga un papel activo no proxecto, que vai máis alá do ámbito escolar. Implicarase en propostas que contribúan a transformar o seu ámbito familiar, social, cultural e natural en beneficio dun mundo máis sostible en todos os ámbitos.

Operación Mundo é un proxecto:

Plantas SEN sementes

Teñen raíz, talo, follas e vasos condutores.

9:45 AM

Plantas CON vasos condutores

iPad

Plantas SEN vasos ondutores

Bacterias.

e) Cal desas características pertence ao rei no protista? claves de

Un plan transversal cuxos obxectivos son: · Mellorar a expresión oral e escrita do alumnado. · Estimular o interese e o hábito pola lectura.

Operación Mundo propón un conxunto de métodos, técnicas e estratexias que fomentan o traballo en equipo e incentivan o espírito crítico. Unha forma de traballar que prepara o alumnado para situacións da vida real.

• As claves de Operación Mundo.

Aprendizaxe cooperativa Técnicas e estruturas cooperativas secuenciadas e progresivas.

• Proposta didáctica.

Educación emocional Habilidades que contribúen a que o alumnado identifique e recoñeza as emocións, regulándoas e xestionándoas.

• Programacións.

Aprendizaxe lúdica A gamificación chega á aula a través de actividades e xogos.

Avaliación Incorpora estratexias que lle permiten ao alumnado participar na avaliación da súa aprendizaxe analizando que aprendeu e como aprendeu.

Recursos

Recursos relacionados coas claves do proxecto Coa información que o alumnado necesita manexar para poñer en práctica as claves e as metodoloxías activas de Operación Mundo. • Infografías do Plan Lingüístico e do plan TIC-TAC.

PLAN

TIC TAC BUSCAMOS INFOR MACIÓ

Debido á gra n cantidade de información que para facilitar a busca dun hai en Interne contido concre t, cadores we to utilízanse os b, uns sistem busas informático segundo dife s que filtran a rentes opció busca ns e palabras clave. Como é un bus cador web? Barra de busca. Para escribir as palabras clave e iniciar a busca. Anaya Educac

ión

Palabras clav

Marcadores

ou favoritos

Logotipo de Goo gle, un dos buscadores máis coñecidos.

Opcións de busca. Para elixir o tipo de información que se quere buscar: imaxes, vídeos, documentos... e filtrar a busca por idiomas, data...

Resultados de busca. Para ver os resultados da busca e acceder a eles.

Son termos que se introdu cen no buscador, de maneira que só se mostran as páxinas web, as imaxes, os víd eos... que con te ñen esas palabr as.

FICHA 3

ATENCIÓN. Se as palabr as clave se entre comiña poñen s, o buscador mostra unha de resultados lista que conteñen exactamente palabras. Isto esas é moi útil á hor a de buscar mes de persoa no s, títulos de libr os, etc.

As páxinas web que visitamos con frecuencia que nos parece ou n interesante s podemos gar las, para pod da er acceder a elas rapidame ter que buscala nte, sen s cada vez. Est es enlaces dire chámanse fav ctos oritos ou ma rcadores.

Engadi

r Marca

Nome

dores

Anaya

Carpe

Educa

Recurs

ción: libr os de

os edu

texto...

cativos

Máis... Feito

Engadi

r sincro

Quitar

nización.

Recursos dixitais ordenados tanto por unidades como polos seus propósitos educativos máis destacables

100%

9:45 AM

Para aprender • Vídeos. • Presentacións.

iPad

• Audios.

100%

Para estudar e exercitar 9:45 AM

• Resumos. • Esquemas.

100%

iPad

• Actividades interactivas.

9:45 AM

Para xogar • Actividades lúdicas. • Repasos trimestrais lúdicos. •G ame room: Ultimate travellers.

100%

iPad

E para seguir xogando, contas con recursos lúdicos no material de aula.

9:45 AM

Para avaliar •A ctividades e probas interactivas con rastreabilidade, que facilitan o seguimento do progreso do alumnado por parte do profesorado.

iPad

•E apps recomendadas, que complementan o proxecto.

Inclusión e atención á diversidade

O esencial Recolle as aprendizaxes esenciais que permitirán adquirir o perfil de saída previsto, axudándolle ao profesorado a adaptar o ritmo e a profundidade, facendo uso das metodoloxías activas máis adecuadas en cada caso. O esencial visual, fichas ou vídeos que sintetizan as aprendizaxes esenciais utilizando esquemas e debuxos.

iPad

9:45 AM

100%

9 Aé ctoeuc ns ao lmo xi ñí aa ! Vocabulario

Inventos Obxectos Lapis

Máquinas Electricidade Combustible electrodomésticos vehículos Avión Lavadora

Forza ferramentas Tesoiras

Roupa Bici

Batedor

Coche

Plastilina

Carretilla

Lámpada

Ladrillo Máquinas electrónicas

Teléfono móbil

Tableta

Portátil

Ordenador de mesa

Pasos nun proxecto

2. Deseñar 1. Pensar

4. Comprobar 3. Realizar

1. Pensar

5. Presentar

dezasete 17

Pautas DUA Os diferentes elementos do Proxecto Operación Mundo están concibidos tendo en conta os principios do Deseño Universal de Aprendizaxe (DUA).

iPad 9:45 AM 100%

Fichas de atención á diversidade iPad

• Encontrar materiais de apoio.

9:45 AM UNIDADE

• Prestar unha atención individualizada.

100%

Nome e apelidos: Data:

FICHA

Permiten:

Ciencias da Natureza 5.º

1 Marca se estas oracións son verdadeiras ou falsas e corrixe as falsas.

• Adaptar os contidos aos diferentes ritmos de aprendizaxe.

a) Os seres vivos heterótrofos, como as plantas, non poden fabricar os seus propios nutrientes.

• Seleccionar e aplicar diversas estratexias metodolóxicas.

b) A función de relación consiste en percibir cousas e reaccionar ante elas.

c) As funcións vitais son a nutrición, a relación, a reprodución e a ex creción.

d) Na reprodución sexual e a asexual só se necesita un individuo.

e) Os gametos son as células reprodutoras na reprodución asexual. iPad

9:45 AM

100%

Nome e apelidos: Data:

Ciencias da Natureza 5.º

1 Escribe debaixo de cada ilustración a función vital relacionada.

FICHA

UNIDADE

2 Enche a táboa sobre os tipos de células.

Procariota

Eucariota

Estruturas comúns A

Tamaño

Complexidade Orgánulos Núcleo

Debuxo esquemático D E 59

2 Observa esta célula e colorea o citoplasma dunha cor, os orgánulos

doutra e o núcleo co material xenético doutra. É unha célula:

100% 9:45 AM

Orgánulos iPad

Núcleo e material xenético

UNIDAD

ape lido Nom e e

eza 5.º da Natur Ciencias

FICHA

Citoplasma

Dat a:

e partes qu Nomea as ramecio. iga cal é. axe dun pa zas, invest va esta im ñe ser sco Ob de e 1 algunha qu la. Se hai

aparecen

1 5 2

iPad

UNIDA

No me

e ape lido s:

9:45 AM

Escribe en que Ciencia reino se s da Nat posta us ureza 5.º clasifica ando cri n estes terios de seres viv clasifica os. Xusti ción. fica a tú pluricelu a res lar

a) Alga

b) Fento

a) A parte

e función

ñecías, qu

que desco

realiza na

célula?

100% FICHA

o dese po dentr En que gru e ser vivo? clasifica est e reino se b) En qu reino?

ex rmación e Busca info tivo. osíntese. xo explica lizan a fot Fai un debu ótrofos rea o. aut ces os pro viv este s seres e consiste 2 Moito ente en qu plica brevem

c) Mamífe

d) Musgo

e) Bacte

ria

4 Fai un es

dividen

quema no que expliqu as mone es as ca ras, os pr racterístic otistas e as e grup os fungo os nos qu s. e

Avaliación

Probas de avaliación predeseñadas Para avaliar coñecementos previos e o progreso no curso: • Unha avaliación inicial. • Unha avaliación final.

Para cada unidade: • Unha avaliación. • Unha avaliación competencial.

Para cada trimestre: • Unha proba competencial para avaliar o progreso na adquisición do perfil de saída.

iPad

9:45 AM

UNIDADE

100%

Nome e apelidos:

Ciencias da Natureza 5.º

7 Explica a diferenza entre vertebrado e invertebrado.

8 Relaciona os órganos e os aparatos seguintes coa función que corresponda: locomotor, nervioso, respiratorio, circulatorio, excretor e dixestivo Nutrición: Relación:

9 Observa as imaxes destas plantas e responde as cuestións. A

a) Que proceso é o que está representado nelas? iPad

9:45 AM UNIDADE

b) Describe brevemente en que consiste cada proceso.

100%

Nome e apelidos: Data:

Ciencias da Natureza 5.º

1 Identifica a que especie de árbore (ciprés, plátano de sombra, tileiro ou

salgueiro chorón) pertencen as follas das imaxes. 1

10 As plantas carnívoras pechan as súas follas cando un insecto as roza. Isto significa que se alimenta de insectos? Xustifica a túa resposta.

Para iso, propoñémosche que utilices o mapa que tes a continuación e que sigas estas sinxelas instrucións:

1. Elixe unha das follas. 2. Colócate no punto de saída do xogo. 3. Avanza pola pista (seguindo a dirección da frecha). 4. En cada cruzamento que te encontras, decide o camiño a seguir en función da forma da folla que elixiches e da mensaxe de cada cartel. Folla en forma de corazón Folla alongada e estreita

Salgueiro chorón

Tileiro Folla doutra forma Folla en forma de pé de parrulo

Folla doutra forma Folla en forma de escama Ciprés SAÍDA 70

Plátano de sombra

Xerador de probas escritas de avaliación e exercitación

iPad

9:45 AM

100%

Ferramenta coa que o profesorado poderá deseñar probas escritas de xeito flexible, seleccionando, en función dos seus obxectivos didácticos, as aprendizaxes que desexa avaliar ou exercitar (parte dunha unidade, unha unidade completa).

1. RÚBRICA PARA AVALIAR AS INTERVENCIÓNS NA CLASE: EXPOSICIÓN ORAL

E ademais... •F ondo de instrumentos de avaliación, autoavaliación e coavaliación. Cunha ampla base de rúbricas, dianas, e outros instrumentos deseñados por especialistas co fin de proporcionarlle ao profesorado un conxunto de ferramentas coas que levar a cabo a avaliación, a autoavaliación e a coavaliación. • Instrumentos para avaliar a práctica docente.

Excelente (9-10)

Bo (7-8)

Adecuado (5-6)

Mellorable (1-4)

Expón con bo dominio as ideas, feitos Expresa as súas ideas clara e e vivencias con claridade, coherencia organizadamente. e corrección.

As ideas principais quedan claras.

Contido

Demostra un completo dominio do tema tratado, destacando claramente os aspectos importantes e respondendo adecuadamente as preguntas do grupo.

Demostra un bo dominio do tema e utiliza normalmente un vocabulario específico deste, respondendo adecuadamente as preguntas do grupo.

Demostra un dominio da maioría das partes do tema e utiliza un vocabulario básico deste, aínda que non é atinado nas respostas ás preguntas do grupo.

Integra un coñecemento básico que se destaca nun guión ou esquema que utiliza para a exposición.

Vocabulario

Utiliza un vocabulario preciso de acordo ás ideas, feitos ou vivencias expostas, incorporando novas palabras e perspectivas persoais desde a escoita e as intervencións dos demais.

En xeral, o vocabulario utilizado adecúase ás ideas, feitos ou vivencias expostas, así como nas intervencións.

Predomina unha linguaxe coloquial con algunhas palabras adecuadas ás ideas, feitos ou vivencias expostas.

Integra un vocabulario básico que se destaca nun guión ou esquema que utiliza para a exposición.

Orde e xestión do tempo

Segue unha orde lóxica, con interese e control emocional, finalizando nun tempo adecuado, aplicando normas de cortesía habituais (desculpas, agradecementos, felicitacións...).

Segue unha orde, con interese e control emocional, e conclúe correctamente e en tempo aproximado.

Segue certa orde, con algunha dificultade no control emocional aproximándose ao tempo establecido.

Ten dificultades para manter unha orde, axustarse ao tempo e manifestar interese e control emocional.

Pronunciación, volume e entoación

Exprésase cunha pronunciación e unha dicción correctas: articulación, ritmo, entoación e volume.

Exprésase cunha pronunciación e En xeral, a pronunciación e a dicción unha dicción adecuadas: articulación, son adecuadas, aínda que cunha ritmo, entoación e volume. entoación ou un volume mellorables.

Interaccións co grupo

Dirixe a mirada a todo o grupo e En xeral domina a situación, aínda participa activamente na conversa que se mostra algo máis inseguro na conversa. contestando a preguntas e facendo comentarios relacionados co tema da conversa.

Recursos e apoios

Utiliza con soltura diversos apoios visuais e referencias ao traballo realizado ao longo da súa exposición que reforzan o contido.

Exposición de ideas

O dominio da situación é intermitente e, en segundo que momentos, a mirada domínase e a conversa formúlase con seguridade.

Utiliza algúns apoios visuais ao longo Utiliza algún apoio ao longo da súa exposición que reforza o contido. da súa exposición e referencias ao traballo realizado que reforzan o contido.

Coa axuda dalgún soporte (texto escrito, esquema, guión...) fai unha lectura das ideas principais ante o grupo.

Necesita axuda para mellorar a pronunciación ou a dicción.

Consegue realizar a exposición aínda que a súa introversión ou a incerteza da situación lle dificultan manter a mirada ou afrontar a conversa con seguridade.

Os recursos utilizados teñen como obxectivo darlle seguridade e marcar unha pauta na súa exposición (guión, esquema...).

VALORACIÓN FINAL 1

Ponderación / 2Valoración

2

Programación, proposta didáctica e documentación do proxecto

As claves de Operación Mundo • I nclúe unha ampla documentación sobre as claves e as metodoloxías activas desenvoltas no proxecto.

Proposta didáctica • Recompila a versión en pdf das propostas didácticas.

Programacións. Coa versión en word e en pdf de: • Programación didáctica. • Programación por unidades. • Rexistros de avaliación.

iPad

9:45 AM

100%

2 Clasificamos para protexer COMPETENCIAS ESPECÍFICAS DA ÁREA 1. Utilizar dispositivos e recursos dixitais. 2. Utilizar o pensamento científico. 5. Recoñecer as características do medio natural. 1. Utilizar dispositivos e recursos dixitais. 2. Utilizar o pensamento científico.

SABERES BÁSICOS DO PRIMEIRO CICLO A. Cultura científica. 1. Iniciación á actividade científica: A.1.1, A.1.2, A.1.3 e A.1.4. 2. A vida no noso planeta: A.2.1.

Páxina inicial Situación de aprendizaxe: Como o ves, o Dato e Obxectivo en acción ODS 15: Vida de ecosistemas

B. Tecnoloxía e dixitalización. 1. Dixitalización do ámbito persoal de aprendizaxe: B.1.1, B.1.2 e B.1.3. C. Sociedades e territorio. 1. Conciencia ecosocial: C.4.2 e C.4.3. A. Cultura científica. 1. Iniciación á actividade científica: A.1.1, A.1.2, A.1.3 e A.1.4. 2. A vida no noso planeta: A.2.1.

As funcións vitais e as células As funcións vitais

5. Recoñecer as características do medio natural.

B. Tecnoloxía e dixitalización. 1. Dixitalización do ámbito persoal de aprendizaxe: B.1.1, B.1.2 e B.1.3.

1. Utilizar dispositivos e recursos dixitais.

A. Cultura científica. 1. Iniciación á actividade científica: A.1.1, A.1.2, A.1.3 e A.1.4. 2. A vida no noso planeta: A.2.1.

Os niveis de organización

5. Recoñecer as características do medio natural.

B. Tecnoloxía e dixitalización. 1. Dixitalización do ámbito persoal de aprendizaxe: B.1.1, B.1.2 e B.1.3.

Tecidos, órganos, aparatos e sistemas

1. Utilizar dispositivos e recursos dixitais.

A. Cultura científica. 1. Iniciación á actividade científica: A.1.1, A.1.2, A.1.3 e A.1.4. 2. A vida no noso planeta: A.2.1.

2. Utilizar o pensamento científico.

2. Utilizar o pensamento científico. 5. Recoñecer características do medio natural.

B. Tecnoloxía e dixitalización. 1. Dixitalización do ámbito persoal de aprendizaxe: B.1.1, B.1.2 e B.1.3.

1. Utilizar dispositivos e recursos dixitais.

A. Cultura científica. 1. Iniciación á actividade científica: A.1.1, A.1.2, A.1.3 e A.1.4. 2. A vida no noso planeta: A.2.1.

2. Utilizar o pensamento científico. 5. Recoñecer as características do medio natural.

B. Tecnoloxía e dixitalización. 1. Dixitalización do ámbito persoal de aprendizaxe: B.1.1, B.1.2 e B.1.3.

1. Utilizar dispositivos e recursos dixitais.

A. Cultura científica. 1. Iniciación á actividade científica: A.1.1, A.1.2, A.1.3, A.1.4 e A.1.5. 2. A vida no noso planeta: A.2.1.

2. Utilizar o pensamento científico. 3. Resolver problemas utilizando o pensamento computacional.

As células Tipos de células

Seres vivos unicelulares e pluricelulares

Os cinco reinos de seres vivos A biodiversidade Os cinco reinos

Moneras, protistas e fungos Características das moneras e dos protistas e dos fungos

As plantas Características das plantas Clasificación das plantas

B. Tecnoloxía e dixitalización. 1. Dixitalización do ámbito persoal de aprendizaxe: B.1.1, B.1.2 e B.1.3. 2. Proxectos de deseño e pensamento computacional: B.2.4.

5. Recoñecer as características do medio natural. 1. Utilizar dispositivos e recursos dixitais. 2. Utilizar o pensamento científico. 5. Recoñecer características do medio natural. 1. Utilizar dispositivos e recursos dixitais. 2. Utilizar o pensamento científico. 5 Recoñecer características do medio natural.

A. Cultura científica. 1. Iniciación á actividade científica: A.1.1., A.1.2, A.1.3. e A.1.4. 2. A vida no noso planeta: A.2.1.

Os animais Características dos animais Clasificación dos animais

B. Tecnoloxía e dixitalización. 1. Dixitalización do ámbito persoal de aprendizaxe: B.1.1., B.1.2. e B.1.3.

O ser humano, un mamífero especial

A. Cultura científica. 1. Iniciación á actividade científica: A.1.1, A.1.2, A.1.3 e A.1.4. 2. A vida no noso planeta: A.2.1.

Portafolio Que aprendín? Obxectivo en acción

B. Tecnoloxía e dixitalización. 1. Dixitalización do ámbito persoal de aprendizaxe: B.1.1, B.1.2 e B.1.3.

Como aprendín?

C. Sociedades e territorio. 1. Conciencia ecosocial: C.4.2 e C.4.3.

Recursos

Claves

Recursos dixitais

Actividades interactivas

Fichas de reforzo (niveis 1, 2 e 3): actividades 1 e 2

Diego e a súa clase fixeron fotos de diferentes seres vivos. Pero como diferenciaron os seres vivos dos non-vivos?

A función de reprodución

Nutrición autótrofa Enerxía do sol Dióxido de carbono

• Na reprodución sexual, dous individuos, un de sexo masculino e outro de sexo feminino, producen células reprodutoras ou gametos. A unión de dous gametos dá lugar a un ou varios descendentes parecidos aos proxenitores, pero non idénticos.

• Están formados por unhas estruturas chamadas células.

As funcións vitais

Segundo a súa forma de obter os nutrientes, existen dous tipos de seres vivos: os autótrofos e os heterótrofos.

