Euskara 5. Mundua Helburu. Lehen Hezkuntza. Anaya Haritza

Aurkibidea

Mundua helburu

proiektuaren gakoak Lehen

Konpetentzietan oinarritua

• Ikaskuntza-egoerak

• Konpetentziak lantzeko ariketak

Konprometitua

• Garapen Jasangarrirako Helburuak

• Helburua aurrera

Diziplinartekoa

• Diziplinarteko proiektuak

• Hizkuntza-plana

Inklusiboa

• IDU jarraibideak

Metodologia aktiboak

• Lankidetzako ikaskuntza

• Pentsamenduaren garapena

• Hezkuntza emozionala

• IKTak

• Ebaluazioa

Hezkuntzarako materiala

Ikaslearentzako materiala

Proposamen didaktikoa

Ikasgelako materiala

Proiektu digitala

Proiektu digitala

5 87 105

Inklusioa eta aniztasuna kontuan hartzea

Programazioa, Proposamen didaktikoa eta proiektuaren dokumentazioa

Proposamen didaktikoa

115

Inklusioa

135

Irakaslearentzako materiala

LOMLOE araudia

161

Aniztasuna kontuan hartzeko fitxak

IDU jarraibideak

Hasierako ebaluazioa

Ebaluazioa

Amaierako ebaluazioa

LOMLOE araudia Programazioa

• Curriculumaren egitura

• Curriculumeko elementuen arteko lotura

• Glosategia

• Proposamen didaktikoa

• Programazioaren DEMO unitatea

1., 2., 6., 9. eta 11. unitateak

2.unitatea

Mundua helburu

proiektuaren gakoak

Konpetentzietan oinarritua

Diziplinartekoa

Konprometitua

Metodologia aktiboak

Inklusiboa

Konpetentzietan

Ikaskuntzak zenbait trebezia eta abilezia eskuratzera bideratuko dira, ikasleak gai izan daitezen bizitza akademikoan eta pertsonalean, familia barruan eta gizarte-eremuan suertatuko zaizkien egoerei arrakastaz aurre egiteko. Epe luzean, lan-bizitzan ere bai.

Horrek hezkuntza-proiektu bat eskatzen du; ikasleei edukiak edo jakintzak eskuratzen laguntzeaz gain, proiektu horrek tresnak emango dizkie, hainbat testuingurutan aplika ditzaten.

MUNDUA HELBURU proiektuak askotariko ariketak eskaintzen ditu, ikasleek, modu praktikoan, beren gaitasunak, ezagutzak, trebetasunak eta jarrerak modu integratuan erabiltzeko.

Ariketa horiek ikaskuntzak transferitzea eta hainbat testuinguru interesgarritan aplikatzea errazten dute.

IKASKUNTZA-EGOERAK

Ikaskuntza-egoerak LOMLOE hezkuntza-lege berriaren berrikuntzetako bat dira. Ikaskuntza-egoera ariketa mota bat da; arazo-egoera batetik abiatzen da, testuinguru baten barruan, eta nolabaiteko konplexutasuna du. Arazo hori ebazteko, ikasleek ikasitako ezagutzak erabili behar dituzte. Beren jakintza eta konpetentzia guztiak modu integratuan abian jartzen ditu. Beraz, eskuratutako ikaskuntzak transferitzea errazten du, modu kritiko eta eraldatzailean praktikara eramateko.

Non dago proiektuan?

Ikaslearen testuliburuan, unitate bakoitzaren hasieran, ikaskuntza-egoera bat dago. Ikaskuntzaegoera hori GJH batekin lotuta dago, eta, horren bitartez, ikasleek izaera eraldatzailea duen haus

5 Errimen indarra

Sarritan, literatura eta artea gauza aspergarri eta astuntzat hartzen dira, eta kostatu egiten zaigu haiek lantzea. Baina, badakizu poesia eta abestiak oso lotuta daudela? Abesti asko olerkietan oinarritzen dira, eta musika jartzen diote musikariek. Rap estiloa ere poesia dela esan daiteke, errima eta neurri jakin bat duten abestiak baitira.

Poesia erakargarriago egin nahi? Irakur ditzagun olerkiak raparen estiloan, edo abes ditzagun abesti baten doinuarekin!

Zer deritzozu?

Irakurri duzu inoiz olerki-libururik? Gustatu zaizu?

Badakizu poesia gure barne-zirrarak azaleratzeko gai dela? Datua

Biztanleen % 1,2k soilik irakurtzen du poesia.

narketa bat egingo dute. Egoera horrek zera eskatzen du: ikasleek aldez aurretik unitatean zehar planteatuko diren oinarrizko ikaskuntzak eskura-

Unitate honetarako…

HELBURUA AURRERA

Hausnartuko dugu poesiari buruz, eta aurkeztuko ditugu olerkiak eta abestiak Arte Ederren Egunean?

Jarraitu hariari!

I r a k u r g a i a

Amets egiteko olerkiak

Zer sentiarazten dizute olerkiek?

O

i a k i r a k

I k a s i h i t z a k

Zer zirrara sentitzen dituzu?

Errezitatzaile ona zara?

! eai

EZAGUTU HIZKUNTZA Maileguak h letra

KONPETENTZIETAN OINARRITUTAKO ARIKETAK

Ikasi hitzak: munduari itzulia

1 Munduari itzulia eginez gero, hainbat leku ezagutuko zenituzke. Lotu bakoitza dagokion definizioarekin.

uhartedi

Konpetentzietan oinarritutako ariketak benetako ariketak dira. Ikaskuntza aplikatua eragin behar dute, izaera eraldatzailea duena, eta gizarte-eremuan, hezkuntza-komunitatean, familietan edo maila pertsonalean eragiten duena. Arazo-egoera batetik abiatzen dira, eta ez dute zertan emaitza bakarra izan. Analisia, justifikazioa, iragarpena, argudiaketa, interpretazioa edo berrikuspena sustatu behar dituzte.

kontinente

penintsula iceberg

uharte ozeano

lurmutur aintzira

Beraz, jakintzan ez ezik, egiten jakitean eta trebetasunak garatzean ere zentratzen dira ariketa horiek.ENTZIEN ARABERAKO EBALUAZIOAK

a) Kontinenteen barruko ur-masa zabala.

b) Itsasora sartzen den lur zatia.

c) Itsasoan dabilen izotzezko masa handia.

d) Alde batetik izan ezik, urez inguratuta dagoen lurraldea.

e) Itsasoak edo ozeanoak inguratzen duen lur-eremua.

Non dago proiektuan?

f) Lur-masa handia, ozeanoek banantzen dutena.

g) Ur gaziko eremu zabala.

h) Antzeko ezaugarriko uharte multzoa.

Unitate bakoitzeko ariketetan egongo dira. Kasu guztietan, ikasleek modu praktikoan aplikatuko dute eskuratutako ikaskuntzetako bat, eta horrek inferentziak, susmoak, ikerketak eta hausnarketak egiteko eskatuko die.

2 Ordenatu letrak eta aurkitu bidaiatzeko behar diren dokumentuen izenak.

Gero, zure hitzak erabiliz, azaldu bakoitzak zertarako balio duen.

APEATORSAP BIAMANEGADI SATUNORN-GARIAI

eai

3 Hona hemen aireportuetan ikusten diren zenbait kartel. Taldeka jarrita, azaldu bakoitzaren esanahia.

1 a # e

2 b 6 f

Ostatu hartzeko aukerak

EZAGUTU LITERATURA

Kopla zaharrak

@ c l g Z h

d

Kopla zaharrak aspaldiko abestiak dira. Lau bertso-lerro dituzte eta urteko egun berezietan abesten dira: Santa Agataren egunean, sanjoanetan…

Erraz aurkitu dituzu konpetentzietan oinarritutako ariketak liburuan, kolorehondo baten gainean nabarmentzen baitira.

1 Irakurri Bizkaiko kopla zahar hauek:

Goazen lekura goazela, gustu eta poltsiko guztietara egokitutako ostatuak aurkituko ditugu: dotoreak, xumeak, negozio handiak, etxe-girokoak...

• Taldeka, pentsatu zer motatako ostatuetan pasatuko zenuketen gaua bidaia mota hauetako bakoitzean: hondartza-giroko oporretan, mendizeharkaldi batean, hiriak bisitatzean, lagunarteko bidaia batean...

• Zer lekutan hartu izan duzu ostatu familiarekin bidaiatzean? Komentatu ikaskideekin zer gustatu zaizun gehien eta gutxien leku horietatik.

Eder zoruan goldea, soinean kapa morea; etxe honetako nagusi jauna ondo gizontxo noblea.

2 Erantzun galderei.

Gainera, unitatearen ikaskuntza-egoerarekin erlazionatzen badira, grafikoki hariari jarraitzen diotela ikusiko duzu.

Gogoan hartu!

Astotxo bat baneuko buztan zuriagaz, Ermura joateko gona gorriagaz.

• Zenbat bertso-lerro dituzte koplek?

• Zer errima du bakoitzak?

• Zer deskribatzen dute?

• Nork sortu ditu koplak, zure ustez?

Osatuko dugu kopla bat?

Osatu kopla eta idatzi jarraipena. Azaldu urteko zer egunetan abesten den. Behar baduzu, galdetu etxean.

Zorion etxe honetako denoi! Oles egitera …, aterik ate ohitura zaharra aurten berritzeko …

Gogoan hartu!

Lehen, kopla zaharrak ondo pasatzeko ere erabiltzen ziren. Zuen adinekoabestenneska-mutikoek zituzten.

KONPETENTZIEN ARABERAKO EBALUAZIOAK

LOMLOE hezkuntza-lege berriak hala eskatuta, ebaluazioak oinarrizko hezkuntza amaitzean ikasle guztiek eskuratu eta garatu beharreko gako konpetentziei erantzun behar die; «konpetentzien araberako irteera-profilak» deritzo horri. Profil horiek arlo bakoitzaren ebaluazio-irizpideetan zehazten dira.

Ikasleak benetako egoera baten aurrean jartzen ditugunean, hau da, arazo hori konpontzen dutenean, beren konpetentzia erakutsiko dute. Inklusiorako eta eskola-arrakastarako funtsezko elementua da, hain zuzen ere.

Non dago proiektuan?

Konpetentzien araberako ebaluazioa testuliburuan eta ikaslearen eta irakaslearen baliabide digitaletan egongo da ikusgai. Testuliburuan, unitate bakoitzaren amaierako orrialde bikoitzean, ikasleek zenbait ariketa izango dituzte; horien bitartez, «Zer ikasi dut?» eta «Nola ikasi dut?» galderei erantzungo diete. Baliabide digitaletan, irakasleak hainbat ebaluazio aurkituko ditu: hasierako ebaluazioak, edukien ebaluazioak, amaierako ebaluazioak, konpetentzien araberakoak…

»n45 45r:;Þ HI 45xvw NOa45>: AVW 45 45zxya45r67bDEJKkxyø Δkxya67:; NOå, 17.

Mñó >?zxy >?r45r89ø-Δ|} TUs~ò

ø *+d89å, *+a45r45r89a45 <=sÑÖa6789d:;JKkxyø 5À HI 89a45>,

Izen-abizenak: 6

LOMLOEn ezarritakoaren arabera, Mundua Helburu proiektuaren xedea ikasleen hezkuntza-garapena erraztea izango da, ikasleen formakuntza integrala bermatuz, haien nortasuna erabat garatzen lagunduz, egungo gizartean giza eskubideak bete-betean gauzatzeko, eta herritartasun aktiboa eta demokratikoa izateko prestatuz.

GJH

Konpromisoa da gaur egungo gure hezkuntza-sisteman ezartzen diren printzipio pedagogikoetako bat. Mundua Helburu proiektua, LOMLOEn ezarritako jarraibideei jarraituz, argi eta garbi lotuta dago NBEk 2030 Agendarako onartutako Garapen Jasangarriko Helburuekin. Deialdi unibertsala egin nahi da, baita hezkuntza-esparruari ere, pobrezia desagerrarazteko, planeta babesteko, eta mundu osoko pertsonen bizitzak hobetzeko.

jasangarrirako 17 helburuak

Non dago proiektuan?

Ikaslearen testuliburuan, unitate bakoitza ikaskuntzaegoera batekin hasiko da, hau da, GJH batean kokatutako arazo-egoera batekin. Egoera horrek amaierako hausnarketa bat egitera gonbidatuko ditu ikasleak, «Helburua Aurrera» delakoaren ba

3 Bizitza liluragarriak

Gizon-emakume bikain asko egon dira historian. Musikan, zientzian, literaturan... Arlo guztietan izan dira horrelakoak!

Baina normalean, gizonezkoak gehiago nabarmendu izan dira arlo gehienetan: zientzian, kirolean, politikan... Gizonen eta emakumeen arteko berdintasuna oinarrizko giza eskubidea da, eta behar-beharrezkoa da mundu baketsu, oparo eta jasangarria lortzeko! Jarriko dugu gure aletxoa?

Zer deritzozu?

Badakizu zientzian egin diren aurrerapenetako asko emakumeek eginak direla?

Gizonezko zenbat kirolari ezagutzen dituzu? Eta emakumezko zenbat?

Zergatik daude askoz emakumezko estatuburu gutxiago?

Unitate honetarako…

HELBURUA AURRERA

Hausnartuko dugu emakumeen lanek duten ikusgarritasunari buruz, eta idatziko ditugu biografia liluragarriak?

Datua Artearekin lotutako ikasketetan % 60 emakumeak diren arren, galerietako obren % 13,7 soilik dira emakumeenak.

rruan, proposamen eraldatzaile batekin. Egoera horrek, ikasleek unitatearen hurrengo orrialdeetan planteatuko diren oinarrizko ikaskuntzak aurretik eskuratu behar izatea eskatzen du. Hiruhilekoko

Jarraitu hariari!

I r a k u r g a i a : Historiako emakume menderakaitzak

Zertan nabarmendu dira hiru emakume liluragarri hauek?

I k a s i h i t z a k

Ezagutzen duzu pertsona bikainik?

Nola aurkezten dugu geure burua? Noren biografia irakurri nahi duzu?

EZAGUTU HIZKUNTZA

Polisemia

Puntuazio-markak (III) Perpausa

Eleberria

HELBURUA AURRERA

Helburua Aurrera deritzo unitate bakoitzaren hasieran planteatutako ikaskuntza-egoerari erantzuten saiatzeko proposatzen zaien ariketari. Unitatearen amaierako portfolioan, jarraipena emango zaio ariketa horri. Amaierako produktu bat ere iradokiko da, hausnarketa eraldatzailea sustatzeko asmoz.

Non dago proiektuan?

Unitate bakoitzaren amaierako portfolioan, «Helburua aurrera» izeneko ariketa planteatuko da; horrekin, ikasleek amaierako hausnarketa egin, eta ikaskuntza-egoerari erantzuna emango diote, proposamen eraldatzaile batekin.

12 Ideiazaparrada

Giza ongizatea lortzeko, ezinbestekoa da kalitatezko azpiegiturak eta zerbitzuak eskura izatea; besteak beste, argindarra, ura, komunikabideak eta Internet. Horretarako, teknologiaren aurrerapena eta ikerketa sustatu behar ditugu, eta gure lansektoreak berritzen jarraitzea ezinbestekoa da. Nola eraldatu dezakegu industria, kalitatezko lanpostuak sortzeko eta ingurumena errespetatuz?

Zer deritzozu?

Azpiegitura egokiak dituzue herrian? Eta eskolan? Zer egin dezakegu horiek hobetzeko?

Jende guztiak du Internetera sarbidea? Datua

Ikerketa eta Garapena esaten zaio enpresek eta erakundeek produktu eta zerbitzu berriak garatzeko edo horiek hobetzeko egindako ekintzei.

Unitate honetarako…

HELBURUA AURRERA

I r a k u r g a i a Wonka lantegia Pentsatuko dugu zergatik den onuragarria lan-sektoreen berrikuntza, eta sortuko dugu proiektu bat gure herriak duen behar bati erantzuteko?

Jarraitu hariari!

PORTFOLIOA

I k a s i h i t z a k

Nolakoak dira literatura-lurraldeak?

Zer ikasi dut?

Lexikoa

1 Lotu zientzia bakoitza ikergaiarekin.

Historia Psikologia

a. Gizakiaren jokabidea.

Fisika Ekonomia Arkeologia

b. Antzinako zibilizazioen aztarnak.

c. Gizartearen ondasunak.

d. Iraganeko gertakizunak.

e. Materiaren ezaugarriak.

2 Lotu teknizismo hauek aurreko ariketako zientziekin:

uhin inflazio Aro Garaikide prospekzio autoestimu

3 Aukeratu teknizismoak eta idatzi bakoitzaren esanahia hiztegiaren laguntzaz. sagar proteina

antonimo bolaluma

zaldi barroko

zapata atomo

Ortografia

4 Osatu hitzak bustidurak in eta il erabiliz.

ku…un …abardura

Ma…alen …argi

pae…a Be…at

sorg… gi…ol

5 Zuzendu akatsak eta idatzi zenbakiak zifraz:

– Berreun eta hogei eta bost.

– Zazpirehun eta hiru.

– Mila eta hirurehun ta hogeita amar.

Gramatika

6 Adierazi zer kasutan dauden nabarmendutako hitzak, ereduan bezala.

– Asteburua osabarekin pasatuko dut. 8 Norekin, mugatu singularra.

E g u n e r o k o t e s t u a k I n f o r m a z o - o r r i a EZAGUTU LITERATURA Baladak

Non entzuten ditugu mezuak egunero? Nola erakartzen da bisitarien arreta?

EZAGUTU HIZKUNTZA

Teknizismoak Berrikuspena Deklinabidea (II)

9 Nolakoak dira lantegiak barrutik?

– Lantegian jabearen arauak bete behar dira.

– Hainbat txakurrekin joan da mendira.

– HHko haurrentzat dira bertsoak.

– Anaiarengatik zigortu naute.

– Igogailua kristalez eginda dago.

7 Egin galderak azpimarratutako hitzei buruz.

• Oier aitona-amonekin bizi da.

• Bi haurrentzat prestatu dugu askaria.

• Gaizkarengatik etorri gara hona.

• Hainbat gurasoren seme-alabak etorri dira.

8 Osatu esaldiak, parentesi barruan adierazitakoa kontuan hartuz.

– Bi (norentzat, mugagabea) da oparia.

– Ane (norekin, mugatu plurala) dago etxean.

– (Noren, mugatu plurala) espazio-ontzia oso erosoa da.

– (Norengatik, mugatu plurala) etorri naiz.

– (Zerez, mugagabea) josi zituzten jertseak.

Komunikazioa

9 Asmatu ahozko hiru mezu egoera honetarako:

Berrikuntza gure herrian

Garrantzitsua iruditzen zaizu lan-munduan berrikuntzak egitea? Onuragarria da, zure ustez?

Pentsatu zer bilakaera egon den lanbideetan azken urteotan: Asko aldatu dira? Zeren eraginez?

Pentsatu zer onura dituen aurrerapenak, eta arrazoitu, Zer dela eta diozu hori? teknikaren bidez.

Ekintzailetza-proiektua martxan

Orain gure txanda da: ekintzaileak izango gara, eta

herrirako proiektu bat martxan jarriko dugu!

Zuen herrian ia denetik izango duzue, baina egongo da faltan sumatzen duzuen zerbait: zerbitzuren bat, produktu bat erosteko aukerarik eza...

• Taldeka, pentsatu zer proiektu edo enpresa izan daitekeen onuragarria zuen herrirako. Zer eskainiko zenukete? Egin ideia-jasa.

• Aukeratu herrirako komenigarriena den egitasmoa. Azaldu orri batean zer eskainiko duzuen, nola antolatuko zareten, zer izen izango duen... eta aurkeztu zuen proiektua beste taldeei.

Nola ikasi dut?

1 Marratu nolako bilakaera izan duzun ikasturtean zehar, behean adierazitako alderdi bakoitzean.

• : Bilakaera egokia izan duzu.

• : Ahalegin handiak egin behar izan dituzu, baina gai izan zara zailtasunei aurre egiteko.

• Zailtasun handiak izan dituzu eta nekez eutsi diozu ikasgaiaren erritmoari.

Ortografia-akats gutxi egiten ditut.

Hobeto irakurri, eta hitzak argiago ahoskatzen ditut.

Hitz askoren esanahia dakit. Letra txukuna egiten dut.

Zure bilakaeraren marra

Semaforoa. Margotu koadernoan, ariketa bakoitzaren ondoan, honela: erantzuna badakizu laguntzarik behar izan baduzu erantzuna jakin ez baduzu

Denbora hobeto antolatzen dut, edozein lan egin behar dudanean.

Parte hartzen dut eskoletan. Pozik ibiltzen naiz ikaskideekin talde-lanetan.

Atsegin handiz irakurtzen ditut mota askotako literatura-testuak.

Diziplinartekoa

Mundua Helburu proiektuaren barruko zenbait ariketek hainbat arlotan eskuratutako ezagutzak konektatzeko xedea dute.

Edukien arteko elkarreragin hori ikasleen errealitatera egokitzen da, errealitate hori ez baita modu isolatuan aurkezten, osotasun baten barruan baizik.

Diziplinarteko ikuspegi horrek ikaskuntzaren eraginkortasuna areagotzen du, ikasitakoaren zergatia eta zertarakoa zein diren jakitea eskatzen baitu. Beraz, ikasleen errealitatera hobeto egokitzen den ikaskuntza esanguratsuagoa, funtzionalagoa eta konpetentzialagoa izatea bermatzen du.

DIZIPLINARTEKO IKASKUNTZAK

Arlo bakoitzetik planteatutako ikaskuntza-egoerek, Garapen Jasangarrirako Helburuekin (GJH delakoekin) lotura dutenek, elkarren artean erlazionatuta dauden eta modu praktikoan aplikatu daitezkeen edukiak proposatzen dizkiete ikasleei.

Beraz, hautatutako edukiak elkarrekin konektatuta daude, ikaskuntza-egoera erreal eta benetakoetatik abiatuta; horiek zentzu funtzional eta esanguratsua ematen diete ikasleei.

Non dago proiektuan?

4 Jai-giroan

Gabonak hurbiltzean, jai-giroan sartzeaz gain, bestelako sentipenak ere agertzen zaizkio jende askori. Izan ere, Eguberrietan, oso ohikoa da urteko beste garaietan baino diru eta baliabide gehiago xahutzea: oparietan, apaingarrietan, elikagaietan... Gai kezkagarria da, eta gero eta jende gehiagok ulertzen du kontsumo arduratsua izatea garrantzitsua dela, gure planeta zaintzeko. Naturarekin harmonian bizi nahi badugu, ezinbestekoa da gure bizi-estiloari buruz gogoeta egitea.

Zer deritzozu?

Badakizu zure opariek zer kutsadura eragiten duten?

Galtzen da janaria zuen Gabonetako ospakizunetan?

Zer egin dezakegu kontsumo arduratsua sustatzeko? Datua Abenduan zehar, % 30 hazten da urteko beste hilabeteen aldean sortzen dugun hondakin-kantitatea.

Unitate honetarako…

HELBURUA AURRERA

I r a k u r g a i a Scrooge jauna eta Eguberriak

Zer sentitzen duzu Eguberrietan?

ka esanguratsua, funtzionala eta konpetentziala, ikasleek erantzun praktikoak eta eraldatzaileak eman ditzaten.

12

!

I k a s i h i t z a k

Nola ospatzen dira Eguberriak munduan zehar?

eai

P r e g o i a K a r t e l a EZAGUTU LITERATURA Testu lirikoen ezaugarriak

Entzun duzu inoiz pregoirik? Nolakoa izan behar du kartel eraginkor batek?

Gainera, Lehen Hezkuntzako lehen eta bigarren mailetan, unitateek gai bera erabiltzen dute ikaskuntza-egoerarako.

Diziplinartekotasuna Mundua helburun

DIZIPLINARTEKO GJH-AK

Kalitate oneko hezkuntza

Klima babesteko ekintza

Generoberdintasuna

Ekoizpen eta kontsumo arduratsua

Osasuna eta ongizatea

Aztertuko ditugu alfabetatzeari buruzko albisteak, eta aurkeztuko ditugu gure azterketaren ondorioak albistegi batean?

Uste duzu gure bidaiek eragina dutela planetan? Bidaia jasangarriak egiteko ideiak bildu eta podcast batean grabatuko ditugu.

Hausnartuko dugu emakumeen lanek duten ikusgarritasunari buruz, eta idatziko ditugu biografia liluragarriak?

Zerrendatu baliabide edo diru asko gastatu gabe egin daitezkeen opari politak, eta osatu kartela, beste gelekin informazio hori partekatzeko.

Hausnartuko dugu poesiari buruz, eta aurkeztuko ditugu olerkiak eta abestiak Arte Ederren Egunean?

Lehorreko bizitza Ekosistemek zer garrantzi duten pentsatuko dugu, eta basoko kondairen bilduma bat osatuko dugu.

Desparekotasunak murriztea

Hiri eta komunitate jasangarriak

Itunak, helburuak lortzeko

Osasuna eta ongizatea

Klima babesteko ekintza

Industria, berrikuntza eta azpiegitura

Balioesten ditugu bakoitzak dituen gaitasun bereziak? Taldeka, antzerki bat egingo dugu, eta gutako batek hitzik egin gabe antzeztu beharko du.

Gure festek eta ohiturek ere kultura osatzen dute, eta zaindu egin behar ditugu. Egingo dugu azoka bat gure tradizioaren parte diren gauzekin?

Guk ere lagundu dezakegu gure herriak eta hiriak bizitzeko leku hobe bihurtzen. Parte hartuko dugu eta bidaliko ditugu proposamenak udalera?

Prestatuko ditugu bizimodu osasungarriari buruzko galderak kirolari bati egiteko, eta antzeztuko dugu elkarrizketa?

Hartuko dugu konpromisoa etxean eta eskolan klimaaldaketa geratzeko ekintzak martxan jartzeko, eta aurkeztuko ditugu horma-irudi batean?

Pentsatuko dugu zergatik den onuragarria lansektoreen berrikuntza, eta sortuko dugu proiektu bat gure herriak duen behar bati erantzuteko?

1. Hitz eta pitz

2. Jira eta bira

3. Bizitza liluragarriak

4. Jai-giroan

5. Errimen indarra

6. Basoan murgilduta

7. Nor baino nor abilago

8. Herriaz gozatzen

9. Denon artean hobeto

10. Bultzada osasunari

11. Planetaren alde

12. Ideia-zaparrada

DIZIPLINARTEKO PROIEKTUAK

Ikaskuntza-esperientzia integratzaileak izango dira; konpetentziak garatzea eta ikasitako ikaskuntzak aplikatzea ahalbidetuko diete ikasleei. GJH batekin lotutako ikaskuntza-egoera batetik abiatuta, ikasleek ikerketa-prozesu bat egingo dute; hainbat informazio-iturri kontsultatu, lana antolatu eta izaera eraldatzailea duen amaierako produktu bat egin beharko dute. Azken batean, honako prozesu hauek barne hartzen ditu: plangintza, gauzatzea, komunikazioa eta ebaluazioa.

Non dago proiektuan?

Hiruhileko bakoitzaren amaieran, ikaslearen testuliburuan, proiektu bat proposatuko da, enborreko arlo bakoitzetik abiatuko dena; arlo horiek

GJH batek lotuko ditu. Proiektu hori egiteko, ikasleek bost urrats izango dituzte (Pentsatu, Diseinatu, Eraiki, Aurkeztu eta Egiaztatu), eta

EZAGUTU DIZIPLINARTEKO PROIEKTUA

Bidea urratzen

GAUR GOZATU

ETA BIHAR ERE BAI

Zer egin dezakegu gure natura-ingurunea zaintzeko eta babesteko?

ITZALAPROIEKTUAK

Mendian ibiltzeko oinarrizko arauak behar ditugu!

planteatutako egoerari irtenbideak bilatzeko eta ekarpenak egiteko aukera emango duen erantzun praktiko eta eraldatzaile bat proposatu beharko dute. Proiektu bakoitzak helburu argi bat du, ikerketan, ekintzailetzan eta enborreko arloetako ikaskuntzen arteko loturan oinarritua.

ITZALAPROIEKTUAK UZTENDUTEN

1 T hink

EZAGUTU DIZIPLINARTEKO PROIEKTUA

Klimaren aldeko gure goi-bilera BEGIRA HORRI!

Jarriko ditugu argazkiak klima-aldaketari buruz sentsibilizatzeko?

Ingurumen-kontzientzia piztuko dugu!

Osa dezagun klima-aldaketari buruzko irudi-galeria.

P ENTSATU D esign

EGIN

M aker

Batzuetan, benetako irudiak erabiliz, gai batzuk hobeto ulertzen ditugu hitzak erabiliz baino.

Irudiek, argudioen aldean, sentsibilizazioa eta enpatia sortzeko efektu handiagoa dutelako gertatzen da hori.

Zer irudi etortzen zaizkizu burura klima-aldaketa aipatzean?

Ikertzen hasiko gara, eta horretarako, gaiari buruz zer alderdi ezagutu nahi ditugun pentsatu behar dugu.

Talde bakoitzak klima-aldaketan eragina duen gai bati buruzko argazkiak bilatu ditzake. Adibidez: flora, fauna, ozeanoak, desizoztea, itsaspeko bizitza, energia edo industria.

Garrantzitsua da irudiak zer iturritatik hartu ditugun idatziz jasotzea!

4 PRESENTA Stage

AURKEZTU

Interpretazioko mendi-ibili hau egitera animatu nahi dugu jendea eta geure burua.

Hori lortzeko modu bat informazio-taula ikastetxeko sarreran jartzea da. Horrela, aisialdian natura errespetatuz bizitzeko aukera eder eta osasungarri bat eskainiko diegu denei: ikasle guztiei, irakasleei, familiei…

Argazki guztiak bildutakoan, haien iturria aipatu eta argazki-oin labur bat idazteko ordua da. Argazki-oinaren bidez, argazkiarekin adierazi nahi duguna hobeto ulertuko dute besteek.

AURKEZTU

4 PRESENTA S tage

Irudiak beste gela batzuekin, familiarekin eta irakasleekin ere parteka ditzakezue.

Eta nola egin hori? Klimari eskainitako txoko bat jar dezakezue eskolan, edo zuen blogera edo ikastetxeko webgunera igo…

Informazioa partekatzeak gai honi buruzko kontzientzia hartzen lagunduko dio jendeari.

EGIAZTATU 5

T est

Hau iruditu zait harrigarriena: ...

2. HIRUHILEKOA

1. HIRUHILEKOA

HIRUHILEKOA

DIZIPLINARTEKO PROIEKTUAK

HIZKUNTZA ETA LITERATURA MATEMATIKA

EUSKARA LENGUA

Begira horri!

INGURUAREN EZAGUERA

NATURAREN ZIENTZIAK GIZARTE-ZIENTZIAK

Diziplinarteko proiektua: Klimaren aldeko gure goi-bilera

Nos movilizamos Dena kontrolpean Ikerketa-taldea Aktiboak gara

Diziplinarteko proiektua: Bidea urratzen

Gaur gozatu eta bihar

Se hace camino al Lehen urratsa baino lehen Oinez ibili eta behatu

Aspaldiko bideetan barrena

HIRUHILEKOA

Nire leku gogokoena

¿Reinventamos?

Diziplinarteko proiektua: Gure jolastokia

Nire ametsetako jolastokia Naturatik ikastea Guztiontzako seinaleak

EKINTZAILETZA

Hiruhileko bakoitzaren amaierako diziplinarteko proiektuek ekintzailetza sustatuko dute; izan ere, ikasleek ideia sortzaileak benetako ekintza bihurtzeko beharrezkoak diren trebetasunak eta kontzientzia garatuko dituzte, eta horrek dimentsio hauek garatzea eskatzen du:

Dimentsio pertsonala Gizarte-dimentsioa

Autoezagutza

Sormena eta sorkuntza

Irudimena

Taldea

Erantzukizuna

Komunikazioa

Lidergoa

Erkidegoa eta denon onura

Non dago proiektuan?

Produkzio-dimentsioa

Ekimena

Berrikuntza

Arriskuak hartzea

Produktibitatea

Hiruhilekoko diziplinarteko proiektuek hiru dimentsio hauek garatzen lagunduko diete ikasleei:

– Dimentsio pertsonala: batetik, «Pentsatu» urratsean, hasiera ematen baitzaio proiektuari, eta sormena eta sorkuntza aktibatzeko balio baitu; bestetik, «Egiaztatu» urratsean, autoezagutzan oinarrituta baitago.

– Gizarte-dimentsioa: «Diseinatu» izeneko urratsean, ardurak hartzea eta lankidetzan aritzea eskatzen baitu.

P ENTSATU D esign

– Produkzio-dimentsioa: «Eraiki», «Aurkeztu» eta «Egiaztatu» urratsetan, ikasleek amaierako produktu bat egin beharko baitute. Egindako lanari buruzko hausnarketa egin beharko dute ikasleek, indarguneak detektatzeko eta hobetzeko proposamenak egiteko.

4 PRESENTA S tage

AURKEZTU 1 T hink

P 3 Maker

4 PRESENTA S age

Jarri zuen deskribapenak ikastetxean ondo ikusteko moduko tokiren batean. Jolastokiko zuen leku gogokoenak zein diren jakitea gustatu egingo zaie ikaskideei, seguru! Oso garrantzitsua: gonbidatu ikastetxeko zuzendaritzataldekoak deskribapenak ikustera. Hartara, jolastokia hobetzeko egin dituzuen proposamenak kontuan izango dituzte!

2 DISEINAT U

ITZALAPROIEKTUAK UZTENDUTEN Jolastokiko leku hori deskribatuko dugu. Horretarako, lehenbizi, egin zirriborroa. Idatzi deskribapenean zer ideia azaldu nahi dituzun eta zer hitz erabiliko dituzun: non dagoen, leku horretan zer elementu dauden, han nola sentitzen zaren…

2 DISEINA T U EGIN

De gn

aipatu xehetasun asko, deskribatzen ari zaren lekua benetan nolakoa den erraz imajinatu ahal izateko. Leku hori hobetzeko proposamenen bat ere aipa dezakezu. Eta erabili argazki edo marrazki bat. Zoragarri geratuko zaizu!

EGIN st

EGIAZTATU 5

Zer hobekuntza egin ditzakegu jolastokia benetan zoragarria izateko?

AURKEZTU EZAGUTU DIZIPLINARTEKO PROIEKTUA Gure jolastokia NIRE LEKU GOGOKOENA Jolastokiko gure leku gogokoena deskribatuko dugu. 3 CONSTRUYE M aker T est

EGIAZTATU 5

3. HIRUHILEKOA

HIZKUNTZA-PLANA

Hezkuntza-zentroko Hizkuntza-planak helburu nagusi hauek izan behar ditu:

1. Ikasleen ahozko eta idatzizko adierazpena hobetzea (produkzioan). Horretarako, lehenik, ikasleek benetako testu-tipologia batean proposatutako ikaskuntza-egoera bat ulertu beharko dute.

2. Irakurzaletasunarekiko interesa eta ohitura sustatzea, lantzen diren edukietatik abiatuta.

3. Hezkuntza-zentroko Irakurketa Planaren barruko bibliografia sakon ezagutzea.

Hizkuntza-planak diziplinarteko trataera izango du; hizkuntza-arloetan ez ezik, arlo ez linguistikoetan ere landuko da.

Non dago proiektuan?

1. Irakurritakoaren eta entzundakoaren ulermenarekin eta adierazpenarekin lotutako trebetasunak hizkuntza-arloetan eta arlo ez linguistikoetan landuko dira. Ikasleek Hizkuntzaplanarekin lotutako antolatzaile grafikoak ditu eskura webgunean.

2. Unitate bakoitzaren amaieran, «Helbura Aurrera» delakoarekin lotutako hausnarketa zabaltzeak komunikazio-trebetasunak arlo guztietatik praktikan jartzea ahalbidetzen du.

3. Irakurzaletasunarekiko interesa eta ohitura sustatzeari dagokionez, ikaslearen testuliburuak beste liburu edo pasarte batzuk irakurtzera bideratuko ditu ikasleak. Horretarako, ikasleen liburua bera, webgunea edo proposamen didaktikoa izango dira erreferenteak.

ENTZUTEN JAKIN 1 2 3

Entzuten hasi baino lehen Entzuten duzun bitartean Entzun ondoren

Prestatu eta jar zaitez jarrera egoki batean.

Egon adi-adi. Gogoratu zer entzun duzun.

Ez jolastu entzuten duzun bitartean. Begiratu hitz egiten ari den pertsonari.

Ez hitzik egin. 2

Pentsatu; bazara entzundakoa kontatzeko edo azaltzeko gai? Seguru baietz!

4. Kontsultarako edo irakurketarako bibliografia sakon ezagutzeari dagokionez, ikaslearen liburua bera, ingurune digitala edo proposamen didaktikoa izango dira erreferenteak.

JENDAURREAN HITZ EGIN

1 2 3

Hitz egin baino lehen Hitz egitean Amaitzeko

Pentsatu eta aukeratu zer gairi buruz hitz egingo duzun.

Eskatu etxekorenlaguntza bati.

1 1

Hitz egiten hasi orduko, agurtu ikusleak.

Ez ahaztu ikusleei begiratzea eta zure keinuak zaintzea.

Amaitzen duzunean, eman eskerrak eta agurtu.

Honelakoak esan ditzakezu: «Eta, amaitzeko,...»; «Eskerrik asko denoi...» Ez ahaztu irribarre egitea.

Ez eten hitz egiten ari den pertsona.

Zerbait ulertzen ez baduzu, altxatu eskua galdetzeko.

Idatzi edo egin marrazkia orri batean eta ikasi buruz.

Hitz egin astiro, hitzak ondo ahoskatuz.

HOBETO IDAZTEKO... 1 2 3

Idatzi baino lehen, planifikatu Idatzi zirriborroa Berridatzi txukun-txukun

Pentsatu edo imajinatu zer kontatu nahi duzun.

3 Erabili ahots-tonu egokia: ez oso altua, ez oso baxua.

Ispiluaren aurrean egin ditzakezu saioak.

Orri batean, idatzi zure ideien zirriborroa, ondo ordenatuta.

Idatzi zure testua beste orri batean.

Idatzi letra txukunez.

Aurkezpena garrantzi handikoa da: ez egin zirrimarrarik eta ez zikindu orria.

Asmatu IZENBURUA

Berrikusi zure zirriborroa, ezer ez ahazteko. Zer ideia bururatzen zaizkizu?

Zure zirriborroa berrikusteko edo zuzentzeko, nahi baduzu, eskatu laguntza pertsona nagusi bati.

Idatzi IZENBURUA

Nahi baduzu, erabili margoak eta egin marrazkia.

Berrikusi ondo, akatsik ez egoteko.

Egin saioak ozen.

METODOLOGIA AKTIBOAK

Mundua Helburu proiektuak honako hauekin lotutako trebetasunak garatzen

ditu:

• Lankidetzako ikaskuntza

• Pentsamenduaren garapena

• Hezkuntza emozionala

• Mundu digitala

• Ikaskuntza ludikoa

• Autoebaluazioa

Trebetasun horiek arlo guztietatik ikasi, eta aplikatu egingo dira, modu lineal eta progresiboan etapa osoan zehar; horrela, horiei diziplinarteko tratamendua emango zaie.

GJH

Ikonoak

Audio

Gamifikazioa IKT

Puntuazio-markak (III)

BERRIKUSPENA

Marratxoa eta marra luzea noiz erabiltzen diren ikusiko dugu:

Marratxoa (-) Kasu hauetan erabiltzen da:

• Lerro-bukaerako hitzak zatitzeko.

• Zenbait hitz elkartutan: Eguzki-lore, esku-pilota…

• Errepikapenetan eta onomatopeietan: txiki-txikia, plisti-plasta…

HELBURUA AURRERA

1 marra luzea:

Lankidetzako ikaskuntza

Pentsamenduaren garapena

Hezkuntza emozionala

Ebaluazioa

Marra luzea ( )

Kasu hauetan erabiltzen da:

1 Berridatzi Munduari itzulia 80 egunean liburuko testu zati hauek, puntuak, bi puntuak komak puntu eta komak marratxoak marra luzeak eta etenpuntuak erabiliz:

• Solasaldietan, pertsonaiek hitz egiten duten bakoitzean.

Ametsetan ari naizela iruditzen zait Suezen gaude orduan? Suezen, bai Egipton?

• Esaldi baten barruan, azalpenak emateko: Berlinen Alemaniako hiriburuan ezbeharra gertatu zen. Horrelakoetan, komak ere erabil daitezke.

Hala da Eta Afrikan?

Konturatu zara inoiz emakumeen obra gutxiago daudela museoetan? Eta kirolean ere garrantzi gutxiago ematen zaiela emakumeen lorpenei? Erakundeetako kargu garrantzitsuenetan ere gizonezkoak ikusten ditugu sarritan. Hausnartu horri buruz, Ikusi, pentsatu, neure buruari galdetu teknika erabiliz.

IKUSI Emakumeen lanak ikusgarritasun txikiagoa du arlo gehienetan.

Emakume bikainen galeria

PENTSATU Zer dela eta gertatzen da hori? Ez dira berdinak gizonak eta emakumeak?

Eta zuek, noren biografia idatzi duzue?

U3

San Frantziskok merka taritza hiri handi baten itxura zuen Udaletxe ko dorre altua zelatariz bete beteta kale haien guztien artean nagusi tzen zen kale bitarteetan lorategi txikiak zeuden aurrerago txinatar auzoa

Arratsaldeko lau eta erdiak ziren Mongolia itsasontziko bidaiariak Mumbain lehorreratu zirenean Kalkutarako trena ez zen zortzie tara arte irtengo Fogg pasaporte bulegora joan zen beraz ez zituen Mumbaiko lekurik zoragarrienak ikusiko liburutegia kaiak bazarrak meskitak

a) Trafiko-gidariak eskua altxatu die Mumbaiko txirrindulariei. Suezeko itsasargiak bidea erakutsi die itsasontziei.

NEURE BURUARI GALDETU Nola alda dezakegu egoera? Zer egin dezaket nik laguntzeko?

• Talde bakoitzak idatzi duen biografia horma-irudi batean jarriko du. Apaindu zuen horma- irudia argazkiekin, marrazkiekin...

d) Passepartout eta Flix hizketan aritu dira Suezeko kaian. Postariak San Frantziskoko jauregi bateko txirrina jo du. Foggek publizitate-iragarki handiak ikusi ditu kaleetan.

Hitzezko komunikazioa Hitzik gabeko komunikazioa AhozkoaIdatzizkoa

• Horma-irudiaren laguntzaz, talde bakoitzak bere pertsonaia aurkeztuko die taldekideei. Aurkezpena interesgarriagoa egiteko, pertsonaiarekin lotutako objektuak, arropa eta bestelako apaingarriak ekar ditzakezue gelara.

• Noren biografia gustatu zaizue gehien? Ziur jende interesgarria ezagutu duzuela!

Asmatu solasaldi laburrak

2 Asmatu bi pertsonaiaren arteko solasaldi labur bat esaldi hauekin. Erabili marratxoak eta marra luzeak:

Nola ikasi dut?

1 Adierazi nola moldatu zaren unitateko eduki hauetan, angelu-neurgailua erabiliz:

a) Hitz polisemikoak.

b) Marratxoa eta marra luzea.

—Kilo bat haize eta bi kilo eguzki, mesedez!

c) Perpausaren egitura eta atalak.

—Ez da haizerik gelditzen, baina lainoa merke-merke dago.

Gogoratu

Silaba bereko letrak ez dira inoiz zatitzen.

PORTFOLIOA

Z er ikasi dut?

Lexikoa

1 Berridatzi esaldiok, egin aditzaren ordez beste bat erabiliz.

– Etxebizitza berriak egin dituzte Ean.

– Jostunak soinekoa egin dit.

– Oporretako maleta egin dut.

– Dagoeneko egin ditut etxerako lanak.

– Bilbon zinema-jaialdia egin dute.

2 Bilatu azal hitza hiztegian eta idatzi esaldi bat hitz horren beste esanahi batekin.

– Marrazki ikusgarria du liburuaren azalak.

– Azala kendu diot sagarrari.

– Txoriak zuloa egin du zuhaitzaren azalean.

3 Idatzi esaldiak lepo buru eta hanka hitzen esanahi guztiekin. Ortografia

4 Nola zatituko zenituzke hitz hauek lerro-amaieran?

Idatzi aukera guztiak: ibai errauts jaurti sumendi zientzialari arrakasta

5 Lotu bi kutxetako zatiak eta osatu perpausak, marratxoa eta marra luzea erabiliz.

Gramatika

6 Ordenatu hitzak eta idatzi perpausak.

– bidaia / dugu. / Guk / zoragarria / egin

– Marta / joan / eta / euskaltegira / Garazi / dira.

– bidean / da. / Donostiarako / galdu / trena

– anaiak / guztiak / Ikerren / ditu. / gezur / sinetsi

7 Aldatu esaldiotako galdegaia, parentesi barruko galderei erantzunez:

– Aitonak Bilbon liburua erosi du. (Non?)

– Mendizaleak menditik presaka jaitsi dira. (Nondik?)

– Postariak gutunak postontzitik hartu zituen. (Zer?)

– Elefanteek uretan tronpa sartu dute. (Nork?)

8 Kopiatu eta bereizi subjektua eta predikatua, kolore desberdinak erabiliz.

– Arrantzaleek arrain mordoa harrapatu dute.

– Iltzeak autoaren gurpila zulatu du.

– Nerea eta Idoia Naiararekin jolastu dira.

– Aimarrek ederto jotzen du gitarra.

9 Idatzi predikatu bakoitzaren subjektua. Gero, azpimarratu subjektuen ardatzak.

– … nekatuta heldu dira.

–

… txokolatezko tarta egin dugu.

–

… kontzerturako sarrerak erosi dituzte.

– … berandu iritsi da.

Phileas Foggen itzulia

Suez (Egipto)

Mumbai (India) San Frantzisko (Amerikako Estatu Batuak)

Inklusiboa

Arreta berezia jarri behar dugu honakoak bermatzeko: hezkuntza-inklusioa, ikasleentzako eta ikasleen ikaskuntza-premientzako arreta pertsonalizatua, parte-hartzea eta bizikidetza, ikasteko zailtasunen prebentzioa; eta indartzeko, sakontzeko eta malgutzeko mekanismoak, alternatiba metodologikoak edo bestelako neurri egokiak abian jartzea, egoera horietakoren bat detektatu bezain laster.

Mundua Helburu proiektua hezkuntza inklusiboaren printzipioarekin eta ikasle guztientzako ikaskuntza-baldintza hobeak sortzearekin konprometituta jaio da. Horretarako, irakaskuntza pertsonalizaturako baliabideak praktikan jartzen laguntzen du, egitura malguarekin eta indartzeko eta sakontzeko mekanismoekin.

IDU JARRAIBIDEAK

LOMLOEk zera ezartzen du: ikasleei irudikatzeko, ekiteko eta adierazteko bitarteko ugari eman behar zaizkiela, bai eta aurkezten zaien informazioan inplikatzeko moduak ere. Hau da, Ikaskuntzaren Diseinu Unibertsalaren printzipioak aplikatzea.

Hori dela eta, Mundua Helburuk honako hiru printzipio hauek konektatzen ditu proiektuaren beste elementu batzuekin:

– Informazioa eskuratzeko hainbat irudikapen. Hau da: sarrera-kanalak dibertsifikatzea. Pertsona guztiok ez dugu informazioa modu berean ikusten eta ulertzen.

– Ekintza- eta adierazpen-modu ugari: hau da, irteera-kanalak dibertsifikatzea, aukerak eskainiz interakziorako, komunikaziorako, hainbat mailatako ariketak...

Inplikazio-modu asko, hau da, ikaskuntzaren elementu afektiboak eta emozionalak kontuan hartzea.

Non dago proiektuan?

Mundua Helburu proiektu osoa Ikaskuntzaren Diseinu Unibertsalaren (IDU) printzipioak eta jarraibideak kontuan hartuz sortu da.

Irakaslearen proposamen didaktikoan azalduko da Mundua Helburu proiektuaren zer elementuk erantzuten dion Ikaskuntzaren Diseinu Unibertsalaren (IDU) printzipio eta jarraibide bakoitzari.

IDU jarraibideak Mundua helburu proiektuan Mundua helburu proiektuko elementu ezberdinak Irakaskuntzako Diseinu Unibertsala (IDU) kontuan hartuz garatu dira. Honako taula honetan, IDU printzipioen edo arauen eta proiektuko elementuen arteko harremana jasotzen da:

MUNDUA HELBURU Proiektuan aplikatutako IDU jarraibideak INPRIMATUTAKO MATERIALA INGURU DIGITALA Ikaskuntza-egoera

GJH

Irudia eta testuingurua

Nola ikusten duzu?

Datua

Helburua aurrera

• GJHekin (xxi. mendeko erronkekin) eta ikasleen eguneroko bizitzarekin duen harreman zuzenak benetakotasuna, balioa eta garrantzia optimizatzen ditu (7.2).

• Testuaren ordezko irudikapenak ikaskuntza- egoeraren testuinguruarekiko ulermena eta lotura pertsonala errazten du. (2.5).

• Galderek ikaskuntza-egoera ikasleen esperientzien eta aurretiazko ezagutzekin lotzen dute. (3.1).

• Informazio objektiboa eta berresgarria ematen du abian dagoen helburuari buruz (8.1).

• Gogoeta kolektiboa sustatzen du, pentsamendu-estrategia baliagarri baten bidez, eguneroko arazoei aurre egiteko (9.2).

• Autonomia sustatu, eta amaierako produktu bat proposatzen du, ikastetxeko testuinguruari eta ikasleen hautaketari irekia, (7.1) eskakizun-mailak aldatuz (8.2).

• Oinarrizko ikaskuntzak orokortzea eta transferitzea errazten du (3.4).

• Erkidegoa eta lankidetza sustatzen ditu, amaierako produktua taldean egiteko eta zabaltzeko (8.3).

GJHei buruzko informazio eguneratua lortzeko sarbidea ematen die ikasleei eta irakasleei, komunikazio-metodo asko erabiliz. (5.1).

• Zer dakit? Ariketa interaktibo trazagarriak proposatzen ditu unitatea irekitzean aurretiazko ideiak detektatzeko. (3.1).

• Ikaskuntza-egoerak aurkezten dituzten ikus-entzunezko puntuak erabiltzen ditu, motibazioa areagotzen duten itxaropenak eta usteak estimulatuz (9.1) unitatearen hasieran.

• Unitate bakoitzean, aurretiaz hautatutako iturrietatik hartutako informazioa aurkezten du, eta hori entzunezko (1.2) eta ikusizko (1.3) informazioaren alternatiba da (2.5), baita testuaren beste formen alternatiba ere, hala nola abestiak, azpidatzitako audioak edo bideoak, testu-informazioaren lokuzioak, antolatzaile grafikoak, visual thinking, etab. Gainera, parte-hartzea dinamizatzeko erabil daitezke.

Jarraitu hariari

• Modu ordenatuan gidatzen du abian dagoen helburua (6.1), prozesua egokituz eta ikusaraziz (6.2), antolatzaile grafiko baten laguntzaz (6.3).

• Ikaskuntza-prozesua modu interakti- boan berreraikitzea ahalbidetzen du, antolatzaile grafikoaren laguntzarekin. Antolatzaile grafiko horrek ekintzaren helbururanzko aurrerapena irudikatzen du (3.3).

Inklusioa Mundua helburu proiektuan

IDU (Irakaskuntzaren Diseinu Unibertsala) jarraibide multzo bat da, ikasle guztiei ikasteko aukera berdinak ematen zaizkiela bermatzen duena. Honako hauek dira jarraibide horiek:

MOTIBAZIOA ETA KONPROMISOA izateko modu asko proposatu

IRUDIKATZEKO modu asko proposatu

EKINTZA ETA ADIERAZPENA lortzeko modu asko proposatu

Sare afektiboak «ZERGATIK» ikasi

Proposatu aukerak interesa pizteko

7.1 Optimizatu harreman pertsonalak eta autonomia.

7.2 Optimizatu garrantzia, balioa eta benetakotasuna.

7.3 Murriztu mehatxuak eta deskuiduak.

Proposatu aukerak esfortzua eta iraunkortasuna mantentzeko

8.1 Azpimarratu helburuen eta jomugen garrantzia.

8.2 Aldatu erronkak optimizatzeko eskaerak eta baliabideak.

8.3 Sustatu elkarlana eta komunikazioa.

8.4 Handitu hezkuntzara bideratutako feedbacka.

Proposatu aukerak autorregulaziorako

9.1 Sustatu motibazioa pizten duten itxaropenak eta sinesmenak.

9.2 Erraztu gaitasunak eta estrategiak erronkei aurre egiteko.

9.3 Garatu autoebaluazioa eta gogoeta.

ADITUEN ERANSKINAK

Azterketa-sareak «ZER» ikasi

Proposatu aukerak antzemateko

1.1 Eskaini informazioa bistaratzea pertsonalizatzeko moduak.

1.2 Eskaini alternatibak entzunezko informaziorako.

1.3 Eskaini alternatibak ikusizko informaziorako.

Proposatu aukerak hizkuntza eta sinboloetarako

2.1 Argitu lexikoa eta sinboloak.

2.2 Argitu sintaxia eta egitura.

2.3 Lagundu testu-deskodifikazioan, ohar matematikoetan eta sinboloetan.

2.4 Sustatu hizkuntza desberdinen arteko ulermena.

2.5 Argitu, hainbat bitarteko erabiliz.

Proposatu aukerak ulermenerako

3.1 Aktibatu edo eskaini aurretiazko ezagutzak.

3.2 Nabarmendu patroiak, funtsezko ezaugarriak, eta ideia nagusiak eta euren arteko loturak.

3.3 Gidatu informazioaren prozesamendua, bistaratzea eta manipulazioa.

3.4 Maximizatu informazioaren transferentzia eta orokortzea.

Sare estrategikoak «NOLA» ikasi

Proposatu aukerak ekintza fisikorako

4.1 Aldatu erantzuteko, nabigatzeko eta solasean aritzeko metodoak.

4.2 Optimizatu laguntza-erreminta teknologikoetarako sarbidea.

Proposatu aukerak adierazpenerako eta komunikaziorako

5.1 Erabili komunikaziorako hainbat modu.

5.2 Erabili hainbat tresna, eraikitzeko eta osatzeko.

5.3 Garatu doitasuna gradukako laguntza-mailekin, praktikarako eta jarduerarako.

Proposatu aukerak funtzio betearazlerako

6.1 Gidatu jomuga egokiak jartzea.

6.2 Lagundu estrategiak planteatzen eta garatzen.

6.3 Erraztu informazioaren eta baliabideen kudeaketa.

6.4 Hobetu progresua monitorizatzeko ahalmena.

Irmoak eta motibatuak Burutsuak eta jakintsuak Estrategikoak eta jomugara bideratuak

CAST 2018 (Center for Applied Special Technology)

Izen-abizenak:

Data:

ANIZTASUNA KONTUAN HARTZEA

Ikasleen beharrizanak, ezaugarriak eta ikasteko erritmo desberdinak kontuan hartu behar dira. Aniztasuna kontuan hartzeko baliabideetan, prozesu kognitiboen errepertorio zabala praktikan jartzeko moduko baliabideak proposatzen zaizkie ikasleei; besteak beste, identifikatzeko, aztertzeko, ezagutzeko, uztartzeko, hausnartzeko, arrazoitzeko, ondorioztatzeko, eragiteko, erabakitzeko, azaltzeko, sortzeko aukera ematen duten baliabideak. Hala, horietako batzuetan soilik zentratzea saihestuko da, ikasteko estilo desberdinetara hobeto doitzea ahalbidetuz.

Non dago proiektuan?

Ingurune digitalean aniztasuna kontuan hartzeko baliabideak aurkituko ditugu.

Izen-abizenak:

Data:

edo denbora adierazten duten atzizkiak gehituz: izotz, gazte egun, haritz, atseden, arrain

Euskara 5 EB

Hegazkinlari handia

Beryl Markham, britainiar hegazkinlari, abenturazale, idazle eta zaldi-entrenatzaile ospetsua eta argia, Ashwell-en (Erresuma Batuan) jaio zen, 1902ko urriaren 26an. Lau urte zituela familia Kenyara joan zen bizitzera, eta han igaro zuen gaztaroa. 1919rako familia osoa joanda zegoen Afrikatik, baina Bereylek Kenyan gelditzea erabaki zuen. Hegazkinek Kenyara onura handiak ekar zitzakeela ikusita, Beryl hegan egiteko eskolak hartzen hasi zen, eta, hilabete gutxian, benetako aditua zen. Izan ere, 1931n, lehen bidaia luzea egin zuen, Kenyatik Britainia Handira, iparrorratza eta nabigazio-mapak bakarrik hartuta.

Hala ere, erronkarik handiena 1936ko irailaren 4an burutu zuen, ordura arte beste ezein pilotuk ezin izan zuena lortu baitzuen: 21 ordu pasatxoan, eta gorabehera handiko bidaia baten ostean, bakar-bakarrik zeharkatu zuen ozeanoa, ekialdetik mendebaldera. Horrela, lehen emakumea izan zen Atlantikoa ekialdetik mendebaldera zeharkatzen, eta lehen pertsona, hegazkinez Ingalaterratik Ipar Amerikara inon gelditu gabe joaten.

Handik aurrera, Beryl han eta hemen bizi izan zen. 1942an, eleberri autobiografiko bat idatzi zuen. Kenyan hil zen, 1986ko abuztuaren 3an.

1 Zer motatako testua irakurri duzu? Aukeratu. egunerokoa eleberri baten hasiera biografia

2 Zer bi errekor lortu zituen Beryl Markhamek?

1.

2.

3 Ordenatu Markhamen bizitzaren gertakari hauek:

Ozeano Atlantikoa zeharkatu zuen hegazkinez.

Familiarekin batera, Kenyara bizitzera joan zen.

Eleberri autobiografikoa idatzi zuen.

Hegan egiteko eskolak hartzen hasi zen.

4 Eredugarria iruditzen zaizu Beryl Markham? Azaldu zure iritzia.

eltzo bildots ikatz txanpon

amets artzain kutxa tsimista

ekaitx hots iritzi dantzari

perretxiko saihets aitzur tzistulari

4 Esan esaldi hauek egia (E) ala gezurra (G) dioten:

– Determinatzaileek izenak eta aditzak zehazten dituzte.

– Determinatzaileak bi motatakoak izan daitezke: mugatzaileak eta zenbatzaileak.

– Artikuluek hiztunarekiko hurbiltasun-maila adierazten dute.

– Hitz multzo batean, azken elementuak bakarrik hartzen du mugatzailea.

5 Azpimarratu eta sailkatu esaldiotako zenbatzaileak:

– Egia osoa esango dizut: bi azterketa baino ez ditut gainditu.

– Makina bat intsektu topatu dut basoan.

– Josuk istorio guztia kontatu dit eta minduta nago.

– Hainbat neska aurkeztu dira probara, baina bat bakarrik hautatu dute.

Zehaztuak Zehaztugabeak Orokorrak

1 Osatu hitz eratorriak, hitz hauei lekua, multzoa

2 Aukeratu aurreko ariketako bi hitz eta definitu, zure hitzak erabiliz.

3 Ezabatu multzo bakoitzean txarto idatzitako hitza eta berridatzi zuzenduta.

Euskara 5 1. fitxa

Metodologia aktiboak

Metodologia aktiboak, edozein hezkuntza-mailatako ikasleak ikaskuntzaren erdigunean jartzen dituzten metodo, teknika eta estrategia multzo bat dira; talde-lana eta espiritu kritikoa sustatzen dituzte, gelan lantzen diren edukiak errepikatzeko prozesu memoristikoak alde batera utziz. Ikasleak bizitza errealeko egoeretarako eta bizitza profesionalerako prestatzen dituen lan egiteko modu bat dira, alegia.

