Proyecto Enlace Verslag

PROYECTO ENLACE Onderzoeksverslag 2011; door Caroline van Leerdam

Foto: Douglas Alonzo

1

INHOUDSOPGAAF 1.

ORGANISATIES HUMOR Y VIDA DE REVUELTA

PAG.

PAG .

3 3 3

2.

THEMA

PAG.

4

3.

DOEL VERBINDING MAKEN MET VERBINDING MAKEN DOOR

PAG.

PAG.

PAG.

5 5 6

4.

AFSTEMMEN, AFSPRAKEN MAKEN COACHEND LEIDINGGEVEN

PAG. PAG.

6 6

5.

CREACION COLLECTIVA VOORBEREIDING EN ONDERZOEK FASE 1 FASE 1A VOORBEREIDING VANAF HET THUISFRONT FASE 1B DE SYLLABUS FASE 1C LOCATIEBEZOEK FASE 1D EDUCATIE

PAG. PAG. PAG. PAG. PAG. PAG.

7 7 7 7 9 11

FASE 2 FASE 2A FASE 2A1 FASE 2A2 FASE 2A3 FASE 2A4 FASE 2A5

PAG.

PAG.

13 13 13 15 19 22 24

SOCIAAL MAATSCHAPPELIJKE BEPERKINGEN

PAG.

27

FASE 2B FASE 2B1 FASE 2B2

DE PRESENTATIES HET EXPERIMENT HET THEATERSPEKTAKEL

PAG.

27 27 31

FASE 3 FASE 3A FASE 3B

CHECKEN EN PEILEN DOELSTELLING EN WERKWIJZE EVALUATIES TIJDENS HET PROCES EVALUATIES NA HET PROCES

PAG.

6.

7.

PAG.

HET PROCES OP DE WERKVLOER DE WORKSHOPS INTRODUCTIE, PEILEN BEGINSITUATIE VERZAMELEN MATERIAAL ONTWIKKELEN CONCEPT EN VORMGEVING DE WORKSHOPS IN DORPEN TRAINING EN REPETEREN

PAG. PAG. PAG. PAG. PAG.

PAG. PAG.

PAG. PAG.

PAG.

33 33 35

PUBLIEK ATTITUDE AANTALLEN

PAG. PAG.

38 38 39

BIJLAGEN

PAG.

40

2

1.

ORGANISATIES

Naam Project: Deelnemende organisaties: Werkveld: Duur project: Contactpersonen Humor y Vida: Telefoonnummer: Email: Website:

PROYECTO ENLACE Corporation Humor y Vida, Ecuador Stichting Theatre Embassy, Holland Arte Accion, Honduras Ecuador: Quito en het grens gebied met Colombia vanaf 18 juli 2011 tot 20 september 2011 Diana Cancino en Patty Galarza 0059322909405 humoryvida@gmail.com www.corporatcionhumoryvida.com

HUMOR Y VIDA: Humor y Vida is een non-profit organisatie, opgericht in Quito, dat als voornaamste doel heeft om educatieve processen te ontwikkelen die bijdragen aan de empowerment van maatschappelijke waarden, de mensenrechten en de culturele identiteit van de bevolking, het bevorderen van maatschappelijke participatie te versterken, menselijke ontwikkeling en kwaliteit van leven door middel van recreatie, kunst en cultuur.

DE REVUELTA Sinds 2007 is de Corporatie werkzaam geweest aan een artistiek project genaamd “De Revuelta a la mitad del Mundo, por una cultura de Paz”, waarmee de groep elk jaar afreist naar verschillende locaties in het grensgebied met Colombia.

Het huidige project (de ‘Revuelta’) is erop gericht om input te geven in het grensgebied met Colombia.

Een achtergebleven gebied, overstroomd door vluchtelingen uit Colombia – nu 70 tot 90 procent van de bevolking. Een door militairen afgesloten provincie, waar de UNHCR met witte jeeps en bootjes patrouilleert en gevluchte gezinnen interviewt . Ieder jaar organiseert Humor y Vida hier een culturele karavaan, de ‘REVUELTA’. Tijdens deze rondreis presenteren zij voorstellingen met maatschappelijke vraagstukken, geven met gastdocenten diverse workshops voor kinderen, jongeren en volwassenen met als doel het versterken en initiëren van nieuwe projecten en initiatieven Ze geven workshops in kunstdisciplines als dans, poppen maken & spelen, tekenen, percussie, steltlopen, clown, beeldend, artesania. Alle medewerkers die werkzaam zijn aan De Revuelta geven dagelijks een andere (micro) presentatie van eigen hand. Zo wordt in een kleine week tijd elk dorp verlevendigd en rijkelijk gevuld met een diversiteit aan workshops, voorstellingen en presentaties.

Dit is een kleine groep, met een grote collectieve neiging, waarbinnen P4atricia Galarza (Pati) naast haar werk als actrice de eind verantwoording voor de bureaufuncties heeft. Diana Cancino (Shana) is de artistiek leider van de groep, met in haar kielzog Patricia.

Humor y Vida bestaat grotendeels uit Colombianen. In Ecuador zijn ze de culturele specialist voor het grensgebied met Colombia. Het is een bevlogen en zeer professionele groep, die makkelijk haar publiek bereikt en goede contacten heeft met organisatoren in deze regio. In eigen land zijn ze goed

3

geschoold, maar uiterst traditioneel. Stanislawski en clowning. Andere methoden beheersen ze nog niet. Ze willen verder groeien in hun disciplines , hun werkwijze en hun speelsituaties 2.

THEMA

UITSTERVEN:

het proces waarbij alle individuen van een levende soort de dood vinden en er een eind komt aan het bestaan van de soort

Projectieop lichamen (foto: Andrea Montenegro)

Humor y Vida en Theatre Embassy delen de overtuiging dat de sociaal maatschappelijke issues in Ecuador en het grensgebied met Colombia zichtbaar gemaakt kunnen worden door middel van multidisciplinaire theatrale kunstprojecten, die toegankelijk zijn voor een breed publiek; het volk van Ecuador. De thema’s die voor het project Enlace zijn behandeld , zijn de verschillende bedreigingen die planten, dieren, de boeren die woonachtig zijn in gebieden aan de noordelijke grens met Colombia , de bevolking van Afrikaanse afkomst en de inheemse volkeren van Ecuador momenteel ondergaan.

Zij worden bedreigd met uitsterven. Deze dreiging wordt niet alleen veroorzaakt door klimaatverandering, ontbossing en illegale jacht. Ze wordt vooral veroorzaakt door economische en sociaal-culturele conflicten rondom de hout- en de olie exploitatie.

Dit probleem breidt zich langzaam maar zeker uit naar steeds grotere gebieden, inmiddels zijn er vele hectaren biologische, ecologische en natuurlijke (hulp)bronnen aangetast. Het heeft ook veel gevolgen op diverse inheemse volkeren en de doelgroepen van Afrikaanse afkomst. Met name de mensen die wonen rondom het grensgebied worden geconfronteerd met de gevolgen van culturele en economische conflicten. Zij worden onder druk gezet, omgekocht, hun gezondheid wordt aangetast, vaak zijn ze gedwongen afstand te doen van hun grond, cultuur, taal, kunst, gewoonten en levenswijze en hun (harmonieuze) relatie met de natuur. Hoewel er in de grondwet van Ecuador een wet geschreven staat, die mens en dier zou moeten beschermen en koesteren gaat dit uitsterven door.

Deze wet wordt door de regering geenszins gerespecteerd. Met name de dorpen in de grensgebieden van Ecuador met Colombia worden steeds vaker genegeerd , zelfs vergeten door de regering en het gros van de bevolking van Ecuador. In de diepe jungle van Ecuador bestaan dorpen met inheemse gemeenschappen die amper of geen contact hebben met de rest van de bevolking van Ecuador. Zij stellen zich voornamelijk zo op, om hun eigen culturele identiteit en levenswijze te beschermen door zich af te zonderen van datgene dat dat bedreigt. Zij heten dan ook in de volksmond: Pueblos sin Contactos Voor meer informatie verwijs ik naar bijlage 1

4

ENLACE heeft dit thema “ uitsterven” als uitgangspunt genomen, waar het gebruik van theater als artistiek en innovatief hulpmiddel wordt gebruikt om met de samenleving te communiceren, uit te wisselen en de verschillende redenen van uitsterven en de consequenties daarvan te onderzoeken en zichtbaar te maken. Hierbij wordt de input van de locale medewerkers aan het project, de omgeving, de geschiedenis en het publiek als vertrekpunt genomen. Om het hoogste rendement te kunnen behalen betreft deze uitwisseling is de werkwijze volgens Creacion Collectiva zeer geschikt…zo niet noodzakelijk.

3.

DOEL

ENLACE:

Verbinding, link.

Verbinding maken, linken is een belangrijk doel geweest gedurende het gehele project. Doel is gesteld om via verschillende manieren van “ verbinden” meer kennis, inzicht, bewustzijn en betrokkenheid te genereren ten opzichte van elkaar.

VERBINDING MAKEN MET • • •

INTERNET; livestream, facebook en website gericht op het project PR: Presentaties; conferenties, interviews lokale televisie en radio, CNN DE WERKWIJZE VOLGENS CREACION COLLECTIVA waarin het proces wordt beïnvloed door de omgeving en de mensen uit die omgeving. Dit proces is zowel op internet als voor het lokale publiek duidelijk te volgen geweest, doordat de voorstelling reisde konden we op de ene locatie waar we speelden, zichtbaar maken wat er in de locaties daarvoor was ervaren en ondervonden. Na elke presentatie interviewde Andrea Montenegro het publiek over wat zij hadden gezien, herkend en ervaren. De feedback van het publiek werd als werkpunt geïntegreerd in het vervolg van het proces.

Bevindingen doelstelling: Het gebruik maken van internet ging moeizaam, deze missie is maar deels geslaagd. Dit had te maken met een onderschatting van de beschikbaarheid en kwaliteit van telefoon en internetverbinding. Het was wel mogelijk om de beelden van live stream niet-live te bekijken. Ik ben van mening dat, om een goede indruk te geven aan een objectieve kijker middels camera beelden, er meer aandacht besteed moet worden aan het activeren en betrekken van de kijker op voorhand, zodat deze met meer interesse en een relevanter oog kan kijken. Om een vast en massaal publiek gedurende drie maanden aan je te verbinden via internet, zou er een heldere en professionele strategie van marketen moeten worden onderzocht en uitgevoerd.

We hebben ondervonden dat het moeilijk, zo niet onmogelijk was om publiciteitsinstanties te laten komen naar persconferenties, voorstellingen, presentaties te laten komen, terwijl hier met veel aandacht en energie is aan gewerkt. De redenen werden door de lokale medewerkers geweten aan met name financiële aspecten van een dergelijke uitnodiging: we zouden ze moeten betalen, tenzij het over geweld, criminaliteit of oorlog zou gaan. Uiteindelijk, eenmaal terug in Quito is een zeer geschikt persoon gevonden, waardoor er meer publiciteit mogelijk werd. Voor de introductie van de werkwijze t.o.v. de pers en forumpresentaties in culturele cafe’s heb ik een opzetgemaakt als zijnde speech.

Hiervoor verwijs ik naar bijlage 2. Deze overdracht deed ik doorgaans in het Engels, en werd hierbij altijd vertaald in het Spaans.

5

Betreft de werkwijze volgens Creacion Collectiva was er ook een onderschatting gedaan van beschikbaarheid aan middelen, ruimte en mogelijkheden om te kunnen werken en leven in de kleine dorpen aan het grensgebied. Met name de hygiënische voorwaarden en veiligheid en andere beperkingen waren vaak in gebreke tijdens de Revuelta. Dit nam veel tijd, aandacht, en energie in beslag. Hier kom ik later in dit verslag op terug VERBINDING MAKEN DOOR:

•

• • • • •

•

4.

Uitwisseling tussen Theatre Embassy, Arte Accion en Humor y Vida aan de hand van de werkwijze volgens Creacion Collectiva. Deze uitwisseling vond plaats tussen verschillende culturen binnen de gehele groep van deelnemers: Nederlands, Peruaans, Hondureens, Colombiaans, Ecuadoriaans.

Cross over Humor y Vida en Arte Accion , aan de hand van Theatre Ambassador Douglas Alonzo die zijn kennis en ervaring deelde middels workshops en het samenwerken op de werkvloer.

Betrekken van vrijwilligers uit de lokale netwerk Uitwisseling thema’s en sociale issues tussen theatergroep en een zo breed mogelijk publiek van Ecuador aan de hand van het werken en bouwen op publieke locaties Uitwisseling thema’s, werk en onderzoek tussen Theatre Embassy en het Nederlandse publiek en netwerk door middel van web blogs, social media, monitoring en verslaggeving Uitwisseling thema’s en sociale issues tussen stad en dorpen aan het grensgebied met Colombia door middel van het transparant en dynamisch maken van het werkproces waarin de omgeving, cultuur, visie, sociaal maatschappelijke issues en de feedback van het lokale publiek van grote invloed waren op het proces.