Reprodución asexual

Ten en conta

Descendente idéntico ao seu proxenitor

Un só proxenitor

• O alumnado tende a asociar os seres vivos cos animais. Por iso, ao falar das características dos seres vivos, podemos resaltar que non todos se nutren, se relacionan e se reproducen como os animais (achegar exemplos de plantas, protozoos, etc.).

Xema

• Na reprodución asexual, un só ser vivo produce un ou varios descendentes idénticos a el.

• Realizan as tres funcións vitais (nutrición, relación e reprodución).

A nutrición consiste en tomar substancias do medio, utilizalas para obter enerxía, crecer ou reparar as partes danadas, e eliminar os refugallos.

A reprodución é a capacidade que teñen os seres vivos para producir descendentes con características iguais ou moi parecidas ás súas. Existen dous tipos de reprodución: a sexual e a asexual. Algúns seres vivos só realizan unha delas, outros poden utilizar ambas as dúas.

Os seres vivos diferéncianse da materia non-viva en dous aspectos:

A función de nutrición

Os seres vivos autótrofos fabrican os seus propios nutrientes

Auga e sales minerais

Nutrición heterótrofa

• Os seres vivos autótrofos, como as plantas e as algas, utilizan a enerxía do sol para transformar as substancias que toman do aire e do chan nos nutrientes que necesitan.

Reprodución sexual Dous proxenitores

• É moi importante traballar os conceptos de autótrofo e heterótrofo. Para iso, podemos poñer exemplos dos dous tipos de seres. Podemos inventar algún xogo mnemotécnico para axudarlle ao alumnado a recordar as palabras, ou colocar carteis na clase con estes nomes.

Imos ordenar isto! Queremos utilizar estas fotografías e carteis para montar unha exposición sobre as funcións vitais. O problema é que están totalmente desordenados! Axuda a organizalos asociando a cada fotografía dous pés de foto que creas que se relacionan con ela.

Descendencia parecida aos proxenitores, non idéntica

• Ao falar da reprodución asexual, é posible que algúns alumnos ou alumnas formulen o exemplo de animais que perden a cola e son capaces de rexenerala. Podemos aproveitar para explicar que rexeneración non é o mesmo ca reprodución, xa que no primeiro caso non se xeran individuos novos!

• Os seres vivos heterótrofos, como os animais, non poden fabricar os seus propios nutrientes e obtéñenos alimentándose doutros seres vivos.

A función de relación

9:45 AM

A función de relación consiste en percibir as cousas que ocorren dentro e fóra do corpo e reaccionar ante elas.

A introdución incita a reflexionar sobre como podemos distinguir se algo está vivo de cara a poder clasificalo e protexelo.

a) Indica, en cada caso, se se trata dun ser vivo autótrofo ou heterótrofo, e explícao. b) Que función vital lle permite á gacela fuxir do león? Explica a túa resposta.

As plantas non necesitan desprazarse para obter o seu alimento porque son autótrofas, é dicir, toman substancias do aire e do chan e transfórmanas en alimento mediante a luz do sol.

2 a) León: heterótrofo / Gacela: heterótrofo / Herba: autótrofo. b) A función de relación.

Fotografía 1: heterótrofo, reprodución asexual e sexual. Fotografía 2: heterótrofo, reprodución sexual. Fotografía 3: autótrofo, reprodución sexual e asexual. Fotografía 4: heterótrofo, reprodución asexual e sexual.

Fotografía 3. Ser vivo autótrofo. Eu non necesito tomar alimentos, un momentiño ao sol e listo!

iPad

Nota: Debe terse en conta que os criterios autótrofo/heterótrofo e reprodución asexual/sexual se poderían aplicar en realidade ás catro fotografías, aínda que non sexa evidente. A información completa sería:

Fotografía 1. Ser vivo heterótrofo. A miña comida preferida son as bacterias, morro sen elas.

Ser vivo heterótrofo

Eu non necesito tomar alimentos, un momentiño ao sol e listo!

A miña comida preferida son as bacterias, morro sen elas.

Ser vivo autótrofo

Ser vivo con reprodución asexual

A miña descendencia é idéntica a min, somos como dúas gotas de auga.

Os meus fillos non se parecen moito a min, pero si teñen as orellas do seu pai.

Ser vivo con reprodución sexual

Fotografía 4: Ser vivo con reprodución asexual. A miña descendencia é idéntica a min, somos como dúas gotas de auga.

Imos ordenar isto!

Fotografía 2. Ser vivo con reprodución sexual. Os meus fillos non se parecen moito a min, pero si teñen as orellas do seu pai.

As plantas adoitan permanecer nun mesmo lugar toda a súa vida. Por que non necesitan desprazarse para obter o seu alimento?

Solucións 1

Os seres vivos heterótrofos obteñen nutrientes doutros seres vivos

2 Observa os seres vivos que aparecen na imaxe da dereita.

Conexión coa situación de aprendizaxe

+ información anayaeducacion.es

TIC Busca de información e realización de actividades interactivas dispoñibles en anayaeducacion.es e no libro dixital.

Por que sabes que algo é un ser vivo?

Actividades complementarias Para facilitar a comprensión e a motivación • Facer un mural de seres autótrofos ou heterótrofos. Colocamos na parede da aula dúas cartolinas baleiras: unha co rótulo «seres vivos autótrofos» e outra co rótulo «seres vivos heterótrofos». Cada día, mentres esteamos a estudar esta unidade, propoñeremos ao final da clase catro nomes de seres vivos e pedirémoslles que os apunten, por quendas, nunha das dúas cartolinas, a que lles corresponda. Tamén podemos pegar debuxos ou fotografías destes seres vivos para obter un mural máis vistoso. • Entrevista a unha planta, a unha gacela e a un león. Inventamos unha entrevista con preguntas e respostas na que cada ser vivo expón as vantaxes da súa forma de nutrición e por que a prefire á dos outros.

CLAVE S AS

100%

Inclusión e atención á diversidade

Vídeo inicial: Lin Fichas: «Plan TIC Fichas: «Aprend

PRO XEC TO DO

Animacións: «As nun momento: Un Vídeo: «Constrúo microscopio» Presentación: «O Actividades inte Fichas de reforz

Presentación: «O vivos» Actividades inte Fichas de reforz (apartado a)

Animación: «Cón ordenar calcetín Actividades inte Fichas de reforz (apartado b)

Vídeo: «O movem Presentacións: « protistas» e «O r Actividades inte Fichas de reforz Ficha de ampliac

Vídeos: «Que cur zume» e «As pla Animación: «Cón planta?» Presentación: «Q Actividades inte Fichas de reforz Ficha de ampliac

Presentación: A Animacións: «Có dos animais» Animación: «Que Actividades inte Fichas de reforz

Animación: «Cón vivos» Álbum de fotos Actividades inte Game Room O esencial Xerador de prob Avaliacións: Bás

Da LOMLOE a Operación Mundo

Da LOMLOE a OPERACIÓN MUNDO

Perfil de saída da Educación Primaria O perfil de saída do alumnado ao termo do ensino básico identifica e define, en conexión cos retos do século xxi, as competencias clave que o alumnado debeu desenvolver ao finalizar a educación básica, e introduce orientacións sobre o nivel de desempeño esperado ao termo da Educación Primaria. Quérese garantir que todo alumno ou alumna que supere con éxito o ensino básico e, polo tanto, alcance o perfil de saída saiba mobilizar as aprendizaxes adquiridas para responder aos principais desafíos aos que deberá facer fronte ao longo da súa vida: - D esenvolver unha actitude responsable a partir da toma de conciencia da degradación do medio ambiente baseada no coñecemento das causas que a provocan, agravan ou melloran, desde unha visión sistémica, tanto local como global. - I dentificar os diferentes aspectos relacionados co consumo responsable, valorando as súas repercusións sobre o ben individual e o común, xulgando criticamente as necesidades e os excesos e exercendo un control social fronte á vulneración dos seus dereitos como consumidor. - D esenvolver hábitos de vida saudable a partir da comprensión do funcionamento do organismo e a reflexión crítica sobre os factores internos e externos que inciden nela, asumindo a responsabilidade persoal na promoción da saúde pública. - E xercitar a sensibilidade para detectar situacións de inequidade e exclusión desde a comprensión das súas causas complexas, para desenvolver sentimentos de empatía e compaixón. - E ntender os conflitos como elementos connaturais á vida en sociedade que deben resolverse de xeito pacífico. - A nalizar de xeito crítico e aproveitar as oportunidades de todo tipo que ofrece a sociedade actual, en particular as da cultura dixital, avaliando os seus beneficios e riscos e facendo un uso ético e responsable que contribúa á mellora da calidade de vida persoal e colectiva. - A ceptar a incerteza como unha oportunidade para articular respostas máis creativas, aprendendo a manexar a ansiedade que pode levar aparellada. - C ooperar e convivir en sociedades abertas e cambiantes, valorando a diversidade persoal e cultural como fonte de riqueza e interesándose por outras linguas e culturas. - S entirse parte dun proxecto colectivo, tanto no ámbito local coma no global, desenvolvendo empatía e xenerosidade. - D esenvolver as habilidades que lle permitan seguir aprendendo ao longo da vida, desde a confianza no coñecemento como motor do desenvolvemento e a valoración crítica dos riscos e os beneficios deste último. As competencias clave que se deben adquirir son as seguintes: a) competencia en comunicación lingüística b) competencia plurilingüe c) competencia matemática e competencia en ciencia e tecnoloxía d) competencia dixital e) competencia persoal, social e de aprender a aprender f) competencia cidadá g) competencia emprendedora h) competencia en conciencia e expresión culturais En canto á dimensión aplicada das competencias clave, definiuse para cada unha delas un conxunto de descritores operativos. Estes descritores operativos das competencias clave constitúen

o marco referencial a partir do cal se concretan as competencias específicas de cada área, ámbito ou materia. Esta vinculación entre descritores operativos e competencias específicas propicia que da avaliación destas últimas poida colixir se o grao de adquisición das competencias clave definidas no perfil de saída e, polo tanto, a consecución das competencias e obxectivos previstos para a etapa. Estes descritores operativos son os seguintes:

Competencia en comunicación lingüística (CCL) CCL1. Expresa feitos, conceptos, pensamentos, opinións ou sentimentos de forma oral, escrita ou signada, con claridade e adecuación a diferentes contextos cotiáns do seu ámbito persoal, social e educativo, e participa en interaccións comunicativas con actitude cooperativa e respectuosa, tanto para intercambiar información e crear coñecemento coma para construír vínculos persoais. CCL2. Comprende, interpreta e valora textos orais, signados, escritos ou multimodais sinxelos dos ámbitos persoal, social e educativo, con acompañamento puntual, para participar activamente en contextos cotiáns e para construír coñecemento. CCL3. Localiza, selecciona e contrasta, co debido acompañamento, información sinxela procedente de dúas ou máis fontes, avaliando a súa fiabilidade e utilidade en función dos obxectivos de lectura, e intégraa e transfórmaa en coñecemento para comunicala adoptando un punto de vista creativo e persoal á par que respectuoso coa propiedade intelectual. CCL4. Le obras diversas adecuadas ao seu desenvolvemento, seleccionando aquelas que mellor se axustan aos seus gustos e intereses; recoñece o patrimonio literario como fonte de gozo e aprendizaxe individual e colectiva; e mobiliza a súa experiencia persoal e lectora para construír e compartir a súa interpretación das obras e para crear textos de intención literaria a partir de modelos sinxelos. CCL5. Pon as súas prácticas comunicativas ao servizo da convivencia democrática, a xestión dialogada dos conflitos e a igualdade de dereitos de todas as persoas, detectando os usos discriminatorios da lingua así como os abusos de poder a través da mesma, para favorecer un uso non só eficaz senón tamén ético da linguaxe.

Competencia plurilingüe (CP) CP1. Usa, polo menos, unha lingua, ademais da lingua ou linguas familiares, para responder a necesidades comunicativas sinxelas e predicibles, de xeito adecuado tanto ao seu desenvolvemento e intereses coma a situacións e contextos cotiáns dos ámbitos persoal, social e educativo.

dose ante a incerteza, para xerar cooperativamente un produto creativo cun obxectivo concreto, procurando a participación de todo o grupo e resolvendo pacificamente os conflitos que poidan xurdir. STEM4. Interpreta e transmite os elementos máis relevantes dalgúns métodos e resultados científicos, matemáticos e tecnolóxicos de forma clara e veraz, utilizando a terminoloxía científica apropiada, en diferentes formatos (debuxos, diagramas, gráficos, símbolos...) e aproveitando de forma crítica, ética e responsable a cultura dixital para compartir e construír novos coñecementos. STEM5. Participa en accións fundamentadas cientificamente para preservar a saúde e o medio ambiente, aplicando principios de ética e seguridade practicando o consumo responsable.

Competencia dixital (CD) CD1. Realiza buscas guiadas en internet e fai uso de estratexias sinxelas para o tratamento dixital da información (palabras clave, selección de información relevante, organización de datos...) cunha actitude crítica sobre os contidos obtidos. CD2. Crea, integra e reelabora contidos dixitais en distintos formatos (texto, táboa, imaxe, audio, vídeo, programa informático...) mediante o uso de diferentes ferramentas dixitais para expresar ideas, sentimentos e coñecementos, respectando a propiedade intelectual e os dereitos de autor dos contidos que reutiliza. CD3. Participa en actividades e/ou proxectos escolares mediante o uso de ferramentas ou plataformas virtuais que lle permitan construír novo coñecemento, comunicarse, traballar colaboradoramente, compartir datos e contidos en ámbitos dixitais restrinxidos e supervisados de xeito seguro, cunha actitude aberta e responsable ante o seu uso. CD4. Coñece os riscos e adopta, coa orientación do docente, medidas preventivas ao usar as tecnoloxías dixitais para protexer os dispositivos, os datos persoais, a saúde e o medio ambiente, e iníciase na adopción de hábitos de uso crítico, seguro, saudable e sostible destas. CD5. Iníciase no desenvolvemento de solucións dixitais sinxelas e sostibles (reutilización de materiais tecnolóxicos, programación informática por bloques, robótica educativa...) para resolver problemas concretos ou retos propostos de xeito creativo, solicitando axuda en caso necesario.

Competencia persoal, social e de aprender a aprender (CPSAA)

CP2. A partir das súas experiencias, recoñece a diversidade de perfís lingüísticos e experimenta estratexias que, de xeito guiado, lle permiten realizar transferencias sinxelas entre distintas linguas para comunicarse en contextos cotiáns e ampliar o seu repertorio lingüístico individual.

CPSAA1. É consciente das propias emocións, ideas e comportamentos persoais e emprega estratexias para xestionalas en situacións de tensión ou conflito, adaptándose aos cambios e harmonizándoos para alcanzar os seus propios obxectivos.

CP3. Coñece e respecta a diversidade lingüística e cultural presente no seu ámbito, recoñecendo e comprendendo o seu valor como factor de diálogo, para mellorar a convivencia.

CPSAA2. Coñece os riscos máis relevantes para a saúde e comeza a adoptar hábitos saudables para o seu benestar físico e mental.

Competencia matemática e competencia en ciencia, tecnoloxía e enxeñería (STEM)

CPSAA3. Recoñece e respecta as emocións e as experiencias dos demais, participa activamente no traballo en grupo, asume as responsabilidades individuais asignadas e emprega estratexias cooperativas dirixidas á consecución de obxectivos compartidos.

STEM1. Utiliza, de xeito guiado, algúns métodos indutivos, dedutivos e lóxicos propios do razoamento matemático en situacións coñecidas, e selecciona e emprega algunhas estratexias para resolver problemas reflexionando sobre as solucións obtidas. STEM2. Utiliza o pensamento científico para entender e explicar algúns dos fenómenos que acontecen ao seu arredor, confiando no coñecemento como motor de desenvolvemento, utilizando ferramentas e instrumentos adecuados, considerando preguntas e realizando experimentos sinxelos de forma guiada. STEM3. Realiza de forma guiada proxectos, deseñando, fabricando e avaliando diferentes prototipos ou modelos, adaptán-

CPSAA4. Recoñece o valor do esforzo e a dedicación persoal para a mellora da súa aprendizaxe e adopta posturas críticas cando se producen procesos de reflexión guiados. CPSAA5. Planea obxectivos a curto prazo, utiliza estratexias de aprendizaxe autorregulada e participa en procesos de auto e coavaliación, recoñecendo as súas limitacións e sabendo buscar axuda no proceso de construción do coñecemento.

Competencia cidadá (CC) CC1. Entende os feitos históricos e sociais máis relevantes relativos á súa propia identidade e cultura, reflexiona sobre as normas de convivencia, e aplícaas de xeito construtivo, dialogante e inclusivo en calquera contexto. CC2. Participa en actividades comunitarias, a toma de decisións e a resolución dos conflitos de forma dialogada e respectuosa cos procedementos democráticos no marco da Unión Europea e a Constitución española, os dereitos humanos e da infancia, o valor da diversidade e o logro da igualdade de xénero, a cohesión social e os Obxectivos de Desenvolvemento Sostible. CC3. Reflexiona e dialoga sobre valores e problemas éticos de actualidade, comprendendo a necesidade de respectar diferentes culturas e crenzas, coidar a contorna, rexeitar prexuízos e estereotipos, e opoñerse a calquera forma de discriminación e violencia. CC4. Comprende as relacións sistémicas entre as accións humanas e o ámbito e iníciase na adopción de hábitos de vida sostibles, para contribuír á conservación da biodiversidade desde unha perspectiva tanto local como global.

Competencia emprendedora (CE) CE1. Recoñece necesidades e retos a afrontar e elabora ideas orixinais, utilizando destrezas creativas e tomando conciencia das consecuencias e efectos que as ideas puidesen xerar na contorna, para propoñer solucións valiosas que respondan ás necesidades detectadas. CE2. Identifica fortalezas e debilidades propias utilizando estratexias de autocoñecemento; iníciase no coñecemento de elementos económicos e financeiros básicos, aplicando estes a situacións

e problemas da vida cotiá, para detectar aqueles recursos que poidan levar as ideas orixinais e valiosas á acción. CE3. Crea ideas e solucións orixinais, planifica tarefas, coopera con outros e en equipo, valorando o proceso realizado e o resultado obtido, para levar a cabo unha iniciativa emprendedora, considerando a experiencia como unha oportunidade para aprender.

Competencia en conciencia e expresión culturais (CCEC) CCEC1. Recoñece e respecta os aspectos fundamentais do patrimonio cultural e artístico de calquera época, comprendendo as diferenzas culturais e a necesidade de respectalas, nun ámbito intercultural. CCEC2. Recoñece e interésase polas especificidades e intencionalidades das manifestacións artísticas e culturais máis destacadas do patrimonio, a través das súas linguaxes e elementos técnicos, en diversos medios e soportes, nun contexto en continua transformación. CCEC3. Enriquece e constrúe a súa identidade, interactuando coa contorna e a sociedade, a través da expresión cultural e artística creativa, integrando o seu propio corpo e desenvolvendo as súas capacidades afectivas, con actitude aberta e inclusiva cos demais. CCEC4. Utiliza con creatividade distintas representacións e expresións artísticas, a través do uso de técnicas plásticas, visuais, audiovisuais, sonoras e corporais para a creación de propostas artísticas e culturais, de forma colaboradora.