LANKIDETZAKO IKASKUNTZA

Ikasketa kooperatiboa talde txikien erabilera didaktikoa da. Talde horietan, ikasleek elkarrekin lan egiten dute beren eta besteen ikaskuntzari ahalik eta etekinik handiena ateratzeko. Lankidetza-egiturak eta -teknikak arlo bakoitzeko liburuetan egongo dira, modu sekuentziatu eta progresiboan, unitate bakoitzaren ariketen bitartez. Hori, nolanahi ere, iradokizun bat izango da, irakasleek beren errealitatera eta ikasleen ezaugarrietara moldatzeko aukera izango baitute.

Non dago proiektuan?

Arlo bakoitzeko unitate bakoitzean ariketa bat egongo da, gutxienez, eta ikasleek beren taldearekiko elkarreraginen bidez ebazteko aukera izango dute, lankidetza teknika baten bidez. Etapa osoan zehar teknika kooperatibo konplexuagoekin egingo da aurrera.

¡

EZAGUTU HIZKUNTZA

Deklinabidea (I)

1 Osatu esaldiak deklinabide-marka egokiekin.

– Danimarka… itsasargi… kostaldetik 200 metro… zegoen.

– Hainbat erakunde… parte hartu dute Bilbo… manifestazio...

– Manifestari… neurri… eskatu dizkiete gobernu...

– Lehorte… elikagai-eskasi… dakarte.

• Zer deklinabide-kasutan daude osatu dituzun hitzak?

Deklinabidea atzizki multzoa da. Atzizki horiek izenei, izenordainei, adjektiboei eta determinatzaileei atxikitzen zaizkie. Hainbat deklinabidekasu daude; bakoitzak hiru motatako atzizkiak izan ditzake:

Mugatu singularra: gauza ezagun bati buruz ari garenean. Adibidez: Jertsea erosi dut.

Mugatu plurala: multzo ezagun bati buruz ari garenean. Esaterako: Jertseak erosi ditut.

Mugagabea: multzo ezezagun bati buruz ari garenean. Adibidez: Hainbat jertse erosi ditut.

2 Batu  Adierazi, ereduan bezala, zer kasutan dauden azpimarraturiko hitzak.

– Hiru ume etorri dira eskolara. 8 Nor kasua, mugagabea.

– Ikusleek txalotu egin zuten ikuskizuna.

– Amak soineko berria erosi dio amonari.

– Hainbat ikasleri jarri diete txertoa.

– Lagunei oporretako argazkiak erakutsi dizkiet.

– Zenbait umek negar egin dute.

3 Osatu esaldiak, parentesi barruan adierazitakoa kontuan hartuz.

– Gure (Nori, mugatu plurala) argazkiak erakutsi dizkiet.

– Hainbat (Nork, mugagabea) ez dute ezer ulertu.

– (Nor, mugatu singularra) bakarrik eta triste dago.

– Albaitariak ilea moztu dio (Nori, mugatu singularra).

– (Nork, mugatu plurala) hainbat gezur esan dizkigute.

– Zenbait (Nori, mugagabea) ez zaie ideia gustatu.

– Bi (Nor, mugagabea) erosi ditut azokan.

– (Nork, mugatu singularra) abenturazko filma ikusi du zineman.

– (Nor, mugatu plurala) Zarauzko hondartzan egon ziren atzo.

+ info gako honi buruz

29. orrialdea

PENTSAMENDUAREN GARAPENA

Pentsamendua garatzeko estrategiak lagungarriak dira pentsatzen ikasteko; gainera, aukera ematen dute ezagutzak hobeto menderatzeko, aplikatzeko eta transferitzeko.

Non dago proiektuan?

Arlo bakoitzeko unitate bakoitzean ariketa bat egongo da, gutxienez, eta ikasleek teknika baten edo pentsamendu-giltza baten bidez ebatzi ahal izango dute. Etapa osoan zehar, teknika eta pentsamendu-giltza konplexuagoak erabiliz aurrera egingo da.

Ariketa-tipologia desberdinetan, enuntziatuan, prozesu kognitibo literalak, konexiokoak eta baloraziozkoak konbinatzen dira. Era berean, «Helburua Aurrera» delakoarekin lotutako ikaskuntza-egoerari soluzioa emango dion hausnarketa bultzatzeko ere pentsamendu-teknikak erabiliko dira.

Elkarrizketa

1 Erreparatu irudiei eta lotu esaldi bakoitza dagokion egoerarekin.

Elkarrizketa hizketaldi bat da. Elkarrizketatzaileak galderak egiten dizkio elkarrizketatuari, hari buruzko datuak, iritziak eta abar jakiteko. Elkarrizketek egitura hau izaten dute:

Izenburua: elkarrizketatuaren izen-abizenak eta haren esaldi aipagarri bat.

Sarrera: elkarrizketatua aurkeztu, eta elkarrizketa egitearen arrazoia azaltzen da.

Gorputza: galderaerantzunak. Amaieran, esaldi laburren baterako lekua utz daiteke.

1 Irakurri elkarrizketa eta identifikatu atalak. Gero, pentsatu Leire Bilbaori egiteko moduko beste bi galdera.

a) Egun on! Galdera bat egin nahi dizut.

Hizkuntza-erregistroak

b) Itzela ematen du!

c) Kristoren filma ikusi dut!

Egoeraren eta hiztunen arabera, aldatu egiten dugu hizkera:

• Hizkera arrunta: egoera informaletan erabiltzen da, ezagunekin (senideekin, lagunekin…) ari garenean.

• Hizkera jasoa: egoera formaletan erabiltzen da, ezezagunekin, leku ofizialetan, aurkezpenetan, elkarrizketetan…

2 Ispilua Goiko egoeretatik, zein da hizkera arruntekoa eta zein hizkera jasokoa?

3 Esan esapide hauek hizkera arruntekoak ala jasokoak diren:

Mila esker, jauna.

Aizu, atera kafe bat!

d) Non eman dezakegu izena ikastarorako?

Leire Bilbao: «Poesia da nire berezko generoa»

Poesian aritzen da ondoen Leire Bilbao idazlea (Ondarroa, 1978). Azkenaldian, haur- eta gazteliteraturan dabil, eta bi olerki-liburu argitaratu ditu: Xomorropoemak eta beste piztia batzuk eta Piztipoemak eta beste xomorro batzuk. Lehenak

Euskadi Saria irabazi du.

HELBURUA AURRERA

Euskadi Saria irabazi duzu Haur eta Gazte Literaturan. Zer izan da sari hori zuretzat?

2006an atera nintzen literaturaren plazara, eta

Gabon jasangarriak

Unitate honetan gabon-giroan murgildu gara. Konturatuko zinen Eguberrietan opari asko jasotzen dituela jendeak, eta baliabide asko xahutzen direla alferrik. Pentsatuko dugu nola egin opari politak, lehendik ditugun gauzak aprobetxatuz? Horrela, ingurumenari ere mesede egingo diogu! Gogoratu, gainera, opariek ez dutela zertan materialak izan. Pentsatu eta binaka jarrita komentatu teknika erabiliko dugu, proposamenak egiteko.

Ederto, laztana.

Emadazu ogi bat, mesedez. – Egun on! Zertan lagundu zaitzaket? – Aspaldiko, motel!

Komunikazio-egoera formalak eta informalak

Binaka jarrita, antzeztu egoera hauek, hizkera egokia erabiliz:

a) Lagunak zarete eta autobusean zoazte, oporretan zer egin duzuen elkarri kontatzen.

b) Osasun-etxean zaudete; zuetako bat medikua da, eta bestea, gaixoa.

Gogoan hartu!

Agurtzen eta zeure burua aurkezten duzunean, kontuan hartu norekin ari zaren. Horren arabera, erabili mota bateko edo besteko esapideak.

Baliabide eta diru gutxi gastatuz opariak egiteko ideiak A ikaslea Erantzunak eta arrazoiak B ikaslea Erantzunak eta arrazoiak A + B Ikasleek partekatu egingo dituzte erantzunak eta arrazoiak

Lagun ezkutua

Gure ideiak beste ikaskideei aurkeztuko dizkiegu, kartel-erakusketa baten bidez.

• Aukeratu aurreko ariketan bildu dituzuen ideietatik egokienak, eta idatzi karteletan. Apaindu kartelak marrazkiekin, argazkiekin...

• Jarri kartel guztiak korridorean, beste geletako jendeak ikusteko. Ziur oso baliagarriak direla!

• Azkenik, antolatu lagun ezkutua gelan. Egin zozketa, eta prestatu oparia tokatu zaizuen ikaskidearentzat.

Nola ikasi dut?

1 Pentsatu nolako lana egin duzun hiruhilekoan. Alderdi hauetatik, zeinetan hobetu behar duzu?

Letra txukunagoa egin behar dut. Hobeto irakurri eta ahoskatu behar dut.

Ahozko adierazpena hobetu behar dut.

Hobeto antolatu behar ditut etxerako lanak.

Taldean gehiago egin behar dut lan.

2 Aurreko ariketan erantzun duzuna kontuan hartuz, pentsatu eta idatzi hiru konpromiso hurrengo hiruhilekoan hobetzeko.

Gogoan hartu!

Elkarrizketak oso ohikoak dira ahozko zein idatzizko komunikabideetan.

Hizkuntzaren erabilerak

HEZKUNTZA EMOZIONALA

Ikasleek zenbait trebetasun ikasiko dituzte, emozioak identifikatzeko eta ezagutzeko, baita emozio horiek erregulatzen eta kudeatzen ikasteko ere (pertsonaren barruko dimentsioa). Halaber, beste pertsona batzuekin harremanetan jartzeko trebetasunak eskuratzeko eta gogobetetze-esperientziak izateko trebetasunak ere ikasiko dituzte (pertsonen arteko dimentsioa).

Pertsonaren barruko dimentsioa Pertsonen arteko dimentsioa

Emozioen kontzientzia eta erregulazioa

Autokontzeptua eta autoestimua

Gizarte-konpetentzia

Bizitzarako eta ongizaterako konpetentziak

Non dago proiektuan?

Ariketa zirraragarriak: unitate bakoitzaren hasieran proposatutako ikaskuntza-egoeretan agertzen dira, modu inplizituan.

Ariketa emozionalak: «Nola ikasi dut?» atalean daude, modu esplizituan. Ikasleek hau ulertu behar dute: egoera emozionalak eragina duela beren ikasteko moduan. Horretarako, ariketak egitean zer-nolako emozioak dituzten

Lexikoa

1 Idatzi kirol hauen izenak. Gero, erantzun:

Gramatika

5 Irakurri olerkia eta identifikatu:

+ info gako honi buruz 29. orrialdea

identifikatu behar dute, baita zirrara horiek zein egoeratan diren positiboak eta zeinetan diren negatiboak identifikatu ere. Ikasturtean zehar, pertsonen barruko dimentsiotik pertsonen artekora igaroko gara. Era berean, konpetentzia emozionalean aurrera egingo da etapa osoan zehar.

Poesia buruan

Artistek, artelanak sortzeaz gain, poesiari eta literaturari buruz hausnartzeko joera izan dute betidanik. Ikus dezagun zenbait idazlek poesiari buruz zer esan duten:

Aitona Martxeloren egiak Nolakoa da kaferik onena?

Infernua bezain bero, deabrua bezain beltz, eztia bezain gozo eta urri.

Anjel Lertxundi, Aizak eta aizan elkarrekin dantzan. Elkar.

2  Adierazi hitz hauek euskaraz nola esaten ditugun. Behar izanez gero, bilatu Interneten:

a b c Frantsesez Euskaraz grève charmant

Gaztelaniaz Euskaraz verso bolsa

3 Lotu maileguak euskarazko ordainekin. casting lasaitasun relax auto-lasterketa mitin hautaproba rally hitzaldi

Ortografia

4 Irakurri hitz-pareak eta lotu hitz bakoitza dagokion definizioarekin.

ur / hur aran / haran haur / ahur ate / ahate

a. Gereziaren antzeko fruta.

b. Eskuaren barnealdea.

c. Ibaiak eta itsasoak betetzen dituen likidoa.

d. Etxean eta geletan sartzeko bidea.

e. Hurritzak ematen duen fruitua.

f. Gizakiaren umea.

g. Hegazti igerilaria, moko zapala duena.

h. Bi mendiren arteko lurraldea.

• Izenlagun bat.

• Lau izenondo.

• Graduatzaile atxikia duen izenondo bat.

6 Bukatu esaldiak, izenlagunak eta izenondoak erabiliz:

– Eleberri hau …

– Begoña bertsolaria …

– Arrebarekin, herriko …

– Museoko atarian …

7 Osatu esaldiak, graduatzaile askatu hauek erabiliz: samar ikaragarri nahiko guztiz

– Bota zapatak, … apurtuta daude eta!

– Etxea polita da, baina txiki …

– Tira, azterketa … ondo egin dut.

– Dinosauroak … handiak ziren.

8 Berridatzi esaldiak, azpimarratutako hitzen ordez izenondo-errepikapena erabiliz.

– Praka guztiz zabalak jantzi ditut.

– Film hori oso luzea da.

– Aiako pagoa biziki altua da.

– Bide hura estu samarra da.

Semaforoa. Margotu koadernoan, ariketa bakoitzaren ondoan, honela: erantzuna badakizu laguntzarik behar izan baduzu erantzuna jakin ez baduzu

Esanen dute hau poesia ez dela, baina nik esanen diet poesia mailu bat dela.

Gabriel Aresti

Poesiak ez du arma izan behar, baizik eta besarkada, asmazioa, besteei barruan gertatzen zaiena aurkitzea; hori da, aurkikuntza, hatsa, adabakia, dardara. Poesia nahitaezkoa da. Gloria Fuertes

Liburu bat irakurtzean gorputz osoa izozten bazait, eta ez badago surik hura epelduko duenik, badakit poesia irakurri dudala. Emily Dickinson

Pintura poesia mutua da; poesia, berriz, pintura itsua. Leonardo da Vinci

Hautatu aipu horietako bat, eta pentsatu idazleak zer adierazi nahi duen. Ados zaude dioenarekin? Erabili Ikusi, pentsatu, neure buruari galdetu teknika, aipu horietako batez hausnartzeko.

Arte Ederren Eguna

Unitate honetan, poesiaren munduan murgildu gara. Orain, urrats bat gehiago egingo dugu eta Arte Ederren Eguna antolatuko dugu ikasgelan.

• Taldeka, aukeratu atsegin duzuen olerki edo abesti bat, eta pentsatu zeri buruzkoa den. Idatzi kartoi mehe batean, eta egin marrazki bat olerkiaren gaiarekin lotuta.

• Jaialdian, aurkeztu zuen olerki edo abesti irudiztatua beste taldeei. Azaldu nor den egilea, zer adierazten duen... Musikaz lagunduta egin dezakezue aurkezpena.

1 Margotu taulako laukiak, eduki hauek nola ikasi dituzun kontuan hartuz:

a) Maileguak identifikatzea.

b) Maileguak euskarazko hitzekin ordeztea.

c) h letra duten hitzak ondo idaztea.

d) Adjektibo motak bereiztea.

e) Konparazioak eta metaforak identifikatzea.

% 75 - 100

% 50 - 75

% 25 - 50

MUNDU DIGITALA

IKTak erabiltzen dira, informazioa lortzeko, hautatzeko eta erabiltzeko, dena delako ariketaren helburua kontuan hartuz. Gako honi esker, ikasleek planifikazioarekin, kudeaketarekin eta lanak egitearekin lotutako konpetentziak garatuko dituzte, baita Sareko komunikazioarekin hiritartasun digitalarekin lotutakoak ere. Era berean, IKTek aukera ematen dute «Flipped classroom» edo «ikasgela iraulia» motako dinamikak garatzeko, mota askotako baliabide digitaletatik abiatuta.

Non dago proiektuan?

Mundua Helbururen barruko proiektu digitalak baliabide multzo bat eskaintzen du, IKTen bitartez ikastea sustatzen duena. Unitateetan, ariketa batzuk ikono baten bitartez daude adierazita; ikono horrek honako hau adierazten du: ariketa ebazteko, baliabide digital bat kontsultatu behar dela, eta IKTak erabili behar direla. Ikaslearen liburuan eta webgunean, baliabide digital gehiago daude, IKTak sakonago lantzeko; IKT-IET

plana da baliabide horietako bat. Matematika eta Inguruaren Ezaguera arloetan, pentsamendu konputazionala hainbat zailtasun-mailatan lantzeko beren-beregi diseinatutako ariketak daude; zailtasuna kontzeptuarekin (entxufatu gabeko pentsamendu konputazionala), eta aplikazioarekin (ikasi Scratch erabiltzen) lotuta dago.

EUSKALKIAK EUSKALKIAK

Zertarako erabiltzen dira IKT-gailuak?

IKT-GAILUAK ERABILTZEN DITUGU Mahaigaina

IKT-gailuetan programa informatikoak edo aplikazioak (appak) instala ditzakegu. Appek askotariko lanak egiteko aukera ematen dute, hala nola idazteko, jolasteko, irudiak mozte ko, Interneten bilatzeko… Mahaigainean ikonoen bidez irudikatuta daude.

ADI! Zure adina kontuan hartuz, ez duzu zure gai lu mugikorrean aplikaziorik deskargatu behar, zure konfiantzako pertsona heldu batek ikuskatu gabe.

Programen eta appen bidez, lan asko egin ditzakegu. Esate baterako:

Aplikazio-ikonoa

IKASI ERABILTZEN SCRATCHJr Erabiltzeko, ukipen-pantaila ukitu eta… 1 ukitu edo klik egin behar da blokeen, botoien eta abarren gainean, aukeratu ahal izateko.

9:45 AM 100%

Izen-abizenak:

NOLA ERABILTZEN DA SCRATCHJr? 2. FITXA

2 blokeak ukitu eta herrestan eraman behar dira, puzzlea balira bezala jartzeko.

3 atzamarrekin pantaila ukitu behar da, zoom egiteko; hau da, handia- go edo txikiago ikusteko.

1 Nola azalduko zenioke ScratchJr aplikazioaren funtzionamendua, tresna hori inoiz erabili ez duen norbaiti, hala nola zure aitonari? Azaldu.

2 ScratchJr erabiltzeko gailurik onena tableta da; zergatik? Aukeratu hitz zuzena eta osatu azalpena. Tableta gailu finkoa mugikorra delako , eta ScratchJr, berriz, appa. ScratchJr gailuaren pantaila sagua ukituz erabiltzen delako, eta hobe delako handia txikia izatea, ikustea eta ukitzea zailagoa errazagoa izateko

iPad 3

EBALUAZIOA

Ebaluazioak etapa honetarako zehaztuta dauden ikasleen irteera-profilei erantzun behar die; profil horiek konpetentzien araberakoak dira, eta ezarritako ebaluazio-irizpideetan zehaztuko dira. Ikasleek zenbait ariketa egingo dituzte; horien bitartez, agerian utziko dute oinarrizko ezagutzak eskuratu dituzten, eta horiek eskuratzeko moduan dituzten indargune eta ahuleziez jabetu diren.

Non dago proiektuan?

Autoebaluazio- eta koebaluazio-prozesuak gauzatzeko errubrikak eta beste tresna batzuk erabiltzeaz gain, testuliburuan portfolio bat ere badago, ikasleek unitate bakoitzean «zer ikasi duten» eta «nola ikasi duten» jakin dezaten, indarguneak identifikatuz horiek finkatzeko, eta ahuleziak hurrengo unitateetan erronka berri bihur daitezen.

HELBURUA URRERA

Kirola bizimodu

Lexikoa

harrituta gelditu apustu egin errieta egin

– Amak bereak eta bi esan dizkit

– Lepoa egingo nuke ez dela horrela.

– Kazetaria aho bete hortz gelditu zen.

2 Osatu esaldiak begi hitza duten esapide hauekin:

begitan hartu begi bistakoa izan begiluzea izan begiz jota eduki

– Nire anaiak … zeukan jertse hori.

– … da ez zaizula kontzertua gustatu.

– Musika-irakasleak … nau: txarto jotzen dudala dio!

– Markel … hutsa da, beti dabil kuxkuxean.

3 Sailkatu atsotitzak gaiaren arabera.

– Presazko lanak, gauza onik ez.

– Azaroa hotz, negua motz.

– Nahi bada jan, egin behar da lan.

– Ogi gogorrari, hagin zorrotza.

– Elur urte, ogi urte.

– Hobe da gorde, eta ez eske.

Natura Lana Aholkuak

Ortografia

4 Osatu hitzak bustidurak in eta il erabiliz. krabel… bi…ar la…o

Ortue…a za… Iru…ea ma…u …urri txori…o z…ar Be…at …un…un

O...ati maite...o ga...ur

Gramatika

5 Identifikatu eta sailkatu adberbioak.

– Lagunekin elkartuko gara festa egiteko.

– 3 graduko lurrikara izan da bart Nafarroan.

– Iaz Erromara joan ginen; aurten, Parisera.

– Zuek aspaldi erosi zenuten etxea Bilbon.

6 Multzo bakoitzean, ezabatu lekuz kanpo dagoen aditzondoa eta idatzi dagokion lekuan.

• Lekuzkoak: oraintxe, hemen, edonon, urrun.

• Denborazkoak: sarri, hurbil, maiz, atzo.

• Moduzkoak: erraz, ozta-ozta, zeharo, honela.

• Iritzizkoak: ederto, itxuraz, agian, beharbada.

• Mailazkoak: oso, erabat, beharbada, nahiko.

7 Osatu esaldiak aurreko ariketan lekuz aldatu dituzun aditzondoak erabiliz.

– Lagunak … portu inguruan ibiliko dira.

– Xabaten amak … deitu du eskolara.

– Gauzak … aldatu dira azken urtean.

– Musikariek … jo zuten pianoa.

– Ospitalea eta merkatua … daude.

8 Ordeztu azpimarratuak -ka eta -ki atzizkidun aditzondoekin, eta berridatzi esaldiak.

– Urtxintxak jauziak ematen ari dira.

– Haizeak modu bortitzean itxi zuen atea.

– Otsoak ulu eginez ibili dira.

– Ikerrek leun-leunean laztandu zuen katua.

– Urkok aharrausi eginez igaro du eguna.

9 Idatzi esaldiak, deklinabide-kasu hauekin osatutako adizlagunak erabiliz:

Non

Nondik Norekin Zerez

Semaforoa. Margotu koadernoan, ariketa bakoitzaren ondoan, honela: erantzuna badakizu laguntzarik behar izan baduzu erantzuna jakin ez baduzu

Unitatean zehar pozik eta zoriontsu bizitzen laguntzen diguten zaletasunez aritu gara, eta kirola horietako bat dela ohartu gara. Landutako guztia kontuan hartuz, uste duzu garrantzitsua dela jarduera fisikoa egitea gure bizimodua hobetzeko? Erabili Alderdi guztiak aztertu teknika horri buruz hausnartzeko.

Elkarrizketa-saioa

Orain, miresten duzuen kirolariarentzat prestatu duzuen elkarrizketa antzeztuko duzue, telebistan egongo bazinete bezala! Binaka jarrita, zuetako bat kirolaria izango da, eta bestea, telebistako kazetaria.

• Prestatu antzeztokia: jarri bi aulki mahai baten inguruan, ekarri botila edo pitxer bat ur elkarrizketatuari eskaintzeko, eta nahi baduzue, apaindu ingurua.

• Rolak banatutakoan, ikasi bakoitzak esan beharrekoa. Gidoiaren laguntzaz egin dezakezue elkarrizketa.

• Azkenik, prestatu kamera, eta grabatu elkarrizketa.

• Bikote guztien bideoak bildutakoan, kirolariei buruzko elkarrizketa-programa zintzilikatu dezakezue eskolako webgunean edo blogean.

Nola ikasi dut?

1 Sektore-diagraman, adierazi nola ikasi dituzun unitateko eduki hauek:

Bereizten ditut hizkera arrunta eta hizkera jasoa.

Ulertzen dut atsotitzen irakaspena.

Ondo erabiltzen ditut bustidurak eta in eta il letra multzoak.

Bereizten ditut adberbioak.

1 Berridatzi, esapide bakoitza dagokion esanahiarekin ordeztuz.

Aditzondoak Adizlagunak

Sekuentziaziorako eta teknikak

lantzeko proposamenak

Informazio gehiago gako hauei buruz: Lankidetzako ikaskuntza Pentsamenduaren garapena Hezkuntza emozionala

Lankidetzako ikaskuntza

Taldeebaluazioa ekintza positiboak nahiz mantendu beharrekoak eta zein diren hobetzeko modukoak, eta zer neurritan haien arteko lan-harremanak diren eraginkorrak eta lagungarriak helburuak lortzeko.

1

Taldeak: 4-5 parte-hartzaile Buru pentsalariak

gero, bidezko hobekuntza guztiak proposatu behar dira. Komeni da autoebaluazioa eta koebaluazioa sartzea, ikasleak protagonistak izateko beren indarguneak eta hobetzeko aukerak detektatzeko orduan, lankidetzan lan egiteko. Autoreak/Egokitzapena: Varas, M.; Rodríguez, A.; García, G.; Acosta, E.; Moya, P.; Delgado, C., eta Wazne, C. autoreen aldaera. José Ramón Otero Irakaskuntza Kooperatiba. Ártica ikastetxea.

1. Irakasleek ariketa planteatu ondoren, ikasleek (talde txikitan jarrita) elkarri azalduko diote beren ustez nola egin behar den proposaturiko jarduera edo erronka.

2. Helburua eta egin beharreko urratsak argi daudenean, ariketa banaka egingo dute.

3. Zalantzarik egonez gero, errepikatu egingo da azaldutako prozedura. Talde berean askotariko soluzioak daudenean ere errepikatu egingo da.

Oharra: errepikatze-prozesu bakoitza norabide bikoitzean ikasteko beste aukera bat balitz bezala bizi behar da; norabide bikoitz hori taldekideen arteko interakzioak sustatzen du.

Taldeak: 4-5 parte-hartzaile

Autoreak/Egokitzapena: Kagan, S. autorearen aldaera..

1. «Buru pentsalariak» teknikaren aldaera da. Taldekideen arteko azalpenen ostean, eta ariketa banaka egin ondoren, parte-hartzaile bakoitza 1etik 4ra zenbakituko da (taldea 4 kidekoa izanez gero).

2. Gero, irakasleak zenbaki bat aukeratuko du, ausaz; zenbaki hori duen ikasleak erantzuna emango du, taldearen izenean. Teknika honetarako, erantzun aurreko fasean talde osoak argi izan behar du soluziora heltzeko erabili den prozedura.

Bigarren Hezkuntzako gakoak

Oharra: zenbaki batez aukeraturiko ikasleari ebaluazioaren ikuspegitik egiten zaion balioespenak ez du eraginik izango gainerako taldekideengan. Ez da sortuko etorkizuneko taldeak eratzea baldintzatzen duen etiketarik. Bestalde, ikasleei arrakastak bermatu nahi dizkiegu; garrantzitsua da egiten zaizkien galderak haien aukeretatik hurbilekoak izatea. Horrela, ikasleen autoestimua indartu, konfiantza hobetu, etiketak ekidin eta etorkizunean ere ariketa arrakastatsuak bermatuko ditugu.

Taldeak: 4-5 parte-hartzaile

Autoreak/Egokitzapena: Faickney, A. autorearen brainstorming edo ideia-jasa teknikaren aldaera.

1. Talde txikiak eratuko dira, eta, ariketa planteatu ondoren, ideiak edo erantzunak banaka pentsatzeko astia emango diegu ikasleei. Garrantzitsua da fokua soluzioan edo emaitzan ez jartzea, soluziora heltzeko jarraitu behar den prozeduran baizik.

2. Ondoren, erlojuaren orratzen noranzkoan, partekatu egingo dira ideiak eta erantzunak. Taldeko haur guztiek hartuko dute parte, aldez aurretik ezarritako txanden arabera eta antzeko denbora tartean.

3. Fase hau amaitutakoan, banaka jarrita, ikasleek taldekideen ideietan oinarrituz ebatziko dute ariketa.

Taldeak: 4-5 parte-hartzaile Egiaztatu 4

Autoreak/Egokitzapena: Calvo, J; Mesa, R., eta Quevedo, V.

1. Ariketa banaka egin ondoren, eta talde handian edo irakasleak zuzendu baino lehen, soluzioak talde txikitan partekatuko dira, egiaztatzeko, zuzentzeko, arrazoitzeko eta hainbat jardunbide trukatzeko.

2. Teknika honek aukera ematen du ikasleek ahoz azaltzeko ariketari emandako erantzuna; zenbait kasutan, gainera, estrategia berriak azalduko dizkiete ikaskideei.

3. Egon daitezkeen zalantzak taldean ebatzi ezean, irakasleak beste talde bati planteatuko dizkio, talde handian ebazteko fasean. Irakaslea, betiere, erantzuna emateko azken baliabidea izango da.

Taldeka interpretatu 5

Taldeak: 4-5 parte-hartzaile

Autoreak/Egokitzapena: David eta Roger Johnson eta Pujolàs, P. autoreen aldaera.

1. Talde txikiak osatu ondoren, testu bat irakurtzea edo irudi bat ikuskatzea proposatuko zaie ikasleei.

2. Bi kasuotan, helburua ulermena da, arlo guztietan eta eguneroko bizitzan dauden testu jarraituak

LANKIDETZAKOIKASKUNTZA

2. Teknika honek aukera ematen du ikasleek ahoz azaltzeko ariketari emandako erantzuna; zenbait kasutan, gainera, estrategia berriak azalduko dizkiete ikaskideei.

3. Egon daitezkeen zalantzak taldean ebatzi ezean, irakasleak beste talde bati planteatuko dizkio, talde handian ebazteko fasean. Irakaslea, betiere, erantzuna emateko azken baliabidea izango da.

LANKIDETZAKOIKASKUNTZA

Taldeak: 4-5 parte-hartzaile Taldeka interpretatu 5

Autoreak/Egokitzapena: David eta Roger Johnson eta Pujolàs, P. autoreen aldaera.

1. Talde txikiak osatu ondoren, testu bat irakurtzea edo irudi bat ikuskatzea proposatuko zaie ikasleei.

2. Bi kasuotan, helburua ulermena da, arlo guztietan eta eguneroko bizitzan dauden testu jarraituak edo etenak aurkeztuz.

3. Gero, eta erlojuaren orratzen noranzkoan, ikasle bakoitzak (banaka eta ahoz) partekatu egingo du irakurritakoaren edo ikusitakoaren interpretazioa; ondoren, denek batera erantzungo diete horri buruz egin diren galderei.

Entzulearen eskaria 6

Taldeak: 4-5 parte-hartzaile

Autoreak/Egokitzapena: Hezkuntza Berrikuntzako Laborategiaren aldaera. Ártica ikastetxea. José Ramón Otero Irakaskuntza Kooperatiba.

1. Talde txikitan, irakasleak ariketa bat proposatuko du eta ikasleek, banaka jarrita, hori ebazteko modua pentsatuko dute.

2. Hitz egiteko txanda irekiko da, taldekide bakoitzak ariketari nola emango dion erantzuna azaltzeko. Taldeak proposamenik interesgarriena aukeratuko du ariketari erantzuna emateko.

3. Teknika honen bidez, ariketari erantzuna emateko behar diren trebetasunak ez ezik, taldearekin enpatizatzeko eta argi zein segurtasunez komunikatzeko trebetasun batzuk ere garatuko dira.

Bigarren Hezkuntzako gakoak

Taldeak: 4-5 parte-hartzaile Lapitzak erdira 7

Autoreak/Egokitzapena: Kagan, S.; Pujolàs, P.

1. Talde heterogeneoak osatu ondoren, lau galderatan egituraturiko ariketa batetik abiatuko gara.

2. Taldekide bakoitzari galdera bat esleituko zaio eta lapitza mahaiaren erdian utziko du.

3. Txandaka, galdera horren ardura duen pertsonak soluzioa irakurri eta proposatuko du; taldekideek iritzia emango dute (hau ere txandaka, denek parte hartzeko), eta soluziora nola heldu eztabaidatuko da.

4. Argi dutenean, lapitza hartu eta ebatzi egingo dute ariketa (hitz egin gabe). Ariketa ebaztean taldekideren bati galdera bat sortzen bazaio, berriro utziko du lapitza erdian, ariketa gelditzeko eta taldekideei zalantza azaltzeko. Galdera guztiak dinamika hori erabiliz ebatziko dira.

Taldeak: 4-5 parte-hartzaile 1-2-4 8

Autoreak/Egokitzapena: Pujolàs, P.

1. Talde osoari galdera bera planteatuz abiatuko gara.

2. Lehenik, banaka jarrita, ikasle bakoitzak erantzuna pentsatu eta idatzi egingo du.

3. Gero, binaka jarrita, erantzunak trukatuko dituzte, eta, ados jarriz, erantzun bakarra idatziko dute.

4. Azkenik, lauko taldetan jarrita, bikoteen erantzunak eztabaidatuko dituzte, eta dinamika bera errepikatuko dute; amaitzeko, talde osorako komuna den erantzun batera helduko dira.

Taldeak: 2-4 parte-hartzaile Orri birakaria 9

Autoreak/Egokitzapena: Kagan, S.; Pujolàs, P.

1. Orri zuria eta kolore bateko arkatz markatzailea emango zaizkio taldekide bakoitzari.

2. Jarraibidea emango da: hainbat erantzun dituen galdera, segidak, marrazkiak, istorioak sortzea, etab.

3. Taldekide bakoitzak, txandaka, erlojuaren orratzen noranzkoan, ekarpen bat edo gehiago idatziko du

1. Talde osoari galdera bera planteatuz abiatuko gara.

2. Lehenik, banaka jarrita, ikasle bakoitzak erantzuna pentsatu eta idatzi egingo du.

3. Gero, binaka jarrita, erantzunak trukatuko dituzte, eta, ados jarriz, erantzun bakarra idatziko dute.

Lankidetzako ikaskuntza

Orri birakaria 9

Taldeak: 2-4 parte-hartzaile

4. Azkenik, lauko taldetan jarrita, bikoteen erantzunak eztabaidatuko dituzte, eta dinamika bera errepikatuko dute; amaitzeko, talde osorako komuna den erantzun batera helduko dira. Autoreak/Egokitzapena: Kagan, S.; Pujolàs, P.

1. Orri zuria eta kolore bateko arkatz markatzailea emango zaizkio taldekide bakoitzari.

2. Jarraibidea emango da: hainbat erantzun dituen galdera, segidak, marrazkiak, istorioak sortzea, etab.

3. Taldekide bakoitzak, txandaka, erlojuaren orratzen noranzkoan, ekarpen bat edo gehiago idatziko du (egon daitekeen erantzun-kopuruaren arabera, talde osoak har dezake parte), baina errepikatu gabe. Garrantzitsua da taldekideen artean idazkaririk ez egotea. Bakoitzak bere ideiak idatzi behar ditu. Ekarpen horiek idatzi ahala, gainerako taldekideak adi egongo dira, eztabaidatzeko edo ñabardurak egiteko.

4. Amaierako produktua talde osoaren ardura izango da. Denek parte hartzen dutenean, eta bidezkoa bada, talde handian komentatuko da; irakaslea dinamizatzailea izango da.

Taldeak: 2-4 parte-hartzaile 5 minutuko geraldia 10

Autoreak/Egokitzapena: Kagan, S.; Pujolàs, P.

1. Taldeari azaltzeko orduan, irakasleak bost minutuko geraldia ezarriko du.

2. Bikoteak egingo dira, edukiari buruz pentsatzeko nahiz hausnartzeko eta gutxienez gaiari buruzko bi zalantza galdetzeko.

3. Ondoren, bi bikote batuko dira, 4ko talde bat osatzeko eta zalantzei erantzuten saiatzeko.

4. Azkenik, txandaka, bikoteek edo taldeek beren galderetako bat egingo diete gainerako taldeei, galderak errepikatu gabe. Gainerako taldeetako ikasleek zalantza ebazten ez badute, irakasleak azalduko du.

Oharra: denbora egokitu egin daiteke, landu beharreko gaiaren zailtasunaren arabera.

Bigarren Hezkuntzako gakoak

Taldeak: 4-5 parte-hartzaile Taldeka irakurri

Autoreak/Egokitzapena: Pujolàs, P.

1. Testu bat irakurri edo bideoak nahiz diapositibak ikusiko dira.

2. Taldekide batek ozen irakurriko du paragrafo bat.

3. Hurrengoak (erlojuaren orratzen noranzkoan) azaldu edo laburbildu egingo du testu hori.

4. Ondoren, gainerako taldekideek esan beharko dute ados dauden ala ez azalpenarekin, eta ñabardurak egin edo informazio gehiago emango dute.

5. Paragrafoa laburbildu duen bigarren taldekide horrek, gero, hurrengo paragrafoa irakurriko du; segida hori testua amaitu arte errepikatuko da.

Talde izenduna 12

Autoreak/Egokitzapena:

Delbecq eta Van de Ven

Taldeak: 4-5 parte-hartzaile

1. Ariketa edo galdera idatzi batetik abiatuko gara; talde osoak erraz ulertzeko modukoa izango da.

2. Hartu beharreko erabakiari edo erabakiei buruzko banakako «ideia-jasa» egin ondoren, zenbakiak jarrita ordenatuko dira, eta koadernoan, orri batean edo txarteletan idatziko dira.

3. Talde bakoitzeko kide guztien artean eztabaidatuko da; taldekide batek ideia guztiak idatziko ditu eta gainerakoek azalpenak emango dituzte.

4. Ondoren, bozkatu egingo dira ideiak.

5. Taldea gehien ordezkatzen duenak izango du balioespenik handiena, eta lehentasuna izango du talde handian.

Taldeak: 4-5 parte-hartzaile Batu 13

Autoreak/Egokitzapena: Calvo, J.; Mesa, R., eta Quevedo, V.

1. Banaka egin beharreko ariketa bat proposatzen da; ikasleek erantzuna edo iritzia eman beharko

3. Talde bakoitzeko kide guztien artean eztabaidatuko da; taldekide batek ideia guztiak idatziko ditu eta gainerakoek azalpenak emango dituzte.

4. Ondoren, bozkatu egingo dira ideiak.

5. Taldea gehien ordezkatzen duenak izango du balioespenik handiena, eta lehentasuna izango du talde handian.

Taldeak: 4-5 parte-hartzaile Batu 13

Autoreak/Egokitzapena: Calvo, J.; Mesa, R., eta Quevedo, V.

1. Banaka egin beharreko ariketa bat proposatzen da; ikasleek erantzuna edo iritzia eman beharko dute: «Nire ustez… zeren…».

2. Taldekideen artean aztertuko dute. Banaka jarrita, erantzunak entzun ahala, idatzi egingo dituzte ekarpenen bat egiten duten erantzunak edo iritziak, edo erantzuna osatzen edo sakontzen dutenak.

3. Talde guztien artean komentatuko da, parte-hartzaile bakoitzaren ekarpenei esker aberasturiko erantzunak kontuan hartuz. Era berean, gainerako taldeek emandako ekarpenekin ere aberastu daiteke.

4. Azkenik, parte-hartzaile bakoitzak birformulatu egin dezake bere hasierako erantzuna, ikaskideek talde handian egindako ekarpenei esker.

Taldeak: 4-5 parte-hartzaile Buru-hausgarria 14

Autoreak/Egokitzapena: Aronson, E.; Kagan, S.; Pujolàs, P.

1. Lau arlotan edo «azpigaitan» banatzeko moduko gai multzo batetik abiatuko gara. Taldekide bakoitzari bat emango zaio.

2. Ikasle bakoitzari baliabideak emango zaizkio, eta denbora tarte bat utziko da taldekide bakoitzak gaian sakontzeko.

3. Azpigai bera ikertu duten «aditu taldeak» antolatuko dira, eta horiek bildu egingo dira ezaguerak partekatzeko eta sakontzeko.

4. Taldekide bakoitza bere jatorrizko taldera itzuliko da, eta aurreko urratsean adituen ekarpenekin aberasturiko zatia azalduko die taldekideei.

5. Amaitzeko, talde bakoitza eduki guztia biltzen eta laburbiltzen joango da, kartoi mehe batean edo aplikazio digital baten bidez.

Bigarren Hezkuntzako gakoak

Autoreak/Egokitzapena: Pujolàs, P. ; Kagan, S. (aldaera).

Taldeak: 4-5 parte-hartzaile

1. Orri zuri baten eta bolaluma nahiz arkatz markatzaile baten laguntzaz (talde bakoitzak kolore batekoa), taldekide bakoitzak planteaturiko egoeraren erantzuna idatziko du: «Nire ustez...» («orri birakaria» teknikan egindakoaren antzean).

2. Ondoren, proposamenak taldekide guztien artean partekatuko dira, eta erantzun bakarra adostuko da; erantzun hori orri birakarian idatziko da, aukeraturiko koloreko bolalumarekin edo arkatz markatzailearekin: «Gure taldearen iritziz...».

3. Gero, erlojuaren orratzen noranzkoan, orri birakariak hurrengo taldeari emango zaizkio; talde horrek, aukeraturiko kolorea duen bolaluma edo arkatz markatzailea erabiliz, erantzuna idatziko du, aurreko taldearen erantzunen azpian. Eta horrela, harik eta orri birakariak talde guztietatik igaro arte.

4. Orri birakaria talde bakoitzera itzultzen denean, jasotako ekarpenak irakurriko dituzte eta adosturiko erantzun bat emango dute: «Gainerako taldeen ekarpenak irakurri ondoren, gure taldearen ustez, planteaturiko egoeraren erantzuna…». Erantzun horiek ikaskideei azaltzeko aukera dago, eta, horretarako, bozeramaile bat egongo da talde bakoitzean.

Zalantza-zakua 16

Autoreak/Egokitzapena: Tallón, M.ª J., honetan oinarrituz: Kagan, S.

Taldeak: 4-5 parte-hartzaile

1. Gaia edo edukia aztertu ondoren, ikasle bakoitzak zalantzaren bat idatziko du.

2. Taldekide guztien artean aztertuko dute, eta, zalantzaren bat argitu gabe geldituz gero, «zalantzazakuan» sartuko da.

3. Ondoren, talde handian, irakasleak banan-banan aterako ditu idatzitako zalantzak; talde bakoitzean, horren erantzunari buruz eztabaidatzea proposatuko du.

4. Talderen batek erantzuna badaki, bozeramaile baten bidez azalduko du. Zalantza hori planteatu

4. Orri birakaria talde bakoitzera itzultzen denean, jasotako ekarpenak irakurriko dituzte eta adosturiko erantzun bat emango dute: «Gainerako taldeen ekarpenak irakurri ondoren, gure taldearen ustez, planteaturiko egoeraren erantzuna…». Erantzun horiek ikaskideei azaltzeko aukera dago, eta, horretarako, bozeramaile bat egongo da talde bakoitzean.

Taldeak: 4-5 parte-hartzaile

Autoreak/Egokitzapena: Tallón, M.ª J., honetan oinarrituz: Kagan, S.

1. Gaia edo edukia aztertu ondoren, ikasle bakoitzak zalantzaren bat idatziko du.

2. Taldekide guztien artean aztertuko dute, eta, zalantzaren bat argitu gabe geldituz gero, «zalantzazakuan» sartuko da.

3. Ondoren, talde handian, irakasleak banan-banan aterako ditu idatzitako zalantzak; talde bakoitzean, horren erantzunari buruz eztabaidatzea proposatuko du.

4. Talderen batek erantzuna badaki, bozeramaile baten bidez azalduko du. Zalantza hori planteatu duen taldeak erantzuna idatziko du, gainerako ikasle guztiek edo irakasleak balioztatzen dutenean.

5. Zalantza ebatzi gabe gelditzen bada, irakasleak ebatziko du.

6. Teknika amaitu ondoren, garrantzitsua da talde bakoitzean idatzitako erantzunak irakurtzea edo ahoz esatea, benetan ebatzi direla egiaztatzeko.

Taldeak: 4-5 parte-hartzaile Lana prestatu 17

Autoreak/Egokitzapena: Ártica ikastetxeko Hezkuntza Berrikuntzako Laborategiaren aldaera, David eta Roger Johnson autoreetan oinarrituz

1. Irakasleak zer lan egin behar den azalduko du.

2. Taldeak urratsez urrats ikuskatuko du lana, helburua ondo ulertu dela segurtatzeko. Horretarako, urratsak parte-hartzaileen artean banatu daitezke. Lehen ikasleak urratsa irakurriko du eta zertan datzan azaltzen saiatuko da, bere hitzak erabiliz. Taldekideek azalpena balioesten badute edo ekarpenekin aberasten bada, bigarren pertsonaren txanda izango da, eta horrela.

3. Urratsak azaldu eta egin ondoren, taldeak berrikusi egingo du lana, ondo egin dela segurtatzeko eta kide guztiek ulertu dutela egiaztatzeko.

Bigarren Hezkuntzako gakoak

Taldeak: 4-5 parte-hartzaile Galdera-katea 18

Autoreak/Egokitzapena: Pujolàs, P.

1. Talde bakoitzak aztertzen ari den gaiari buruzko galdera bat pentsatu eta idatziko du. Ezin dira galderak errepikatu.

2. Taldeko bozeramaileak ozen egingo dio galdera ondoko taldeari, erlojuaren orratzen noranzkoan.

3. Galdera jasotzen duen taldeak erantzuna adostu, eta bozeramileak ozen esango du.

4. Urratsak behin eta berriz egingo dira, harik eta azken taldeak galdera-katea hasi duen taldeari galdera egin arte.

Taldeak: 4-5 parte-hartzaile Hitzen eta esaldien jolasa 19

Autoreak/Egokitzapena: Pujolàs, P. eta Kagan, S. autoreen lanean oinarrituta.

1. Talde bakoitzak azterturiko gaiari buruzko lau hitz desberdin pentsatu eta idatziko ditu. Taldeek ezin dituzte hitzak errepikatu.

2. Talde bakoitzak, adostasunez, bi esaldi egingo ditu hitz bakoitzarekin: bata azterturiko gaiaren testuinguru berean eta bestea antzeko testuinguru batean.

3. Erlojuaren orratzen noranzkoan, talde bakoitzeko bozeramaileak ahoz esango dizkio hitzak hurrengo taldeari.

4. Bigarren puntuko jarraibideak kontuan hartuz, taldeek bi esaldi egingo dituzte jasotako hitzetako bakoitzarekin.

5. Prozesua behin eta berriz egingo da, harik eta talde bakoitzak aukeraturiko hitzak guztiei heldu arte.

6. Denen artean komentatuko da, hitz berekin egindako esaldiak azalduz eta konparatuz.

LANKIDETZAKOIKASKUNTZA

4. Bigarren puntuko jarraibideak kontuan hartuz, taldeek bi esaldi egingo dituzte jasotako hitzetako bakoitzarekin.

5. Prozesua behin eta berriz egingo da, harik eta talde bakoitzak aukeraturiko hitzak guztiei heldu arte.

6. Denen artean komentatuko da, hitz berekin egindako esaldiak azalduz eta konparatuz.

Mahai-ingurua 20

Autoreak/Egokitzapena: Kagan, S.

Taldeak: 4-5 parte-hartzaile

1. Banaka, erlojuaren orratzen noranzkoan, erantzuna (soluzioa) emango zaio planteaturiko arazoari.

2. Taldekideen erantzun, iritzi eta arrazoi guztiak entzungo dira.

3. Taldeak eztabaidatu, eta galdera bakarra adostuko du; ahoz azalduko die erantzuna gainerako taldeei, bozeramailearen bidez.

Lauren arteko eskema 21

Autoreak/Egokitzapena: Aronson, E.; Kagan, S.; Pujolàs, P.

1. Banaka, azterturiko gaiaren eskema egingo da.

2. Binaka jarrita, eskema komentatuko da, haren enuntziatuak elkarrekin osatuz.

Taldeak: 4 parte-hartzaile

3. Taldeka, berriz ere komentatu eta osatu egingo dira eskemaren enuntziatuak, koherentzia orokorra taldekide guztien artean ikuskatuz.

4. Talde bakoitzeko bozeramaileak emaitza taldeei azaldu, eta talde guztien bozeramaileen ekarpenekin osatuko da eskema, behin betiko eskema sortzeko.

Oharra: Lankidetzako «1-2-4» eta «batu» tekniken aldaera gisa sortu da, ikaskuntzako estrategia hauekin konbinatuz: «oinarrizko eskema», «kontzeptu-mapa», «lotura-mapa», «denbora-lerroa», etab.

Bigarren Hezkuntzako gakoak

22 Gai partekatuak

Autoreak/Egokitzapena: Calvo, J.; Mesa, R., eta Quevedo, V.

Taldeak: 2-4 parte-hartzaile

1. Banaka, eskema bat egingo da esleituriko puntu baten inguruan (taldekide bakoitzak puntu bat landuko du).

2. Binaka jarrita, elkarrekin komentatuko dute; egindako eskemak konparatu eta erkatu, eta ezaugarri berdinak eta desberdinak ezarriko dira.

3. Taldeka, eskemak berriro partekatuko dira, ezaugarri berdin eta desberdin berriak ezarriz. Taldekide guztiek koherentzia orokorra ikuskatuko dute.

4.Talde bakoitzeko bozeramaileak taldearen behin betiko eskema azalduko die gainerako taldeei.

Oharra: Lankidetzako «lauren arteko eskema» teknikaren aldaera gisa sortu da. Baina kasu honetan ikasleek hau aztertu behar dute: taldeak zenbat kide dituen, hainbat egoera edo gai (elkarrekin zerikusia dutenak), ezaugarri edo alderdi jakin batzuen inguruan (batzuk berdinak eta beste batzuk desberdinak).

PENTSAMENDUARENGARAPENA

Pentsamenduaren garapena

Hezkuntzako gakoak

PENTSAMENDUESTRATEGIAK PENTSAMENDUKO GILTZAK

ANTOLATZAILE GRAFIKOAK METAKOGNIZIOTEKNIKAK

Autorea: Decroly, O.; A. Escamillak egokituta.

Deskribapena: ideia nagusi batean oinarrituz, ideia hori aztertzeko lagungarriak diren galderak sortzen dira.

Ekintza: irakasleek landu behar den edukiari buruzko galderak egingo dituzte; galdera horiek zerikusia izango dute espazioarekin, denborarekin, jatorriarekin, erabilgarritasunarekin, lanarekin, etikarekin, moralarekin eta gizartearekin.

Oharrak: ahoz edo idatziz landu daiteke, antolatzaile grafikoaren laguntzaz. Komeni da hasieran talde handian egitea, ikasleek metodoa ikasi arte. Zuzenketak enpatikoak izango dira, ikasleen interesa eta motibazioa mantentzeko. Amaitu ondoren, ikasleek laburpena egingo dute.

Espazio-loturak Kokapena, tamaina, distantzia, forma Non dago? Nolakoa da? Non gertatu da?

Lotura etikoak, moralak eta sozialak

Ohiturak, jaiak, gertaerak, ospakizunak, arauak, balioespena Nola jarduten da? Zer araurekin edo jarraibiderekin? Zer balioespen egiten dugu?

Erabilgarritasun- eta lan-loturak

Ondorioak, helburua, lanbideak, tresnak edo erremintak Zertarako?

Zein dira ondorioak? Nor? Zerekin?

Ideia nagusia

Banakakoa, lankidetzataldekoa edo talde handikoa izan daiteke.

Denbora-loturak

Denboran kokatu: iraupena, jarraipena, aldiberekotasuna Noiz?

Zenbat denboratan? Lehenago, gero, aldi berean?

Jatorri-loturak

Zehaztasuna espazioan eta denboran, jatorrizko materialak, eragina duten sustraiak Nondik? Noiztik? Zerekin? Badu antzik? Badu desberdintasunik?

Zergatizko loturak

Arrazoiak, zergatiak, argudioak Zergatik? Zertarako?

Autoreak: Hernández, P., eta García, L. A.; A. Escamillak egokituta.

Deskribapena: pentsamendua eduki batean oinarrituz antolatzen da; identifikatu egiten da, konparatu, kausak eta efektuak lotu, arrazoitu eta balioetsi.

Ekintza: fase bakoitzeko galdera egiten da; horrela, ikasleek pentsatu, eta ikaskideekin partekatuko dute beren pentsamendua.

Oharrak: ahoz edo idatziz landu daiteke, antolatzaile grafikoaren laguntzaz. Komeni da hasieran talde handian egitea, ikasleek metodoa ikasi arte. Zuzenketak enpatikoak izango dira, ikasleen interesa eta motibazioa mantentzeko. Amaitu ondoren, ikasleek laburpena egingo dute.

Arrazoitu, balioetsi Zer ondorio ateratzen dugu?

Zer balioesten dugu?

Identifikatu Zer da? Nolakoa da? Hainbat mota daude?

1

Gurpil 2 4 logikoa 3

Kausa-efektu loturak finkatu

Zergatik? Zein dira ondorioak?

Konparatu

Honetan da antzekoa: …?

Honetan da desberdina: …?

Bigarren

Banakakoa, lankidetzataldekoa edo talde handikoa izan daiteke. Gurpil logikoa

PENTSAMENDUARENGARAPENA

Alderdi guztiak aztertu (AGA) 3

Autorea: De Bono, E.; A. Escamillak egokituta.

Deskribapena: teknika honek pentsamenduaren malgutasuna sustatzen du; gainera, aukera ematen du zehatz aztertzeko zergatik gertatzen den egoera jakin bat, zergatik jarduten dugun modu jakin batean, etab.

Ekintza: zenbait galdera egiten zaizkie ikasleei: zergatik…?, zer…?, zer arrazoi…?, zergatik behar dugu…?, zer dela eta…?, etab.

Oharrak: ahoz edo idatziz landu daiteke, antolatzaile grafikoaren laguntzaz. Amaitu ondoren, ikasleek laburpena egingo dute. Komeni da hasieran talde handian egitea, ikasleek metodoa ikasi arte. Zuzenketak enpatikoak izango dira, ikasleen interesa eta motibazioa mantentzeko.

Denbora-lerroa 4

Autoreak: Gantt-en diagraman oinarrituta, J.Calvok egokituta; Mesa, R., eta Quevedo, V.

Banakakoa, lankidetzataldekoa edo talde handikoa izan daiteke.

Banakakoa eta lankidetza- taldekoa izan daiteke.

Deskribapena: lagungarria da denbora jakin batean izandako gertaerak edo fenomenoak antolatzeko. Edozein gertaera edo istorio (benetakoa nahiz asmatua) ulertzeko eta adierazteko erabil daiteke, segida kronologiko bat grafiko bidez edo buruz irudikatuz, modu bisualean.

Ekintza: irakurri edo entzun duten istorioari edo gertaerari edo kontatu nahi dutenari buruzko denbora-lerroa egingo dute ikasleek koadernoan. Hasieran, modu grafikoan egin behar da; gero, barneratu egingo dute eta denbora-lerro hori buruz eraikitzen jakin behar dute, bizitzan planteatzen zaizkien egoera guztiei dagokienez.

Oharrak: komeni da aldez aurretik adibide batzuk ematea, batez ere hasierako mailetan. Teknika oso erabilgarria da irakurgai baten edukia ulertzeko eta antolatzen jakiteko edo istorio bat asmatzeko, edozein prozesu antolatzeko (bilakaera historikoa, uraren zikloa…), problemak ebazten dituen prozedura azaltzeko, etab.

Informazioa: 1. gertaera...

Informazioa: 3. gertaera...

Informazioa: 5. gertaera...

Informazioa: 7. gertaera...

Informazioa: 2. gertaera...

Informazioa: 4. gertaera...

Informazioa: 6. gertaera...

Informazioa: 8. gertaera...

Bigarren Hezkuntzako gakoak

Pentsamenduaren garapena

PENTSAMENDUESTRATEGIAK PENTSAMENDUKO GILTZAK

ANTOLATZAILE GRAFIKOAK METAKOGNIZIOTEKNIKAK

Istorio-laukia 5

Autoreak: Spectrum proiektua: Gardner, Feldman eta Krechevsky; A. Escamillak egokituta.

Deskribapena: teknika honen helburua istorioak kontatzeko gaitasuna garatzea da; horretarako, istorio bat proposatzen da agertoki batean eta pertsonaia batzuekin; hori guztia malgutasunez egiten da, agertokiaren, pertsonaien eta edukien aukerak gehiago izateko, pentsamenduko trebetasunen garapena sustatuz.

Ekintza: istorio-laukian adierazitako eszenarekin zerikusia duen istorioa aurkeztuko du irakasleak; egitura erraza izango du, eta, egitura horretan oinarrituz, galderak egingo ditu:

• Hasiera: non gertatu zen?, nor ziren?, noiz gertatu zen?

Agertokia edo pertsonaiak

Hasiera Non gertatu zen? Nor ziren? Noiz gertatu zen?

Talde handian egin daiteke. Ikasleek hitza eskatuko dute erantzunak emateko; gainera, errespetatu egingo dituzte gainerakoen iritziak, eta, desadostasunik badago, arrazoitu egingo dute beren jarrera.

• Korapiloa: zer gertatu zen?, non?, zergatik?, nor daude inplikatuta?

• Amaiera: nola konpondu zuten?, zer gertatu zen azkenean?

Honela amaituko dugu istorioa: «Hala bazan ala ez bazan, sar dadila kalabazan».

Oharrak: lehen fase gidatuago batetik (ikaslea motibatzeko eta istorioa gogoratzeko) bigarren fase batera igaroko gara; azken horretan, istorioak asmatzeko eskatuko diegu, lehen azaldu diren oinarrizko galderetan oinarrituz: hasiera-korapiloaamaiera.

Korapiloa Zer gertatu zen? Non? Zergatik?

Amaiera Nola konpondu zuten? Zer gertatu zen azkenean?

Autorea: Harvardeko Zero proiektuko Visible Thinking, egokituta.

Deskribapena: arrazoibidea eta azalpenak aktibatzeko estrategia da; egoera bat, problema bat edo galdera bat planteatzen zaie ikasleei. Zenbait minutuz hausnartu ondoren, erantzuna ikaskidearekin partekatzeko eskatuko diegu, eta erantzunera eramaten duten arrazoiak ere komentatzeko. Garrantzitsua da entzute aktiboa edukitzea.

Ekintza: edozein arlotako ariketa askotan erabil daiteke; adibidez, albiste batean, irakurgai batean, lan grafiko batean, abesti edo musika-lan batean, kirol-ariketa batean, matematika-problema batean, gertaera natural edo sozial batean, etab. Irakaslearen galdera erraza izan daiteke; esaterako: Zer deritzozue…?

Oharrak: lankidetza-teknika baten bidez landu daiteke.

Egoera (albistea, matematikaproblema, prozesu naturala, soziala, irakurketa…).

Erantzun berria, ikaskide baten erantzuna eta arrazoiak entzun ondoren landua.

Erantzun komun partekatua.

Erantzun berria, ikaskide baten erantzuna eta arrazoiak entzun ondoren landua.

Banakakoa, lankidetzataldekoa edo talde handikoa izan daiteke. Pentsatu eta binaka jarrita

A + B ikasleek partekatu egiten dituzte erantzunak eta arrazoibideak

«B» ikaslea Erantzuna eta arrazoibidea

«A» ikaslea Erantzuna eta arrazoibidea 2. aukera 3. aukera 1. aukera

PENTSAMENDUARENGARAPENA

Arazo-bilatzailea 7

Autoreak: Elias, M. J.; Tobias, S. E. eta Friedlander, B. S.; A. Escamillak egokituta.

Deskribapena: teknika hau ona da gatazkaegoerak sakon aztertzeko, galderetan oinarrituz. Lehen fasean (Arreta jartzea, gogoratzea eta aztertzea), gertaerak ezagutzen eta aztertzen dira; bigarrenean (Balioestea eta erabakiak modu aktiboan proposatzea), faktore emozionalak sartzen dira, eta, apurkaapurka, iritzi kritikoa, balioespena eta inplikazio aktiboa datoz erabaki-hartzeetan.

Ekintza: irakasleek gatazka-egoera aurkeztuko diete ikasleei, eta, ondoren, aipaturiko bi faseetako galderak egingo dira.

Oharrak: ahoz edo idatziz landu daiteke, antolatzaile grafikoaren laguntzaz. Komeni da ikasleek, lehenik eta behin, hausnartzen eta banaka erantzuten ikastea, eta, apurkaapurka, erantzunak binaka edo talde txikitan ematea, lankidetza-teknika bat erabiliz.