Het betrekken van lokale theatergroepjes of dansgroepjes uit de dorpen, deze zijn uitgenodigd om tijdens ons festival op te komen treden in Quito

AFSTEMMEN, AFSPRAKEN MAKEN.

Om te werken vanuit een lege ruimte, is het belangrijk om de kaders helder te maken, daarbij de doelstelling en de thematieken goed uit elkaar te halen en de wederzijdse afspraken en verwachtingen uit te wisselen. Niets biedt zoveel vrijheid als het hebben van kaders. Hoewel dat enige weerstand kan opleveren (regels en afspraken…daar zit niemand op te wachten) is dit een goed begin, omdat je het er dan niet meer over hoeft te hebben en de deelnemers elkaar kunnen wijzen op de verantwoordelijkheden binnen die kaders. Dit genereert een groter teamverband, de artistieke leiding en de projectleiding hoeven zich niet te verheven om regels en sancties te bespreken en er gaat geen energie verloren in wachten en verwachten zodat er meer aandacht is voor het creatieve proces.

Binnen een gelijkwaardige positie is het belangrijk dat de hiërarchische verschillen zo klein mogelijk kunnen worden gehouden.

COACHEND LEIDINGGEVEN Een coachende manier van leidinggeven zie ik dan ook als onderdeel van het onderzoek, tevens om dit over te dragen aan de lokale groep. Doorgaans zie ik tijdens mijn werk in het buitenland, dat er nog steeds gewerkt wordt vanuit een verticale communicatie waarbij degene die het hoogst in de toren zit, het meest te zeggen heeft, ook het meest te doen.

6

Leidinggeven : Belast zijn met de leiding over anderen; aanvoeren; besturen ;commanderen ; leiden Deze manier van leidinggeven is zeer vermoeiend, kost veel tijd (delegeren en controleren) en biedt weinig ruimte voor zowel persoonlijke ontwikkeling betreft het geven en nemen van initiatieven en verantwoordelijkheden als de ontwikkeling van het team en de samenwerking.

Coachen; trainen en stimuleren tot goede prestaties ; (iemand) begeleiden en adviseren , stim uleren van het bereiken van persoonlijke doelen door de ontwikkeling van kennis, competenties en talenten, Stimuleren van het bereiken van persoonlijke doelen door de ontwikkeling van kennis, competenties en talenten. Coachen is het begeleiden van anderen om hen tot een hogere com petentie te brengen Met een coachende manier van leidinggeven zijn we meer in staat om een ontwikkeling naar zelfsturing te genereren, en kan de artistiek leider omgaan met de dubbelrol van beoordelaar enerzijds, en begeleider anderzijds. Ook is deze manier van leidinggeven dynamisch, en kan zich aanpassen aan de ontwikkeling van de groep, die steeds beter in staat wordt zelfstandige ontwikkeling teweeg te brengen. Zo kan de groep zich optimaal ontplooien in haar kwaliteiten op organisatorisch als artistiek gebied en kan er evenredig worden gewerkt aan de kwaliteit van relatie als de kwaliteit van het resultaat , waarbij het proces op voorgrond kan staan. Een open bedrijfsvoering en administratie is hierbij dan ook gewenst.

5.

CREACION COLLECTIVA.

De werkwijze is opgebouwd in 3 fasen : FASE 1: FASE 2: FASE 3:

DE VOORBEREIDING HET PROCES OP DE WERKVLOER DE EVALUATIES

FASE 1:

DE VOORBEREIDING

A: B: C: D:

ONDERZOEK EN VOORBEREIDING VANUIT HET THUISFRONT DE SYLLABUS LOCATIEBEZOEK EDUCATIE

FASE 1A: ONDERZOEK EN VOORBEREIDING VANAF HET THUISFRONT. Onderzoek en voorbereiding vooraf is met name gedaan door Andrea Montenegro en Berith Danse, wie oorspronkelijk dit onderzoek voor haar rekening zou nemen. Aangezien omstandigheden dit hebben verhinderd, ben ik, Caroline van Leerdam, uitgenodigd om deze taak te vervullen. Hierdoor ben ik pas in de allerlaatste instantie van het voorbereidende onderzoek betrokken geraakt.

7

FASE 1 B:

DE SYLLABUS

Hierbij wordt bedoeld : een map met beeldend en informatief inspiratiemateriaal die samengesteld is dat gerelateerd is aan het thema’s en doelstellingen, en de cultuur, maar ook uit ideeën, beelden en werkwijzen uit andere werelddelen. Het omvat beeldmateriaal betreft het werken in openbare ruimte, kunstuitingen en werkwijzen van moderne en traditionele kunstenaars uit allerlei culturen en disciplines, culturele geschiedenis en oorsprong. Deze syllabus is op voorhand samengesteld en aan elke betrokken deelnemer van het project overhandigd. Bedoeling van een syllabus is, dat deze ontwikkelt= aan de hand van het proces. Hieruit kan worden geput voor andere projecten, door andere Theatre Ambassadors . NB : audio visueel materiaal behoort ook tot een syllabus!

Getoonde Audio Visuals uit de syllabus: Theatre Embassy/Guilly Koster (Desierto) Hotel Modern (Kamp) Dogtroep (Noordwesterwals) Claude Nuridsany en Marie Perennou (Micro Cosmos) Royal de Luxe (Olifant, het grote kind) Theo Jansen (The Beach Beast) The Bleu Man Group (Drumbone Las Vegas) Peter Fischli and David Weiss (Der Lauf der Dinge) Theatre Embassy (De Conferentie van de Watergoden) Ennio Marchetto (5 costume change in 15 seconds) Stand by Me (Playing for change) Bread and Puppet Deze syllabus is als startpunt genomen. De deelnemers hebben de beelden, plaatjes en audio visuele onderdelen goed bestudeerd, waarna ze werden uitgenodigd een keuze te maken van waaruit of waarmee zij wilden werken, ter inspiratie of ter informatie. Deze aspecten werden verzameld en op de muur gehangen van de studio waar we dagelijks zouden gaan werken, ter inspiratie, als voorbeeld of als onderzoek. Gedurende het proces is deze syllabus verder uitgebreid, aangezien de deelnemers ook uitgenodigd werden inspiratie- of voorbeeldmateriaal aan te dragen.

syllabus (foto’s Caroline van Leerdam)

8

Bevindingen werken met syllabus: Ik wil met klem benadrukken dat het werken met een syllabus zeer wenselijk is.

Omdat het beeldend en associatief is vormt het een uitstekende basis voor een creatief proces en kan er vanuit 1 taal uitgewisseld worden. Hierbij kan er een diepere laag worden bereikt binnen de authentieke smaak en visie van de betrokken deelnemer, omdat het cognitieve en rationele aspect (uitleg, discussie en verantwoording)die dit soort creativiteit in de weg zitten, vanwege, hierbij nog niet aan de orde is. Er wordt niet gecensureerd, slechts gereageerd. Theater en creativiteit zijn subjectieve begrippen waarover moeilijk te communiceren valt. Ook is het theaterwerk van Theatre Embassy gericht op beeld, beweging, dynamiek en muziek en wordt vanwege het interculturele aspect weinig met tekst gewerkt. Ook zou tekst het universele aspect van wat wij in theater zien ,weghalen.

Tekst doet beroep op de ratio van het publiek, Theatre Embassy zal enkel een script als uitgangspunt nemen indien dit een traditionele is, met mogelijkheden dit te transformeren naar de tijdgeest en tendens van hier en nu . In ENLACE was dit niet het geval . We zijn vanuit een leeg kader begonnen…niet met een script dat “levensloos” is volgens de Analyse van Interculturele Samenwerking “ van Peter Brooks, Het design van de voorstelling moest nog gevormd worden vanuit een veel subjectievere laag, dat nog geen kaders had(zoals bijvoorbeeld een script met een dramaturgische lijn en personages). Met deze werkwijze kunnen we op dit punt werken vanuit een zo breed mogelijke creativiteit van elke individuele deelnemer waarbij de “ sky als limit “ genomen mag worden. Vandaar dat het werken vanuit een syllabus bij dit project extra goed heeft gewerkt. Het gaf inspiratie, vorming en zelfvertrouwen en verlaagde de drempel naar een werkwijze die aanvankelijk weinig houvat lijkt te bieden en als verwarrend wordt ervaren. Zonder deze syllabus zou het proces stuurloos worden en kan het proces ontaarden in vaag of ,het tegenovergestelde, star proces dat leidt tot een product dat alleen de plaatselijke betrokkenen begrijpt.

FASE 1C: LOCATIEBEZOEK We hebben met de gehele groep het museum Casa del Alabado bezocht. Dit museum heeft een grote collectie archeologische objecten afkomstig uit de oude inheemse gemeenschappen die in Ecuador leefden: Precolombiaanse kunst. Dit bezoek was van grote educatieve waarde en al lopend door het museum begon de verscheidenheid van culturele visie en oorsprong betreft Peru, Honduras, Ecuador en Colombia aan het licht te komen. Voor mijzelf als Hollander kon ik steeds meer verbanden leggen tussen de input van de deelnemers op de werkvloer, mijn eigen voorkennis en vooroordelen betreft Ecuador.

Deelnemer in Casa de Alabado (Foto Andrea Montenegro)

9

Dit begrip en inzicht heb ik later kunnen verdiepen door een individueel bezoek aan het Museo del Banco, wat de geschiedenis omschreef omschreef van hoe de “ sucre” in 2000 werd vervangen door de Amerikaanse dollar

Ook heb ik op eigen gelegenheid het museum met het werk van Guayasamin bezocht. Guayasamin is een zeer bekende kunstenaar uit Ecuador. en heeft meer dan 13.000 schilderijen gemaakt. Hij heeft een specifieke schilderstijl waarin hij het lijden van het Latijns-Amerikaanse volk weergeeft. Mensen met verweerde handen en met tranen in de ogen, en skeletachtige figuren die hun handen ten hemel heffen komen veelvuldig voor. Een van zijn werken (Lagrimas de Sangre) hebben we gebruikt in het beeld van de eindvoorstelling.

Bevindingen locatiebezoek: Als westers theatermaker ben ik te veel geneigd geweest om zoveel mogelijk te werken op de speelvloer. Bouwen, repeteren, brainstormen, uitvoeren.

Vanuit een verantwoordelijkheid- gevoel om zo veel mogelijk te creëren in weinig tijd, heeft mij in de valkuil doen lopen om culturele uitjes, het kijken naar films ter inspiratie of om als regisseur de cultuur en de omgeving in me op te nemen, te verzuimen. Dat beschouwde ik als treuzelen en ik was ervan overtuigd dat daadkracht middels concreet werk op de werkvloer voorop moest staan.

Gevolgen: Hierdoor heb ik als regisseur en theatermaker te weinig inzicht gekregen in de cultuur en omgeving waarin ik werkzaam was. Deze kennis heb ik op andere, meer cognitieve manieren verkregen die meer tijd en energie hebben gekost betreft het verkrijgen van kennis en inzicht.

Lagrimas de Sangre

10

De journalist Harrie Derks heeft als een van de weinigen toegang tot “ Pueblos sin Contactos” en nodigde mij uit af te reizen naar deze zeer afgelegen inheemse dorpen, diep in de jungle van Ecuador…bovenop de dreiging die ons thema omvat: Uitsterven door olie exploitatie. Deze reis heb ik moeten afslaan, omdat ik simpelweg geen tijd genoeg had binnen het werkproces. Dit vond ik zeer spijtig. Een groot onderdeel van het thema waarmee we werkten omhelste dit gebied, een bezoek en verblijf in “ het hol van de leeuw” had mij veel kennis en begrip kunnen geven.

Ook betreft de teambuilding en culturele uitwisseling betreft de thematieken heb ik als procesbewaker een grote kans gemist. Behalve dat het erg goed is voor een nieuw team en dit soort uitstapjes goed is voor de samenwerking en de werksfeer, is dit een zeer waardevolle manier om uit te wisselen. Dit heb ik erg onderschat.