As claves do Proxecto Operación Mundo reforzan significativamente os descritores operativos do perfil de saída do alumnado de Educación Primaria ante as competencias clave. No seguinte cadro podemos ver a contribución das claves de Operación Mundo para a consecución do perfil de saída:

PERFIL DE SAÍDA E CLAVES PEDAGÓXICAS DE OPERACIÓN MUNDO CLAVES PEDAGÓXICAS

PERFIL DE SAÍDA DO ALUMNADO – EDUCACIÓN PRIMARIA DESCRITORES OPERATIVOS CCL

Situacións de aprendizaxe comprometidas cos ODS

Plan Lingüístico

Aprendizaxe cooperativa

Desenvolvemento do pensamento

Aprendizaxe lúdica: gamificación

Clase invertida

STEM 3

Dixital

Inclusión

Avaliación competencial

Proxectos interdisciplinarios

* *

CCEC

Emprendemento

Educación emocional

CPSAA

* *

Competencias clave: CCL, competencia en comunicación lingüística. CP, competencia plurilingüe. STEM, competencia matemática e competencia en ciencia e tecnoloxía. CD, competencia dixital. CPSAA, competencia persoal, social e de aprender a aprender. CC, competencia cidadá. CE, competencia emprendedora. CCEC, competencia en conciencia e expresión culturais.

Interdisciplinariedade en Operación Mundo ODS INTERDISCIPLINARIOS ODS

SITUACIÓN DE APRENDIZAXE

UNIDADES CIENCIAS DE LA NATURALEZA

Educación de calidade

A partir dun feito observable: como se disolve o cacao en po, achégase a ciencia á vida cotiá.

Vida de ecosistemas terrestres

Unha saída nun ámbito próximo ao colexio fará reflexionar sobre a necesidade de clasificar e organizar os seres vivos para poder protexelos.

Saúde e benestar

Un grupo de rapaces e rapazas encontraron uns trucos en internet para coidar os seus corpos.

Coñecemos o noso corpo

Saúde e benestar

Unha nena, Sandra, ten moito medo a poñerse enferma e decide non saír do seu cuarto.

Coidamos a nosa saúde

Produción e consumos responsables

Una niña, Eli, analiza la cantidad de recursos que utilizó en su última fiesta de cumpleaños para ver cómo mejorar la siguiente.

Experimentamos coa materia e coa enerxía

Cidades e comunidades sostibles

Unha nena, Eli, analiza a cantidade de recursos que utilizou na súa última festa de aniversario para ver como mellorar a seguinte.

Facemos un proxecto... ..buscamos solucións

Facemos ciencia!

Clasificamos para protexer

PROXECTOS INTERDISCIPLINARIOS

LINGUA - LENGUA

MATEMÁTICAS

COÑECEMENTO DO MEDIO C. DA NATUREZA

TRIMESTRE

C. SOCIAIS

Proxecto interdisciplinario: O noso cumio polo clima

1 Mira isto! No movilizamos

TRIMESTRE

Todo controlado

Equipo de investigación

Somos activos

Proxecto interdisciplinario: Facemos camiño

2 Gozo hoxe, gozarei mañá Experiencia en la Naturaleza

TRIMESTRE

Antes del primer paso

Camiño e miro

A experiencia dos vellos camiños

Proxecto interdisciplinario: Un lugar para o noso recreo

3 O meu lugar preferido é... ¿Reinventamos?

El patio que sueño

Aprender do natural

Sinais para todas as persoas

Gamificación en Operación Mundo ACTIVIDADES LÚDICAS NAS UNIDADES 7

Mira como penso

Fago os meus proxectos paso a paso A continuación, propoñémosvos catro ideas parar realizar proxectos moi distintos.

En anayaeducacion.es encontraredes un amplo banco de ideas que vos poden servir de inspiración para outros proxectos diferentes.

Organizádevos en grupos, elixide unha delas e seguide os pasos que se propoñen e que estudastes ao longo da unidade para chegar á elaboración do produto final.

Proxecto 1: Crear unha tarxeta de felicitación Pop Up

Proxecto 3: Crear uns altofalantes para escoitar música no teu móbil

Problema

As tarxetas de felicitación son moi bonitas, pero contribúen ao dispendio de papel e resultan caras.

Os altofalantes que se compran consomen enerxía. Ade mais, non sempre podemos recargar a batería, sobre todo se estamos no campo.

Solución

Pódese confeccionar unha tarxeta de felicitación vistosa a través da técnica do pop up.

Solución

A materia cambia Podemos

fabricar uns estupendos altofalantes caseiros con vasos de cartón.

Materiais 3

Cartolina, tesoiras, pegamento, papeis de cores, caderno e rotuladores. Proceso

Aplica o que aprendiches na unidade para crear unha lista de tarefas, un presuposto e unha secuencia deste proxec to. Un consello: antes de empezar, visita a biblioteca cos teus compañeiros e compañeiras e busca libros pops up para investigar as súas estruturas despregables.

Proxecto 2: 2 Fabricar unha

Serpe de cortiza

Materiais

As forzas

Como inflúe o vento no voo dalgúns obxectos?

Dous vasos de cartón, un móbil, pintura, un tubo longo de cartón (como os que hai dentro dos rolos de papel de cociña, papel de aluminio, etc.), papel de cociña, rotulador, tesoiras, brochas.

Outra forma de producProceso Altofalantes ir un cambio físico O aire é unha mestura de na materia é aplican unha forza. do gases moi Aplica o que aprendiches na unidade para crear unha lista importante para as persoa 5 s, xa que nos rodea 3 Que tipo de forza Unha forza é calquer de tarefas, un presuposto e unha secuencia deste proxec potodo o tempo e nos afecta a causa que provoc de moitas formas. papeis deforma xornal no tubo para abde causar... a cambio s de de movemento nun to. Un consello: utiliza ou Por exemplo, ao intentar que obxecto. sorber os tons agudos e que os teus altofalantes non soena) ... algo voe. o movemento Existen dous tipos «a lata». de forza: dos planetas arreas forzas por contac to e as forzas a distancia. dor do Sol? eiruga de xoguete A aerodinámica • As forzas por contac b) ... o movemento. Son aquelas que Para entender por se produc Problema Proxecto 4: 4 Fabricar unhadous pila con limóns en cando ou máis obxectos entran que voa un papave ntos ou un to da agulla dun en contacto. Por exempl avión de papel e mesmo o, cando golpeamos unha pelota de Os xoguetes mecánicos son divertidos... pero funcionan un avión real, é necesa tenis cunha raqueta compás? rio saber que é a aerodin . Ao golpear a pelota, Problema exercemos unha forza ámica. con pilas, e as pilas son contaminantes. sobre ela; como resulta ... a normalmente caída dos deixan residuos moi do, a pelota cambia As pilas que c) usamos a dirección do seu movem Solución ento. A aerodinámica estuda contaminantes. obxectos no noso o xeito que ten o aire Montaxe da pila • As forzas a distanc de movers ia. Son aquelas que Imos fabricar un xoguete mecánico que non funcione con planeta? e arredor dos obxect se producen sen que os. obxectos entren en os Solución contacto. Por exempl pilas. o, a forza da gravida ou o magnetismo. de Imos desenvolver unha pila ecolóxica utilizando limóns. Cando un obxecto se As mazás caen das move no aire, este ofrece Materiais árbores porque a forza gravidade da Terra unha resistencia; é dicir, da Materiais as atrae cara ao seu tende a frealo. Depend centro. endo da Cartón ondulado, regra, lapis, tesoiras, 5 cilindros de cortiza de forma do obxecto, esta resistencia será Cinco limóns, seis cables eléctricos curtos con clips nos ex menor, maior ou 1 cm de altura (cortados por unha persoa adulta), coitelo con e isto fará que o obxect o se mova máis ou tremos, cinco moedas de cobre, un coitelo afiado, cinco pa menos fío dentado, pegamento, lentes de protección ou lentes de sol, rápido. Xogos e concursos rafusos galvanizados, lámpada LED da cor que queiras. Cable con clip martelo, molde de repostaría de aluminio, fita adhesiva, pintura. Limón

Proceso Aplica o que aprendiches na unidade para crear unha lista de tarefas, un presuposto e unha secuencia deste proxecto. Un consello: elabora un plan de riscos e adopta as medidas de seguridade necesarias para previr accidentes.

124

Observa as imaxes e explica que forma permite que o aire se mova máis doadamente ao seu arredor. A

Os avións de papel son unha forma moi divertida de reutilizar o papel usado. Que de cousas aprendemos con eles!

Proceso

Non todos os obxectos responden do mesmo xeito cando se lles aplica Parafuso unha forza.

Construímos Einés quere prepara Aplica que aprendiches na unidade para crear unha lista r unhaopiñata para a súa festa de deanivers tarefas, un presuposto e unha secuencia deste proxec Decidim ario. os reutilizar o

avións de papel

Mellora

papel de regalo para Axúdalle a decidir LED to.que Un tipo consello: facer de utiliza limóns con moita cantidade de zu un concurso de «avións de papel». materia

Hai materiais que ao aplicarlles unha forza se deforman de xeito permanente. Son materiais plásticos, como, por exemplo, a plastilina.

Hai materiais que rompen cando se lles aplica unha forza o suficientemente intensa. Son materiais fráxiles como, por exemplo, o cristal.

Acurta o morr o do avión

As forzas 125 que permiten o voo dun avión de papel son as mesmas que actúan sobre as aerona ves: empurre, sustentación, arrastre e peso, como podes ver na imaxe.

b) Corda para colgar a piñata. c) Pequenos xoguet es que ao caer ao chan non se rompan, senón que reboten. 2 Estas son outras actividades que Einés quere facer cos seus amigos durante a festa. De que clase son os materiais que vai utilizar en cada caso? a) Concurso de dinosau ros de plastilina. b) Concurso de castelo s de area. 3 E despois da festa? Axúdalle a Einés a decidir como reutilizar os materia is que utilizou na piñata e nos concursos e a levar os que non poidan reutilizarse ao colector corresp ondente para que poidan ser reciclados.

Hai materiais que se deforman unicamente mentres a forza actúa sobre eles, e despois recuperan a súa forma orixinal. Son materiais elásticos, como, por exemplo, a goma.

Constrúe aleró ns traseiros ou laterais

Algúns avións de papel voan mellor ca outros. Preguntáchest e algunha vez por que?

l necesita utilizar me, o en proxecto cada sairá mellor! caso (plástico, elástico ou fráxil). a) Recipiente para a piñata.

Para que o teu avión de papel percorra unha longa distancia, necesitas que as catro forzas (peso, empurre, arrastre e sustent ación) estean equilibr adas. Ademais, o deseño do avión é moi importa nte. Consulta en anayae ducacion.es as instruci óns para fabricar un modelo de avión. 1 Lánzao varias veces e mide a distancia máxima á que chegou. 2

102

Agora imos modific ar o deseño do avión para compro bar como lle afecta á súa forma de voar. Propoñ émosc he algunh as ideas na táboa.

Toma nota!

Empeora

Modifica o seu peso colocando clips en distintas posic ións Reduce o tama avión

ño do

Pulo é a forza coa que botas o avión no aire.

Sustentación é a forza que exerce o aire ao moverse enriba e debaixo das ás mentres o avión voa. Arrastre é a resistencia que opón o aire a medida que o avión se despraza.

Peso é a forza da gravidade que actúa sobre o avión e que o atrae cara á Terra.

103

As imaxes correspóndense con fragmentos dalgúns materiais e instrumentos para investigar. Identifícaos e di para que se utiliza cada un deles.

Encontra tres parecidos e tres diferenzas entre estas células.

5 Moitas das expresións que usamos habitualmente aproveitan as características dalgúns seres vivos para resaltar calidades humanas. Por exemplo: estar máis fresco ca unha leituga, ser unha lince, ser máis forte ca un carballo, etc.

Pensade, preguntade no voso medio e anotade no caderno tres expresións deste tipo. Xustificade por que se utilizan ou a que característica do ser vivo fan alusión.

4 Localiza o intruso en cada grupo de palabras. Talo, tecido, órgano, aparato, célula

F G

Citoplasma, membrana, mofo, núcleo, orgánulos

Matraz, placa Petri, n, chisqueiro bunse prismáticos

Ra, delfín, troita, lagarto, polbo, avestruz

Piñeiro, aciñeira, musgo, carballo, amendoeira

• Empeza por C: Diario do traballo no que se fan anotacións sobre as observacións no campo ou no laboratorio. Resposta: Caderno. • Empeza por P: Células co material xenético disperso no citoplasma. Resposta: Procariotas. Unha vez que teñas o teu pasapalabra, xoga cos teus compañeiros e compañeiras. Gaña quen adiviñe as palabras en menos tempo.

11: 35 Un move

mento nas

herbas A que coñecida científica altas a uns cen metro s da 4 pertence este caderno Adiviña que de é: miña posición. Un individuoOrdena as etapas campo? Se a)non o sabes, Elaborar para levar a cabo un illado modelos, debuxos . Ident para ifico cos axudar a ver se che axudan estas proxecto: na solución dun problemaprism áticos a David. . pistas. 11: 43 Rodeo a posic b) Ordenador con capacida de de moverse ión para ver Pensar e de realizar algunhas tarefas Deseñar mellor de queforma está facendo autónoma. David. c) Espazo que ocupa 11: David en crequenas un52 obxecto. xunto a d) Cantidade de materia unha termiteira. que ten un obxec-Ten o talo to. dunha herba

Mofo, cogomelo, fermento, ameba

S R

H V

o. Forma no teu caderno as Que está comendo? palabras adecuadas. A continuación, relacióna Está usand as con algunha o unha ferramenta! forma de enerxía.

Che

Nacín no Reino Unido en 1934.

U E

Pistas

lina Investiguei durante moitos anos na selva de Gombe. tróleo

nio

Creei un instituto que leva oGaso meu nome para a defensa dos chimpacés e o seu medio natural.

Planificar

Observa as imaxes e di cal das dúas terá maior densidade. Xustifica a túa resposta.

Son un cubo de plástico de 1 cm de lado

Son un cubo de madeira de 1 cm de lado

3 Necesito calcu lar a densidade dun obxecto cuxo volume é de 900 cm3 e cuxa masa é 330 g, para saber se flotará ou non na auga. Pódesme axudar?

Area

Papel

Petróleo

RIAIS MATE RAIS NATU

132

Que científica cres que escribiu esta carta? Se non o sabes, a ver se che axudan estas pistas.

Escanea e descubre a científica misteriosa.

Pistas Estudei na Sorbona e gradueime en Física e en Matemáticas.

Nacín en Varsovia en 1867.

Teño dou s Premio s Nobel.

Querido Babbage: Detrás do meu retrato encontrarás os planos do noso proxecto e unha tarxeta perforada. É o meu novo programa para a máquina. Espero que che guste!

Arrastra cada material á súa chistera:

Rochas

Plástico Arxila

Para responder se flota ou non flota, debes saber que a densidade da auga é 1 g/cm 3 .

Querida Irene: Todo vai sobre rodas, nunca mellor dito! Grazas ás doazóns, temos xa vinte. Con estes vehículos poderemos levar os equipos de raios X ata o campo de batalla e atender alí os feridos. Agora, necesitamos adestrar outras mulleres para que poidan manexar os equipos. A ti gustaríache participar? Bicos, Mamá

Construír

Ura ea min Escanea e descubre a científica misteriosa.

sTEA M D e s c ubre as científicas misteriosas

Avaliar

Presentar

longa na man. Méteo na termiteira! 11: 55 Volve sacar o talo e chúpa

Elabora un pasapalabra con algúns conceptos que aprendeses durante este trimestre. Escribe oracións como as destes exemplos para as letras da roda que aparece na imaxe:

Ser máis forte ca un carballo

sTEA M D e s c u b r e a c i e n t í f i c a m i s t e r i o s a R E PA S O

Gomas

Cerámica

Tecido

Que científica matemát ica lle escribiu esta carta ao seu amigo Babbage? Se non o sabes, a ver se che axudan estas pistas.

Vidro

MAT ERIA ARTI IS FIC IAIS

Pistas O meu pai foi Lord Byron.

Nacín en Londres en 1815.

eiro o prim o Escribín mátic a infor program toria. da his

Escanea e descubre a científica misteriosa.

133

T R I M E S T R E

R E PA S O

REPASOS TRIMESTRAIS LÚDICOS

100% iPad

9:45 AM

GAME ROOM: ULTIMATE TRAVELLERS

XOGOS NO MATERIAL DE AULA

Dados para contar historias

Monicreques de dedo Libro de espellos Xogo: Pensa, debuxa, actúa... Que son o norte, o sur, o leste e o oeste? a) Puntos cardinais b) Estacións do ano c) Fases da Lúa a) Puntos cardinales

SAÍD

Subir (unha escaleira)

Enriba

Pensa, debuxa, actúa

O SISTEMA SOLAR

App do corpo humano

ME TA

Pe ns a, de bu xa , ac tú a.. . 25

Inclusión en Operación Mundo O Deseño Universal para a Aprendizaxe (DUA) é un conxunto de principios para desenvolver o currículo que proporcionen a todos os estudantes igualdade de oportunidades para aprender. Estes principios son os seguintes:

Proporcione múltiples formas de

MOTIVACIÓN E COMPROMISO

REPRESENTACIÓN

ACCIÓN E EXPRESIÓN

Redes afectivas O «POR QUE» da aprendizaxe

Redes de recoñecemento O «QUE» da aprendizaxe

Redes estratéxicas O «COMO» da aprendizaxe

Proporcione opcións para

7.1 Optimice as eleccións individuais e a autonomía.

1.1 Ofreza formas de personalizar a visualización da información.

4.1 Varíe os métodos de resposta, navegación e interacción.

7.2 Optimice a relevancia, o valor e a autenticidade.

1.2 Ofreza alternativas para a información auditiva.

4.2 Optimice o acceso a ferramenta e tecnoloxías de asistencia.

7.3 Minimice as ameazas e as distraccións.

1.3 Ofreza alternativas para a información visual.

Proporcione opcións para

8.1 Resalte a relevancia de metas e obxectivos.

2.1 Aclare vocabulario e símbolos.

5.1 Use múltiples medios para a comunicación.

8.2 Varíe as demandas e os recursos para optimizar os desafíos.

2.3 Apoie a descodificación de textos, notacións matemáticas e símbolos.

Acceso

captar o interese

Construción

manter o esforzo e a persistencia

8.3 Promova a colaboración e a comunicación. 8.4 Aumente a retroalimentación orientada á mestría.

a acción física

a linguaxe e os símbolos

a expresión e a comunicación

2.2 Aclare sintaxe e estrutura.

2.4 Promova a comprensión entre diferentes linguas.

5.2 Use múltiples ferramentas para a construción e a composición. 5.3 Desenvolva fluidez con niveis de apoio graduados para a práctica e o desempeño.

2.5 Ilustre a través de múltiples medios.

Proporcione opcións para

9.1 Promova expectativas e crenzas que optimicen a motivación.

3.1 Active ou proporcione coñecementos previos.

6.1 Guíe o establecemento de metas apropiadas.

9.2 Facilite habilidades e estratégias para enfrontar desafíos.

3.2 Destaque patróns, características fundamentais, ideas principais e relacións entre elas.

6.2 Apoie a planificación e o desenvolvemento de estratexias..

a autorregulación

Internalización

a percepción

9.3 Desenvolva a autoavaliación e a reflexión.

a comprensión

a función executiva

3.3 Guíe o procesamento, visualización e manipulación da información. 3.4 Maximice a transferencia e a xeneralización da información.

6.3 Facilite a xestión de información e recursos. 6.4 Mellore a capacidade para monitorear o progreso.

Meta

APÉNDICES EXPERTOS Decididos e motivados

Enxeñosos e coñecedores

Estratéxicos e dirixidos á Meta CAST 2018 (Center for Applied Special Technology)

Pautas DUA en Operación Mundo Os diferentes elementos do Proxecto Operación Mundo están concibidos tendo en conta os principios do Deseño Universal de Aprendizaxe (DUA). Na seguinte táboa móstrase a relación entre os principios ou pautas DUA e os elementos do proxecto:

OPERACIÓN MUNDO

Pautas DUA que se aplican no proxecto MATERIAL IMPRESO

ÁMBITO DIXITAL

Situación de aprendizaxe ODS

Imaxe e contexto

Como o ves?