1. fasea

Aditu, gogoratu eta aztertu

• Zer gertatu zen

• Non

• Noiz

• Zergatik

• Nor zeuden inplikaturik

Zer sentitu nuen? Zer sentitu zuten gainerakoek? Ondo jokatu nuen? Ondo jokatu zuten?

1. Erabakiak balioestea eta modu aktiboan proposatzea

• Nire iritziz…

• Izan ere…

• Nire ustez, aukera dago…

2. Erabakiak balioestea eta modu aktiboan proposatzea

• Nire iritziz…

• Izan ere…

• Nire ustez, aukera dago…

3. Erabakiak balioestea eta modu aktiboan proposatzea

• Nire ustez…

• Izan ere…

• Nire ustez, aukera dago…

Autorea: Escamilla, A., egokituta.

Deskribapena: teknika hau ona da konparazioko azterketa eta proiekzioa egiteko, baita objektuak, pertsonaiak eta erakundeak beste garai eta leku batzuetan kokatzeko moduari buruz eztabaidatzeko ere. Aukera ematen du objektuen, pertsonen eta egoeren arteko antzekotasunak eta desberdintasunak identifikatzeko, espazio- eta denbora-koordenatuetan oinarrituz.

Ekintza: argazkiei, marrazkiei eta objektuei erreparatuz, antolatzaile grafikoetan proposatzen diren galderak egingo dira; galdera horiek aukera emango dute aztertzeko eta konparatzeko; gero, aztertzen ari garena balioesteko aukera ematen duten galderak egingo dira.

Oharrak: ahoz edo idatziz landu daiteke, antolatzaile grafikoaren laguntzaz. Komeni da ikasleek, lehenik eta behin, hausnartzen eta banaka erantzuten ikastea, eta, apurkaapurka, erantzunak binaka edo talde txikitan ematea, lankidetza-teknika bat erabiliz.

Iraganean, aspaldiaspaldi Nolakoak ziren?, gureen antzekoak ala desberdinak ziren?, zertan?, asko ala gutxi gustatzen zaizkigu?, zergatik?

Denbora-bidaiak

Gaur egun, orain Nolakoak dira?, asko ala gutxi gustatzen zaizkigu?, zergatik?

Etorkizunean, luzaro barru Nola imajinatzen dituzu?, nolakoak izango direla uste duzu?, gureen antzekoak ala desberdinak izango dira?, zertan?, asko ala gutxi gustatuko zaizkigu?, zergatik?

Bidaiak espazioan

Urruneko lekuetan Nolakoak dira?, zein dira gureen antzekoak edo desberdinak?, zertan?, asko ala gutxi gustatzen zaizkigu?, zergatik?

Hurbileko lekuetan

Nolakoak dira?, zein dira gureen antzekoak edo desberdinak?, zertan?, asko ala gutxi gustatzen zaizkigu?, zergatik?

Hasieran banaka eta, gero, lankidetza-taldetan.

Komeni da hasieran banaka aplikatzea, eta, gero, lankidetzataldetan.

PENTSAMENDUESTRATEGIAK

Pentsamenduaren garapena

PENTSAMENDUKO GILTZAK

9

ANTOLATZAILE GRAFIKOAK METAKOGNIZIOTEKNIKAK

Autorea: De Bono, E.; A. Escamillak egokituta.

Deskribapena: teknika honek pentsamendu-malgutasuna sustatzen du, baita norberaren eta gainerakoen ekintzen ondorioei buruz hausnartzeko gaitasuna ere; gainera, aukera ematen du inguruan gertaera naturalen ondorioz zer gertatzen den balioesteko eta horri buruz hausnartzeko.

Ekintza: teknikaren garapenak hiru hausnarketa planteatzen ditu, epe laburreko eta luzeko ekintzari buruz: Zer gerta daiteke? Zer ondorio izango ditu? Zer emaitza izango ditu? Bai zuretzat eta bai gainerakoentzat. Funtsezkoa da hitz egiteko txandan eta hausnarketetan errespetua izatea.

Oharrak: ahoz edo idatziz landu daiteke, antolatzaile grafikoaren laguntzaz. Komeni da, lehenik eta behin, banaka egitea eta, apurka-apurka, bikoteka edo talde txikitan egiten hastea, lankidetza-teknika bat erabiliz. Komeni da haurren esperientzietatik eta zirraretatik oso hurbil dagoen egoeratzat planteatzea. Zuzenketak enpatikoak izango dira, ikasleen interesa eta motibazioa mantentzeko. Amaitu ondoren, ikasleek laburpena egingo dute.

OeE

Ekintza edo gertakaria (sare sozialetan informazio pribatua argitaratzea, elikadura desorekatua izatea, uholdea jasatea…)

Epe luzean Zer gerta daiteke? Zer ondorio izango lituzke? Zer ondorio izango ditu?

Epe laburrean Zer gerta daiteke? Zer ondorio izango lituzke? Zer ondorio izango ditu?

Gainerakoak:

- Berdinak: adiskideak, lagunak, nebaarrebak…

- Helduak: irakasleak, gurasoak, aitonaamonak…

Autoreak: Ritchhart, Church eta Morrison. Egokituta.

Deskribapena: estrategia hau lagungarria da ikasleek beren pentsamenduez hausnartzeko, gai bati eta egoera edo arazo bati dagokionez; halaber, lagungarria da pentsamendu horiek nola eta zergatik aldatu diren aztertzeko ere.

Ekintza: euren pentsamenduak nola eta zergatik aldatu diren aztertzen eta azaltzen dutenean, arrazoitzeko trebetasunak garatzen ari dira, eta kausa-efektuko loturak identifikatzen dituzte. Era berean, metakognizioko trebetasunak sustatzen dituzte pentsamendua identifikatu eta hari buruz hitz egiten dutenean.

Oharrak: ikasleen hasierako pentsamenduak, iritziak edo sinesmenak aldagarriak direnean (egon den ikaskuntzaren ondorioz) erabiliko dugu. Pentsamendu-aldaketak talde handian azaltzeko eskatuko diegu. Gero, metodoa finkatu ondoren, talde txikitan edo bikoteka egingo dute.

Lehen pentsatzen nuen…

Ni

Gainerakoak:

Ni Ingurunea Ingurunea

- Berdinak: adiskideak, lagunak, nebaarrebak…

- Helduak: irakasleak, gurasoak, aitonaamonak… eta abuelas…

Hasieran, banaka; gero, bikoteka edo talde txikitan egin daiteke.

Gaia...

Orain pentsatzen dut… Zergatiak

Banakakoa, lankidetzataldekoa edo talde handikoa izan daiteke.

Ondorioak eta emaitzak (OeE)

Nire lehengo eta oraingo iritzia

PENTSAMENDUARENGARAPENA

PENTSAMENDUESTRATEGIAK PENTSAMENDUKO GILTZAK

ANTOLATZAILE GRAFIKOAK METAKOGNIZIOTEKNIKAK

Autoreak: Ritchhart, Church eta Morrison. Egokituta.

Deskribapena: estrategia honen bidez, ikasleek behaketa zehatzak eta interpretazioak egingo dituzte; behaketa eta interpretazio horiek, izatez ere, honako honen ondoriozkoak dira: behaketaren bidez eskuraturiko informazioa laburbiltzearen eta, hortik abiatuz, beste galdera batzuk formulatzearen ondoriozkoak; galdera horiek bidea irekitzen diete arakatzeko eta pentsatzeko eremu berriei, eta horrek jakin-mina eta ikerketa sustatzen ditu.

Ekintza: irakasleek behatu behar den elementua aurkeztuko dute, eta, zehatz eta isilean behatzeko 2 edo 3 minutu eman ondoren, proposatzen den antolatzaile grafikoa aurkeztuko diete ikasleei. Errespetua funtsezkoa da, bai hitz egiteko txandan eta bai hausnarketetan.

Oharrak: oso egokia da edozein unitateren hasieran, landu beharreko gaiarekin zerikusia duen objektu baten, irudi baten, bideo baten edo testu baten bidez; izan ere, ikasleen interesa piztuko duten galderak sorraraziko ditu. Ahoz edo idatziz landu daiteke, antolatzaile grafikoaren laguntzaz. Komeni da lehenengo eta behin banaka egitea, eta apurka-apurka bikoteka edo talde txikitan lantzea, lankidetza-teknika bat erabiliz. Zuzenketak enpatikoak izango dira ikasleen interesa eta motibazioa mantentzeko. Amaitu ondoren, ikasleek laburpena egingo dute.

Banaka egin daiteke, lankidetza-taldean, eta fase bakoitzeko pentsamendua talde handian partekatuko da.

Ikusi PentsatuNeure buruari galdetu

Ikusi, pentsatu, neure buruari galdetu 11

PENTSAMENDUESTRATEGIAK PENTSAMENDUKO GILTZAK

Pentsamenduaren garapena

12 Pentsatu-gogoko izan-ikertu

ANTOLATZAILE GRAFIKOAK

METAKOGNIZIOTEKNIKAK

Autoreak: Ritchhart, Church eta Morrison. Egokituta..

Deskribapena: estrategia honen bidez, ikasleek errazago konektatuko dute beren aurretiazko ezaguerekin (zer dakiten edo zer ulertzen duten une jakin batean, gai jakin bati buruz), jakin-mina garatuko dute (zer galdera edo zalantza duten gai horri buruz) eta beren kezkei buruz ikertuko dute (zer jakin eta ikasi nahi duten).

Ekintza: irakasleek landu beharreko gaia edo edukia aurkeztuko dute (albistea, irudia, irakurgaia, etab.), eta antolatzaile grafikoan proposaturiko hiru faseak hasiko dira.

Oharrak: garrantzitsua da ikasleek, ahoz, beren pentsamenduak partekatzea, aurreko faseetako bakoitzean. Lankidetzan egindako ikerketa-fasearen ostean, ikerketaren emaitzak azalduko dira. Zuzenketak enpatikoak izango dira ikasleen interesa eta motibazioa mantentzeko. Amaitu ondoren, ikasleek laburpena egingo dute.

Hasieran, banaka egin daiteke. Ikerketa, lankidetza-taldean. Talde handian, fase bakoitzaren pentsamendua eta ikerturikoaren emaitza partekatuko dira.

Pentsatu Gogoko izan Ikertu

Autoreak: Ritchhart, Church eta Morrison. Egokituta.

Deskribapena: itxuraz erraza den estrategia hau objektu, irudi, irakurgai, gertaera edo horrelakoren baten deskribapenean edo interpretazioan oinarritzen da; ebidentziekin euskarritu beharko dute, eta aukera izango dute ikertu beharreko gaiari buruzko hainbat ikuspegi kontuan hartzeko.

Ekintza: garrantzitsua da ikasleek gauzak funtzionatzeko edo sortzeko moduari buruz duten pentsamendua agerian jartzea. Era berean, hausnarketa konparatua sortu behar da honako hauen artean: aurreiritzi edo estereotipo batean oinarrituriko sinesmen baten eta ziurtasun batean oinarrituriko sinesmen baten artean.

Oharrak: erabilgarria izan daiteke ikasleen aurretiazko ideiak agerian jartzeko eta haien pentsamenduak sakonago lantzeko, erantzunen atzean dauden zergatiak arrazoituz. Aldi berean, erantzunak honela adierazten ikasi behar dute: hitza eskatuz, txandak errespetatuz, ikaskideek ikasitakoari buruzko argibideak eskatuz eta, desadostasunak daudenean, adierazitako zergatiak arrazoituz.

Onena banaka egitea da, ikasle guztien aurrean.

Zer dela eta diozu hori?

Zer dela eta diozu hori?

Honen deskribapena edo interpretazioa: ... Justifikazioa eta ebidentziak

PENTSAMENDUARENGARAPENA

PENTSAMENDUESTRATEGIAK PENTSAMENDUKO GILTZAK

Ikuspegi-zirkulua 14

ANTOLATZAILE GRAFIKOAK METAKOGNIZIOTEKNIKAK

Autoreak: Ritchhart, Church eta Morrison. Egokituta.

Deskribapena: estrategia honen bidez, ikasleek identifikatu eta kontuan hartzen dituzte irakurri, ikusi edo entzun berri duten gai edo objektu jakin bati buruzko hainbat ikuspegi. Kontzientzia handiagoa sortzen du pertsonek zenbait modutan pentsatu ahal izateari buruz, eta tolerantzia eta enpatia sustatzen ditu.

Ekintza: eduki edo gai batean oinarrituz, ikasle batek, banakako lana egin ondoren, berea ez den ikuspegia hartuko du (ikaskideei gaiari buruz planteaturikoen artean aukeratuta). Ikaskideek beren galderak egingo dituzte, honako honen bidez: «Ikuspegi horretatik dudan galdera bat da…». Galderak amaitu ondoren, irakasleak hau planteatuko du: «Lehen ez zenituzten ideietatik, zein dituzue orain gaiari buruz?».

Oharrak: estrategia hau talde txikitan ere (zirkulutan) egin daiteke, taldeek estrategia menderatzen dutenean.

Honetan pentsatzen ari naiz... ikuspegi honetatik...

Lehen ez zenituen ideietatik, zein dituzu orain gaiari buruz?

Autoreak: Calvo, J.; Mesa, R., eta Quevedo, V.

Deskribapena: ikasleek hau egiten ikasiko dute: «ispilu» baten aurrean bi errealitate jartzen, eta, haien antzekotasunak eta desberdintasunak kontuan hartuz, konparazio burutsua eta eraginkorra egiten, gero eta autonomoagoa (animaliak, historiako uneak edo pertsonaiak, fenomeno naturalak, margolanak, kiroleko ikuskizunak edo izarrak, irakurgaiak, objektuak, etab.). Konparazioa ikertu beharreko objektu bakoitzaren azterketa zorrotzetik abiatzen da, eta aukera ematen du ikasleen bizitzako benetako egoeretan aplika daitezkeen ondorioak ateratzeko

Ekintza: bi errealitateak aurkeztuta, antzekotasunetatik hasiko gara. Minutu batzuen ostean eta banaka, ikasleek ikusi dituzten antzekotasunak idatziko dituzte antolatzaile grafikoaren erdiko zutabean. Gero, taldeka komentatuko dituzte eta adostasunera iritsiko dira. Ondoren, berriz egingo dugu dinamika, baina desberdintasunetan oinarrituz. Gero, antzekotasun eta desberdintasun garrantzitsuak aukeratzeko eskatuko diegu (gutxienez, hiru).

Oharrak: taldeko dinamikak talde handira eraman daitezke, proposamenak aberasteko eta adostasun bakarrera heltzeko, ikasleentzat garrantzitsuena denaren ondorio gisa. Metakognizioko prozesutzat, gogoeta egin dezakete honako honi buruz: zer ikasi duten, nola ikasi duten, zertarako balio dien eta noiz erabili ahal izango duten.

Ikuspegi honetatik dudan galdera bat hau da: ...

Nire ustez... Izan ere...

A errealitatea B errealitatea Ezaugarri bereizgarriak Antzekotasunak Ezaugarri bereizgarriak

Hirugarren fasea bakarrik izango da banakakoa.

Banakakoa, lankidetza-taldekoa edo talde handikoa izan daiteke. Ispilua 15

PENTSAMENDUESTRATEGIAK PENTSAMENDUKO GILTZAK

Pentsamenduaren garapena

6 W-ak 16

ANTOLATZAILE GRAFIKOAK METAKOGNIZIOTEKNIKAK

Banakakoa, lankidetza-taldekoa edo talde handikoa izan daiteke.

Autoreak: Anderson eta Krathwohl, J. Calvok egokituta; Mesa, R., eta Quevedo, V.

Deskribapena: estrategia honen bidez, ikasleak sakonago pentsatuko du gertaera edo gai bati buruz, eta sakonago ulertuko du; horretarako, galderak egingo dira, kazetaritzaikerketa balitz bezala.

Ekintza: irakasleak zer gai ikertuko den erabakiko du. Ikasleek galderak egin, eta erantzun egingo diete (guztiei edo batzuei), antolatzaile grafikoan ageri diren galderak kontuan hartuz (6 W).

Oharrak: galdera bakoitzari erantzun bat emango diote ikasleek, ebidentzietan oinarrituz. Lankidetza-estrategiak erabil ditzakete, eta, azkenean, talde handian azalduko dituzte ondorioak.

Autoreak: Ritchhart, R.; Church, M., eta Morrison, K. Egokituta.

Deskribapena: estrategia honen bidez, ikasleek errazago egingo dituzte gai, gertaera edo irakurgai bati buruzko kontzeptu-mapak. Modu oso ona izan daiteke ikasleek ikertzen ari diren gaia edo objektua ondo ulertu duten balioesteko.

Ekintza: helburua kontzeptu-mapa sortzea da, modu egituratuan, urrats hauei jarraituz: ikertzen ari den gaiari buruzko ideia- edo hitz-zerrenda sortzea. Ideiak edo hitzak sailkatzea, haien garrantzia kontuan hartuz, erdian garrantzitsuenak eta inguruan bigarren mailakoak jarrita. Ideiak edo hitzak lerroen bidez lotzea. Kontzeptu-mapa azpikategoria txikiagoekin garatzea.

Oharrak: garrantzitsua da ikasleek kontzeptu-mapak egiten jakitea; izan ere, lagungarriak dira haien pentsamenduak antolatzeko, baita ideiak lotzeko modua ikuskatzen laguntzeko ere. Lehen bi faseak banakakoak izatea iradoki nahi dugu. Azkenean, kontzeptu-mapak ikaskideekin partekatuko dituzte.

Hasieran banakakoa, eta gero binaka edo talde txikitan egin daiteke.

Sortu – sailkatu – lotu – garatu

Sortu Sailkatu

ideia edo alderdien zerrenda

PENTSAMENDUARENGARAPENA

PENTSAMENDUESTRATEGIAK

PENTSAMENDUKO GILTZAK

Arrazoitu – oztopatu – erantzun – laburbildu (AOEL)

Deskribapena: estrategia honek aukera ematen du norberaren ideiak arrazoitzeko eta haien alde egiteko, norberaren pentsamendua berreraikitzeko lagungarriak diren aurkako ideiak kontuan hartuz.

Ekintza: irakasleak estrategia zer egoeratan aplikatuko den adieraziko du, zenbait galdera eginez; galdera horiek lau fasetan bilduko dira, proposaturiko antolatzaile grafikoaren arabera.

Oharrak: modurik egokiena ikasleek ahoz adieraztea da, baina idatziz ere egin daiteke.

ANTOLATZAILE GRAFIKOAK METAKOGNIZIOTEKNIKAK

Autorea: Escamilla, A. Egokituta.

Banaka, binaka edo taldeka egin daiteke.

Arrazoitu Zergatik...? Zer?

Laburbildu: Horrenbestez... Beraz... Proposamena

Erantzun: Bai, zeren...

Pentsatu behar dugu...

Autoreak: Ritchhart, R.; Church, M., eta Morrison, K. Egokituta..

Deskribapena: estrategia honek ikasleari aukera ematen dio ideia edo proposamen bat hainbat ikuspegitatik aztertzeko, antolatzaile grafikoan proposaturikoaren arabera. Ikertzen ari den gaiak ikuspegi desberdinak dituenean erabiltzen da, edo ikasleek gaiari buruzko iritzi oso sustraituak dituztenean.

Ekintza: ikasleek egoera aurkeztuko dute. Kartoi mehean edo arbelean, lau eremu bereiziko ditugu, iparrorratzaren mutur bakoitzerako bat, eta paper itsasgarriak banatuko ditugu, ikasleek beren pentsamenduak idazteko. Ondoren, iparrorratz-mutur bakoitzeko galderak egingo dira: G = Gogo handia/Zirrarak: zer da ideia edo egoera honetatik gehien kilikatzen zaituena?, zer alde on aurkitzen dizkiozu?, zer da zirraragarriena? O = Oztopoa/ Kezka: zer oztopo edo zailtasun ikusten dizkiozu ideiari edo egoerari?, zer kezka sortzen dizkizu?, zer alde txar ikusten dizkiozu? B = Beharrizanak: beste zer jakin behar duzu?, zer informazio behar duzu gaia hobeto ulertzeko? I = Iradokizunak/jarrerak: zer jarrera edo iritzi duzu ideia edo egoera horri buruz?, zer iradokizun edo ekintza egingo zenituzke egoera hobetzeko?

Oharrak: puntu bakoitzari dagokionez, ikasleei alditxo bat emango dieguberen ideiak pentsatzeko, idazteko eta argitaratzeko, eta iruzkinak eta ideiak adierazteko esango zaie. Estrategia amaitzeko, gutxienez beste bi galdera egin daitezke: zer puntu dira komunak erantzunetan?; egoera hobetzeko proposatu diren ekintzetatik edo iradokizunetatik, zuen ustez, zein da egokiena?; zergatik?

Eragozpenak jarri: Zer esango luke...? Ez...

Izan ere...

Bai, baina...

Bigarren Hezkuntzako gakoak

Banakakoa izango da eta ikaskide guztien artean aztertuko dute, amaierako galderak aintzat hartuz.

19 Iparrorratza edo puntu kardinalak: E – M – I – H

Beharrizana

Iradokizunak Jarrerak

Gogo handia Zirrarak

Oztopoa Kezka G O

PENTSAMENDUESTRATEGIAK

Pentsamenduaren garapena

PENTSAMENDUKO GILTZAK

ANTOLATZAILE GRAFIKOAK METAKOGNIZIOTEKNIKAK

Banakakoa edo lankidetzataldekoa izan daiteke, baita talde handikoa ere, azken bi faseetan. Zirikatzeko galderak

Autoreak: Visible Thinking, Harvardeko Zero proiektua. Egokituta.

Deskribapena: estrategia honen helburua pentsamendua eta ikerketa sustatzea da, galderak eginez. Halaber, ideia-trukea ere sustatzen du ikasleen artean; ideia horiek gai baten inguruko galdera motei buruzkoak dira, gaiari buruzko ikuspegi zabalagoa izateko.

Ekintza: antolatzaile grafikoan proposaturiko galderetan oinarrituz, eta aukeraturiko gaia kontuan hartuta, ikasleek beren ustez zirikatzaileenak direnak aukeratuko dituzte, eta haiei buruz eztabaidatuko dute zenbait minutuan. Amaierako hausnarketa bat sortzen da: lehen ez zenituen beste zer ideia dituzu orain gaiari, kontzeptuari edo objektuari buruz?

Oharrak: estrategia hau gai berriren bat sartzen denean erabil daiteke, ikasleen jakin-mina pizteko, baita amaitzen ari denean ere, sakontzeko eta hausnarketa garrantzitsuagoak eta interesgarriagoak sortzeko. Halaber, gai osoan zehar ere erabil daiteke, taldekideei izaten ari diren bilakaera agerian jartzeko, galderazerrenda erabiliz.

Zergatik?

Zer alde egongo litzateke...?

Nola...?

Nolakoa izango litzateke...?

Zein dira arrazoiak?

Demagun...; …?

Eta…?

Zer gertatuko litzateke jakingo bagenu...?

Zein da honen helburua: ...?

Zer aldatuko zenuke...?

Zer antzekotasun du...?

Zerekin lotuko zenuke...?

Autoreak:

Ritchhart, R.; Church, M., eta Morrison, K. Egokituta.

Deskribapena: estrategia honen helburua honako hauen arteko lotura aktiboa erraztea da: ikasleek jasotzen dituzten informazio berrien (irakurri, entzun edo behatzen dutenean) eta lehendik dakitenaren artekoa. Izan ere, pentsamendua zabaltzen duten ideia berriak identifikatzen dituzte, edo zalantzan jartzen dituzte informazio horiei buruz lehendik dituzten ideiak. Hau da, lagungarria da ikasleek informazioa modu aktiboan prozesatzeko.

Ekintza: fase hauek bereizten dira: lotu-sakondu-galdetu. Antolatzaile grafikoan fase bakoitzerako proposaturiko galderak egingo zaizkie ikasleei. Erantzunak banaka eman daitezke, gero talde txikitan edo talde handian komentatzeko, haien erantzunak justifikatzen dituzten arrazoiak edo pentsamenduak azalduz.

Oharrak: oso egokia da gai jakin bat amaitu ondoren edo irakurgai baten, esperimentu baten eta abarren ostean lantzeko. Galdera egokiak hauek izango lirateke: zer lotura ezar daitezke eduki horren eta lehendik dakizunaren nahiz ikasi duzunaren artean?, zer galdera edo erronka sortu dira informazio berritik?

Lotu

Zer lotura ezarri dituzu informazio edo esperientzia berri honen eta lehendik zenekienaren artean?

Sakondu

Zer ideia edo pentsamendu zabaldu edo sakondu dira informazio edo esperientzia berriaren ondorioz?

Galdetu

Zer galdera edo erronka sortu zaizkizu informazio edo esperientzia berritik?

Banakakoa izango da, eta talde txikitan edo talde handian aztertuko da. Lotu

PENTSAMENDUARENGARAPENA

22

PENTSAMENDUESTRATEGIAK PENTSAMENDUKO GILTZAK

ANTOLATZAILE GRAFIKOAK

METAKOGNIZIOTEKNIKAK

Banakakoa izango da, eta gero binaka, talde txikitan edo talde handian aztertuko da. Kolorea

Autoreak: Ritchhart, R.; Church, M., eta Morrison, K. Egokituta.

Deskribapena: estrategia honen helburua hau da: irakurgai baten, entzungai baten eta ikusitako edo bizi izandako zerbaiten ostean, ikasleek hori modu metaforikoan laburbiltzea (ez ahoz), kolore bat, ikur bat eta irudi bat erabiliz.

Ekintza: prozedura hau erabiliko dute: kolore bat aukeratzea. Ikasle bakoitzak kolore bat aukeratuko du, bere ustez bizi izandako esperientziaren edo informazioaren funtsezkoena adierazten duena.

Kolore hori erregistratu, eta idatziz justifikatuko du zergatik aukeratu duen. Ikur bat sortzea. Banaka, ikasle bakoitzak ikur bat aukeratu edo egingo du, bizi izandako esperientziaren edo informazioaren funtsezkoena adierazten duena. Era berean, ikurra erregistratu, eta idatziz justifikatuko du zergatik aukeratu duen.

Oharrak: komeni da amaieran binaka, talde txikitan edo talde handian partekatzea bakoitzak zer aukeratu duen; aukeratu dutena justifikatzen duten arrazoiak edo pentsamenduak azalduko dituzte, eta, horrela, metafora eraikiko dute.

– ikurra – irudia (KII)

Kolorea Ikurra Gaia Irudia

Pentsamenduaren garapena

PENTSAMENDUESTRATEGIAK PENTSAMENDUKO GILTZAK

ANTOLATZAILE GRAFIKOAK METAKOGNIZIOTEKNIKAK

Estrategia hau banaka garatuko da eta gero denen artean aztertuko dute, talde txikitan edo talde handian.

Autoreak: De Bono, E. Hauek egokituta: Calvo, J.; Mesa, R., eta Quevedo, V.

Deskribapena: teknika honek aukera ematen du egoera jakin bateko alderdiak antzeko beste egoera batera transferitzeko edo estrapolatzeko. Horretarako, beharrezkoa da lantzen ari den gaia ezagutzea eta ulertzea, eta haren esanahian pentsatzea, hura zehazten duten alderdiak interpretatzeko, alderdi horiek beste gai batzuetara nola transferi daitezkeen azaltzeko eta ezarritako lotura arrazoitzeko.

Ekintza: teknika hau aplikatzeko, orrialdea bi zutabetan banatu behar da, kontzeptuen edo egoeren arteko antzekotasunak ikusteko moduan.

Oharrak: aldi berean, teknikak aukera ematen du modu berean funtzionatzen duten testuinguruen arteko antzekotasunak aurkitzeko; beraz, ona da ezagueren arteko loturak ezartzeko (testuinguru batek nola funtzionatzen duen dakigunean, funtzionamendu hori beste testuinguru batean erreplikatzen dela egiaztatuko dugu, eta, hortaz, egin beharrekoa ez da bi testuinguru desberdin gogoratzea, beste hau baizik: haietako baten funtzionamenduaren logika ulertzea eta hori bigarren testuingurura aplika daitekeela jakitea).

Hasierako gaia edo egoera Hasierakoaren antzeko gaia edo egoera ((loturak))

Hasierako gaiaren ezaugarriak

Zerk sortzen du? Zergatik sortzen du?

Zein dira ondorioak?

Amaierako emaitza edo ondorioak

Antzeko gaiaren ezaugarriak

Zerk sortzen du antzeko gaia? Zergatik sortzen da?

Zein dira antzeko gaiaren ondorioak?

Antzeko gaiaren amaierako emaitza edo ondorioak

PENTSAMENDUARENGARAPENA

ESTRATEGIAK

Eskailera-itxurako diagrama 24

Estrategia hau banaka garatuko da eta gero denen artean aztertuko dute, talde txikitan edo talde handian.

Autoreak: Tolman, E. Hauek egokituta: Calvo, J.; Mesa, R., eta Quevedo, V.

Deskribapena: eskailera-itxurako diagrama egoerak, gertaerak, kontzeptuak eta abar ulertzean oinarrituriko teknika da; horretarako, jasotako informazioa prozesatzeko faseei jarraitzen zaie (antolatu eta ulertu egiten da).

Teoria horren arabera, ikaskuntza kontzientziazioprozesua da eta osagai hauek ditu:

• Hautematen denaren zehaztapena eta arreta. Zeri buruzkoa da jaso dudan informazioa?

• Bilaketa, analisia eta pentsamendua, jasotakoari dagokionez. Prozesatu egin behar da jasotako informazioa. Horretarako, baliozkoa izan daiteke pentsatzeko moduak garatzeko tekniketako edozein.

• Erabakia eta erantzuna. Ikasleak erantzun bat edo batzuk ematen ditu, ahalik eta egokienak; irakasleak planteaturiko problemari edo erronkari soluzioa ematen saiatu behar du, informazioa jaso ondoren.

Ekintza: eskailera bat irudikatzen duen antolatzaile grafikoa egin, eta, goiko eskailera-mailetan, jasotako informazioa zeri buruzkoa den adieraziko da, edo zein den planteaturiko egoera; erdiko mailetan, jasotako informazioaren edo planteaturiko egoeraren analisia eta interpretazioa adieraziko dira, eta, horretarako, beharrezkotzat jotzen diren pentsamendu-estrategiak erabil daitezke; azkenik, beheko mailetan, egindako analisitik eta interpretaziotik ateratako ondorioak, erabakiak edo erantzunak jasoko dira.

Oharrak: jasotako informazioaren edo planteaturiko egoeraren analisia egin behar denean, datuak errazago aurkitzeko eta ulertzeko lankidetza-ikaskuntzako teknikak edo pentsamendu-estrategiak erabil daitezke.

Zeri buruzkoa den jasotako informazioa edo zer egoera planteatu den

Jasotako informazioaren edo egoeraren (beste pentsamenduestrategia batzuk aplikatzea) analisia eta interpretazioa

Egindako analisitik eta interpretaziotik sorturiko erabakiak, ondorioak edo erantzunak

Bigarren Hezkuntzako gakoak

PENTSAMENDUESTRATEGIAK

Pentsamenduaren garapena

PENTSAMENDUKO GILTZAK

ANTOLATZAILE GRAFIKOAK

METAKOGNIZIOTEKNIKAK

Susmatu eta ondorioztatu 25

Autoreak: Calvo, J.; Mesa, R., eta Quevedo, V.

Estrategia hau banaka garatuko da eta gero denen artean aztertuko dute, talde txikitan edo talde handian.

Deskribapena: teknika hau lotuta dago, bai bat-bateko pentsamenduei eta erantzunei, bai pentsamendu eta erantzun landuagoei. Pentsamendua hainbat kontzientziamailatatik antolatzeko modua da.

Ekintza: gauzatzeko, oinarrizko egoera, ideia edo kontzeptu bat behar da, eta hari buruz ditugun arrazoibideak arakatu behar ditugu. Hori egin ondoren, ikasleek egoera, ideia edo kontzeptu horren ebidentziei eta ondorioei buruz pentsatu behar dute.

Zer sortzen du turismoak? Lanpostu, merkataritza eta kontsumo gehiago egotea, azpiegiturak hobetzea, kultura-trukea egotea, espazioen zaharberrikuntza eta kontserbazioa egitea, etab.

Zer gertatuko litzateke turismorik ez balego?

Lanpostu, merkataritza eta kontsumo gutxiago egotea, azpiegiturak horrenbeste ez hobetzea, kultura-trukerik ez egotea, espazioak gutxiago zaharberritzea eta kontserbatzea, etab.

Turismoaren garrantzi ekonomikoaren

balioespena: Ekonomia garatzen du, kapitala mugitzen da eta, azken batean, gehiago inbertitzen da zonan, bai kapital nazionala eta bai atzerrikoa.

Ekonomiaren oinarri bihurtzen duten gertaerak eta ebidentziak: Handitu egiten dira barne-produktu gordina eta per capita errenta, atzerriko inbertitzaile gehiago daude, hobetu egiten da bizikalitatea, enplegu gehiago sortzen da, kontsumoa sustatzen da, etab.

Turismoa, aberastasuniturri eta ekonomiaren oinarri.

Oharrak: teknika hau oso erabilgarria izan daiteke ikasleak egoera edo kontzeptu batek iradokitzen dizkien ideiez, erantzunez eta sentsazioez jabetzeko, baita horiek guztiak ordenatzeko eta arrazoien bidez azaltzeko ere.

Arrazoibidea, egoera edo kontzeptua euskarritzen duten ebidentziak.

Egoeraren edo kontzeptuaren garrantziari buruzko usteak edo iritziak.

Egoera, ideia edo kontzeptu baten definizioa.

PENTSAMENDUARENGARAPENA

PENTSAMENDUESTRATEGIAK PENTSAMENDUKO GILTZAK

ANTOLATZAILE GRAFIKOAK

METAKOGNIZIOTEKNIKAK

Teknika hau talde handian, talde txikitan edo bi moduak konbinatuz landu daiteke.

Autoreak: Swartz, R. / Escamilla, A. Hauek egokituta: Calvo, J.; Mesa, R., eta Quevedo, V.

Deskribapena: teknika honek aukera ematen du gai jakin bati buruzko akordioak lortzeko. Teknikaren bidez, ikasleek arrazoitu eta lehenetsi egingo dituzte beren ikuspegiak; halaber, lagungarria da banakako arrazoibideak azaltzeko eta adosteko, arrazoituriko ikuspegietan oinarrituz.

Ekintza: garatzeko, hau egin behar dugu:

• Landuko dugun gaia zehaztu.

• Ideia-jasa egin; jasa horretan, banatu egingo ditugu ikasle guztien adostasuna duten gaiak eta desadostasunak dituztenak. Teknika aplikatzeko une honetan, komeni da ikasleak motibatzea; horrela, ideia bat adierazi ondoren, arrazoitu eta haren alde egingo dute. Teknikaren zati honetan, bitan banaturiko zerrenda bat osatuko dugu: adostasuna lortu duten ideiak eta desadostasuna lortu dutenak.

• Adostasunera heldu. Horretarako, talde izendunaren teknika aplikatuko dugu; teknika horrek aukera ematen digu alderdiak balioaren edo garrantziaren arabera hierarkizatzeko, denon artean.

• Amaierako adostasuna zehaztea. Aurreko urratsak egin ondoren, nahiko erraza izango da amaierako ondorioa edo adostasuna lortzea, landutako gaiari buruz.

Oharrak: egitura eta prozedura kontuan hartuz, pentsamendu-teknika honetan lankidetzako «ideia-jasa» eta «talde izenduna» teknikak sartzen dira.

LANDUKO DEN GAIA

ADOSTASUNA: «IDEIA-JASA»

1.zerrenda: Landutako gaiari buruzko alder diak, errepikatu gabe eta arrazoituta; ikasle GUZTIAK ados daude.

a) …

b)…

2.zerrenda: Landutako gaiari buruzko alderdiak, errepikatu gabe eta arrazoituta; ikasle GUZTIAK EZ daude ados.

a) …

b)…

ADOSTASUNA: «TALDE IZENDUNA»

Adostasuna lortzeko, lankidetzako «talde izenduna» teknika erabiliko dugu:

• Ikasleek bereiz hierarkizatu eta puntuatuko dute alderdi bakoitza beren zerrendan (alde batetik, adostasuna duten alderdiak, eta bestetik, adostasunik ez dutenak); honela egingo dute:

– 1. zerrendako alderdietan (ikasle GUZTIAK ados daude), 1 batez puntuatuko da alderdi garrantzitsuena; 2 batez, bigarrena; 3 batez, hirugarrena, eta horrela, harik eta zerrendako alderdi guztiak puntuatu arte.

– 2. zerrendako alderdietan (ikasle GUZTIAK EZ daude ados), 1 batez puntuatuko da desadostasunik handiena izan duen alderdia; 2 batez, bigarrena; 3 batez, hirugarrena, eta horrela, harik eta 2. zerrendako alderdi guztiak puntuatu arte.

• Gero, denen adostasunez zer emaitza lortu den jakiteko, alderdi bakoitzaren puntuazioak batuko dituzte euren zerrendetan, eta puntu gutxien lortu duena:

–1. zerrendako alderdien artean balioespenik onena lortu duena izango da, garrantziari dagokionez.

–2. zerrendako alderdien artean desadostasunik gehien lortu dituena izango da.

AMAIERAKO

ONDORIOAK ETA ADOSTASUNAK

Ikasleek denen artean komentatuko dute, landutako gaiari buruzko amaierako ondorio eta adostasun batean oinarrituz.

PENTSAMENDUESTRATEGIAK

Pentsamenduaren garapena

PENTSAMENDUKO GILTZAK

ANTOLATZAILE GRAFIKOAK METAKOGNIZIOTEKNIKAK

Zatiek batu egiten dute 27

Autorea:

Estrategia hau banaka garatuko da eta gero denen artean aztertuko dute, talde txikitan edo talde handian.

Swartz, R. Hauek egokituta: Calvo, J.; Mesa, R., eta Quevedo, V.

Deskribapena: «Zatiek batu egiten dute» ikaskuntza-teknika honako honetan sakontzean oinarritzen da: batzen eta osotasun bat sortzen duten alderdi, osagai eta faktore guztietan. Aukera ematen du horri buruz hausnartzeko, zehazten duten alderdiei, funtzionamendua hobetzeko moduari edo gauza berriren bat sortzeko erari dagokienez.

Ekintza: taula bat egingo da (ikusi A taula); taulan, landuko den osotasuna irudikatzen duen gaia zehaztuko da; halaber, osotasun horretan aztertuko diren alderdiak, osagaiak edo faktoreak zehaztuko dira, eta analisia egiteko balioko duten galderak bilduko dira.

Oharrak: teknika honen aldaera erraztua erabil dezakegu batzen duten eta taldeko jarrera edo jokabidea osatzen duten ekintzetan sakontzeko; kasu horretan, B taulan jasotakoaren antzeko egitura erabiliko da.

A TAULA

GUZTIA ADIERAZTEN DUEN GAIAREN ZEHAZTAPENA

Zer funtzio du?

Zer gertatuko litzateke ez balego?

Zer lotura du gainerako alderdi, osagai edo faktoreekin?

Aztertutako 1. alderdia, osagaia edo faktorea: . . . . . . . . . . . . . . . .

Aztertutako 2. alderdia, osagaia edo faktorea: . . . . . . . . . . . . . . . .

Aztertutako 3. alderdia, osagaia edo faktorea: . . . . . . . . . . . . . . . .

TALDEKO JARRERAREN EDO JOKABIDEAREN ZEHAZTAPENA

Zer ondorio ditu?

Ekintza finkatua ala aldian behingoa da?

B TAULA

1. jokabidea-ohitura: 2. jokabidea-ohitura: 3. jokabidea-ohitura:

Zer garrantzi du guztiari dagokionez? . . . . . . . . . . . . . . . . . .

PENTSAMENDUARENGARAPENA

PENTSAMENDUESTRATEGIAK PENTSAMENDUKO GILTZAK

Lauren arteko soluzioa

ANTOLATZAILE GRAFIKOAK

METAKOGNIZIOTEKNIKAK

Estrategia hau banaka garatuko da eta gero denen artean aztertuko dute, talde txikitan edo talde handian.

Autorea: Swartz, R. Hauek egokituta: Calvo, J.; Mesa, R., eta Quevedo, V.

Deskribapena: teknika honek aukera ematen du problema batek izan ditzakeen soluzioak pentsatzeko, kontuan hartuta sorturiko proposamenak, haien alde onak nahiz txarrak eta zalantzak.

Ekintza: teknika aplikatzeko, egoera zehaztu, eta ideia-jasa egingo dugu egoerak izan ditzakeen soluzioei buruz.

Ikasle guztien ekarpenak bildu ondoren, taula bat egingo dugu, problema konpontzeko egiten diren proposamen guztiak biltzeko, baita bakoitzaren alde onak, txarrak eta zalantzak biltzeko ere.

Oharrak: «Zatiek batu egiten dute» teknikaren aldaera da, eta mahai-ingurua eta lankidetzako beste teknika batzuk garatzean aplikatzen da.

Arazorako soluzioproposamenak Alde onak Alde txarrak Zalantzak

Estrategia hau banaka garatuko da eta gero denen artean aztertuko dute, talde txikitan edo talde handian.

Autoreak: Calvo, J.; Mesa, R., eta Quevedo, V.

Deskribapena: teknika hau lagungarria da ikasleek pentsamendu irmoak eta kritikoak garatzeko, balioei dagokienez, baita horren ondorioz erreakzionatzeko ere. Egoera aztertu ondoren, diskurtsoa antolatzen da eta arrazoibideari egitura nahiz irmotasuna ematen zaizkio.

Ekintza: teknika hau garatzeko, ikasleek laukitan antolatu behar dute informazioa; laukiotan honekin lotutako alderdiak bilduko dituzte: defendatzen den egoeraren testuingurua, egoeraren zergatiak eta zioak, defendaturiko ideia euskarritzen duten ebidentziak eta defendaturiko iritziari edo egoerari buruzko balioespena.

Oharrak: teknika hau eztabaidetan eta iritziak kontrajartzea behar duten jardueretan erabil daiteke.

Iritzia edo proposamena azaltzea eta testuinguruan kokatzea.

Iritzia edo proposamena arrazoitzea (zioak, zergatiak…).

Arrazoiturikoa frogatzen duten ebidentziak.

Proposamenaren edo iritziaren ebaluazioa, norberaren irizpideen, arrazoibideen eta ebidentzien bidez.

Bigarren Hezkuntzako gakoak

PENTSAMENDU-

Pentsamenduaren garapena

ESTRATEGIAK PENTSAMENDUKO GILTZAK

ANTOLATZAILE GRAFIKOAK

Autoreak: Calvo, J.; Mesa, R., eta Quevedo, V.

METAKOGNIZIOTEKNIKAK

Estrategia hau banaka garatuko da eta gero denen artean aztertuko dute, talde txikitan edo talde handian.

Deskribapena: teknika honek aukera ematen du pentsamendu kritikoa garatzeko, eta, horrela, jatorrizko arrazoibidearen kalitatea egiaztatzeko eta haren defentsaren ahultasunak identifikatzeko.

Ekintza: teknika ondo garatzeko, beharrezkoa da ikasleek informazio hau duten laukiak lantzea: defendatzen dena, ideiaren aurkako arrazoibideak eta zioak, defendaturiko iritzia arrazoirik gabe uzten duten ideiak eta defendatzen denaren aurkako iritzi pertsonala.

Oharrak: aurreko teknika osatzen du, eta autore baten iritziaren aurkako jarrera bat defendatu nahi dugunean aplikatzen da.

Iritzia edo planteamendua azaltzea.

Iritzia edo proposamena arrazoirik gabe uzteko arrazoibidea (zioak, zergatiak…).

Arrazoiturikoa oinarririk gabe uzten duten ebidentziak.

Iritziari edo planteamenduari arrazoiak kentzea, norberaren irizpideak, arrazoiak eta ebidentziak erabiliz.

PENTSAMENDUARENGARAPENA

PENTSAMENDUESTRATEGIAK PENTSAMENDUKO GILTZAK ANTOLATZAILE GRAFIKOAK

Zeharbidea 31

Autoreak: Calvo, J.; Mesa, R., eta Quevedo, V.

METAKOGNIZIOTEKNIKAK

Estrategia hau banaka garatuko da eta gero denen artean aztertuko dute, talde txikitan edo talde handian.

Deskribapena: teknika honek aukera ematen du ezagueraren aurretiazko une baten, oraingoaren eta ondorengoaren arteko loturak modu grafikoan lortzeko; horrela, gauzen zergatia jakitearen aldeko jarrera sustatzen du. Teknikaren helburua lorpenak, iradokizunak edo galderak markatzea da, istorio edo arrazoibide bat eraikitzeko behar direnak; horretarako, ordena, logika eta koherentzia ematen zaizkio hasieratik.

Ekintza: bide bat sumatzeko aukera ematen duen marrazki edo txantiloi batean (A antolatzailea), ikasleek aurretiazko egoera edo abiapuntua, bilakaera (bitartean) eta emaitza (gero) jarri behar dituzte; horrela, une horien ondoan alderdi hauek eta antzeko beste batzuk sartu ahal izango dira: Zer nekien gaiari buruz? Zer zalantza nituen? Eta zalantza horiek izan ditzaketen erantzunak.

Oharrak: teknika honen aldaera bat zeharbideak izenekoa da (B antolatzailea); ordezko mapa bat da, azterturiko gaian gertatzen denaren antzekoa; antzekoak eta egingarriak diren ordezko aukera berriak bilatzearen aldeko jarrera sustatzen du.

AAztertu beharreko gaia

Lehen

Zer dakigu gaiari buruz?

Bitartean

Zalantzek izan ditzaketen erantzunak.

Gaiari buruz sortzen diren zalantzak. Zalantzen zergatiak.

Gero

Zure arrazoibideen eta ebidentzien bidez lortu duzun ezagueraren ebaluazioa.

BAztertu beharreko gaia

Gaiaren lehen azterketa

Azterturiko gaia zehazten eta deskribatzen duten alderdiak.

Ordezkoa

Azterturiko gaiaren ORDEZKO alderdiak eta erantzunak.

Bigarren Hezkuntzako gakoak

Bigarren

Hezkuntzako gakoak

Pentsamenduaren garapena

PENTSAMENDUESTRATEGIAK PENTSAMENDUKO GILTZAK

ANTOLATZAILE GRAFIKOAK METAKOGNIZIOTEKNIKAK

Estrategia hau banaka garatuko da eta gero denen artean aztertuko dute, talde txikitan edo talde handian.

Autorea: Decroly, O. Hauek egokituta: Calvo, J.; Mesa, R., eta Quevedo, V.

Deskribapena: teknika honen helburua arreta gaiaren zehaztapenera bideratzea da, gero lotutako elementuak (elkarrekin loturiko lorpenak) identifikatzeko eta aztertzeko; elementu horiek esanahi osoa ematen diote planteatzen den egoerari.

Ekintza: teknika honen osagaiak, ikasten ari den gaiarekin lotura dutenak: gaia, zergatia, jatorria, denbora-kantitatea, helburua, inplikaturiko eragileak, jarrera.

Oharrak: ikasleek egoera beraren zenbait eremutara transferitzen dituzte pentsamenduprozesuak, hiru ariketa motaren bidez: arretazkoak eta zehaztapenezkoak (behaketa kognitiboa), loturazkoak (denboran, espazioan…) eta adierazpenezkoak (irakurketa, idazketa, kalkulua, marrazketa…).

Aztertzen ari den gaia Jatorria Nondik?

Eragileak Nor?

Zergatia Zergatik sortu da?

Denbora-kantitatea Noiz? Nola?

Helburua Zertarako?

Jarrera Nola jokatu?

Lotutako elementuen katea

PENTSAMENDUARENGARAPENA

PENTSAMENDUESTRATEGIAK

PENTSAMENDUKO GILTZAK ANTOLATZAILE GRAFIKOAK METAKOGNIZIOTEKNIKAK

Estrategia hau banaka garatuko da eta gero denen artean aztertuko dute, talde txikitan edo talde handian.

Autoreak: Hernández, P., eta García, L.A. Honek egokituta: Escamilla, A.

Deskribapena: «Gurpil logikoa» teknikaren aldaera da. Oinarrizko galderak egiten dira, eta, horien eraginez, ikasleek informazio gehiago bilatu behar dute ikasten ari diren gaiari buruz, gai horretaz aldez aurretik dituzten ezagueretan oinarrituz.

Ekintza: turrusta motako diagrama aplikatzeko, ikasleek hau galdetu behar dute ikasi beharreko gaiari buruz:

1.Definizioa: Zer da edo nolakoa da?

2.Arrazoibidea: Zergatik?

3. Kausa-efektu lotura: Zerk sortzen du eta zer eragiten du?

4. Antzekotasunak eta desberdintasunak beste testuinguru batzuekin: Zeren antzekoa da eta zertan da desberdina?

5.Garrantzia: Nola eragiten digu?

Oharrak: teknika honetan, ideiak sortzeko eskema mota jakin bat erabiltzen da, funtsezko galderetan oinarrituz.

Gaiaren zehaztapena Zer da?

Zehaztutakoaren arrazoibidea Zergatik?

Kausa-efektu lotura Zerk sortzen du eta zer eragiten du?

Antzekotasunak eta desberdintasunak beste testuinguru batzuekin

Zeren antzekoa da eta zertan da desberdina?

Garrantzia gure testuinguruan Nola eragiten digu?

Bigarren Hezkuntzako gakoak

Turrusta motako diagrama

Gaia

Bigarren Hezkuntzako gakoak

PENTSAMENDUESTRATEGIAK PENTSAMENDUKO GILTZAK

Pentsamenduaren garapena

Efektua eta garrantzia 34

ANTOLATZAILE GRAFIKOAK

METAKOGNIZIOTEKNIKAK

Estrategia hau banaka garatuko da eta gero denen artean aztertuko dute, talde txikitan edo talde handian.

Autoreak: De Bono, E. Hauek egokituta: Calvo, J.; Mesa, R., eta Quevedo, V.

Deskribapena: «Ondorioak eta emaitzak (OeE)»

teknikaren bertsioa. Teknika honen bidez, ikasleek errazago sistematizatuko dute ekintzen ondorioei (epe laburrekoak, ertainekoak eta luzekoak, askotariko testuingurutan) buruz hausnartzeko lana.

Ekintza: teknikaren osagaiak hauek dira:

1.Egoera identifikatzea eta zehaztea.

Egoera edo gaia identifikatzea eta zehaztea

2.Zioak eta zergatiak.

3. Ondorioak eta haien garrantzia eta epeak (nigan, gainerakoengan, ingurunean, sisteman…).

Oharrak: teknika honek ahalmen itzela du bere funtzionaltasunean.

Zioak-zergatiak

Ondorioak eta epeak

•Nigan, gainerakoengan, ingurunean, sisteman… •Efektuen garrantzia eta epeak.

PENTSAMENDUARENGARAPENA

PENTSAMENDUESTRATEGIAK

PENTSAMENDUKO GILTZAK ANTOLATZAILE GRAFIKOAK METAKOGNIZIOTEKNIKAK

Autorea: De Bono, E. Honek egokituta: Escamilla, A.

Estrategia hau banaka garatuko da eta gero denen artean aztertuko dute, talde txikitan edo talde handian.

Deskribapena: «Ondorioak eta emaitzak (OeE)» teknikaren beste aldaera bat da. Horren bidez, ikasleek errazago hausnartuko dute beren ekintzen ondorioei eta ekintzok antzeko bi egoeraren artean (alderdi bereizgarriak badituzte ere) dituzten emaitzei buruz.

Ekintza: teknika hau gauzatzeko, espazio nahikoa behar da egoeren konparazioaren emaitza ikusteko. Edukiari dagokionez, ikasleek hausnarketa egin beharko dute bi egoeretan betetzen diren zioei eta desberdinak diren zioei buruz. Aldi berean, egoera baten eta bestearen ondorioei buruz ere egin beharko dute hausnarketa, baita haiek gauzatzeak izan dezakeen efektuari buruz ere.

Oharrak:teknika hau aurrekoaren aldaera da eta osatu egiten du. Ondorioen eta emaitzen (OeE) teorian ere oinarritzen da.

Ondorioak (konparazioa)

•Nigan, gainerakoengan, inguruan, sisteman…

•Efektuen garrantzia eta epeak.

Fotokopiatzeko baimena duen materiala.

Bigarren Hezkuntzako gakoak

Efektu eta garrantzi bikoitza 35

1. egoeraren edo gaiaren zioak-zergatiak.

2. egoeraren edo gaiaren zioak-zergatiak.

1. egoera edo gaia identifikatzea eta zehaztea.

2. egoera edo gaia identifikatzea eta zehaztea.

Pentsamenduaren garapena

PENTSAMENDUESTRATEGIAK PENTSAMENDUKO GILTZAK

ANTOLATZAILE GRAFIKOAK METAKOGNIZIOTEKNIKAK

Autoreak: Calvo, J.; Mesa, R., eta Quevedo, V.

Estrategia hau banaka garatuko da eta gero denen artean aztertuko dute, talde txikitan edo talde handian.

Deskribapena: teknika honen bidez, ikasleak aldaketak egin beharraz konbentzituko dira; lagundu egingo die planteaturiko egoerak haiengan zer eragin duen identifikatzen; hau identifikatzen ere lagunduko die: zer onura duten egoerari buruz har ditzaketen erabakiek eta egiten dituzten jarduketek.

Ekintza:aldaketa bat egin beharraz konbentzitzeko, A antolatzaileak irudikaturiko prozesu hau erabiltzen da:

• Gaia interpretatzea eta hari buruzko ondorioa ateratzea.

•Gai horrek maila pertsonalean zer-nolako eragina duen hausnartzea.

• Gaian esku hartzeko zer egin behar den edo zer egin litekeen hausnartzea (hausnarketa kritikoa).

• Gaian zergatik esku hartu behar den edo zergatik esku hartu beharko litzatekeen balioestea.

Oharrak: teknika osatzeko, B antolatzailean irudikaturikoen moduko galderak egin daitezke.

Zer identifikatu eta hauteman dut gaian? Zer ondorio atera dut gaiari buruz?

Gaia identifikatzeko aukeratuko nukeen hitza.

Zer eragin du nigan?

Nigan zer eragin duen adierazteko aukeratuko nukeen esaldia.

Zer egin dezaket gaiari buruz?

Zergatik egin beharko nuke?

Nire asmoak erakusteko erabiliko nuen hausnarketa.

PENTSAMENDUARENGARAPENA

PENTSAMENDUESTRATEGIAK PENTSAMENDUKO GILTZAK

ANTOLATZAILE GRAFIKOAK METAKOGNIZIOTEKNIKAK

Tony Ryan autoreak (1990, 2014), Las llaves de los pensadores: Un potente programa para enseñar a los niños a convertirse en pensadores extraordinarios liburuan, hogei giltza aipatzen ditu pentsamendua garatzeko. Ryanek honela sailkatzen ditu, pentsamenduko prozesuaren edo estrategiaren arabera:

• Pentsamendu kritikoaren garapena sustatzen duten giltzak. Baliozkoak dira ikertzeko, antolakuntza eta programazio pertsonalerako, ekintza-planak garatzeko, hausnartzeko…

• Pentsamendu sortzailearen garapena sustatzen duten giltzak. Baliozkoak dira ideia berriak sortzeko, norberaren sormenaren mugak zabaltzeko, ikuspegiak aldatzeko…

Giltzarik gehienek berrikuntzaren eta pentsamendu sortzailearen garapena nabarmentzen dute; izan ere, pentsamendu horrek ikaskuntzaren aldeko jarrera sor dezake: ikaskuntzarekiko lotura emozionala estutzen du, eta, gainera, gure sormen-gaitasuna garatzeak indartu egiten du aldaketei aurre egiteko dugun ahalmena, eta hori xxi mendeko ezauga-rrietako bat izango da.

Giltzak, gure testuingururako egokitzapen batzuk eginez, honako hauek dira maila bakoitzerako:

1 Brainstorming edo ideia-jasa

Giltza hau Alex Faickney Osborn ikertzaileak asmatu zuen. Ideia sortzaileen bila ari zela, konturatu zen ideiarik eta soluziorik onenak kasu honetan sortzen zirela: lana egitura hierarkizaturik gabeko pertsona talde batek egiten zuenean; izan ere, pertsona horiek askatasunez azaltzen zituzten beren ideiak, eta guztiek jasotzen zuten tratubera. Ez da ahaztu behar ideia asko sortzea ariketa ona dela garunerako.

Talde-laneko teknika da, eta sarritan erabiltzen da ideia berriak eta originalak sortzeko, egoera jakin bati soluzioa aurkitzeko edo, besterik gabe, ikertutako gai baterako edo planteaturiko egoera baterako ideia erabilgarriak sortzeko. (Honela hasten da planteamendua: nola…?; edo, zer egingo zenukete…?).

Irudia 2

Ikuskatzeko gaitasunen garapenak edozein gairen ikaskuntza hobetuko duela adierazten duten ikerketetan oinarrituta dago. Ikasleek marrazki edo irudi bati erreparatuko diote; hain zuzen ere, ikertzen ari den gaiarekin edo arloarekin zuzen lotuta ez dagoen marrazki edo irudi bati.

Zenbait erabilera 3

Pentsamendu sortzailea garatzen duen estrategia dibertigarria da; izan ere, aukera ematen du pentsamenduek arlo konbentzionala gainditzeko eta ohikoak ez diren pentsamenduak sortzeko.

Horretarako, hau eskatuko diegu ikasleei: ohiko edozein objekturi dagokionez (koilara, kartoizko kutxa, lapitza, etab.) irudimena lanean jartzeko, eta bururatzen zaizkien erabilera guztiak zerrendatzeko.

Edozein gairi buruz, mota honetako hasiera duten galderakegiten dira: Zenbat modutan egin dezakezu…?

Adibidez: «Zenbat modu dituzu saiakuntza bat egiteko, problema bat ebazteko, prozesu bat kontatzeko, informazio bat laburbiltzeko…?».

Bigarren Hezkuntzako gakoak

Aldaerak 4

PENTSAMENDUESTRATEGIAK

Pentsamenduaren garapena

PENTSAMENDUKO GILTZAK

Galdera 5

ANTOLATZAILE GRAFIKOAK

METAKOGNIZIOTEKNIKAK

Estrategia honen bidez, ikasleek pentsamendu kritikoa garatuko dute. 2014ko edizioan planteaturiko aldaera batek proposaturikoaren arabera, ikasten ari den gaiari edo unitateari buruzko galderarik garrantzitsuena pentsatu behar da; ez da «bai» edo «ez» erantzuteko moduko galdera izango. Esaterako: zergatik da hain garrantzitsua ura gure bizitzetan?, zer gertatuko litzateke fotosintesirik ez balego?, nola irudikatzen duzu zenbakirik gabeko mundu bat?, eta hitzik gabeko mundu bat?...

Atzerabideak eta eragozpenak 6

Giltza edo estrategia honen bidez, pentsamendu kritikoa sustatzen da; horrela, ikasleek gogoeta egingo dute hobetu daitezkeen ohiko objektu edo jarduera askori buruz. Horretarako, objektu, egoera edo jarduera bat aukeratu, eta horren atzerabideak zerrendatzeko eskatuko diegu; gero, horiek hobetzeko aukerak proposatuko dituzte.

Aukerak 7

Giltza honetan, irakasleek lan bat aurkeztu, eta ikasleek lan hori ohiko tresnak erabili gabe osatzeko moduak zerrendatuko dituzte. Adibidez, bilatu hiru modu:

– Euri-egun bateko ur-bolumena kalkulatzeko.

– Horma bat pintatzeko.

– Mezu bat idazteko.

Eraiki 8

Giltza honen helburua pentsamendu sortzailea sustatzea da, modu praktikoan eta dibertigarrian. Arazo-egoera baten aurrean, ikasleek ahalegina egingo dute «Ikusi-planifikatu-egin-egiaztatu» estrategia aplikatzeko; horretarako, hainbat eraikuntza-egoera izango dituzte aurrez aurre, eta eskura dituzten materialak erabiliz ebatziko dituzte. Hau da, irakasleek material gutxi eta eskuragarriak erabiliz egiteko moduko eraikuntza-lanak planteatuko dituzte; adibidez, ahalik eta konplexuena den molekula baten eredua sortzea, ogia, arkatz markatzaileak eta zotzak erabiliz.