Mijn advies voor een volgend project/onderzoek over Creacion Collectiva is dan ook gericht op het feit dat sommige culturele en sociaal maatschappelijke aspecten binnen een dergelijk creatief en collectief proces ,nou eenmaal tijd en ruimte nodig om een gelijkwaardige uitwisseling te kunnen maken. Hierbij stel ik dat: ☺ Het aan te raden, zoniet noodzakelijk is om ruimer voor aanvang van het project af te reizen naar de werkplek, zodat projectleider/artistiek leider op het gemak de cultuur en de omgeving in zich kan opnemen, zich kan oriënteren en een duidelijk plan van aanpak kan formuleren, dit op gerichter kan delegeren (verdelen van teams en taakverdelingen) en dit efficiënter kan integreren in het werkproces. ☺ Het aan te raden is om vaker van de speelvloer af te stappen om gezamenlijke locatiebezoeken te kunnen doen, daarna te reflecteren en te evalueren op een meer ontspannen manier.

FASE 1D: EDUCATIE Andrea Montenegro heeft de aftrap gedaan middels een lezing over de visie, de missie en de werkwijze van Theatre Embassy. Vervolgens heeft zij aan de hand van documentaire beelden van Decierto getoond hoe deze werkwijze is geïntegreerd. Vervolgens heeft zij uiteengezet hoe we zouden gaan werken, wat de doelstelling was en met welke thema’s gewerkt zou worden.

Caroline van Leerdam is hierop ingehaakt, heeft een korte lezing gegeven over het begrip AYNI, de werk- en leefwijze volgens de inheemse volkeren in Bolivia en Peru, die inherent is aan Creacion Collectiva, aangezien AYNI het principe van keer en wederkeer hanteert waarbinnen wordt samengewerkt op basis van gelijkwaardigheid en de aanwezige elementen als ware rijkdom worden beschouwd. Creacion Collectiva, de werkwijze uiteengezet en duidelijk gemaakt hoe zij zich zou gaan opstellen: binnen het proces zou artistieke leider zich opstellen als zijnde “ een instrument” , de rol van procesbewaker op zich moeten nemen, in dienst van het artistieke proces van creëren. De eigen mening, smaak en ego is in deze fase een stoorzender en neemt ruimte weg voor de authenticiteit en autonomie van de deelnemers. In de ontwikkelfase zal zij zo veel mogelijk uitwisseling genereren betreft het aanleren van (nieuwe) vaardigheden en gebruik maken van de aanwezige kennis in het team. In latere instantie zal zij de rol als regisseur op zich nemen, waarbij de smaak, mening, visie van de regisseur meer op de voorgrond komt te staan in dienst van het theatrale eindproduct.

Vanuit het netwerk van Humor Y Vida zijn professionals van welzijnsorganisaties uitgenodigd om lezingen te geven betreft het thema “ uitsterven ” Deze lezingen maakten voor een deel van de groep

11

onderwerpen zichtbaar waarover nog geen kennis was. Diegenen die wel bekend waren met de stof konden iets waardevols doen met de lezingen: zij vroegen kritische vragen en voegden informatie en visies toe. Hoewel deze lezingen duidelijk werden vertaald, was de behandelde materie voor mij erg moeilijk te bevatten geweest, als ik niet op voorhand in contact was gebracht met Harrie Derks.

Harrie Derks is een Nederlandse journalist die zich o.a. met dezelfde thema’s bezighoudt en die mij zeer uitgebreid heeft geïnformeerd en de problematiek inzichtelijk heeft gemaakt.

Berith Danse heeft na het eind van het gehele proces nogmaals de werkwijze uiteengezet volgens het schema van Saskia Kersenboom over internationale samenwerking, voordat zij de eindevaluatie deed.

In feite geen nieuwe informatie, echter wel op een meer abstracte manier uiteengezet.

Bevindingen Educatie: De uiteenzetting van de werkwijze van Theatre Embassy, het onderzoek Creacion Collectiva en het begrip AYNI , is met grote interesse toegehoord. Toch heb ik duidelijk gemerkt dat dit veel vragen en onzekerheden teweeg hebben gebracht. Een dergelijke werkwijze was hen nog niet bekend, zij konden zich er moeilijk iets bij voorstellen. Dit soort uitwisseling is noodzakelijk, zodat aan het licht kan komen wat de Foto kindertekening uit de dorpen (uit lezing)

wederzijdse verwachtingen zijn. Deze verwachtingen kunnen op deze manier worden bijgesteld. Ook geeft het een duidelijke referentie waaraan kan worden teruggekoppeld, zodat de neuzen betreft de werkwijze dezelfde kant op (blijven) staan.

De lezingen van lokale professionals was zeer wenselijk. Dit zijn kenners die over zeer relevante informatie beschikken. Bovendien dragen zij een visie en een duidelijke mening uit. Het geeft kennis over, inzicht in en bewustwording over de thematieken in verhouding tot de cultuur en omgeving.

De informatie die ik middels Harrie Derks heb gekregen was zeer welkom. Deze Nederlander heeft als missie om de thematieken die hij bespreekt inzichtelijk te maken voor de mensen in Nederland en is zich dus zeer bewust van hoe een gemiddelde Nederlander naar deze thema’s kijkt. Hierdoor kon hij mij zeer gericht informeren en prikkelen. Daarnaast kon hij mij helpen mij te verhouden ten opzichte van het land, de cultuur en de politiek van waar ik werkzaam was, en hoe ik deze nieuwe vorm van theater en de gevoelige thema’s toegankelijk kon maken voor het Ecuadoriaanse publiek.

Advies: Mijn advies is dan ook om veel tijd te nemen voor relevante lezingen, vanuit verschillende visies en ervaringen ten opzichte van het thema. Enige controverse is wel aan te raden, om een zo breed

12

mogelijke marge aan informatie te kunnen krijgen zodat de visie van de groep en de invulling van het plot niet al te eenduidig wordt beïnvloedt.

Betreft het uiteenzetten van de werkwijze vanuit Theatre Embassy heb ik gemerkt dat dit veel verwarring teweegbrengt, wat op zich logisch en wenselijk is. Maar omdat mensen nou eenmaal geneigd zijn om houvast te vinden, vond ik het met terugwerkende kracht niet goed om de werkwijze te demonstreren middels een eerder project (Desierto). Deze beelden hebben mijns inziens de verwarring, die juist interessant is voor een creatief proces, ingevuld waardoor de neiging tot kopiëren of illustreren erg groot was. Er werd te veel vastgehouden aan het resultaat van Desierto, en niet zozeer aan de werkwijze en het proces. Ik kan spreken van een te hoge verwachting, die ik met een omweg weer heb kunnen bijstellen. Met terugwerkende kracht vind ik dat de objecten en bouwsels van ENLACE te veel op die van Desierto leken.

De input van een Nederlander met kennis van zaken over de cultuur, de politiek en sociaal matschappelijke issues van het land vormt op voorhand een belangrijke brug voor de artistieke leiding.

FASE 2: HET PROCES OP DE WERKVLOER “ Door de wijsheid van de onzekerheid raken we vrij van het bekende. Het bekende is niets anders dan een gevangenis van onze conditionering, waarbij er geen sprake kan zijn van evolutie. Gehechtheid is gebaseerd op angst en onzekerheid, de behoefte aan zekerheid is gebaseerd op een gebrek aan kennis.

Door afstand te nemen van de gehechtheid aan het resultaat en het bekende, komt er ruimte vrij om te creëren Onzekerheid is vruchtbare grond van pure creativiteit en vrijheid. In onze bereidheid in het onbekende veld van alle mogelijkheden te willen stappen, geven we ons over aan de creatieve geest die de dans van het universum choreografeert, en integreer je de wijsheid van de onzekerheid” Bron: Deepak Chopra “ De zeven Spirituele wetten van succes” In deze fase gaan we door onderstaand proces: A: B:

DE WORKSHOPS DE PRESENTATIES

FASE 2A.

DE WORKSHOPS

De workshops die gegeven en genomen zijn, zijn onder te verdelen in 5 categorieën.

1.

2.

3.

4.

5.

INTRODUCTIE & PEILEN VAN DE BEGINSITUATIE. VERZAMELEN MATERIAAL ONTWIKKELEN CONCEPT DE WORKSHOPS IN DE DORPEN TRAINING VAARDIGHEDEN IN DE TOEGEPASTE DISCIPLINES: OEFENEN EN REPETEREN.

13

FASE 2A1.

INTRODUCTIE & PEILEN VAN DE BEGINSITUATIE

Om een doel te bereiken, is het belangrijk de beginsituatie te peilen: deze gegevens zijn belangrijk om te kunnen bepalen wat de aanpak zal worden, zodat de werkwijze volledig kan aansluiten op de kennis en vaardigheden van de doelgroep en zo een optimaal rendement kan behalen. Het peilen van de beginsituatie is deels vooraf gepleegd: we hebben nu kennis en inzicht betreft de cultuur, de maatschappelijke tendens en de sociale issues die aandacht behoeven. De gegevens zijn verzameld op basis van onderlinge communicatie via het web, onderzoek, lezing, locatiebezoeken.

Daarnaast is het belangrijk te peilen “ welk vlees er in de kuip is” Hiermee doel ik bijvoorbeeld op: • • • • • • • •

Wederzijdse verwachtingen Visie op cultuur en thema’s Niveau van cpaciteit, kennis en vaardigheden, Organisatorische kennis en bedrijvigheid Netwerk.

Faciliteiten Leercapaciteit in verhouding tot de soms moeilijke (maatschappelijke) situatie waarin deelnemers kunnen verkeren.

Beschikbaarheid in verhouding tot de tijd en de omgeving

Het laatste was bij ENLACE dit van groot belang. Zo zijn we er bijvoorbeeld achtergekomen dat men niet verwacht had aan ENLACE door te werken tijdens de rondreis De Revuelta. Om dit werk te kunnen vervolgens is er heel wat in het werk gesteld en kwamen we op een compromis waarbij we toch met dagelijkse regelmaat konden doorwerken aan het project.

Deze workshops zijn verzorgd door alle drie de organisaties die werkzaam waren aan ENLACE. Douglas Alonzo heeft een presentatie gegeven betreft het werk van Arte Accion en heeft zijn beeldmateriaal getoond wat hem voor ENLACE heeft geïnspireerd.

Humor Y Vida heeft een workshop gegeven betreffende muziek, stem, improvisatie, beweging, spel en associatie. Deze workshop werd verzorgd door alle vaste medewerkers van Humor y Vida. Hiermee gaven zij een zeer duidelijke indruk van hun vaardigheden, kennis en inzicht en hoe zij die inzetten binnen de kaders van hun visie en werkwijze. Daarnaast werden voor deze workshops de inmiddels aanwezige kennis en verzamelde materialen rondom de thematieken als uitgangspunt genomen.

Caroline van Leerdam heeft deze introductieperiode afgesloten met een workshop.

Deze workshop was een soort samenvatting van alles was inmiddels was uitgewisseld, aangedragen en geselecteerd als inspiratie.

Artistiek leider weet nu welk vlees ze is de kuip had, was ervan overtuigd dat de onderlinge uitwisseling voldoende was voor elk individu om een wederzijdse verwachting uit te spreken betreft het proces, de werkwijze, het doel in verhouding tot het tijdspad. Deze inventarisatie was erg waardevol en gaf een kader waaraan later in het proces kon worden gerefereerd. Ook heeft het een deur open gezet naar de bereidheid om een werkwijze aan te durven waarmee men onbekend was en enige tegenslag in latere instanties als inherent kon worden beschouwd. Deze opdrachten (op de speelvloer) moesten zaken onderzoeken als:

14

• • • • • • • • • • •

Hoe zij met opdrachten en regie aanwijzingen omgingen, In hoeverre zij in staat zijn de werkwijze toe te passen.

Hoe zij als team samenwerken op de speelvloer betreft bedenken, maken en uitvoeren.

Hoe zij “buitenstaanders” integreren in het vaste team Hoe zij met ruimte omgingen, Hoe zij met objecten omgingen Hoe zij met beweging, beeld, ritme en muzikaliteit omgingen.

Hoe zij hun eigen ontwikkeling als groep kenbaar maakten in een theatrale vorm Hoe zij abstracte ideeën zouden transformeren tot helder en concreet materiaal.