O dato

•A relación directa cos ODS (retos do século xxi) e coa vida cotiá do alumnado optimiza a relevancia, o valor e a autenticidade (7.2). •A representación alternativa ao texto facilita a comprensión e a conexión persoal co contexto da Situación de aprendizaxe (2.5). •A s preguntas vinculan a Situación de aprendizaxe coas experiencias e os coñecementos previos do alumnado (3.1).

•F omenta a autonomía propoñendo un produto final aberto á contextualización no centro e á elección do alumnado (7.1) variando os niveis de esixencia (8.2). •F acilita a xeneralización e a transferencia das aprendizaxes esenciais (3.4). •F omenta a comunidade e a colaboración para a realización e difusión colectiva do produto final (8.3).

Sigue o fío!

• Que sei? Propón actividades interactivas rastreables para a detección de ideas previas na apertura da UD (3.1).

• Achega información obxectiva e contrastable sobre a importancia do obxectivo en acción (8.1). •E stimula a reflexión colectiva a través dunha estratexia de pensamento útil para afrontar os problemas cotiáns (9.2).

Obxectivo en acción

•D álles acceso a información actualizada sobre os ODS ao profesorado e ao alumnado utilizando múltiples medios de comunicación (5.1).

•G uía de forma ordenada a consecución do obxectivo en acción (6.1) modelando e visibilizando o proceso (6.2) cun organizador gráfico (6.3).

•U tiliza pílulas audiovisuais que presentan as situacións de aprendizaxe estimulando expectativas e crenzas que aumentan a motivación (9.1) na apertura da UD. •P resenta en cada UD información adicional de fontes preseleccionadas en distintos formatos que proporcionan alternativas á información auditiva (1.2) e visual (1.3) como representacións alternativas ao texto (2.5): cancións, audios ou vídeos subtitulados, locucións da información textual, organizadores gráficos, visual thinking etc. utilizables ademais Para dinamizar a participación. •P ermite reconstruír o proceso de aprendizaxe de forma interactiva co apoio do organizador gráfico que representa o progreso cara ao obxectivo en acción (3.3).

Pautas DUA en Operación Mundo Secuencia didáctica Sigue o fío! • Aprendizaxes esenciais

• I dentifica o vocabulario básico (cor, iconas, tipografía) de cada unidade (2.1). • Proporciona exemplos de boa execución e avisos que focalizan a atención (3.2) minimizando a inseguridade e as distraccións (7.3). •O frece variedade de material manipulativo para adquirir as aprendizaxes esenciais con múltiples medios (2.5) e ferramentas (5.2).

• Actividades de aplicación

• Proporciona definicións claras e ben estruturadas dos conceptos (2.2) e preséntaos con diversos tipos de organizadores gráficos que representan as ideas clave e as súas relacións (3.2), de xeito progresivo entre os niveis da etapa (3.3). • I ncorpora accións de práctica e revisión sistemáticas que favorecen a xeneralización das aprendizaxes (3.4).

• Actividades competenciais

• I ncorpora actividades que permiten respostas persoais abertas que fomentan a participación, a experimentación, a resolución de problemas e a creatividade (7.2). •P roporciona modelos e apoios por medio de estratexias e chaves de pensamento que facilitan o procesamento da información e a súa transformación en coñecemento útil (3.3). •F omenta a interacción e a tutorización entre iguais a través de técnicas de aprendizaxe cooperativa (8.3).

•S elecciona O esencial de cada UD (3.2) e proporciona Para estudar: esquemas ou resumos (3.3) interactivos imprimibles dos saberes básicos de cada UD que permiten a personalización na presentación de información (1.1).

•C omplementa o texto escrito a través de múltiples medios como apoio Para expoñer os saberes básicos con presentacións ou vídeos (2.5). •O frece apoio Para exercitar os saberes básicos con actividades interactivas rastreables en cada UD, utilizando ferramentas e tecnoloxías de apoio (4.2). •P roporciona modelos e apoios do proceso e pautas de comprobación dos resultados (6.1.) apoiando a planificación e o desenvolvemento de estratexias (6.2) e facilitando a xestión da información e os recursos (6.3). – Infografías Plan Lingüístico. – Infografías TIC.

Recursos complementarios • Clase invertida

•P roporciona métodos alternativos para que o alumnado acceda á información e interaccione co contido (4.1).

• Repaso trimestral (lúdico)

•U tiliza múltiples medios de comunicación como • Utiliza múltiples ferramentas para a medios alternativos de expresar o aprendido (5.1). construción e a composición (5.2).

• Gamificación • Atención á diversidade

•D efine competencias con niveis de apoio graduados para a práctica e a execución (5.3) variando os niveis de esixencia (8.2) con actividades de reforzo, ampliación e multinivel en cada UD.

•P roporciona alternativas para a resposta e a navegación (4.1) por medio de vídeos e variadas ferramentas tecnolóxicas (4.2) complementando o texto escrito a través de múltiples medios (2.5).

OPERACIÓN MUNDO

Pautas DUA que se aplican no proxecto MATERIAL IMPRESO

ÁMBITO DIXITAL

Avaliación Que aprendín? • Actividades de avaliación

•E stimula a autoavaliación e a coavaliación proporcionando variedade de Instrumentos e actividades de avaliación (9.3).

•E stimula a autoavaliación e a coavaliación (9.3) con actividades interactivas non rastreables con ferramentas e tecnoloxías de apoio (4.2). •A umenta a capacidade de facer un seguimento dos avances (6.4): – Instrumentos e actividades interactivas rastreables de heteroevaluación. – Xerador de probas de avaliación e exercitación por niveis de desempeño (básico/avanzado) nos distintos momentos da programación anual (inicial, durante o desenvolvemento, final) (5.3). – Avaliación competencial. – Ximnasio de competencias: táboas e solucións.

• Resposta ao obxectivo en acción

•M aximiza a transferencia das aprendizaxes a novos contextos e situacións (3.4).

Como aprendín?

•E stimular o logro e a mellora por medio de estratexias de autorregulación que permiten afrontar os desafíos con información relevante sobre fortalezas persoais e patróns de erro (9.2).

•P ortafolio dixital imprimible que permite a personalización na presentación de información (1.1) en cada UD aumentando a capacidade do alumnado para realizar un seguimento continuo dos seus avances (6.4) a través da autoavaliación e a reflexión (9.3) e a utilización da retroacción orientando unha mellor execución (8.4).

Proxecto interdisciplinario • Pensa • Deseña • Constrúe • Presenta • Comproba

•M aximiza a transferencia das aprendizaxes a novos contextos e situacións (3.4). • I ncorpora actividades que permiten respostas persoais abertas que fomentan a participación, a experimentación, a resolución de problemas e a creatividade (7.2). •O frece indicacións e apoio para visualizar o proceso e os resultados previstos para a consecución do produto final do proxecto (6.1). •F omenta a interacción e a tutorización entre iguais a través de técnicas de aprendizaxe cooperativa (8.3).

Proxecto interdisciplinario •E videncia a relevancia de metas e obxectivos relacionando os elementos curriculares vinculados coas aprendizaxes esenciais (competencias específicas e criterios de avaliación) e os saberes básicos de cada UD co perfil de saída das competencias clave da etapa na PD (8.1).

•F acilita a autoavaliación e a coavaliación proporcionando instrumentos de avaliación da práctica docente (9.3).

UNIDADES

2 Clasificamos para protexer COMPETENCIAS ESPECÍFICAS DA ÁREA 1. U tilizar dispositivos e recursos dixitais. 2. Utilizar o pensamento científico. 5. Recoñecer as características do medio natural. 1. U tilizar dispositivos e recursos dixitais. 2. Utilizar o pensamento científico.

SABERES BÁSICOS DO PRIMEIRO CICLO A. Cultura científica. 1. Iniciación á actividade científica: A.1.1, A.1.2, A.1.3 e A.1.4. 2. A vida no noso planeta: A.2.1. B. Tecnoloxía e dixitalización. 1. Dixitalización do ámbito persoal de aprendizaxe: B.1.1, B.1.2 e B.1.3. C. Sociedades e territorio. 1. Conciencia ecosocial: C.4.2 e C.4.3. A. Cultura científica. 1. Iniciación á actividade científica: A.1.1, A.1.2, A.1.3 e A.1.4. 2. A vida no noso planeta: A.2.1.

5. Recoñecer as características do medio natural.

B. Tecnoloxía e dixitalización. 1. Dixitalización do ámbito persoal de aprendizaxe: B.1.1, B.1.2 e B.1.3.

1. U tilizar dispositivos e recursos dixitais.

A. Cultura científica. 1. Iniciación á actividade científica: A.1.1, A.1.2, A.1.3 e A.1.4. 2. A vida no noso planeta: A.2.1.

2. Utilizar o pensamento científico. 5. Recoñecer as características do medio natural.

B. Tecnoloxía e dixitalización. 1. Dixitalización do ámbito persoal de aprendizaxe: B.1.1, B.1.2 e B.1.3.

1. U tilizar dispositivos e recursos dixitais.

A. Cultura científica. 1. Iniciación á actividade científica: A.1.1, A.1.2, A.1.3 e A.1.4. 2. A vida no noso planeta: A.2.1.

2. Utilizar o pensamento científico. 5. Recoñecer características do medio natural.

B. Tecnoloxía e dixitalización. 1. Dixitalización do ámbito persoal de aprendizaxe: B.1.1, B.1.2 e B.1.3.

1. U tilizar dispositivos e recursos dixitais.

A. Cultura científica. 1. Iniciación á actividade científica: A.1.1, A.1.2, A.1.3 e A.1.4. 2. A vida no noso planeta: A.2.1.

2. Utilizar o pensamento científico. 5. Recoñecer as características do medio natural.

B. Tecnoloxía e dixitalización. 1. Dixitalización do ámbito persoal de aprendizaxe: B.1.1, B.1.2 e B.1.3.

1. U tilizar dispositivos e recursos dixitais.

A. Cultura científica. 1. Iniciación á actividade científica: A.1.1, A.1.2, A.1.3, A.1.4 e A.1.5. 2. A vida no noso planeta: A.2.1.

2. Utilizar o pensamento científico. 3. Resolver problemas utilizando o pensamento computacional.

B. Tecnoloxía e dixitalización. 1. Dixitalización do ámbito persoal de aprendizaxe: B.1.1, B.1.2 e B.1.3. 2. Proxectos de deseño e pensamento computacional: B.2.4.

5. Recoñecer as características do medio natural. 1. U tilizar dispositivos e recursos dixitais. 2. Utilizar o pensamento científico. 5. Recoñecer características do medio natural. 1. U tilizar dispositivos e recursos dixitais. 2. Utilizar o pensamento científico. 5 Recoñecer características do medio natural.

A. Cultura científica. 1. Iniciación á actividade científica: A.1.1., A.1.2, A.1.3. e A.1.4. 2. A vida no noso planeta: A.2.1. B. Tecnoloxía e dixitalización. 1. Dixitalización do ámbito persoal de aprendizaxe: B.1.1., B.1.2. e B.1.3. A. Cultura científica. 1. Iniciación á actividade científica: A.1.1, A.1.2, A.1.3 e A.1.4. 2. A vida no noso planeta: A.2.1. B. Tecnoloxía e dixitalización. 1. Dixitalización do ámbito persoal de aprendizaxe: B.1.1, B.1.2 e B.1.3. C. Sociedades e territorio. 1. Conciencia ecosocial: C.4.2 e C.4.3.

Recursos dixitais

QUE QUEIMOS IMOSAAPRENDER? APRENDER? Páxina inicial

Situación de aprendizaxe: Como o ves, o Dato e Obxectivo en acción ODS 15: Vida de ecosistemas

As funcións vitais e as células As funcións vitais As células Tipos de células Os niveis de organización Seres vivos unicelulares e pluricelulares Tecidos, órganos, aparatos e sistemas Os cinco reinos de seres vivos A biodiversidade Os cinco reinos

Moneras, protistas e fungos Características das moneras e dos protistas e dos fungos

As plantas Características das plantas Clasificación das plantas

Os animais Características dos animais Clasificación dos animais O ser humano, un mamífero especial Portafolio Que aprendín? Obxectivo en acción Como aprendín?

Inclusión e atención á diversidade

Avaliación

Aula

RECURSOS Vídeo inicial: Linneo e a clasificación dos seres vivos Fichas: «Plan TIC-TAC» Fichas: «Aprende a usar Scratch»

Animacións: «As células teñen en común...» e «Cóntocho nun momento: Unboxing de microorganismos» Vídeo: «Constrúo un modelo de célula» e «O uso do microscopio» Presentación: «O microscopio óptico» Actividades interactivas Fichas de reforzo (niveis 1, 2 e 3): actividades 1 e 2 Presentación: «Os niveis de organización dos seres vivos» Actividades interactivas Fichas de reforzo (niveis 1, 2 e 3): actividade 3 (apartado a) Animación: «Cóntocho nun momento: Igual que ordenar calcetíns» Actividades interactivas Fichas de reforzo (niveis 1, 2 e 3): actividade 3 (apartado b) Vídeo: «O movemento dos protozoos» Presentacións: «O reino das moneras «O reino dos protistas» e «O reino dos fungos» Actividades interactivas Fichas de reforzo (niveis 1, 2 e 3): actividade 4 Ficha de ampliación: ficha 4, actividade 1

Microscopio Protagonistas STEAM: Jane Goodall

ídeos: «Que curiosas son as plantas», «O ascenso do V zume» e «As plantas acuáticas» Animación: «Cóntocho nun momento. Que é unha planta?» Presentación: «Que é unha clave dicotómica?» Actividades interactivas Fichas de reforzo (niveis 1, 2 e 3): actividade 5 Ficha de ampliación: ficha 4, actividade 2 Presentación: A clasificación dos animais Animacións: «Cóntocho nun momento. A clasificación dos animais» Animación: «Querida evolución» Actividades interactivas Fichas de reforzo (niveis 1, 2 e 3): actividade 6 Animación: «Cóntocho nun momento. Así son os seres vivos» Álbum de fotos da unidade Actividades interactivas Game Room O esencial Xerador de probas de avaliación Avaliacións: Básica e Competencial 33

Recursos

Recursos dixitais Vídeo inicial: Linneo e a clasificación dos seres vivos Fichas: «Plan TIC-TAC» Fichas: «Aprende a usar Scratch»

Clasificamos... para protexer

Hoxe foi un día xenial! Saímos toda a clase a dar un paseo polos arredores do colexio e sacamos fotos dos seres vivos silvestres que iamos encontrando. A profe di que se queremos coidar o medio do noso cole, primeiro temos que coñecelo ben, e que o primeiro paso é clasificar os seres vivos das fotos...

Xo ani ña

Como o ves? Que cousas clasificades na casa ti e a túa familia? Que vantaxes ten facelo? Un criterio é unha regra que serve para clasificar cousas segundo as súas características. Que criterios se che ocorren para clasificar os seres vivos das fotos? Por que agrupar seres vivos parecidos pode axudarnos a conservalos?

Ao rematar esta unidade...

Cardo

O dato Descubríronse aproximadamente 1,2 millóns de especies de seres vivos, pero crese que na Terra viven case 9 millóns. Clasificalos é o primeiro paso para coñecelos e protexelos!

Obxectiv o en acción Fixándonos en como son os criterios de clasificación que usan os científicos e científicas, creamos a nosa propia proposta de clasificación que axude a conservar as especies que fotografaron Diego e a súa clase.

Sigue o fío!

lo Coel

Pa po ula

As funcións vitais e as células

Os niveis de organizació n

Por que sabes que algo é un ser vivo?

Son todos os seres vivos igual de complexos?

Situación de aprendizaxe

ODS

Imaxe inicial

Invita o alumnado a considerar a relación existente entre a clasificación dos seres vivos e a nosa capacidade para comprender e protexer a biodiversidade. Desta forma, preténdese espertar a curiosidade por explorar a clasificación e darlle sentido á súa aprendizaxe.

Obxectivo 15. Vida de ecosistemas terrestres: Xestionar sostiblemente os bosques, loitar contra a desertización, deter e reverter a degradación das terras, deter a perda de biodiversidade.

A imaxe principal mostra un neno sacando fotografías cunha cámara. Esta imaxe axudaralle ao alumnado a visualizar a situación e o personaxe que protagoniza o texto introdutorio.

Desde o obxectivo en acción iníciase o fío que une os contidos (saberes e competencias) que compoñen a unidade.

Ao seu arredor figuran fotografías de seres vivos variados pero familiares para o alumnado: vertebrados, invertebrados, plantas... Desta forma promóvese que o alumnado traballe desde o primeiro momento cun abano de seres vivos que non quede restrinxido só a animais.

Claves

Ten á súa disposición «As claves de Operación Mundo» en anayaeducacion.es.

Plan Lingüístico Destrezas lingüísticas: ler e escoitar

Pode aproveitarse o texto inicial para facer unha lectura en voz alta que implique a escoita activa e a reflexión sobre a mensaxe transmitida.

Actividades complementarias Para motivar a aprendizaxe • Debater na aula de forma superficial acerca dos aspectos que susciten curiosidade (Por que é necesario protexer os seres vivos? Que é exactamente clasificar? Que seres vivos coñecen no ámbito do seu colexio ou no seu domicilio? Hai seres vivos no seu ámbito tan pequenos que non se poden fotografar?). • Traballar coas fotografías das especies que figuran arredor da imaxe principal. Pódese dialogar en gran grupo sobre as características que coñecen das especies mostradas, propoñer outros exemplos de especies similares presentes no seu ámbito... e mesmo propoñerlle ao alumnado dar un paseo polos arredores e tomar as súas propias fotografías. Pard al

• Debater na aula as preguntas da sección «Como o ves?» para fomentar a reflexión sobre o concepto de clasificación. Pódeselle propoñer ao alumnado envorcar na mesa o contido dos seus estoxos e xogar a clasificar os obxectos que conteñen (rotuladores, pinturas, goma de borrar...) para despois comparar as clasificacións resultantes.

Araña

Os cinco reinos de seres vivos

Moneras, protistas e fungos

3 Fago grandes grupos de seres vivos aplicando o aprendido

Clasifico seres vivos dentro das moneras, dos protistas e dos fungos

O reino das plantas

O reino dos animais

Como farías subgrupos dentro do grupo das plantas?

Como farías subgrupos dentro do grupo dos animais?

Como o ves?

O dato

Obxectivo en acción

Segue o fío!

As preguntas desta sección guían dunha forma distendida a reflexión do grupo acerca do que é unha clasificación, como se realiza e para que pode servir. Preténdese que o alumnado se aproxime á idea de que o coñecemento científico é fundamental para poder tomar decisións coherentes que axuden a conservar a biodiversidade.

O dato permite facerse unha idea do enorme que resulta a tarefa de clasificar e protexer a biodiversidade. O número de especies descubertas e estimadas é moi elevado.

Preséntase o obxectivo en acción. Neste caso propónselle ao alumnado deseñar a súa propia proposta de clasificación para os seres vivos mostrados nas fotografías.

Preséntanse os apartados en que se estrutura a unidade. Partindo do concepto de ser vivo, introdúcense a clasificación e as características que comparten os organismos dos principais grupos.

Recursos

Recursos dixitais Actividades interactivas

Por que sabes que algo é un ser vivo?

Inclusión e atención á diversidade Fichas de reforzo (niveis 1, 2 e 3): actividades 1 e 2

Diego e a súa clase fixeron fotos de diferentes seres vivos. Pero como diferenciaron os seres vivos dos non-vivos?

Nutrición autótrofa Enerxía do sol Dióxido de carbono

Os seres vivos diferéncianse da materia non-viva en dous aspectos: • Realizan as tres funcións vitais (nutrición, relación e reprodución). • Están formados por unhas estruturas chamadas células.