Iragarpena 9

Giltza honetan oinarrituz egiten diren jardueren bidez, ikasleek pentsamendu askoz ere irekiago batez egingo diete aurre bizitzan gertatzen diren aldaketei; ez dira itota sentituko aldaketa horien aurrean, eta jakingo dute horiek guztiak pentsamendu kritikoa erabiliz jasotzen.

Horretarako, irakasleek egoera bat planteatu, eta ikasleek bururatzen zaizkien iragarpen guztiak egingo dituzte. Adibidez:

• Nolakoak izango diren eskolak 200 urte barru…

• Nola elikatuko garen etorkizunean…

• Nolako bidaiak egingo ditugun…

Etorkizunerako begirada horiek hiru ikuspegitatik plantea daitezke:

• Izan daitezkeen etorkizunak: aukera fantastikoak edo barregarriak proposatzea.

• Etorkizun gertagarriak: etorkizunean zer gerta daitekeen deskribatzea.

• Nahi dituzten etorkizunak: nahi duten etorkizuna irudikatzea.

PENTSAMENDUARENGARAPENA

PENTSAMENDUESTRATEGIAK PENTSAMENDUKO GILTZAK

Zer gertatuko litzateke…? 10

ANTOLATZAILE GRAFIKOAK METAKOGNIZIOTEKNIKAK

Giltza hau oso interesgarria da, ideia berritzaile asko sortzen baititu. Ikertu beharreko gaia aurkezteko erabil daiteke, edo gai horri buruz hausnartzeko, aurkeztu ondoren. Gaia hurbil egon daiteke errealitatetik, edo garrantzirik gabea izan daiteke.

Irakasleek galdera bat egingo dute gaiari buruz: zer gertatuko litzateke…?, eta…? Ikasleek, galdera horri erantzuteko, aukera edo ondorio guztiak hartuko dituzte kontuan. Erantzuteko orduan, interesgarria izango litzateke «Ideia-gurpila» eraikitzea. Horretarako, ideia nagusia barruko zirkuluan jarri, eta, gutxienez, 5 erantzun edo ondorio ipiniko dira. Gero, 5 erantzunetako bakoitzarekin lan egin, eta bakoitzaren 3 ondorio jarriko dira, zirkulu txikiagoetan.

Adibideak:

• Zer gertatuko litzateke ekosistemarik ez balego?

• Zer gertatuko litzateke gasolina amaituko balitz?

• Eta teleportatuko bagina?

• Zer gertatuko litzateke dirurik ez balego?

11

Estrategia honen bidez, pentsamendu sortzailea sustatzen da; izan ere, egoera edo arazo baten aurrean, ikasleek soluzioa emateko ordezko estrategiak garatuko dituzte.

Ikasleek arazo baten balizko soluzioak pentsatu behar dituzte, proposatzen zaizkien objektuak (3 edo 4) kontuan hartuz. Adibidez, egin abako bat, kortxozko tapoi bat, bi esne-kartoi, berrogeita hamar gozoki eta aterki bat erabiliz.

Asmakizunak 12

Gako honek pentsamendu sortzailea sustatzen du; gakoaren bidez, ikasleek asmakizun berritzaile bat garatuko dute, eguneroko bizitzan erabiltzeko modukoa. Onena hau da: ikasleek, lehenengo eta behin, zer egin nahi duten planifikatzea; lehenik, marraztea, eta, gero, eraikitzen saiatzea. Beste erronka bat eransteko, birziklaturiko objektuekin egiteko eska daiteke.

Ezinezkoa 13

Giltza honen bidez, ikasleek pentsamendu kritikoa eta sortzailea garatuko dituzte, aurkezten zaizkien egoera guztietan; hain zuzen ere, ez dute aurretiaz ezarritako pentsamendua beti erabiliko. Horretarako, gai jakin bati buruzko gertaera batzuk zerrendatuko dituzte, egin ezin diren edo gertatu ezin diren gertaerak; honela hasten diren esaldiak erabiliko dira: «Ezin da…» «Inoiz ere ez…» «Ez dut…».

Beste bertsio bat hau izan daiteke: ikertzen ari diren gaiari buruzko ohiko galderen aurkako galderak egitea. Esaterako: nola izan dezakegu elikadura osasungarria? Alderantzizkoa: nola izan dezakegu elikadura osasungaitza?

Estrategiarik onena da ideia sortzaileetarako eta ezohiko kontzeptuak garatzeko. Ikasleei zerikusirik ez duten bi objektu aurkeztuko dizkiegu, eta eskatuko diegu ideia-jasaren bidez haien arteko antzekotasunak bilatzeko. Adibidez, lorea eta liburua: biek dakartzate oroitzapenak, biak izan daitezke opari politak, etab.

Ezohiko loturak

Ezaugarri komunak

PENTSAMENDUESTRATEGIAK PENTSAMENDUKO GILTZAK

Pentsamenduaren garapena

Zentzugabea 15

ANTOLATZAILE GRAFIKOAK METAKOGNIZIOTEKNIKAK

Zentzurik gabeko esaldi bat planteatu, eta esaldi hori egia bihurtzen saiatzeko (arrazoituz eta justifikatuz) eskatuko diegu ikasleei. Gogoratu behar da ideia bikain asko garatu gabe gelditu direla «zentzugabeak» zirelakoan eta «egingarriak ez» zirelakoan. Adibidez: «Laster, eguzkienergia erabiltzen duten auto hegalarietan ibiliko gara».

Justifikazioa:

• Ez da kutsadurarik egongo.

• Ez da auto-ilararik egongo.

• Aparkatzeko eraikinak sortuko dira.

• Gidatzeko beste modu bat sortuko da, arau berriak dituena.

• Autoen gaitasuna eta indarra hobetzeko ikerketak egingo dira.

• Oinezkoak eta bizikletak askatasun handiagoz ibiliko dira hirietatik.

Interpretatu 16

Ezohiko egoera baterako hiru azalpen adieraziko dira. Ikasleek egoera horretarako zenbait azalpen edo aukera pentsatuko dituzte. Ariketa honek pentsamendu berritzailea sustatzen du, eta horrek, aldi berean, gertaera edo egoera jakin bati buruzko azalpen edo ondorio asko aintzat hartzeko gaitasuna garatzen du. Esate baterako: Ikastetxeko zuzendaria kolore urdin bizi-biziko galtzerdi batzuekin dator egunero. Zergatik ote da hori, zure ustez?

• Ez du beste galtzerdi batzuk erosteko astirik, eta ahizparenak ekartzen ditu; ahizpa zirkuko aktorea da.

• Emakumeak gizartean duen balioa errebindikatzeko egiten du.

Alfabetoa 17

Giltza honen bidez, ikasleek ideia berriak sortuko dituzte, A-tik Z-ra bitarteko zerrenda batetik ateratako hitzetan oinarrituz. Ikasleak letraren bat zuriz uzten badu, aurrera jarraituko du eta gero itzuliko da letra horretara. Bertsio errazago batean, A-tik Z-rako banakako objektuak zerrendatzeko eskatzen da.

Adibidez, gaia «Espainiako gorabehera geografikoak» bada, zerrenda hau egin daiteke:

A: Arousa: Lotu izen hori gorabehera geografiko mota batekin.

B: Balearrak: Idatzi uhartedi hori osatzen duten uharteen izenak. … eta horrela.

Konbinatu 18

Gure eguneroko bizitzako objektu asko bi objektu guztiz desberdin konbinatuta sortu dira. Giltza honen bidez, produktu berri horietako batzuk garatuko dituzte ikasleek. Horretarako, bi sarrerako taula batean objektu batzuk jarriko ditugu, goiko aldean, eta objektuen izenak, berriz, albo batean. Haiek konbinatuz, objektu guztiz berriak sortuko ditugu. Adibidez: entsaladak.

PENTSAMENDUARENGARAPENA

PENTSAMENDUESTRATEGIAK PENTSAMENDUKO GILTZAK

Harresia 19

ANTOLATZAILE GRAFIKOAK

METAKOGNIZIOTEKNIKAK

Zalantzan jarri ezin den egoera batetik abiatuta, helburua lortzea oztopatzen duen harresia apurtzeko moduak eskatzen dira. Giltza honen bidez, ikasleek bidea oztopatzen duten adreiluzko harresiak bilatuko dituzte. Lehenengo saiakeran, ezin diegu harresiei irabazten utzi, eta haiek garaitzeko ordezko estrategiak bilatu behar ditugu. Esaterako: nekazari batzuek ura behar dute laboreetarako; baina, ura ibaitik eramateko, 50 000 € behar dituzte. Zer egin dezakegu haiei dirua lortzen laguntzeko?

Aukerak: (Lehen ideia-jasaren ostean, aukerarik bideragarrienak hautatzen dira):

• Erakundeei, probintziakoei eta tokikoei, autonomikoei edo nazionalei idaztea; arazoa azaltzea eta dirulaguntza eskatzea.

• Jaialdia egitea; pertsona ezagunak gonbidatzea, dirua biltzen lagun dezaten.

HEA 20

Estrategia praktikoa da ohiko objektuak berriz asmatzeko edo diseinatzeko. Estrategia hau, gaur egun, merkaturako produktu berriak sortzeko erabiltzen da.

Horretarako, akronimoa kontuan hartuz (H: handia, E: erantsi, A: aldatu), ohiko objektuak berriz asmatu edo diseinatu behar dira.

Hitz-eskailera hau da:

− Handiagoa/handia. (Egin objektuaren zati bat handiago edo garrantzitsuago, erabilerari dagokionez).

− Erantsi/berrasmatu. (Erantsi beste zati bat zure objektuari).

− Aldatu edo kendu. (Kendu zati bat edo ordeztu beste batekin).

Bigarren Hezkuntzako gakoak

PENTSAMENDUARENGARAPENA

Bigarren Hezkuntzako gakoak

Pentsamenduaren garapena

Ikasleen pentsamendua garatzeko orduan, alderdi garrantzitsu bat hau da: ikaskuntza berriei eta haien arteko loturei buruz hausnartzea; halaber, ikasleek beren ezagueren bizkar-zorroan sartu dituzten eta ikasi dituzten hitz berriei buruz ere hausnartuko dute. Eskuraturiko ezaguerei buruz gogoeta eginez, gainera, errazago trukatuko dituzte ideiak, eta partekaturiko esangurak osatuko dituzte ikaskideekin.

Norberaren ikaskuntza-prozesua ezagutzeko, ikasleek gauza izan behar dute beren ikasteko moduaren funtzionamenduaz jabetzeko, eta ulertu behar dute ariketa baten emaitzak zergatik erabil ditzaketen beren eguneroko bizitzako beste egoera batzuetan. Prozesu horretarako, komeni da «antolatzaile grafikoak» erabiltzea, lagungarriak baitira ezaguera berriak egituratzeko eta antolatzeko. Besteak beste, aipatzekoak dira:

1. Kontzeptu-mapak

2. Mapa mentalak

3. Diagrama hierarkikoa

4. Segida-katea

5. Ezaugarri-gurpila

6. Eskema

7. Taulak

8. Denbora-lerroa

9. Venn-en diagrama

10. Problemak ebatzi eta erabakiak hartu

11. Kausa-efektu diagrama edo Ishikawa-ren diagrama

12. Jario-mapa

Kontzeptu-mapak 1

Kontzeptu-mapak erreminta grafikoak dira ezaguera antolatzeko eta irudikatzeko; aukera ematen digute ideiak modu esanguratsuan antolatzeko eta ulertzeko. Halako mapen bidez, era berean, modu grafikoan aurkez dezakegu informazioa, eta, begiratuta bakarrik, ikasi beharreko edukiaren egitura kognitiboa ikusten dugu.

Novak-ek (1988) dioenez, kontzeptu-mapa baten oinarrizko elementuak hauek dira:

1. Kontzeptuak: objektuei, egoerei edo gertaerei buruzkoak dira, eta irudi geometrikoen barruan irudikatzen dira.

Kontzeptuak modu antolatuan eta hierarkikoan aurkeztu behar dira, garrantzitsuenen artean loturak egoteko moduan. Kontzeptu inklusiboago batean oinarritu behar dute, eta kontzeptu horrek erantzuna eman behar dio ikaskuntzaren helburuari.

2. Lotura-lerroak: kontzeptuak lotzeko erabiltzen dira. Lotura-lerroak ez dira nahikoa kontzeptuen arteko lotura zehazteko, eta, beraz, haiekin batera, lotura-hitzak erabiltzen dira, kontzeptuen hierarkia eta haien arteko lotura zehazteko.

3. Lotura-hitzak: gehienetan aditzek osatzen dituzte, eta haietako biren edo gehiagoren artean zer lotura dagoen adierazten dute.

4. Proposizioak: elkarrekin zerikusia duten kontzeptuak edo terminoak lotuta osatzen dira; lotura-hitz bat erabiltzen da horretarako. Zentzua duten esaldiek osatu behar dituzte, eta ez dute beste proposiziorik behar koherentzia edukitzeko.

PENTSAMENDUARENGARAPENA

Bigarren Hezkuntzako gakoak

PENTSAMENDUESTRATEGIAK

PENTSAMENDUKO GILTZAK

Kontzeptu-mapen ezaugarriak

Ikasleentzat:

ANTOLATZAILE GRAFIKOAK METAKOGNIZIOTEKNIKAK

1. Aukera ematen dute ikasi beharreko edukiak azkar ikuskatzeko.

2. Haien bidez, errazago detektatzen dira ikasi beharreko gai baten oinarrizko kontzeptuak.

3. Onak dira edukiak modu antolatuan eta hierarkizatuan gogoratzeko eta ikasteko.

4. Aukera ematen dute ikasitakoa ebaluatzeko, gaiari buruz lehendik dakitenetik (aurretiazko ezagueretatik) abiatu eta ikasitakoarekin osatuz gero. Ikasleak, horrela, ikusi egingo du bere ikaskuntza.

5. Eredutzat balio dute, ikasleek beste gai edo eduki batzuen kontzeptu-mapak antolatzeko, hierarkizatzeko edo egiteko.

Irakasleentzat erabilgarriak dira honetarako:

1. Gaia aurkezteko.

2. Ideia nagusien eta bigarren mailakoen arteko loturak ezartzeko, eta, horrela, ikasleek ideia horiek hobeto ulertzeko.

3. Ikuspegi orokorra eta laburpena errazten dizkie ikasleei, ikasi beharreko unitatearen amaieran.

Kontzeptu-mapa baten egitura hierarkikoa

Kontzeptu-mapek modu hierarkikoan antolatzen dituzte kontzeptuak; hau da, mailatan antolatzen dituzte, kontzeptu orokorrago batetik bigarren mailako beste batzuetara.

Gainera, ikasleengana hurbiltzeko, testuak edota irudiak erabiliz landu ditzakegu egitura hierarkikoaren maila guztiak.

Bigarren Hezkuntzako gakoak

Pentsamenduaren garapena

PENTSAMENDUESTRATEGIAK PENTSAMENDUKO GILTZAK ANTOLATZAILE GRAFIKOAK METAKOGNIZIOTEKNIKAK

Kontzeptu-mapa motak:

1.1. Armiarma motako kontzeptu-mapa

Halako kontzeptu-mapetan, gai nagusia edo gunea egituraren erdi-erdian dago, eta, haren inguruan, hierarkia-maila baxuagoko ideiak edo kontzeptuak egoten dira. Aurrerago ikusiko dugun ezaugarri-gurpilaren oso antzekoa da.

1. datua

2. datua

2. datua

1. datua

2. datua

1.2. Kontzeptu-mapa hierarkikoa

1. datua

2. datua

Goiko aldean jarriko den kontzeptu nagusi batetik abiatzen da. Handik, beherantz jarrita, gainerako kontzeptu edo ideia guztiak adierazten dira, bakoitzaren garrantziaren edo hierarkiaren arabera. Bi kontzeptuk garrantzi bera dutenean, altuera berean gelditzen dira. Alderdi askotan, aurrerago ikusiko dugun diagrama hierarkikoaren oso antzekoa da.

Kontzeptu nagusia

lotura-hitzak

lotura-hitzak

lotura-hitzak

lotura-hitzak

1. kontzeptu sekundarioa Kontzeptu nagusia

2. kontzeptu sekundarioa

3. kontzeptu sekundarioa

4. kontzeptu sekundarioa

1. datua

Lehen mailako 2. kontzeptu sekundarioa

Lehen mailako 1. kontzeptu sekundarioa

Bigarren mailako 2. kontzeptu sekundarioa

Bigarren mailako 3. kontzeptu sekundarioa

Bigarren mailako 4. kontzeptu sekundarioa Bigarren mailako 1. kontzeptu sekundarioa

Lehen mailako 3. kontzeptu sekundarioa

Bigarren mailako 6. kontzeptu sekundarioa

Bigarren mailako 5. kontzeptu sekundarioa

PENTSAMENDUARENGARAPENA

PENTSAMENDUESTRATEGIAK

PENTSAMENDUKO GILTZAK

Kontzeptu-mapa motak:

1.3. Organigrama motako kontzeptu-mapa

ANTOLATZAILE GRAFIKOAK

METAKOGNIZIOTEKNIKAK

Mota honetako kontzeptu-mapetan, erakunde baten egitura hierarkikoa balitz bezala aurkezten da informazioa:

– Bertikalak (mota hierarkikoen antzekoak dira).

–

edo zirkularrak.

Bigarren Hezkuntzako gakoak

Pentsamenduaren garapena

Kontzeptu-mapa motak:

1.4.

sistemikoa

Halako kontzeptu-mapetan, ideiak sakontzeko edo haien artean lotzeko moduan aurkezten da informazioa.

Halakoen aurkezpena benetako edo irudimenezko eremu batean oinarritzen da; benetako irudi baten edo osatu nahi den irudi baten inguruan antolatuta ageri da funtsezko informazioa; irudi horrek indartu egiten du adierazi nahi den mezua.

Kontzeptu-mapa

Kontzeptu nagusia

1. mailako 2. kontzeptu sekundarioa

2. mailako 5. kontzeptu sekundarioa

2. mailako 1. kontzeptu sekundarioa

2. mailako 3. kontzeptu sekundarioa

2. mailako 2. kontzeptu sekundarioa

2. mailako 4. kontzeptu sekundarioa

1. mailako 2. kontzeptu sekundarioa

1. mailako 2. kontzeptu sekundarioa

1.5. Paisaia motako kontzeptu-mapa

Funtsezko 1. kontzeptua

Funtsezko 2. kontzeptua

Funtsezko 3. kontzeptua

Funtsezko 4. kontzeptua

PENTSAMENDUARENGARAPENA

Mapa mentaletan, informazioa antolatzeko, gai nagusia erdian jartzen da; bigarren mailako puntuak bertatik abiatzen dira eta informazioa eransten dute. Horrela, modu integratuan eta antolatuan ikasten dugu. Halako mapak, gainera, oso erabilgarriak dira datuak biltzeko eta sormena nahiz oroimena sustatzeko; izan ere, kontzeptu-mapen kasuan bezala, lagungarriak dira pentsamendua antolatzeko eta egituratzeko.

Mapa mentalek gai baten sormenaukera guztiak arakatzen dituzte; gainera, irudimena, ideien arteko lotura eta malgutasuna garatzen dituzte (irudiak, koloreak, kode pertsonalak eta abar erabiliz aberasten dira); horrela, handitu egiten dute oroimenaren konplexutasuna eta ahalmena (Buzan, T., eta Buzan, B. 1996).

Tony Buzanek definizio hau ematen du:

«... mapa mentala hitz edo ideia nagusi bat da; hitz horren inguruan, harekin zerikusia duten 5-10 ideia nagusi lotzen dira. Berriz ere, hitz horietako bakoitza hartu, eta 5-10 hitz nagusi lotzen zaizkio. Ideia horietako bakoitzari beste hainbat lotzen zaizkio».

Mapa mentalak funtsezko lau ezaugarri ditu:

1. Oinarrizko gaia erdiko irudi batean islatzen da.

2. Gai nagusiak erdiko iruditik ateratzen dira, adarrak balira bezala.

3. Adarrek irudi bat edo oinarrizko hitz bat dute, lotutako lerro baten gainean. Garrantzi txikiagoko puntuak ere adar gisa irudikatuta daude, goiko mailako adarretara itsatsita.

4. Adarrek lotutako egitura nodala osatzen dute.

Irudia Irudia Irudia Irudia Irudia tiztnarragkix i a kog o tnarrag

kiag o ko garrantz i tx i kiag o ko g a r r tnaiz t kix i a kog o g a r r tnaiz t kix i a kog o

garrantzitxikiag o ko sekundarioa(2) Ideiak Ideiak sekundarioa(1) Ideiak Ideiak sekundarioa(4) sekundarioa (3 )

Ezaugarri horiek ez ezik, mapa mentalak beste hainbat elementu erabiliz ere hobetzen eta aberasten dira: kolorea, irudiak, kodeak nahiz dimentsioak (interesgarriagoak izateko) eta edertasuna; horrela, sormena, oroimena eta informazioaren oroitzapena sustatzen dira.

Bigarren Hezkuntzako gakoak

PENTSAMENDUESTRATEGIAK

Pentsamenduaren garapena

PENTSAMENDUKO GILTZAK

ANTOLATZAILE GRAFIKOAK

METAKOGNIZIOTEKNIKAK

Diagrama hierarkikoa 3

Izenak dioenez, halako diagrametan, eremu semantiko bateko ideien arteko antolakuntza- eta menderakuntza-loturak adierazten dira. Kontzeptu-mapa bateko datuak diagrama hierarkiko batera ekar daitezke. Bien arteko desberdintasun nagusia hau da: diagrama hierarkikoek ez dute lotura-hitzik behar.

Sekuentzia-katea 4

Sekuentzia-katea tresna erabilgarria da ordena kronologikoan gertaturiko edozein gertaera-segida irudikatzeko edo prozesu baten faseak adierazteko.

Kontzeptu nagusia

Lehen mailako 1. kontzeptu sekundarioa

Lehen mailako 2. KS

Lehen mailako 3. kontzeptu sekundarioa

5. gertaera edo fasea

1. gertaera edo fasea

2. gertaera edo fasea

3. gertaera edo fasea

4. gertaera edo fasea

PENTSAMENDUARENGARAPENA

PENTSAMENDUESTRATEGIAK PENTSAMENDUKO GILTZAK

Antolaketa-estrategia honek pentsamendu analitikoaren ikus-adierazpena eskaintzen du; izan ere, objektu jakin baten ezaugarrietan sakontzeko balio du. Ezaugarri nagusiak gurpilaren erradioetan jartzen dira, ordena hierarkikorik gabe, edozein norabidetan irakurtzeko moduan.

ANTOLATZAILE GRAFIKOAK METAKOGNIZIOTEKNIKAK

Bigarren Hezkuntzako gakoak

Ezaugarri-gurpila 5

1. Ezaugarria

2. Ezaugarria

3. Ezaugarria

4. Ezaugarria

5. Ezaugarria

PENTSAMENDUARENGARAPENA

Antolatzaile grafiko erabilienetakoak dira; haien funtzio nagusia bi gairen edo gehiagoren arteko antzekotasunak, desberdintasunak eta ezaugarriak identifikatzea edo azaltzea da.

Batzuetan oso bakunak dira; izan ere, taula-eran aurkezturiko eskema edo lauki sinoptikoak dira; han modu hierarkikoan aurkezten da eduki batzuei buruzko informazioa. Oso bisualak dira, orokorrean aurkezten baitituzte gai jakin baten elementu nagusiak:

Gai orokorra

1. elementu nagusia 2. elementu nagusia 3. elementu nagusia

Xehetasunak:

Xehetasunak:

• …

Xehetasunak:

(Maila gehiago izan ditzake)

Hala ere, taularik ezagunenak eta erabilienak sarrera bikoitzekoak dira. Zutabe bertikalen kopuru jakin bat dute, azaldu edo konparatu nahi diren elementuen edo gaien arabera; bestalde, elementu edo gai bakoitzari buruz zenbat ezaugarri aurkeztu nahi ditugun, taulek hainbat ilara izango dituzte.

Aztertu beharreko gaia

1. elementua2. elementua3. elementua4. elementua5. elementua6. elementua

1. ezaugarria

2. ezaugarria

3. ezaugarria

... ezaugarria

Adibidea:

Komunikazio-asmoa

Oso erabilia hemen

Hizkuntza mota

Testu mota

NarrazioaDeskribapenaAzalpenaArgudioaElkarrizketaOlerkia

Taulak laburpen-lauki gisa ere erabil daitezke, gai bati buruzko informazio guztia antolatzeko. Adibidez:

Espainiako klimak

OzeanikoaMediterraneoaGoi-mendikoaSubtropikala

Kokapena

Tenperaturak

Prezipitazioak

…

Bigarren Hezkuntzako gakoak

PENTSAMENDUESTRATEGIAK

Pentsamenduaren garapena

PENTSAMENDUKO GILTZAK

ANTOLATZAILE GRAFIKOAK METAKOGNIZIOTEKNIKAK

Antolatzaile grafiko honek aukera ematen du gai bati buruzko gertaerasegida antolatzeko, haien arteko denbora-lotura argi eta garbi ikusteko moduan. Estrategia oso erabilia da ikertu beharreko gertaera edo kontzeptua garatzeko faseak antolatzeko eta kontrolatzeko.

Batzuetan oso sinpleak dira eta, izatez, taula bidez emandako eskema edo koadro sinoptiko bat dira; horietan, zenbait edukiri buruzko informazioa aurkezten da, modu hierarkikoan. Oso bisuala da, gai jakin baten elementu nagusiak orokorrean aurkezten baititu:

Gertaera ⊥ (1. gertakaria...)

Gertaera ❏ (3. gertakaria…)

Gertaera ↔ (2. gertakaria…)

Venn-en diagramak 9

Oso erabilgarriak dira bi kontzeptu, ideia edo informazioren arteko antzekotasunak eta desberdintasunak aurkitzeko. Bi diagramek bat egiten duten eremuak aditzera ematen du ezaugarri komunak dituen azpimultzo bat dagoela; gainerako eremuan, irudi bakoitzaren eremuan alegia, irudi horrenak bakarrik diren elementuak jartzen dira. Bi edo hiru zirkulurekin landu daiteke.

Gertaera ✸ (5. gertakaria…) Gertaera ↕ (7. gertakaria…)

Gertaera ☛ (4. gertakaria…) Gertaera # (6. gertakaria…) Gertaera ● (8. gertakaria…)

Hasierako data Amaierako data

PENTSAMENDUARENGARAPENA

PENTSAMENDUESTRATEGIAK PENTSAMENDUKO GILTZAK ANTOLATZAILE GRAFIKOAK METAKOGNIZIOTEKNIKAK

Problemak ebatzi eta erabakiak hartu 10

Ikasleek pentsamendu kritikoa eta eraginkorra lortzeko, pentsamendu-estrategia egokiak behar dira, sistematikoki aurkitzen dituzten arazo-egoerei aurre egiteko eta testuinguru jakin batean soluziorik onena aukeratzen laguntzeko. Estrategia horiek ezagutzea lagungarria da egoerak honako honetan oinarrituz balioesteko eta ebaluatzeko: informazioaren eta datuen ulermenean eta analisian. Lagungarria da, halaber, zenbait soluzio proposatzeko, bakoitzaren alderdi positiboak balioetsiz, eta soluziorik egokiena arrazoien bidez aukeratzeko.

1. proposamena/soluzioa

• Alderdi positiboak

• Alderdi negatiboak

• Bigarren mailako edo alboko efektuak

2. proposamena/soluzioa

• Alderdi positiboak

• Alderdi negatiboak

• Bigarren mailako edo alboko efektuak

4. proposamena/soluzioa

• Alderdi positiboak

• Alderdi negatiboak

• Bigarren mailako edo alboko efektuak

Arazoegoera

Informazioaren eta datuen analisia

3. proposamena/soluzioa

• Alderdi positiboak

• Alderdi negatiboak

• Bigarren mailako edo alboko efektuak

Arazoa ebazteko edo erabakiak hartzeko urratsak:

1. Ikertu beharreko arazoa edo egoera identifikatzea.

2. Informazioa eta datuak aztertzea: egoera, zergatiak, nahasitako pertsonak…

3. Izan ditzakeen soluzioak edo proposamenak; banan-banan aztertu behar dira, alderdi positiboak eta negatiboak, izan ditzakeen bigarren mailako edo alboko efektuak, etab.

4. Aukeratutako soluzioa edo hartutako erabakia, zergatiak azalduz.

ARRAZOITURIKO SOLUZIOA/ ERABAKIA

Bigarren Hezkuntzako gakoak

Bigarren Hezkuntzako gakoak

Pentsamenduaren garapena

PENTSAMENDUESTRATEGIAK PENTSAMENDUKO GILTZAK

Kausa-efektu diagrama edo Ishikawa diagrama

Kausa-efektu diagrama arazo baten zergatiei buruz proposaturiko teoriak antolatzeko eta irudikatzeko modu bat da. «Arrain-hezur motako diagrama» ere esaten zaio, arrainaren eskeletoaren antzeko forma baitu. Antolatzaile grafiko hau egokia da helburua ikasleek hau pentsatzea denean: bai gertaera edo arazo baten benetako nahiz balizko zergatiak, bai bi fenomenoren edo gehiagoren arteko kausa-loturak.

Bigarren mailako 5.1 zergatia

ANTOLATZAILE GRAFIKOAK METAKOGNIZIOTEKNIKAK

Kausa-efektu diagramak eginez, talde-dinamikak sor daitezke; halako dinamikak lagungarriak dira analisirako, talde-eztabaidarako eta hainbat egoerari edo arazori ezaguerak aplikatzeko; horrela, lantalde bakoitzak hau egin dezake: arazoa hobeto ulertu; zergati, arrazoi edo faktore nagusiak nahiz bigarren mailakoak ikuskatu; balizko soluzioak identifikatu; erabakiak hartu, eta ekintza-planak antolatu.

Bigarren mailako 3.1 zergatia

Bigarren mailako 1.1 zergatia

Bigarren mailako 5.2 zergatia

Bigarren mailako 1. azpizergatia

Bigarren mailako 1. azpizergatia

Bigarren mailako 1. azpizergatia

Bigarren mailako 5.3 zergatia

Bigarren mailako 3.2 zergatia

Bigarren mailako 3.3 zergatia

Bigarren mailako 1.2 zergatia

Bigarren mailako 1.3 zergatia

Bigarren mailako 6.1 zergatia

Bigarren mailako 6.2 zergatia

Bigarren mailako 6.3 zergatia

Bigarren mailako 4.1 zergatia

Bigarren mailako 4.2 zergatia

Bigarren mailako 4.3 zergatia

Bigarren mailako 2.1 zergatia

Bigarren mailako 2.2 zergatia

Bigarren mailako 2.3 zergatia

AZTERTURIKO EFEKTUA

1. ZERGATI NAGUSIA

2. ZERGATI NAGUSIA

3. ZERGATI NAGUSIA

4. ZERGATI NAGUSIA

5. ZERGATI NAGUSIA

6. ZERGATI NAGUSIA

PENTSAMENDUARENGARAPENA

12

PENTSAMENDUESTRATEGIAK PENTSAMENDUKO GILTZAK

ANTOLATZAILE GRAFIKOAK METAKOGNIZIOTEKNIKAK

Halako mapen bidez, ikasleek hobeto ulertuko dituzte urratsez urratsezko segidak, eta errazago hartuko dituzte erabaki autonomoak. Estrategia honek aukera ematen du aldez aurretik ikusteko zenbait egoeratan eman behar diren urratsak eta haien aurrekariak nahiz ondorioak. Horretarako, galderak egin, eta, gero, erantzun bata edo bestea aukeratzearen ondorioak aztertzen dira.

Teknika hau ondo aplikatzeko, ikurrak esleitzea gomendatzen da:

– LAUKIZUZENA: Egoera edo gertaera.

– ERRONBOA: Erabaki-hartzea dakarren galdera bat dauka.

– ZIRKULUA: Modu dikotomikoan planteatzen ditu erantzun-aukerak.

– GEZIAK: Deskribaturiko prozesuak zer noranzkotan lotzen diren adierazten dute.

Bigarren Hezkuntzako gakoak

3.

Gertaerari buruzko 1. galdera ...?

Gertaerari buruzko 2. galdera

1. prozesua

2. prozesua

Jario-mapa

PENTSAMENDUARENGARAPENA

Bigarren Hezkuntzako gakoak

Pentsamenduaren garapena

PENTSAMENDUESTRATEGIAK PENTSAMENDUKO GILTZAK

Errubrika 1

Deskribapena: errubrikek ikasleei aukera ematen diete lanak egindakoan izandako lorpen-mailaz jabetzeko; gainera, oso lagungarriak izan daitezke ikaskuntza-prozesuan:

• Lanak egiteko beharko dituzten ezagueren eta gaitasunen ikuspegi integratua ematen diete; beraz, laguntza ematen diete haiek hobeto ulertzeko eta egiteko modua arrazoitzeko.

• Irakasleak ebaluatzeko aplikatuko dituen irizpideak adierazten dizkiete. Hortaz, haiek aztertzea eta irizpideak ezagutzea lagungarria da lanak irizpideok kontuan hartuz egiteko eta horien arabera berrikusita aurkezteko.

• Baliozkoak izango zaizkie euren ikaskuntzaren bilakaerari buruz hausnartzeko, baldin eta lan mota jakin bat egiten duten bakoitzean errubrika berarekin autoebaluatzen badira, eta lortuta-

ANTOLATZAILE GRAFIKOAK METAKOGNIZIOTEKNIKAK

ko emaitzak lehenago lortutakoekin konparatzen badituzte, lan jakin bat egiteko orduan izan duten aurrerakuntza egiaztatzeko eta alderdirik arazotsuenak identifikatzeko.

Ekintza: ikasitakoa aplikatzeko testuingurua zehazten duten kategoriak erreferentziatzat hartuz, errubrikan hauek jasoko dira: planteaturiko arazoak zer mailatan lortu diren jakiteko eta balioesteko deskribapenak (ikusteko eta neurtzeko modukoak).

Oharrak: teknika hau ikasleek beren ikaskuntza gidatu duen prozesua berrikusteko ere erabil daiteke, baldin eta landu diren tekniken balioespena integratzen bada eta lorpenetarako izan duten balioaz hausnartzen badute.

PENTSAMENDUARENGARAPENA

Itua 2

PENTSAMENDUESTRATEGIAK PENTSAMENDUKO GILTZAK ANTOLATZAILE GRAFIKOAK METAKOGNIZIOTEKNIKAK

Deskribapena: metodo bisuala da, azkar betetzekoa, eta oso moldakorra; aukera ematen du ikasleen iritzia jakiteko irakaskuntza-ikaskuntzaren prozesuko edozein alderdiri buruz (proiektuko jarduerei, taldeko edo banakako lanari, irakasleen lanari eta abarri buruz). Tresna oso motibagarria izan daiteke, eta denborarekin hobera egingo duten alderdien ebaluazioan erabiltzeko modukoa; kasu horretan, itua «aliatua» izango da, gauza ona, ikasleei euren aurrerakuntza jarriko baitie agerian, hau da, banaka edo taldeka ikasten ari diren gauzak.

Ekintza: itu bat marrazten da, zirkulu zentrokideak trazatuz eta haiek zatitzen dituzten erradioetatik ebakiz. Erradioak ebaluatuko diren lanen alderdiak dira; eta ituaren zirkulu zentrokide bakoitza kalitatearen maila bakoitza izango da, alderdi bakoitza-

ren lorpena mailakatzeko. Dardoen jolaseko ituen kasuan ez bezala, erdiko zirkuluak du puntuaziorik txikiena, hau da, lorpen-mailarik txikiena; kanpo-kanpoan dagoen zirkuluak, ostera, puntuaziorik edo lorpen-mailarik handiena izango du. Itua erabiltzeko, gurutze batekin markatuko da erradioak lorpen-mailari dagokion zirkuluarekin duen ebakidura. Ebaluaturiko alderdi guztiei dagozkien puntuak lotuta, poligono bat lortzen da, eta horren tamaina handitu egiten da lana bete ahala.

Oharrak: aukera ematen du emaitzak ikaskuntzako bi une desberdinetan erraz konparatzeko; ikasleek errazago aurkezten eta partekatzen dute beren ebaluazioa.

Bigarren Hezkuntzako gakoak

Ituaren eskala errubrikarena da:

4. Beti.

4. Bikaina.

3. Sarritan.

3. Ona.

2. Batzuetan.

2. Onargarria.

1. Gutxitan.

1. Hobetzeko modukoa.

PENTSAMENDUARENGARAPENA

Bigarren Hezkuntzako gakoak

Pentsamenduaren garapena

PENTSAMENDUESTRATEGIAK PENTSAMENDUKO GILTZAK ANTOLATZAILE GRAFIKOAK METAKOGNIZIOTEKNIKAK

Egiaztatze-zerrenda

Estrategia hau banaka garatuko da eta gero denen artean aztertuko dute, talde txikitan edo talde handian.

Deskribapena: teknika hau lagungarria da ikasle bakoitzak bere ikaskuntza ebaluatzeko eta erregulatzeko. Sistematizatu egiten du egin diren urratsak ikuskatzeko prozesua, eta ikasleei lagundu egiten die lanean erabili dituzten teknikez eta burutu duten pentsamendu motaz jabetzen.

Ekintza: ikasleek, zerrenda batean, X batez markatu behar dute ikaskuntzako gai jakin batean erabilitako eta martxan jarritako teknikekin bat datorren laukia.

Oharrak: aplikatu diren teknikek nola lagundu diguten adierazten duten zutabeak gehitzen bazaizkio, egiaztatze- eta hausnartze-zerrenda izango da.

AZTERTURIKO GAIA

Erabilitako estrategiak

1. estrategia

2. estrategia

3. estrategia

4. estrategia

5. estrategia . . .

Pentsatzeko estrategia Lankidetzako teknika

Lagundu egin dit Aurkitzen, ulertzen... Interpretatzen, aztertzen... Hausnartzen, balioesten...

PENTSAMENDUARENGARAPENA

4

PENTSAMENDUESTRATEGIAK PENTSAMENDUKO GILTZAK ANTOLATZAILE GRAFIKOAK METAKOGNIZIOTEKNIKAK

Aurrerapen-lerroa

Estrategia hau banaka garatuko da eta gero denen artean aztertuko dute, talde txikitan edo talde handian.

Deskribapena: teknika honen bidez, ikasleak errazago jabetuko dira gai jakin bati buruz duten jarreraz; gogoeta eginaraziko die gai horretan gehiago sakontzeko egin dezaketenari buruz eta gaia etorkizunean euren jarrera aldatzeko erabiltzeari buruz.

Ekintza: bakoitzak bere pentsamendu-fase bakoitzean gertatu dena erregistratzen du (gaiarekiko lehen nuen jarrera, orain dudana…).

Oharrak: teknika horren aldaera batek kontuan hartzen ditu ikasleak gaiari buruz lehendik zituen ezaguerak, amaierako ezaguerei dagokienez, baita ikaskuntza horiek haren eguneroko bizitzan dituzten ondorioak ere. Teknika hori osoagoa da, eta aukera ematen du gehiago sakontzeko, ikaskuntzaz jabetzeko eta hartaz hausnartzeko; beraz, aldaera hau erabiltzea gomendatzen da, eta egitura ondoren adierazita dago.

Aztertu beharreko gaia edo egoera

Lehen Gero

Zer nekien gaiari buruz?

Zer dakit ORAIN gaiari buruz?

Hobeto ikasten dut…

Zer izan da zailena ikasteko?

Zertarako balio dit ikasitakoak?

Beste zer jakin nahiko nuke eta nola ikas dezaket?

Fotokopiatzeko baimena duen materiala.

Bigarren Hezkuntzako gakoak

PENTSAMENDUARENGARAPENA

Bigarren Hezkuntzako gakoak

Pentsamenduaren garapena

PENTSAMENDUESTRATEGIAK PENTSAMENDUKO GILTZAK

ANTOLATZAILE GRAFIKOAK METAKOGNIZIOTEKNIKAK

Estrategia hau banaka garatuko da eta gero denen artean aztertuko dute, talde txikitan edo talde handian.

Deskribapena: teknika honek aukera ematen du, konparazio-taula bakun baten bidez, ikasleek landutakoari eta ikasitakoari buruzko laburpena egiteko, planteaturiko egoerei erantzuteko egin diren urratsez jabetuz; halaber, erabilitako tekniken balioespena egiteko eta haien erabilgarritasunaz hausnartzeko ere balio du.

Ekintza: a irudikoa bezalako antolatzaile batean, ikasleek landutakoaren alderdi onak eta zergatiak nabarmendu behar dituzte, baita landutako gaiaren alderdi txarrak eta ondorio horretara heltzeko zergatiak edo arrazoiak ere.

Oharrak: teknika honen aldaera bat ikasleek hau egitea nahi dugunean planteatzen da: betearazteko eta ikasteko gidatzat aukeratu duten prozesua berrikustea eta sistematizatzea. Kasu horretan, B irudikoa bezalako antolatzaile bat erabiliko da.

Landutakoaren eta ikasitakoaren alderdi onak

Landutakoaren eta ikasitakoaren alderdi txarrak

Zergatia:

Erabilitako pentsamenduestrategia edo lankidetzateknika

Zergatia:

Honetan oinarritzen da… Honetan lagundu dit…

Hezkuntza emozionala

Aktiboak

• Zirrara atseginak eta desatseginak identifikatzea.

• Oinarrizko zirrarak identifikatzea.

Aktiboak

• Zirrarak identifikatzen eta adierazten jakitea.

• Zirrarak identifikatzea, nork bere burua ezagutuz.

emozionala Erregulazio

Kontzientzia

• Zirrarez jabetzea eta haiek partekatzea.

• Pertsonen arteko desberdintasun fisikoak eta emozionalak ulertzea.

• Ezustearen zirrara identifikatzea.

• Beldurraren zirrara identifikatzea eta beldurra denok izan dezakegula jakitea.

• Oldarkortasuna kontrolatzen jakitea (amorrua…).

• Sentitzea eta pentsatzea: gertaera (…dudanean) ➞ sentimendua (sentitzen dut…) ➞ pentsamendua (pentsatzen dut…) ➞ ondorioa (zer egingo dut?).

• Zirrarak kudeatu beharraz jabetzea.

• Gauzak arretaz egiteko ohitura sortzea eta ulermena indartzea.

• Erlaxazioa praktikatzea eta lasaitasun-sentsazioak lortzea.

• Autokontroleko kontsignak gogoratzea.

• Isiltasuna sentitzen ikastea eta lasai egoteko uneak aurkitzea.

• Tristezia ohiko zirraratzat onartzea.

• Zirrara positiboak identifikatzea, ariketa bat egiten denean.

• Norberaren ezaugarriak onartzea.

• Geure burua positiboki eta neurriz balioestea.

• Gure zaletasunez jabetzea eta gainerakoenak errespetatzea.

• Beste pertsonen ezaugarriak balioestea eta esker onekoak izatea.

• Lidergoa sustatzea.

• Bakoitzak zer egiten dakien identifikatzea eta laguntza onartzen ikastea.

• Laguntza-jokabideak sustatzea eta balioestea.

• Beste pertsona batzuekiko elkarbizitza balioesten ikastea.

• Gainerakoek zer dioten entzuteko eta ulertzeko arreta praktikatzea.

• Arazoak konpontzeko estrategiak ikastea.

• Enpatia kontzeptua ulertzea.

• Poza eta tristezia sentitzen ditugun uneez jabetzea.

• Maitasunaren zirrara identifikatzea eta adieraztea.

• Beldurra identifikatzea, onartzea eta partekatzea.

• Jeloskortasunaren zirrara identifikatzea eta kontrolatzen ikastea.

• Isekarekiko amorrua eta tristezia erregulatzea.

• Umorea erregulatzea eta gainerakoei barrerik ez egiten ikastea.

• Isiluneak sentitzea, balioestea eta bilatzea.

• Erlaxazio-estrategiak ikastea, kontzentrazioa hobetzeko.

• Zirrara ➞ zergatia ➞ erantzuna (zer erantzun? ➞ oldarkorra/ egokia/hartutakoa) ➞ ondorioa.

• Zirrara positiboak ikuskatzea, benetakoak izan daitezkeen irudimenezko gertaeretan (10 bat ateratzea, bidaia egitea, oparia jasotzea)…

• Zirrara positiboak izatea, ariketa bat egiten denean.

• Barruko edertasuna balioesten ikastea.

• Norberaren identitatea identifikatzea eta onartzea.

• Ahalegina beharrezkoa den ezaugarri positiboa dela jakitea.

• Pertsonen ezaugarriei eta haien arteko desberdintasunei buruzko lexikoa ikastea.

• Maite gaituzten pertsona guztiez jabetzea.

• Bestearen lekuan jartzeko lagungarriak diren egoerak praktikatzea (enpatia).

• Jarraibideak ematearen eta agintzearen artean zer alde dagoen ikastea.

• Laudorio zintzoa egiten eta pozik jasotzen jakitea (asertibitatea).

• Laudorioak sustatzea eta gainerakoei gauza atseginak esaten jakitea (asertibitatea).

• Lankidetza praktikatzea, eta laguntzen eta laguntza jasotzen ikastea.

• Adiskidetasuna definitzen eta balioesten ikastea.

• Munduan ez gaudela bakarrik gogoratzea, eta elkarrekin bizitzeko arauak behar direla.

• Gatazkak konpontzeko kontsignak ezagutzea.

• Irudimena sustatzea.

• Familiako kide sentitzea eta familiak ematen duen laguntzaz jabetzea.

• Eskolako kide sentitzea eta eskolak ematen duen laguntzaz jabetzea.

• Aldartea hobetzeko baliabideak lortzea.

• Zirrara estetikoen balioaz jabetzea (musika, artea, literatura…), zirraren kudeaketan.

• Zirrarak prozesu aldakorrak eta erregulatzeko modukoak direla jakitea.

• Une pozgarriak gogoratzea, aldartea hobetzeko.

• Familian igarotako une onak balioestea eta sustatzea.

Lehen Hezkuntzako 1. maila

Lehen Hezkuntzako 2. maila

Hezkuntza

Lehen Hezkuntzako 3. maila

Lehen Hezkuntzako 4. maila

Aktiboak Aktiboak

• Oinarrizko zirrarak identifikatzea, norberaren baitan eta gainerakoengan.

• Norberaren bertuteez eta akatsez jabetzea.

• Nork bere burua ezagutzea eta onartzen ikastea.

• Zirraren aldaketak eta dinamikak identifikatzea.

• Amorruaren, estresaren edo antsietatearen zirrara identifikatzea, eta autokontroleko estrategiak ikastea.

• Zentzumenez jabetzea eta irudimena sustatzea.

• Gorputzaren keinuak eta esaten diren gauzak kontrolatzea.

• Arreta entrenatzea, komunikazioa hobetzeko.

• Arreta kontzientea aplikatzea, isiltasuna praktikatzen denean.

• Zirraren kausa- eta ondorio-pentsamendua praktikatzea.

• Sentitzea eta pentsatzea: gertaera (…dudanean) ➞ sentimendua (sentitzen dut…) ➞ pentsamendua (pentsatzen dut…) ➞ ondorioa (zer egingo dut?).

• Zirrara positiboak sortzea, ariketa bat egiten denean.

• Bertuteei buruzko lexikoa ikastea eta desberdintasunei buruz hausnartzea.

• Norberaren trebetasunak sustatzea eta laguntza onartzea.

• Bakoitzak bere buruaz duen iritzia jakitea eta autokontzeptua indartzea.

• Harroa izatearen eta bakoitzak bere buruaz harro egotearen arteko aldea ulertzea.

• Ahalegina balioestea, ikasteko eta hazteko mekanismotzat.

• Norberaren bertuteak aurkitzea eta kritika positiboa balioestea.

• Hausnartzen ez duen eta kritikoa ez den gizarte baten ohiko jokabideak (estereotipoz beteak) ez hartzea.

• Asertibitatez komunikatzen ikastea.

• Kausa- eta ondorio-pentsamendua praktikatzea, gainerakoekin harremanak izateko orduan, eta enpatia eta asertibitatea izatea.

• Soluzioak aurreikustea eta kausa-efektua praktikatzea.

• Arazoak konpontzeko jarraibide bat barneratzea.

• Hitz egiten eta entzuten ikastea, gainerakoekin harremanak izateko.

• Lankidetzan lan egitearen balioaz hausnartzea.

• Enpatia praktikatzea eta bestearen lekuan jartzen jakitea.

• Elkarrizketa erabiltzea, komunikatzeko eta gatazkak konpontzeko.

• Zirrara atseginak sortzen ikastea (zirrara estetikoak).

• Ondo sentiarazten diguten lekuak identifikatzea.

• Lasai egoteko eta ongizatea sentitzeko estrategiak ikastea.

• Balioetan heztea: hiritartasun aktiboa.

• Jariatzea.

• Oinarrizko zirrarak identifikatzea.

• Zirrarak adieraztea.

• Gainerako pertsonen zirrarak identifikatzea.

• Nork bere burua ezagutzen ikastea.

• Zirrarak pentsamenduekin eta gertaerekin lotzea.

• Gure aldarteak identifikatzea eta bideratzea.

• Zirrara positibo sortzaileak sortzea, haserre edo amorruz gaudenean.

• Arreta handiko, kontzentrazioko eta erlaxazioko teknikak edo dinamikak esperimentatzea.

• Komunikazioa modu positiboan erabiltzea, harreman onak edukitzeko eta autoestimua hobetzeko.

• Laudorioa erabiltzea, jarrera edo jokabide jakin bat balioesteko, eta autoestimua hobetzen laguntzea.

• Jokabide kritikoak eta burutsuak izatea, eta aurreiritziak baztertzea.

• Erronkak onartzea, aldaketari, lan autonomoari eta lankidetzari mesede egiten dion jarreratzat.

• Gatazka bat detektatzea, eta jarduteko eta gatazka konpontzeko estrategiak ikastea.

• Autokontrola eta komunikazio asertiboa eta enpatikoa aplikatzea, beste pertsona batzuekin.

• Nork bere burua eta gainerakoak errespetatzeko jarrera finkatzea.

• Ongizate emozionala bilatzeko estrategiak praktikatzea.

• Barne-hizkuntza positiboa praktikatzea eta barneratzea.

• Lotura afektiboak eta elkartasunezkoak sortzea, esperientzia positiboak sustatzeko.

• Helburu positiboak eta errealistak finkatzea, etorkizunari begira.

• Erkidegoaren ongizatean laguntzen duten ekintzetan parte hartzea.

Lehen Hezkuntzako 5. maila

Aktiboak

• Oinarrizko zirrarak identifikatzea, norberarenak eta gainerakoenak.

• Zirrarak identifikatzea, onartzea eta izendatzea, norberarenak eta gainerakoenak.

• Norberaren irudiari eta kontzientzia emozionalari buruz sakontzea.

• Norberaren eta gainerakoen ezaguera-maila ebaluatzea.

• Ikasleengandik hurbilen dauden zirrarak identifikatzea.

• Amorruaren, estresaren, antsietatearen edo haserrearen zirrara identifikatzea, eta autokontrola beharrezkoa dela jakitea.

• Erlaxatzen eta kontzentratzen ikastea, isiltasunaren bidez.

• Zirrarak erregulatu beharra ulertzea eta horretarako estrategiak ezagutzea.

• Barruko lasaitasuna lortzeko estrategiak aplikatzea.

• Erlaxazioa eta bistaratzea praktikatzea.

• Norberaren ongizate emozionala kudeatzea.

• Norberaren erantzukizuna, ahalegina eta poztasuna sustatzea.

• Nork bere burua balioesten jakitea eta gainerakoak ere ondo balioestea.

• Norberaren bertuteak neurriz balioesten ikastea.

• Ahaleginaren garrantzia eta ondorio positiboak agerian jartzea.

• Bizi-baldintza oso txarrei arrakastaz aurre egitea (erresilentzia).

• Irudiak zirrarekin lotzea, enpatia-prozesu batean oinarrituz.

• Gauzak esateko moduari garrantzia ematea (enpatia eta asertibitatea).

• Gatazkak enpatian eta kausen analisian oinarrituz konpontzen ikastea.

• Pertsonekin harremanak izateko eta komunikatzeko gaitasunaz hausnartzea.

• Ahozkoa ez den komunikazioa erabiltzen jakitea.

• Komunikazio-estilo guztiak ezagutzea eta erabiltzea.

Lehen Hezkuntzako 6. maila

Aktiboak

• Zirrara gehiago ezagutzea eta zirrarei buruzko lexikoa aberastea.

• Nork bere burua hobeto ezagutzea, hizkuntza emozional egokia erabiliz.

• Zirrarak aldarteekin identifikatzea.

• Norberaren zirrarak kudeatzen jakitea, besteen zirrarak edozein izanik ere.

• Une onak balioestea eta sustatzea.

• Zirrararen, pentsamenduaren eta ekintzaren arteko lotura ulertzea.

• Beste pertsona batzuekin norberaren arazoez hitz egiten ikastea.

• Ongizate emozionalerako estrategiak barneratzea eta esperimentatzea (zirrara estetikoak).

• Barruko egoera emozionala ulertzea eta adieraztea.

• Sormenezko irudimena eta erlaxazioa sustatzea, zirrara positiboak sortzeko.

• Zirrara desatseginak onartzea eta horiei aurre egiteko trebetasunak aplikatzea.

• Pentsamenduaren eta zirrararen arteko loturaz jabetzea.

• Norberaren irudia modu errealean ezagutzen ikastea.

• Autoestimua sustatzea, norberaren bertuteak identifikatuz eta balioetsiz.

• Egoera txarrei arrakastaz aurre egitea (erresilentzia).

• Lorturiko arrakastak egin den lanarekin lotzea.

• Desberdinak garela jakitea eta desberdintasunak onartzea.

• Asertibitatea elkarrizketarekin eta gatazkak bakez konpontzearekin lotzea.

• Enpatia elkarrizketarekin eta gatazkak bakez konpontzearekin lotzea.

• Asertibitatea eta enpatia erabiltzea, hitz egiteko eta gatazkak konpontzeko orduan.

• Errealitate bat baino gehiago eta hainbat ikuspegi daudela jakitea.

• Gizartearen aldeko jokabidea garatzea, giza eskubideetan oinarrituz.

• Norberaren ongizaterako zirrara positiboak sortzen dituen barne-hizkuntza garatzea.

• Pentsamendu positiboko estrategiak eta errutinak ikastea eta aplikatzea, ongizate emozionalerako.

• Aniztasuna balio bat dela ulertzea eta interakzio aktiboa sustatzea, lankidetzan jarduteko eta taldea egiteko modutzat.

• Erabakiak hartzea, erronkak onartzea eta norberaren mugak gainditzea, ongizate emozionaltzat.

Lehen Hezkuntzarako materiala

Ikaslearentzako materiala

LIBURUAK

Liburu bat maila bakoitzeko, zeinetan arreta konpetentzietan ipintzen baita, ikasitakoa aplikatuz barneratzeko.

KOADERNOAK

Hiru koaderno daude maila bakoitzean. Konpetentzietan oinarrituta daude, eta testuinguru motibagarriak dituzte, ikasitako edukiak berrikusteko.

Irakaslearentzako materiala

PROPOSAMEN DIDAKTIKOAK

Maila bakoitzeko bat dago. Ikaslearen liburuko orrialdeak erreproduzitzen dira eta, horiez gain, bestelakoak ere badaude: ariketa osagarriak, gako didaktikoak, soluzioak, ikasgelako materiala, baliabide digitalak, etab.

PROPOSAMEN DIDAKTIKOA

Ikasgelako materiala

Ikasturte bakoitzerako beren-beregi diseinatutako eta hautatutako material sorta. Jolastuz ikastea da materialon helburua.

Puzzle ortografikoa

Proiektu digitala

Proiektu digitalaren orrialdeetan deskribatu diren baliabide eta tresnez bestalde, proposamen espezifikoak daude: zientziei buruzko tailerrak, Scratcherako proposamenak, irudien galeriak, eskemak, etab.

Abuztua

bata bestetik ohi baino hurbilago, inguru guztiari begira-begira. —Ongi etorri Hogwartsera —esan zuen andereño McGonagallek—. Urte-hasierako oturuntza izango da laster; baina, Jantoki Handian dagozkizuen lekuetan eseri baino lehen, etxeetarako aukeratu behar zaituzte. K. Rowling,HarryPotteretasorgin-harria.

Hasiera

Antzara jokoa

Antzaraz antzara

Antzaraz antzara

Hatzetan ipintzeko txotxongiloak

—Eriansar!—Erianzer? —Erianbat.—Eritikbat.—Eritikzer? —Eritikat.

Antzaraz antzara

Antzaraz antzara

Antzaraz antzara

Antzaraz antzara

Antzaraz antzara

Antzaraz antzara

Antzaraz antzara

Antzaraz antzara

Antzaraz antzara

Aittattunttun,amattuntun, ttunttunerealaba. Orottunttunizateko, ttunttunbehardunsenarra.

BeleakBerreagarazerbaitdaroa; badaroa,bereadaroa: babaerreaahoandaroa.

Antzaraz antzara

Antzaraz antzara

Antzaraz antzara

Antzaraz antzara

Antzaraz antzara

Antzaraz antzara

Antzaraz antzara

Antzaraz antzara

Antzaraz antzara

Ris-ras,ris-ras, paperakurratzenhas. Ris-ras,ris-ras, paperontziradoaz.

Harla-marla, kin-kuan-kin, portanzela, portanmin,arraxinoletmarraxinoletsegeren-megeren, kirun,karun,pek! Arabakoabadearenkapelapean baga-garaubi.

Kanbonpalangakpagoz.

Soloberrikoartoarenorriarengorria!

Alkipeankapa,kapaalkipean; alkipeankapa,kapaalkipean. Alkipeankapa,kapaalkipean; alkipeankapa,kapaalkipean.

Xiri-xara,xiri-xara,txoritxarra, txarara.

Ikaslearen liburuak

Liburuak

Liburu bat maila bakoitzeko, zeinetan arreta konpetentzietan ipintzen baita, ikasitakoa aplikatuz barneratzeko.

Hiru liburukik osatzen dute liburu bakoitza, bat hiruhileko bakoitzeko.

Nolakoak dira?

1Hitz eta pitz

Kalitate oneko hezkuntza izatea ezinbestekoa da gure gizartearen garapenerako. Izan ere, trebatuz gero, herritarrek aukera gehiago dituzte lanpostu duina eta bizimodu hobea izateko. Gure inguruan, ia denok dugu irakurtzen eta idazten ikasteko aukera, baita oinarrizko kalkuluak egiten eta teknologia erabiltzen ikastekoa ere. Eta goi-mailako ikasketak ere egiten dituzte askok. Baina munduko txoko guztietan ez da hori gertatzen. Azken urteetan munduko alfabetatze-tasa asko igo bada ere, oraindik jende asko dago eskolatu gabe, eta oztopoak ditu oinarrizko alfabetatze-trebetasunak eskuratzeko.

Zer deritzozu?

Zenbat denbora ematen duzu eskolan urtero?

Zer egingo dute eskolara joaten ez diren umeek denbora horretan guztian? Datua Munduan 103 milioi gaztek ez dituzte oinarrizko alfabetatzetrebetasunak, eta horietatik % 60 baino gehiago

8

Ikaskuntzaegoera

9

zaion. (Aurkezleak alde baterantz seinalatzen du, telebista-pantailatik kanporantz; hantxe ikusiko dugu eszena.)

L andrea Kaixo, Txomin!

T Egun on, andrea. Zer jarriko dizut?

Lamikiz andrea Jarri kilo bat…

Txomin Kilo bat zer? lamikiz andrea Zera… gauza biribil hori… Nola esaten da?

Txomin (Pentsakor, lamikiz ri lagundu nahian.) Gauza biribila…?

Sagarrak?

Lamikiz Ez, gizona, ez. Gauza gorri hori…

Txomin A, bai! Kilo bat erremolatxa nahi duzu zuk.

Lamikiz (Haserretzen hasita. Ez, ez, ez…!