In hoeverre zij zelfstandig konden werken met elkaar en ieder individu een evenredig aandeel heeft betreft het nemen van initiatief en verantwoordelijkheid binnen de opdracht Hoe zij omgingen met de tijd, tijdsbewaking en het stellen van prioriTIJD. (het stellen en bijstellen van prioriteiten om een doelstelling BINNEN een gegeven tijd te halen)

Citaat werkboek Caroline: “ Ik ben heel erg verheugd over het feit dat de syllabus zo goed werkt! Ze pikken datgene eruit wat ik ook heel mooi vind dus qua smaak betreft de vormgeving is er een match. De groep is erg hongerig, toegewijd en bereid om hard te werken. Ze kunnen erg goed improviseren…dat scheelt veel voor mijn eindregie…dan hoef ik niet op de millimeter te gaan betreft het spel…en ze nemen regie aanwijzingen supersnel op. Ik zie ook het rendement van wat het werk van Warner heeft gedaan met de groep. Ze laten vol trots zien wat ze hebben geleerd als het gaat om ruimte gebruik, en ik herken Warner hier heel duidelijk in. Het groepsgevoel moet echter nog wel groeien…ze zijn erg op zichzelf gericht en richten hun dynamiek nog niet voldoende naar het publiek…daar moet ik in voege instantie aan gaan werken want uiteindelijk gaan we op grote pleinen spelen. Buitenstaanders zijn nog wel buitenstaanders…ik heb het idee dat ze liever onderons blijven en vraag me af waarom het vergroten van het team zoveel moeite kost. Ik zie een neiging tot illustraties, dus vrees ik dat ik mijn opdrachten wat vager moet houden en mijzelf transparanter moet maken in mijn leiding zodat ze meer putten uit zichzelf en hun eigen inspiratie…ik moet hun eigen creativiteit beter aanspreken. Op de film Desierto hebben ze met bewondering gereageerd, maar ik twijfel of we dat wel moesten doen…de beelden geven een hoge verwachting en vullen die leegte in die ik juist zo waardevol vindt nu…Ik schat in dat deze groep prima in staat is om op publieke plekken te experimenteren en de bereidheid naar een voor hun totaal nieuwe werkwijze is voldoende…ik denk dat ik het er op ga wagen…”

FASE 2A2.

VERZAMELEN MATERIALEN

Inmiddels is aan de hand van de syllabus, de introductie, het vooronderzoek, de lezingen en het locatiebezoek al veel inspiratie materiaal verzameld. De muur hangt nu vol met beeldmateriaal, woorden, tekeningen. De vloer staat vol met materialen, gereedschappen, de videotheek is gevuld met dvd’s, CD’s en er liggen boeken uit musea, kunstboeken en zo nu en dan passeren er foto’s via de beamer op de muur. Deze bron is onuitputtelijk en je kan nog lang doorgaan met verzamelen…maar op den duur bepaalt artistieke leiding dat er voldoende is om uit te putten en gaat over tot het integreren daarvan.

Douglas Alonzo gaf een workshop die als doel had om te komen tot een logo en een slogan voor het project. Deze zou worden overgedragen aan en uitgewerkt worden door webdesigners ( stagieres )en voor PR gebruikt worden. Elke deelnemer heeft een woord gekozen van de muur en zijn eigen ideeën

15

vormgegeven op papier, dit is plenair gepresenteerd. Op democratische wijze is een keuze gemaakt voor een logo dat als uitgangspunt zou gaan dienen voor de webdesigners stagier, die dit onder begeleiding van Andrea Montenegro hebben uitgewerkt tot onderstaand logo, Douglas Alonzo heeft hiermee uiteindelijk onderstaand affiche gemaakt.

Caroline van Leerdam heeft opdrachten gegeven voor het verzamelen van concreet materiaal dat als vertrekpunt kan worden genomen.

Voorbeelden: • • • • •

Teken een landkaart van Ecuador van hoe jij je land ziet over tien jaar, of hoe je zou willen dat het eruit ziet. Presenteer dit alsof het een lezing of een campagne is.

Kies uit de syllabus alle beelden die voor jou gerelateerd zijn aan het thema en het doel, hang die op de muur.

Maak een lijst van 20 woorden die voor jou te maken hebben met het thema “ uitsterven” , hang ze apart van elkaar op de muur.

Bedenk 20 manieren om “ verbinding te maken” (ENLAZAR) Stel je voor: jouw cultuur sterft uit en je hebt de kans om nog iets te begraven wat een beeld geeft van jouw in jouw tijdsgeest. Welk voorwerp breng je mee en waarom?

Bovenstaande workshop opdrachten zijn associatief en moeten in zeer korte tijd worden vertaald in een tastbare vorm. De korte tijd dwingt de deelnemers af te gaan op hun eerste keuzen, zonder dat er ruimte is er te veel over na te denken. In deze eerste fase van het proces is dat zeer wenselijk.

16

landkaarten uit de workshop

☺ Associaties staan verder van het cognitief denken, de creativiteit die daaruit voortvloeit opent een nieuwe en grotere verbeeldingswereld. ☺ Het geeft een goede en wederzijdse indruk van de verhouding die de deelnemers hebben ten opzichte van het land, het thema en het doel, geeft een indruk van hun smaak en werkstijl. ☺ Het resultaat dat uit deze opdrachten voortvloeit biedt concreet materiaal van waaruit conceptopdrachten kunnen worden geformuleerd.

Deze aftrap biedt veel vrijheid en creativiteit zonder dat men het idee heeft te zwemmen in de materie en zo het doel uit ogen verliest. Wat mij betreft zijn deze workshops binnen de methode door te voeren in elke project van Theatre Embassy, met als grote favoriet: De Landkaart. Zie bijlage 3 voor de uitwerking van de landkaart Caroline van Leerdam heeft een bewegingsworkshop gegeven waarmee de basis is gelegd voor een choreografie. Deze choreografie is een soort rode draad gebleven gedurende het hele proces. ☺Het is een aanrader, want het geeft de kans om dagelijks gezamenlijk te beginnen en consistent te werken aan spel-vaardigheden, bewegingskwaliteit, ruimtegebruik, overdracht, groepsdynamica, conditie en training. Daarnaast zijn het de enige momenten op de werkvloer dat er met een gezamenlijke concentratie wordt gewerkt. Ook dit element zet ik in elk project, elke cultuur waarmee ik werkzaam is in als vast onderdeel van de werkwijze.

Het legt een goede basis voor het groepsproces, biedt ambachtelijke training en kan met precisie duurzaam worden uitgewerkt als onderdeel van de voorstelling. Voor de uitwerking van de ketting van beweging verwijs ik naar bijlage 4.

17

Caroline van Leerdam gaf een workshop om te associëren op de woorden op de muur. Elk individu mocht een woord kiezen om daar ideeën, wensen en beelden omheen te bedenken binnen een gegeven (korte) tijd.

Voorbeeld van enkele woorden die gekozen waren en de bijbehorende associaties: Connexion; Vuur verbindt, verbroedert.

Simbolos; symbolen en sculpturen verdwijnen uit de cultuur Unir; Vogelgeluiden opnemen, ook stad geluiden…een geluid installatie maken van de geluiden uit twee werelden (stad en dorpen) Viajar; mensen moeten ergens doorheen lopen, iets ervaren..misschien een spel bedenken waarin ze door verschillende kamertjes met verschillende thema’s heen reizen. Een spel met grenzen, ruimten en regels.

Tubes y tuneles; vullen het beeld in de jungle meer en meer, er loopt olie doorheen en daardoor sterft het leven uit.

Caroline van Leerdam gaf een workshop om te associëren op de voorwerpen die ze hadden meegebracht. De resultaten uit deze workshop hebben geleid tot drie stillevens als zijnde museumstukken in een museum over 100 jaar. Deze museumstukken kregen een naam, een functie en werden geplaatst in een fictieve tijdsgeest en cultuur. Op deze manier zijn we gekomen tot het volk dat “ Nasiengafas “ heet (vrij vertaald; volk zonderzonnebril), er is een gemeenschappelijke taal ontstaan (jabbertalk). Met name de kinderen uit het publiek van de eerste publieke locatie namen woorden uit deze taal over en begonnen de antagonist “ Sjutiva “ te noemen. ☺Het gebruik van (goeie) jabbertalk is overigens aan te raden binnen interculturele samenwerking.

Het biedt mogelijkheden tijdens interacties van het publiek in de voorstelling, maar ook om (fysiek) met elkaar te leren communiceren tijdens presentaties met en tussen het publiek, wat hen leert grotere afstanden te overbruggen. Daarnaast biedt het toevoegen van geluid aan beweging tijdens repetities de toevoeging dat het fysiek meer ademt.

18

Andrea Montenegro heeft een workshop Audio Visual gegeven, waarbij ze met de groep onderzoek heeft gedaan naar zowel de technische als de artistieke onderdelen van het fotograferen. Gedurende het verloop van het proces heeft zij de camera steeds aan iemand anders gegeven, met de opdracht foto’s te maken van het proces.

Verzamelen van gebruikte materialen.

Vanaf de eerste dag hebben we met klem beroep gedaan op het verzamelen van bruikbare materialen van de straat, decoratieve, praktische of vreemde objecten die we op de een of andere manier zouden gaan integreren.

Workshop Andrea (foto’s dito)

Citaat werkboek: “ Er zijn in korte tijd veel materiaal verzameld, zowel praktisch als in idee. De tijdslimiet werkt goed, het voorkomt dat ze cognitief gaan denken…in de korte tijd zijn ze gedwongen om associatief te blijven.( Ik moet er wel aan blijven trekken dat ze zich aan tijdsafspraken houden. )Alle ideeën zijn uit te werken, en ga ik als basis nemen om tot bouwsels te komen, beelden en scènes te maken. Ik weet nu welk vlees ik in de kuip heb en hoe ik me moet opstellen in dit proces…transparant, bijna onzichtbaar in mijn sturing’

19

FASE2A3.ONTWIKKELEN CONCEPT EN VORMGEVING • • •

ONTWIKKELEN CONCEPT MAQUETTES, CONCREET EN UITVOERBAAR MAKEN HET UITVOEREN: BOUWEN!

museumbezoek (foto: Caroline van Leerdam)

eindresultaat Godin (foto: Douglas Alonzeo)

ONTWIKKELEN CONCEPT Deze workshop had enerzijds als doelstelling om te ordenen en de ideeën te structureren, anderzijds dat de deelnemers konden dromen over en met wat ze gehoord, gezien, verzameld, uitgewisseld en meegemaakt hadden. De veelheid van de indrukken moesten een plekje krijgen in de psyche van de deelnemers, ter voorbereiding van het omzetten naar concrete scènes, objecten en beelden.

Ik heb alle ideeën die ik had geïnventariseerd uit de eerste week van educatie, associatie en workshops op rij gezet. Ik heb ze vertaald en ze rustig, in mijn beste Spaans voor gelezen, terwijl het hele team luisterde en toehoorde wat ze collectief verzameld hadden. Voor deze inventarisatie verwijs ik naar bijlage 5.

Al deze ideeën heb ik ook op Stick ups gezet en deze op de muur gehangen binnen de kaders van onderdelen waaraan het project moest voldoen: • • • •

Behoud erfgoed: Symbolen en Goden Verbinding: Interactief publiek of workshops in dorpen Artistiek:Personages, cultuur Beeld, decor en objecten

20

•

Audio visueel

Iedere deelnemer is gevraagd om deze ideeën te voorzien van plaatjes en andere associaties uit de syllabus.

Vanaf vandaag zal de werkwijze in subgroepjes plaatsvinden middels workshop opdrachten die door artistieke leiding/procesbewaker geformuleerd en bewaakt worden. Deze subgroepjes werden aanvankelijk organisch gevormd. In latere instantie heb ik de groepjes ingedeeld. Hoe de samenstelling van de groepjes werden bepaald, had te maken met ontwikkelmogelijkheden van de deelnemers, zodat ze van elkaar konden leren, daarbij hun eigen vaardigheden vergrootten en nieuwe vaardigheden aangingen.

Soms heb ik JUIST beroep gedaan op iemands talent en kennis en diegene uitgenodigd er iets anders of iets nieuws mee te doen.

Om een consistent geheel te behouden binnen het team, het niveau en het integreren van de vrijwilligers is het wel belangrijk om elke dag gezamenlijk te beginnen. Vandaar dat ik de choreografie als uitgangspunt nam voor deze gezamenlijke start, zodat ik ook kan blijven werken aan het ontwikkelen van dynamiek, muzikaliteit, spel en ruimtegebruik. Tevens kan ik dan iets concreets en uitvoerbaar opbouwen waarmee we kunnen presenteren. Het biedt een stukje houvast voor zowel spelers als toeschouwers.

MAQUETTES: HET CONCREET EN UITVOERBAAR MAKEN VAN DE IDEEËN Deze workshops hadden het doel om te komen tot concrete artistieke invulling van het concept aan de hand van de inmiddels aanwezige rijkdom die is geïnventariseerd en verzameld.

•

Deelnemers kregen de opdracht om datgene van de muur te halen wat ze wilden uitwerken.

Op deze manier vormden zich vanzelf 3 subgroepjes.

•

Deelnemers kregen de opdracht om gezamenlijk het idee uit te werken tot een concept , uit te tekenen en dat vervolgens plenair te presenteren.

•

De deelnemers kregen de opdracht een maquette te maken met de materialen die inmiddels verzameld waren. Deze maquettes werden vervolgens weer plenair gepresenteerd.