As funcións vitais A función de nutrición A nutrición consiste en tomar substancias do medio, utilizalas para obter enerxía, crecer ou reparar as partes danadas, e eliminar os refugallos. Segundo a súa forma de obter os nutrientes, existen dous tipos de seres vivos: os autótrofos e os heterótrofos.

Os seres vivos autótrofos fabrican os seus propios nutrientes

Auga e sales minerais

Nutrición heterótrofa

• Os seres vivos autótrofos, como as plantas e as algas, utilizan a enerxía do sol para transformar as substancias que toman do aire e do chan nos nutrientes que necesitan. • Os seres vivos heterótrofos, como os animais, non poden fabricar os seus propios nutrientes e obtéñenos alimentándose doutros seres vivos.

A función de relación A función de relación consiste en percibir as cousas que ocorren dentro e fóra do corpo e reaccionar ante elas.

a) Indica, en cada caso, se se trata dun ser vivo autótrofo ou heterótrofo, e explícao. b) Que función vital lle permite á gacela fuxir do león? Explica a túa resposta.

Solucións 1

As plantas adoitan permanecer nun mesmo lugar toda a súa vida. Por que non necesitan desprazarse para obter o seu alimento?

2 Observa os seres vivos que aparecen na imaxe da dereita.

Conexión coa situación de aprendizaxe A introdución incita a reflexionar sobre como podemos distinguir se algo está vivo de cara a poder clasificalo e protexelo.

Os seres vivos heterótrofos obteñen nutrientes doutros seres vivos

As plantas non necesitan desprazarse para obter o seu alimento porque son autótrofas, é dicir, toman substancias do aire e do chan e transfórmanas en alimento mediante a luz do sol.

2 a) L eón: heterótrofo / Gacela: heterótrofo / Herba: autótrofo. b) A función de relación.

Fotografía 4: Ser vivo con reprodución asexual. A miña descendencia é idéntica a min, somos como dúas gotas de auga. Nota: Debe terse en conta que os criterios autótrofo/heterótrofo e reprodución asexual/sexual se poderían aplicar en realidade ás catro fotografías, aínda que non sexa evidente. A información completa sería: Fotografía 1: heterótrofo, reprodución asexual e sexual. Fotografía 2: heterótrofo, reprodución sexual.

Imos ordenar isto!

Fotografía 3: autótrofo, reprodución sexual e asexual.

Fotografía 1. Ser vivo heterótrofo. A miña comida preferida son as bacterias, morro sen elas.

Fotografía 4: heterótrofo, reprodución asexual e sexual.

Fotografía 2. Ser vivo con reprodución sexual. Os meus fillos non se parecen moito a min, pero si teñen as orellas do seu pai. Fotografía 3. Ser vivo autótrofo. Eu non necesito tomar alimentos, un momentiño ao sol e listo! 36

Claves + información anayaeducacion.es U2

TIC Busca de información e realización de actividades interactivas dispoñibles en anayaeducacion.es e no libro dixital.

A función de reprodución A reprodución é a capacidade que teñen os seres vivos para producir descendentes con características iguais ou moi parecidas ás súas.

Reprodución asexual

Existen dous tipos de reprodución: a sexual e a asexual. Algúns seres vivos só realizan unha delas, outros poden utilizar ambas as dúas.

Ten en conta

Descendente idéntico ao seu proxenitor

Un só proxenitor

Xema

• Na reprodución asexual, un só ser vivo produce un ou varios descendentes idénticos a el. • Na reprodución sexual, dous individuos, un de sexo masculino e outro de sexo feminino, producen células reprodutoras ou gametos. A unión de dous gametos dá lugar a un ou varios descendentes parecidos aos proxenitores, pero non idénticos.

Reprodución sexual Dous proxenitores

Ser vivo heterótrofo

Eu non necesito tomar alimentos, un momentiño ao sol e listo!

A miña comida preferida son as bacterias, morro sen elas.

Ser vivo autótrofo

Ser vivo con reprodución asexual

Descendencia parecida aos proxenitores, non idéntica

A miña descendencia é idéntica a min, somos como dúas gotas de auga.

Os meus fillos non se parecen moito a min, pero si teñen as orellas do seu pai.

Ser vivo con reprodución sexual

Recursos Recursos dixitais

1 Por que sabes que algo é un ser vivo?

nimacións: «As células teñen en común» A e «Cóntocho nun momento: Unboxing de microorganismos» Vídeos: «Constrúo un modelo de célula» e «O uso do microscopio»

Estamos formados por células

Presentación: «O microscopio óptico»

Ademais de realizar as funcións vitais, todos os seres vivos están formados por células.

Actividades interactivas

Unha célula é a parte máis pequena dun ser vivo capaz de realizar as funcións vitais.

Inclusión e atención á diversidade Fichas de reforzo (nivel 1, 2 e 3): actividades 1 e 2

Célula procariota Citoplasma Material xenético disperso polo citoplasma

Como son as células A maioría das células son tan pequenas que só poden observarse coa axuda dun microscopio.

Material de aula

Todas as células teñen unha estrutura común formada por tres partes fundamentais:

Microscopio

Membrana plasmática

• A membrana plasmática, que é a envoltura que rodea a célula. • O citoplasma, que é un líquido espeso que enche o interior da célula e no que se achan outras estruturas e as substancias celulares. • O material xenético, que é a substancia que contén as instrucións para o funcionamento das células.

Célula eucariota Material xenético dentro dun núcleo

Membrana plasmática

Tipos de células As células clasifícanse en procariotas e eucariotas: • As células procariotas son as máis pequenas e sinxelas e teñen o material xenético disperso no citoplasma. Por exemplo, as bacterias son células procariotas. • As células eucariotas son máis grandes e complexas. Teñen no seu citoplasma unhas estruturas chamadas orgánulos que realizan diferentes funcións. O material xenético encóntrase protexido dentro dun destes orgánulos: o núcleo. Por exemplo, os animais e as plantas están formados por células eucariotas.

Conexión coa situación de aprendizaxe O apartado «toma nota» destaca que as distintas formas en que os seres vivos desenvolven as súas funcións vitais e o tipo de células que os forman constitúen os principais criterios para clasificalos.

3 En que se diferencian as células procariotas das eucariotas? 4 Como se chama a parte das células eucariotas que contén o material xenético?

3 As células procariotas diferéncianse das eucariotas en que son máis pequenas e sinxelas, e teñen o material xenético disperso no citoplasma, mentres que nas eucariotas o material xenético está dentro do núcleo. 4 A parte das células eucariotas que contén o material xenético chámase núcleo.

De quen é esta célula?! As estruturas que teñen en común estas células son a membrana, o citoplasma e o material xenético.

2 Á hora de facer os debuxos, debe terse en conta que as células A e C teñen núcleo. As células da fotografía B teñen o material xenético disperso no citoplasma.

Citoplasma

Para comprender mellor as diferenzas entre as células procariotas e as eucariotas, «Cóntocho nun momento» co vídeo «Unboxing de microorganismos» en anayaeducacion.es.

Solucións

Orgánulos

3 Resposta aberta. As respostas realizadas compararanse coas definicións que se ofrecen no apartado 4. 4 Primeira descrición: estrutura 2 do debuxo; segunda descrición: estrutura 3 do debuxo e terceira descrición: estrutura 1 do debuxo. 5 A fotografía B é dunha célula procariota; a C, dunha célula eucariota vexetal; a A, dunha célula eucariota animal.

Claves + información anayaeducacion.es U2

TIC Consulta de diferentes recursos dixitais como reforzo ou ampliación dos contidos destas páxinas.

De quen é esta célula? Observa as células das fotografías. Obtivéronse utilizando un microscopio que permite ver as estruturas celulares con gran detalle. 1

Ten en conta

• Pode que o alumnado oíse falar dos virus e que pregunte se son procariotas ou eucariotas. Haberá que aclarar que os virus non son seres vivos en sentido estrito, xa que non son células e non realizan as funcións vitais. Para reproducirse (producir copias deles mesmos) necesitan parasitar outra célula.

Que estruturas teñen en común estas tres células? Localízaas.

2 Debuxa as tres células no teu caderno representando e rotulando estas estruturas. En cada caso, indica se a célula ten núcleo ou, pola contra, ten o material xenético disperso no citoplasma. 3 Observa as estruturas numeradas na fotografía C, descríbeas e engádellas ao teu debuxo. Están presentes nas outras dúas células?

• É posible que os alumnos e as alumnas se fixen na mancha circular escura que hai dentro do núcleo das células eucariotas. Podemos comentarlles que esa mancha se chama nucléolo, e advertilos de que non deben confundila co núcleo, que está separado do citoplasma por unha liña (a membrana).

4 Agora, le estas descricións. Algunha podería corresponder ás estruturas da fotografía C que acabas de describir? Indica a que parte da célula corresponde cada unha.

uns orgánulos Os cloroplastos son de cor verde. os gad grandes e alon e están nas Realizan a fotosíntese células vexetais.

A parede celular é unha estrutura ríxida que recobre a membrana e que lles dá ás células vexetais unha forma poligonal.

Os vacúolos son uns orgánulos recheos de auga e outra s substancias qu e lles axudan ás célula s vexetais a manter a súa forma.

5 Tendo en conta as túas respostas ás preguntas anteriores, completa no teu caderno as oracións seguintes: A fotografía... é dunha célula procariota. A fotografía... é dunha célula eucariota vexetal. A fotografía... é dunha célula eucariota animal.

3 2

Toma nota! As distintas formas nas que os seres vivos realizan as súas funcións vitais e o tipo de células que teñen axúdannos a clasificalos.

• Pode ser interesante aclarar que as fotografías da actividade competencial «De quen é está célula?» están tomadas co microscopio electrónico, que permite ver o interior das células con moito máis detalle ca os microscopios ópticos que temos no colexio. Podemos contarlle ao alumnado que estas fotografías toman sempre en branco e negro, e que logo se colorean para distinguir mellor os orgánulos.

Actividades complementarias

Para ampliar a aprendizaxe

Para facilitar a comprensión e espertar a curiosidade

Podemos comparar os tamaños dunha célula procariota media cunha eucariota (as células procariotas miden entre 0,1 e 5 μm de diámetro, e as eucariotas, entre 10 e 100 μm de diámetro). Podemos solicitarlle ao alumnado que calculen cantas procariotas de 0,5 μm caberían en fila en 1 mm e cantas eucariotas de 50 μm caberían no mesmo espazo. Tamén se lles pode pedir que busquen unha comparación de tamaños similar e rechamante a escala visible. (Unha procariota é entre 10 e 100 veces máis pequena ca unha eucariota. Buscar esa relación de tamaños entre dous obxectos cotiáns ou elementos dunha cidade).

• Investigamos sobre o invento do microscopio. Desde cando existe? Quen foi o seu inventor? En que se diferencia o microscopio óptico dun microscopio electrónico? Por grupos, facemos unha presentación dixital sobre o tema. • Vemos o vídeo «Unboxing de microorganismos» e preparamos a representación do unboxing dunha célula vexetal fixándonos nel.

Recursos

Recursos dixitais resentación: «Os niveis de organización P dos seres vivos»

Son todos os seres vivos igual de complexos?

Actividades interactivas

Tecidos, órganos, aparatos e sistemas

O número de células e as agrupacións entre estas varían duns seres vivos a outros. É dicir: nos seres vivos hai diferentes niveis de complexidade ou niveis de organización.

Inclusión e atención á diversidade Fichas de reforzo (niveis 1, 2 e 3): actividade 3 (apartado a)

forma

Os niveis de organización

Ten en conta

Células

Os seres unicelulares

• Non todos os seres vivos teñen todos os niveis de organización. A actividade competencial desta páxina serve para afianzar esta idea.

Están formados por unha soa célula que realiza as funcións vitais. Os organismos unicelulares poden ser procariotas ou eucariotas.

a rm

Tecidos

Os seres pluricelulares

fo r m

Están compostos por moitas células, sempre de tipo eucariota. Estas células poden agruparse formando tecidos ou non. Nos seres pluricelulares máis complexos, as células agrúpanse formando:

• Podemos traballar os coñecementos previos que teñen sobre órganos e sistemas, xa que son conceptos que xa viron en cursos anteriores. Podemos preguntarlles que órganos e sistemas coñecen.

Órganos

• Os tecidos, que son agrupacións de células especializadas nunha mesma función. • Os órganos, que son asociacións de diferentes tecidos que realizan unha función máis ampla. • Os aparatos ou sistemas, que son conxuntos de órganos que se agrupan para levar a cabo un proceso máis complexo.

Aparatos e sistemas do organismo

Os seres vivos teñen «nivel» Non todos os seres vivos pluricelulares teñen os mesmos niveis de organización. Le os exemplos seguintes e responde as cuestións:

Copia a táboa no teu caderno e complétaa.

Algas

Nas algas pluricelulares e nos fungos as células encóntranse agrupadas pero sen formar tecidos.

Conexión coa situación de aprendizaxe O texto inicial introduce o concepto de niveis de complexidade nos seres vivos. Pola súa banda, o texto da sección «Toma nota» vincula o aprendido sobre eles coa situación de aprendizaxe subliñando que son útiles como criterios de clasificación.

como Nalgunhas plantas sinxelas, os musgos, as células organízanse non formando tecidos, pero estes forman órganos definidos.

pluricelulares

...

Non

e sistemas

...

Vaca

...

2 En cal dos seres vivos encontramos máis niveis de organización? En cal encontramos menos niveis?

Para espertar a curiosidade

A táboa quedaría así: Aparatos e sistema

Algas pluricelulares

Non

Fungos

Non

Musgos

Non

Vaca

2 Encontramos máis niveis de organización na vaca, e menos nas algas pluricelulares e nos fungos.

Toma nota!

Os tecidos e órganos que forman os seres vivos tamén serven para clasificalos.

Órganos

Fungos

Actividades complementarias

Tecidos Órganos

Tecidos

Musgos

Solucións

Pluricelulares

Aparatos

Pluricelulares

• Xogamos ao tabú definindo os reinos sen utilizar as palabras autótrofo, heterótrofo, tecido, órgano, procariota, unicelular e pluricelular.

Recursos

Animación: «Cóntocho nun momento: Igual que ordenar calcetíns» Actividades interactivas

Fago grandes grupos de seres vivos aplicando o aprendido

Inclusión e atención á diversidade

Atendendo ao tipo de célula, ao número de células, á presenza ou non de tecidos e ao tipo de nutrición, pódense clasificar os seres vivos en cinco grandes grupos chamados reinos.

En que dous reinos podemos encontrar tanto organismos unicelulares coma pluricelulares que non forman tecidos? Que diferencia entre si estes dous reinos?

Chamamos biodiversidade á enorme variedade de seres vivos que hai no planeta.

2 Fíxate na descrición do reino dos protistas e escribe no teu caderno a descrición dos outros catro reinos seguindo este modelo:

Para estudar a biodiversidade, clasificamos os seres vivos; é dicir, facemos grupos de seres con características comúns, como o tipo de células, o tipo de nutrición...

Reino dos protistas

Os cinco reinos

Hai cinco reinos de seres vivos: o das moneras, o dos protistas, o dos fungos, o das plantas e o dos animais.

Reino das moneras

Reino dos protistas

Reino dos fungos

Reino das plantas

Reino dos animais

Tipo de célula

Procariota

Eucariota

Número de células

Unicelular

Unicelular ou pluricelular

Pluricelular

Tecidos

Non

Tipo de nutrición

Autótrofa e heterótrofa

Heterótrofa

Autótrofa

Heterótrofa

Protozoos Musgos Fentos

Musgos

Bacterias

Algas pluricelulares

Cogomelos

Claves + información anayaeducacion.es TIC Busca de información, realización de actividades interactivas e visualización dos recursos dixitais en anayaeducacion.es.

Ten en conta

Outras plantas

Anfibios

Aves

• O mellor xeito de que o alumnado aprenda as definicións dos cinco reinos é que as redacten a partir da táboa que se lles ofrece e das actividades propostas. Serán esas definicións escritas por eles (e corrixidas) as que lles resultará máis sinxelo de aprender.

Conexión coa situación de aprendizaxe Toma nota!

Invertebrados

Fermentos Algas microscópicas

Fichas de reforzo (niveis 1, 2 e 3): actividade 3 (apartado b)

Son seres con células eucariotas. Hainos unicelulares (protozoos, algas microscópicas...) e pluricelulares que non forman tecidos (grandes algas). Os protozoos teñen nutrición heterótrofa; as algas, autótrofa.

Os grupos máis grandes que se poden facer chámanse reinos.

Exemplos

Para definir os cinco reinos, necesitamos usar varios criterios de clasificación á vez.

Peixes Peixes

Solucións 1

Recursos dixitais

Nos protistas e nos fungos. Diferéncianse en que nos protistas se inclúen organismos autótrofos e nos fungos non. Outras diferenzas que poden descubrir investigando é que os fungos teñen paredes celulares dunha substancia chamada quitina, e aliméntanse de residuos de organismos en descomposición.

2 Reino das moneras: son seres con células procariotas, unicelulares, e poden ter nutrición autótrofa ou heterótrofa. Reino dos fungos: son seres con células eucariotas. Hainos unicelulares e pluricelulares que non forman tecidos. Teñen nutrición heterótrofa. Reino das plantas: son seres con células eucariotas, pluricelulares con tecidos e teñen nutrición autótrofa.

O texto introdutorio enlaza o aprendido sobre criterios de clasificación (tipo de célula, presenza de tecidos, forma en que se realizan funcións vitais como a nutrición...) cos cinco reinos en que agrupamos os seres vivos. O apartado «toma nota» incide sobre a necesidade de utilizar varios criterios de clasificación simultaneamente para establecer estes grupos.

Reino dos animais: Son seres con células eucariotas, pluricelulares con tecidos e teñen nutrición heterótrofa.

Actividades complementarias Para espertar a curiosidade • Xogamos a representar con mímica cada un dos cinco reinos e que o resto da clase adiviñe a que reino nos referimos. • Facemos cinco grupos na clase. A cada grupo adxudicámoslle un reino. Cada grupo elabora unha dobre páxina de xornal con noticias científicas relacionadas con seres vivos dese reino. Para iso, terán que investigar e buscar as noticias, redactalas coas súas palabras, ilustralas e crear os titulares adecuados. Mínimo de tres noticias por grupo.

Recursos

Recursos dixitais Vídeo: «O movemento dos protozoos»

Clasifico seres vivos dentro das moneras, dos protistas e dos fungos

resentacións: «O reino das moneras», «O P reino dos protistas», «O reino dos fungos» e «Que é unha clave dicotómica?» Actividades interactivas

Aínda que todos os seres vivos que forman o grupo das moneras, o dos protistas e o dos fungos teñen características comúns, dentro de cada grupo hai particularidades que permiten diferencialos e serven como criterios para clasificalos.

Inclusión e atención á diversidade Fichas de reforzo (niveis 1, 2 e 3): actividade 4

Clasificación das bacterias

Cocos Bacilos

Ficha de ampliación: ficha 4, actividade 1 O reino das moneras

Vibrios

As moneras son procariotas unicelulares, que poden ser autótrofas ou heterótrofas.

Espirilos

O grupo máis abundante deste grupo son as bacterias, seres microscópicos capaces de vivir en calquera ambiente. As bacterias clasifícanse segundo a súa forma en: cocos (forma esférica), bacilos (forma de bastonciño), vibrios (forma de coma) e espirilos (forma de espiral alongada).

Clasificación dos protistas

Protozoos

Algas

O reino dos protistas O reino dos protistas inclúe os protozoos e as algas.

Con flaxelos

Unicelulares

Os protozoos Son eucariotas, unicelulares e heterótrofos. Viven en medios acuáticos, en terras húmidas ou no interior doutros seres vivos.