Aurkezlea Baina hitz-lapurretarik larriena auzoko iturri berriaren inaugurazioan gertatu da, eta gure alkatea izan da protagonista. Izan ere, hitzaldiaren erdian… (Aurkezlea antzeztokiko beste alderantz seinalatzen du, telebista-pantailatik kanporantz; A eta bi inegotzi daude han, traje dotoreak jantzita.)

Alkatea Denon ahaleginari esker, iturri polit hau dugu orain auzoan; begira, begira nola isurtzen duen likido zoragarri hori: zera…, zera… (Ahaztu egin zaio izena; urduri jarri da auzotarren aurrean.) Likido hori, zera…, zera… (Zinegotziei begira gelditu da, laguntza eske.) zinegotzia Autoa? zinegotzia Ogia? (Zinegotziak, argi eta garbi, Alkateari barreka ari dira.) Ez! (Haserretzen hasi da.) Iturritik irteten den hori… 1. zinegotzia Ardoa? 2. zinegotzia Petrolioa? Alkatea (Negar egiteko zorian.) Ez, ez… Aurkezlea Auzoan hitz-lapur bat dabilela uste dugu. Gaizto horrek auzoko eskolan lapurtu zuen azkenekoz: musika-irakasleak txistuka amaitu behar izan zuen klasea, gaizkileak lapurtu egin baitzituen haren…, haren… Nola zen hori? Lehen esan dut eta! Haren… esan eta idatzi egiten den hori… letraz osaturik dago…, mihiaren puntan nuen eta… (Halako batean, aurpegia aldatu, alde batetik bestera begiratu, eta korrika irten da A ) Lapurra, lapurra…! Antonio de la Fuente, El ladrón de palabras. Ed. Torre. Isuri: likido bat ontzitik kanpora bota edo

Komunikatu Ulertu

KOMUNIKATU Komunikatzea beste norbaitekin informazioa, ideiak, zirrarak eta abar partekatzea Idatziz ere komunikatzen gara, letrak eta puntuazio-markak erabiliz. Hain zuzen ere, zerbait ez ahazteko, ikasteko, jolasteko eta beste

hainbat gauzatarako idazten dugu. Begiratu arretaz eta erantzun. Erabiltzen dugu gorputza ahozko komunikazioan? Zertarako? Berdin hitz egiten diezu lagunei, ezezagunei eta adinekoei? Azaldu nolako hizkuntza erabiltzen duzun kasu bakoitzean. Aurrean duzu beti hartzailea hitz egiten duzunean?

2 Taldeka jarrita, aipatu ahozko komunikazioan ohikoak diren bost egoera. Jarri binaka, eta definitu irakurgaiko hitz hauetako bi, ahoz: telebista aurkezlea alkatea lapurra Irudikatu definizio bakoitza keinuen bidez. Azaldu egoerak ahoz Azaldu hauetako bat ikaskideari, eskuak bizkarrean jarrita eta mugitu gabe: Zer bide egiten duzun etxetik eskolara. Zer egin daitekeen herriko jaietan. Zein den zure

14

U1

WhatsApp bidez bidalitako audioa. f) Alkatearen pregoia jaietan. g) Liburutegiko ordutegia, atean jarrita. h) Ikaskidea ikasgelan zoriontzea. Idatzi hiru lerroko testu bat, udan bizi izandako zerbaiti buruz. Gero, kontatu ahoz ikaskideari, testuari begiratu gabe. Berdin erabili duzue hizkuntza ahoz eta idatziz? Eztabaidatu horren inguruan.

Egoera hauetatik, zein dagozkio idatzizko komunikazioari?: a) Agendan idatzitako oharra. b) Teleberriko esatariaren mezua. c) Egunerokoa. d) Liburu baten fitxa.

15

janari gogokoena eta zer osagai dituen. Duela gutxi ikusi duzun film baten argumentua. Zer animaliak ematen dizun ikararik handiena, eta zergatik. Orain, egin gauza bera eskuak erabiliz. Hausnartu nola egin duzuen errazago, zehatzago…, eta arrazoitu. Komunikazioa teknologia berrien garaian Azken boladan, inoiz baino gehiago komunikatzen gara idatziz, gure telefono mugikorrei esker. Badakizu nolakoa den telefono bidezko idatzizko hizkera? Irakurri testua. Deszifratu mezu hauek: • Idatzi esaldi bat koadernoan, mugikorretako hizkera erabiliz. Gero, erakutsi ikaskideari, deszifra dezan. Kxo! Zmz zabiltza? Amz Ekarri kaf +ago, mese! Gabon! 2ar art ;) Skerrik! Gro art! Ondo i2li, nskak! Telefono bidezko komunikazioa Teknologia berriek zeharo aldatu dute komunikatzeko modua; telefono mugikorretan, hizkera berezia erabiltzen da, errazago eta arinago komunikatzeko. Mugikorretako hizkerak ezaugarri ditu: Zenbakiak eta ikurrak erabiltzen dira:  ):  ;)  (: Bokalak kentzen dira. Onomatopeiak oso ohikoak dira. Laburdurak erabiltzen dira. Gogoan hartu! Telefono bidezko hizkeran onargarria da testuak laburtzea, baina gainerako egoeretan hizkuntzaren ohiko kodeak errespetatu behar dira. LEHEN HEZKUNTZA 2 Euskara Lehen hiruhilekoa 12HLEK ZENTZIA PROIEKTU DIGITALA DAUKA Munduahelburu Euskara LEHEN HEZKUNTZA Lehen hiruhilekoa LEHEN HEZKUNTZA 1 LEHEN HEZKUNTZA Euskara Lehen hiruhilekoa Lehen hiruhilekoa 12HLEK ZENTZIA PROIEKTU DIGITALA DAUKA Munduahelburu

etxerako lanak egin ez dituzulako.

2  Zer elementuk egin du huts kasu bakoitzean?

a) Gutun bat zabaldu duzu, baina paperean ez dago ezer idatzita. b) Gailu bat erabiltzeko argibideak hizkuntza ezezagun batean idatzita

Hiztegia

Puntuak

Gogoratu

ezinbestekoa da igorleak eta hartzaileak kode bera

goiko aldean dagoen hitza.

)etenaldiluzeaadieraztendu.Amaieraematendieperpausari (puntu eta jarrai),paragrafoari puntu eta bereiz eta testuari amaierapuntua). Puntuaren ostean letra larria erabili behar da.

Hiztegian hizkuntza bateko hitzak ageri dira, ordena alfabetikoan.

Hitz bat bilatzeko, honako hauek hartuko ditugu kontuan: Hasieranletraberadutenbihitzbadaude,bigarrenletrarierreparatuko diogu. Izenak eta izenondoak mugagabean agertzen dira (katu, eder aditzak, partizipioan (ikusi, joan Gida-hitzak erabiliz, azkarrago aurkituko dugu edozein hitz.

Esan nola agertzen diren hitz hauek hiztegian: entzuten oroimena iturritik jarriko zabala

4  Lotu hitz mota bakoitza dagokion laburdurarekin. izena adond. izenlaguna ad. aditzondoa izlag. aditza iz. izenondoa izond.

Hitzezko eta hitzik gabeko komunikazioa

Ordenatu esaldiak eta osatu testua. Jarri puntuak eta letra larriak dagokien lekuan.

hala ere, alferrik izan dira ahalegin guztiak

hori dela eta, alkateak laguntza eskatu dio poliziari – hitz-lapurra liburuetako hitzak jaten hasi da orain – polizia misterioa argitzen saiatu da – laster ez da hitzik geldituko munduan!

Bi puntuek ) aditzera ematen dute jarraian azalpenak datozela. Kasu

EZAGUTU DIZIPLINARTEKO

1. HIRUHILEKOA

Erreparatu irudiari eta identifikatu:

2 Idatzi bi puntuak behar diren tokian, eta azaldu zergatik erabili dituzun.

– Aurkezleak hau esan zuen «Hitzak desagertzen ari dira».

Kaixo, Oier mahai gainean utzi dizkizut liburuak. – Asteburuan hauek izango ditugu hitzaldiak, erakusketak, antzerkia…

Dentistak argi esan zidan «Egunero garbitu behar dira hortzak».

Idatzi falta diren puntuazio-markak

Bilatu irakurgaiko hitzak hiztegian Kopiatu testua koadernoan eta idatzi falta diren puntuak eta bi puntuak.

Jarriko ditugu argazkiak klima-aldaketari buruz sentsibilizatzeko? Ingurumen-kontzientzia piztuko dugu!

Asmatu eta idatzi komunikaziorik gabeko hiru egoera: Ez dago igorlerik. Ez dago hartzailerik. Ez dago koderik.

Bilatu gaizto lagundu eta klase hitzak hiztegian, eta adierazi: a) Zer motatakoa den bakoitza. b) Zenbat adiera dituen. c) Zein den hitz bakoitzaren orrialdeko gida-hitza.

Hitzik gabeko hiru komunikazio-egoera.

Hitzezko bi komunikazio-egoera, ahozkoak.

Binaka jarrita, pentsatu hitzik gabeko bost komunikazio-egoera.

5  Nola adieraziko zenituzke honako hauek hitzik erabili gabe?

a) Debekatuta dago jatea eta edatea.

b) Ados zaude zure lagunak egindako proposamenarekin.

c) Ezin da bainatu, itsaso zakarra baitago.

d) Bizikletaz zoaz bidegorritik, eta bi pertsona datoz oinez. Kentzeko

e) Zineman zaude lagunekin, eta gose zarela esan nahi diezu.

Asmatu kartelak

Asmatu komunikaziorik gabeko egoerak Asmatu ikasgelan hauek adierazteko marrazkiak edo kartelak: Itzali ikasgelako argiak eskolak amaitutakoan. b) Astelehenetan eta ostiraletan, jarri aulkiak mahai gainean, ikasgela garbitzeko. c) Ez borrokatu jolastokian: konpondu gatazkak hitz eginez.

Gogoan hartu! Komunikabideetako aurkezleak hitzez komunikatzen dira, baina haien begiradak eta gorputzmugimenduak ere garrantzitsuak

ITZALAPROIEKTUAK UZTENDUTEN

1 nk P E NTSATU

Batzuetan, benetako irudiak erabiliz, gai batzuk hobeto ulertzen ditugu hitzak erabiliz baino. Irudiek, argudioen aldean, sentsibilizazioa eta enpatia sortzeko efektu handiagoa dutelako gertatzen da hori. irudi etortzen zaizkizu burura klima-aldaketa aipatzean?

2 DISENAT U

Ikertzen hasiko gara, eta horretarako, gaiari buruz zer alderdi ezagutu nahi ditugun pentsatu behar dugu. Talde bakoitzak klima-aldaketan eragina duen gai bati buruzko argazkiak bilatu ditzake. Adibidez: flora, fauna, ozeanoak, desizoztea, itsaspeko bizitza, energia edo industria. Garrantzitsua da irudiak zer iturritatik hartu ditugun idatziz jasotzea!

3 EGIN

Argazki guztiak bildutakoan, haien iturria aipatu eta argazki-oin labur bat idazteko ordua da. Argazki-oinaren bidez, argazkiarekin adierazi nahi duguna hobeto ulertuko dute besteek.

Irudiak beste gela batzuekin, familiarekin eta irakasleekin ere parteka ditzakezue. Eta nola egin hori? Klimari eskainitako txoko bat jar dezakezue eskolan, edo zuen blogera edo ikastetxeko webgunera igo… Informazioa partekatzeak gai honi buruzko kontzientzia hartzen lagunduko dio jendeari.

4 PRESENTA g EGIAZTATU 5

Hau zait harrigarriena: ...

Nolakoak dira liburuak? Aztertu xehetasunak

Komunikatu

6 Basoan murgilduta

Gizakia antzina-antzinatik bizi izan da naturarekin harremanetan: basoetan, aintziren eta itsasoaren inguruan... Eta gurekin batera, mota askotako izakiak bizi dira. Garrantzitsua da munduko habitatak babestea, bizidun guztion bizilekuak baitira.

Izaki errealez gain, gizakiak izaki fantastiko asko irudikatu izan ditu gure basoetan, aintziretan... Benetakoak direla uste duzu?

Zer deritzozu?

Zergatik daude arriskuan munduko basoetako asko?

Zer gertatzen zaie animaliei haien habitata hondatzen bada?

Nola zaindu ditzakegu ekosistemak?

Unitate honetarako…

HELBURUA AURRERA

Ekosistemek zer garrantzi duten pentsatuko dugu, eta basoko kondairen bilduma bat osatuko dugu.

Datua Munduan ia 8 milioi animalia-espezie daudela pentsatzen da, baina horietatik 1 milioi inguru bakarrik katalogatu dira. Jarraitu hariari!

GJH. Ikaskuntza-egoerak Garapen Jasangarrirako Helburuekin lotuta daude. GJH horiek, gainera, diziplinartekotasuna kontuan hartuz

I r a k u r g a i a Piztiarioa

Zer izaki ezagutzen zituzten Erdi Aroan?

I k a s i h i t z a k

Zer izaki fantastiko duzu gustukoen?

I r u d i a k d e s k r i b a t u D e s k r i b a p e n a

Zer informazio ematen digute irudiek? Zergatik jakin nahi dugu gauzak nolakoak diren?

Ikaskuntza-egoera. Unitatearen hasieran, ikaskuntza-egoera bat dago; horren bitartez, arazo-egoera bat planteatzen zaie ikasleei, amaieran hausnarketa egin dezaten eta proposamen eraldatzailea izan dadin.

EZAGUTU HIZKUNTZA Atzizkiak (I): kontzeptu abstraktuak Txistukariak (I): s, x, z Izenordainak

EZAGUTU LITERATURA Literaturabaliabideak (II)

Ulertu

Diziplinarteko proiektua

Ezagutu hizkuntza Ezagutu literatura

Ikasi dudana antolatu

Ikaskuntzaegoera

Oinarrizko ezagutzak. Ikaskuntza-egoeren bitartez, ikasleek aplikatu egingo dituzte komunikaziotrebeziak eta unitatean zehar ikasitako oinarrizko ezagutza guztiak.

Irudiak deskribatu

Deskribapena KOMUNIKATU KOMUNIKATU

Irudiei, argazkiei eta margolanei erreparatuz, informazio asko lortuko dugu. Irudiak deskribatzeko, jarraitu urratsoi:

• Lehenik, irudiaren ikuspegi orokorra deskribatuko dugu.

• Ondoren, irudiko elementuak aipatuko ditugu. Pertsonak edo animaliak badira, zertan ari diren ere azalduko dugu.

• Azkenik, zer-nolako zirrarak sortzen dizkigun azalduko dugu.

1 Binaka jarrita, deskribatu irudi bakoitza, goiko urratsak kontuan hartuz.

Mika elurretan, Claude Monet. Emakumeak hondartzan, Auguste Renoir.

2 Orain, entzun deskribapenak eta erantzun galderei:

• Bat datoz entzun duzuena eta zuen deskribapenak?

• Aipatu da zuek ahaztu duzuen zerbait?

• Zer-nolako zirrarak azaldu ditu esatariak?

Deskribatu margolanak Binaka jarrita, deskribatu margolan bat:

• Bilatu margolanen argazkiak etxean (Interneten…). Aukeratu bat eta ekarri ikasgelara.

• Bikotekide batek bere margolana deskribatuko dio besteari, argazkia erakutsi gabe.

• Besteak deskribapena marraztuko du. Azkenik, argazkia eta marrazkia konparatuko dituzue.

Portfolioa.

Unitatearen amaierako atal honetan, ikaskuntza-prozesuari buruz hausnartuko dute ikasleek, hainbat ikuspuntutatik.

Lexikoa

1 Sortu hitz eratorriak, hitz bakunak eta atzizkiak lotuz. maltzur -gintza etorri -men oihal -keria ahal -tasun maite -kizun

2 Osatu esaldiak aurreko ariketako hitzekin.

– Markelek gauza harrigarriak egiteko … du.

– …ko lantegiak daude herrian.

– … olerkietan sarri agertzen den gaia da.

– Ez dugu … igartzeko modurik.

– Sorginek … asko egiten dituzte.

3 Azaldu hitz eratorri hauen esanahia:

entzumen askatasun

Ortografia

zapatagintza zikinkeria

4 Osatu, parentesi barruko hitzei atzizkia edo deklinabide-marka erantsiz.

– Anbotora joan nahi dugu. … (mendi) sutsuak gara.

– Aitor … (hegazkin) joan da Oslora.

– Hamar biztanleko … (herri) batean bizi naiz.

– Bai olerki zaila! Guztiz … (ulertu) da.

– Kepak … (esne) bete zuen katilua.

– Herriko jaietan … (alai) zen nagusi.

5 Osatu s x eta z letrak erabiliz.

o...pe ...anpu ku...in

...oka ...eheta...un liburu...ka

...armagarri lanabe... o...kol

a...ukre marra...ki ...aparrada

a...to ...aboi panpo...

Gramatika

6 Kopiatu esaldiok. Gero, azpimarratu pertsonaizenordainak gorriz eta izenordain zehaztugabeak berdez:

– Nor bilduko da Junerekin?

– Inork ez zekien galderaren erantzuna.

– Zuretzat erosi dut liburua.

– Geuk ere badakigu saskiak egiten.

– Makina zoroa edozer egiten hasi zen.

– Peruk ez du haiekin lan egin nahi.

– Norbait bilatu behar duzu antzezlanerako.

7 Ordeztu azpimarraturiko hitzak izenordainekin.

– Idoiak eta biok jertsea erosi dugu.

– Ander eta zu umeekin joango zarete parkera.

– Suhiltzaileek mendiko sutea itzali dute.

– Edortak sarrerak eman dizkizu.

8 Ordenatu hitzak eta gehitu galdetzailea, perpausak osatzeko.

– oporretan? / duzue / irakurriko

– ibili / plazan / goizean? / da / gaur

– diozue / anaiari? / kontatu / Unairen

– duzue? / Aizue! / jantziko

9 Aukeratu izenordain zehaztugabe egokia, kasu bakoitzean.

• … egin behar dugu Aneri laguntzeko.

a) Inor b) Norbait c) Zerbait

• Josuk ez digu … kontatu. a) zerbait b) norbait c) ezer

• Gaur egun, … daki marrazkiak egiten.

a) edozerk b) edonork c) norbaitek

• Euriaren ondorioz, ez da ... etorri.

a) inor b) norbait c) edonor

• Abenturazaleak ... egiteko prest daude.

a) norbait b) edozer c) ezer

Semaforoa. Margotu koadernoan, ariketa bakoitzaren ondoan, honela: erantzuna badakizu laguntzarik behar izan baduzu erantzuna jakin ez baduzu

Gogoan hartu!

Artelanen interpretazioa oso pertsonala eta subjektiboa da, baina badaude beti kontuan hartu beharreko elementu batzuk: artelanak zer zirrara sortzen dizkigun, egileak zer teknika eta kolore erabili dituen...

Deskribatzea gauzak, pertsonak, animaliak, lekuak… nolakoak diren azaltzea da. Deskribapenetan izenondo asko erabiltzen dira, baita metaforak eta konparazioak ere; horretaz gain, idazleak askotan zirrarak adierazten ditu, eta iritzia ere ematen du.

1 Irakurri arretaz testua.

Hobbitak Eskualdeko hobbitak herri alaia ziren. Kolore distiratsuko arropak janzten zituzten, batez ere horiak eta berdeak; oinetakoak noizean behin baino ez zituzten erabiltzen, zolak larrua bezain gogorrak zirelako. Oinak gaztaina-koloreko ile trinko kizkurrak estaltzen zituen. Hala ere, hatz luze eta trebeak zituzten. Aurpegiak, ederrak baino gehiago, onkoteitxurakoak ziren, begi bizi eta masaila gorrixkakoak, eta ahoa prest zuten beti irribarrerako eta janedanerako. Egunean sei otordu ere egiten zituzten, hartarako aukera izanez gero. Txantxa sinpleak edozein unetan zituzten gogoko, abegikorrak ziren, festazaleak; opariak egiten zituzten, eta gogo biziz eta kementsu onartu ere bai.

J. R. R. Tolkien, Eraztunenjauna. Txalaparta (moldatua).

• Nolako itxura zuten hobbitek?

• Badakizu non bizi ziren?

• Azaltzen du bere iritzia idazleak? Arrazoitu erantzuna.

• Zer gehiago dakizu haiei buruz? Idatzi koadernoan.

2 Kopiatu deskribapeneko izenondoak eta aurrean dituzten izenak. Azpimarratu bakoitza kolore batez, adibidean bezala. Herri alaia

3 Berridatzi hobbiten aurpegiaren deskribapena, konparazioak eta metaforak erabiliz. Adibidez: Piperra bezain masail gorria zuten.

Deskribatu basoko elementuak Atsegin duzu basoan ibiltzea?

• Aukeratu basoko elementu bat (animalia bat, landare bat, txoko bat...), eta idatzi deskribapena, atal honetan ikasitakoa kontuan hartuz.

• Testuaren ondoan, marrazki bat egin edo argazki bat jar dezakezu.

Konpetentziak lantzeko ariketak. Mota honetako ariketei esker, ikasleek ikaskuntzak aplikatuko dituzte, hainbat testuingurutan.

HELBURUA AURRERA

Basoko ekosistemak zaintzen

Basoa da munduko ekosistema nagusia. Zoritxarrez, azken urteotan, baso-eremu handiak hondatzen ari dira.

Datuak tamalgarriak dira: 2010etik, 3,3 milioi hektarea baino gehiago galdu dira, gehiegizko baso-mozketaren, klima-aldaketaren eta suteen eraginez, besteak beste. Eta horrek ondorio larriak ditu landare- eta animaliaespezieen osasunean. Aztertu zein den munduko basoen egoera eta zein diren basoak soiltzearen arrazoi nagusiak. Hausnartu, 6 W-en teknikaren bidez, eta erantzun:

Zergatik da garrantzitsua basoak babesteko neurriak hartzea? Zer egin dezakegu guk?

Basoko kondairak

Basoko ekosistemak arriskuan

Unitatean zehar, kondairak aipatu ditugu, eta agian horietako batzuk ezagutzeko aukera izango zenuen. Non kokatzen dira istorioak? Ezagutzen duzu basoetan gertatzen den kondairarik?

Taldeka jarrita, bilatu basoekin lotura duen kondaira edo elezahar bat. • Idatzi istorioa, zuen hitzekin, kartoi mehe batean. Apaindu orria kondairan ageri diren pertsonaien marrazkiekin. Bildu kondaira guztiak, eta osatu ikasgelako kondairen bilduma. Irakasleak azala jarriko dio liburuari, eta ikasgelan utziko du, guztiok irakurri ahal izateko. Zein gustatu zaizue gehien?

N ola ikasi dut?

1 Kopiatu taula koadernoan eta adierazi nolako bilakaera izan duzun kasu bakoitzean. Bilakaera ona izan dut. Oraindik zerbait hobetu behar dut. Bilakaera txarra izan dut.

Intonazio eta ahoskera egokiz irakurtzen. Ortografia-akatsik ez egiten. Txukun idazten. Ulertzen ez dudana galdetzen. Irakaslearen azalpenak arretaz entzuten.

HELBURUA AURRERA

Helburua aurrera. Ikaskuntzaegoeraren testuinguruaren barruan, ikasleek proposamen eraldatzaile bat izango dute; Helburua aurrera izeneko atalean dagoen amaierako produktua egin beharko dute horretarako.

Ikaslearen

Ulertu. Ikasleek

testu-tipologia aberatsaz gozatzeko

aukera izango dute, baita

irakurritakoaren ulermena

lantzeko aukera

ere. Halaber, irakurgaiaren gaiarekin

lotutako lexikoa

landuko dute, «Ikasi hitzak» atalean.

Irakurgaia

Irakurri aurretik

ULERTU

Zer dakizu basiliskoari, Krakeni edo grifoari buruz? Zer egingo zenuke horrelako piztia baten aurrean?

Basiliskoa

Piztiarioa

Erdi Aroan, piztiarioak —Bestiariumvocabulum, latinez— izen eta entzute handiko liburuak ziren Europa osoan, batik bat Frantzian eta Ingalaterran. Geroztik ere, ospe handia izan dute. Piztiarioek xarma berezia dute. Piztia edo izaki bakoitza deskribatzeaz gain, hari buruzko sineskeriak ere azaltzen dituzte.

Mitoen mundua munstro zoragarriz beteta dago. Forma eta tamaina guztietako izakiak dira: pertsonak irensten dituzten izaki erraldoiak, elefanteak hegan eramaten dituzten itzelezko txoriak, eta abar, baina baita bihotz oneko piztia liluragarriak ere. Laburpen honetako piztiak antzinako zibilizazioen irudimenak sortu zituen, edo esploratzaileek lehen aldiz ikusitako izakietan oinarritzen dira.

Irudimenak asmatu duen piztiarik beldurgarriena. Oilar batek errun eta suge batek txitatu duen arrautza batetik jaio da.

Oilarraren eta sugearen antza du gorputzean; hegaztiaren hankak ditu, hego zorrotzak eta arantzadunak, eta suge baten isatsa, gezi moduko batean amaitua. Gandorrak koroa gorri txiki bat dirudi; izan ere, basilisko hitzak grezieraz erregetxo esan nahi du.

Begiradaz hiltzeko gai delako da hain beldurgarria piztia hori.

Basiliskoaren begiradak zuhaitzak eta gainerako landareak ihartzen ditu. Lurreko animaliak ez dira gai haren begien adur gaiztoa jasateko, eta akabatu egiten dira. Zeruko txoriak ere lurrera erortzen dira, bizirik gabe, piztia horren begi hiltzaileen eraginez.

Kraken Kraken, itsasoko munstro guztien erregea, Norvegiako kostaldean bizi da. Uretan ez dago haren tamaina, altuera, indarra edo ankerkeria duen beste munstrorik.

Hain da izaki erraldoia, ezen ontzi-kapitainek, ikusten dutenean, pentsatzen baitute uharte bat dela, eta bertan lehorreratzeko agintzen diete marinelei. Horrek, jakina, guztiz haserretzen du munstroa: amorru bizian, garro erraldoiak astindu, eta inguruan aurkitzen duen guztia birrintzen du.

Garro indartsuak erabiliz, harrapakinak itsas hondoraino eraman, eta irentsi egiten ditu. Krakenek, marinelik ez duenean, arrain sardekin betetzen du urdaila; aho erraldoia ireki, eta inguruko guztia irensten du.

Nolakoak dira liburuak?

Aztertu xehetasunak

Irudiak deskribatu Deskribapena KOMUNIKATU KOMUNIKATU

Irudiei, argazkiei eta margolanei erreparatuz, informazio asko lortuko dugu. Irudiak deskribatzeko, jarraitu urratsoi:

• Lehenik, irudiaren ikuspegi orokorra deskribatuko dugu.

• Ondoren, irudiko elementuak aipatuko ditugu. Pertsonak edo animaliak badira, zertan ari diren ere azalduko dugu.

• Azkenik, zer-nolako zirrarak sortzen dizkigun azalduko dugu.

1 Binaka jarrita, deskribatu irudi bakoitza, goiko urratsak kontuan hartuz.

Mika elurretan, Claude Monet. Emakumeak hondartzan, Auguste Renoir.

2 Orain, entzun deskribapenak eta erantzun galderei:

• Bat datoz entzun duzuena eta zuen deskribapenak?

• Aipatu da zuek ahaztu duzuen zerbait?

• Zer-nolako zirrarak azaldu ditu esatariak?

Deskribatu margolanak

Binaka jarrita, deskribatu margolan bat:

• Bilatu margolanen argazkiak etxean (Interneten…). Aukeratu bat eta ekarri ikasgelara.

• Bikotekide batek bere margolana deskribatuko dio besteari, argazkia erakutsi gabe.

• Besteak deskribapena marraztuko du. Azkenik, argazkia eta marrazkia konparatuko dituzue.

Gogoan hartu!

Artelanen interpretazioa oso pertsonala eta subjektiboa da, baina badaude beti kontuan hartu beharreko elementu batzuk: artelanak zer zirrara sortzen dizkigun, egileak zer teknika eta kolore erabili dituen...

Entzute: ospea. Ankerkeria: gauza bihozgabeak egiteko gaitasuna. Sarda: itsasoan dabilen mota bereko arrain multzoa. Erpe: atzaparra. Maputxe: Txile eta Argentina hegoaldean bizi den herria.

Grifoen gorputza eta atzeko hankak lehoiarenak dira, eta burua eta aurreko hankak, arranoarenak. Izaki dotoreok gehienetan ez dira arriskutsuak izaten gizakientzat. Baina utzi bakean grifo bat lotan badago, eta ez hurbildu gehiegi haren habiara! Grifoak kementsuak eta basatiak dira borrokan. Kontuz ibili haien moko zorrotzekin! Haitzetan ere iltzatzeko gauza dira. Piztia horiek Ekialde Ertainean, Egipton eta Grezian bizi dira. Urrezale amorratuak dira, eta, sarritan, mendiak zulatzen dituzte beren altxorrak gordetzeko. Grifo bati altxorra lapurtzeak arazoak ekarriko dizkio lapurrari.

Azeri-sugea Maputxeek ñuruvilú (ñuru, azeria; vilu, sugea) esaten diote piztia ikaragarri honi. Azeri baten burua du, baina gorputz luzea eta bihurkorra, uretako suge handi batenaren antzekoa.

Ibai zabaletako ur lasai eta sakonetan bizi da, eta, isatsa astinduz, zurrunbilo bortitzak sortzen ditu. Isatsean gako edo amu moduko batzuk ditu, eta, horiekin ehizatuta, ibaiaren hondo lohitsuetara eramaten du harrapakina, gero bertan jateko. Ibaian hain hilgarria den piztia honek, ordea, ez du ahalmenik uretatik kanpo, hotzikara jasanezin batek jota hiltzen baita, lurreko haizeak izoztuko balu bezala.

J. M. Olaizola «Txiliku», Piztiarioak. Elkar (moldatua).

Deskribatzea gauzak, pertsonak, animaliak, lekuak… nolakoak diren azaltzea da. Deskribapenetan izenondo asko erabiltzen dira, baita metaforak eta konparazioak ere; horretaz gain, idazleak askotan zirrarak adierazten ditu, eta iritzia ere ematen du.

1 Irakurri arretaz testua.

Hobbitak

Eskualdeko hobbitak herri alaia ziren. Kolore distiratsuko arropak janzten zituzten, batez ere horiak eta berdeak; oinetakoak noizean behin baino ez zituzten erabiltzen, zolak larrua bezain gogorrak zirelako. Oinak gaztaina-koloreko ile trinko kizkurrak estaltzen zituen. Hala ere, hatz luze eta trebeak zituzten. Aurpegiak, ederrak baino gehiago, onkoteitxurakoak ziren, begi bizi eta masaila gorrixkakoak, eta ahoa prest zuten beti irribarrerako eta janedanerako. Egunean sei otordu ere egiten zituzten, hartarako aukera izanez gero. Txantxa sinpleak edozein unetan zituzten gogoko, abegikorrak ziren, festazaleak; opariak egiten zituzten, eta gogo biziz eta kementsu onartu ere bai.

J. R. R. Tolkien, Eraztunenjauna. Txalaparta (moldatua).

• Nolako itxura zuten hobbitek?

• Badakizu non bizi ziren?

• Azaltzen du bere iritzia idazleak? Arrazoitu erantzuna.

• Zer gehiago dakizu haiei buruz? Idatzi koadernoan.

2 Kopiatu deskribapeneko izenondoak eta aurrean dituzten izenak. Azpimarratu bakoitza kolore batez, adibidean bezala. Herri alaia

3 Berridatzi hobbiten aurpegiaren deskribapena, konparazioak eta metaforak erabiliz. Adibidez: Piperra bezain masail gorria zuten.

Deskribatu basoko elementuak

Atsegin duzu basoan ibiltzea?

• Aukeratu basoko elementu bat (animalia bat, landare bat, txoko bat...), eta idatzi deskribapena, atal honetan ikasitakoa kontuan hartuz.

• Testuaren ondoan, marrazki bat egin edo argazki bat jar dezakezu.

Komunikatu. Mota askotako ariketak eta jarduerak, ahozko eta idatzizko komunikazioan trebatzeko. Konpetentzietan oinarritako ariketa sorta aberatsa, ahozkotasuna lantzeko.

Atzizkiak (I): kontzeptu abstraktuak

1 Adierazi hitz hauek bakunak ala eratorriak diren: ospakizun arrosa jantzigintza gaiztakeria ibai zuhaitz marrazo adiskidetasun dastamen

2 Inguratu aurreko ariketako hitz eratorrien atzizkiak.

Euskaraz hainbat atzizki ditugu. Kontzeptu abstraktuak adierazteko, hauek erabiltzen dira:

-tasun: ezaugarri onak adierazten ditu: aberastasun.

-keria: ezaugarri txarrak adierazten ditu: alferkeria.

-kizun: egiteko dagoena adierazten du: igarkizun.

-men: gaitasun abstraktuak adierazten ditu: entzumen.

3 Osatu, parentesi barruko hitzei -kizun -men edo -gintza atzizkiak jarriz.

Jonek jarri digun … (asmatu) zailegia iruditu zait.

– Tolosan … (paper) izan da jarduera nagusia, XX. mendean.

Diotenez, elefanteek … (oroitu) paregabea dute.

Zuzendariak hainbat … (egin) ditu gaur.

Herriko biztanle gehienek ... (zapata) egiten dute lan.

4 Sortu hitz eratorriak, -tasun edo -keria atzizkiak erantsiz. lasai alai alfer aberats bihurri ume

5 Lapitzak erdira  Idatzi definizio hauei dagozkien hitz eratorriak:

• Ikusteko gaitasuna.

• Ederra izatearen kontzeptu abstraktua.

• Ehunak egiten dituen industria.

• Ergela izatearen kontzeptu abstraktua.

• Aske izatearen ezaugarri abstraktua.

Bilatu atzizkiak irakurgaian

Bilatu irakurgaian -keria eta -men atzizkiak dituzten bina hitz, eta azaldu bakoitzaren esanahia.

Txistukariak (I): s, x, z

Kontuan hartu

Gogoratu

Hitz eratorriak hitz bakun batetik sortzen dira; lehorte hitz eratorria, adibidez, lehor hitzetik dator.

-gintza: fabrikazioa adierazten du: zapatagintza.

Ezagutu literatura. Literatura-edukiak

lantzera bideratutako

atala: ahozko

literatura (kopla zaharrak, bertsoak…), literatura-genero nagusiak, jolasteko literatura, literatura eta zinema…

1 Osatu hitzak s x eta z erabiliz. …uri…ka ko…kor …arde…ka …eheta…un bukae…in mu…ika…ale go…o…ale etorki…un adi…kide

2 Osatu esaldiak aurreko ariketako hitzekin.

– Herriko gozotegia ...en paradisua da.

– Igor beti musika entzuten. … amorratua da!

Atzoko bilera … proiektuaren … azaldu zituzten.

Taldearen kamiseta berriak kolore … du.

– Kepa eta June … dira txikitatik.

– ...eko autoek hegan egingo dute. – Zerbitzariari ... guztiak erori zitzaizkion. – Ibai hamaika urteko mutil ... da.

3 Osatu hiztegia hitz hauekin:

soro / zoro

hesi / hezi

su / zu hasi / hazi

…: iz. Landare barruko alea, beste landare bat sortzen duena.

…: iz. Lursailak inguratu, mugatu edo ixteko erabiltzen dena.

…: iz. Zentzua galdu duen pertsona.

…: iz. Berotzeko balio duena.

Bilatu txistukariak irakurgaian

Bilatu irakurgaian:

• Bi s dituzten bi hitz.

• Bokal berdinen artean z duten hiru hitz.

…: ad. Zerbait martxan jarri. …: iz. Ereiten den lursaila.

…: izord. Bigarren pertsonako izenordaina.

…: ad. Pertsona bat trebatu edo prestatu.

• Zerez? galderari erantzuten dioten hitzek z letra dute beti amaieran.

• Hitz eratorriek hitz bakunaren txistukari bera hartzen dute: azti > aztikeria

• Atzizkien idazkera: -tasun > s letraz -zale -kizun, -ezin > z letraz -xka > x letraz

• Bokal desberdinen artean z duten bost hitz.

• Hitzaren hasieran eta amaieran z duen hitz bat

EZAGUTU LITERATURA

Literatura-baliabideak (II)

Pertsonifikazioa

Dakizunez, idazleek literatura-baliabideak erabiltzen dituzte, olerkiei edertasuna eta adierazkortasuna emateko.

Baliabiderik erabilienetako bat pertsonifikazioa da; hau da, gauzei, animaliei eta landareei gizakien ezaugarriak ematea. Erreparatu Juan Kruz Igerabideren olerkitxo honi:

Euri maiteminduak haizean musuak bidaltzen dizkio ortzadarrari.

1 Identifikatu pertsonifikazioak olerki hauetan:

Lo ezinaren korapiloa Baso zabala negarrez dago haurra egizu loloño, gau ilunak ulu egin dio eta itsas urrunak orro.

Juan Kruz Igerabide, Haurkorapiloak.Pamiela.

Sortu pertsonifikazioak

Erlojuan jaia

Erlojuko orratzak hamabietan ezkondu dira:

Ez dute ordurik eman nahi.

Gaur erlojuan jai! Xabier Olaso, Pupuantrapua.Pamiela.

Mutrikuko trikua Bazen Mutrikun triku bat eta hondartzan izan zuen istripu bat. Sartu zitzaion arantza sudur-zuloan gorantza. Haren mediku izan zen bisigu bat. J. Kruz Igerabide, Haurkorapiloak.Pamiela.

Ezaugarri komunak  Sortu pertsonifikazio dibertigarriak, ezkerreko zutabeko gauzak, animaliak eta landareak eskuineko ezaugarriekin lotuz. tren

zuhaitz itsaso elefante

irentsi dantzatu pentsatu eztul egin

Gogoan hartu!

Kondaira eta mitoetan, ohikoa da izaki fantastikoek gizakien ezaugarriak izatea.

1 Osatu eskema, «Ezagutu hizkuntza» atalean ikasi duzuna kontuan hartuz.

Izenordainak

Pertsona-izenordainak eta ... dituzte.

Izenordain zehaztugabeak: ez dute zehazten ... edo ... buruz ari garen.

Arruntak. Hauek dira: ... Galdetzaileak: ..., ... eta ... dira. ... erabiltzen dira.

...: aditzaren eta ... edo ... hitzen aurrean erabiltzen dira. Hauek dira: ...

Baliabide-bankuko «Ikasi dudana antolatu» atalean, orrialde honen bertsio inprimagarria duzu. Kontsultatu «Ikasteko» eta «Jolastuz ikasi» atalak baliabide-bankuan.

Osatu zure hitz-bilduma

Aukeratu argazki bakoitzari dagokion hitza.

garro gerra

zurrumurru zurrunbilo

sarde sarda

IKASI DUDANA ANTOLATU

Ikaslearen

eai

Ikasi dudana antolatu. Unitateko edukiak antolatzeko aukera ematen duen antolatzaile grafikoa. Halaber, «Osatu zure hitz-bilduma» izeneko ataltxoan, ikasleek irakurgaian landutako hitz aipagarrienak gogoratuko dituzte.

Antzerkia

Antzerki-testuak idazle batek idazten ditu eta aktoreek antzezten dituzte, agertoki batean eta ikusleen aurrean. Istorioa solasaldien bidez kontatzen da. Antzezlanak ekitalditan banatuta daude. Ekitaldi bakoitzak hainbat eszena ditu. Idazleak oharrak erabiltzen ditu ekintzei, dekoratuari eta beste elementu batzuei buruzko xehetasunak emateko.

1 Irakurri arretaz eszena hau:

Itsua: Zazpi minutu esan du?

Biloba: Bai.

Itsua: Mutiko zentzuduna dirudizu. Aterako dizkidazu autobusa ordaintzeko txanponak diru-zorrotik?

Biloba: Bai, gizona. (Lapurra, begia luze-luze eginda, diru-zorroan zer dagoen ikusi nahian.)

Itsua (Lapurrari.): Zu geldi hor, zuri ez dizut ezer eskatu eta.

Lapurra (Haserre.) Ni geldi nago. (Bilobaren kuboa eta pala lapurtu, eta ahal duen tokian sartu ditu.)

Biloba (Itsuari.): Diru asko daukazu, ezta?

(Lapurra berriro ere begia luze-luze eginda.)

Itsua: Geldi egoteko esan dizut!

Lapurra (Inork ez entzuteko moduan.) Honek ikusi ez…? Bai zera!

Alaitz Olaizola, Autobusarenzain.Erein (moldatua).

• Nor da testuaren egilea?

• Zenbat pertsonaia daude? Zer dakigu bakoitzari buruz?

• Non gertatzen da ekintza?

• Zeri buruzko informazioa ematen dute oharrek?

Jarraitu antzerki-testua idazten

Binaka jarrita, idatzi antzerki-testuaren hurrengo eszena.

Hiru pertsonaiek hartuko dute parte.

Gutxienez hiru ohar

Gogoratu

Oharrak parentesi artean eta letra etzanez idazten dira.

1 Osatu eskema koadernoan, «Ezagutu hizkuntza» atalean ikasitakoa gogoratuz eta adibideak jarriz.

Determinatzaileak

Zenbatzaileak Mugatzaileak

Baliabide-bankuko «Ikasi dudana antolatu» atalean, orrialde honen bertsio inprimagarria duzu. Kontsultatu «Ikasteko» eta «Jolastuz ikasi» atalak baliabide-bankuan.

Osatu zure hitz-bilduma

Bilatu definizio hauei dagozkien hitzak hasierako irakurgaian:

a) Zerbaiten erreprodukzioa edo imitazioa egin.

b) Antzokietan, ikuskizuna antzezteko lekua.

c) Hots leuna eta jarraitua.

d) Lursaila, lorategia, etxea eta abar inguratzen duen horma.

e) Zentzu edo adimen urriko pertsona.

f) Zarata handia, nahaspila.

Nolakoak dira liburuak? Aztertu xehetasunak

Udako

batean gertatu zen guztia…

ITZALAPROIEKTUAK UZTENDUTEN

P ENTSATU

EZAGUTU DIZIPLINARTEKO PROIEKTUA Klimaren aldeko gure goi-bilera BEGIRA HORRI!

Jarriko

Ingurumen-kontzientzia piztuko dugu!

dezagun

4 PRESENTA Stage

Irudiak beste gela batzuekin, familiarekin eta irakasleekin ere parteka ditzakezue.

Eta nola egin hori? Klimari eskainitako txoko bat jar dezakezue eskolan, edo zuen blogera edo ikastetxeko webgunera igo…

EGIN

3 Maker

Informazioa partekatzeak gai honi buruzko kontzientzia hartzen lagunduko dio jendeari. 1 Think

Batzuetan, benetako irudiak erabiliz, gai batzuk hobeto ulertzen ditugu hitzak erabiliz baino.

Irudiek, argudioen aldean, sentsibilizazioa eta enpatia sortzeko efektu handiagoa dutelako gertatzen da hori.

Zer irudi etortzen zaizkizu burura klima-aldaketa aipatzean?

2 DISEINA T U

D esign

Ikertzen hasiko gara, eta horretarako, gaiari buruz zer alderdi ezagutu nahi ditugun pentsatu behar dugu.

Talde bakoitzak klima-aldaketan eragina duen gai bati buruzko argazkiak bilatu ditzake. Adibidez: flora, fauna, ozeanoak, desizoztea, itsaspeko bizitza, energia edo industria.

Garrantzitsua da irudiak zer iturritatik hartu ditugun idatziz jasotzea!

Argazki guztiak bildutakoan, haien iturria aipatu eta argazki-oin labur bat idazteko ordua da. Argazki-oinaren bidez, argazkiarekin adierazi nahi duguna hobeto ulertuko dute besteek.

Diziplinarteko proiektua. Hiruhileko bakoitzaren amaieran, zenbait urratsetan (Pentsatu, Diseinatu, Egin, Aurkeztu, Egiaztatu)

antolatutako

EGIAZTATU 5

AURKEZTU T est

proiektua aurkezten da. Konpetentziak garatzea eta

Hau iruditu zait harrigarriena: ...

ikasitako oinarrizko egutzak aplikatzea

ahalbidetzen

duen esperientzia

aberasgarria eta integratzailea.

1. HIRUHILEKOA

ditugu argazkiak klima-aldaketari buruz sentsibilizatzeko?

IKASI DUDANA ANTOLATU

etxe handi

idatzi beharko dituzue.

Pertsona batzuek zailtasunak dituzte eguneroko hainbat ekintza egiteko; adibidez, ikusmen-arazoak dituztenak nekez ibiltzen dira bakarrik garraio publikoan.

Gogoan hartu!

Ikasi dudana antolatu

Ikaslearen koadernoak

Koadernoak

Bosgarren mailako koadernoek berebiziko aukera ematen dute ikasturtean zehar ikasitakoa berrikusteko: hizkuntza-edukiak berrikusteko atalak ez ezik, irakurmena eta idazmena lantzekoak ere badira.

Testuek gaurkotasun handiko gaiak lantzen dituzte, ikasleen errealitatearekin bat datozenak.

10 Kirolari aparta

Ianire Elorriaga: «Autoan irristailu bat daramat beti, badaezpada»

Emakume gutxi lehiatzen ziren garaian hasi zen Ianire Elorriaga (Bakio, 1983) skatearen munduan lehiatzen. «Gauzak asko aldatu dira harrezkero», dio horri buruz. Sei aldiz izan da Europako skate-txapelduna. Gaur egun 35 urte ditu eta ez da aspaldi lehiatu; hori bai, ahal duen guztietan patinatzen du. Herrian bizi da eta Gorputz Hezkuntza irakasten du.

9 Kapela sailkatzailea

Kontadazu nola hasi zinen. Neba eta biok skatez garraiatzen ginen. Behin park bat egin zuten hemen, Bakion, eta joan egin ginen. Atsegin genuen, jende asko ezagutzeko lekua baitzen. Konturatu gabe gertatu zen. Noiz hasi zinen lehiatzen?

Nire neba Xabi lehendik lehiatzen zen, eta egun batean harekin txapelketa batera joatea erabaki nuen. Lleidan izan zen, Espainiako txapelketa. Lehiatu egin zinela esan nahi duzu? Bai, nebak adorea eman zidan. Baina orduan ez zegoen emakume-kategoriarik, eta mutilekin batera lehiatzen ginen. Nebak irabazi zuen, eta ni finalaurrekoetara heldu nintzen; ez zen makala!, kontuan hartuta mutilen aurka lehiatu nintzela.

1 Osatu elkarrizketari buruzko fitxa hau:

• Elkarrizketatuaren izen-abizenak: Jaiotza-data eta jaiolekua: Zergatik da ospetsua?:

• Gaur egun duen lanbidea:

2 Aukeratu erantzun egokia.

• Zergatik lehiatu zen Ianire hasieran mutilen aurka?

Haren adineko mutil asko zegoelako. Nebarekin batera lehiatu beharra zuelako. Skatean behar beste emakumerik ez zegoelako.

Zergatik dio Elorriagak gauzak asko aldatu direla?

Gaur egun skate park asko dagoelako inguruan. Skate-lehiaketek gero eta maila handiagoa dutelako.

Orain, lehen ez bezala, emakume asko lehiatzen direlako skatean.

Harrizko eskaileratik irtenda, McGonagall andereñoak kolpetxo bat eman zuen atean. Isilka zabaldu zen atea, eta barrura sartu ziren biak. McGonagall andereñoak itxaroteko esan zion Harryri, eta bakarrik utzi zuen hantxe. Harryk ingurura begiratu zuen. Gauza bat zekien ziur: ordura arte ikusitako irakasle-bulego guztietatik Dumblendorerena zela interesgarriena. Eskolatik kanporatuko ote zuten beldurrez hain izututa egon ez balitz, biziki poztuko zen han begiratu bat egiteko aukera izateagatik. Gela biribila, ederra eta handia zen, zarata txiki interesgarriz betea.

Zilarrezko hainbat tresna bitxi zeuden hanka mehe eta luzetxoko mahaietan, burrunba eginez eta kealdi txikiak botaz. Hormak zuzendari izandako maisu-maistren argazkiz beteta zeuden, guztiak gozo-gozo lozorroan beren markoetan. Bazen atzapar-tankerako hankak zituen idazmahai handi bat ere, eta, atzeko apal batean esekita, azti-kapela higatu eta zarpail bat zegoen: Kapela sailkatzailea. Harry duda-mudan egon zen. Kontuz begiratu zien hormetan lo zeuden sorgin eta aztiei. Ziur asko ez zion inori kalterik egingo kapela hartu eta berriro buru gainean jartzen bazuen. Egiaztatzeko bakarrik… ziur egoteko zegokion etxean jarri zuela... Isil-misilka, idazmahaira hurbildu zen; kapela apaletik hartu, eta pixkanaka buru gainera eraman zuen. Handiegia zen eta begiak estaltzen zizkion, azkenekoz jarri zuenean bezalaxe. Kapela barruko ilun beltzari begira geratu zen, zain. Orduan, ahots txiki batek esan zion belarrira: —Kezkaturik zaude, ezta, Harry Potter?

8

Bigarren koadernoaren amaieran, literaturalantegi bast dago, ikasleek deskribapenak egiten eta idazten ikasteko.

IRAKURRI

Unitatearen hasieran, irakurgai biziak eta erakargarriak daude.

Zergatik ez zuen Amerikako Estatu Batuetara joan nahi izan?

Han skateak jarraitzaile gutxi dituelako.

Hemengo bizimodua utzi nahi izan ez zuelako.

Han skatetik bizitzeko aukerarik ez dagoelako.

—Bai, bai —erantzun zion Harryk ahopean. Zera… barkatu gogaitzea… baina galdetu nahi nizuke… —Zeure buruari galdezka ibili zara ea zegokizun etxean jarri zintudan ala ez —esan zion kapelak berehala—. Bai… bereziki zaila izan zen sailkatzea. Baina orduan esandakoari eusten diot oraindik; hala ere — Harryk arnasari eutsi zion—, zu oso ondo egon zintezkeen Slytherinen. Harryri bihotza estutu zitzaion. Kapelari ertzetik heldu, eta erantzi egin zuen. Eskuan geratu zitzaion zintzilik, zikina eta higatua. Zorabiatzen hasita, apalean utzi zuen berriro. —Oker zaude —esan zion ozen, geldi eta isilik zegoen kapelari. J. K. Rowling, Harry Potter eta sekretuen ganbera. Elkarlanean (moldatua).

Zertarako darama irristailua autoan?

Autoa hondatuz gero, skatea garraiobide gisa erabiltzeko.

1 Non gertatzen da istorioa? Zergatik dago Harry han?

Badaezpada, behar duenari uzteko. Badaezpada, irristatzeko aukerarik egonez gero, skatea erabiltzeko.

2 Nolakoa da Dumblendoreren irakasle-bulegoa?

Zer iritzi duzu Ianire Elorriagari buruz? Eredugarria, ausarta… Arrazoitu.

Idatzi Ianire Elorriagari egiteko moduko beste hiru galdera.

3 Zer iruditu zitzaion leku hura Harryri?

4 Zer ikusi zuen Harryk bat-batean? Zergatik begiratu zuen hormetara?

5 Zergatik jarri nahi zuen Harryk Kapela sailkatzailea berriro?

6 Zer esan zion Kapelak? Ados zegoen Harry horrekin?

7 Zeren beldur zen Harry, zure ustez?

IRAKURRI

Hiztegia Higatu: zerbait zahartzea, asko erabiltzearen ondorioz. Zarpail: dotoretasunik ez duena.

Koaderno bakoitzaren amaieran, idazkera (ortografia, kaligrafia...) lantzeko «Txukun idatzi» atala dago.

JARRAIBIDEAK

Irakurri ipuin hau eta kopiatu, letra txukuna erabiliz: Kopiatu hitz guzti-guztiak; ez ahaztu hitzik edo esaldirik. • Idatzi lerroetatik atera gabe. • Adi ibili puntuazio-markekin.

Sortu zure deskribapena

Orain, zure txanda! Eszena bat deskribatuko duzu; Platero eta zeu izango zarete protagonistak. Idazten hasi orduko, irakurri eta aztertu proposatzen dizugun eredua.

7 Irakurri arretaz deskribapen hau eta erantzun galderei:

Hotzikara Ilargia dugu bidaide, handi, biribil, garbi. Belardiak logale dira, ahuntz beltz lausoak lahar artean… Bidean goazela, norbait ezkutatzen ari da… Hesi gainean, lorez eta ilargiz elurtua, arbendolondo erraldoi bat bideari estalpea ematen, hodei zuri batez nahasita adaburua. Laranja- usain barrenkorra… hezetasuna eta isiltasun sakona… —Platero, halako hotzik…! Platero, bere edo nire beldurrak astinduta, hori jakiterik ez dut, trostan ari da; errekan sartu, ilargia zapaldu, eta txiki-txiki egin du. Eta han doa berriz ere trostan, aldapan gora, atzetik norbait izango balu bezala, gero eta hurbilago izanik ere inoiz iristen ez den herriaren epeltasun leuna sumatuz. Juan Ramón Jiménez, Platero eta biok. Anaya (moldatua).

• Azaldu non eta noiz gertatzen den eszena eta nor diren protagonistak.

• Zergatik ari da trostan Platero?

• Azaldu arbendolondoari buruzko metafora hauek: «Lorez eta ilargiz elurtua»; «hodei zuri batez nahasita adaburua» Behar baduzu, bilatu arbendolondoei buruzko informazioa.

Hiztegia Bidaide: bidelagun. Lahar: arrosaren familiako landarea, fruitutzat masusta ematen duena. Arbendolondo: arbendolak ematen dituen zuhaitza. Barrenkor: sarkor.

3

altxatu zuen, airea faltako balitzaio bezala. Ez, ez zuen beste erremediorik izan: listua irentsi, berriro belaunikatu, eta berriz begiratu. Ez zen ametsa; onartu behar izan zuen, zur eta lur, ohepean egundoko krokodilotzarra zegoela. Harrezkero, J. J. ez zen ordura artekoa izan. Sarri esnatzen zen gauean, eta krokodiloa bere lekuan zegoela ziurtatzeko beharra sentitzen zuen. Eta halaxe zen. Bizikide berri hark, gainera, dena irensten zuen. Hasieran, J. J.-k zapatila zaharrak eskaintzen zizkion, mendiko bota parea, eta gero lehengusina baten ezkontzarako erositako zapata parea, udako mokasinak

Zer zirrara lotuko zenuke testuarekin? Aukeratu eta azaldu zergatik. alaitasuna hunkidura asperdura lasaitasuna

9 Idatzi! Demagun Plateroren gainean zoazela. Deskribatu eszena, ereduan bezala. Erabili izenondoak, metaforak eta konparazioak.

LITERATURA-LANTEGIA

Proposamen didaktikoak

Proposamen didaktikoa

Mundua helburu proiektuaren barruko proposamen didaktikoa tresna ezin egokiagoa da, ikaskuntza-prozesua aberasteko. Horietan, ikaslearen liburuko orrialdeak erreproduzitzeaz gain, beste zenbait baliabide daude: aniztasuna lantzeko ariketa osagarriak, gako didaktikoak, soluzioak, baliabide digitalak, etab.

Nolakoak dira?

LEHEN HEZKUNTZA

LEHEN HEZKUNTZA

PROPOSAMEN DIDAKTIKOA

Unitatearen hasierako antolatzaile grafikoan, unitatean landuko diren oinarrizko ezagutzak aurkezten dira, modu bisualean.

5 Errimen indarra

UNITATEAREN ESKEMA

h letra

Maileguak Adjektiboa

Ezagutu hizkuntza

Konparazioa eta metafora

Ezagutu literatura

Errimen indarra

Irakurgaia: Amets egiteko olerkiak Ikasi hitzak

Zirraraz eta sentimenduz jositako olerkiak irakurriko ditugu.

Komunikatu idatziz Komunikatu ahoz

Kaligramak egiten ikasiko dugu. Olerkiak errezitatzen ikasiko dugu. Zirrarak eta emozioak landuko ditugu.

Baliabide digitalak Inklusioa eta aniztasuna EbaluazioaIkasgelako materiala

¿QUÉ VAMOS A APRENDER? ZER IKASIKO DUGU? BALIABIDEAK

Hasierako orrialdea Ikaskuntza-egoera: «Zer deritzozu?» «Datua» eta «Helburua aurrera». GJH 3: Osasuna eta ongizatea

Ulertu

Irakurgaia: Amets egiteko olerkiak Ulermena Ikasi hitzak: zirrarak

Komunikatu Olerkiak irakurri eta errezitatu Kaligrama

Ezagutu hizkuntza Maileguak h letra Adjektiboa

Audioa: Amets egiteko olerkiak

Irakurketa-fitxa

Irakurritakoaren ulermena lantzeko fitxa

Zirraren alfabetoa

Audioa: olerkiak irakurri

Entzundakoaren ulermena: Geltokian

Entzundakoaren ulermena lantzeko fitxa

Olerki ilustratuen bilduma Osatu kaligrama

Maileguak Munduari itzulia sukaldaritzako maileguen

bidez

H letra

Adjektiboa: izenlaguna

Adjektiboa: izenondoa

Adjektiboa: berrikuspena

Izenondoaren graduatzaileak

Ezagutu literatura Literatura-baliabideak (I) Konparazioa Berrikusi metafora Entzun olerkiak. Konparazioa eta metafora

Ikasi dudana antolatu Unitateko gramatika-edukiei buruzko eskema Osatu zure hitz-bilduma

Portfolioa Zer ikasi dut?

Helburua aurrera: Ikusi, pentsatu, neure buruari galdetu Nola ikasi dut?

Ortografia-bingoa

Horma-irudiak

Poesiak dituen onurez hausnartuko dugu, eta Arte Ederren Egunean olerkiak eta abestiak errezitatuko ditugu.

Jolastuz ikasi Ikasi dudana antolatu

Berrikusi bosgarren unitatea Game room Indartzeko ariketen fitxa Sakontzeko ariketen fitxa

Ebaluazioa Konpetentzien araberako ebaluazioa

Jarraian, ikaslearen liburuko unitate baten atalak eta epigrafeak zehazten dira, horietan lantzen diren oinarrizko ezagutzak zehaztuz eta proiektu digitaleko baliabideekin eta ikasgelako materialarekin lotuz. Baliabide digitalak, halaber, hainbat motatakoak dira, eta koloreen arabera adierazten dira.

zapata-dendan.zapataketadendan,

Hasiera

Antzaraz antzara

Antzaraz antzara

Antzaraz antzara

Antzaraz antzara

Antzaraz antzara

Antzaraz antzara

Antzaraz antzara

Antzaraz antzara

Antzaraz antzara

Antzaraz antzara

Antzaraz antzara

Aittattunttun,amattuntun, ttunttunerealaba. Orottunttunizateko, ttunttunbehardunsenarra. BeleakBerreagarazerbaitdaroa; badaroa,bereadaroa: babaerreaahoandaroa.

Antzaraz antzara

Antzaraz antzara

Antzaraz antzara

Antzaraz antzara

Antzaraz antzara

Antzaraz antzara

Antzaraz antzara

OrainaldiaLehenaldia naiznintzen hura da gu garaginen zarazinen zuek zaretezineten ziren

OrainaldiaLehenaldia natornentorren hura datorzetorren gu gatozgentozen zatozzentozen zuek zatoztezentozten haiek datozzetozen

OrainaldiaLehenaldia ni nagonengoen hura dagozegoen gu gaudegeunden zaudezeunden zuek zaudetezeundeten haiek daudezeuden

Antzaraz antzara

Antzaraz antzara

Harla-marla, kin-kuan-kin, portanzela, portanmin,arraxinoletmarraxinoletsegeren-megeren, kirun,karun,pek! Arabakoabadearenkapelapean baga-garaubi.

—Eriansar!—Erianzer? —Erianbat.—Eritikbat.—Eritikzer? —Eritikat. Ris-ras,ris-ras, paperakurratzenhas. Ris-ras,ris-ras, paperontziradoaz. Soloberrikoartoarenorriarengorria! Alkipeankapa,kapaalkipean; alkipeankapa,kapaalkipean. Alkipeankapa,kapaalkipean; alkipeankapa,kapaalkipean. Xiri-xara,xiri-xara,txoritxarra, txarara.