•

Na goedkeuring van deze ideeën (zijn ze haalbaar, bruikbaar en betaalbaar?)kregen deelnemers de opdracht een plan van aanpak te maken om dit idee te gaan uitvoeren en te bouwen, daarbij een inventarisatie te maken van tijd en geld wat dit zou gaan kosten. Hierbij moesten ze letten op hergebruik en recycling

21

Maquette Godin (foto: Andrea Montenegro)

van materialen en spullen, daarin creatief zijn.

Bevindingen: Om het conceptuele denken te ontwikkelen binnen een werkwijze die onbekend is, is het belangrijk dat er zo veel mogelijk ruimte blijft, en dat er een nieuwe laag van de deelnemers wordt aangesproken binnen het creatieve denken. Anderzijds mag de verwarring en onzekerheid naar het onbekende niet de creativiteit blokkeren. Hoe subjectief de begin ideeën ook zijn, artistiek leider moet concrete handvatten aanbieden die houvast geven, als vertrekpunt kunnen worden genomen en die tastbaar zijn. Naar mijn mening kan er in de presentatie van alle geïnventariseerde ideeën en associaties wel enigszins gestuurd worden, maar moet de mening, eigen ideeën en de smaak van artistiek leider op de achtergrond blijven en zo min mogelijk bepalend, vormend of sturend zijn. In principe wordt dus elk idee goedgekeurd, blijft de sky nog even de limit en is artistiek leider een BEGEleider in dit proces, dienstbaar aan de invulling, perceptie en ontwikkeling van het team.

HET UITVOEREN: BOUWEN! workshop (foto: Andrea Montenegro)

Andrea Montenegro en Douglas Alonzo hebben geïnventariseerd wat er nodig zou zijn aan materialen en gereedschappen en hebben deze vervolgens aangeschaft. Daarna hebben zij een workshop verzorgd waarbij werd uitgelegd en gedemonstreerd hoe de materialen en gereedschappen gehanteerd moesten worden.

Hierbij hebben zij nadrukkelijk gestimuleerd dat ook de dames konden omgaan met “ mannentools” ,wat veel opening en mogelijkheden heeft geboden: iedereen kon in principe ALLE gereedschappen hanteren. Hierin hebben zij gedurende het proces constant begeleiding geboden. Daarbij hebben zij getracht om discipline aan te brengen DUURZAAM en EEFICIENT om te gaan met deze gereedschappen en materialen.

Bevindingen bouwen: Tijdens deze workshops heb ik afstand gehouden, vanuit een helikopter view heb ik toegekeken en een inschatting gemaakt wat mij in de toekomst te doen stond. Dit heb ik afgewisseld met het werken op de werkvloer, ik heb meegebouwd (en geleerd).

De afwisseling is wel belangrijk…als ik als artistiek leider te veel en te lang afstand hield, kwam ik op een voetstuk te staan en in combinatie met de taalbarrière en de cultuurverschillen verwerd ik tot een mysterieus persoon hoog in de hiërarchie.

22

Hiërarchie is in dit stadium niet wenselijk, het veroorzaakt een leiding die niet-coachend is en verwordt de werkwijze tot een imperialistische. Hoewel enige afstand wel gepast is binnen deze functie , mocht ik de gelijkwaardigheid op de werkvloer, (en daarmee ook een belangrijk stukje uitwisseling en contact met de deelnemers), niet verliezen Al snel kwam aan het licht dat er weinig of geen gereedschappen waren, geen ervaring aanwezig was betreft het hanteren, echter wel grote bereidheid om te leren. De groep was geneigd slordig te zijn betreft het duurzaam en efficiënt omgaan met de gereedschappen en de materialen. Hoewel dit punt regelmatig aan de orde is gebracht, is daar mins inziens te weinig verbetering in gekomen, waardoor er gedurende het gehele project veel tijd verloren is gegaan aan het zoeken naar spullen, de werkruimte snel te klein werd, (kleiner dan nodig was) en onnodig veel ‘ opruimsessies” moesten worden ingepland. Binnen het gegeven dat het proces zich continue heeft verplaatst, zou daar JUIST veel aandacht aan moeten worden besteed om de chaos, die op reis al tamelijk groot is, zo weinig mogelijk te beperken, irritaties te voorkomen , duurzaamheid te kunnen brengen in de materialen en gereedschappen, tijd en geld te besparen, eventuele ongelukken te voorkomen. (Betreft dat laatste punt is wat betreft de veiligheid WEL veel discipline aangebracht) De introductie van de discipline “ BOUWEN” was erg welkom. De groep reageerde enigszins huiverig maar uiteindelijk enthousiast nadat ze het daadwerkelijk hebben toegepast en dat gaf vertouwen. De groep bleef echter gedurende het proces veel te afhankelijk van met name Douglas, die op deze wijze niet genoeg leiding heeft kunnen nemen op een coachende manier, waarbij er meer beroep zou worden gedaan op de zelfstandigheid van de deelnemers waarmee ze beter konden anticiperen op tegenslagen en oplossingsgericht te kunnen werken . Door die afhankelijkheid is Douglas te veel bezet geraakt als vraagbaak en problem- solver en heeft hij geen heldere view gekregen over het geheel.

Hierdoor ben ik hem meer gaan zien als “ medebouwer met kennis van zaken” dan als een Theatre Ambassador die leiding en overzicht zou moeten hebben in afstemming met de artistieke leiding en het onderzoek. Dit heeft te veel ruimte ingenomen ten opzichte van de tijd voor repetities en het gebruiken van andere disciplines dan bouwen.

OP NAAR HET EERSTE EXPERIMENT! Het werkproces is nu volledig op gang, de eerste ideeën worden uitgewerkt, een bouwproces dat praktisch begeleid wordt door Douglas Alonzo en Andrea Montenegro en Caroline van Leerdam begeleiding gaf op het conceptuele aspect, daarbij beroep deed op de eigen creativiteit en inventiviteit van de deelnemers. Doorgaans is na ieder experiment deze werkwijze herhaald; • • • •

Om nieuwe ideeën, beelden en aspecten toe te voegen Om door te werken aan dat wat al is ontwikkeld Om het object/beeld aan te passen Om een stap verder te gaan met het bestaande object.

Met name artistieke leiding en projectleiding worden nu gedwongen om aan multi tasking te doen. PR moet worden gegeneerd, er moet een geschikte speelplek worden gevonden want er wordt nu gewerkt naar een eerste presentatie in een publieke ruimte.

Bevindingen: Om een juiste balans te vinden tussen alle zaken die moeten gebeuren om een eerste experiment in het openbaar te doen was soms best moeilijk. Met name de overgang naar concreet bouwen naar

23

repetities, want nu er druk is van een publiek experiment, wordt de nood om de bouwsels af te krijgen hoger en krijgt het trainingswerk minder prioriteit. Artistiek leiding had moeite de groep op een bepaald tijdstip bij elkaar te krijgen voor repetities, tussen evaluaties en plenaire voorbereiding.

Daarbij merkte ik dat de concentratie lastig was te bundelen, vanwege de vele prioriteiten in de korte tijd. Dit gegeven is onveranderd gebleven tijdens het hele proces, en werd nog lastiger tijdens De Revuelta, waarbij er nog meer zaken aan de orde kwamen die de tijd , aandacht en energie in beslag namen.

Advies: Hoewel de nadruk is gelegd op het feit dat het proces belangrijker is dan het resultaat, dat de publieke presentatie meer moest worden gezien als een experiment of een openbare repetitie, was de druk en de pretentie van presentaties in publieke ruimtes toch erg hoog. Dit zorgde naar mijn mening er vaak voor dat er belangrijke punten in het proces werden overgeslagen en er werd doorgedenderd naar het resultaat. Mijn advies is dan gericht op de flexibiliteit om de lat omlaag te halen, de consistentie om de pretentie naar beneden te halen, desnoods alleen maar te bouwen in het openbaar om met de mensen in gesprek te kunnen gaan. Het zou zelfs mogelijk geweest zijn het hele eerste experiment af te blazen als dat het proces ten goede zou zijn gekomen. Daarnaast had ik ook meer beroep kunnen doen op het eigen initiatief, verantwoordelijkheid en zelfstandigheid. Dit initiatief kwam vaak van Diana Cancino (Shana) die mijn taak overnam in mijn afwezigheid.

FASE 2A4.

DE WORKSHOPS IN DE DORPEN, DE REVUELTA

In San Lorenzo, het eerste dorp van de Revuelta, hebben ook de deelnemers van ENLACE meegewerkt aan het geven van workshops. Deze workshops zouden gericht moeten zijn op de thema’s uit het project en materiaal moeten verzamelen die we konden integreren in de voorstelling. Er is getracht om audio visueel materiaal te verzamelen, schilderijen en tekeningen te verzamelen en een strip/foto verhaal te ontwikkelen vanuit een theaterworkshop in verschillende dorpen. Alle drie de workshops hebben er hard aan gewerkt, maar hebben geen van drie concreet bruikbaar materiaal opgeleverd.

aftrap workshops (foto: Douglas Alonzo)

publiek op het plein in San Lorenzo (Caroline van Leerdam)

24

kinderen uit de workshop (Caroline van Leerdam)

Citaat werkboek Caroline “ Ik weet nu wat ik met die kinderen wil doen, Ik wil een soort stripverhaal maken met denk- en praatwolkjes boven de hoofden van de kinderen. Die citaten of die gedachten kan ik misschien meenemen in de voorstelling, of het hele stripverhaal op de muren in Quito hangen…moet ik wel Andrea op tijd vinden om goeie foto’s te maken, want die moeten natuurlijk wel uitvergroot worden dan en ik moet een goeie opdracht bedenken want de concentratieboog is heel erg kort en ik hou de aandacht moeilijk vast. Ik wil echt dat het over “ uitsterven gaat” Ik ben de enige witte persoon in de omtrek dus de kinderen vinden mij een beetje vreemd. Ik moet heel voorzichtig met ze omgaan, want de meesten zijn beschadigd. Het huiselijk geweld staat op hun voorhoofd. Sommigen kinderen lijken 5 jaar te zijn, maar blijken dan al tien jaar oud te zijn. Als ze dansen, dansen ze als volwassen dames in een nachtclub…zo seksueel…daar schrik ik van! “ “ We staan op het punt de workshops te gaan presenteren. Het is niet normaal hoe agressief die kids hier met elkaar omgaan. De ouderen corrigeren de jongere kinderen met schoppen, slaan en trekken…stoeien en spelen is hier meppen en vluchten…sommigen cijferden zich in de workshops helemaal weg of vielen de hele tijd in slaap…oververmoeid. De opdrachten die ik gaf werden allemaal vertaald in beelden van geweld…zelfs de rode neuzen werden gebruikt als blauwe ogen. Ik kan er geen taart van bakken..ik heb werkelijk elke dag andere kinderen gehad, en de meesten verdwenen halverwege…om dan later weer terug te komen. Nu mis ik ook een aantal kinderen, maar ik hoor net dat hun ouders ze thuishouden. Het is hier te gevaarlijk op dit plein, op dit uur (19.00 uur) “ Bevindingen: We door zijn gegaan met het zoeken naar theatraal materiaal dat we uit het grensgebied mee konden brengen naar Quito .Helaas heeft dat erg weinig concreet en bruikbaar materiaal opgeleverd. De redenen hadden te maken met de situaties en de omgeving. Deze workshops heb ik wel ervaren als zijnde nuttig voor de doelgroep. Echter de snelheid in combinatie met de vele beperkingen maakt het moeilijk om ook echt een thema aan te gaan…zeker de gevoelige thema’s waar Humor y Vida zich mee bezig houdt (Gelijke rechten voor mannen en vrouwen, huiselijk geweld…enzovoorts). Dit heb ik middels een evaluatieformulier van Humor y Vida kenbaar gemaakt. We maken ze bewust, zwengelen daarmee iets aan, en voor je het weet vertrekken we weer…wat gebeurt er dan in die kleine koppies?

Behalve dat ik vind dat er nuance gezocht moet worden binnen deze grote chaos van leven…vind ik deze workshops heel erg waardevol.

25

FASE 2A5.

TRAINING VAARDIGHEDEN IN DE TOEGEPASTE DISCIPLINES: OEFENEN EN REPETEREN.

Trainingen (foto’s: Andrea Montenegro)

Deze workshops hadden als doelstelling om de nodige disciplines te trainen, te oefenen en te repeteren. Daar waar kon deed ik beroep op kennis en rijkdom die aanwezig was en heb diegenen die de workshops gaven ook verantwoordelijk gemaakt voor het bewaken van de kwaliteit van die specifieke discipline. Tijdens de Revuelta heb ik de artiesten die niet meewerkten aan ENLACE uitgenodigd te participeren op de werkvloer, en daarbij hun vakkennis deelden. Meestal waren die repetities plenair, omdat de tijd waarop iedereen bij elkaar kon zijn tijdens De Revuelta zeer beperkt was en dat de enige momenten waren dat er met de hele groep kon worden gewerkt. Soms werden ook deelrepetities gedaan, maar dit gebeurde aanzienlijk minder…omdat de deeltijd vaak moest worden gebruikt voor het bouwen. Indien artistieke leiding zelf op de regie stoel zit, neemt deze een andere taak op zich: Die van procesbewaker naar regisseur.