Conexión coa situación de aprendizaxe Neste caso, a introdución mostra como na clasificación dos seres vivos os organismos dun mesmo grupo comparten características e como son precisamente as diferenzas entre eles as que permiten establecer subgrupos. O apartado «Toma nota» evidencia de novo como se están utilizando sempre varios criterios de clasificación de forma simultánea.

Os protozoos clasifícanse atendendo ás estruturas que teñen para desprazarse en: protozoos con flaxelos, con cilios e con pseudópodos.

Pluricelulares Con cilios

Verdes

Con pseudópodos

Vermellas

As algas As algas son eucariotas unicelulares ou pluricelulares que non forman tecidos. Teñen nutrición autótrofa e viven en medios acuáticos.

Pardas

As algas clasifícanse segundo a súa complexidade celular en unicelulares ou pluricelulares. As pluricelulares, á súa vez, clasifícanse segundo a súa cor en algas verdes, pardas ou vermellas.

Solucións

Actividades complementarias

O uso de condicionais

Para facilitar a comprensión e espertar a curiosidade

Con este actividade preténdese que o alumnado poña en práctica o pensamento computacional. Trátase de aplicar esta técnica de pensamento computacional á interpretación dunha clave dicotómica, moi empregada para a clasificación dos seres vivos,

• Visionamos un vídeo con distintos tipos de protistas.

Se é un protista e é heterótrofo, entón é un protozoo. Se é un protista e é autótrofo, entón é unha alga.

• Informámonos sobre as algas comestibles e o seu valor nutricional. Podemos propoñer algunhas receitas con algas, e ata probalas! • Informámonos sobre o concepto de micelio. Intentamos reproducir a estrutura aproximada dun micelio enredando fíos. Para ampliar a aprendizaxe • Elaboramos unha ficha con sete datos curiosos sobre os fungos. • Congreso micológico. Por equipos, búscase información sobre un tipo de cogomelo e elabórase un cartel cun debuxo do cogomelo, o seu nome científico e o seu nome común, unha descrición e datos sobre se é comestible, velenosa, etc.

Claves + información anayaeducacion.es U2

TIC Busca de información, realización de actividades interactivas e visualización de recursos dixitais dispoñibles en anayaeducacion.es e no libro dixital.

O reino dos fungos

Ten en conta

Os fungos son seres vivos unicelulares ou pluricelulares que non forman tecidos e con nutrición heterótrofa. Producen unha substancia chamada quitina. Viven en lugares húmidos e con temperaturas suaves.

• Esta clasificación das bacterias segundo a súa forma estúdase neste nivel porque é sinxela de comprender, pero hai que recordar que o feito de que dúas bacterias teñan a mesma forma non quere dicir que pertenzan en realidade ao mesmo grupo ou que estean emparentadas.

Os fungos pódense clasificar en tres tipos segundo o seu nivel de organización corporal: unicelulares, musgos e fungos que forman cogomelos.

Clasificación dos fungos Fungos que forman cogomelos

Musgos

Fungos unicelulares Como os fermentos, que viven no chan, sobre as froitas, no néctar das flores...

Son pluricelulares e teñen un aspecto parecido ao do algodón. Adoitan crecer sobre as froitas, o pan ou o chan húmido.

• As estruturas dos protozoos para moverse diferéncianse no seguinte:

Como o champiñón ou o níscaro, son pluricelulares. Desenvólvense no chan, e só sobresae na superficie a súa parte reprodutora, que son os cogomelos.

– Flaxelos: Son orgánulos longos que ao moverse, axudan á propulsión do organismo. – Cilios: Teñen a mesma estrutura ca os flaxelos, pero son curtos e numerosos. Móvense de xeito coordinado.

o penso Mira com

O uso de condicionais A palabra microorganismo significa ‘organismo pequeno (micro)’. Desde o punto de vista da clasificación, este é un termo confuso pois agrupa seres vivos tan diversos como bacterias, protozoos, fermentos, algas e virus. Para clasificar microorganismos, podemos utilizar unha clave dicotómica, que funciona de modo que en cada paso se presentan dúas alternativas entre as que hai que decidir.

SE é eucariota ENTÓN é un protista ou un fungo. SE NON é eucariota, ENTÓN é unha bact eria.

Procariota Eucariota Autótrofo ou heterótrofo

BACTERIA Só heterótrofo e con quitina

PROTISTA Autótrofo

Heterótrofo

– Pseudópodos: Son prolongacións do citoplasma que lle axudan á célula a desprazarse.

SE é eucariota e é hete rótrofo e con quitina ENTÓN é un fungo. SE é eucariota e pod e ser autótrofo ou heterótrofo, ENTÓN é un protista.

Observa a clave dicotómica para clasificar microorganismos. Aplicando o pensamento computacional podemos expresar o percorrido a través dela utilizando frases con condicionais. Observa como se redactaron as frases para algúns deles e completa as que faltan para o resto de microorganismos da clave.

Microorganismos

SE é procariota ENT ÓN é unha bacteria SE NON é procariot a, ENTÓN é un prot ista ou un fungo.

FUNGO

PROTOZOO

Toma nota! Decátaste? Para facer subgrupos dentro destes tres reinos, necesitamos usar varios criterios: a forma, o tipo de pigmentos, etc.

• O alumnado pode preguntarse por que organismos tan dispares como un fermento, un musgo e un cogomelo se agrupan no mesmo reino. Podemos explicarlle que todos estes organismos teñen en común algunhas características: por exemplo, a parede celular de quitina e a nutrición heterótrofa.

ALGA

Recursos

Recursos dixitais Vídeo: «Que curiosas son as plantas»

Como farías subgrupos dentro do grupo das plantas?

nimación: «Cóntocho nun momento. A Que é unha planta?» Vídeo: «O ascenso do zume»

Vídeo: «As plantas acuáticas» Actividades interactivas Inclusión e atención á diversidade Fichas de reforzo (niveis 1, 2 e 3): actividade 5

O reino das plantas

Folla

Face

Limbo

Vasos condutores Envés

A maioría das plantas vive en medios terrestres, aínda que tamén é posible encontralas en medios acuáticos.

Ficha de ampliación: ficha 4, actividade 2

Son organismos pluricelulares eucariotas con tecidos. Na maioría das plantas, os tecidos organízanse formando órganos como raíz, talo e follas. Teñen nutrición autótrofa e realizan un proceso chamado fotosíntese. Teñen reprodución sexual e asexual.

Talo

Os órganos das plantas • As follas. Son os órganos encargados de realizar a fotosíntese. • O talo. É o órgano que sostén a parte aérea da planta. Pode estar ramificado ou non. Ademais, pode ser delgado, verde e flexible, ou groso e leñoso, en cuxo caso, se chama tronco.

Vasos condutores

• A raíz. É o órgano que suxeita a planta ao chan. Absorbe a auga e os sales minerais do chan.

Conexión coa situación de aprendizaxe

• Os vasos condutores. A maioría das plantas teñen uns condutos en forma de tubo que percorren o interior da raíz, do talo, das ramas e das follas. Polo seu interior circulan auga e outras substancias. Como verás máis adiante, non todas as plantas teñen vasos condutores.

Neste caso, a introdución recupera a idea de que ao clasificar é necesario fixarnos nas diferenzas existentes entre os seres vivos dun mesmo grupo para poder establecer subgrupos. O apartado «Toma nota» repasa os principais criterios que se usan para clasificar plantas: presenza de vasos condutores, sementes e froito.

Folio

Nomeade, polo menos, tres xiratorio características que diferencian as plantas doutros seres vivos.

2 Elixe a planta que máis che guste e debúxaa no teu caderno sinalando os órganos que observes nela.

Pelos absorbentes

Raíz

Solucións

c) Anxiospermas.

d) Fentos.

a) Teñen células eucariotas. b) Son pluricelulares. c) Son organismos autótrofos fotosintetizadores. d) Viven fixadas ao chan. e) No seu corpo distínguense raíz, talo e follas.

2 Resposta aberta. Valorarase a expresión artística do alumnado. A miña profesión: botánica É moi interesante que o alumnado coñeza a profesión de botánica ou botánico. Ademais do que se di no texto destas páxinas, pode ser de grande interese coñecer un pouco desta profesión invitando o seu alumnado a facer unha busca de información. 1

a) Ximnospermas. b) Musgos.

2 Resposta aberta. Esta actividade tamén pretende poñer en práctica a busca de información. Pode recomendar consultar a ficha 3 do Plan TIC-TAC dispoñible nos seus recursos dixitais.

Actividades complementarias Para facilitar a comprensión e espertar a curiosidade • Pódese propoñer un concurso: «Queres ser botánico ou botánica por un día?». Para iso, divida a clase en grupos. Mostraremos imaxes de distintos tipos de plantas e pedirémoslles aos nenos e ás nenas que as clasifiquen en musgos, fentos, ximnospermas e anxiospermas. Gana o grupo con máis acertos. Recoméndase utilizar prefe-

Claves + información anayaeducacion.es U2

Aprendizaxe cooperativa Folio xiratorio para a resolución da actividade 1.

A clasificación das plantas Normalmente, as plantas clasifícanse tendo en conta estes dous criterios: • Que teñan vasos condutores ou non os teñan.

Chámome Violeta Aciñeira e son botánica. O meu traballo consiste en clasificar plantas. Observa o esquema de clasificación das plantas.

Aprendizaxe lúdica Na actividade 2, divertímonos elixindo a nosa planta favorita e debuxándoa.

Ten en conta

• Que produzan sementes ou non as produzan.

Ao tratar as plantas, poden xurdir confusións que convén aclarar, como, por exemplo:

A miña profesión: botánica Plantas CON vasos condutores

Plantas SEN vasos condutores Plantas SEN sementes Musgos Teñen tecidos, pero carecen de vasos condutores e de raíz, follas e flores. Non producen sementes nin flores.

• As plantas non son os únicos organismos con capacidade de fotosintetizar. Sería bo recordar que hai moneras e protistas que tamén fotosintetizan.

Plantas CON sementes

Fentos

Ximnospermas

Anxiospermas

Teñen raíz, talo, follas e vasos condutores.

Teñen vasos condutores, raíz, talo e follas. Teñen flores sinxelas agrupadas nunhas estruturas chamadas conos. Producen sementes que non se encontran no interior dun froito.

Teñen vasos condutores, raíz, talo e follas.

Carecen de flores. Non producen sementes.

As súas flores son complexas e vistosas. Producen sementes que se encontran dentro dun froito.

Axúdame agora a clasificar estas plantas. Seguindo o esquema de clasificación das plantas di de que planta se trata: a) Planta que produce sementes pero non froitos. b) Planta que non ten vasos condutores nin produce sementes. c) Planta que produce sementes dentro de froitos. d) Planta que non produce sementes e ten vasos condutores.

Busca información para tres exemplos de cada tipo de planta. Escribe no teu caderno os seus nomes e pega unha imaxe de cada un dos teus exemplos.

• Son organismos moi abundantes e familiares para os nenos e nenas, pero cun esquema corporal moi diferente ao dos animais. • A súa organización corporal está determinada pola súa capacidade para realizar fotosíntese.

Toma nota!

Decátaste? Para facer subgrupos de plantas, necesitamos usar varios criterios: ter ou non vasos condutores e fixarnos en se teñen sementes e en se forman froitos ou non. 37

• Optouse por describir unicamente os órganos que forman o corpo vexetativo da planta: follas, talo e raíz. Sería conveniente recordar que algunhas plantas teñen órganos relacionados coa reprodución como as flores, os froitos e as sementes. • A presenza ou a ausencia de flores, froitos e sementes utilízanse como criterios de clasificación, polo que sería recomendable recordar como son eses órganos. • A organización corporal dos musgos é moi sinxela, non se considera que teñan raíces, talos e follas verdadeiras.

rentemente imaxes de anxiospermas e ximnospermas mostrando flores e conos. • Reflexionamos sobre «Por que as follas das plantas son órganos aplanados?» Podemos utilizar a analoxía coas placas solares dos edificios. En ambos os dous casos son estruturas con moita superficie e pouco volume para maximizar a captación de luz. • As follas dan moito xogo. Suxírese unha actividade que consiste na recolección de follas e na composición dun mural colectivo para expoñer na aula. • Cultivar plantas a partir de sementes, gallos, plántulas... e analizar o seu desenvolvemento.

Recursos 56

Recursos dixitais

Como farías subgrupos dentro do grupo dos animais?

Presentación: «A clasificación dos animais» nimación: «Cóntocho nun momento. A A clasificación dos animais» Actividades interactivas

Aínda que todos os animais teñen características comúns, tamén posúen certas estruturas que os distinguen. Estas diferenzas sérvennos como criterios para clasificalos.

Inclusión e atención á diversidade Fichas de reforzo (niveis 1, 2 e 3): actividade 6

As características dos animais Os seres vivos do reino dos animais son pluricelulares eucariotas con tecidos. Polo xeral, os tecidos asócianse en órganos, que, á súa vez, constitúen aparatos e sistemas de gran complexidade. Os animais poden ser ovíparos ou vivíparos. Viven tanto en medios acuáticos coma terrestres. Algúns viven no interior doutros seres vivos.

A maioría dos animais son invertebrados, é dicir, non teñen un esqueleto interno con columna vertebral. Todos son ovíparos. Características

O texto introdutorio establece un paralelismo cos apartados anteriores recordándolle ao alumnado que as diferenzas entre os seres vivos dun mesmo grupo son as que nos permiten definir subgrupos na clasificación; neste caso, dos animais.

Di se estás de acordo con estas afirmacións sobre os animais e explica por que: a) Son heterótrofos. b) Todos teñen sistemas complexos. c) Todos teñen estruturas para desprazarse.

Os animais invertebrados

Conexión coa situación de aprendizaxe

Poríferos

• Animais acuáticos. • Corpo xelatinoso ou fibroso, perforado por numerosos poros. • Viven fixos a un substrato.

Cnidarios

• Animais acuáticos. • Corpo simple de aspecto xelatinoso. • Tentáculos velenosos arredor da boca.

Anélidos

• Animais terrestres ou acuáticos. • Corpo moi alongado, que pode ser plano, en forma de cordón ou dividido en aneis.

Moluscos

• Animais acuáticos ou terrestres. • Teñen un órgano musculoso chamado pé, e órganos internos dentro dunha envoltura chamada manto. • Moitos teñen unha cuncha dura.

d) Todos son ovíparos.

Exemplos

• Animais acuáticos ou terrestres. • Corpo cuberto por unha cuncha de pezas articuladas e móbiles. • Número variable de patas segundo tipos.

Artrópodos

Equinodermos

• Animais mariños. • Corpo en forma de estrela ou de bóla. • Coiraza formada por placas moi duras con saíntes ou pugas.

Solucións 1

a) V erdadeira. Todos os grupos de invertebrados se alimentan doutros seres vivos, ao igual que o fan o resto de animais. Algunhas esponxas, cnidarios (corais) e moluscos establecen simbiose con algas fotosintetizadoras, pero é unha adaptación secundaria ao hábito heterótrofo. b) Falsa. Existen grupos de invertebrados cun modelo de organización sinxelo, é o caso dos poríferos e algúns cnidarios. Estes animais teñen tecidos, nalgunhas ocasións órganos, pero non se pode dicir que os órganos estean organizados en sistemas complexos. c) F alsa. Algúns grupos de invertebrados teñen hábitos de vida sésil. É o caso dos poríferos e algúns cnidarios (corais), equinodermos (crinoideos), moluscos (bivalvos como os mexillóns) e artrópodos (como os percebes).

d) F alsa. Todos os invertebrados poñen ovos para reproducirse. Aínda que nalgúns grupos é moi habitual a reprodución asexual (ej.: cnidarios). Clasificamos animais A partir da información das táboas deste apartado, o alumnado pode responder da seguinte forma: – Milpés: Invertebrado. Artrópodo. Heterótrofo. Ovíparo. Animal terrestre. Corpo cuberto cunha cuncha de pezas articuladas. Corpo dividido en numerosos segmentos. Cada segmento cun ou dous pares de patas. – Ourizo de mar: Invertebrado. Equinodermo. Heterótrofo. Ovíparo. Animal acuático (mariño). Corpo esférico. Corpo cuberto de numerosas placas duras con pugas. Teñen podios ou pés ambulacrais para a locomoción. – Galiña: Vertebrado. Ave. Heterótrofo. Ovíparo. Animal terrestre. Toman o osíxeno do aire e respiran mediante

Claves + información anayaeducacion.es U2

Plan Lingüístico Destreza lingüística: comprensión lectora Proponse a realización das actividades desta unidade obtendo a información das táboas incorporadas nesta páxinas.

Os animais vertebrados Os vertebrados son menos numerosos ca os invertebrados, pero máis complexos. Teñen un esqueleto interno con columna vertebral e o seu corpo está dividido en: cabeza e tronco, que pode ter ou non unha cola e do que saen, case sempre, catro extremidades. Poden ser ovíparos ou vivíparos.

Ten en conta

Características

Peixes

Anfibios

Réptiles

• Animais terrestres ou acuáticos. • Toman osíxeno do aire. • Corpo cuberto de escamas e, ás veces, dunha cuncha. • Catro patas, agás as serpes. • Ovíparos.

Mamíferos

Exemplos

• Animais acuáticos. • Corpo cuberto de escamas. • Extremidades transformadas en aletas. • Toman osíxeno da auga. • Ovíparos. • Animais terrestres, pero deben vivir preto da auga. • Toman osíxeno da auga e do aire. • Pel moi fina. • Ovíparos.

Aves

• A presenza de simetría na organización do corpo é un carácter que non se indica no texto, pero que se podería traballar. Todos os animais, a excepción das esponxas, teñen un ou varios planos de simetría. • A miúdo asimílase animal a movemento, pero existen grupos de animais como os poríferos, algúns cnidarios, equinodermos e moluscos que viven fixos ao substrato. • Existen algúns grupos de animais invertebrados que quedaron fóra da unidade. • No caso dos vertebrados, un carácter que se adoita incluír nas clasificacións é a presenza de respiración branquial (peixes) ou pulmonar (o resto).

• Animais terrestres. • Toman osíxeno do aire. • Corpo cuberto de plumas. • As extremidades dianteiras son ás coas que, case todas, voan. As traseiras son patas cubertas de escamas. • Ovíparos. • Animais terrestres ou acuáticos. • Toman osíxeno do aire. • Corpo a miúdo cuberto de pelo. Extremidades diversas segundo a súa locomoción (patas, ás ou aletas). • Case todos son vivíparos. • As nais aleitan as súas crías co leite que producen as súas mamas.

Clasificamos animais Le con atención a información contida nas táboas dos animais invertebrados e vertebrados, e clasifica e indica as características de cada un dos animais seguintes:

Milpés

Salmón

Ourizo de m

Galiña

Manatí

Píntega

pulmóns. Corpo cuberto de plumas. Extremidades anteriores adaptadas para o voo. Extremidades posteriores adaptadas para a marcha. – Manatí: Vertebrado. Mamífero. Heterótrofo. Vivíparo. Animal acuático. Toman o osíxeno do aire e respiran mediante pulmóns. Pelo case ausente. Extremidades anteriores e posteriores adaptadas para a natación (aletas). – Salmón: Vertebrado. Peixes. Heterótrofo. Ovíparo. Animal acuático. Toman o osíxeno da auga e respiran mediante branquias. Corpo cuberto de escamas. Apéndices locomotores en forma de aletas.

Actividades complementarias Para facilitar a comprensión e espertar a curiosidade • Actividade: En que animal estou pensando? Por equipos. Un equipo pensa nun grupo animal (artrópodos, réptiles, etc.). O outro equipo ten que adiviñar de que grupo animal se trata. Para iso, formularán preguntas do tipo: é invertebrado?, pon ovos?, é acuático? Preténdese familiarizar os nenos co glosario de termos utilizado na unidade. Ás preguntas só se pode responder consigo/non.