Kanbonpalangakpagoz.

S.A.

OrainaldiaLehenaldia ni nindoan hura doazihoan goazgindoazen zoazzindoazen zuek zoaztezindoazten haiek doazzihoazen

OrainaldiaLehenaldia ni nabilnenbilen dabilzebilen gu gabiltzagenbiltzan zabiltzazenbiltzan zabiltzatezenbiltzaten haiek dabiltzazebiltzan

Orainaldia Lehenaldia nik dutditutnuennituen hark dudituzuenzituen guk duguditugugenuengenituen zuk duzudituzuzenuenzenituen zuek duzuedituzuezenutenzenituzten haiek dutedituztezutenzituzten

–– haranetako lagun –– lagun –– lagun ––lagun –

–

lagunarengandik –

lagunengandik –

lagun –

lagunengandik –

kale kale kale

honetanhorretanhartan hauetanhorietanhaietan NONDIK honetatikhorretatikhartatik hauetatikhorietatikhaietatik NORA honetarahorretarahartara hauetarahorietarahaietara NONGO honetakohorretakohartako hauetakohorietakohaietako NORENGAN honenganhorrenganharenganhauenganhorienganhaiengan NORENGANA honenganahorrenganaharenganahauenganahorienganahaiengana honengandikhorrengandikharengandikhauengandikhoriengandikhaiengandik guk guri harengurezure nirekinharekingurekinzurekinzuekinhaiekin NORENTZAT niretzatharentzatguretzatzuretzatzuentzathaientzat

NORENGAN ni(re)ganharengangu(re)ganzu(re)ganzuenganhaiengan

Ikasturteko eduki guztiak barne hartzen dituen proiektu digitala, eta edozein plataforma eta gailutara egokitzen dena.

Moldakorra

Hainbat ikuspegi eta premiatara egokitzeko

modukoa: paperezko liburuaren osagarri gisa erabiltzen dutenentzat eta ikasgela guztiz digitaletarako.

Trazagarria

Ikuskatu egin ahal izango duzu ikasleek ariketak nola egiten dituzten eta zer emaitza lortzen duten.

Nolakoa da Edudynamic?

Intuitiboa. Zuk eta ikasleek erraz erabiltzeko modukoa.

Deskargagarria. Aukera ematen du Interneteko konexiorik gabe lan egiteko eta gailu batean baino gehiagotan deskargatzeko.

Gailu anitzekoa. Edozein gailu motatan (ordenagailuan, tabletan, smartphone egokitzen eta ikusten da, pantailaren edozein tamaina eta bereizmenetan.

Sinkronizagarria. Erabiltzaileak egiten dituen aldaketak berez sinkronizatzen dira, lan egiteko erabilitako edozein gailu konektatzean.

Interaktiboa

Askotariko baliabideak ditu; adibidez, bideoak, animazioak, gamifikazioa, autoebaluaziorako ariketak, zuzentzeko moduko ariketa interaktiboak…

Paperezko liburuaren erreprodukzioa baino askoz ere gehiago da.

Inklusiboa

Inguruak ikaskuntza pertsonalizatzea errazten du, atazak ikasleen premietara egokituz.

Konpetentzietan

Pedagogia-balio handiko multimediaelementuak, konpetentzia digitalak errazago eskuratzeko.

Unibertsala. Bateragarria da ikastetxeetan gehien erabiltzen diren sistema eragileekin, ikaskuntzako inguru birtualekin (IIB) eta hezkuntza- plataformekin (LMS).

baita oinarrizko kalkuluak egiten eta teknologia erabiltzen ikasteko ere. Eta goi-mailako ikasketak ere egiten ditu jendeak. Baina munduko txoko guztietan egoera ez da berdina. Azken urteetan munduko alfabetatze-tasa asko igo bada ere, oraindik jende asko dago eskolatu gabe, eta oztopoak ditu oinarrizko alfabetatze-trebetasunak eskuratzeko.

Datua Munduan 103 milioi gaztek ez dituzte oinarrizko alfabetatze- trebetasunak, eta horietatik % 60 baino emakumeakgehiago dira.

Eta ikasleentzat?

1.eta 2. mailetan, liburu aktibo bat, ikaslearen liburuaren bertsio digitalizatua duena eta maila bakoitzeko eduki guztien multimedia erreprodukziorako eta erreprodukzio interaktiborako baliabideak dituena: gamifikazioa, audioak, bideoak...

Ikasgelan eta nork bere kabuz etxean lan egiteko, liburu inprimatuaren osagarri digital moduan erabil daiteke liburu aktiboa, edo era autonomoan ikasteko tresna moduan.

3.mailatik 6. mailara bitarte, formatua propio diseinatu da hezkuntza-ingurune digitalerako. Ahalmen teknologiko guztia baliatzen du eta edozein gailurekin bateragarria da. Ikasliburuko eduki teoriko eta praktiko guztien edizio espezifikoak egin dira, bertsio interaktibo eta dinamikoa lortzeko. Hartan, maila bakoitzeko curriculumeko edukia ez ezik, askotariko baliabide multimediak ere badaude, eta bideoak, gamifikazioa...

Zer eskaintzen dizu?

Baliabideak

Baliabideetako batzuek proiektuaren gakoekin zerikusia dute; adibidez, GJHei buruzko bideoak, pentsamenduarekin lotutako teknikak, lankidetzako ikaskuntzako teknikak eta IKT-IET plana. Beste baliabide batzuk unitateka eta hezkuntza-helburuen arabera antolatu dira:

• Ikasteko etatrebatzeko: bideoak, aurkezpenak...

• Barneratzeko: laburpenak, eskemak...

• Trebatzeko: ariketak, tailerrak...

• Ebaluatzeko: trazatu daitezkeen proba interaktiboak eta aplikazio gomendatuak.

Izen-abizenak:

5 Euskara 5 EB

Data:

Metafora

Txoriarena (I) Adarrik adar zihoan txoria baina moztu egin diote zuhaitza eta zuhaitzarekin batera baita moztu ere bizitza. Esku artean hartu dute eta kaiola batean sartu, harrezkero dago triste, ezin du txoriak abestu. Nik ikusten ditut leihotik gorputzari atxikita hegoak, bihotzetik pena darit eta begietatik malkoak.

Txoriarena (II) Txioka ari da txoria bere urrezko kaiolan hegoak ezin hegan. Txoria ari da txioka, baina pozez ala penaz? Nola zeundeke zu urrezko kartzelan? Txoria ari da txioka bere urrezko kaiolan, begi ñimiñoak triste eta bihotz ñimiñoa minduraz zaizkio bete, hego biak dardarka txoria ari da txioka.

Xabier Olaso, Tximeletrak. Pamiela (moldatua).

1 Adierazi, zure hitzak erabiliz, olerkiok zer kontatzen duten.

2 Aztertu olerkien egitura: Ahapaldi-kopuruaBertso-lerroen kopurua

Txoriarena (I)

• Ikasturtearen hasierako eta amaierako ebaluazioak.

• Unitate guztien ebaluazioak.

Metaforak elementu bat beste baten bidez izendatzen du. Bi elementu horiek antzeko ezaugarriren bat izan behar dute. Adibidez: <<Zure begiak izarrak dira>> metaforan, pertsona baten begiak eta izarrak alderatzen dira, biak distiratsuak direlako. Irakurri olerki hau eta erreparatu urdinez dauden metaforei: Zure adatsak, haizearen zainak Zure eurirarenkopeta,frontoia Zure begiak, argiaren dianak Zure bihotzarenezpainak,betazalak Zure besoak, urrezko lokarriak Koldo Izagirre

ZER DA? IRAKURRI METAFORA GEHIAGO

! eai

HEZAGUTU ZKUNTZA Hiztegia Puntuazio-markak Komunikazioaren(I) elementuak

Txoriarena (II)

3 Identifikatu olerkiotan errima duten hitzak:

100% iPad 38

4 Azaldu olerkiko metafora honen esanahia: «Moztu egin diote zuhaitza eta zuhaitzarekin batera moztu ere bizitza».

MUNDUA HELBURU proiektuaren gakoak

Zertarako balio du ikasten dudanak?

Mundua helburu proiektuak, Anaya/Haritzak Lehen Hezkuntzarako duen proiektu berriak, ikaslea ikaskuntzaren erdigunean jartzen duten gako pedagogikoak proposatzen ditu.

Bizitzarako ikaskuntza.

Mundua helburu proiektuaren ezaugarriak:

konpetentzietan oinarritua, konprometitua, diziplinartekoa, inklusiboa

LITERATURA-BALIABIDEAK ikasi + Egin klik hemen beste olerki batzuk irakurtzeko Konprometitua jasangarriagoa den Garapen Jasangarrirako Helburuak halanolakultura-aniztasunera, kulturara, bizimodu jasangarriak hartzera, berdintasunera… testuinguruan, eraldatzaile batean parte hartzeko gonbita egiten diete ikasleei. Inklusiboa eta Funtsezkoa egokienak diren sakontasuna eta metodologia aktiboak egokitzen. Diziplinartekoa bideraturiko eredu honetan, askotariko ezagueraarloak integratzen dira; gainera, jarrera pertsonalak Diziplinarteko proiektuak da, amaierako produktu bat sortuko dute, Konpetentzietan oinarritua GJHetan kokaturiko egoeren bidez, hausnarketa eraldatzailea egiteko oinarrituriko ariketak Konpetentzietan Funtsezko elementu arrakastarako eta inklusiorako; ikuspegi integratzailea eta malgua Metodologia

Metodologia aktiboetan oinarritua

Programazioa, Proposamen didaktikoa eta proiektuaren dokumentazioa

• Mundua helbururen gakoak.

• Proposamen didaktikoa.

Ebaluazioa o z k o k a z o a I d a t z i z k o k o m u n k a z o a EZAGUTU LITERATURA Literaturageneroak

• Programazioak Word eta PDF formatuetan.

Baliabideak

Inklusioa eta

aniztasuna

kontuan

hartzea

Proiektu digitala

Ebaluazioa

Programazioa, Proposamen

didaktikoa eta

proiektuaren

dokumentazioa

Baliabideak

Inklusioa eta aniztasuna

kontuan

hartzea

Ebaluazioa

Programazioa, Proposamen

didaktikoa eta proiektuaren

dokumentazioa

Proiektuaren gakoekin lotutako baliabideak

Baliabide digitalak, unitate en eta hezkuntza-helburuen arabera sailkatuta

JENDAURREAN HITZ EGIN

1 2 3

Hitz egin lehenbaino Hitz egitean Amaitzeko 1

IDU jarraibideak

Aniztasuna kontuan hartzeko fitxak

Aurretiaz diseinatutako ebaluazio-probak

Mundua helburu proiektuaren gakoak

Proposamen didaktikoa

Programazioak. Word- eta pdf-bertsioak

1 1 Honelakoakesan «Eta,ditzakezu:amaitzeko,...»; «Eskerrikasko denoi...» Ezahaztuirribarre egitea.

Idatziedoegin marrazkiaorri bateanetaikasi buruz.

2 Hitzeginastiro, hitzakondo ahoskatuz.

3

Pentsatueta buruzaukeratuzergairi duzun.hitzegingo Hitzegitenhasi orduko,agurtu ikusleak. emanAmaitzenduzunean, eskerraketa agurtu. Eginsaioakozen.

Eskatulaguntza etxekorenbati. begiratzeaEzahaztuikusleei etazurekeinuakzaintzea. eginIspiluarenaurrean ditzakezusaioak.

2

3 egokia:Erabiliahots-tonu ezosoaltua,ezosobaxua.

LEXIKOA - EUSKARA5

Hitz polisemikoak eta hitz homonimoak

Berrikusi ikasitakoa eta ikasi hitz polisemikoak eta hitz homonimoak bereizten.

3 Euskara 5 EB

Hegazkinlari handia Beryl Markham, britainiar hegazkinlari, abenturazale, idazle eta zaldi-entrenatzaile ospetsua eta argia, Ashwell-en (Erresuma Batuan) jaio zen, 1902ko urriaren 26an. Lau urte zituela familia Kenyara joan zen bizitzera, eta han igaro zuen gaztaroa. 1919rako familia osoa joanda zegoen Afrikatik, baina Bereylek Kenyan gelditzea erabaki zuen. Hegazkinek Kenyara onura handiak ekar zitzakeela ikusita, Beryl hegan egiteko eskolak hartzen hasi zen, eta, hilabete gutxian, benetako aditua zen. Izan ere, 1931n, lehen bidaia luzea egin zuen, Kenyatik Britainia Handira, iparrorratza eta nabigazio-mapak bakarrik hartuta. Hala ere, erronkarik handiena 1936ko irailaren 4an burutu zuen, ordura arte beste ezein pilotuk ezin izan zuena lortu baitzuen: 21 ordu pasatxoan, eta gorabehera handiko bidaia baten ostean, bakar-bakarrik zeharkatu zuen ozeanoa, ekialdetik mendebaldera. Horrela, lehen emakumea izan zen Atlantikoa ekialdetik mendebaldera zeharkatzen, eta lehen pertsona, hegazkinez Ingalaterratik Ipar Amerikara inon gelditu gabe joaten. Handik aurrera, Beryl han eta hemen bizi izan zen. 1942an, eleberri autobiografiko bat idatzi zuen. Kenyan hil zen, 1986ko abuztuaren 3an.

Zer motatako testua irakurri duzu? Aukeratu. egunerokoa eleberri baten hasiera biografia

2 Zer bi errekor lortu zituen Beryl Markhamek? 1. 2.

3 Ordenatu Markhamen bizitzaren gertakari hauek: Ozeano Atlantikoa zeharkatu zuen hegazkinez. Familiarekin batera, Kenyara bizitzera joan zen. Eleberri autobiografikoa idatzi zuen. Hegan egiteko eskolak hartzen hasi zen. 4 Eredugarria iruditzen zaizu Beryl Markham? Azaldu zure iritzia.

katalogatu dira. Seigarren ikaskuntza-egoerak helburu eraldatzailea du: ekosistemen garrantziari buruzko gogoeta egitea eta basoen eta animalien habitaten egoerak aztertzea. Oro har, ikasleek gizakien eta naturaren arteko harremana landuko gizakiak eragindako arazo aztertuz eta naturaren erabilpen jasangarria sustatuz. hariaren bidez «Jarraitu hariari!»), ikasleek ikaskuntza-egoerarekin lotutako zenbait ataza eta jarduera gainditu beharko dituzte. Jarduera horietan, gainera, oinarrizko komunikazio beziak (irakurtzea, entzutea, hitz egitea, idaztea) indartuko baita hizkuntza-edukiak (lexiko- ortografia- eta gramatika-edukiak) ere. Horrela, ikaskuntza esanguratsua lortuko dugu. Unitatearen amaieran, pentsamendua garatzeko teknika baten bidez, ikasleek hausnarketa eta «Helburua atalean proposatutako erronka gainditu beharko dute: basoekin duten kondairak idaztea, eta ikasgelako kondaira bilduma sortzea.

Proiektuaren gakoekin lotutako baliabideak

Ikasleek Mundua helburu proiektuaren gakoak eta metodologia aktiboak praktikatzeko behar duten informazio guztia.

• Hizkuntza-planaren eta IKT-IET planaren infografiak.

JENDAURREAN HITZ EGIN

1 2 3

Hitz egin lehenbaino Hitz egitean Amaitzeko

Pentsatu eta buruzaukeratuzergairi duzun.hitzegingo

1 1

Hitzegitenhasi orduko,agurtu ikusleak. emanAmaitzenduzunean, eskerraketa agurtu.

PLANA IKTIET

IKT-GAILUAK ERABILTZEN DITUGU

Zer dira IKTak?

IKT-gailuek edo -makinek pieza asko dituzte, energia elektrikoa edo elektrizitatea erabiltzen dute funtzionatzeko, eta beste pertsona batzuekin komunikatzeko eta zenbait lan egiteko balio dute, hala nola idazteko, marrazteko, jolasteko…

Mahai gaineko ordenagailua, ordenagailu eramangarria eta gailu mugikorrak (tableta eta telefono mugikorra) dira.

Nolakoa da ordenagailu bat?

Honelakoa da mahai gaineko ordenagailua:

Pantaila PUZ pizteko botoia

PUZen

CPU

Handia naiz eta zenbait osagai ditut. Monitorea

Pizteko botoia

Teklatua

Sagua

Honelakoa da ordenagailu eramangarria:

Ni txikiagoa naiz, errazago mugitzeko.

Sare elektrikora konektatu gabe ibil naiteke aldi batez.

Pantaila Ukipen-sagua

Teklatua

Eginsaioakozen.

2

3 egokia:Erabiliahots-tonu ezosoaltua,

Eskatulaguntza etxekoren bati. Ezahaztu ikusleei begiratzeaetazure keinuak zaintzea. eginIspiluarenaurrean ditzakezusaioak.

IKASI ERABILTZEN SCRATCHJr

Honelakoak «Eta,ditzakezu:esan «Eskerrikamaitzeko,...»; denoi...»asko Ezahaztuegitea.irribarre

ZER DA SCRATCHJr?

Izen-abizenak:

ScratchJr gailu mugikorretarako edo appetarako aplikazio bat da; programa informatikoak sortze- ko balio du.

Berariaz diseinaturik dago 5-7 urte bitarteko hau- rrek erabiltzeko.

Aplikazio honen bidez, bideojokoak sortu, marraz- tu, istorio bizidunak sortu eta abar egin daiteke.

Kontsultatu IKT-IET plana anayaeducacion.es webgunean, eta gogoratu nolakoak diren Sc- ratchJr erabiltzeko balia ditzakezun IKT-makinak.

Kontuan hartu gomendaturiko IKT-makina table- ta dela.

1. FITXA

ScratchJr apparen ikonoa

Zure adina kontuan hartuz, erabiltzen duzun gailu mugikorrean aplika- zioak deskargatzeko, konfiantzako pertsona nagusi baten ikuskapena beharko duzu, hala nola irakasleren edo familiako kideren batena.

1 Marraztu ScratchJren appa irudikatzen duen ikonoa.

2 Zenbat urte dituzu? Adin egokia duzu ScratchJr erabiltzeko? Osatu zu- re adinarekin; gero, markatu. urte ditut.

– Bai, badut ScratchJr erabiltzeko gomendaturiko adina.

– Ez, 7 urte baino ditut; beraz, hobe dut Scratch era- bili.

– Ez, 5 urte baino ditut; beraz, hobe dut oraindik ScratchJr ez erabili, edo norbaiten laguntzaz erabili.

Baliabide digitalak, unitateen eta hezkuntza-helburuen arabera sailkatuta

Ikasteko

• Bideoak

• Aurkezpenak

• Audioak.

Ikasteko eta praktikatzeko

• Laburpenak

• Eskemak

• Ariketa interaktiboak

Jolasteko

• Ariketa ludikoak

• Hiruhilekoko berrikuspen ludikoak

Baliabide ludikoak ere badaude ikasgelako materialean, jolasten jarraitu nahi izanez gero.

Ebaluatzeko

• Trazagarriak diren ariketak eta proba interaktiboak, irakasleak ikasleen bilakaeraren jarraipena egin dezan.

• Gomendatutako aplikazioak, proiektuaren IKT-IET planaren osagarri direnak.

Inklusioa eta aniztasuna kontuan hartzea

Aniztasuna kontuan hartzeko fitxak

Lagungarriak izango dira:

• Material indargarria izateko.

• Ikasleei neurrira egindako arreta eskaintzeko.

• Edukiak ikaskuntza-erritmo guztietara egokitzeko.

• Mota askotako metodologia-estrategiak aukeratzeko eta aplikatzeko.

6

Data: Izen-abizenak:

1 Azaldu, zure hitzak erabiliz, hitz eratorri hauen esanahia: – jantzigintza:

– entzumen:

– aberastasun:

– zikinkeria:

– igarkizun:

2 Inguratu eta sailkatu esaldiotako izenordain zehaztugabeak: – Zein aukeratuko zenuke? Esan zerbait, mesedez! – Ez da inor etorri kantaldira. Zer espero zenuen, bada? – Edonork egin dezake hori, sinesgaitza bada ere. – Zer da hori? Norbait dago atean, ala?

• Galdetzaileak:

• Galdetzaileetatik eratorriak:

3 Osatu esaldiak, izenordain zehaztugabeak erabiliz. – Irakasleak garrantzitsua esan dio Ixoneri. – Ez dut horri buruz irakurri egunkarian. –etorri da eskolara galdezka. –da ikasgelako ikaslerik gazteena? 4 Erreparatu margolanari eta idatzi definizio bakoitzari dagokion hitza.

• Mendi txikia edo garaiera txikikoa:

Emakumezkoen jantzia, gorputz-enbor osoa estaltzen duena:

• Landa laua, batez ere belarra duena:

• Landare atala, adarretan sortzen dena: Neskak Tahitin. Nafea Faa Ipoipo? Paul Gauguin.

Izen-abizenak:

Rosa Parks: autobuseko eserlekua utzi nahi izan ez zuen neska Noiz eta non jaio zen 1913ko otsailaren 4a. Tuskegree, Alabama (AEB).

Lorpen handiena Amerikako Estatu Batuetako gizartemugimenduak abiaraztea.

Beti esaten zuena «Aske bizi nahi izan dut beti, eta jendeak nitaz hori gogoratzea nahi dut.»

Beti bezala, Rosa Parksek Montgomery-n (Alabaman) hartu zuen autobusa, lanaldi luze baten ostean etxera itzultzeko. Beltzen lekuan eseri zen, garaiko legeek ezartzen zutenez. Izan ere, 1955ean leku publiko askotan zuriak eta beltzak bereizita zeuden. Sinestezina, ezta? Bada, egia da, eta egun hartan, gainera, kontua urrunago joan zen: zurien eserlekuak bete zirenean, autobus-gidariak haiei lekua uzteko esan zien Rosari eta beste hiru pertsona beltzi.

Gidari hura ez zegoen erotuta; aldiz, araudia betetzen ari zen.

Baina ustekabe handia izan zuen, ez baitzekien 42 urteko jostun apal hura, burugogor samarra ez ezik, eskubide zibilen aldeko ekintzailea ere bazela. Rosari ez zioten ardura izan bere ekintzaren ondorioek. Kokoteraino zegoen pertsonak azalaren kolorearen arabera sailkatuta egotearekin eta denek hori isil-isilik onartzearekin.

Baina haizearen kontra joatea ez da erraza. Autobus-gidariari aurre egin ondoren, ibilgailutik jaitsi behar izan zuen, eta, gainera, poliziak atxilotu egin zuen. Ordena publikoa nahastea leporatu zioten eta ziega batean igaro zuen gaua.

Eta, horrela, Rosaren errebeldia-ekintza txiki hark mugimendu handi baten txinparta piztu zuen; mugimendu horrek arraza-segregazioari buruzko lege guztiak indargabetu zituen.

Inork ez zuen pentsatuko horrelako ekintza xume batek askatasunera eta berdintasunera hurbilduko gintuenik, eta harrezkero mundua leku hobea izango zenik!

Irene Cívico eta Sergio Parra, Las chicas son guerreras. Montena (moldatua).

Ulermena lantzeko fitxak

Lagungarriak izango dira:

• Irakurritakoaren ulermena lantzeko.

Irakurri testua arretaz. Lehenik, irakurri azkar; gero, astiroago, galderei behar bezala erantzun ahal izateko.

IDU jarraibideak

Mundua helburu proiektuaren elementuak Irakaskuntzako Diseinu Unibertsala (IDU) delakoaren jarraibideak kontuan hartuz diseinatu dira.

LEXIKOA - EUSKARA5

Hitz polisemikoak eta hitz homonimoak

Berrikusi ikasitakoa eta ikasi hitz polisemikoak eta hitz homonimoak bereizten.

IDU jarraibideak Mundua helburu proiektuan

Mundua helburu proiektuko elementu ezberdinak Irakaskuntzako Diseinu Unibertsala (IDU) kontuan hartuz garatu dira. Honako taula honetan, IDU printzipioen edo arauen eta proiektuko elementuen arteko harremana jasotzen da:

MUNDUA HELBURU

Ikaskuntza-egoera

GJH

Irudia eta testuingurua

Nola ikusten duzu?

Datua

Helburua aurrera

Proiektuan aplikatutako IDU jarraibideak INPRIMATUTAKO MATERIALA INGURU DIGITALA

• GJHekin (xxi. mendeko erronkekin) eta ikasleen eguneroko bizitzarekin duen harreman zuzenak benetakotasuna, balioa eta garrantzia optimizatzen ditu (7.2).

• Testuaren ordezko irudikapenak ikaskuntzaegoeraren testuinguruarekiko ulermena eta lotura pertsonala errazten du. (2.5).

• Galderek ikaskuntza-egoera ikasleen esperientzien eta aurretiazko ezagutzekin lotzen dute. (3.1).

• Informazio objektiboa eta berresgarria ematen du abian dagoen helburuari buruz (8.1).

• Gogoeta kolektiboa sustatzen du, pentsamendu-estrategia baliagarri baten bidez, eguneroko arazoei aurre egiteko (9.2).

• Autonomia sustatu, eta amaierako produktu bat proposatzen du, ikastetxeko testuinguruari eta ikasleen hautaketari irekia, (7.1) eskakizun-mailak aldatuz (8.2).

• Oinarrizko ikaskuntzak orokortzea eta transferitzea errazten du (3.4).

• Erkidegoa eta lankidetza sustatzen ditu, amaierako produktua taldean egiteko eta zabaltzeko (8.3).

• Modu ordenatuan gidatzen du abian dagoen helburua (6.1), prozesua egokituz eta ikusaraziz (6.2), antolatzaile grafiko baten laguntzaz (6.3).

GJHei buruzko informazio eguneratua lortzeko sarbidea ematen die ikasleei eta irakasleei, komunikazio-metodo asko erabiliz. (5.1).

• Zer dakit? Ariketa interaktibo trazagarriak proposatzen ditu unitatea irekitzean aurretiazko ideiak detektatzeko. (3.1).

• Ikaskuntza-egoerak aurkezten dituzten ikus-entzunezko puntuak erabiltzen ditu, motibazioa areagotzen duten itxaropenak eta usteak estimulatuz (9.1) unitatearen hasieran.

• Unitate bakoitzean, aurretiaz hautatutako iturrietatik hartutako informazioa aurkezten du, eta hori entzunezko (1.2) eta ikusizko (1.3) informazioaren alternatiba da (2.5), baita testuaren beste formen alternatiba ere, hala nola abestiak, azpidatzitako audioak edo bideoak, testu-informazioaren lokuzioak, antolatzaile grafikoak, visual thinking, etab. Gainera, parte-hartzea dinamizatzeko erabil daitezke.

• Ikaskuntza-prozesua modu interaktiboan berreraikitzea ahalbidetzen du, antolatzaile grafikoaren laguntzarekin. Antolatzaile grafiko horrek ekintzaren helbururanzko aurrerapena irudikatzen du (3.3).

Jarraitu hariari

Aurretiaz diseinatutako ebaluazio-probak:

Aurrejakintzak eta ikasturtean zehar izandako bilakaera ebaluatzeko:

• Hasierako ebaluazioa

• Amaierako ebaluazioa

Unitate bakoitzean:

• Edukien ebaluazioa

• Konpetentzien araberako ebaluazioa

Hiruhileko bakoitzean:

• Irteera-profilaren bilakaera ebaluatzeko proba konpetentziala

DIAGON KALEXKAKO MERKATARIEN ELKARTEAREN ALDIZKARIA MURGIL ZAITEZ BENETAKO MAGOEN MUNDUAN… MUGGLEENTZAT DEBEKATUTAKO PARADISUA!

HILABETE HONETAKO GOMENDIOAK

Ollivanders: hagatxoetan adituak Eskuratu zure beharrizanetara ondoen egokitzen den hagatxoa! Eskaintza berezia adarbakar-ilez egindako hagatxoetan: 2 Ò 1 aste honetan!

Flourish&Blotts: 1454tik zure zerbitzura Ikasturte berrirako behar dituzun liburu guztiak eskura: sorginkeria-liburuak, sendabelar magikoak egiteko gidak… Hogwartseko irakasleek gogokoen duten liburu-denda. Azken nobedadeak eta zerbitzurik bikainena, 1454tik. Diagon kalexkako dendarik zaharrena! Quidditcheko Kalitatezko Gaiak Quidditchean jolasteko behar duzun guztia preziorik onenean: quaffleak, bludgersak, erratzak… Deskontuak eta aurrekontu bereziak familientzat. Hontzen komertzioa Magoen munduko bazter guztietara mezuak bidali nahi? Gure dendan hontz-espezie guztiak dituzu aukeran: ilehoriak, grisak, beltzak… Kaiola bereziak ere salgai.

– Magia egiteko

ez duen pertsona:

– Howgartseko kirol ospetsua:

GRINGOTTS BANKUA

Erosketak egiteko zailtasun ekonomikoak dituzu? Etorri Gringotts bankura eta gure iratxoek lagunduko dizute. Mailegu bereziak Hogwartseko 1. mailako ikasleentzat. ZURE ESANETARA GAUDE. ZATOZ! DIAGON KALEXKAKO EKITALDIAK Apirilak 1 - egun osoa: Ollivanders Bigarren eskuko hagatxoen azoka. Probatu botere bereziak dituzten hagatxoak! Apirilak 15 - 18:00: Flourish&Boots Howgartseko Gilderoy Lockhart irakasleak bere azken magia-liburua aurkeztuko du. Apirilak 20 – 17:00: Diagon plazan Punta-puntako Nimbus 2020 erratz berriaren erakustaldia. AZKEN BERRIAK SAREAN… JARRAI ITZAZU! Webgunea: www.diagonkalexka.mag

2 Diagon kalexkako zein lekutara jo beharko luke hauetako bakoitzak?: Ron, 1. mailako ikaslea. Material asko erosi behar du, baina arazo ekonomikoak ditu:

Mary, 2. mailako ikaslea. Liburuak behar ditu Magia iluna izeneko ikasgairako:

• Oscar, 3. mailako ikaslea. Gryffindor etxeko Quidditch taldean eman du izena:

• Silvia eta John, 2. mailako ikasleak. Hagatxoak lapurtu dizkiete:

• Rachel, 4. mailako ikaslea. Haren hontzari txiki gelditu zaio kaiola:

Data: Izen-abizenak:

Hegazkinlari handia Beryl Markham, britainiar hegazkinlari, abenturazale, idazle eta zaldi-entrenatzaile ospetsua eta argia, Ashwell-en (Erresuma Batuan) jaio zen, 1902ko urriaren 26an. Lau urte zituela familia Kenyara joan zen bizitzera, eta han igaro zuen gaztaroa. 1919rako familia osoa joanda zegoen Afrikatik, baina Bereylek Kenyan gelditzea erabaki zuen. Hegazkinek Kenyara onura handiak ekar zitzakeela ikusita, Beryl hegan egiteko eskolak hartzen hasi zen, eta, hilabete gutxian, benetako aditua zen. Izan ere, 1931n, lehen bidaia luzea egin zuen, Kenyatik Britainia Handira, iparrorratza eta nabigazio-mapak bakarrik hartuta. Hala ere, erronkarik handiena 1936ko irailaren 4an burutu zuen, ordura arte beste ezein pilotuk ezin izan zuena lortu baitzuen: 21 ordu pasatxoan, eta gorabehera handiko bidaia baten ostean, bakar-bakarrik zeharkatu zuen ozeanoa, ekialdetik mendebaldera. Horrela, lehen emakumea izan zen Atlantikoa ekialdetik mendebaldera zeharkatzen, eta lehen pertsona, hegazkinez Ingalaterratik Ipar Amerikara inon gelditu gabe joaten. Handik aurrera, Beryl han eta hemen bizi izan zen. 1942an, eleberri autobiografiko bat idatzi zuen. Kenyan hil zen, 1986ko abuztuaren 3an.

1 Zer motatako testua irakurri duzu? Aukeratu. egunerokoa eleberri baten hasiera biografia

2 Zer bi errekor lortu zituen Beryl Markhamek?

1.

2.

3 Ordenatu Markhamen bizitzaren gertakari hauek: Ozeano Atlantikoa zeharkatu zuen hegazkinez. Familiarekin batera, Kenyara bizitzera joan zen. Eleberri autobiografikoa idatzi zuen. Hegan egiteko eskolak hartzen hasi zen.

4 Eredugarria iruditzen zaizu Beryl Markham? Azaldu zure iritzia.

Eta gainera...

• Ebaluatzeko, koebaluatzeko eta autoebaluatzeko baliabideen bankua. Errubrikak, ituak eta beste tresna batzuk dituen gordailua, irakasleak ebaluazioa bere neurrira diseinatzeko.

• Irakaslearen lana ebaluatzeko tresna.

1 Idatzi definizio hauei dagozkien hitzak. Harry Potterren mundu magikokoak dira:

gaitasunik

Programazioa, Proposamen didaktikoa eta proiektuaren dokumentazioa

Mundua helburu proiektuaren gakoak

• Proiektuan garatzen diren gakoei eta metodologia aktiboei buruzko dokumentazio zabala.

MUNDUA HELBURU proiektuaren gakoak

Konpetentzietan oinarritua Mundua helburu proiektuak konpetentziak pixkanaka eta modu integratzailean lortzea planteatzen du. Proiektua garatuz, ikasleak eguneroko errealitateko egoeretan moldatzen ikasteko gaitasuna lortuko du. Ikaskuntza-egoerakGJHetan kokaturiko egoeren bidez, hausnarketa eraldatzailea egiteko eskatzen ikasleei. oinarriturikoKonpetentzietanariketakIkasleak eguneroko erabaki- hartzeetarako prestatzen dituzten ariketak. oinarriturikoKonpetentzietanebaluazioakFuntsezko elementu bat eskolako arrakastarako eta inklusiorako; ikuspegi integratzailea eta malgua dauka. Ikasleek etapa honetarako

jasangarriak hartzera, berdintasunera… Helburua aurrera Azaldutako ikaskuntza-egoeren testuinguruan, proposamenek plan eraldatzaile batean parte hartzeko gonbita egiten diete ikasleei.

DiziplinartekoaEkintzara bideraturiko eredu honetan, askotariko ezaguera- arloak integratzen dira; gainera, trebetasun eta jarrera pertsonalak eta lankidetzakoak sustatzen dira; horrela, ikaskuntza testuinguruan Diziplinarteko proiektuak Mundua helburuk diziplinarteko proiektuak proposatzen ditu; ikaskuntza-esperientzia integratzailea da, eta bertan ikasleek ikertu eta amaierako produktu bat sortuko dute, Hizkuntza-planaZeharkako plan honen helburuak Ikasleen ahozko eta idatzizko Irakurtzeko interesa eta ohitura

Inklusiboa Mundua helburu proiektua hezkuntza inklusiboaren printzipioarekin konprometituta sortu da, baita ikasle guztientzat ikaskuntza-baldintza hobeak sortzearekin ere. Horretarako, irakaskuntza pertsonalizaturako baliabideak, egitura malguak eta indartzeko mekanismoak eskaintzen ditu. IDU jarraibideakIkaskuntzarako DiseinuUnibertsalari buruzko Jarraibideak agirian oinarrituta dago Funtsezkoa Proiektuak honetan lagunduko duten funtsezko ikaskuntzak identifikatzen aurreikusitako profila lortzen, eta ikasleentzat egokienak diren erritmoa, estiloa, sakontasuna eta metodologia aktiboak egokitzen. Inklusiorako baliabideak Mundua helburu proiektuak informazioa aurkezteko aukera asko eskaintzen ditu; adibidez, bideoak, entzungaiak, laburpenak, antolatzaile grafikoak, ariketa interaktiboak… Horrela, errazago pertsonaliza daiteke. Anaya Inklusioa Online Inklusio-tresna indartsu honek baliabideak eskaintzen ditu

Metodologia aktiboak Mundua helburu proiektuak taldelana eta espiritu kritikoa sustatzen dituzten metodoak, teknikaketaestrategiakproposatzen ditu. Lan egiteko modu horrek bizitza errealeko egoeretarako prestatzen ditu ikasleak. Lankidetzako ikaskuntza Lankidetzako teknika eta egitura sekuentziatuak eta mailakatuak. Hezkuntza emozionala Ikasleek zirrarak identifikatzeko lagungarriak diren trebetasunak; horrela, erregulatu eta kudeatu egingo dituzte. IKTak Halakoen erabilera honetarako baliabide gisa integratzen da: informazioa lortzeko, aukeratzeko eta helburu jakin baten arabera erabiltzeko. Lagungarriak dira lanak planifikatzeko,kudeatzekoetaegiteko konpetentziak garatzeko, Sareko komunikaziorako eta lankidetzarako, eta konpetentzia digitalerako. Ebaluazioa Ikasleei beren ikaskuntzaren ebaluazioan parte hartzeko aukera ematen dieten estrategiak ditu; hain zuzen ere,

dira lasterka, umore onean. Argazkiak jarduera fisikoa egiteak dituen onurak nabarmendu nahi ditu: osasun fisikoari ez ezik, Gakoak Pentsamenduaren garapena Irakasleak «Irudia» teknika erabiltzea proposa diezaieke ikasleei, argazkian ikusten dena lantzeko, eta «Zirikatzeko galderak» tekburuzko ideiak trukatzeko. Sarrerako testua, «Datua» eta «Zer deritzozu?» ataleko galderak irakurriko ditugu, eta ikaskuntza-egoerari buruzko Hasierako orrialdeko argazkia aztertuko Garapen Jasangarrirako Helburua hobeto ulertzeko. Unitatean landuko diren edukiak zerrendatuko ditugu, eta amaierako «Helburua aurrera» atalean egin beharrekoa azalIkasleek adierazitako ideia eta erantzun guztiak errespetatu beharraz mintzatuko Ikasleak besteen aurrean hitz egiteramenduak modu egokian azaltzen lagunduko diegu. Haur bakoitzak pentsatzen duena adierazteko duen modua balioetsiko dugu.

ongizatea. Guztiontzat ongizatea bermatzea eta ohitura osasungarriak egoeraren eta landuko diren edukien arteko lotura egiten du: kirolari ezagun baten elkaburuz hitz egitea, hizkuntzaren erabilerak aztertzea, elkarrizketen ezaugarriak lantzea, bertsoen osagaiak ezagutzea... Era horretan, koherentzia mantenduz, ikaskuntza baliaga

burua, eta ohitura osasungarriak izatearen garrantzia iPad Lehen

Proposamen didaktikoa

tura dute Helburua aurrerako egoerarekin. Ikasleek kirowww.anayaharitza.es webgunean eskuragarri dituzu «Mundua helburu proiektuaren gakoak». Ikaskuntza-egoera Zer deritzozu? GJH Datua Hasierako irudia Helburua aurrera Jarraitu hariari 9:45 AM 100%

• Proposamen didaktikoaren pdf-bertsioa.

Programazioak.

Honako hauen Wordeta pdf-bertsioak:

• Programazio didaktikoa

• Programazioa unitateka

• Ebaluazio-erregistroak.

Hezkuntza. Euskara 5 6.unitatea Basoan murgilduta.

deak dituen kirol-ohiturei buruzko informazioa ematen du; Europako biztanleen erfisiko gutxiegi egiten duela azaltzen du, hain zuzen ere. Datu hori baliagarria izango da ikasleen ohiturei buruz Tenporalizazioa Saio-kopurua: 10 I U A A U O M A M E LEHEN

HIRUHILEKOA BIGARREN HIRUHILEKOA HIRUGARREN HIRUHIKEKOA

Ikaskuntza-egoera Garapen Jasangarrirako Helburuak 15. Lehorreko bizitza. Basoak jasangarritasunez kudeatzea, basamortutzeari aurre egitea eta lurraren narriadura nahiz biodibertsitatearen galera geldiaraztea. Datua: Munduan ia 8 milioi animalia-espezie daudela pentsatzen da, baina horietatik 1 milioi inguru bakarrik katalogatu dira. Seigarren unitateko ikaskuntza-egoerak helburu eraldatzailea du: ekosistemen garrantziari buruzko gogoeta egitea, eta basoen eta animalien habitaten egoerak aztertzea. Oro har, ikasleek gizakien eta naturaren arteko harremana landuko dute, gizakiak eragindako arazoak aztertuz eta naturaren erabilpen jasangarria sustatuz. Unitateko hariaren bidez («Jarraitu hariari!»), ikasleek ikaskuntza-egoerarekin lotutako zenbait ataza eta jarduera gainditu beharko dituzte. Jarduera horietan, gainera, oinarrizko komunikazio trebeziak (irakurtzea, entzutea, hitz egitea, idaztea) indartuko dira, baita hizkuntza-edukiak (lexiko- ortografia- eta gramatika-edukiak) ere. Horrela, ikaskuntza esanguratsua lortuko dugu. Unitatearen amaieran, pentsamendua garatzeko teknika baten bidez, ikasleek hausnarketa egin, eta «Helburua aurrera» atalean proposatutako erronka gainditu beharko dute: basoekin lotura duten kondairak idaztea, eta ikasgelako kondaira bilduma sortzea.

Programazioa

Proposamen didaktikoa

Demoa

2 Jira eta bira

UNITATEAREN ESKEMA

Koma eta puntu eta koma

Sinonimoak eta antonimoak Hizkuntza eta dialektoa

Narrazio-testuen ezaugarriak

hizkuntza Ezagutu literatura

Jira eta bira

Irakurgaia: Phileas Foggen apustua Ikasi hitzak Komunikatu idatziz Komunikatu ahoz

Abentura-bidaia zoragarri bat egingo dugu.

Bidaiekin lotutako lexikoa landuko dugu.

Ozen ondo irakurtzen ikasiko dugu.

Testuen ezaugarriak ezagutuko ditugu.

Bidaiatzeak planetan duen eraginari buruz pentsatu, eta modu jasangarrian bidaiatzeko ideiak podcast batean grabatuko ditugu.

Ezagutu

¿QUÉ VAMOS A APRENDER? ZER IKASIKO DUGU? BALIABIDEAK

Hasierako orrialdea

Ikaskuntza-egoera: «Zer deri tzozu? », «Datua » eta

«Helburua aurrera ».

GJH 13: Klima babesteko ekintza

Ulertu

Irakurgaia:

Phileas Foggen apustua

Ulermena

Ikasi hitzak: munduari itzulia

Komunikatu

Ozen irakurri

Testua

Ezagutu hizkuntza

Sinonimoak eta antonimoak

Puntuazio-markak (II)

Hizkuntza eta dialektoa

Audioa: Phileas Foggen apustua

Phileas Foggen itzulia. Bidaia interaktiboa

Irakurketa-fitxa

Irakurritakoaren ulermena lantzeko fitxa

Munduari itzulia

Ahozko komunikazioa

Entzundakoaren ulermena: Donostian

elefanteak ikusi zirenekoa

Entzundakoaren ulermena lantzeko fitxa

Ozen irakurtzea - ebaluatzeko errubrika

Testua

Antonimoak

Sinonimoak

Sinonimoak eta antonimoak

Puntuazio-markak

Hizkuntza

Munduko hizkuntza-aniztasuna

Euskalkien mapa

Hizkuntza eta dialektoa: definizioa

Misterio-jolasa. Euskalkiak

Ezagutu literatura

Narrazio-testuen ezaugarriak

Ikasi dudana antolatu

Unitateko hizkuntza- edukiei

buruzko eskema

Osatu zure hitz-bilduma

Portfolioa

Zer ikasi dut?

Helburua aurrera: ideia-jasa

Nola ikasi dut?

Genero narratiboaren ezaugarriak

Narrazioa

Jolastuz ikasi

Ikasi dudana antolatu

Ortografia-bingoa

Horma-irudiak

Berrikusi bigarren unitatea

Game room

Indartzeko ariketen fitxa

Sakontzeko ariketen fitxa

Ebaluazioa

Konpetentzien araberako ebaluazioa

Baliabide digitalak Inklusioa eta aniztasuna EbaluazioaIkasgelako materiala

Ikaskuntza-egoera

Hasierako orri bikoitza osatzen duten elementuek ikasleen interesa eta jakin-mina piztuko dituzte unitate honetako edukien oinarrian dagoen egoerari buruz: bidaiatzeak planetan eta klima-aldaketan duen eragina.

Ikasleei gure planeta zaintzeko kontuan izan behar diren alderdiak ezagutzen lagunduko diegu, eta hariari jarraituz, bidaiek ingurumenean dituzten ondorioak landuko dituzte, eta lekuak ezagutzeko modu jasangarriak ezagutuko dituzte.

2 Jira eta bira

Zein ederra den bidaiatzea! Gero eta jende gehiago joaten da beste herrialde eta kultura batzuk ezagutzera. Izan ere, duela urte batzuk baino askoz merkeagoa eta azkarragoa da urruneko lekuetara iristea. Pentsa, egunero hiru milioi pertsona mugitzen da herrialde batetik bestera.

Baina, bidaiatzeak badu bere alde iluna: garraiobide gehienek berotegi-efektuko gas ugari isurtzen dituzte, eta hori kaltegarria da gure planetaren osasunerako.

Zer deritzozu?

Atsegin duzu bidaiatzea? Nora joango zinateke gustura?

Badakizu zer garraiobide diren kutsakorrenak? Eta garbienak?

Azken 50 urteetan, 50 milioi turista egotetik 1323 milioi turista egotera pasatu da mundua.

Uste duzu gure bidaiek eragina dutela planetan? Bidaia jasangarriak egiteko ideiak bildu eta podcast batean grabatuko ditugu.

Jarraitu hariari!

I r a k u r g a i a : Phileas Foggen apustua

Zer apustu egingo du Fogg jaunak?

GJH 13. Klima babesteko ekintza.

Pertsonak era erakundeak heztea eta sentsibilizatzea, eta politiketan klimaren aldeko neurriak sartzea, giza jarduerak eragindako ondorioak murriz teko.

Unitatearen hasierako irudian haur batzuk ageri dira natura-ingurune batean bizikletan ibiltzen. Natura errespetatzen duten jarduerak dibertigarriak eta gozagarriak direla erakutsi nahi da.

Argazkia abiapuntu gisa erabiliko da ikasleek aisialdian ingurumena zaindu behar dutela konturatzeko.

Egingo diogu munduari bira?

GJH

Hasierako irudia

O z e n i r a k u r r i

Zer hartu behar dugu kontuan ondo irakurtzeko?

Gakoak

www.anayaharitza.es webgunean eskuragarri dituzu «Mundua helburu proiektuaren gakoak».

Pentsamenduaren garapena Irakasleak «Irudia» teknika erabiltzea proposa diezaieke ikasleei, argazkian ikusten dena lantzeko, eta «Zirikatzeko galderak» teknika, proposatzen den ikaskuntza-egoerari buruzko ideiak trukatzeko.

Hartu kontuan

• Sarrerako testua, «Datua» eta «Zer deritzozu?» ataleko galderak irakurriko ditugu, eta ikaskuntza-egoerari buruzko solasalditxoa egingo dugu.

• Hasierako orrialdeko argazkia aztertuko dugu ikasleekin, unitatean landuko den Garapen Jasangarrirako Helburua hobeto ulertzeko.

• Unitatean landuko diren edukiak zerrendatuko ditugu, eta amaierako «Helburua aurrera» atalean egin beharrekoa azalduko dugu.

• Ikasleek adierazitako ideia eta erantzun guztiak errespetatu beharraz mintzatuko gara.

• Ikasleak besteen aurrean hitz egitera animatuko ditugu, eta dituzten pentsamenduak modu egokian azaltzen lagunduko diegu.

• Haur bakoitzak pentsatzen duena adierazteko duen modua balioetsiko dugu.

T e s t u a

Zer ezaugarri ditu testu egoki batek?

Sinonimoak eta antonimoak Puntuazio-markak (II) Hizkuntza eta dialektoa

Proposatzen diren galderek 13. GJHarekin lotzen dute

Helburua aurrerako egoera. Bidaiatzeko modu batzuek ingurumenean eragiten dituzten kalteez eta alternatiba jasangarriak bilatzearen garrantziaz gogoeta eginaraztea da galderen asmoa.

Datuak aditzera ematen du turismoa asko ugaritu dela azken urteotan. Informazio hori baliatuko dugu turismo-jarduerak goazen lekuetan dituen eragin negatiboei eta positiboei buruz hitz egiteko.

Helburua aurrerako egoeraren bitartez, bidaiek ingurumenean duten eraginari buruz pentsatuko dute ikasleek. Unitatearen amaieran, bidaiatzeko modu jasangarriak proposatuko dituzte, eta ideia onenak podcast labur batean aurkeztuko dituzte.

Unitateko hariak ikaskuntzaegoeraren eta landuko diren edukien arteko lotura egiten du: abenturazko narraziotestua irakurtzea, bidaiei buruzko hitzak ikastea, testuak ozen irakurtzea, hizkuntza eta dialektoak ezagutzea... Era horretan, koherentzia mantenduz, ikaskuntza baliagarria izango dela bermatzen da.

Baliabideak

Baliabide digitalak

Audioa: Phileas Foggen apustua

Phileas Foggen itzulia. Bidaia interaktiboa

Irakurgaia

Irakurri aurretik

Aukerarik bazenu, nora joango zinateke bidaian oraintxe bertan? Irakurri arretaz testua, ea ideia interesgarririk aurkitzen duzun.

Phileas Foggen apustua

Phileas Fogg gentleman ingelesa egunero joaten zen Reform Club-era; han egunkariak irakurri, kartetan jokatu, eta gaurkotasun handiko gaiei buruz mintzatzen zen lagunekin.

Arratsalde hartan, hiru egun lehenago —irailaren 29an— izandako gertakari bat zuten hizpide. Erresuma Batuko egunkari guztiek itzelezko eztabaida sortu zuten gertakari haren inguruan. 55 000 liberako banknote sorta bat lapurtu zuten, Ingalaterrako banketxe nagusiko kutxazainaren mahaitik. Jendea harrituta zegoen, norbaitek dirutza hura hain erraz lapurtu ahal izatearekin. Gertakariak, jakina, Londresko eta Ingalaterra osoko biztanleen arreta erakarri zuen. Jendeak eztabaida biziak zituen, poliziak lapurra aurkitzeko eta dirua berreskuratzeko aukerari buruz. Ez zen harritzekoa, beraz, Reform Clubeko kideek ere horretaz hitz egitea.

—Nire iritziz —esan zuen Andrew Stuart-ek—, zortea lapurraren alde dago, eta ziur aski pertsona oso trebea da.

—Baina, gizona! —erantzun zuen Gauthier Ralph-ek—. Ingalaterratik kanpo ere ezin izango du inon ezkutatu.

—Hori zeuk diozu.

—Eta, nora joango da, bada?

—Ez dakit —erantzun zuen Andrew Stuartek—. Lurra nahiko handia da.

—Beste garai batean bai… —esan zuen ahopean Phileas Fogg-ek.

—Beste garai batean? Txikiagoa da Lurra orain, ala? —esan zuen Andrew Stuartek.

—Argi dago baietz —erantzun zuen Gauthier Ralphek—. Fogg jaunaren iritzi berekoa naiz. Gaur egun Lurra txikiagoa da; orain hamar aldiz azkarrago egin dakioke itzulia, duela ehun urte baino.

Baina Stuart sinesgaitza ez zegoen konbentzituta, eta, altxaldia amaitu zenean, esan zuen:

—Onartu behar da, Ralph jauna, modu bitxia aurkitu duzula Lurra txikiagoa dela esateko. Hain zuzen ere, esan duzu hiru hilabetean egin dakiokeela orain itzuli oso bat...

—Laurogei egunean —esan zuen Phileas Foggek.

Ariketa osagarriak

Irakurketa hobetzeko

• Lehenik, ikasleek testua bakarka irakurriko dute. Ondoren, audioa entzun, eta batez ere solasaldien intonazioari erreparatuko diogu.

• Irakurketa partekatua ere egin daiteke. Ikasle batek testuaren lehen paragrafoa irakurriko du; hurrengo ikasleak paragrafo horren edukia laburbilduko du. Gainerako ikasleek laburpena zuzena den ala ez esan beharko dute. Gero, lehen paragrafoaren laburpena egin duen ikasleak bigarren paragrafoa irakurriko du. Hurrengoak paragrafoa laburbilduko du. Prozesua behin eta berriz errepikatuko da, testua amaitu arte.

Irakurgaia lantzen jarraitzeko

• Komeni da zalantzak argitzea, ikasleek testua ondo ulertu dutela ziurtatzeko. Norbaitek pasarteren bat argi ez badu, ikaskideei eskatuko diegu azaltzeko. Horrela, ikasleek elkarri lagunduko diote.

Lexikoa lantzeko

• Ikasleek hitzen bat ezagutu ezean, esanahia denon artean argitzen saiatuko gara. Hitz horiekin guztiekin, hiztegi bat egingo dute koadernoan. Halaber, 27. orrialdeko hiztegitxoko hitzen esanahia aztertuko dugu. Hitz horiek erabiliz esaldiak idazteko ere eskatuko diegu ikasleei.

Irakurtzeko trebetasuna lantzeko

• Ikasleak, bosteko taldetan jarrita, testuko zenbait esaldiren

IKTak

Irakurketa lantzeko, ikasleek audioa entzun dezakete lehendabizi.

Kontuan hartu

Londrestik Suezera, Mont Cenis-tik eta Brindisi-tik igarota, trenez eta pakebotez

egun Sueztik Mumbaira, pakebotez

Mumbaitik Kalkutara, trenez

egun Kalkutatik Hong Kongera, pakebotez ........................................................................................

Kongetik Yokohamara (Japoniara), pakebotez .................................................................

egun

• Jules Verne idazle frantses ospetsuaren Munduari itzulia 80 egunean liburuko narrazio- testua irakurriko dugu. Irakurgaiko Fogg jaunaren erronkak (munduari itzulia emateak) lotura du unitateko ikaskuntza egoerarekin.

• Ezer baino lehen, Irakurri aurretik epigrafea irakurtzeko eta irakurgaiaren izenburuari zein irudiei erreparatzeko eskatuko diegu ikasleei. Gero, galderak egingo dizkiegu, irakurgaiaren edukiari buruzko hipotesiak egin ditzaten: Zein da Phileas Foggen apustua? Nor da irudiko gizona? Ezagutzen dituzue Morning Chronicle egunkarian aipatzen diren lekuak?

—Laurogei egun, bai! —esan zuen Andrew Stuartek—. Baina kontuan hartu gabe eguraldi txarra, aurkako haizeak, ontzia urperatzea, trena errailetik irtetea, eta abar.

—Hori guztia kontuan hartuta —erantzun zuen Phileas Foggek.

—Teorian arrazoia duzu, Fogg jauna, baina praktikan…

—Praktikan ere bai, Stuart jauna.

—Hori ikusteko dago.

—Zatoz nirekin eta ikusiko duzu.

—Ezta pentsatu ere! —esan zuen Stuartek—. Baina inork ezin du bidaia hori laurogei egunean egin. Lau mila libera jokatuko nituzke ezetz inork egin.

—Nik, aldiz, egin daitekeela uste dut —erantzun zuen berehala Fogg jaunak.

—Ederto, bada! Egizu zeuk!

—Munduari itzulia laurogei egunean?

—Horixe berori!

—Egingo dut.

—Noiz, baina?

—Oraintxe bertan.

Jules Verne, Munduari itzulia 80 egunean. Anaya (moldatua)

Gentleman: goi-mailako gizon ingelesa, dotorea eta heziketa onekoa.

Libera: Erresuma Batuko dirua.

Banknote: billetea, ingelesez. Altxaldi: jokaldia irabazten duenak jasotzen duen karta multzoa.

Pakebote: posta eta bidaiariak garraiatzeko itsasontzia.

irakurketa adierazkorra egingo dute. Lehenik, taldekide bakoitzak pertsonaia bat aukeratuko du (narratzailea, Stuart, Ralph, Fogg eta Sullivan); ondoren, intonazio eta erritmo egokiak erabiliz, pertsonaien sentimenduei (harridura, zalantza, etab.) arreta jarriz irakurri beharko dute.

• Testuko hitz hauek ahalik eta arinen irakurri, eta letraka esango dituzte:

gaurkotasun – konbentzituta – sinesgaitz

altxaldi – pakebote – kutxazain

Kultura ezagutzeko

• Jules Verne idazleari buruz beste zer dakiten galdetuko diegu. Idazle frantsesaren beste eleberri ospetsu batzuei buruz mintzatuko gara: Bost aste globoz, Hogei mila legoako bidaia itsaspetik, Mikel Strogoff... Literatura uniber-

tsaleko idazle klasikoa izanik, oso garrantzitsua iruditzen zaigu ikasleek hari buruzko gutxieneko ezagutza batzuk izatea.

Iritzia azaltzen ikasteko

• Testuari buruzko iritzia galdetuko diegu ikasleei: Bat dator testua zuen hasierako itxaropenekin? Zer gustatu zaizue gehien eta zer gutxien? Maite dituzue abenturazko kontakizunak?

Irakurzaletasuna sustatzeko

• 1. lan-koadernoko 2. unitateko irakurgaia, «Zoro halakoa!», Jules Verneren Bost aste globoz eleberriko abenturazko testua da. Testua irakurtzea eta ulermen-galderak egitea proposatzen dugu.

Baliabideak

Baliabide digitalak

Munduari itzulia

Inklusioa eta aniztasuna

Irakurketa-fitxa

Ikaskuntza-egoerarekin lotzea

28. eta 29. orrialdeetako konpetentziak lantzeko ariketetan, bidaiatzean erabiltzen ditugun oinarrizko bi baliabide lantzen dira: garraiobideak eta ostatua. Garraiobideei dagokienez, «Gogoan hartu!» epigrafeak gogorarazten digu aurrerapen handiak egin direla, eta gaur egun askoz ere erraztasun handiagoz mugi gaitezkeela batetik bestera. Ostatu hartzeari dagokionez, askotariko aukerak daudela jakingo dute ikasleek, eta gauak nolako lekuetan pasatu izan dituzten pentsatuko dute. Ingurumena gehien errespetatzen duten ostatu motak aukeratu behar genituzkeela ulertzen lagunduko die «Gogoan hartu!» ataleko oharrak.

Ulermena

Hitz egin testuari buruz

1 Zenbat pertsonaia daude guztira?

2 Non daude eta zertan ari dira?

nagusian izandako lapurretari buruz.

4 Ingalaterrako banketxe nagusitik dirua hain erraz lapurtu izanak.

5 Ralphek zioen lapurrek ezingo zutela dirua Ingalaterratik kanpo ezkutatu; Stuartek, aitzitik, zortea lapurren alde zegoela zioen, Lurra dirua ezkutatzeko nahiko handia zelako.

6 Ralphek zioen Lurra ez zela hain handia, 100 urte lehenago baino hamar aldiz azkarrago egin ahal zitzaiola itzulia. Stuart ez zegoen horrekin ados; Sullivan eta Fogg, aldiz, bai.

Gogoan hartu!

Gaur egun, garraioan egin diren aurrerapenei esker, askoz errazagoa da munduko beste txoko batzuk ezagutzea.

9 Stuartek eta Foggek egin dute apustua: ezetz / baietz egin Lurrari itzulia 80 egunean. Lau mila libera jokatzea proposatu du Stuartek.

10 Foggen bidaia egun horretan bertan hasiko da; hau da, urriaren 2an.

11 Erantzun irekia.

12 Bost aste globoan: Afrikako esplorazio-bidaiak; Lurraren bihotzeraino : Lur planetaren barrualdea;

Hogei mila legoako bidaia itsaspetik : bidaia Nautilus urpeko ontzian.

Ikasi hitzak: munduari itzulia

1 Munduari itzulia eginez gero, hainbat leku ezagutuko zenituzke. Lotu bakoitza dagokion definizioarekin.

uhartedi

kontinente

penintsula iceberg

a) Kontinenteen barruko ur-masa zabala.

b) Itsasora sartzen den lur zatia.

c) Itsasoan dabilen izotzezko masa handia.

uharte ozeano

lurmutur aintzira

d) Alde batetik izan ezik, urez inguratuta dagoen lurraldea.

e) Itsasoak edo ozeanoak inguratzen duen lur-eremua.

f) Lur-masa handia, ozeanoek banantzen dutena.

g) Ur gaziko eremu zabala.

h) Antzeko ezaugarriko uharte multzoa.