Bevindingen: Het is moeilijk om de deelnemers los te trekken van hun bouwsels om plenair te werken op de speelvloer…maar als ze eenmaal die drempel over zijn is de concentratie, het werktempo en de kwaliteit van het werk op de speelvloer erg hoog. Ik merk dat de deelnemers verlangen naar concrete leiding op de speelvloer Dat geeft houvast en vertrouwen omdat het subjectieve nu concrete handvatten krijgt. Hier had ik achteraf gezien meer belang aan moeten hechten en had de tijd en de ruimte die ik daarvoor nodig had sterker moeten afdwingen..

Het inschatten van de tijd die bepaalde objecten/bouwsels nodig zouden hebben om te realiseren kwam vaak niet overeen met de werkelijkheid. Hierdoor heeft het bouwen en oplossen van praktische gebreken te veel prioriteit gekregen , waardoor de trainingen en repetities steeds meer in het geding kwamen…tot aan het einde toe. Hoewel het soms goed is om de deelnemers tegen hun eigen fouten aan te laten lopen en ze uit te dagen een oplossing te vinden, moet er beter geanticipeerd worden, en eerder ingegrepen.

26

Nog een moeilijke factor was het ruimtegebrek, een factor die altijd aan de orde was. Hoewel de werklocatie in Quito voor een dergelijke groep al tamelijk luxe is, omdat het zowel een studio heeft als een afgescheiden kantoorruimte, was de werkruimte voor een project als deze veel te klein. Het weer liet niet toe om materialen en objecten buiten op te slaan, daardoor werd de speelvloer steeds meer en sneller een opslag en verdween daarmee de mogelijkheid tot repeteren. Ook tijdens de Revuelta hadden we vaak ruimte gebrek, ook voor het constructiewerk, trainingen en plenaire repetities…daarnaast ook gebrek ruimte om te slapen, te koken en te baden (daar hou je in projecten als deze alvorens veel rekening mee) Uiteindelijk liepen de leefbenodigdheden, de Revueltabenodigdheden en de Enlace- benodigdheden in elkaar over en vonden plaats in dezelfde ruimten.

De discipline betreft duurzaam en efficiënt omgaan met materialen en objecten was naar mijn mening onvoldoende. Zeker tijdens de reis werd dit belang groter en groter…vanwege tijdgebrek, ruimtegebrek en ook de beperking om materialen aan te schaffen. Er was weinig overzicht waardoor gebreken te laat werd geconstateerd en opgelost/aangeschaft. Ook is er veel tijd verloren gegaan aan zoektochten naar gereedschappen en/of materialen…een object is zelfs kwijtgeraakt na het spelen van een voorstelling in Quito.

Over het hanteren van de gereedschappen en materialen ben ik zeer verheugd. In zeer korte tijd zijn de deelnemers gestimuleerd om nieuwe vaardigheden aan te leren betreft klussen en bouwen, die men niet direct voor zichzelf voor ogen had. Dit motiveerde hen, daarmee konden de taken tijdens het opbouwen en afbreken van de publieke presentaties evenredig worden verdeeld en gebeurde dit met grote snelheid en efficiëntie.

Advies: Het scheiden van ruimten, taken, werk en prive zou meer prioriteit moeten krijgen en beter afgebakend.

Er zou een strengere en consistentere “ opvoeding” moeten komen betreft het opruimen van spullen en materialen…van meet af aan!

SOCIAAL MAATSCHAPPLEIJKE BEPERKINGEN Inherent aan interculturele ontwikkelingssamenwerking zijn beperkingen die te maken hebben met de sociale en politieke tendens van het gebied en de cultuur waar (mee) je werkt, zo ook binnen dit project.

•

Het onderwerp “ uitsterven” gerelateerd aan de olie exploitatie was een gevoelige issue voor de overheid en de bureaucratische instanties. Als Nederlands theatermaker ben je verwend in je vrijheid om te provoceren, te prikkelen en te raken, zodat zowel het publiek als deelnemers een denkverschuiving kunnen maken in hun bewustzijn en culturele identiteit. In dit project werd ik echter gewaarschuwd voor boycot, en kon de uitwerken van het thema niet al te expliciet en kritisch naar voren worden gebracht.

•

Tijdens de Revuelta kregen we te maken met paramilitaire acties en confrontaties en waren we vlak bij een guerrillastrijd gelokaliseerd. Het deel van Colombia vlak bij de grens met Ecuador is de laatste jaren het toneel van hevige gevechten tussen leger en guerrilla, die hier ook hun voornaamste exportroute van cocaïne zouden hebben. Omdat onze veiligheid in het geding kwam, moest er direct en unaniem worden besloten hoe hiermee moest worden

27

omgegaan. Als Nederlander die nog teveel taal- en culturele beperking had was dit moeilijk in te schatten. Ik heb dit besluit uit handen gegeven aan diegenen waarvan ik inschatte een realistisch en relevant besluit te kunnen nemen over de voortgang van het werk aldaar. Voor achtergrond informatie over FARC verwijs ik naar bijlage 6 •

Tijdens de Revuelta kwamen we terecht in een kleine gemeenschap waarbij religie de boventoon voer. Langzaam maar zeker werd het steeds duidelijker dat ons artistieke werk niet in dank werd afgenomen. Er kwam een parade voorbij waarbij kinderen waren aangemaand liedjes te zingen die ons duidelijk moesten maken dat ons werk van Satan kwam. Nadat we een festival hadden georganiseerd waaruit de winners werden uitgenodigd naar Quito te komen tijdens ons festival, vielen een stuk of 11 militairen binnen in uniform, met wapens en een camera die alles in ons slaap- en werkvertrek filmde. De kinderen kwamen niet naar de workshops, de micropresentaties werden amper bezocht door de dorpelingen en toen vlak voor aanvang van een presentatie poppenspel het licht “ uitviel” werd de boodschap luid en duidelijk. Artistieke leiding heeft het besluit genomen de voorstelling niet te presenteren. De verwachting dat er met veel agressie zou worden gereageerd was een overtuiging geworden en hierbij geldt de regel: zero risico beleid. Bij twijfel niet doen!

•

In datzelfde dorp werden we ook met onze neus op de feiten gedrukt omtrent het thema “ uitsterven” De Petrolera’s waren duidelijk aanwezig; hun vele werkpakken hingen, nog steeds stinkend naar olie, aan de waslijn op de straten, zijzelf hingen dronken in de cantina’s aan de bar. Het rivierwater waarin we zwommen had agressieve kleine visjes die ons beten , mijn huid prikte en jeukte onophoudelijk en aangezien het douchewater uit dezelfde rivier kwam ben ik opgehouden met douchen en zwemmen en heb met de weinig middelen die ik had de hygiëne bewaard. Omdat het gevoel van veiligheid, gebrek aan hygiëne en gezondheidsvoorwaarden ondermaats was, hebben we het gehele werk gestaakt en zijn uit het dorp vetrokken zodra we konden.

•

Hoewel dit minder gerelateerd is aan de sociaal maatschappelijke tendens van Ecuador, vraag ik me af of onderstaand punt een culturele is…of dat dit gewoon over “ mensen” gaat. Tijdens de Revuelta is productieleiding wegens persoonlijke issues opgestapt en heeft op zeer onverantwoordelijke wijze alles uit zijn handen laten vallen. Deze persoon was ons enige contact in Quito, en belangrijk voor de verbinding tussen grensgebied en Quito die we ter doelstelling hadden genomen. Daarnaast was het zijn taak om de website bouwers (ook in Quito) te delegeren een website af te maken en een affiche te ontwikkelen, dit contact werd verbroken waardoor het ontwikkelen van een relevante up to date website werd gestaakt, een fout affiche werd opgehangen in Quito en contact met de pers en relevant netwerk verbroken Wij waren onze verbinding met Quito en tevens onze productieleider kwijt en konden vanuit de plek waar we waren weinig of niets ondernemen. Deze productieleider had gelukkig nog wel 3 belangrijke speelplekken gegeneerd in Quito. En een plek voor een persconferentie. Deze gebeurtenis heeft veel aandacht, tijd, energie en geld gekost, waarbij het team dreigde in tweeën te vallen. Omdat de prioriteit wat mij meer lag op het collectieve proces heb we voorkomen dat projectleiding (met nog minstens een teamlid ter begeleiding), de groep zou moeten verlaten om de gebreken in Quito op te vangen. Hierdoor zou de tijdsdruk bij terugkomst in Quito wel veel groter worden.

28

Advies: Zowel in de voorbereidende fase als tijdens het project zelf, kan het thuisfront in Amsterdam Theatre Embassy een grotere rol vervullen en de begeleiding van het vergaren van kennis en inzicht betreft deze sociale maatschappelijke issues, de Theatre Ambassador dwingender wijzen op eventuele gevaren en mentaliteit daarmee om te gaan. Natuurlijk is de Theatre Ambassador zelf verantwoordelijk voor het verkennen van het werkveld, maar zou een stevigere hand boven het hoofd moeten hebben en houden, een vinger aan de pols indien deze situatie verandert, zodat er beter geanticipeerd kan worden op onverwachtse gebeurtenissen. Hierbinnen moet ook de Theatre Ambassador een duidelijker initiatief nemen om vragen te stellen en verwachtingen betreft veiligheid, hygiëne en gezondheid uit te spreken als zijnde randvoorwaarden. Indien vanzelfsprekendheid hierover komt te vervallen, zou dat duidelijk kenbaar gemaakt moeten worden, met meer aandacht op “ hoe te (over)leven” , zodat er geen twijfel hoeft te bestaan over het nemen van juiste beslissingen in noodsituaties. Misschien is het tijd om een protocol op te stellen, dat toegevoegd wordt aan het TAmap. Daarbinnen is ook persoonlijke overdracht en uitwisseling met het kantoor van groot belang, het gaat hier over menselijke aspecten die essentieel zijn in de basisbehoeften om te kunnen leven en werken.

FASE 2B: DE PRESENTATIES Deze presentaties zijn verdeeld in twee onderdelen: 1: 2:

HET EXPERIMENT HET THEATERSPEKTAKEL

FASE 2B1 HET EXPERIMENT HET VERZAMELEN VAN GEGEVENS AAN DE HAND VAN PUBLIEK EN OPENBARE SPELLOCATIES ; UITWISSELING DORPEN EN STAD VIA DE VOORSTELLING, WAARBIJ HET PROCES OP DE VOORGROND STAAT. • • • • •

Parque El Ejido, Quito Plaza San Domingo, Quito Plaza del Centro, San Lorenzo Colloseum ,El Chical Colloseum Santa Barbara

twee weken later

eerste experiment

29

Als doel was gesteld om op elke plek nieuwe elementen, objecten en beelden toegevoegd te hebben.

Het proces van conceptontwikkeling, maquettes maken, uitwerken, bouwen en repeteren is doorgaans herhaald en leverde in zeer snel tempo veel nieuwe elementen toe.

In het begin wilden we alleen maar weten hoe het publiek zich zou gedragen in de presentatie, in hoeverre ze bereid waren interactief te zijn en welke aspecten we van zowel de locatie als het publiek konden integreren in het volgende experiment. In deze presentaties hebben we gesteld dat het publiek IN de voorstelling zou meedoen, interactief.

Ook in elk dorp hebben we het resultaat gepresenteerd van waar we tot dan toe gekomen waren, echter was de verwachting van de dorpelingen meer die van een voorstelling en hebben zij enigszins aangenaam verrast gereageerd op het experiment en de werkwijze, waarin zij op interactieve wijze de voorstelling konden ervaren. Hieronder twee citaten afkomstig uit evaluaties van VOOR en NA de eerste presentatie in Parque El Ejido, na twee weken begonnen te zijn aan het project: Interactief publiek (foto’s Andrea Montenegro)

Voor: “ Ik voel een rijkdom van creëren. Normaal beginnen we vanuit een script en een regisseur, nu werken we collectief vanuit leegte. Ik ben blij dat werkelijk alle ideeën worden opgepakt en verwerkt, we vullen elkaar aan, dat is verrijkend en enerverend. Ik maak me wel zorgen over wat er zaterdag gaat gebeuren en hoe groot de shock zal zijn voor het publiek…ik voel het in mijn schouders. Constructie is een nieuw element, net als de technieken om de gereedschappen te hanteren en de discipline naaien. Het openen van de groep, nieuwe mensen toelaten is ook nieuw…hiervandaan kunnen we ons ontwikkelen” Na: “ Ik kon niet genieten van de presentatie zelf. Ik had het moeilijk met de grote pop, ik had weinig connectie met de rest van de groep en het publiek. Ik gaf het op want ik voelde me kwetsbaar en had pijn in mijn rug. Na het zien van de video voel ik me beter…wat ik zie verschilt heel erg van wat ik voelde.