– Píntega: Vertebrado. Réptil. Heterótrofo. Ovíparo. Animal terrestre. Toman o osíxeno do aire e respiran mediante pulmóns. Corpo cuberto de escamas. Extremidades adaptadas para a marcha (patas).

Recursos 6

Recursos dixitais

Como farías subgrupos dentro do grupo dos animais?

Animación «Querida evolución» Actividades interactivas Inclusión e atención á diversidade Fichas de reforzo multinivel: actividade 6 das fichas 1, 2 e 3

Somos animais mamíferos Os seres humanos somos animais e, como tales, temos as características seguintes: • Temos un esqueleto de ósos con columna vertebral. Somos vertebrados. • Temos pelo na pel, somos vivíparos e as nais teñen mamas que producen leite para os seus bebés. Somos mamíferos. • De todos os mamíferos, os máis parecidos ao ser humano son os lemures, os orangutáns, os gorilas, os chimpancés... Todos formamos o grupo dos primates. Como eles, temos unha cara cos ollos cara a diante, mans nas extremidades superiores, uñas planas, un gran cerebro...

Por fóra

Cerebro moi desenvolvido

Que nos diferencia doutros animais Os seres humanos temos características que nos diferencian do resto dos primates: • Temos menos pelo na pel ca os demais primates.

Polgar opoñible

• Camiñamos sempre sobre as nosas pernas e ergueitos. • Só temos mans co polgar opoñible nos brazos.

Pouco pelo na pel

• As nosas pernas rematan en pés. Os demais primates teñen catro mans. • As nosas mans son moito máis áxiles, sensibles e precisas ca as de calquera outro primate. • O noso cerebro está moi desenvolvido e permítenos comunicarnos a través dunha linguaxe rica e complexa, pensar, estudar, aprender, comprender o mundo, crear obras de arte, inventar, imaxinar... ata facer bromas!

Conexión coa situación de aprendizaxe O apartado «Toma nota» fai fincapé sobre o principal criterio que se usa para clasificar animais: a presenza ou a ausencia de esqueleto interno.

2 Ser humano

• Cerebro moito máis desenvolvido ca outros primates, con capacidade para a linguaxe e outras habilidades (abstracción, etc.). • Posición e marcha bípede • Polgar opoñible • Mans moi hábiles Capaces de manipular obxectos • Pouco pelo

Posición bípede

3 Nomea tres características que os seres humanos compartimos cos delfíns e tres características que nos diferencien deles.

Solucións

Trazos diferenciadores

O espello Observa a imaxe desta páxina, compara o ser humano co chimpancé e realiza unha listaxe cos seus trazos comúns e cos trazos diferenciadores de cada un.

Chimpancé Similitudes • Vertebrados mamíferos. Primates • Cerebro desenvolvido • Cara cos ollos cara a adiante • Extremidades superiores con mans

Trazos diferenciadores • Sen capacidade para a linguaxe e outras habilidades de pensamento como a abstracción. • Mans menos hábiles e sen polgar opoñible • Pelo en todo o corpo • Posición ou marcha non bípede

Trazos diferenciadores

Similitudes

• Somos terrestres, os delfíns son acuáticos • Somos omnívoros, os delfíns son carnívoros • Extremidades moi diferentes: as nosas extremidades adaptáronse á manipulación de obxectos e á marcha. As dos delfíns adaptáronse á natación • O noso cerebro está máis desenvolvido • Os nosos sistemas de comunicación son máis elaborados • Somos capaces de manipular obxectos

• Vertebrados • Vivíparos • Aleitamos as nosas crías (mamíferos) • Respiración mediante pulmóns • Cerebros desenvolvidos • Animais sociais • Desenvolvemento de formas de comunicación máis ou menos elaboradas • Perda do pelo.

Claves + información anayaeducacion.es U2

Desenvolvemento do pensamento A técnica de pensamento proposta para levar a cabo a actividade 2 é «O espello».

Ten en conta • É importante que o alumnado adquirise a conciencia de que non estamos fóra do sistema natural. Somos un grupo de animais, moi exitoso, pero un grupo de animais, á fin e ao cabo.

Así somos os seres humanos Por dentro

• O que nos fai humanos son as capacidades que adquirimos grazas a un cerebro moi desenvolvido: linguaxe complexa, capacidade de abstracción, etc. Xeneticamente parecémonos moito a outros primates como os chimpancés, os gorilas ou os orangutáns.

O noso organismo está formado por aparatos e sistemas.

Aparato respiratorio

Aparato dixestivo

Aparato circulatorio

• Este apartado ofrece unha boa oportunidade para traballar conceptos como a igualdade e a fraternidade. Todos os seres humanos pertencemos a unha mesma especie e as diferenzas entre nós son superficiais. A existencia de razas humanas non ten sustento biolóxico, nin está avalada por datos científicos.

Aparato locomotor

Fígado

Riles Os aparatos e sistemas están formados por órganos. Encéfalo

Tecido óseo

Os órganos están formados por diferentes tipos de tecidos. Tecido epitelial

Tecido muscular

Toma nota!

Neurona Os tecidos están formados por diferentes tipos de células, todas elas son eucariotas de tipo animal.

Célula muscular

Óvulo

Glóbulo vermello

Hai moitas características dos animais que serven para clasificalos, pero unha moi importante é se teñen ou non esqueleto interno. 41

Actividades complementarias Para facilitar a comprensión e espertar a curiosidade • Pódese propoñer a actividade: Se non foses un ser humano, que animal che gustaría ser? Por que? Pódeselle solicitar ao alumnado que faga unha breve redacción explicando as razóns da súa decisión. • Traballar sobre os grupos de animais aos que máis nos parecemos. Escolle entre gorilas, chimpancés e orangutáns e investiga onde viven?, de que se alimentan?, como viven?, son solitarios, viven en grupo?

Recursos dixitais Animación: «Cóntocho nun momento. Así son os seres vivos» Álbum de fotos da unidade Actividades interactivas Game Room Inclusión e atención á diversidade O esencial

P O R TA F O L I O

Recursos

Que aprendín? 1

2 Indica se os seguintes conceptos fan referencia a un tipo de célula, un tecido, un órgano, un aparato ou sistema:

b) Pel. c) Dixestivo. d) Neurona.

e) Fígado.

Xerador de probas de avaliación

Material de aula

7 Escribe os nomes das estruturas sinaladas con números e indica de que tipo de célula se trata.

a) Óvulo.

Avaliación Avaliacións: básica, avanzada e competencial

Explica que teñen en común todos os seres vivos.

f) Circulatorio. 8 Establece as diferenzas entre: a) Un coco e un bacilo.

3 Fíxate nas imaxes destes seres vivos e responde as cuestións nunha táboa:

rotagonistas STEAM: Jane Goodall (carP tel, tarxetas de información, vídeo e xogo de escape)

10 Explica que criterios aplicarías para clasificar unha mosca e unha gacela.

11 Encontra o intruso en cada un destes grupos:

c) Un cogomelo e un musgo. 9 Explica que criterios se utilizan para clasificar un musgo e unha margarida.

b) Unha alga verde e unha alga vermella.

a) Cocos, espiroquetas, fermentos, vibrios. b) Musgo, champiñón, bacteria, fermento.

a) Teñen tecidos?

c) Papoula, trevo, alga verde, musgo.

b) Teñen órganos?

d) Lombriga, troita, gorila, morcego.

c) Que tipo de nutrición teñen? d) A que reinos pertencen? 4 Nomea: a) Os reinos con células procariotas e os reinos con células eucariotas.

12 Que similitudes encontras entre os vasos condutores das plantas e o sistema circulatorio dos animais? Por que partes están formados uns e outros? Que produtos transportan? Non esquezas completar o teu álbum de fotos desta unidade dispoñible en anayaeducacion.es.

b) Os reinos con organismos que teñen tecidos e os reinos con organismos sen tecidos. c) Os reinos con organismos só con nutrición autótrofa, os reinos só con nutrición heterótrofa, os reinos con ambos os dous tipos de nutrición.

O semáforo. Xunto a cada actividade, colorea así no teu caderno:

5 Describe as estruturas que permiten moverse algúns protozoos. 6 Nomea as características principais das plantas.

se soubeches a resposta se precisaches axuda ou se non soubeches responder

Que aprendín? 1

Todos os seres vivos compartimos tres funcións vitais: alimentámonos, reproducímonos e relacionámonos co noso ámbito. Os corpos dos seres vivos están formados por células.

Que tipo de nutrición teñen?

Teñen tecidos?

Teñen órganos?

A que reino pertencen?

Heterótrofa

Animais

Protozoo

Non

Heterótrofa

Protistas

Musgo

Non

Autótrofa

Planta

Alga vermella

Non

Autótrofa

Protistas

Cogomelo

Non

Heterótrofa

Fungo

Bacteria

Non

Heterótrofa

Monera

2 a) Célula; b) Órgano; c) Aparato; d) Célula; e) Órgano; f) Sistema.

U2 TIVO OBXEC IÓN C C A EN Creamos a nosa propia lista de criterios para clasificar seres vivos 1

Diego e a súa amiga Nuria clasificaron ao seu xeito as fotos que sacaron durante a excursión. Fíxate nas súas propostas e compáraas utilizando a técnica do espello:

Lista de Nuria

Lista de Diego Diferéncianse en...

Vermellos

As dúas Diferéncianse parécense en... en...

Papoula Xoaniña Que fan dano

Considera isto!

en grupos cións lograron dividir a) As dúas clasifica s? foto as todas s fundaa das característica b) Utilizaron algunh nesta s que aprendiches vivo s sere dos is menta ? unidade ificar son s que usaron para clas c) As característica nión ou dependen da opi s vivo s sere dos propias ? soa per de cada

Cardo Araña Bonitos Pardal Coello

Educación emocional Apartado dedicado á metacognición co que pode fomentarse a identificación das emocións en relación coa aprendizaxe.

Que fan a fotosíntese Papoula Cardo Con esqueleto interno e plumas Pardal

Sen esqueleto interno Araña Xoaniña Con esqueleto interno e pelo

Conexión coa situación de aprendizaxe

Coello

2 Diego acaba de encontrar unha foto máis que se perdera! En que grupo a poñerías usando a clasificación de Diego? E a de Nuria? Estades de acordo toda a clase en ambos os dous casos? 3 Agora tócache a ti! Crea a túa propia proposta usando os criterios científicos que aprendiches para clasificar as fotos de Diego. Por último, engade para cada un dos grupos unha medida que poida servir para protexer os seres vivos que contén.

Como aprendín? 1

Seguro que ao estudar a unidade haberá cousas que che resultaron sinxelas de aprender e outras que che custaron un pouco máis. Escribe no teu portafolio as tres cousas que che resultaron máis difíciles e por que.

2 O que agora xa sabes dos seres vivos, fíxoche pensar en como debes protexelos? Cambiaches algún dos teus hábitos cando te encontras con algunha planta ou con algún animal? Explica como cambiaches.

Desenvolvemento do pensamento A técnica de pensamento proposta para levar a cabo a actividade do «Obxectivo en acción» é «O espello».

Lista de Nuria Lista de Diego

Claves + información anayaeducacion.es

O que máis traballo me custou aprender Porque...

4 a) C on células procariotas: Moneras; con células eucariotas: protistas, fungos, animais e plantas. b) C on tecidos: animais e plantas. Sen tecidos: moneras, protistas e fungos. c) N utrición autótrofa: plantas. Nutrición heterótrofa: fungos e animais. Ambos os dous tipos de nutrición: moneras e protistas. 5 Flaxelos, cilios e pseudópodos. 6 Son organismos eucariotas, pluricelulares, con tecidos. Son organismos autótrofos fotosintetizadores. O corpo da maioría das plantas organízase en órganos (talos, raíces e follas).

O alumnado empregará a técnica do espello para comparar dúas formas de clasificar os seres vivos que se presentaron na situación inicial. A clasificación de Diego é subxectiva mentres que a de Nuria emprega criterios científicos e, polo tanto, obxectivos. O apartado «Considera isto» brinda unha guía para centrar a atención do en aspectos fundamentais para a comparación. A actividade 2 invita a reflexionar sobre as debilidades das clasificacións subxectivas, que xeran desacordo en función de quen as aplique. Por último, propónselle ao alumnado elaborar a súa propia proposta de clasificación para os seres vivos da situación inicial usando o aprendido durante a unidade.

b) D iferéncianse pola súa cor, nunha predomina a clorofila, e na outra, aínda tendo clorofila, predominan os pigmentos vermellos. c) A mbos os dous son fungos, pero diferéncianse na súa organización corporal. Un cogomelo é a parte visible dalgúns fungos. Os musgos son fungos que non forman cogomelos. Teñen aspecto semellante ao algodón. 9 Utilizaría tres criterios: 1) P resenza/ausencia de vasos condutores. Este criterio permite diferenciar os musgos do resto de plantas.

7 1. Núcleo; 2. Citoplasma; 3. Membrana plasmática; 4. Orgánulos. Trátase dunha célula eucariota.

2) P resenza/ausencia de sementes. Este criterio permite diferenciar as margaridas (tamén as ximnospermas) dos fentos.

8 a) D iferéncianse pola súa forma. O coco é esférico e o bacilo ten forma de bastonciño.

3) P resenza/ausencia de froitos. Este criterio permite diferenciar as margaridas das ximnospermas. 51

continuación...

P O R TA F O L I O

Que aprendín? todos os seres Explic a que teñen en común vivos. ptos fan referencia 2 Indica se os seguintes conce , un órgano, un a un tipo de célula, un tecido aparato ou sistema:

estrut uras sinala das 7 Escrib e os nomes das que tipo de célula con números e indica de se trata.

CTIVO OBXE CIÓN EN AC vivos de criterios para clasificar seres Creamos a nosa propia lista clasificaron ao seu Diego e a súa amiga Nuria n durante a excursión. xeito as fotos que sacaro raas utilizando compá e stas Fíxate nas súas propo a técnica do espello:

Lista de Diego

a) Óvulo.

Diferéncianse en...

b) Pel. c) Dixestivo.

d) Neurona.

e) Fígado. f) Circulatorio.

vivos e responde

alga vermella. b) Unha alga verde e unha . c) Un cogomelo e un musgo

utiliza 9 Explica que criterios se un musgo e unha margarida.

n para clasificar

rías para clasificar 10 Explica que criterios aplica . unha mosca e unha gacela

5 6 4 a) Teñen tecidos? b) Teñen órganos? teñen? c) Que tipo de nutrición d) A que reinos pertencen? iotas e os reinos a) Os reinos con células procar con células eucariotas. que teñen tecidos b) Os reinos con organismos sen tecidos. e os reinos con organismos só con nutrición c) Os reinos con organismos nutrición heteautótrofa, os reinos só con os dous tipos rótrofa, os reinos con ambos ión. de nutric que permiten moverse 5 Describe as estruturas algúns protozoos. principais das plantas. 6 Nomea as características

Diferéncianse As dúas en... parécense en...

cada un destes grupos: 11 Encontra o intruso en fermentos, vibrios. a) Cocos, espiroquetas, ia, fermento. b) Musgo, champiñón, bacter musgo. c) Papoula, trevo, alga verde, morcego. d) Lombriga, troita, gorila,

tras entre os vasos con12 Que similitudes encon a circulatorio dos dutores das plantas e o sistem formados uns e animais? Por que partes están ortan? transp outros? Que produtos o teu álbum Non esquezas completar e dispoñible en de fotos desta unidad s. anayaeducacion.e actividade, colorea O semáforo. Xunto a cada así no teu caderno: ta respos a ches se soube se precisaches axuda der ou se non soubeches respon

? Considera

entre: 8 Establece as diferenzas a) Un coco e un bacilo.

seres 3 Fíxate nas imaxes destes : as cuestións nunha táboa

4 Nomea:

Lista de Nuria

isto!

s idir en grupo s lograron div clasificación a) As dúas os? todas as fot sticas funda s caracterí algunha da hes nesta b) Utilizaron que aprendic s seres vivos mentais do son unidade? a clasificar e usaron par erísticas qu da opinión c) As caract ou dependen seres vivos propias dos rsoa? de cada pe

Vermellos Papoula Xoaniña Que fan dano

Que fan a fotosíntese Papoula Cardo Con esqueleto interno e plumas

Cardo

Pardal

Araña

Sen esqueleto interno

Bonitos Pardal Coello

Araña Xoaniña Con esqueleto interno e pelo Coello

trar unha foto máis que 2 Diego acaba de encon a poñerías usando a se perdera! En que grupo E a de Nuria? Estades de ? Diego clasificación de os dous casos? acordo toda a clase en ambos a túa propia proposta 3 Agora tócache a ti! Crea icos que aprendiches usando os criterios científ Por último, engade para clasificar as fotos de Diego. medida que poida unha s grupo dos para cada un vivos que contén. servir para protexer os seres

Como aprendín?

che unidade haberá cousas que Seguro que ao estudar a on er e outras que che custar resultaron sinxelas de aprend que teu portafolio as tres cousas un pouco máis. Escribe no que. por e s che resultaron máis difícile pensar en dos seres vivos, fíxoche 2 O que agora xa sabes háCambiaches algún dos teus elos? protex debes como con algún ou planta a algunh con bitos cando te encontras aches. animal? Explica como cambi

10 Poderíanse utilizar os seguintes criterios: 1) P resenza/ausencia de esqueleto interno. Este criterio permite diferenciar vertebrados de invertebrados. 2) P resenza/ausencia de pezas articuladas e móbiles sobre o corpo. Este criterio permite diferenciar os artrópodos, grupo das moscas, do resto de invertebrados. 3) O víparos/vivíparos. Este criterio permite diferenciar os mamíferos, grupo ao que pertencen as gacelas, do resto de vertebrados. 4) A leitan/Non aleitan. De novo, este criterio permite diferenciar os mamíferos do resto de vertebrados. 11 a) Fermento, porque non é unha monera. b) Bacteria, porque non é un fungo. c) Alga verde, porque non é unha planta. d) Lombriga, porque non é un vertebrado. 12 En ambos os dous casos trátase dun sistema de transporte de substancias a longa distancia. Está formado por estruturas en forma de tubos flexibles e resistentes. Os vasos condutores están formados por tecidos vexetais e os vasos do sistema circulatorio por tecidos de tipo animal, que forman as arterias, as veas e os capilares sanguíneos. Nas plantas, os vasos condutores transportan auga, sales minerais e substancias producidas mediante a fotosíntese. O sistema circulatorio dos animais transporta osíxeno, dióxido de carbono, nutrientes e substancias de refugallo a través do sangue.

Lista de Nuria Lista de Diego

O que máis traballo me custou aprender Porque...

Obxectivo en acción 1

Ao encher o organizador gráfico, o esperable é que os alumnos e as alumnas cheguen a algunhas destas conclusións: Lista de Diego Diferénciase en... Non usa as características que aprendemos na unidade. As características que usa dependen da súa opinión persoal.

Lista de Nuria As dúas parécense en...

Conseguen dividir todos os seres vivos das fotos en grupos que teñen algo en común.

Diferénciase en... Usa características que aprendemos. As características que usa non dependen da opinión de ninguén, son propias dos seres vivos.

2 Usando a lista de Diego, a maioría do alumnado clasificará a nova fotografía no grupo «vermellos» ou no grupo «bonitos». 3 As propostas do alumnado poden ser moi variadas. Para cada grupo que xeren, deben achegar unha medida de protección coherente como por exemplo: «Camiñar con coidado para non pisar as papoulas ou os cardos», «Regar as plantas só con auga, nunca botarlles outros líquidos», «Non darlles de comer alimentos humanos aos pardais», etc.