2 Ordenatu letrak eta aurkitu bidaiatzeko behar diren dokumentuen izenak. Gero, zure hitzak erabiliz, azaldu bakoitzak zertarako balio duen.

Gakoak + info anayaharitza.es

Pentsamenduaren garapena

28. orrialdeko konpetentziak lantzeko ariketan, ikasleek honako hau pentsatu beharko dute: noiz den errazagoa munduari itzulia egitea, xix. mendean ala gaur egun. Hausnarketa banaka egingo dute; gero, taldeka jarrita, bakoitzak bere iritzia azalduko du, arrazoibideak argi azalduz. Horrela, ikasleek gai berari buruzko hainbat iritzi daudela ikusiko dute. Halaber, denen iritziak errespetatu behar direla gogoratuko diegu.

Kontuan hartu

• Ulermen-atalean, irakurgaian hitzez hitz esandakoa landuko dugu, irakurritakotik ondorioak aterako ditugu eta testuaren irakurketa kritikoa egingo dugu.

3 Hona hemen aireportuetan ikusten diren zenbait kartel. Taldeka jarrita, azaldu bakoitzaren esanahia.

APEATORSAP BIAMANEGADI SATUNORN-GARIAI 1 a # e

2 b 6 f

Ostatu hartzeko aukerak

d

@ c l g Z h

Goazen lekura goazela, gustu eta poltsiko guztietara egokitutako ostatuak aurkituko ditugu: dotoreak, xumeak, negozio handiak, etxe-girokoak...

• Taldeka, pentsatu zer motatako ostatuetan pasatuko zenuketen gaua bidaia mota hauetako bakoitzean: hondartza-giroko oporretan, mendizeharkaldi batean, hiriak bisitatzean, lagunarteko bidaia batean...

• Zer lekutan hartu izan duzu ostatu familiarekin bidaiatzean? Komentatu ikaskideekin zer gustatu zaizun gehien eta gutxien leku horietatik.

Gogoan hartu!

Ostatu batzuek ingurumena zaintzeko ahalegina egiten dute; adibidez, kanpin ekologikoek, zuhaitz-etxeek... Energiakontsumoa kontrolatu, produktu ekologikoak erabili eta hondakin gutxiago sortzen dituzte.

• «Ikasi hitzak» atala lantzen hasi aurretik, ikasleek zer leku ezagutzen dituzten eta zer leku ezagutu nahiko lituzketen aztertuko dugu, talde handian. Honako galdera hauek egingo ditugu, besteak beste: Zein da gogokoen duzuen lekua? Bidaian ibili zaretenean, zer lekuk harritu zaituzte gehien? Nora joan nahiko zenukete? Zergatik?

• Garraiobideen bilakaera

Erantzun irekia. Iradokizuna: kontuan hartzekoak dira ordutik hona asmatutako garraiobideak, batez ere hegaz kina; baita trenak, itsasontziak, autoak eta abarrek izandako hobekuntzak ere.

29. orrialdeko soluzioak

Iritzia azaltzen ikasteko

1 a. Aintzira. b. Lurmuturra. c. Iceberg. d. Penintsula. e. Uharte. f. Kontinente. g. Ozeano. h. Uhartedi.

2 – Pasaporte: estatu batetik bestera joateko behar den agiria.

– Gidabaimen: ibilgailuak gidatzeko behar den baimena.

– Nortasun-agiri: identitatea ziurtatzeko balio duen agiria.

3 a: irteerak; b: helduerak; c: diru-trukea edo kutxazaina; d: larrialdiirteera; e: igogailua; f: e kipajea jasotzeko gunea; g: check-in kontrola; h: aparkalekua.

• Ostatu hartzeko aukerak Erantzun irekia.

Ariketa osagarriak

Kultura ezagutzeko

• Bidaiatzeko behar diren hainbat gauza komentatuko ditugu ikasleekin: dokumentazioa, bidaia-txartelak erreserbatzea, etab. Haien esperientziei buruz mintzatuko gara, bai talde txikitan eta bai talde handian.

• 29. orrialdeko 3. ariketan landutako ikonoez gain, beste batzuk bilatzeko eta aurkezteko eskatuko diegu ikasleei. Aireportuetan ez ezik, beste leku batzuetan egoten direnak ere azter ditzakegu: tren-geltokietakoak, museoetakoak, ostatuetakoak...

Baliabideak

Baliabide digitalak

Entzundakoaren ulermena: Donostian elefanteak ikusi zirenekoa

Testua

Inklusioa eta aniztasuna

Ozen irakurri KOMUNIKATU

Ozen ondo irakurtzeko, etengabe trebatu behar da, asko irakurriz eta probak eginez. Hona hemen zenbait jarraibide:

Ikaskuntza-egoerarekin lotzea

31. orrialdeko konpetentziak lantzeko ariketan, ikasleek irudimena martxan jarriko dute, Phileas Foggen bidaiak nola jarraitzen duen asmatzeko.

Unitatearen hasierako orrialde bikoitzean aipatutako informazioa erabilgarria izango da, ikasleek bidaia irudikatzeko. Garraiobideak eta ostatuak ere landu dituzte dagoeneko, eta nozio horiek lagungarriak izango zaizkie istorioaren jarraipena idazteko.

Komeni da ikasleek gogoan izatea unitate honetan zer GJH (13. Klima babesteko ekintza) lantzen den, istorioaren jarraipena idaztean, ahalik eta bidaia jasangarriena asmatzeko.

Gogoratu

Aztertu nolako abiaduran irakurtzen duzun, minutuan zenbat hitz irakurtzen duzun zenbatuz. Minutuko 150 hitz irakurtzea da ohikoena.

Erantzun irekia. Iradokizuna: bai, izenburu egokia da,

Fogg eta Passepartout etxetik atera

Zerbitzaria urduri jarri da, diru asko

3. paragrafoa 8 b) Foggen lagunekin egin dute topo tren-geltokian.

4. paragrafoa 8 a) Foggek eta Passepartoutek trena hartu dute.

– Fogg izendatzeko, nagusi erabiltzen da; Passepartout izendatzeko, zerbitzari

Testuaren ezaugarriak

Testua zentzu osoa duen hitz multzoa da. Testua paragrafoz osatuta dago; paragrafoak, berriz, perpausez. Egokia izateko, testuak ezaugarri hauek izan behar ditu:

• Koherentea izan behar du; hau da, ideiak ordena egokian azaldu behar ditu.

• Kohesionatuta egon behar du: ideiek lotuta egon behar dute.

• Komunikazio-egoerara egokituta egon behar du.

1 Irakurri testua eta erantzun galderei.

Bidaiaren hasiera Nagusiak agindutako guztia prestatu zuenean, Passepartout atarira jaitsi zen. Phileas Fogg bertan zeukan zain. Bankuko billete multzo bat eta bidaiarako gidaliburua eman zizkion nagusiak, eta etxetik irten ziren biak.

Fogg jaunak zakutoa ondo zaintzeko esan zion bere zerbitzariari, han hogei mila libera baitzeuden. Kopuru hori entzutean, Passepartout ikaratu egin zen, eta sendoago heldu zion zakutoari. Auto bat hartu, eta geltokira joan ziren. Phileas Foggen bost lagunak han zeuden zain. Irteeraren lekuko izan nahi zuten, nonbait. Foggek Londrestik abiatuko zirela esan

zien. Legezko pasaportea zeraman, eta gelditzen ziren leku guztietan zigilua jarriko zion, itzuleran ibilbide osoa egiazta zezaten. Ondoren, nagusia eta zerbitzaria trenera igo ziren, eta lekua hartu zuten. Ordu-orduan irten zen trena geltokitik.

Jules Verne, Munduari itzulia 80 egunean. Elkarlanean (moldatua).

Gogoratu

Kohesioa lortzeko, lokailuak erabiltzen ditugu: testuko ideiak lotzen laguntzen diguten hitzak.

Gakoak + info anayaharitza.es

Lankidetza

30. orrialdeko lehen ariketa «Lana prestatu» izeneko lankidetza-teknika erabiliz egingo dugu. Irakasleak zer egin behar duten azaldu ondoren, ikasleak launaka jarriko dira, eta bakoitzak irakurketa-saioa prestatzeko jarraibideetako bat azalduko du. Bakoitzak ozen irakurtzeko ohar bat egingo du, eta, jarraibide guztiak argi dituztenean, lanari ekingo diote. Orrialdeko teoria-laukian ageri diren puntuak kontuan hartuko dituzte.

Kontuan hartu

• Ahozko komunikazioan, ozen irakurtzeko jarraibideak landuko ditugu. Ikasleek argi izan behar dute ozen ondo irakurtzeko ezinbestekoa dela soinuak argi ahoskatzea, beharrezko etenaldiak egitea, eta doinu eta erritmo egokiak erabiltzea. Hori lortzeko modu bakarra trebatzea da, behin eta berriro ekitea alegia.

• Egokia iruditzen zaizu testuaren izenburua? Proposatu beste bat.

• Zenbat paragrafo ditu testuak? Eta zenbat perpaus?

• Adierazi honako hauek zer paragrafotan dauden eta ordenatu:

a) Foggek eta Passepartoutek trena hartu dute.

b) Foggen lagunekin egin dute topo, tren-geltokian.

c) Zerbitzaria urduri jarri da, diru asko daramalako.

d) Fogg eta Passepartout etxetik atera dira.

• Beste zer hitz erabiltzen dira Fogg eta Passepartout izendatzeko?

• Idatzi istorioaren jarraipena Erantzun irekia.

Ariketa osagarriak

Ahozko komunikazioa lantzeko

Idatzi istorioaren jarraipena

Zure ustez, nola jarraituko du istorioak?

• Kontuan hartu honako hauek: Nora joango da? Norekin? Zer arrisku aurkituko du? Nor ezagutuko du bidean?

• Idatzi irakurgaiaren jarrai–pena. Gogoratu testuan koherentzia eta kohesioa zaindu behar dituzula.

• Idatzizko komunikazioari dagokionez, ikasleei testu bat idatzi aurretik kontuan zer izaten duten galdetuko diegu: helburua, hartzailea... Gero, teoria-laukian ageri diren kontzeptuak azalduko dizkiegu, ez baitira errazak. Gainera, testuaren egokitasuna komunikazio-egoeraren araberakoa dela gogoraraziko diegu; hau da, ez dela gauza bera ahozko edo idatzizko testua, testuinguru formala edo lagunartekoa, etab.

• Unitatearen hasierako irakurgaiko pasarte bat ozen irakurtzeko eskatuko diegu ikasleei.

• Irakasleak perpaus hauek diktatuko ditu, eta ikasleek ozen irakurriko dituzte, intonazio egokia erabiliz:

—Ene! Leher eginda nago!

—Jaun-andreok! Eman diezaiogun hasiera jaialdiari!

—Esango didazu zer duzun, mesedez?

— Duela hiru egun, Josunerekin topo egin nuen.

—Ez ezazue ezer ukitu, umeok!

Literatura ezagutzeko

• Antzerki-testuen irakurketa adierazkorra egin daiteke, taldeka, atalean ikasitako jarraibideak kontuan hartuz. Montxo Iturberen edo Alaitz Olaizolaren lanak erabilgarriak izan daitezke.

Idazmena lantzeko

• Interesgarria izan daiteke ikasleek eskola-bidaiaren bat idatziz kontatzea. Talde handian landu daiteke, denen artean, koherentziari eta kohesioari erreparatuz.

• Lokailuen zerrenda egingo dugu, esanahiaren arabera. Adibidez: ordena adierazten duten lokailuak, aurkakotasuna adierazten dutenak...

Baliabideak

Baliabide digitalak

Antonimoak

Sinonimoak: (I) eta (II)

Sinonimoak eta antonimoak

Puntuazio-markak (II): definizioak

Puntuazio-markak (II): koma

Puntuazio-markak (II): puntu eta koma

Puntuazio-markak (II): berrikuspena

Sinonimoak eta antonimoak

Sinonimoak esanahi bera edo antzekoa duten hitzak dira. Sinonimoek hizkuntza aberatsagoa erabiltzen, errepikapenak saihesten eta testuei kohesioa ematen laguntzen digute.

Antonimoak aurkako esanahia duten hitzak dira. Antonimoak sortzeko, des- eta ez- aurrizkiak erabil daitezke.

1 Idatzi olerkian lodiz dauden hitzen sinonimoak.

Oihartzunari galdezka

Leize batera sarturik

galdetu nuen nik:

—Bat bider bi?

Eta oihartzunak erantzun: —Biiiiiiii!

Galdetu nuen gero: —Munduko politena zein iruditzen zaizu?

Eta oihartzunak ozenki:

—Zuuuuuuuu!

Xabier Olaso, Tximeletrak Pamiela (moldatua).

2 Osatu esaldiak hitz hauen antonimoekin: gai, berdin, egoki, ezagun Antonimoak sortzeko, erabili des- eta ez- aurrizkiak. – Erabaki … hartu du zuzendari …

… izan nintzen pieza … horiek lotzeko.

3 Idatzi hitz hauen sinonimo eta antonimo bana: oroitu dirudun moldatu bitxi

4 Erreparatu irudiei eta idatzi antonimo-bikoteak.

Bilatu sinonimoak irakurgaian

Bilatu hitz hauen sinonimoak hasierako irakurgaian: hitz egin, ostu, abil, topatu, atera, zabaldu

32. orrialdeko soluzioak

1 Leize: haitzulo, kobazulo; galdetu: itaundu; gero: ondoren, jarraian; politena: ederrena; ozenki: ahots ozenez.

2 – Erabaki desegokia hartu du zuzendari ezezagunak

– Ezgai izan nintzen pieza desberdin horiek lotzeko.

3

Sinonimoa Hitza Antonimoa

gogoratu oroitu ahaztu

aberats dirudun txiro

konpondu moldatu desitxuratu

berezi bitxi arrunt

4 Ezkerretik eskuinera: beteta-hutsik; heze-idor; pozikhaserre

• Bilatu sinonimoak irakurgaian

Hitz egin: mintzatu; ostu: lapurtu; abil: trebe; topatu: aurkitu; atera: irten; zabaldu: ireki.

33. orrialdeko soluzioak

1 – Passepartout, Foggen zerbitzaria, ikaratuta dago. (Azalpena emateko)

– Eguraldi txarra dago , baina it s asontzia hartuko dugu. (baina hitzaren aurrean dagoelako)

– Pasaportea, dirua, maleta eta txartelak hartuko ditugu. (Zerrenda bateko elementuak bereizteko)

– Foggek hori uste du ; Stuartek , aldiz , ez. (Puntu eta koma: elkarren aurkako ideiak bereizteko. Koma: lokailuak koma artean doazelako)

– Leire, zatoz lehenbailehen etxera! (Hartzaileari deitzeko)

– New York , Amerikako Estatu Batuetako hiria , oso ikusgarria da. (Azalpenak emateko)

Puntuazio-markak (II)

Koma (,)

Etenaldi laburra adierazten du. Erabili:

Zerrenda bateko elementuak

bereizteko:

Londres, Suez, Mumbai, Kalkuta eta Yokohama zeharkatu zituzten.

baina hitzaren aurrean: Erronka handia da, baina Foggek onartu egin du.

Puntu eta koma (;)

Lokailuak koma artean doaz: Ni trenez joan naiz. Zu, ordea, autoz.

Azalpenak emateko: Jules Verne, idazle ospetsua, Frantzian jaio zen.

Komak baino etenaldi luzeagoa eta puntuak baino laburragoa adierazten du. Erabili:

Elkarren aurkako ideiak bereizteko: Lehen lurra handiagoa zen; orain, aldiz, txikiagoa da.

Esaldiaren hartzaileari deitzeko: Passepartout, ondo zaindu zakutoa!

Gakoak

Lankidetza

Puntuazio-markei buruzko 2. ariketa egiteko, ikasleek «Lapitzak erdira» izeneko lankidetzateknika erabil dezakete. Ariketak bost esaldi dituenez, ikasleak bosnaka jarriko dira. Lapitzak mahaiaren erdian utziko dituzte. Taldekide bakoitzak esaldi bat aukeratu, eta esaldi hori nola zuzenduko lukeen azalduko du. Ondoren, eztabaidatzeko aukera izango dute. Zalantzak argitutakoan, ariketa osorik egiteari ekingo diote. Ariketa egiten ari direla zalantzaren bat sortzen bada, lapitza erdian utziko dute, sortutako zalantza taldekideei adierazteko.

Kontuan hartu

Nolabaiteko lotura duten perpausetan: Lapurreta egin dute bankuan ; jende guztia harrituta dago.

1 Berridatzi esaldiak, falta diren komak eta puntu eta komak jarriz. Gero, azaldu ikaskideari zergatik jarri dituzuen.

Passepartout Foggen zerbitzaria ikaratuta dago.

Eguraldi txarra dago baina itsasontzia hartuko dugu.

Pasaportea dirua maleta eta txartelak hartuko ditugu.

Foggek hori uste du Stuartek aldiz ez.

Leire zatoz lehenbailehen etxera!

– New York Estatu Batuetako hiria oso ikusgarria da.

– Bidaia laburra izan da iazkoa luzeagoa izan zen.

2 Lapitzak erdira  Zuzendu esaldiotako akatsak:

– Miren ekar, itzazu liburu horiek behingoz!

– Julen Bilboko, lehengusua, bertsolaria da.

Reform, Club Londresko elkarte ospetsua leku, dotorea da.

Idurrek misteriozko; liburuak atsegin, ditu Idoiak ordea ez.

Bidaiariak; trenera igo dira bidaia hasi da.

Gogoan hartu!

Berrikusi aurreko atalean idatzi duzun istorioaren jarraipena. Egiaztatu puntuazio-markak ondo erabili dituzuela.

– Bidaia laburra izan da; iazkoa luzeagoa izan zen. (Zerikusia duten perpausak lotzeko)

2 – Miren, ekar itzazu liburu horiek behingoz!

– J ulen, Bilboko lehengusua, bertsolaria da.

– Reform Club, Londresko elkarte ospetsua, leku dotorea da.

– Idurrek misteriozko liburuak atsegin ditu; Idoiak, ordea, ez.

Ariketa osagarriak

Antonimoak lantzen jarraitzeko

• Ordeztu azpimarradunak antonimoekin:

– Nire autoa zurea baino motelagoa da. 8 Nire autoa zurea baino azkarragoa da.

– Saiatzen bazara, irabaziko duzu! 8 Amore ematen baduzu, galduko duzu!

• Ikasleek badakite zer diren sinonimoak eta antonimoak, aurreko mailetan landu baitituzte. Horrenbestez,  eduki horren berrikuspena egiteko ariketak proposatuko dira. Hasteko, irakasleak lehiaketa txiki bat antolatu, eta hitz batzuen sinonimoak eta antonimoak esateko eskatuko die ikasleei.

• Unitate honetan jarraipena emango diogu aurreko unitatean hasitako eduki bati: puntuazio-markei. Hain zuzen ere, koma eta puntu eta koma landuko ditugu. Ikasleen ezaguerak aktibatzeko, irakasleak komarik eta puntu eta komarik gabeko esaldiak idatziko ditu arbelean, eta esaldi horiei zer falta zaien galdetuko die ikasleei. Halaber, erabilera-arauak landu ahala, puntuazio-markak dituzten esaldiak diktatuko ditu.

– Urko berekoia da, eta Ainara, oso zintzoa. 8 Urko eskuzabala da, eta Ainara, oso bihurria.

Puntuazioa lantzen jarraitzeko

• Ikasleak bosteko taldetan jarriko dira. Bost papertxo egingo dituzte; bakoitzean, komaren erabileretako bat idatziko dute. Gero, papertxoak tolestu eta zozkatu egingo dituzte; ikasle bakoitzak bat hartu, eta bi esaldi idatziko ditu, egokitu zaion komaren erabilera kontuan hartuz.

Baliabideak

Baliabide digitalak

Hizkuntza: (I) eta (II)

Munduko hizkuntza-aniztasuna

Euskalkien mapa

Hizkuntza eta dialektoa: definizioa

Hizkuntza eta dialektoa

1 Ikusi-pentsatu-neure buruari galdetu  Erreparatu kartel hauei. Zer hizkuntzatan idatzita daude?:

a b c

Mont-Cenis

Alpes, la montagne et le ski vous

Ikaskuntza-egoerarekin lotzea

34. orrialdeko «Gogoan hartu!» epigrafean aipatzen denez, bidaiatzean beste hizkuntza batzuk ezagutzeko aukera dugu. Hizkuntzez gain, beste gauza asko ere ikasten ditugu: beste kultura batzuetako jendea nola bizi den, natura-ingurunea zer aberatsa den...

Horrenbestez, gogoan izan behar dugu bidaiatzeak abantaila asko dituela, baina garrantzitsua dela bisitatzen ditugun lekuak ondo zaintzea eta hango jendearekin errespetuz jokatzea.

Gogoan hartu!

Munduan zehar bidaiatzen badugu, hizkuntza asko entzungo 000 hizkuntza inguru daude; guzti-guztiak zaindu eta errespetatu behar ditugu.

3 Erantzun irekia.

• Bilatu irakurgaiko hiriak

Hiria Herrialdea Hizkuntza ofiziala

Suez Egipto Arabiera

Hong Kong Txinako Herri Errepublika Txinera eta ingelesa

Brindisi Italia Italiera

Yokohama Japonia Japoniera

Mumbai India Marathera

Fite = azkar, arin (Iparraldeko euskalkietan); jin = etorri (Iparraldeko euskalkietan); erran = esan (Nafarroan eta Iparraldeko euskalkietan); martitzen = astearte (bizkai– belagile (zubereraz) / sorgin (batuaz).

6 Hiru hitz horiek larunbat esan nahi dute. Zapatu bizkaierazko hitza da; neskenegun zubererazko hitza, eta ebiakoitz lapurterazko hitza.

• Bilatu irakurgaiko hiriak

Erantzun irekia. Iradokizuna: Bonaparteren edo Koldo Zuazoren mapak kontsulta daitezke.

Dialektoa

Hizkuntzak ez dira leku guztietan berdin egiten: aldatu egiten dira lurralde, eskualde edo herri batetik bestera. Aldaera horiei dialekto deritze.

Euskararen dialektoei euskalki esaten diegu. Hainbat euskalki daude: bizkaiera , gipuzkera , lapurtera , nafarrera eta zuberera . Horrez gain, euskara batua ere badugu: euskaldun guztiok elkarrekin komunikatzeko erabiltzen dugun aldaera.

4 Bilatu nabarmenduta dauden hitzen esanahia hiztegian.

Fite, Unai! Jin zaitez hona!

Gauza bat erran behar dizut.

Martitzenean berba egingo dot zuzendariagaz.

5 Hitz-bikote hauetatik, adierazi zer hitz dagoen batuaz eta zein ez. Gero, esan zer euskalkitan dauden:

Gehiago jakiteko

Gakoak + info anayaharitza.es

Pentsamenduaren garapena

Lehenengo ariketari erantzuteko, «Ikusipentsatu-neure buruari galdetu» teknika erabiliko dugu. Hiru kartelei 2-3 minutuz erreparatzeko eskatuko diegu ikasleei. Pentsatzeko tarte bat utzi ondoren, kartel bakoitza zer hizkuntzatan idatzita dagoen galdetuko diegu. Hiru hizkuntza (ingelesa, italiera, frantsesa) eta hiru herrialde (Erresuma Batua, Italia, Frantzia) horiei buruz zer dakiten galdetzeko une egokia izan daiteke. Halaber, hiru leku horiek hasierako irakurgaian ageri direla ere gogoratuko diegu ikasleei.

IKTak

Ikasleek sarean bilatu beharko dute 34. orrialdeko 4. ariketako hiri eta herrialdeetako hizkuntza ofizialei buruzko informazioa.

Gamifikazioa

txermen ostiral madari sorgin belagile

bariku sagarroi triku

6 Bilatu hiztegian zapatu, neskenegun eta ebiakoitz hitzak. Zer esan nahi dute? Non erabiltzen da bakoitza?

7 Taldeka, marraztu Euskal Herriko mapa eta irudikatu euskalkiak, bakoitza kolore batez.

Hainbat hizkuntza hitz egiten ditugu

Zure ustez, zer abantaila eta desabantaila ditu hizkuntza bat baino gehiago hitz egiteak? Hausnartu, binaka jarrita:

• Pentsatu eleaniztuna izatea zer bi komunikazio-egoeratan izan daitekeen garrantzitsua.

• Azaldu zuen ideiak beste ikaskideei, eta antolatu egoerak kontuan hartuz; adibidez, bizitza soziala, bidaiak, ikasketak, lana...

Ariketa osagarriak

Hizkuntzak lantzen jarraitzeko

Hiztegietan euskalkien laburdurak ageri dira; adibidez, Bizk. (bizkaiera), Zub. (zuberera). Laburdura orokorragoak ere ageri dira: Ipar. (Iparraldeko euskalkiak).

35. orrialdeko 5. ariketak atal horretako edukia modu ludiko eta esanguratsuan lantzen lagunduko die ikasleei.

Kontuan hartu

• Atal honetako edukia garrantzi handikoa da soziolinguistikaren ikuspegitik. Hori dela eta, ikasleak hizkuntzaren dimentsio sozialera hurbiltzea izango da irakaslearen eginkizuna.

• Interesgarria izan daiteke ikasleek, arbelean, ezagutzen dituzten beste hizkuntza batzuetako hitzak zerrendatzea. Gero, hitzak hizkuntzaren arabera multzokatuko dira.

• Euskalkien aniztasunaren berri emateko, zenbait hitz idatziko ditugu arbelean, euskara batuan. Gero, euskalki askotako hitzak banatuko dizkiegu ikasleei, papertxotan idatzita. Ikasleak, lehenik, hitzen esanahia asmatzen saiatuko dira, eta, gero, arbeleko hitzekin lotuko dituzte.

• Ikasleak hiruko taldetan jarriko dira. Irakasleak bakoitzari herrialde bat eman, eta bertan hitz egiten diren hizkuntzak bilatuko dituzte. Txosten bat prestatuko dute denen artean topatutako informazioarekin.

IKTak erabiltzen trebatzeko

• Interneten, Egun on! hizkuntza hauetan nola esaten den bilatuko dute: alemanez, katalanez, portugesez, frantsesez.

Soluzioa: alemanez 8 Guten morgen!; katalanez 8 Bon dia!; portugesez 8 Bom dia!; frantsesez 8 Bonjour!

• Ikasleek euskarak zenbat hiztun dituen bilatuko dute Interneten. Soluzioa: 750 000 hiztun (VI. Inkesta Soziolinguistikoa).

IKTak erabiltzen trebatzeko

• http://www.linguapax.org/es Linguapax elkartearen webgunean hizkuntza-aniztasuna lantzeko baliabide ugari aurkituko ditu irakasleak. (gaztelaniaz)

• http://euskalkiak.eus Euskalkiei buruzko webgune tematikoa da. Euskalkiei buruzko datuak, lexikoa eta abar daude. Halaber, euskalki guztietako hiztunen bideoak eskaintzen ditu. Interesgarria izan daiteke ikasleak euskalkiak entzuten ohitzeko.

• https://ahotsak.eus webgunean, hainbat euskalkitako hiztunak entzun ditzakegu hizketan. «Gazte gara gazte» azpiatala ere badago.

Baliabideak

Baliabide digitalak

Genero narratiboaren ezaugarriak

Narrazioa

Inklusioa eta aniztasuna

Ikasi dudana antolatu

Narrazio-testuen ezaugarriak

Narrazio-testu ek istorioak kontatzen dituzte, hitz lauz. Istorio horietan, pertsonaia batzuek hartzen dute parte, leku eta denbora jakin batean. Narrazio-testuak errealak edo fikziozkoak izan daitezke:

Narrazio errealak ekintza gertagarrietan daude oinarrituta. Gertakariak benetakoak ala asmatutakoak izan daitezke.

1 Irakurri testua arretaz eta erantzun galderei.

36. orrialdeko soluzioak

Fikziozko narrazioetan, gertakari magikoak edo miragarriak agertzen dira.

Tankaderako patroia

Hogei tonako ontzian zortziehun miliako ibilbide hura egitea nahiko arriskutsua zen. Are gehiago urteko garai hartan. Txinako itsasoak nahiko txarrak dira, ekaitz ugariren sorlekua baitira. Dena dela, John Bunsbyk, Tankaderako patroiak, bazuen konfiantza bere ontzian, eta ziur zegoen ongi iritsiko zirela.

Egun hartako azken orduetan, Hong Kongeko pasabide guztiak igaro, eta ontzia oso ongi zihoan.

• Nor dira testuko protagonistak?

• Non eta noiz gertatu da istorioa?

• Istorioko pertsonaia bat da narratzailea?

—Kontuz ibiltzeko eskatuko nizuke. Kasu egingo didazula uste dut — esan zion Foggek patroiari, ontzia itsas zabalera irten zenean.

—Ulertzen dut, jauna. Ez duzu zertaz kezkatu. Tankaderabeti ibili zait ongi —erantzun zuen John Bunsbyk—. Zure lasaitasunerako, esan behar dizut zabalduta ditugula haizeak uzten digun neurriko belak.

aJules Verne, Munduari itzulia 80 egunean. Elkarlanean (moldatua).

Gogoratu

• Narrazio erreala ala fikziozkoa da, zure ustez? Arrazoitu.

Asmatu gertakari miragarri bat

Taldeka jarrita, pentsatu gertakari magiko edo miragarriren bat, belaontzi batekin, itsasoarekin eta eguraldiarekin zerikusia duena. Gero, idatzi fikziozko testu bat.

Ariketa osagarriak

Idazleak idatzi egiten du istorioa; narratzaileak, kontatu egiten du.

1 – Testuko protagonistak Phileas Fogg eta John Bunsby (Tankadera ontziko patroia) dira.

– Ekintza Tankaderan gertatzen da, Hong Kongen eta Txinako itsasoan.

– Egun bateko azken orduetan gertatzen da.

– Ez, narratzailea ez da istorioko pertsonaia. Hirugarren pertsonan kontatuta dago.

– Narrazio erreala da. Nahiz eta benetan gertatua ez izan, ekintzak gertagarriak dira.

• Asmatu gertakari miragarri bat Erantzun irekia.

Kultura ezagutzeko

• Irakasleak hainbat eleberri ezagunen izenburuak proposatuko dizkie ikasleei, eta ikasleek errealak ala fikziozkoak diren esango dute. Erantzuna arrazoitzeko eskatuko diegu. Adibideak: Harry Potter, Cantervilleko mamua, Pippi Galtzaluze, Oihaneko liburua, Oliver Twist

• Soluzioa: errealak 8 Oliver Twist eta Pipi Galtzaluze; fikziozkoak 8 Harry Potter, Cantervilleko mamua eta Oihaneko Liburua.

IKASI DUDANA ANTOLATU

1 Osatu eskema «Ezagutu hizkuntza» atalean ikasi duzuna kontuan hartuz:

Hizkuntza gizatalde bateko … elkarrekin … eta … komunikatzeko erabiltzen duten …, … eta … multzoa da.

… bakoitzak bere hizkuntza du. Euskal Herriko berezko hizkuntza … da; beste hizkuntza batzuk ere egiten dira gurean, batik bat … eta …, baita … ekarritakoak ere.

Hizkuntza eta dialektoa

Munduan … hizkuntza inguru daude.

… administrazioak eta erakundeek onartzen duten hizkuntza da.

Hizkuntzak ez dira leku guztietan berdin egiten: aldatu egiten dira …, …edo … batetik bestera. Aldaera horiei … deritze.

Euskararen dialektoei … esaten diegu. Honako hauek dira: …, …, …, … eta …

… ere badugu: euskaldun guztiok elkarrekin komunikatzeko erabiltzen dugun aldaera.

Baliabide-bankuko «Ikasi dudana antolatu» atalean, orrialde honen bertsio inprimagarria duzu.

Kontsultatu «Ikasteko» eta «Jolastuz ikasi» atalak baliabide-bankuan.

Osatu zure hitz-bilduma

Sortu hiru sinonimo-bikote eta bi antonimo-bikote hitz hauekin. Gero, inguratu irakurgaian ageri diren hitzak:

zorte

txunditu

IKTak

Liburuaren webguneko baliabide-bankuan «Jolastuz ikasi» atala dago, eta unitateko edukiak indartzeko ariketa interaktiboak ditu.

Kontuan hartu

• «Ezagutu literatura» atalean, lehenik, narrazio-testuen ezaugarriak berrikusiko ditugu: narrazio- testuek pertsonaiei leku-denbora jakin batzuetan gertatutako istorioa kontatzen dute. Ondoren, narrazio errealen eta fikziozkoen artean zer alde dagoen azalduko dugu.

• «Ikasi dudana antolatu» atalean, ikasleek gramatika-edukiak erabiliko dituzte eskema osatzeko. Gogoratuko diegu eskemak, edozein motatakoak izanik ere, oso baliabide erabilgarriak direla ikasitakoa oroitzeko.

sinesgaitz urperatu

sasoi harritu

garai azaleratu sineskor zori

37. orrialdeko soluzioak

Ikasi

Hizkuntza gizatalde bateko kideek elkarrekin ahoz eta idatziz komunikatzeko erabiltzen duten hitz soinu eta arau multzoa da.

Hizkuntza-komunitate bakoitzak bere hizkuntza du. Euskal Herriko berezko hizkuntza euskara da; beste hizkuntza batzuk ere egiten dira gurean, hala nola gaztelania eta frantsesa, baita etorkinek ekarritako hizkuntzak ere.

Munduan 7 000 hizkuntza inguru daude.

Hizkuntza ofiziala administrazioak eta erakundeek onartzen duten hizkuntza da.

Hizkuntzak ez dira leku guztietan berdin egiten: aldatu egiten dira lurralde eskualde edo herri batetik bestera. Aldaera horiei dialekto deritze.

Euskararen dialektoei euskalki esaten diegu. Honako hauek dira: bizkaiera gipuzkera lapurtera nafarrera eta zuberera

Euskara batua ere badugu: euskaldun guztiok elkarrekin komunikatzeko erabiltzen dugun aldaera.

Osatu zure hitz-bilduma

• Sinonimo-bikoteak: zorte-zori; harritu-txunditu; sasoigarai.

• Antonimo-bikoteak: urperatu-azaleratu; sinesgaitzsineskor.

Baliabideak

Baliabide digitalak

Berrikusi bigarren unitatea

Game room

Inklusioa eta aniztasuna

Indartzeko ariketen fitxa

Sakontzeko ariketen fitxa

Ebaluazioa

Ebaluazioa

Konpetentzien araberako ebaluazioa

Ikaskuntza-egoerarekin lotzea

Helburua aurrera

Unitate honetako Helburua aurreraren asmoa ikasleek ingurumena errespetatu behar dugula eta klima-aldaketa areagotzen duten ekintzak murriztu behar ditugula ulertzea da.

Horretarako, hegazkina ez erabiltzearekin lotutako bi adibide irakurriko dituzte, eta era horretako ekimenek zer garrantzi duten hausnartuko dute.

Ikasleek honezkero ulertuko zutenez bidaiatzeko modu batzuek planetan zer ondorio dituzten, bidaiatzeko alternatiba jasangarriak proposatuko dituzte. Azkenik, ideia onenak podcast batean grabatuko dituzte.

Zer ikasi dut?

1 – (S) pilatu-metatu – (A) erakarri-uxatu

– (S) lehor-idor – (S) zikoitz-zeken

– (A) galdu-berreskuratu – (A) zuzen-oker

2 – Bidaiari koldar rak ez du beldurrik.

– Gure tutorea oso pertsona zurruna da.

– Litxarreriak jatea onuragarria da.

– Aurtengo ikasleek zentzugabeak dirudite.

3 Koma Puntu eta koma

Baina hitzaren aurrean. Lotura duten perpausetan.

Azalpenak emateko. Elkarren aurkako ideiak bereizteko.

Zerrenda baten elementuak bereizteko.

Lokailuekin

Hartzaileari dei egiteko.

Lexikoa

1 Adierazi sinonimo-bikoteak (S) ala antonimobikoteak (A) diren. pilatu-metatu erakarri-uxatu lehor-idor zikoitz-zeken galdu-berreskuratu zuzen-oker zorrotz-kamuts arakatu-miatu hertsitu-estutu arduragabe-zuhur

2 Berridatzi esaldiak, lodiz dauden hitzak antonimoekin ordeztuz.

– Bidaiari ausartak ez du beldurrik.

– Gure tutorea oso pertsona malgua da.

– Litxarreriak jatea kaltegarria da.

– Aurtengo ikasleek zentzudunak dirudite.

Ortografia

3 Noiz erabiltzen dira koma eta puntu eta koma?

Sailkatu:

– Hartzaileari dei egiteko.

– Lotura duten perpausetan.

– baina hitzaren aurrean.

– Elkarren aurkako ideiak bereizteko.

– Azalpenak emateko.

– Zerrenda bateko elementuak bereizteko.

– Lokailuekin.

Koma Puntu eta koma

4 Ordenatu hitzak, osatu esaldiak eta jarri komak eta puntu eta komak.

– zaitez / etor / Aitor / azkar!

– naiz / hala ere / zinemara / joan / nago. / nekatuta

– bi / txakur / Josebak / berriak / ditu. / bizilagun

– Bizkaian / egingo / Gipuzkoan / txapelketa / da.

/ eta / Araban

– gosaldu / lehenengo / dut / naiz. / dutxatu / gero

4 – Aitor, etorri zaitez azkar!

Gramatika

5 Zein dira Euskal Autonomia Erkidegoko hizkuntza ofizialak? Bilatu informazioa Interneten.

6 Idatzi hausnarketa labur bat hizkuntzak zaintzearen garrantziaz. Erantzun hauei:

• Zergatik zaindu behar dira hizkuntzak?

• Zer egin daiteke hizkuntzak babesteko?

• Egoera onean dago euskara?

7 Bilatu informazioa eta sailkatu herri hauek: Abadiño, Baiona, Bermeo, Azpeitia, Elizondo, Maule

Herria LurraldeaEuskalkia

8 Lotu beheko esaldi bakoitza dagokion euskalkiarekin: bizkaiera gipuzkera nafarrera lapurtera. Gero, berridatzi esaldiak euskara batuan.

a) Zonbait biper jan ditugu Ezpeletako bestetan.

b) Etorri gura dozu nigaz? Hau dana eroan beharko dozu!

c) Ortziralean, arratsaldeko bortzetan izanen da kontzertua.

d) Ez det uste Mikel etorriko denik.

Komunikazioa

9 Binaka jarrita, irakurketa-abiadura neurtzeko proba egingo duzue, seigarren ariketan idatzitako testua erabiliz. Jarraitu urratsoi:

a) Hartu kronometroa.

b) Bikotekide batek ozen irakurriko du; besteak abiadura neurtuko du.

c) Minutu bat igarotakoan, irakurlea gelditu egingo da, eta irakurritako hitz-kopurua zenbatuko du.

d) Txarto irakurritako hitzak ez dira zenbatuko.

Semaforoa. Margotu koadernoan, ariketa bakoitzaren ondoan, honela: erantzuna badakizu laguntzarik behar izan baduzu erantzuna jakin ez baduzu

– Nekatuta nago; hala ere, zinemara joango naiz.

– Josebak, bizilagun berriak, bi txakur ditu.

– Txapelketa Bizkaian, Gipuzkoan eta Araban egingo da.

– Lehenengo, gosaldu egin dut; gero, dutxatu egin naiz.

5 EAEko hizkuntza ofizialak euskara eta gaztelania dira.

6 Erantzun irekia.

7 Herria Lurraldea Euskalkia

Abadiño Bizkaia Bizkaiera

Baiona Lapurdi Lapurtera

Bermeo Bizkaia Bizkaiera

Azpeitia Gipuzkoa Gipuzkera

Elizondo Nafarroa Nafarrera

Maule Zuberoa Zuberera

Gakoak

Pentsamenduaren garapena

HELBURUA AURRERA

Bidaien ondorioak ingurumenean

Azken urteotan, jendea gero eta konpromiso gehiago hartzen ari da ingurumena babesteko, eta pertsonaia ezagunek ere eredu izan nahi dute ohitura-aldaketa horietan. Irakurri prentsan argitaratutako bi albiste hauek:

Alemaniako Kanpo Ministroak hegaldi arrunt batean bidaiatuko du Espainiara, hegazkin ofizialean joan beharrean.

Alemaniako Kanpo Ministro Annalena Baerbock hegaldi arrunt batean joango da Madrilera astearte honetan, horrelakoetan ohikoa den Indar Armatuen hegazkina hartu beharrean. Keinu horrekin, jarrera ekologistagoa hartu eta atzerrirako bidaien politika birplanteatu nahi du.

Europapress, 2022/02/14

Greta Thunberg ekintzailea New Yorken da Atlantikoa belaontzi batean zeharkatu ostean. Malizia II belaontzian bi aste eman ostean, 16 urteko ekintzailea New Yorkera heldu da, irailaren 23an klima-aldaketaren goi-bileran parte hartzeko.

EITB, 2019/08/28

• Mesedegarriak dira mota horretako keinuak? Komentatu denon artean. Podcast bidaiariak

Orain, bidaiatzeak izan ditzakeen eraginei buruz hausnartu duzuenez, jarri taldeka eta egin ideia-jasa bidaia jasangarriak egiteko proposamenekin. Gero, grabatu zuen ideiak podcast batean.

• Hautatu lauzpabost ideia onenak, idatzi txukun eta modu argian. Banatu lanak: nork hitz egingo duen, nor arduratuko den grabatzeaz...

• Grabatu podcast labur bat zuen proposamenekin. Erakutsi gainerako taldeei, eta nahi baduzue, argitaratu eskolako webgunean edo blogean.

N ola ikasi dut?

1 Berrikusi unitateko edukiak; gero, aukeratu gehien gustatu zaizkizunak eta azaldu zergatik.

Aukeratu dudan edukia Zergatik aukeratu dut?

Ozen irakurtzea

Ozen ondo irakurtzea oso garrantzitsua dela ikasi dudalako. Gainera, hori lortzeko zer egin behar dudan ere ikasi dut unitate honetan.

8 a) Lapurtera. Zenbait piper jan ditugu Ezpeletako festetan.

b) Bizkaiera. Etorri nahi duzu nirekin? Hau dena eraman beharko duzu!

c) Nafarrera. Ostiralean, arratsaldeko bostetan izango da kontzertua.

d) Gipuzkera. Ez dut uste Mikel etorriko denik.

9 Erantzun irekia.

Ariketa osagarriak

Ikasitakoa sendotzeko

• Denon artean, unitatean landutako edukien errepasoa egingo dugu.

Ikasitakoa sakontzeko

• Hiztegia aberastu dugun eta unitatea hasi aurretik baino gauza gehiago dakigun hausnartuko dugu.

Helburua aurrera atalean proposatutako ekintza egiteko, «Ideia-jasa» pentsamenduteknika erabiliko dugu.

Hezkuntza emozionala

Ariketa horien bidez, ikasleak konturatuko dira beren egoera emozionalak eragina duela ikasteko moduan. Horretarako, ariketak egitean sentitzen dituzten emozioak identifikatu beharko dituzte, baita emozio horietatik zein diren positiboak eta zein negatiboak ere.

Kontuan hartu

• Atal honek honako helburu hau du: ikasleek unitate honetan izan duten ikaskuntza-prozesuari buruzko gogoeta egitea. Horretarako, berrikuspen-ariketak ez ezik, metakognizioa lantzeko eta autoebaluazioa egiteko ariketak ere badaude. Horiei esker, ikasleek izan dituzten lorpenak identifikatuko dituzte.

• Autoebaluaziorako eta metakogniziorako, garrantzitsua da «Zer ikasi dut?» eta «Nola ikasi dut?» ataletan ageri diren emotikonoen esanahia ikasleei azaltzea.

• S emaforoaren bidez, ikasleek «Zer ikasi dut?» ataleko ariketa bakoitzean egin duten lana ebaluatu ahal izango dute, beren ikaskuntzaren ikuspegi orokorra izateko.

Helburua aurrera

Unitatearen hasieran aurkeztutako ikaskuntza-egoerari eran tzuna emateko atala da. Ikasleek unitatean ikasitako guztia bildu, eta hausnarketa eraldatzaile bat egingo dute.

Nola ikasi dut?

Metakognizioa errazteko

Hainbat galdera egingo dizkiegu ikasleei: Zer lortu dut unitate honetan? Zer egin dut ondo eta zer hobetu dezaket? Zer egin dezaket hobetzen jarraitzeko? Zertan lagundu didate ikaskideek? Zertan lagundu diet ikaskideei? Norekin ikasi dut gehien? Zer gustatu zait gehien eta zer gutxien? Zer izan da zailena niretzat? Zer berrikusi beharko nuke?

Ikaskuntza indartzeko

Aniztasuna lantzeko ariketak erabiliko ditugu. Edukiak barneratu dituzten eta ikaskuntza-prozesuan aurreratuta doazen ikasleek atzeratuta doazenei lagunduko diete, aurrera egin dezaten.

Inklusioa

1 Lotu laburdura bakoitza dagokion hitz motarekin eta idatzi adibide bana.

aditzondoa • • izond.

izena • • ad.

izenondoa • • iz.

aditza • • adond.

2 Bilatu hitz hauek hiztegian eta esan bakoitza zer motatakoa den:

nolanahi: itzel:

errukitu: mahaspasa:

3 Berridatzi, puntua eta bi puntuak erabiliz:

– Irakasleak hau esan zigun «Mesedez, bete ezazue orria»

– Lau zapore daude aukeratzeko limoia, marrubia, menda eta txokolatea

– Amaia maitea Italian nago Egunero gogoratzen naiz zurekin

4 Osatu taula komunikazio-egoera hauetako elementuekin:

a. Aitak telefonoz deitu dizu, zer moduz zauden galdetzeko.

b. Udaltzain batek eskuineko eskua altxatu dizu, kalea gurutzatzekotan zinela.

c. Gotzone eguraldiaren iragarpena ikusten ari da telebistan.

Igorlea Hartzailea Mezua Kodea

5 Aurreko ariketako komunikazio-egoeretatik, zein da hitzik gabekoa?

Idatzi letra:

Izen-abizenak:

1 Euskara 5 2. fitxa Data:

1 Erreparatu hiztegi honi eta erantzun galderei: lagun. iz. Norbaitekin jolasean, lanean edo halakoetan aritzen den pertsona. lagundu. ad. 1. Norbaitekin batera norabait joan. 2. Norbaiti laguntza eman. laguntza. iz. Norbaitek beste norbaiten alde egin, haren premia edo beharrei erantzuteko.

a. Badago izenondorik? b. Zer motatakoa da lagun hitza?

c. Zenbat esanahi ditu lagundu hitzak?

d. Non idatziko zenuke lagin hitza? Eta laino?

2 Zergatik erabili dira bi puntuak kasu bakoitzean? Azaldu.

– Kaixo, lagunok: Urkiolan ari naiz gutun hau idazten.

– Andonik hau oihukatu zuen: «Ezin dut sinetsi!».

– Bost hizkuntza dakizkit: euskara, ingelesa, gaztelania, frantsesa eta italiera.

3 Erantzun galderei.

• Zer kode darabil Euskadi Irratiko esatariak? ..................................................................................

• Zer kanal erabiltzen du egunkari batek? ........................................................................................

• Nor da hondartzako megafoniako igorlea? ...................................................................................

4 Idatzi zer mezu adierazten duen hauetako bakoitzak:

a. Mikrouhinaren kanpaitxoak jo du.

b. Hondartzan bandera gorria dago.

c. Semaforoaren argia berde dago autoentzat.

1 Lotu erdiko zutabeko hitzak antonimoekin.

arlote • • koldar • • hil

adoretsu • • jaio • • hurreratu

gerturatu • • dirudun • • kementsu

zendu • • urrutiratu • • pobre

2 Idatzi koma eta puntu eta koma, beharrezkoak direnean.

– Sabin jar itzazu liburu guztiak apalean!

– Nik lau neba-arreba ditut zuk ordea bi.

– Fruta-entsalada egiteko kiwia laranja sagarra eta madaria behar dira.

– Viena Austriako hiriburua hiri dotorea da.

– Gaur eguraldi ona dago hondartzara joango naiz.

– Azalpena ulertu dut baina ez dakit ariketa egiten.

3 Aukeratu eta osatu definizioak.

ofiziala hizkuntza euskalki dialekto

a. Hizkuntzaren aldaerei deritze.

b. Hizkuntza erakundeek onartzen duten hizkuntza da.

c. gizatalde bateko kideek elkarrekin ahoz eta idatziz komunikatzeko erabiltzen duen hitz, soinu eta arau multzoa da.

d. Euskararen dialektoei esaten zaie.

4 Esan esaldi hauek egia (E) ala gezurra (G) dioten:

– Munduan 4000 hizkuntza daude.

– Euskaldunok, elkarrekin komunikatzeko, euskara batua erabiltzen dugu.

– Euskal Herrian euskara eta gaztelania bakarrik egiten dira.

– Euskal Autonomia Erkidegoan euskara da hizkuntza ofizial bakarra.

2 Euskara 5

1 Ezabatu kasu bakoitzean sinonimoa ez dena. Gero, sortu bi antonimo-bikote ezabatu dituzun hitzekin.

– arerio, etsai, ilunpe, aurkari.

– iskanbila, kalapita, liskar, zuzen.

– argitasun, ergel, tentel, kaskarin.

– mardul, oker, astun, pisutsu.

2 Zertarako erabili da koma kasu bakoitzean? Idatzi bakoitzari dagokion letra.

A – Hartzaileari dei egiteko / B – Lokailuak esaldian txertatzeko / C – Azalpenak emateko / D – baina hitzaren aurrean.

– Ni bat nator. Iñaki, aldiz, ez.

– Aitor eta Maider, altxatu zaitezte berehala!

– Koldo Mitxelena, euskal hizkuntzalari handia, Errenterian jaio zen.

– Nekatuta nago, baina lanean jarraituko dut.

3 Idatzi denda baten ateko kartel batean ager daitekeen mezu bat, Euskal Autonomia Erkidegoko bi hizkuntza ofizialetan.

4 Zer hizkuntzatan dago idatzita bakoitza?

– Bonjour, madame!

– Danke schön.

– Moltes gràcies.

– Buona sera, ragazzo!

5 Hiztegiaren laguntzaz, lotu hitz bakoitza beste euskalki bateko baliokidearekin: deus, lili, lusagar, otoi, auzapez, berakatz

baratxuri: mesedez: patata:

alkate: ezer: . lore:

1 Sortu hitz eratorriak, hitz hauei atzizkiak gehituz: aske, gaizto, saski, dastatu, ospatu

2 Osatu esaldiak aurreko ariketako hitzekin.

– handia egin zuten taldearen garaipena ospatzeko.

– Zooko animaliak giltzapetuta bizi dira, gabe.

– ugari egin ditu; hori dela eta, zigorra jarri diote.

– Antzina eskualdeko ekonomiaren oinarria zen.

– Gaixotasun horren ondorioz, Ekainek galdu du.

3 Lotu hitz bakoitza bere esanahiarekin.

jaso •

zu •

jazo •

xerra •

su •

zerra •

• Zura eta metalak ebakitzeko tresna.

• Zerbait erretzean sortutako argia eta beroa.

• Lurrean dagoena altxatu.

• Jaki batetik ateratzen den zati mehea.

• Gertatu.

• Singularreko bigarren pertsonaren izenordaina.

4 Inguratu esaldiotako pertsona-izenordainak eta azpimarratu izenordain zehaztugabeak:

– Behar duzue zerbait zuek?

– Geuk behintzat ez dugu inor ikusi.

– Zein aukeratuko duzu zuk? Nik marrubizkoa atsegin dut!

– Ainhoak ez zion bere lagunari ezer kontatu.

– Nor ibili da jolastokian? Haiek ez dira izan, ezta?

5 Osatu esaldiak pertsona-izenordainekin. Indartu, beharrezkoa denean.

– Joango zarete ere zinemara?

–

mahai gaineko platerak ez ditu batu.

– behintzat ez dakit erantzuna.

– ikusi dute filma telebistan.

– txangoa egingo dugu Donostiara.

Izen-abizenak:

6 Euskara 5

Data:

1 Azaldu, zure hitzak erabiliz, hitz eratorri hauen esanahia:

– jantzigintza:

– entzumen:

– aberastasun:

– zikinkeria:

– igarkizun:

2 Inguratu eta sailkatu esaldiotako izenordain zehaztugabeak:

– Zein aukeratuko zenuke? Esan zerbait, mesedez!

– Ez da inor etorri kantaldira. Zer espero zenuen, bada?

– Edonork egin dezake hori, sinesgaitza bada ere.

– Zer da hori? Norbait dago atean, ala?

• Galdetzaileak:

• Galdetzaileetatik eratorriak:

3 Osatu esaldiak, izenordain zehaztugabeak erabiliz.

– Irakasleak garrantzitsua esan dio Ixoneri.

– Ez dut horri buruz irakurri egunkarian.

– etorri da eskolara galdezka.

– da ikasgelako ikaslerik gazteena?

4 Erreparatu margolanari eta idatzi definizio bakoitzari dagokion hitza.

• Mendi txikia edo garaiera txikikoa:

• Emakumezkoen jantzia, gorputz-enbor osoa estaltzen duena:

• Landa laua, batez ere belarra duena:

• Landare atala, adarretan sortzen dena:

2. fitxa

Neskak Tahitin. Nafea Faa Ipoipo? Paul Gauguin.

1 Lotu hitz multzo bakoitza bere siglarekin. Osatu sigletan falta diren letrak.

Bilbao Orkestra Sinfonikoa • • D H

Bizkaiko Foru Aldundia • • IE

Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza • • OS

Euskal Idazleen Elkartea • • BF

2 Idatzi hitz bakoitza bere laburduraren ondoan: zuzendari, doktore, zenbakirik gabe, orrialde, apartamentu, andere or.: zk.g.: aptu.: zuz.: dk.: and.:

3 Osatu txori hitzaren deklinabide-taula.

Mugatu singularra Mugatu plurala Mugagabea

4 Adierazi azpimarratutako hitzak zer deklinabide-kasutan dauden.

– Sorginak sudur luze-luzea du.

– Neskak presaka datoz.

– Hainbat alkatek sinatu dute hitzarmena.

– Hainbat opari erosi dizkiet umeei.

– Gurasoek autoz ekarri gaituzte.

5 Deklinatu azpimarra duten hitzak, parentesi barrukoak kontuan hartuz.

– Mediku (Norengana, mugatu sing.) noa, hanka (Nongo, mugatu sing.) mina dut eta.

– Lau herri (Nongo, mugagabea) jai (Non, mugatu pl.) dantzatuko dugu.

Izen-abizenak:

1 Idatzi hitz multzo hauei dagozkien siglak:

– Alfabetatze Euskalduntze Koordinakundea:

– Mondragon Unibertsitatea:

– Energiaren Euskal Erakundea:

– Euskal Herriko Surf Federazioa:

2 Osatu esaldiak, laburdura hauek erabiliz: k.; jn.; or.; zk.; tel.; ezk. Laburdura bakoitzaren ondoan, idatzi zer hitzi dagokion.

– Aresti bizi da etxe horretan.

– Zalantzetarako, 4574584 telefono- daukazzu.

– Liburuko bosgarren hutsik dago.

– Hona hemen nire helbidea: Zabaleta , 10 ,

3 Idatzi eragiketa hauek letraz:

– 23 + 32 = 55

– 398 Ò 2 = 796

4 Osatu esaldiak, parentesi barruko hitzak deklinatuz.

– Hainbat (etxe) bidali ditu gutunak (alkate).

– Herriko (ume) asko gustatu zaizkie . (film).

– (Paris) datorren trena berandu heldu da . (geltoki).

– Kontu horiek guztiak (amona) ikasi ditut.

– (Eider) (lore) bidali dizkio bere (izeba).

– Zenbait (irakasle) greba egin dute gaur, eta (etxe) gelditu dira.

– Ez dut (aurrerapen) ikusten (Iñaki).

5 Osatu esaldiak, hitz hauek Zerik kasuan deklinatuz: bero, gatz, diru

– Ba dago ? Janari honek ez du zaporerik!

– egin ez arren, praka laburrak jantziko ditut.

– izango banu, auto berria erosiko nuke.

Euskara 5

2. fitxa

1 Sortu hitz elkartuak, bi multzoetako hitzak lotuz.

behi taxi belarri sendatu hanka oroitu harri esne motz gidari luze belar

2 Sailkatu aurreko ariketako hitzak osaeraren arabera: izena + izena izena + izenondoa izena + aditza

3 Aukeratu ondo idatzita dauden hitz elkartuak.

uda-berri gor-mutu idazlan

dantzaleku Eguzki-lore joan-etorri

EzkioItsaso sudur-luze gazi-gozo

4 Osatu esaldiak, ahalerako aditz hauek erabiliz: joan gaitezke, egin dezakezue, izan daiteke, ekar ditzakezu

– Bihar egun ona igerilekura joateko.

– Josu, liburuak hona?

– Ondo baderitzozue, bihar Gasteizko katedralera

– Nahi izatekotan, zeuek lana.

5 Idatzi aginterazko aditz trinkoak, azpimarratuta dauden aditzen ordez.

– Aizue, joan zaitezte kalera, mesedez!

– Mendira joanez gero, ibil zaitezte kontu handiz!

– Josune, etor zaitez nirekin!

– Egon zaitez lasai, aulkitik mugitu gabe!

IDU jarraibideak

Inklusioa Mundua helburu proiektuan

IDU (Irakaskuntzaren Diseinu Unibertsala) jarraibide multzo bat da, ikasle guztiei ikasteko aukera berdinak ematen zaizkiela bermatzen duena. Honako hauek dira jarraibide horiek:

MOTIBAZIOA ETA KONPROMISOA izateko modu asko proposatu

IRUDIKATZEKO modu asko proposatu

EKINTZA ETA ADIERAZPENA lortzeko modu asko proposatu

Sare afektiboak «ZERGATIK» ikasi

Proposatu aukerak interesa pizteko

7.1 Optimizatu harreman pertsonalak eta autonomia.

7.2 Optimizatu garrantzia, balioa eta benetakotasuna.

7.3 Murriztu mehatxuak eta deskuiduak.

Proposatu aukerak esfortzua eta iraunkortasuna mantentzeko

8.1 Azpimarratu helburuen eta jomugen garrantzia.

8.2 Aldatu erronkak optimizatzeko eskaerak eta baliabideak.

8.3 Sustatu elkarlana eta komunikazioa.

8.4 Handitu hezkuntzara bideratutako feedbacka.

Proposatu aukerak autorregulaziorako

9.1 Sustatu motibazioa pizten duten itxaropenak eta sinesmenak.

9.2 Erraztu gaitasunak eta estrategiak erronkei aurre egiteko.

9.3 Garatu autoebaluazioa eta gogoeta.

Azterketa-sareak «ZER» ikasi

Proposatu aukerak antzemateko

1.1 Eskaini informazioa bistaratzea pertsonalizatzeko moduak.

1.2 Eskaini alternatibak entzunezko informaziorako.

1.3 Eskaini alternatibak ikusizko informaziorako.

Proposatu aukerak hizkuntza eta sinboloetarako

2.1 Argitu lexikoa eta sinboloak.

2.2 Argitu sintaxia eta egitura.

2.3 Lagundu testu-deskodifikazioan, ohar matematikoetan eta sinboloetan.

2.4 Sustatu hizkuntza desberdinen arteko ulermena.

2.5 Argitu, hainbat bitarteko erabiliz.

Proposatu aukerak ulermenerako

3.1 Aktibatu edo eskaini aurretiazko ezagutzak.

3.2 Nabarmendu patroiak, funtsezko ezaugarriak, eta ideia nagusiak eta euren arteko loturak.

3.3 Gidatu informazioaren prozesamendua, bistaratzea eta manipulazioa.

3.4 Maximizatu informazioaren transferentzia eta orokortzea.

ADITUEN ERANSKINAK

Sare estrategikoak «NOLA» ikasi

Proposatu aukerak ekintza fisikorako

4.1 Aldatu erantzuteko, nabigatzeko eta solasean aritzeko metodoak.

4.2 Optimizatu laguntza-erreminta teknologikoetarako sarbidea.

Proposatu aukerak adierazpenerako eta komunikaziorako

5.1 Erabili komunikaziorako hainbat modu.

5.2 Erabili hainbat tresna, eraikitzeko eta osatzeko.

5.3 Garatu doitasuna gradukako laguntza-mailekin, praktikarako eta jarduerarako.

Proposatu aukerak funtzio betearazlerako

6.1 Gidatu jomuga egokiak jartzea.

6.2 Lagundu estrategiak planteatzen eta garatzen.

6.3 Erraztu informazioaren eta baliabideen kudeaketa.

6.4 Hobetu progresua monitorizatzeko ahalmena.

Irmoak eta motibatuak Burutsuak eta jakintsuak Estrategikoak eta jomugara bideratuak

CAST 2018 (Center for Applied Special Technology)

Sarbidea

Jomuga

Eraikuntza

Barneratzea

IDU jarraibideak Mundua helburu proiektuan

Mundua helburu proiektuko elementu ezberdinak Irakaskuntzako Diseinu Unibertsala (IDU) kontuan hartuz garatu dira. Honako taula honetan, IDU printzipioen edo arauen eta proiektuko elementuen arteko harremana jasotzen da:

MUNDUA HELBURU

Ikaskuntza-egoera

GJH

Irudia eta testuingurua

Nola ikusten duzu?