Deze ervaring is geheel nieuw. We zijn nu een grote groep, dat maakt me angstig en onzeker over wat ik aandraag. Dank jullie wel dat ik dit kan leren, ook voor de interculturele visie . Deze groep zal opgeschud worden en zich bewust worden.

Interessant…interactie. Het is een schat die we moeten uitbuiten. Het publiek was echt geïnteresseerd en nu weet ik dat we erop doorkunnen…meer creëren.”

30

Voor: “ Fijn dat we nu als groep meer uitdaging krijgen in de toekomst, we leren allemaal nieuwe dingen, krijgen nieuwe ideeën, meer kennis en we worden steeds onafhankelijker. De tijdsdruk is wel erg hoog, ik maak me zorgen. Ik ben onzeker over wat er zal gebeuren zaterdag. Ik voel een leegte als actrice, maar voel meer creativiteit als maker en wil meer leren over andere visies over theater maken. Ik ben tevreden.”

Na: “ Ik ben content met het resultaat en dat we dit experiment hebben kunnen ervaren. Er was wel tijdgebrek, maar nu weten we wat werkt en niet werkt, hebben we een verwachting, hebben we wegen gevonden die we kunnen afwandelen , tevens een personage voor in de boom. Het concept moet wel duidelijker worden voor het publiek. We moeten groot denken, praktischer zijn en afstand durven nemen van het (willen) acteren en ons verhouden tot de ruimte, de objecten en het publiek. Ik vind dat we door kunnen op deze manier, dit concept en de zoektocht. Wel vind ik dat we beter naar elkaar moeten luisteren. Er is nog te veel afstand tussen de deelgroepjes, dus moeten we meer bij elkaar komen, gezamenlijk beginnen…want de groepsdynamica is ongeorganiseerd.”

FESTIVAL: In het werven van gelden kreeg Humor y Vida de opdracht om onze eindvoorstelling ENLACE te plaatsen in het kader van een festival. Binnen dit festival kwamen uiteenlopende theatergroepen van Ecuadoriaanse/Colombiaanse afkomst samen.

Tijdens de Revuelta hebben we in elk dorp een wedstrijd georganiseerd waarin lokale kunstenaar hun kunsten konden tonen. Aan de hand van een jury werd een winnaar geselecteerd, deze werd uitgenodigd om naar Quito te komen en te spelen op ons festival.

Lokale winnaars San Lorenzo (foto: Douglas Alonzo)

31

FASE 2B2.

THEATERSPEKTAKEL

HET OPTILLEN NAAR EEN HOGER PLAN, VAN EXPERIMENT NAAR THEATERSPEKTAKEL DAT TOEGANKELIJK IS VOOR EEN GROOT PUBLIEK, WAARBIJ HET RESULTAAT OP DE VOORGROND STAAT Berith Danse heeft zich aan het team gevoegd en heeft met Caroline van Leerdam letterlijk een stap IN het team gezet. Procesbewaking was nu niet meer aan de orde. Concept kwam in handen van artistieke leiding en regieassistent, de regie werd een stuk directiever.

• • • •

Plaza del Teatro, Quito Parque Maria Augusta Urutia, Quito Plaza San Francisco, Quito Parque Caroline, Quito

Presentaties (A. Montenegro & Douglas Alonzo)

Andrea Montenegro heeft doorgaans de presentaties vastgelegd op camera. Daar waar het mogelijkheden bood, heeft zij een livestream verbinding gemaakt zodat de voorstelling live te volgen was op internet. Na elke presentatie heeft zij spelers en publiek geïnterviewd, dit tevens opgenomen op camera en uitgezonden via livestream. Douglas Alonzo heeft vele foto’s gemaakt. Deze foto’s zijn zeer waardevol, maar hierdoor verloor hij in zijn functie als vormgever/Theatre Ambassador een overall visie over het geheel waardoor hij moeilijk kon inschatten wat er allemaal moest gaan gebeuren, verbeteren en aangepast.

32

Bevindingen presentaties Binnen het verloop van deze presentaties is de voorstelling procesmatig veranderd, aan de hand van ervaring, inventarisatie van hoe het publiek reageerde, en de evaluaties die consistent na elke presentatie plaatsvond.

De doelstelling elke week een dergelijk experiment te doen op een publiek locatie, zorgde voor veel druk. Deze druk zette enerzijds een zeer goede energie om door te werken, anderzijds kwam hiermee de nadruk te veel te liggen op het resultaat en moest artistieke leiding vaak bijsturen om de pretentie van het openbare werk omlaag te halen.

Met name de interactie was een uitdaging, aangezien we geen vrijwilligers hadden voor publieksbegeleiding en deze controle dus in het spel of objecten moesten worden geĂŻntegreerd.

Hoewel alle publiek interactief heeft meegedaan, bleef dit toch een punt van evaluaties en is hiervoor geen oplossing gekomen. Wel zijn we door deze interactie veel te weten gekomen over hoe de mensen zich verhouden ten opzichte van wat ze zagen, meemaakten en de thematieken De eerste presentaties in Quito waren moeilijk, omdat men nog heel erg moest wennen. Het idee van interactie, het idee van een open repetitie en het experimentele karakter van het werk zorgde voor verwarring. De kwetsbare positie van de spelers maakten hen onzeker. Op deze manier waren ze erg op elkaar aangewezen en hadden elkaar als team echt NODIG. Naar mijn mening is dit een welkome factor, het mag er echter niet toe leiden dat de deelnemers gefrustreerd raken betreft de praktische (on)mogelijkheden.

Eindresultaat kostuums (Foto’s Douglas Alonzo)

De presentaties in de dorpen werden zeer dankbaar ontvangen. De functie die kunst en cultuur zou kunnen hebben werd gedurende dit werk steeds duidelijker. Vermaak, verbroedering, verbinding, uitwisseling, vergroten van cultureel bewustzijn, inspiratie. Het is prettig om deze bevestiging weer opnieuw te krijgen als zijnde Nederlands theatermaker.

De overgang van experiment naar een theaterspektakel was welkom. Behalve dat het publiek nu buiten het speelvlak kwam te staan en aanschouwden zij een theatraal geheel, in plaats van het te ervaren en er een onderdeel van te zijn. De aard van het werk kreeg een duidelijke referentie de deelnemers kregen meer sturing/leiding en daarmee meer houvast. Binnen dit meer bekende kader, konden ze zelfstandigere initiatieven nemen omdat iedereen nu wist wat zijn mogelijkheden en verantwoordelijkheden waren en hoefden zij niet meer te zoeken naar waar het project heen moest leiden; er was nu een script.

33

FASE 3

CONTROLE EN CHECKEN DOELSTELLING EN WERKWIJZE; EVALUATIES

Deze evaluaties hadden als doel om te bepalen of de werkwijze aansluit zoals beoogd, die eventueel aan te passen.

A. TIJDENS HET PROCES OM DE FEEDBACK DIRECT TE INTEGREREN EN HET WERK TE VERBETEREN B. NA HET PROCES OM MET TERUGWERKENDE KRACHT TE PEILEN, DE FEEDBACK TE INTEGREREN IN DE ORGANISATIE EN DE METHODE TE VERBETEREN IN TOEKOMSTIGE PROJECTEN

Het inplannen van evaluaties ging niet van harte. Over het algemeen was de behoefte om door te werken en te bouwen aan het project erg groot, en was het moeilijk om in tijd en aandacht plaats te maken voor deze plenaire sessies. Het was dan ook belangrijk om deze evaluaties goed te structureren, daarbij de tijd te bewaken en discussies te beperken. Want eenmaal aan de praat, kwam er veel stof naar boven…ook datgene wat op dat moment minder relevant is binnen de kaders van ontwikkeling van dat moment.

Evaluaties zijn voor verschillende redenen nuttig, zo niet noodzakelijk: • • • • •

Om de werkwijze goed te blijven afstemmen en eventueel aan te passen.

Als klankbord om ervaringen uit te wisselen Om praktisch en conceptmatig te inventariseren wat er moet gebeuren om de voorstelling te verbeteren.

Om te peilen in hoeverre de werkwijze/methode zelfstandig kan worden doorgevoerd Om de methode Creacion Collectiva en het daarbij behorende handboek verder te ontwikkelen.

Evaluaties (foto’s : Andrea Montenegro)

FASE 3A

EVALUATIES TIJDENS HET PROCES

Doorgaans heb ik de evaluaties gestructureerd in drie vragen die gericht waren op de ontwikkeling op dat moment. Binnen deze vragen heb ik gezocht naar uitwisseling, (zelf)reflectie en bewustzijn van deelnemers, organisatie, feedback op zowel het proces als het resultaat en de werkwijze. Tijdens de

34

Revuelta heb ik de vragen louter toegespitst op het project en het concept zelf, dit hielp mij om nieuwe workshop te formuleren om nieuwe maquettes te ontwikkelen tot kostuums en objecten voor de voorstelling. Op een dag was er grote vermoeidheid en behoefte aan wat adem. We hebben besloten om even te ontspannen aan het water van een (schoon) riviertje. Het was warm, we waren vermoeid en zaten vol van indrukken. Om deze reden heb ik de evaluaties middels een schrijfopdracht gedaan. Ik miste het persoonlijke contact, maar het scheelde veel tijd, en ik kreeg duidelijk en beknopte feedback op schrift, wat betreft de taal voor mij een stuk beter werkbaar was. Op deze manier kon ik tijd en energie uitsparen zonder mijn doel te verliezen en konden we allemaal even ontspannen…geen overbodige luxe tijdens dit project.

Voorbeelden: Eerste evaluatie: • Waar ben je blij mee en waar wil je op door?

Citaat deelnemer: De elementen culturele herinnering, voorouders en spiritualiteit omtrent het thema. De manier waarop Caroline voorstellen doet is anders en creëert veel ideeën. Ik ben verrast, ik vind het verrijkend, dit proces leert me veel. Ik wil hierop door.

• Wat mis je ?

Citaat deelnemer: Ik hield connectie tijdens de presentatie in El Ejido, maar wil graag gezamenlijk beginnen om meer eenheid te krijgen…ik heb behoefte aan een ritueel voor aanvang. Ik heb ook sturing nodig, want ik kan niet bepalen of ik iets nu goed of niet goed deed.

• Wat is je advies naar de artistieke leiding, de groep of Theatre Embassy?

Citaat deelnemer: We moeten spullen hergebruiken, zodat we een voorbeeld kunnen stellen…ook in de dorpen.

Tweede evaluatie: • Noem 1 punt wat je aan je zelf wilt verbeteren Citaat deelnemer: Ik wil een grotere rol innemen in het proces en me meer bemoeien met het concept • Noem 1 punt wat je vind dat anderen moeten verbeteren Citaat deelnemer: Meer tijd voor training en repetitie om rollen te ontwikkelen • Noem 1 punt waar je tevreden over bent/trots op bent.

Citaat deelnemer:Tevreden over het nieuwe kennis gebruik gereedschappen, tevreden over de boom en het personage erin, de tunnel en de w.c.’s als flyer.

FASE 3B: EVALUATIE NA HET PROCES De laatste sessie is geleid door Berith Danse en duurde een volledige dag en had als doel te werkwijze en methode met terugwerkende kracht te evalueren. Deze keer in Caroline van Leerdam ook in het team gestapt en heeft haar bevindingen en feedback nu ook kenbaar gemaakt.

•

LEZING, INLEIDING

35

• • • •

HET LEERPROCES HET ADVIES DE IMPACT OP DE ORGANISATIE DE SAMENWERKING IN DE TOEKOMST MET THEATRE EMBASSY EN HAAR NETWERK

DE LEZING, INLEIDING. De lezing van Berith Danse werkte recapitulerend, peilend en verhelderend. Het checkte of de werkwijze was geland en begrepen en moest een kader neerzetten voor de laatste evaluatie die daarna plaats zou nemen.

HET LEERPROCES de ontwikkeling van het persoonlijke , het vakmanschap, de theatergroep, de culturele organisatie Het eerste en langste deel van de evaluatie bestond uit de opdracht een MindMap maken van het hele project & proces. Elke persoon presenteert en verteld over zijn MindMap. Deze presentatie werd gefilmd door Andrea Montenegro.

Enkele citaten: • • • • • • • • • •

Het proces heeft me doen groeien De mensen wachten op ons…laten we genieten!