Como aprendín? 1 e 2 Resposta aberta. Teña en conta que, na actividade 1, se traballa a dimensión intrapersoal (autoconcepto e autoestima), e na actividade 2, a dimensión interpersoal (competencias para a vida e o benestar).

Actividades complementarias Para fomentar a lectura Libro La senda escondida da colección Pizca de Sal (Anaya), no que se presenta o misterio dun tesouro que só pode encontrarse identificando varias especies de árbores presentes no faial de Tejera Negra. • Cuentos de microbios, de Arthur Kornberg e publicado pola editorial Reverte en 2011. • El libro de las bacterias, de Steve Mould, publicado pola editorial DK (Dorling Kindersley) en 2018, no que se relatan, dunha forma moi divertida, historias sobre bacterias, virus e outros xermes e microbios. • Monstruoso, de Carlyn Beccia, publicado pola editorial Anaya Infantil y Juvenil, en 2021, no que se explica toda a «ciencia» que hai detrás de oito monstros moi divertidos.

mostra

Recursos imprimibles Inclusión e atención á diversidade • Ficha 1 (reforzo nivel 1) • Ficha 2 (reforzo nivel 2) • Ficha 3 (reforzo nivel 3) • Ficha 4 (ampliación) Avaliación • Avaliación • Avaliación competencial Destacados da área 1 • Plan TIC TAC. Ficha 3: Buscamos información

Podes encontrar estes recursos en anayaeducacion.es

Nome e apelidos: Data:

Ciencias da Natureza 5.º

1 Escribe debaixo de cada ilustración a función vital relacionada.

FICHA

UNIDADE

D E

2 Observa esta célula e colorea o citoplasma dunha cor, os orgánulos

doutra e o núcleo co material xenético doutra. É unha célula:

Citoplasma Orgánulos Núcleo e material xenético 56

Nome e apelidos:

Ciencias da Natureza 5.º

FICHA

UNIDADE

Responde as seguintes preguntas a) Completa este esquema sobre os niveis de organización dos seres vivos. D

forman

b) Une con frechas as características co mesmo que lle corresponda. Moneras

Procariota Eucariota

Plantas

Protistas Unicelular Animais Fungos

Pluricelular

4 Escribe o reino e grupo ao que pertencen estas imaxes.

Nome e apelidos:

Ciencias da Natureza 5.º

5 Responde as seguintes preguntas sobre as plantas:

a) Sinala as partes da planta na ilustración. Follas Face Limbo

Talo Raíz

Envés

b) D ebuxa un exemplo de cada un:

Un musgo

Un fento

6 Enche o esquema coa clasificación do reino animal.

Poríferos Cnidarios Invertebrados

Reino animal

Moluscos Artrópodos Equinodermos

Peixes Anfibios

Mamíferos 58

Unha ximnosperma

FICHA

UNIDADE

Nome e apelidos: Data:

Ciencias da Natureza 5.º

FICHA

UNIDADE

1 Marca se estas oracións son verdadeiras ou falsas e corrixe as falsas.

a) Os seres vivos heterótrofos, como as plantas, non poden fabricar os seus propios nutrientes.

b) A función de relación consiste en percibir cousas e reaccionar ante elas.

c) As funcións vitais son a nutrición, a relación, a reprodución e a ex creción.

d) Na reprodución sexual e a asexual só se necesita un individuo.

e) Os gametos son as células reprodutoras na reprodución asexual.

2 Enche a táboa sobre os tipos de células.

Procariota

Eucariota

Estruturas comúns Tamaño Complexidade Orgánulos Núcleo

Debuxo esquemático

Nome e apelidos:

Ciencias da Natureza 5.º

FICHA

UNIDADE

Responde as seguintes preguntas: a) En que se diferencian os seres unicelulares dos pluricelulares?

b) Completa as oracións coas palabras adecuadas: •

son seres vivos con células de tipo procariota.

• As plantas teñen nutrición

forman

teñen células de tipo

• Os fungos teñen nutrición

e son seres

formados por células de

tipo • Os

poden ser unicelulares ou

e teñen nutrición

• Os

son seres pluricelulares con células de tipo .

4 Rodea dunha cor as oracións relacionadas cos fungos, doutro as relacio

nadas cos protistas e doutro as relacionadas con moneras.

Poden ter forma de cocos.

Os que forman musgos teñen unha estrutura de algodón.

Un exemplo de unicelulares son os fermentos.

Forman cogomelos como os champiñóns ou os níscaros.

Hai algas unicelulares e pluricelulares.

Os protozoos poden ser ciliados.

As algas son autótrofas

Poden ser algas ou protozoos.

Poden ter forma de vibrios e de espirilos.

Nome e apelidos:

Ciencias da Natureza 5.º

FICHA

UNIDADE

5 Responde as seguintes preguntas sobre as plantas

a) En que órgano se realiza a fotosíntese?

b) Que función teñen os vasos condutores? Que tipo de plantas os teñen?

c) En que se diferencian as anxiospermas das ximnospermas?

d) Que tipo de plantas non teñen sementes?

e) Que tipo de reprodución teñen as plantas?

6 Fai un esquema para clasificar os animais vertebrados e invertebrados.

Anota en cada grupo algunha característica que o diferencie dos de mais.

Nome e apelidos: Data:

Ciencias da Natureza 5.º

1 Le o seguinte texto. Despois, sinala e corrixe as incorreccións.

Os seres vivos diferéncianse dos inertes en que os primeiros realizan as tres funcións vitais e en que están formados por células. A función de nutrición consiste en tomar enerxía do ámbito e usala para poder percibir o que hai arredor. Os organismos poden ser autó trofos, como as plantas e os fungos, ou heterótrofos como as algas e os animais. A función de relación consiste en usar substancias do ámbito para cre cer e reparar partes danadas. A función de reprodución permite ter descendentes. Pode ser asexual, se se necesita un só ser vivo, ou sexual se se necesitan dous indivi duos. Na reprodución asexual prodúcense células chamadas game tos.

2 Fai un debuxo explicativo das diferenzas entre as células eucariotas e as

células procariotas.

FICHA

UNIDADE

Nome e apelidos:

Ciencias da Natureza 5.º

FICHA

UNIDADE

scribe en que reino se clasifican estes seres vivos. Xustifica a túa res E posta usando criterios de clasificación. a) Alga pluricelular

b) Fento

c) Mamífero

d) Musgo

e) Bacteria

4 Fai un esquema no que expliques as características e grupos nos que se

dividen as moneras, os protistas e os fungos.

Nome e apelidos:

Ciencias da Natureza 5.º

5 Responde estas preguntas sobre as plantas.

a) Debuxa unha planta e sinala as súas partes.

b) A planta que debuxaches na actividade anterior, é representativa de todos os tipos de plantas que existen? Xustifica a túa resposta.

6 Anota o grupo animal ao que fai referencia cada oración. Despois anota

que grupos animais non se mencionaron nelas. a) Extremidades dianteiras transformadas en ás: b) Corpo xelatinoso perforado por numerosos poros: c) Órgano musculoso chamado pé: d) Corpo a miúdo con pelo. As nais aleitan as crías: e) Corpo cuberto de escamas e, ás veces, cuncha: f) Extremidades transformadas en aletas e corpo cuberto de escamas: g) Corpo cuberto por unha cuncha de pezas articuladas e móbiles:

FICHA

UNIDADE

Nome e apelidos: Data:

Ciencias da Natureza 5.º

FICHA

UNIDADE

1 Observa esta imaxe dun paramecio. Nomea as partes que aparecen ne

la. Se hai algunha que descoñezas, investiga cal é. 4 1

a) A parte que descoñecías, que función realiza na célula?

b) En que reino se clasifica este ser vivo? En que grupo dentro dese reino?

2 Moitos seres vivos autótrofos realizan a fotosíntese. Busca información e ex

plica brevemente en que consiste este proceso. Fai un debuxo explicativo.

UNIDADE

Nome e apelidos: Data:

Ciencias da Natureza 5.º

1 S inala en cada caso a resposta correcta. a) Cal destes termos é un compoñente da célula? Citoplasma.

Teñen esqueleto interno. Son autótrofos. Son heterótrofos.

Citoplamas. Citomaspla.

g) Cal destes animais é invertebrado? Peixe.

b) As células: Organízanse en tecidos.

Réptil. Molusco.

Organízanse en órganos. Organízanse en aparatos. c) Seres autótrofos son: As plantas e os fungos. As plantas e os animais. As plantas e as algas. d) Cales das seguintes funcións non é vital para os seres vivos?

Nutrirse. Camiñar. Reproducirse. e) Cal desas características pertence ao rei no protista?

i) Cal destes termos non ten relación co reino das moneras? Bacterias. Espirilos. Pseudópodos.

Inclúe os protozoos e as algas. Inclúe as bacterias e os protozoos. Inclúe as bacterias e as algas. f) Que características é común a todos os animais? 66

l) Os cnidarios: Son animais terrestres. Teñen tentáculos arredor da boca. Teñen unha cuncha dura.

UNIDADE

Nome e apelidos:

Ciencias da Natureza 5.º

2 Escribe as definicións de: Reino animal:

Vertebrado:

Talo:

Biodiversidade:

3 E scribe os nomes das partes que faltan na imaxe e, a continuación, respon de as cuestións. 2 1

a) Que proceso relacionado coa nutrición se produce nas follas?

b) Explica que son os vasos condutores e cales son as súas funcións.

UNIDADE

Nome e apelidos:

Ciencias da Natureza 5.º

4 E labora un esquema conceptual no que aparezan os termos: ximnospermas, musgos, plantas sen sementes, fentos, plantas, anxiospermas, plantas con sementes, tecidos, raíz, talo, amendoeira, piñeiro, conos, froito, flores.

5 Explica en que se diferencia a reprodución asexual da reprodución sexual.

6 Le o texto seguinte e explica os erros que se cometeron nel. Os mamíferos son animais invertebrados cun esqueleto interno e co lumna vertebral. A maioría teñen o corpo cuberto de pelo, case todos son ovíparos e son todos terrestres. Os seres humanos e os caracois son exemplos de mamíferos.

UNIDADE

Nome e apelidos:

Ciencias da Natureza 5.º

7 E xplica a diferenza entre vertebrado e invertebrado.

8 R elaciona os órganos e os aparatos seguintes coa función que corresponda: locomotor, nervioso, respiratorio, circulatorio, excretor e dixestivo Nutrición: Relación:

9 O bserva as imaxes destas plantas e responde as cuestións. A

a) Que proceso é o que está representado nelas?

b) Describe brevemente en que consiste cada proceso.

10 A s plantas carnívoras pechan as súas follas cando un insecto as roza. Isto significa que se alimenta de insectos? Xustifica a túa resposta.

UNIDADE

Nome e apelidos: Data:

Ciencias da Natureza 5.º

1 Identifica a que especie de árbore (ciprés, plátano de sombra, tileiro ou

salgueiro chorón) pertencen as follas das imaxes. 1

Para iso, propoñémosche que utilices o mapa que tes a continuación e que sigas estas sinxelas instrucións: 1. Elixe unha das follas. 2. Colócate no punto de saída do xogo. 3. Avanza pola pista (seguindo a dirección da frecha). 4. En cada cruzamento que te encontras, decide o camiño a seguir en función da forma da folla que elixiches e da mensaxe de cada cartel.

Folla en forma de corazón Folla alongada e estreita

Salgueiro chorón

Tileiro Folla doutra forma Folla en forma de pé de parrulo

Folla doutra forma Folla en forma de escama Ciprés SAÍDA 70

Plátano de sombra

UNIDADE

Nome e apelidos:

Ciencias da Natureza 5.º

2 Fíxate nestes animais que che propoñemos a continuación.

Crocodilo

Caracol

Sapo

Pardal

Escaravello

Golfiño

Asígnalle a cada animal unha palabra de cada un dos conxuntos nume rados, nalgúns casos podes utilizar dúas palabras por grupo. Se colo cas as palabras que elixiches en fila, e separadas por comas, terás a definición que faría un zoólogo ou zoóloga de cada animal. 1

Invertebrado

Ovíparo

Acuático

Corpo cuberto:

Vertebrado

Vivíparo

Terrestre

de plumas por unha cuncha

de escamas

Pertence ao grupo de:

por unha cuncha articulada

os moluscos

as aves

os réptiles

nalgunhas partes, de pelo

os artrópodos

os equinodermos

os peixes

por unha pel núa

os anfibios

os mamíferos

por pugas e placas

Crocodilo:

Caracol: Escaravello:

Sapo:

Pardal: Golfiño:

UNIDADE

Nome e apelidos:

Ciencias da Natureza 5.º

3 Durante unha visita a un zoo co colexio visitamos a sección dos animais

invertebrados. A profesora informounos sobre algunhas características destes animais e para comprobar se o comprenderamos fíxonos estas preguntas: a) Que artrópodos poden voar?

b) Que invertebrados teñen forma de campá e numerosos tentáculos velenosos?

c) Como se chama o órgano musculoso dos moluscos?

d) Cantas patas teñen as arañas?

e) Que teñen en común todos os invertebrados?

4 Carme e o seu amigo decidiron plantar algúns testos nas súas casas, po

lo que tratan de saber como se alimentan e deben coidalas. a) Que toman as plantas polas súas raíces?

b) Que son os vasos condutores?

c) Onde se realiza a fotosíntese?

PLAN

TIC BUSCAMOS INFORMACIÓN TAC

FICHA 3

Debido á gran cantidade de información que hai en Internet, para facilitar a busca dun contido concreto utilízanse os buscadores web, uns sistemas informáticos que filtran a busca segundo diferentes opcións e palabras clave.

Logotipo de Google, un dos buscadores máis coñecidos.

Como é un buscador web? Barra de busca. Para escribir as palabras clave e iniciar a busca. Opcións de busca. Para elixir o tipo de información que se quere buscar: imaxes, vídeos, documentos... e filtrar a busca por idiomas, data...

Anaya Educación

Resultados de busca. Para ver os resultados da busca e acceder a eles. Palabras clave Son termos que se introducen no buscador, de maneira que só se mostran as páxinas web, as imaxes, os vídeos... que conte ñen esas palabras.

ATENCIÓN. Se as palabras clave se poñen entre comiñas, o buscador mostra unha lista de resultados que conteñen exactamente esas palabras. Isto é moi útil á hora de buscar no mes de persoas, títulos de libros, etc.

Marcadores ou favoritos As páxinas web que visitamos con frecuencia ou que nos parecen interesantes podemos garda las, para poder acceder a elas rapidamente, sen ter que buscalas cada vez. Estes enlaces directos chámanse favoritos ou marcadores.

Engadir Mar cadores Nome Carpeta

Anaya Educ

ación: libro

s de texto...

Recursos ed

ucativos

Máis...

Feito

Quitar

Engadir sin

cronización. ..

PLAN

TIC TAC BUSCAMOS INFORMACIÓN

FICHA 3

Non creo toda a información En Internet existe moita información que non é cer ta ou que pode conter erros ou datos falsos. Tamén hai información que non está actualizada. Por iso, ao buscar información hai que ter en conta a fiabilidade das fontes de información. Dise que unha fonte é fiable cando a información que con tén é crible, veraz e foi elaborada por persoas de confianza ou especialistas no tema estudado.

Algunhas estratexias para recoñecer a fiabilidade das fontes

ns claras. ✓ Adoitan ofrecer datos ou explicació soas exper ✓ Están asinadas por autores ou per tas na materia.

liografía. ✓ Citan fontes de información ou bib ións ofi ✓ Pertencen a organizacións ou instituc

Sabías que...? Un fake («falso» en inglés) é un termo utilizado para referirse a unha información falsa que circula po r Internet: pode ser un anuncio fal so, unha montaxe fotográfica, etc .

ATENCIÓN. Non é o mes mo un feito (unha infor mación que se pode pro bar) ca unha opinión, que expresa o que unha per soa pensa ou sente.

ciais. ✓ A información está actualizada.

Que debo facer se accedo a contidos non adecuados? En Internet podemos encontrar contidos inadecuados por diversos motivos: a temática que tratan (violencia, xenofobia, hábitos non saudables...), pola linguaxe que utilizan, polas imaxes que inclúen, etc. Por iso, se encontras algún contido que che faga sentir mal, debes comunicarllo inmedia tamente a unha persoa adulta de confianza como os teus familiares, ou o teu profesor ou profesora se estás no colexio para que infor men diso ou o denuncien.

Avisa unha persoa adulta da túa confianza se encontras un contido inadecuado.

PLAN

TIC TAC BUSCAMOS INFORMACIÓN

FICHA 3

De quen son os contidos? Ao elaborar un traballo, ademais de todo aquilo que é de creación pro pia, é frecuente seleccionar e utilizar fragmentos de textos, imaxes ou vídeos doutras persoas que tomamos de Internet. Non obstante, todos eses recursos teñen unha autoría ou propiedade que debemos res pectar. Non podemos usar todo o que hai en Internet! Dereitos de autoría Cando falamos do «dereito de autoría», referímonos a que to das as persoas temos dereitos sobre aquelas obras ou produ cións que creamos ou xeramos de xeito orixinal. Calquera obra orixinal en calquera formato (audio, vídeo, imaxe, texto...) está protexida polos dereitos de autoría. Licenzas de uso Unha licenza de uso indica o que un autor ou au tora permite facer coa súa obra a outras persoas. Que tipos de licenzas hai? O símbolo (copyright) fai referencia a que todos os dereitos pertencen ao autor e non se poden usar. É a licenza máis restritiva. O símbolo (copyleft) indica todo o contrario do copyright; é dicir que o seu contido pode ser utilizado por todos. As licenzas Creative Commons indican que esas obras poden utilizarse se se cumpren as condicións marcadas na licenza. Como se citan as fontes de información? Cando se utilizan textos, imaxes ou vídeos doutras persoas que están en Internet, en páxinas web, libros electrónicos, enciclopedias colabo radoras..., é necesario citar a fonte de información. ATENCIÓN. Para citar unha fonte de información, hai que indicar o nome do autor ou da autora, se o hai; a quen pertence o contido se é diferente á autoría; e sempre que sexa posible, facer ligazón web ao contido. Fíxate no exemplo: Texto de Ana Alonso, Antonio Esteban e Ana Codeseda, 5.º Ciencias da Natureza, Anaya. 75

PLAN

TIC TAC

FACEMOS ACTIVIDADES COAS TIC

Data:

Nome e apelidos:

1 Busca información en Internet sobre a túa localidade, a túa película, libro

ou deporte preferido... Que palabras clave utilizaches?

2 Parécenche todos os resultados que apareceron na busca da actividade

anterior igual de interesantes? Por que?

3 Que pode xerarche dúbidas sobre a información que encontras en Inter

net? Como podes distinguir se unha información é real ou falsa?

4 Escribe un feito e unha opinión relacionada co teu colexio. En que se

diferencian?

5 Cres que tes dereito a que se respecten todos os contidos (textos,

imaxes ou vídeos...) elaborados por ti? Que condicións poñerías para que outras persoas puidesen usalas?

FICHA 3

© GRUPO ANAYA, S.A., 2022 - C/ Juan Ignacio Luca de Tena, 15 - 28027 Madrid. Reservados todos os dereitos. O contido desta obra está protexido pola Lei, que establece penas de prisión e/ou multas, amais das correspondentes indemnizacións por perdas e danos, para quen reproduza, plaxie, distribúa ou comunique publicamente, en todo ou en parte, unha obra literaria, artística ou científica, ou a súa transformación, interpretación ou execución artística fixada en calquera tipo de soporte ou comunicada a través de calquera medio, sen a preceptiva autorización.

Operación mundo: Ciencias da Natureza 5º Primaria. Proposta didáctica (demo)

Articles inside

Claves de Operación Mundo