Datua

Helburua aurrera

Proiektuan aplikatutako IDU jarraibideak

INPRIMATUTAKO

• GJHekin (xxi. mendeko erronkekin) eta ikasleen eguneroko bizitzarekin duen harreman zuzenak benetakotasuna, balioa eta garrantzia optimizatzen ditu (7.2).

• Testuaren ordezko irudikapenak ikaskuntzaegoeraren testuinguruarekiko ulermena eta lotura pertsonala errazten du. (2.5).

• Galderek ikaskuntza-egoera ikasleen esperientzien eta aurretiazko ezagutzekin lotzen dute. (3.1).

• Informazio objektiboa eta berresgarria ematen du abian dagoen helburuari buruz (8.1).

• Gogoeta kolektiboa sustatzen du, pentsamendu-estrategia baliagarri baten bidez, eguneroko arazoei aurre egiteko (9.2).

• Autonomia sustatu, eta amaierako produktu bat proposatzen du, ikastetxeko testuinguruari eta ikasleen hautaketari irekia, (7.1) eskakizun-mailak aldatuz (8.2).

• Oinarrizko ikaskuntzak orokortzea eta transferitzea errazten du (3.4).

• Erkidegoa eta lankidetza sustatzen ditu, amaierako produktua taldean egiteko eta zabaltzeko (8.3).

GJHei buruzko informazio eguneratua lortzeko sarbidea ematen die ikasleei eta irakasleei, komunikazio-metodo asko erabiliz. (5.1).

• Zer dakit? Ariketa interaktibo trazagarriak proposatzen ditu unitatea irekitzean aurretiazko ideiak detektatzeko. (3.1).

• Ikaskuntza-egoerak aurkezten dituzten ikus-entzunezko puntuak erabiltzen ditu, motibazioa areagotzen duten itxaropenak eta usteak estimulatuz (9.1) unitatearen hasieran.

• Unitate bakoitzean, aurretiaz hautatutako iturrietatik hartutako informazioa aurkezten du, eta hori entzunezko (1.2) eta ikusizko (1.3) informazioaren alternatiba da (2.5), baita testuaren beste formen alternatiba ere, hala nola abestiak, azpidatzitako audioak edo bideoak, testu-informazioaren lokuzioak, antolatzaile grafikoak, visual thinking, etab. Gainera, parte-hartzea dinamizatzeko erabil daitezke.

Jarraitu hariari

• Modu ordenatuan gidatzen du abian dagoen helburua (6.1), prozesua egokituz eta ikusaraziz (6.2), antolatzaile grafiko baten laguntzaz (6.3).

• Ikaskuntza-prozesua modu interaktiboan berreraikitzea ahalbidetzen du, antolatzaile grafikoaren laguntzarekin. Antolatzaile grafiko horrek ekintzaren helbururanzko aurrerapena irudikatzen du (3.3).

IDU jarraibideak Mundua helburu proiektuan

Sekuentzia didaktikoa

Jarraitu hariari

• Oinarrizko ikaskuntzak

• Unitate bakoitzeko oinarrizko lexikoa (koloreak, ikonoak, tipografia) identifikatzen du (2.1).

• Exekuzio onaren adibideak eta arreta bideratzen duten jakinarazpenak ematen ditu (3.2), segurtasun-falta eta distrakzioak murriztuz (7.3).

• Askotariko manipulazio-materiala eskaintzen du, funtsezko ikaskuntzak hainbat baliabideren bidez (2.5) eta erraminten bidez eskuratzeko (5.2).

• Unitate bakoitzeko funtsezkoena (3.2) eta ikasteko eskemak edo laburpen interaktibo inprimagarriak (3.3) eskaintzen ditu, informazioa era askotara aurkezteko aukera ematen dutenak (1.1).

• Aplikatzeko ariketak

• Kontzeptuen definizio argiak eta ondo egituratuak ematen ditu (2.2) eta hainbat motatako antolatzaile grafikoekin aurkezten ditu, ideia nagusiak eta haien arteko harremanak irudikatzen dituztenak (3.2), progresiboki etapako mailen artean (3.3).

• Praktika- eta berrikuspen-ekintza sistematikoak txertatzen ditu, ikaskuntzen orokortzean laguntzeko (3.4).

• Konpetentziak lantzeko ariketak• Erantzun pertsonal irekiak ahalbidetzen dituzten ariketak barne hartzen ditu, parte-hartzea, esperimentazioa, arazoen ebazpena eta sormena sustatzen dituztenak (7.2).

• Ereduak eta laguntzak ematen ditu, pentsamendu-estrategien eta -gakoen bidez, informazioa prozesatzea eta ezagutza baliagarri bihurtzea errazteko (3.3).

• Ikaskuntza-teknika kooperatiboen bidez berdinen arteko interakzioa eta tutoretza sustatzen ditu (8.3).

• Idatzizko testua osatzeko, hainbat bitarteko erabiltzen ditu oinarrizko ezagutzak aurkezpenekin edo bideoekin azaltzeko (2.5).

• Oinarrizko ezagutzak lantzeko ariketa interaktibo trazagarriak eskaintzen ditu unitate bakoitzean, tresna teknologikoen bidez (4.2).

• Prozesuaren ereduak eta laguntzak ematen ditu, baita emaitzak egiaztatzeko jarraibideak ere (6.1), estrategien plangintza eta garapena babestuz (6.2) eta informazioaren eta baliabideen kudeaketa erraztuz (6.3).

– Hizkuntza-planeko infografiak.

– IKT-infografiak.

Baliabide osagarriak

• Ikasgela iraulia

• Metodo alternatiboak eskaintzen ditu, ikasleek informazioa eskura dezaten eta edukiarekin interakzioa izan dezaten (4.1).

• Erantzuteko eta nabigatzeko alternatibak eskaintzen ditu (4.1), bideoen eta hainbat tresna teknologikoren bidez (4.2), eta idatzizko testua osatzeko hainbat bitarteko (2.5) erabiltzen ditu.

• Hiruhilekoko berrikuspena (ludikoa)

• Gamifikazioa

• Komunikabide ugari erabiltzen ditu ikasitakoa adierazteko (5.1).

• Aniztasuna kontuan hartu• Praktikarako eta exekuziorako laguntza-mailak dituzten konpetentziak definitzen ditu (5.3), exijentzia-mailak aldatuz (8.2) eta indartzeko eta sakontzeko ariketak erabiliz.

• Eraikuntzarako eta konposiziorako tresna ugari erabiltzen ditu (5.2).

MUNDUA HELBURU

Proiektuan aplikatutako IDU jarraibideak

INGURU DIGITALA

INPRIMATUTAKO MATERIALA

Ebaluazioa

Zer ikasi dut?

• Ebaluazio-ariketak

• Autoebaluazioa eta koebaluazioa aktibatzen ditu, gailu-aniztasuna eta ebaluazio-ariketak emanez (9.3).

• Autoebaluazioa eta koebaluazioa aktibatzen du (9.3) ariketa interaktibo ez-trazagarriekin, laguntzarako erreminta eta teknologiekin (4.2).

• Aurrerapenen jarraipena egiteko gaitasuna handitzen da (6.4):

– Heteroebaluazioko tresna eta ariketa interaktibo trazagarriak.

– Ebaluazio- eta trebatze-proben sortzailea, jarduera-mailaren arabera (oinarrizkoa/aurreratua).

– Urteko programazioaren une guztietan (hasierakoa, garapenekoa, amaierakoa) (5.3).

– Konpetentzien araberako ebaluazioa.

– GYM konpetentziak: taulak eta soluzioak.

• Helburua aurrera (erantzuna)

• Ikaskuntzak egoera eta testuinguru berrietara eramatea maximizatzen du. (3.4).

• Inprimatzeko portfolio digitala, unitate bakoitzean informazioa aurkezteko modua pertsonalizatzea ahalbidetzen duena (1.1), ikasleek beren aurrerapenen etengabeko jarraipena egiteko gaitasuna handituz (6.4), autoebaluazioaren eta hausnarketaren bitartez (9.3), bai eta feedbackaren erabileraren bidez ere, ikaskuntza hobeto gauzatzeko (8.4).

Nola ikasi dut?

Diziplinarteko proiektua

• Pentsatu

• Diseinatu

• Egin

• Aurkeztu

• Egiaztatu

Diziplinarteko proiektua

• Lorpena eta hobekuntza sustatzea autorregulazio-estrategien bidez, erronkei aurre egiteko indargune pertsonalei eta errore-patroiei buruzko informazio garrantzitsuarekin (9.2).

• Ikaskuntzak egoera eta testuinguru berrietara eramatea maximizatzen du (3.4).

• Erantzun pertsonal irekiak ahalbidetzen dituzten ariketak barne hartzen ditu, partehartzea, esperimentazioa, arazoen ebazpena eta sormena sustatzen dituztenak (7.1).

• Proiektuaren amaierako produktua lortzeko prozesua eta aurreikusitako emaitzak bistaratzeko jarraibideak eta laguntza eskaintzen ditu (6.1).

• Lankidetzako ikaskuntza-tekniken bidez berdinen arteko interakzioa eta tutoretza sustatzen ditu (8.3).

• Xedeen eta helburuen garrantzia nabarmentzen du, eta lotura egiten du oinarrizko ikaskuntzarekin lotutako curriculumeko elementuen (konpetentzia espezifikoak eta ebaluazio-irizpideak) eta unitate bakoitzeko oinarrizko ezagutzen artean, PDan etapa irteera-profileko oinarrizko konpetentziekin ere lotuz (8.1).

• Autoebaluazioa eta koebaluazioa errazten ditu, irakaskuntza-jarduera ebaluatzeko tresnen bitartez (9.3).

Ebaluazioa

Izen-abizenak:

Data:

1 Irakurri testua arretaz eta erantzun galderei.

Beste kasu bat

Iazko udazkeneko egun batez, nire lagun Sherlock Holmes bisitatzera joan nintzen, eta jaun heldu batekin hitz egiten aurkitu nuen; oso gizon sendoa zen, haragi-kolorekoa zuen aurpegia, eta ilea gorri-gorria, sua bezalakoa. Tartean sartzeagatik barkamena eskatu, eta kalerantz hartu nuen, baina Holmesek tiraldi zakar batez sarrarazi ninduen, eta gero itxi egin zuen atea.

—Ezin izan duzu une hoberik aukeratu etortzeko, Watson maitea —esan zuen, adeitasunez.

—Lanpetuta ikusten zaitut…

—Banago, bai; oso lanpetuta.

—Orduan, alboko gelan itxaron dezaket.

—Ezta pentsatu ere! Wilson jauna —esan zion bisitariari—, gizon hau laguntzaile eta lankide izan dut nire kasurik onenetako askotan, eta badakit zu hona ekarri zaituen kasuan ere oso baliagarria izango zaidala.

Wilsonek, eserlekutik altxatuta, marmar moduko bat egin zuen agurtzeko; ondoren, begirada galdetzaile azkar bat jaurti zidan, koipez inguraturik zituen begi txiki haiekin.

—Eser zaitez kanapean —esan zidan Holmesek, bere buruari besaulkian erortzen utziz eta hatzen muturrak elkartuz, hausnartzen ari zen bakoitzean egiten zuen bezala—. Badakit, Watson maitea, nik bezala zeuk ere oso gogoko dituzula gauza arraroak, bizitzako konbentzionalismo eta ohikeria aspergarriak gainditzen dituztenak.

—Egia esan, guztiz interesgarri iritzi izan diet beti zure kasu guztiei —erantzun nuen.

—Bada, hemen duzun jaun honek, Jabez Wilson jaunak, gaur goizean bisitan etorrita, aspaldi entzun dudan istoriorik bitxienetako bat kontatu dit. Izan ere, onartu behar dut orain arte ez dudala inoiz horrelakorik entzun.

• Nora joan zen Watson jauna udazkeneko egun batez? Zer aurkitu zuen han?

• Zergatik eskatu zuen barkamena Watsonek?

Arthur Conan Doyle, La liga de los pelirrojos. Anaya (moldatua).

HE Izen-abizenak: Euskara 5

• Zer dela eta ez dio Holmesek ondoko gelan sartzen utzi Watsoni?

• Zergatik uste du Holmesek Watsoni Wilsonen istorioa interesatuko zaiola?

2 Holmesek hatzen muturrak elkartu zituen. Erantzun galderei.

• Zer adierazten zuen keinu hark?

• Zer motatako komunikazioa da? Aukeratu.

Hitzezkoa Hitzik gabekoa

3 Osatu hiztegia irakurgaiko hitzekin.

: izond. Aspertzen, gogaitzen duena.

: adond. Denbora-tarte jakin bateko une guztietan.

: ad. Gogoeta egin, zerbaiti buruz etengabe pentsatu.

: ad. Bota, egotzi, bidali.

: iz. Hots jarraitua, arina eta isila.

4 Zer esan nahi dute aurreko ariketako laburdurek? Idatzi.

aditzondoa izena aditza izenondoa iz. ad. izond. adond.

5 Idatzi testuko hitz hauek ordena alfabetikoan: bitxi, gela, udazken, besaulki, lanpetuta, gaur

6 Erreparatu azpimarratutako hitzei. Zer lotura du hitz-bikote bakoitzak?

– Begi handi-handiak zituen. Hitz hauek

– Sartu haria orratzaren begitik. dira.

– Inoiz ez dut horrelakorik entzun. Hitz hauek

– Inoiz ez dut horrelakorik aditu. dira.

– Etxera sarrarazi ninduen. Hitz hauek

– Etxetik aterarazi ninduen. dira.

7 Esan testuko hitz hauek bakunak (B) ala eratorriak (E) diren. Gero, inguratu hitz eratorrien atzizkiak.

laguntzaile gizon baliagarri

istorio adeitasun aurpegi

interesgarri haragi bisitari

8 Idatzi hitz elkartu hauek zer hitz bakunek osatzen dituzten:

eserleku: besaulki:

udazken: lankide:

9 Ordenatu letrak eta idatzi testuko lau izenondo.

10 Inguratu esaldiotako aditzak eta adierazi trinkoak (T) ala perifrastikoak (P) diren:

– Wilsonek istorio bitxia kontatu dit.

– Orain arte ez dut inoiz horrelakorik entzun.

– Wilson gizon sendoa zen.

– Holmesek laguntza eskatu dio lagunari.

HE Izen-abizenak: Euskara 5

HE Izen-abizenak: Euskara 5

11 Lotu eta osatu, aditz laguntzaile egokiak erabiliz.

– Holmes, nik zu • • baliagarria izango

– Wilsonek niri • • gizon misteriotsua

– Laguntzailea niri • • oso lanpetuta ikusten

– Wilson jauna • • istorio bitxia kontatu

12 Osatu perpausak, parentesi barruko hitzak deklinatuz.

– (Wilson) istorio harrigarria kontatu zion (Holmes).

– Holmes bere (lagun) hurbildu da, azkar.

– Wilsonek begiak (koipe) inguratuta zituen.

– (gela) sartu zenean, laguna gizon (bat) zegoen.

– Nire (adiskide) (kanape) eseri nintzen.

13 Osatu hitz hauek, txistukariak eta h letra erabiliz.

a paldi a bi i

eran un emen o ikeria

aragi galde aile bi ita

gu ti adeita un al atu

14 Zer kontatu ote dio Wilsonek Holmesi? Asmatu Watson jaunaren gustukoa izan daitekeen istorio bitxia eta ezohikoa.

Evaluac ión Ebaluazioa

Izen-abizenak:

Data:

DIAGON KALEXKAKO MERKATARIEN ELKARTEAREN ALDIZKARIA MURGIL ZAITEZ BENETAKO MAGOEN MUNDUAN… MUGGLEENTZAT DEBEKATUTAKO PARADISUA!

HILABETE HONETAKO GOMENDIOAK

Ollivanders: hagatxoetan adituak

Eskuratu zure beharrizanetara ondoen egokitzen den hagatxoa! Eskaintza berezia adarbakar-ilez egindako hagatxoetan: 2 Ò 1 aste honetan!

Flourish&Blotts: 1454tik zure zerbitzura

Ikasturte berrirako behar dituzun liburu guztiak eskura: sorginkeria-liburuak, sendabelar magikoak egiteko gidak… Hogwartseko irakasleek gogokoen duten liburu-denda. Azken nobedadeak eta zerbitzurik bikainena, 1454tik. Diagon kalexkako dendarik zaharrena!

Quidditcheko Kalitatezko Gaiak

Quidditchean jolasteko behar duzun guztia preziorik onenean: quaffleak, bludgersak, erratzak… Deskontuak eta aurrekontu bereziak familientzat.

Hontzen komertzioa

Magoen munduko bazter guztietara mezuak bidali nahi? Gure dendan hontz-espezie guztiak dituzu aukeran: ilehoriak, grisak, beltzak… Kaiola bereziak ere salgai.

GRINGOTTS BANKUA

Erosketak egiteko zailtasun ekonomikoak dituzu? Etorri Gringotts bankura eta gure iratxoek lagunduko dizute. Mailegu bereziak Hogwartseko 1. mailako ikasleentzat.

ZURE ESANETARA GAUDE. ZATOZ!

DIAGON KALEXKAKO EKITALDIAK

Apirilak 1 - egun osoa: Ollivanders

Bigarren eskuko hagatxoen azoka. Probatu botere bereziak dituzten hagatxoak!

Apirilak 15 - 18:00: Flourish&Boots

Howgartseko Gilderoy Lockhart irakasleak bere azken magia-liburua aurkeztuko du.

Apirilak 20 – 17:00: Diagon plazan

Punta-puntako Nimbus 2020 erratz berriaren erakustaldia.

AZKEN BERRIAK SAREAN… JARRAI ITZAZU!

Webgunea: www.diagonkalexka.mag

1 Idatzi definizio hauei dagozkien hitzak. Harry Potterren mundu magikokoak dira:

– Magia egiteko gaitasunik ez duen pertsona:

Howgartseko kirol ospetsua:

2 Diagon kalexkako zein lekutara jo beharko luke hauetako bakoitzak?:

• Ron, 1. mailako ikaslea. Material asko erosi behar du, baina arazo ekonomikoak ditu:

• Mary, 2. mailako ikaslea. Liburuak behar ditu Magia iluna izeneko ikasgairako:

• Oscar, 3. mailako ikaslea. Gryffindor etxeko Quidditch taldean eman

du izena:

• Silvia eta John, 2. mailako ikasleak. Hagatxoak lapurtu dizkiete:

• Rachel, 4. mailako ikaslea. Haren hontzari txiki gelditu zaio kaiola:

3 Bilatu testuan osaera hauek dituzten hitz elkartuak:

• aditza + izena osaera duten bi hitz elkartu: .................................................................................

• izenondo + izena osaera duen hitz elkartu bat:

4 Idatzi izena + izena osaera duten bost hitz elkartu eta azaldu zergatik idatzi dituzun marratxoz.

5 Osatu esaldiak, ahalerako aditzak erabiliz.

– Diagon kalexkan ehunka produktu paregabe eros

– Ron, Ollivanders dendara joan , nahi baduzu.

– Nahi duenak parte har Ninbus 2020 erratzaren erakustaldian. – Lehen mailako ikasleek mailegua eska Gringottsen.

Harry, liburu hauekin erraz gaindi ikasgai guztiak.

– Erosleek hainbat hontz ikus dendan.

– Magoak ez bazarete, ezin Diagon kalexkan sartu.

6 Bilatu aginterazko lau aditz testuan:

• Partizipioa duen aditz bat: ...............................................................................................................

• Aditz trinkoa duen aditz bat: ..........................................................................................................

• Aditz perifrastikoa duten bi aditz: ...................................................................................................

7 Aukeratu Diagon kalexkako beste denda hauetako bat eta deskribatu labur-labur:

Gambol&Japes txantxa magikoen denda

Mulpepper botikaria

Madame Malkin, egoera guztietarako tunikak

Izen-abizenak:

Yali postariaren bila

—Ez zait Rishikesh-eko gutuna iritsi!

—Ezta niri ere Serengetikoa!

—Yali oso atzeratua dabil!

—Alferkerian berriz ere, seguru!

Asteazkena izango zen, asteazken benetan eguzkitsua, eta matteomigliar asko (ez lau eta ez sei, dezente gehiago baizik) Jirasek jauregian bildu ziren, Franti funtzionarioaren bulegoan, kexu eta marru, Yali postariak gutunak etxeetara ez zituela banatzen eta.

Lau lagun sartu ziren aurrena, sei gero, bost jarraian, beste zazpi ere bai azkenean. Hogeita bi denera, beraz. Guztiak Matteomigliako bizilagunak. Batek garrasi egiten bazuen, besteak orro oraindik ere handiagoak. Ez zegoela eskubiderik. Ea non zebilen alproja hura, astelehenez geroztik zain zeukala herri osoa.

—Lasai, lagunok. Hitz egin dezagun banaka-banaka eta patxadaz, ea elkar ulertzen dugun —hasi zen Franti, jende multzo haserretu hura apur bat sosegatu nahian.

—Nik presa dut, ordea; Stockholmeko izebaren gutunaren zain nago!

—Eta ni burko berria noiz iritsiko zain! Ezin dut burko hori gabe begirik bildu!

—Bada nik neure maiteñoaren hitz goxoak behar ditut bizitzeko —esan zuen Gilbertok—, tximeletazko hitz pozgarriak!

Denak jo eta ma gelditu ziren Gilberto mutilzaharraren hitzekin. Gilbertok maiteño bat? Ez zen erraz sinesteko kontua! Gezurra izango zen, seguru, harrokeria; Gilbertok maizmaiz botatzen zuen ziri haietakoren bat.

Karlos Linazasoro, Lau ipuin matteomigliar. Elkar (moldatua).

1 Zer kexa dute Matteomigliako herritarrek?

2 Zenbat herritar bildu ziren Jirasek jauregian? Zertarako?

3 Zer esan zuen Franti funtzionarioak herritarrak lasaitzeko?

4 Zer arrazoi zuten herritarrak hain urduri egoteko?

5 Zer esan zuen Gilbertok? Zergatik ez zion inork sinetsi?

6 Osatu hiztegia irakurgaiko hitzekin. Idatzi bakoitzari dagokion laburdura. : Batu, elkartu. : Lantegi edo erakunde bateko administrazio-arazoak zuzentzeko lekua.

: Aldi askotan, sarritan. : Poza ematen duena.

7 Bilatu testuan hitz hauen sinonimoak: heldu: eskutitz:

ganorabako: gezur:

8 Bilatu testuan hitz hauen antonimoak:

urduritu: negargarri:

irten: isildu:

9 Testuko hitz hauetatik, inguratu eratorriak direnak: matteomigliar hitzekin pozgarri eskubiderik

jauregian postari handiago gutunaren

10 Bilatu testuan -keria atzizkia duten bi hitz eta -tsu atzizkia duen hitz bat, eta azaldu hiru hitzen esanahia.

11 Azaldu testuko hitz elkartu hauen osaera: mutilzahar, bizilagun eta eskubide

AE Izen-abizenak: Euskara 5

12 Identifikatu testuko izen hauek: ArruntaBereziaBizidunaBizigabeaZenbakarriaZenbakaitza lagun ✗ ✗ ✗

jauregi

Yali - -

harrokeria

Stockholm - -

eskubide

13 Identifikatu komunikazio-egoera honen elementuak: «Izebak gutuna bidali dio Gilbertori, Stockholmen opor zoragarriak izaten ari dela kontatzeko».

Igorlea: Hartzailea:

Kodea: Kanala:

Mezua:

14 Azpimarratu subjektuak eta predikatuak, kolore desberdinak erabiliz, eta inguratu ardatzak.

– Ezusteko handia izan zuten herriko bizilagunek.

– Yali postaria aspaldi desagertu da Matteomigliatik.

– Herriko plazan lau postontzi handi daude.

– Jauregiak sei gela handi ditu.

15 Azpimarratu esaldiotako determinatzaileak eta adierazi zer motatakoak diren:

– Lau lagun sartu ziren aurrena.

– Matteomigliar asko Jirasek jauregian bildu ziren.

– Ezin dut burko hori gabe begirik bildu.

– Astelehenez geroztik zain zeukan herri osoa.

– Eta ni burko berria noiz iritsiko zain.

– Jende multzo hura apur bat sosegatu nahian.

16 Bilatu testuan bina izenondo eta izenlagun.

AE Izen-abizenak: Euskara 5

17 Bilatu testuan egon, ibili, izan eta eduki aditz trinkoen adibide bana, eta idatzi.

18 Bilatu testuan egin aditzarekin osatutako bi aditz-lokuzio.

19 Osatu testuko hitz hauek, txistukariak erabiliz: mul o pa ada pre a imeleta iri i a eratua ke a fun ionario de ente

20 Aukeratu -a itsatsia duten hitzak. alferkeria gezurra alproja etxea izeba burkoa

21 Zer adierazten du maiteño hitzaren -ño amaierak?

22 Idatzi bost-sei lerrotan istorioaren jarraipena.

AE Izen-abizenak: Euskara 5

Curriculumaren egitura

Programazio

didaktikoa

LOMLOE araudia

Curriculumeko

elementuen

arteko lotura

Glosategia

Programazioaren

DEMO unitatea

Etapa-lorpen horiek lortzeko, araudiak dio gako konpetentziak eta konpetentzia espezifikoak eskuratu behar direla.

HELBURUAK

HEZKUNTZAREN PRINTZIPIOAK ETA HELBURUAK (LOMLOE, 1. ETA 2. ARTIKULUAK)

GAKO KONPETENTZIAK (EBEKO KONTSEILUA, 2018)

8 konpetentzia

IRTERRAPROFILA

Curriculumaren egitura LOMLOE

KPSII

KH STEM KE HKK EK KD KKAK

Matematikarako, zientziarako, teknologiarako eta ingeniaritzarako konpetentzia

Konpetentzia hiritarra Konpetentzia eleanitza

Hizkuntza-komunikaziorako konpetentzia

Konpetentzia pertsonala, soziala eta ikasten ikastekoa

Ekintzailetzaren konpetentzia

Konpetentzia digitala

Kontzientzia eta kultura adierazpenen konpetentzia

GAKO KONPETENTZIEN DESKRIPTORE OPERATIBOAK

Helburuekin batera, konpetentzia espezifikoak zehazteko erreferentziaesparrua dira.

ARLOAK

KONPETENTZIA ESPEZIFIKOAK

Horiek egitean, gako konpetentziak, oinarrizko jakintzak eta ebaluazio-irizpideak konektatzen ditut.

EBALUAZIO-IRIZPIDEAK

Ariketetan eta ikaskuntzaegoeretan lantzen diren konpetentzia espezifikoen betetze-maila egiaztatzeko erreferenteak.

Eduki horien bidez garatzen dira konpetentzia espezifikoak.

GJH

Arazo-egoera, testuinguru baten barruan dagoena, sormenez eta eraginkortasunez konpondu beharrekoa, eta ikasleek eskuratutako trebetasunak eta jakintzak abian jartzea edo transferitzea dakarrena. Gainera, egoera horiek diseinatzeko, arlo bateko edo batzuetako oinarrizko ezagutzak (edukiak) erabili behar ditugu (diziplinartekotasuna), eta, beraz, ebaluazio-irizpideen bidez ebaluatuko dira.

HELBURUAK

IRTEERAPROFILA

DESKRIPTORE OPERATIBOAK

GAKO KONPETENTZIAK

KONPETENTZIA ESPEZIFIKOAK

EBALUAZIO-IRIZPIDEAK

OINARRIZKO EZAGUTZAK/EDUKIAK

IKASKUNTZA-EGOERAK

Glosategia

Helburuak

Etaparen amaieran ikasleek eskuratu beharreko lorpenak dira; horiek lortzea gako konpetentziak eta konpetentzia espezifikoak eskuratzearekin lotuta dago. Etapako helburuak baino ez daude; ez dago ez arloko, gaikoak edo esparruko helbururik.

Gako konpetentziak

Ikasleek beren formakuntza-ibilbidean arrakastaz aurrera egin ahal izateko eta erronka global eta lokal nagusiei aurre egiteko ezinbestekotzat jotzen diren ariketak dira. Hauek dira gako konpetentziak:

• Hizkuntza-komunikaziorako konpetentzia

• Konpetentzia eleanitza

• Matematikarako, zientziarako, teknologiarako eta ingeniaritzarako konpetentzia

• Konpetentzia digitala

• Konpetentzia pertsonala, soziala eta ikasten ikastekoa

• Konpetentzia hiritarra

• Ekintzailetzaren konpetentzia

• Kontzientzia eta kultura adierazpenen konpetentzia

Irteera-profila

Ikasleen irteera-profilak oinarrizko hezkuntza bukatzean ikasleek izan beharreko gako konpetentziak identifikatzen eta zehazten ditu. Konpetentzia horiek gure mendeko erronkekin bat egin behar dute.

Deskriptore operatiboak

Etapako helburuekin batera, esparru, eremu edo gai bakoitzaren konpetentzia espezifikoak zehazteko erreferentzia-esparrua dira. Deskriptore operatiboen eta konpetentzia espezifikoen arteko lotura horrek erraztu egiten du azken horien ebaluaziotik irteera-profilean definitutako gako konpetentzien eskuratze-maila ondorioztatzea, eta, beraz, etaparako aurreikusitako konpetentziak eta helburuak lortzea.

Konpetentzia

espezifikoak

Ikasleek arlo, gai edo esparru bakoitzeko oinarrizko jakintzak edukitzea eskatzen duten ariketetan edo ikaskuntza-egoeretan gauzatu ahal izan behar dituzten zereginak definitzen dituzte.

Konpetentzia espezifikoak lotura-elementua dira, alde batetik, ikasleen irteera-profilaren eta, bestetik, ebaluazio-irizpideen eta arloetako edo esparruetako oinarrizko jakintzen artean.

Etapako konpetentzien araberako helburu gisa funtzionatzen dute.

Ebaluazio-irizpideak

Ikaskuntza-prozesuaren une jakin batean arlo bakoitzeko konpetenzia espezifikoek aipatzen dituzten egoeretan edo ariketetan ikasleengan espero diren betetze-mailak adierazten dituzten erreferenteak dira.

Oinarrizko ezagutzak/edukiak

Arlo edo esparru baten berezko edukiak osatzen dituzten ezagutzak, trebetasunak eta jarrerak dira; horiek ikastea beharrezkoa da konpetentzia espezifikoak eskuratzeko.

Ikaskuntza-egoerak

Ikasleek gako konpetentziekin eta konpetentzia espezifikoekin lotutako ekintzak hedatzea dakarten egoerak eta ariketak dira, konpetentzia horiek eskuratzen eta garatzen laguntzen dutenak.

Diseinuak ikasleek eskuratutako ikaskuntzen transferentzia ekarri behar du, eta, horregatik, tresna eraginkorra dira arlo edo ikasgai bakoitzeko curriculum-elementuak integratzeko.

Horien bidez, ikasleei beren ikaskuntzak eguneroko bizitzatik hurbil dauden testuinguruetan konektatzeko eta aplikatzeko aukera eman nahi zaie, beren ikaskuntzarekiko konpromisoa erraztuz.

Hezkuntza inklusiboa

Funtsezko printzipioa da, ikasle guztien premien aniztasunari erantzuteko helburua duena. Horretarako, ezabatu egin behar dira gizarte-, hezkuntza- eta kulturakalteberatasuneko egoeran daudenen sarbidea, presentzia, parte-hartzea eta ikaskuntza mugatzen dituzten oztopoak.

Ikaskuntzaren Diseinu Unibertsala (IDU)

Curriculuma malgutzean oinarritutako ikuspegia da, irekia eta eskuragarria izan dadin; ikasle guztiei ikasteko aukera berdinak ematen zaizkiela bermatzen du.

IDUk esan nahi du gure begirada gaitasunean jarri behar dugula, eta ez desgaitasunean. Horrek zera esan nahi du: curriculuma aurkezteko moduak eta bitartekoak direla ezinduak, eta ez pertsonak, guzti-guztiok baititugu gaitasunak, modu desberdinean bada ere.

Oinarrizko hiru printzipio eta gure hezkuntza-jardunaren oinarrian egon behar diren zenbait jarraibide proposatzen ditu:

• Irudikapen-modu ugari eskaintzea.

• Ekintza- eta adierazpen-modu ugari eskaintzea

• Inplikazio-modu ugari eskaintzea

Garapen Jasangarrirako Helburuak (GJH)

Jasangarritasuna da LOMLOEren printzipio eta helburuetako bat. Egungo beharrizanei nola erantzun behar zaien aztertzen du, etorkizuneko belaunaldiek beren beharrizanak asetzeko duten gaitasuna arriskuan jarri gabe beitiere. Hazkunde ekonomikoaren, ingurumena zaintzearen eta gizarte-ongizatearen arteko oreka bermatu behar da. Kontzeptu hori oso lotuta dago beste batzuekin, hala nola kontsumo arduratsuarekin, osasunarekin eta abarrekin.

Ildo horretan, NBEren Batzar Nagusiak Garapen Jasangarrirako Agenda 2030 delakoa onartu zuen; pertsonen, planetaren eta oparotasunaren aldeko ekintza-plana da, bake unibertsala eta justiziarako sarbidea indartzeko asmoa ere baduena. Agendak 17 helburu proposatzen ditu, 169 helburu integratu eta zatiezinekin, ekonomia-, gizarte- eta ingurumen-arloak barne hartzen dituena.

Programazioa Programazio didaktikoa

Arlo

eta ziklo bakoitzeko proposamen didaktikoak

honako eduki hauek ditu: Sarrera

Gako konpetentziak eta ikasleen irteera-profila etaparen amaiera

2.1

2.2

2.3

Ikaskuntza-egoerak

Arloa

4.1

4.2

4.3

Metodologia-orientabideak Inklusioa. Ikasleen banakako desberdintasunak kontuan hartzea

Ikasleak ebaluatzeko prozedurak eta kalifikazioirizpideak, ezarritako metodologia-orientabideekin bat

7.2

Programazio didaktikoaren eta

irakaskuntza-praktikaren ebaluazioa

datozenak

Gako konpetentziak

Irteera-profila

Gako konpetentzien deskriptore operatiboak

Konpetentzia espezifikoak

Konpetentzia espezifikoak

Oinarrizko ezagutzak

5.1 Lehen Hezkuntzako metodologia-printzipioak

5.2 Metodologia aktiboak

6.1 IDU jarraibideak

6.2 Antolakuntza- eta curriculum-neurriak

7.1 Ikasleak ebaluatzeko prozedura

Ebaluazioaren erreferenteak

7.3 Nola ebaluatu?

Lehen Hezkuntza. Euskara 5

6. unitatea. Basoan murgilduta.

Tenporalizazioa Saio-kopurua: 10-12 I

Ikaskuntza-egoera

Garapen Jasangarrirako Helburuak: 15. Lehorreko bizitza. Basoak jasangarritasunez kudeatzea, basamortutzeari aurre egitea eta lurraren narriadura nahiz biodibertsitatearen galera geldiaraztea.

• Datua: Munduan ia 8 milioi animalia-espezie daudela pentsatzen da, baina horietatik 1 milioi inguru bakarrik katalogatu dira.

Seigarren unitateko ikaskuntza-egoerak helburu eraldatzailea du: ekosistemen garrantziari buruzko gogoeta egitea, eta basoen eta animalien habitaten egoerak aztertzea. Oro har, ikasleek gizakien eta naturaren arteko harremana landuko dute, gizakiak eragindako arazoak aztertuz eta naturaren erabilpen jasangarria sustatuz.

Unitateko hariaren bidez («Jarraitu hariari!»), ikasleek ikaskuntza-egoerarekin lotutako zenbait ataza eta jarduera gainditu beharko dituzte. Jarduera horietan, gainera, oinarrizko komunikaziotrebeziak (irakurtzea, entzutea, hitz egitea, idaztea) indartuko dira, baita hizkuntza -edukiak (lexiko-, ortografia- eta gramatika-edukiak) ere. Horrela, ikaskuntza esanguratsua lortuko dugu.

Unitatearen amaieran, pentsamendua garatzeko teknika baten bidez, ikasleek hausnarketa egin, eta «Helburua aurrera» atalean proposatutako erronka gainditu beharko dute: basoekin lotura duten kondairak idaztea, eta ikasgelako kondaira bilduma sortzea.

Programazioa

LEHEN HIRUHILEKOA BIGARREN HIRUHILEKOA HIRUGARREN HIRUHIKEKOA

Eusko Jaurlaritzaren zirriborroan oinarrituta Irteeraprofilaren deskriptoreak

Konpetentzia espezifikoak Ebaluazio-irizpideak Oinarrizko jakintzak Ebidentziak

B. KOMUNIKAZIOA

HKK2, KE2, KD1, KD3, KPSII3, HK3.

2. Ahozko testuak eta testu multimodalak ulertzea eta interpretatzea, zentzu orokorra eta informaziorik garrantzitsuena identifikatuz eta alderdi formalak eta oinarrizko edukiko alderdiak baloratuz, ezagutza eraikitzeko eta komunikaziopremiei erantzuteko.

2.1. Zailtasun handiagoko ahozko testuen eta testu multimodalen zentzua ulertzea, ideia nagusiak eta mezu esplizituak eta inplizituak ezagutuz, eta edukia eta hitzezkoak ez diren elementuak modu kritikoan baloratuz, baita, laguntzarekin, oinarrizko elementu formal batzuk ere.

1. Hizkuntzaren erabilerak. - Estrategia kooperatibo errazak, eta talde-lanean esleitutako banakako erantzukizunak bere gain hartu.

2. Ahozko ulermena, komunikazioa eta elkarrekintza. - Gatazkak elkarrizketa bidez kudeatzeko prozesuan, entzuteaktiboko estrategiak, asertibitatea eta sormenezko irtenbide-proposamena.

B. KOMUNIKAZIOA

HKK1, HKK3, HKK5, KE2, KD2, KD3, HK2, HK1 EK1.

3. Ahozko testuak eta testu multimodalak koherentziaz, argitasunez eta erregistro egokiz sortzea, ideiak, sentimenduak eta kontzeptuak adierazteko; ezagutza eraikitzea; lotura pertsonalak ezartzea; eta askotariko ahozko elkarrekintzetan autonomiaz eta jarrera kooperatibo eta enpatikoz parte hartzea.

3.1. Ahozko testu eta testu multimodal koherenteak autonomiaz, koherentziaz eta nolabaiteko arintasunez sortzea, testuinguru formal sinpleetan eta hitzezko eta ez-hitzezko oinarrizko baliabideak erabiliz.

3.2. Bat-bateko edo araututako ahozko elkarrekintzetan parte hartzea, hizkuntzakortesiaren arauak errespetatuz eta entzute aktiboko, kooperazioko eta elkarrizketa-enpatiako estrategiak garatuz.

1. Hizkuntzaren erabilera - Hizkuntzaren erabilera inklusiboa, ideiak, emozioak eta sentimenduak adierazteko.

- Estrategia kooperatibo errazak, eta talde-lanean esleitutako banakako erantzukizunak bere gain hartu.

2. Ahozko ulermena, komunikazioa eta elkarrekintza - Komunikazio-egintzaren araberako ahoskera eta intonazio egokiak.

- Ahozko elkarrizketa egokia -ikasgelako egoeretan eta araututako testuinguru formaletan-, hizkuntza kortesiari eta hitzezko eta ez-hitzezko komunikazioaren autoerregulazioari buruzko arauak errespetatuz eta genero-ikuspegia kontuan hartuz.

- Gatazkak elkarrizketa bidez kudeatzeko prozesuan, entzuteaktiboko estrategiak, asertibitatea eta sormenezko irtenbide-proposamena.

- Zentzu orokorra, informazio garrantzitsua, informazio esplizituaren integrazioa eta inferentziak identifikatzeko eta interpretatzeko estrategiak, ahozko testu eta testu multimodal sozialen hitzez hitzeko esanahia gainditu dadin.

Irakurgaia. Entzun. «Piztiarioa» J. M. Olaizolaren Piztiarioak liburuko pasarte bat 93. or. Komunikatu. - Entzun deskribapenak. 96. or.

Irakurgaia. Ulermena

- Hitz egin testuari buruz 94 or.

- Hausnartu eta lotu zure munduarekin. 94. or.

Komunikatu.

- Binaka jarrita deskribatu irudi bakoitza 96. or.

- Binaka jarrita deskribatu margolan bat 96. or.

Portfolioa.

- Helburua aurrera. Taldeka jarrita bilatu basoekin lotura duen kondaira edo elezahar bat 105. or.

Lehen Hezkuntza Euskara 5. 6. unitatea

HKK1, HKK3, HKK5, KE2, KD3, KPSII5, HK2.

4. Testu idatzi eta multimodalak ulertzea eta interpretatzea, testu horien zentzu globala, ideia nagusiak eta informazio esplizitua hartuz, eta alderdi formalei eta edukiei buruzko oinarrizko gogoeta eginez, ezagutza eskuratzeko eta eraikitzeko eta askotariko komunikazio-beharrei etainteresei erantzuteko.

4.1. Zenbait xederi eta interesi erantzuten dioten testu idatzi eta multimodal errazak isilik eta ozenki irakurtzea, zentzu orokorra eta informazio garrantzitsua identifikatuz, zuzeneko inferentziak laguntzarekin eginez eta hitzez hitzeko interpretazioa gaindituz.

4.2. Testu idatzi eta multimodalen edukia eta oinarrizko alderdi formalak eta ezhitzezkoak laguntzarekin aztertzea, testu horien edukia eta egitura baloratuz eta testu horien kalitatea, fidagarritasuna eta egokitasuna ebaluatuz, irakurketaxedearen arabera.

B. KOMUNIKAZIOA 3. Irakurmena.

- Gero eta zailtasun handiagokoak diren elementu grafikoak, testualak eta paratestualak, ulermena laguntzen dutenak irakurketa-esperientziaren aurretik, bitartean eta ondoren.

- Komunikazio-asmoa eta oinarrizko testu-tipologiako giltzarriak: narrazioa eta azalpena.

- Testuaren zentzu orokorra identifikatzeko eta baloratzeko estrategiak, informazio esplizitua integratzeko estrategiak eta inferentziak egiteko estrategiak, betiere testu idatziak ulertzeko eta sortzeko prozesuen barruan askotariko dokumentu-iturrietan dauden testuen hitzez hitzeko esanahia gainditzeko.

Irakurgaia. «Piztiarioa». J. M. Olaizolaren Piztiarioak liburuko pasarte bat. 93. or. Komunikatu.

- Irudiak deskribatu 96. or.

- Deskribapena 97. or.

- Irakurri. «Hobbitak». J. R. R. Tolkienen Eraztunen jauna liburuko pasarte bat. 97. or.

Ezagutu hizkuntza.

- Atzizkiak (I): kontzeptu abstraktuak 98 or.

- Txistukariak (I): s, x, z 99. or.

- Izenordainak 100-101. or.

Ezagutu literatura.

- Literatura-baliabideak (II). 102 or.

5. Testu idatzi eta multimodalak zuzentasun gramatikalez eta ortografikoz sortzea, edukiak zuzen sekuentziatuz eta plangintzarako, idazketarako, berrikuspenerako eta ediziorako oinarrizko estrategiak aplikatuz, ezagutza eraikitzeko eta komunikazio-eskaera zehatzei erantzuteko.

5.1. Nolabaiteko zailtasuna duten testu idatzi eta multimodalak zenbait euskarritan sortzea, komunikazio-eskarietarako diskurtso-eredurik egokiena aukeratuz, edukiaren koherentziari eutsiz eta landutako zuzentasun gramatikal eta ortografikoko irizpideak errespetatuz, baita testu idatzi bat sortzeko faseak ere.

B. KOMUNIKAZIOA 4. Idatzizko produkzioa.

- Aurkezpen zaindua. Aurrerapena ortografia-arauen aplikazioan. - Nolabaiteko zailtasuna duten testu idatziak eta multimodalak planifikatzeko, idazteko, berrikusteko eta editatzeko oinarrizko estrategiak eta ereduak, banakakoak nahiz taldekakoak eta zenbait komunikaziohelbururekin. - Testu tipologiaren eta diskurtsogeneroaren eredua komunikazioasmoaren arabera hautatzeko jarraibideak.

Irakurgaia. Ulermena.

- Idatzi testuari buruz. 94. or.

Komunikatu.

- Berridatzi deskribapena konparazioak eta metaforak erabiliz. 97. or.

- Idatzi basoko elementu baten deskribapena. 97. or.

Portfolioa.

- Idatzi basoekin lotura duen kondaira edo elezahar baten istorioa zure hitzekin. 105. or.

6. Bi iturritatik edo gehiagotik datorren informazioa modu planifikatuan bilatzea, hautatzea eta egiaztatzea, informazioaren fidagarritasuna ebaluatuz eta manipulatzeko eta desinformatzeko arriskuak ezagutuz, ezagutza eraldatzeko eta modu sortzailean jakinarazteko, ikuspuntu pertsonaletik eta jabetza intelektuala errespetatuz.

6.3. Interes pertsonal, akademiko edo ekosozialeko gairen bati buruz banaka edo taldean eta gero eta autonomia handiagoz egindako ikerketa-prozesu erraz baten emaitzak jakinaraztea, tresna analogiko eta digitalak erabiliz, erabilitako iturriak aipatuz eta jabetza intelektuala errespetatuz.

B. KOMUNIKAZIOA 5. Informazio-alfabetatzea.

- Askotariko iturri dokumentaletan eta zenbait euskarri eta formatutan informazioa bilatzeko estrategiak, betiere fidagarritasun- eta bidezkotasun-irizpideak kontuan hartuta.

- Ikasgelako edo ikastetxeko liburutegia eta baliabide digitalak erabiltzeko jarraibideak.

Irakurgaia. Ikasi hitzak.

- Bilatu Euskal Herriko izaki fantastiko bat eta bere kondairari buruzko informazioa Interneten 95. or.

Komunikatu.

- Bilatu margolanen argazkiak Interneten 96. or.

Ikasi dudana antolatu.

- Kontsultatu «Ikasteko» eta «Jolastuz ikasi» atalak baliabide-bankuan. 103. or.

HKK2, HKK3, HKK5, KE2, KD1, KPSII4, KPSII5.

HKK3, KD1, KD2, KD3, KD4, KPSII5, HK2, EK3.

8. Ikaslearen garapenerako egokiak diren literatura-obrak edo horien zatiak irakurtzea, interpretatzea eta aztertzea, haien arteko erlazioak ezarriz eta literatura-generoa eta haren oinarrizko konbentzioak identifikatuz, literatura arteadierazpen gisa ezagutzen hasteko eta plazer- eta ezagutza-iturri gisa eta literatura-asmoko testuak sortzeko inspirazio-iturri gisa ezagutzen hasteko.

8.1. Beren adinerako egokiak diren literatura unibertsaleko eta euskal tradizioko askotariko autoreren testuak gero eta autonomia handiagoz entzutea eta irakurtzea, testuak gaien arabera eta literatura-generoaren funtsezko alderdien arabera erlazionatuz eta bestelako adierazpen artistiko edo kulturalekin erlazionatuz, baloratuz eta interpretatuz.

Portfolioa.

- Bilatu basoekin lotura duen kondaira edo elezahar bat. 105. or.

HKK1, HKK2, KE2, KD2, KPSII5.

9. Hizkuntzari buruz gogoeta egitea, testuinguru esanguratsuetako testuak sortzeko eta ulertzeko prozesuetatik abiatuta eta oinarrizko terminologia egokia erabiliz, ikasleak hizkuntzako eta hizkuntza arteko kontzientzia garatzen hasteko eta ahozko eta idatzizko produkzioaren eta ulermenaren trebetasunak hobetzeko.

9.1. Hizkuntzaren funtzionamenduaren oinarrizko alderdiei buruzko orokortasunak laguntzarekin formulatzea, hipotesiak eginez eta kontraadibideak bilatuz, betiere hitzak, esakuneak eta testuak behatu, konparatu eta manipulatzetik abiatuta.

C. LITERATURA-HEZKUNTZA

- Literatura-obra osatzen duten elementuak (gaia, protagonista, pertsonaia sekundarioak, trama, agertokia, hizkuntza) obraren zentzua gero eta autonomia handiagoz eraikitzean

- Literatura-testuak gero eta autonomia handiagoz interpretatzeko oinarrizko teknikak.

- Euskal kultura-ondareko obrak eta horien zatiak.

- Irakurle-nortasunaren eraikuntzan aurrerapausoak. Gustuak eta interesak adierazteko eta obren funtsezko balorazio kritikoa egiteko estrategiak

D. HIZKUNTZARI ETA HAREN ERABILEREI BURUZKO HAUSNARKETA, AHOZKO EDO IDATZIZKO TESTUAK EDO TESTU MULTIMODALAK SORTZEKO ETA ULERTZEKO PROPOSAMENEN ESPARRUAN.

- Hizkuntza-sistemari buruzko ondorioen eraikuntza gidaturako estrategiak.

- Komunikazio eraginkorrean hizkuntza erabiltzeko arauak baloratzeko estrategiak.

- Gogoeta metalinguistikotik abiatuta, norberaren eta besteen testuak berrikusi eta hobetzeko estrategiak.

Irakurgaia. «Piztiarioa». J. M. Olaizolaren Piztiarioak liburuko pasarte bat. 93. or. Komunikatu.

- «Hobbitak». J. R. R. Tolkienen Eraztunen jauna liburuko pasarte bat. 97. or. Ezagutu literatura.

- «Lo ezinaren korapiloa». Juan Kruz Igerabideren Haur korapiloa liburuko olerki bat. 102. or.

- «Erlojuan jaia». Xabier Olasoren Pupuan trapua liburuko olerki bat. 102. or.

- «Mutrikuko trikua». Juan Kruz

Igerabideren Haur korapiloak liburuko olerki bat. 102. or.

Ezagutu hizkuntza.

- Atzizkiak (I): kontzeptu abstraktuak. 98. or.

- Txistukariak (I): s, x, z. 99. or.

- Izenordainak. 100-101. or.

Funtsezko konpetentziak: HKK Hizkuntza-komunikaziorako konpetentzia. KE Konpetentzia eleaniztuna. STEM Matematikarako konpetentzia eta zientzia, teknologia eta ingeniaritzarako konpetentzia. KD Konpetentzia digitala. KPSII Konpetentzia pertsonala, soziala eta ikasten ikastekoa. HK Herritartasunerako konpetentzia. EK Ekintzailetza-konpetentzia. KAKK Kontzientzia eta adierazpide kulturalerako konpetentziA.

Lehen Hezkuntza Euskara 5. 6. unitatea

HKK1, HKK2, HKK4, KD2, KD3, KPSII1, KPSII5, KAKK1, KAKK2, KAKK3, KAKK4.

METODOLOGIAK

Unitate hau berebiziko tresna da ikasleek Nazio Batuen Erakundeak 2015eko irailean Agenda 2030 delakoaren barruan adostutako Garapen Jasangarrirako Helburuei (GJH) lotutako erronkak eta proposamenak gainditzeko.

Hain zuzen ere, unitate hau Garapen Jasangarrirako 15. Helburuarekin lotuta dago: Basoak jasangarritasunez kudeatzea, basamortutzeari aurre egitea eta lurraren narriadura nahiz biodibertsitatearen galera geldiaraztea

Zehatzago esanda, munduko ekosistema nagusiaren garrantziari eta gizakiak eragindako arazoei buruz hausnartuko dute ikasleek unitatean zehar. «Helburua aurrera» delakoak zentzua emango die unitateko zenbait atali. Unitatearen amaieran, halaber, basoen egoerekin lotutako datuak aztertu, eta ondorioak aterako dituzte. Horrela, ikasleek paper aktiboa izango dute euren ikaskuntza-prozesuan, eta ingurua eraldatzeko proposamenak egingo dituzte.

Unitatearen amaieran, ikasleek basoekin lotutako kondairak idatziko dituzte, eta denen artean ikasgelako kondairen bilduma sortuko dute. Honako hauek dira unitatean zehar lantzen diren edukiak eta gako metodologikoak:

• Ulertu

- Narrazio-testu bat irakurri. J. M. Olaizola «Txiliku» egilearen Piztiarioak lanaren pasartea. Ikaskuntzaegoerarekin lotura du.

- Ikasi hitzak: izaki fantastikoak lantzeko eta ikasleen lexikoa aberasteko ariketak.

• Komunikatu

- Irudiak deskribatu Irudiak deskribatzeko urratsak.

- Deskribapena. Deskribapena nola egiten diren ikastea eta deskribapenak egitea.

• Ezagutu hizkuntza:

- Atzizkiak (I) kontzeptu abstraktuak -tasun, -keria, -kizun, -men eta -gintza atzizkiak.

- Txistukariak (I): s, x, z.

- Izenordainak: pertsona-izenordainak, izenordain zehaztugabeak.

• Ezagutu literatura: literatura-baliabideak (pertsonifikazioa).

• Ikasi dudana antolatu: unitateko edukiak eskema baten bidez laburbiltzea.

• Portfolioa:

- «Zer ikasi dut?» atalean: unitateko edukiak berrikusteko ariketak.

- «Helburua aurrera» delakoari buruz hausnartzeko ariketa

- «Nola ikasi dut?»: ikaskuntza-prozesuari buruz hausnartzeko ariketak «Mundua helburu» proiektuak, halaber, ikaslea ikaskuntzaren erdigunean jartzen duten zenbait gako pedagogiko proposatzen ditu. Gako horiek liburuan zehar landu, eta zenbait ikonoren bidez adierazten dira:

• Hezkuntza emozionala Hezkuntza emozionala modu progresiboan lantzeko ariketa emozionalak, baita antsietatea identifikatzeko beharrezkoak diren trebeziak eta gaitasunak eskuratzeko ariketak. Oro har, proiektuan zehar, kontzientzia emozionala, erregulazio emozionala eta konpetentzia soziala garatzeko aukera ematen duten ariketak daude.

• Pentsamendua garatzeko teknikak:

- Gurpil logikoa.

- Ezaugarri komunak.

- 6 W.

• Lankidetza-teknikak:

- Lapitzak erdira.

- Bost minutuko geraldia.

• Gamifikazioa Edukiak modu ludikoan lantzeko ariketa jostagarriak.

• IKT IKTak informazioa lortzeko eta hautatzeko erabiltzea.

Talde-lana

Bakarkako lanaz gain, talde txikitan eta talde handian lan egiteko aukera egongo da. Halaber, proiektuaren gakoetan proposatutako teknika kooperatiboak eta pentsamendua garatzeko estrategiak erabiltzea iradokitzen dugu.

Espazioak

Ariketak, nagusiki, ikasgelan egingo dira. Beste espazio batzuk ere erabil daitezke: IKT -gela, hezkuntza-zentroko liburutegia… Unitateko edukiekin lotura duten lekuak ere bisitatu daitezke.

Testuingurua

X Pertsonala X Familia barrukoa X Eskola barrukoa X Soziala

Transbertsalitatea

Hezkuntza esku-hartzeak helburu hau du: ikasleek oinarrizko hezkuntza amaitzean izan beharreko (eta irteera -profilean zehaztutako) funtsezko konpetentziak eskuratu dituztela ziurtatzea. Horretarako, mot a askotako ariketak proposatzen dira. Irakurritakoaren ulermena, entzundakoaren ulermena, konpetentzia digitala, espiritu kritikoa eta ekintzailetza, besteak beste, ikasgai guztietan landuko dira, modu transbertsalean landu ere.

Lehen Hezkuntza Euskara 5. 6. unitatea

Lehen Hezkuntza Euskara 5. 6. unitatea

Halaber, ikasgai guztietan honako hauek sustatuko dira: gizonen eta emakumeen arteko berdintasuna, bakea lortzeko hezkuntza, kontsumo arduratsua lortzeko heziketa, bizimodu osasungarria, kontsumo arduratsua. Azkenik, hezkuntza emozionala, balioetan oinarritutako hezkuntza eta autonomia eta hausnarketa sustatzen dituen ikaskuntza esanguratsua ere sustatuko dira.

Diziplinartekotasuna

«Mundua helburu» proiektuak, konpetentziak modu integratzailean lantzeko asmoa duenez, ikasleentzat esanguratsuak izan daitezkeen proiektuak egitea proposatzen du, baita arazoak modu parte -hartzailean ebaztea ere, autoestimua, autonomia, hausnarketa eta erantzukizuna indartuz. Lehen hiruhileko honetako diziplinarteko proiektuak izenburu hau du: «Gaur gozatu eta bihar ere bai!». Euskara ikasgaiari dagokionez, ikasleek mendi -ibiliak egiteko arauen informazio -taula egin beharko dute.

MATERIALAK ETA BALIABIDEAK

Inprimitutako materiala

- Ikaslearen liburua.

- Koadernoa 2

Baliabide digitalak

• Liburu digitala. Irakaslearen liburu digitala eta ikaslearen liburu digitala, unitate bakoitzerako hainbat baliabide digital dituztenak.

• Baliabideak anayaharitza.es webgunean. Honako material hauek Euskara ikasgaiko edukiak indartzeko eta sakontzeko aukera ematen dute:

o Programazioa, proposamen didaktikoa eta proiektuaren dokumentazioa . Irakasleari zuzendutako zenbait dokumentu, proiektuari eta proiektuaren gakoei buruzkoak. Halaber, programazioa eta proposamen didaktikoa eskaintzen dira, unitatez unitate.

o Aniztasuna, Inklusioa eta Ebaluazioa izeneko atalei dagozkien baliabideak eta tresnak.

o Nire baliabideak webgunean Ikasleei unitateko edukiak indartzeko eta sakontzeko aukera ematen dizkieten baliabide digital erakargarriak.

Ikasgelako materiala

- Horma-irudiak: deklinabidea, aditzak

- Ortografia-bingoa.

Proiektu osoan zehar, inprimatutako materialetan zein baliabide digitaletan, motako askotako prozesu kognitiboak konbinatuko dira, ikasleen ikaskuntzara egokituta betiere.

Proposatutako ariketak, jarduerak eta atazak ikasleen beharrizanetara moldatu dira, modu progresiboan ikas dezaten, ezagutzatik eta erreprodukziotik abiatuz, ikaskuntza sakonagoak lortzera bideratutako prozesu kognitiboak lortu arte.

Baliabideak:

• Aniztasuna lantzeko 1. fitxa (Indartzeko).

• Aniztasuna lantzeko 2. fitxa (Sakontzeko).

• Irakurritakoaren ulermena

• Entzundakoaren ulermena

• Aditzak lantzeko fitxak

• Deklinabidea lantzeko fitxak

IDU jarraibideak

Unitate honetako ariketak eta jarduerak Irakaskuntzako Diseinu Unibertsala (IDU) kontuan hartuz egin dira. Hortaz, inprimatutako material zein material digitalean hezkuntza inklusiboaren oinarri horiek daude, modu inplizituan bada ere.

EBALUAZIOA

Tresnak eta baliabideak:

- Ebaluazioa.

- Konpetentzien araberako ebaluazioa.

- Portfolioa lantzeko gida.