Het publiek beviel me goed, binnen dit werk begrijpen ze ons proces Ik heb ook een persoonlijke groei meegemaakt Het publiek was divers, het heeft op een andere manier gekeken naar onze presentaties Humor y Vida is gegroeid in hun omgang met hun doelgroep en het publiek.

Ik heb geleerd concessies te doen Ik heb mijn ego laten vallen en ben een instrument geworden Betreft de culturele kennis in de voorbereiding had Theatre Embassy een grotere rol in kunnen nemen. Ook het contact tussen de werkvloer en het kantoor had beter gekund.

Creacion Collectiva werkt!

HET ADVIES voor de ontwikkeling van de methodologie , met de nadruk op artistieke kwaliteit De deelnemers kregen de opdracht om in groepjes van 2 een aspect uit te werken op papier

36

Hierin was het belangrijk ze bewust te maken van dat de werkwijze Theatre Embassy ook hun werkwijze wordt in het netwerk van Theatre Embassy • • • •

•

De ontwikkeling en de creatie van het visuele en concrete (bouw) werk moet hetzelfde gewicht hebben als het acteer- en het lichamelijke werk op de speelvloer.

De samenwerking tussen ZUID-ZUID vergroot de ruimte om ervaringen, werkwijzen en ideeën uit wisselen. Beiden verrijken elkaar. Het is dan wel van belang dat er binnen die ruimte gelijkwaardigheid blijft bestaan, er ook een informele ruimte bestaat.

De presentatie/experimenten in het proces naar het publiek toe moeten lang van te voren worden gepland, zodat de kwaliteit van scènes niet verloren gaat Een goede bewaking van wat men wil bereiken op de speelvloer, het inplannen van gedegen voorbereiding van de presentatie en de acteurs, (warm ups), lichaamstraining en de tijd om te repeteren is belangrijk. Niet alleen de prioriteit leggen op het bouwen van objecten en het maken van kostuums Vrijwilligers zijn altijd nodig, die moeten in een vroeg stadium worden aangeleverd en geïntegreerd.

Mindmaps (foto’s Andrea Montenegro)

DE IMPACT OP ORGANISATIE KORTE & LANGE TERMIJN Toen- nu- toekomst Toen: Wat was er: • • • • • • • • • •

Alleen artistiek werk op klein formaat.

Discipline alleen gericht op clowns werk Het werk is meer realistisch dan abstract De hemel is niet de limit Pedagogisch en educatieve voorstellingen aan de hand van een (bestaand) script of libretto Geen vaardigheid betreft het bouwen van constructies, grote objecten of het naaien van kostuums.

Geen economische middelen/inzicht voor materialen op de speelvloer.

Veel gebruik van tekst Weinig gebruik van beeldende aspecten.

Geen gebruik maken van gereedschappen of audio visuele aspecten voor onze voorstellingen

37

Nu: Wat heeft TE toegevoegd voor de organisatie in de 4 projecten van uitwisseling en samenwerking ?

Panama, Bolivia, Warner van Wely, Enlace (met Arte Accion, Honduras) • • •

• • • • • • • • • • •

Grotere kwaliteit betreft concept en bouwen, het integreren hiervan in het creatieve proces.

Grotere risico’s willen nemen in de concept- ideeën De capaciteit om meer disciplines in te zetten die dienstbaar zijn aan het theaterwerk (zoals kostuums maken en objecten bouwen, maar ook productiewerk) Het geeft Humor y Vida de mogelijkheid om te groeien in organisatie en het verrijkt ons werk in de dorpen en gemeenschappen aan de grens.

We zijn beter in staat om als artiesten op horizontale wijze (gelijkwaardig) samen te werken met zowel sociale als artistieke organisaties. We zijn sterker geworden.

We voelen ons vrij om te creëren, te bouwen, te vliegen, stil te staan.

We beginnen een positie te krijgen in de stad, we hebben gereedschappen en kennis hoe die goed te gebruiken.

We hebben kennis vergaard en de angst verloren om grote objecten te bouwen en te hanteren.

We hechten veel waarde aan de ruimte die de groep biedt, waarin we kunnen creëren.

We beseffen dat we onze administratie beter en professioneler moeten organiseren Consolideren van internationaal netwerk, uitwisseling en wederzijdse steun.

Waarde hechten aan de ruimte, het ruimtegebruik en het onderzoek.

Motivatie om door te gaan als groep (in deze nieuwe samenstelling) We beseffen dat we onze discipline moeten verbeteren betreft het omgaan met onze objecten, materialen en gereedschappen.

Collectieve beslissingen nemen op gebied van theaterstijl, daar gaan we onze concentratie, creativiteit en toewijding voor inzetten.

Toekomst Wat ga je nog oogsten na ENLACE , wat zijn eventuele valkuilen op de weg ?

• • • • • • • •

Er zijn veel mogelijkheden, we zijn gegroeid maar als organisaties moeten we ons richten op ALLE aspecten (organisatorische, artistieke, economische en persoonlijke) Als we dat niet evenredig veel aandacht geven, stort de organisatie in.

Ons werk beter visualiseren als zijnde een advies/educatief orgaan, binnen de samenwerking met het grensgebied Meer personen integreren, veel vrijwilligers en hun op professionele wijze begeleiden en beroep doen op hun kennis, om ons werk te kunnen verrijken, daarmee ook andere disciplines in te brengen.

Reizen maken om uit te wisselen met het netwerk en andere partnerorganisaties.

Een theatrale groep die vaker en meer werkt in onconventionele ruimtes met een grotere artistieke kwaliteit.

Ons werk verrijken in het grensgebied betreft de ontwikkeling van lokale initiatiefnemers en artiesten We hebben nu een methodische opzet gemaakt voor de training van promotors Dat ons werk in samenhang zal zijn met de sociaal maatschappelijke processen, tendens en thema’s.

DE SAMENWERKING MET THEATRE EMBASSY ( +/-)

ADVIES HOE VERDER MET HET NETWERK.

38

( zie verslag van Humor y Vida) Bevindingen De uitkomst van de evaluaties waren meer op het artistieke werk gericht van individuele deelnemers dan op de organisatie. Hierin adviseer ik om de evaluatie deels zo te houden (feedback vragen volgens sandwich model tijdens het proces en creatieve workshop in deelgroepen op het eind), omdat het louterend en reflecterend werkt voor elk individu. Ik zou hieraan echter nog een plenaire uitwisseling toevoegen, waarin de procesbewaker duidelijker en consistenter terugstuurt naar de werkwijze volgens het schema uit het handboek en dit kader sterker bewaakt.

6.

PUBLIEK.

Publiek (foto’s: Andrea Montenegro)

ATTITUDE AANTALLEN ATTITUDE De houding van het publiek ten opzichte van de voorstelling ontwikkelde zich ook procesmatig. Het bouwen op publieke locaties is een voordeel in deze. Ondanks dat de aard van dit werk voor hen volslagen onbekend is, staan ze er positief voor open. De mensen zijn nieuwsgierig, kijken en stellen vragen.

Betreft de interactie was het volwassen publiek huiverig en keek de kat uit de boom. De kinderen en jongeren kregen er echter geen genoeg van en dat haalde uiteindelijk de volwassenen ook over de streep. Ook was de interactie erg waardevol in verband met het peilen en checken en het verkrijgen van kennis, inzicht en bewustzijn over hoe zij de beelden interpreteerden, hoe ze ten opzichte van de thema s stonden‌op deze manier werd het publiek ook een onderdeel van de collectieve wijze waarop dit project tot stand komt.

39

Een nadeel van de interactie was het controleren en organiseren van het publiek. Om dit goed te kunnen doen zijn er mensen nodig die het publiek enigszins begeleid en stuurt…eventueel tegenhoudt.

Met name in San Lorenzo was dit aspect oncontroleerbaar. De kinderen waren agressief ten opzichte van elkaar, onze tunnel werd een soort negatief monster wat in beweging kwam en werd uiteindelijk ook kapotgemaakt. (Het leuke is, dat de tunnel in latere instantie van het proces een draak werd die zich over het speelvlak voortbewoog). Dit project was niet voorzien van voldoende vrijwillige krachten die voor de organisatie van het publiek kon worden ingezet. We hebben wel beroep gedaan op de workshopdocenten uit de Revuelta, die hierin veel hebben kunnen betekenen. Consequentie was, dat de spelers zich moeilijk konden wijden aan de artistieke zoektocht tijdens deze presentaties, werden soms een soort politie agent om de boel in goede banen te leiden.

Wat dat betreft hebben ze een pittige klus geklaard!...maar het bleef een probleem.

Binnen de workshops is gezocht naar een artistieke constructie, een route die het publiek vanzelf de goede kant op stuurde, en voorkwam dat de kinderen weer terugrenden naar het begin en weer opnieuw door de voorstelling heenging. Hoewel dit idee consistent was aan het thema, was dit het enige concept idee dat niet tot uitvoer is gebracht. Dit had te maken met het gebrek aan praktische middelen (geld en tijd). Dit leerde mij dat het publiek uit als toeschouwer buiten het speelvlak moest worden geplaatst.

Tot slot heeft Andrea Montenegro interviews afgenomen op camera, direct na het spelen van de presentaties. Zij stelde vragen die te maken hadden met de interpretaties en ervaringen van individuen. Deze feedback hebben we geïnventariseerd en verwerkt in het vervolg.

Citaat werkboek: Plaza San Domingo “ Een mevrouw kwam tijdens de presentatie naar me toe, ze had al een kwartier de kat uit de boom te kijken, maar durfde de tunnel niet in. Ik zag haar vechten tussen haar wantrouwen en haar nieuwsgierigheid. Toen ze op me afliep begeleidde ik haar naar de tunnel om haar over de drempel te krijgen naar binnen te gaan, werd ze een beetje boos…ze was gefrustreerd omdat ze niet begreep wat er werd gezegd, ze begreep niet waar de presentatie over ging en ik moest als buitenlander beseffen dat zij hier alleen maar Spaans praatten…. ze dacht dat de jabbertalk Nederlands was. Later is ze blijkbaar toch door de tunnel heengegaan en toen ze de Godin had gezien werd het haar duidelijker…maar ze begreep het toch nog niet helemaal…zei ze. Het gaat volgens haar over contaminatie, over goed en slecht en de Godin is Pachamama…”

AANTALLEN Wachten op informatie van Andrea Montenegro

40

7.

BIJLAGEN

41

Bijlage 1

De Sarayaku

Bron: The Irish Examiner, Jane Doran De bevolking van Ecuador bestaat voor ongeveer 40 procent uit oorspronkelijke bewoners. In de Amazone alleen al leven zeven stammen. De Sarayaku behoren tot de Quichas. Ze leven diep in het zuiden van de Oriente (de amazone van Ecuador) in de provincie Pastaza. Hun dorp kan slechts worden bereikt per vliegtuig of na een boottocht van twee dagen. In 1992 kregen de Sarayaku het eigendomsrecht over hun land, maar de staat behield het bezit van de natuurlijke hulpbronnen. En daar begonnen de problemen. Voor de Sarayaku heet hun land ´Rivier van Maïs´. Voor de oliemaatschappijen en de staat heet het Blok 23 – een olieconcessie.

Olie is big business in Ecuador. Veertig procent van de landelijke export bestaat uit olieproducten, maar slechts een kleine groep profiteerde tot nog toe van de miljarden dollars aan olie in de bodem van de Oriente. ´De oliemaatschappijen zijn een ramp voor Ecuador. De meeste opbrengsten vloeien naar de multinationale bedrijven, terwijl wat overblijft voor corruptie wordt gebruikt.´ In 1996 heeft de Argentijnse Olie Onderneming 60% vvan het territotium van 135.000 hectaren grond en bos in beslag genomen, ook met Amerikaans kapitaal.

Eind 2002 en gedurende heel 2003 vielen Ecuadoriaanse soldaten en werknemers van CGC het Sarayakugebied herhaaldelijk binnen. De Sarayaku riepen de noodtoestand uit. Negen maanden lang werden de landbouw, het jagen en vissen, het werken in groepen, scholing en alle sociale activiteiten opgeschort. Op de jongste kinderen en bejaarden na organiseerden de stamleden zich in kleine ´vredes- en levenskampen´ langs de grenzen van hun territorium, erop gebrand het te beschermen.

José Gualinga (42), één van de voornaamste leiders van de Sarayaku, heeft de oliemaatschappijen negentien jaar lang op vreedzame wijze bestreden. Hij zou liever een rustig leven leiden dan één van voortdurend verzet en het onvermijdelijke scheiden van zijn familie. Maar zijn gemeenschap heeft hem gekozen om dit werk te doen, dus accepteert hij zijn lot.

Foto s Harrie Derks

42

José legt uit dat de Sarayaku alle beslissingen bij consensus nemen op maandelijkse bijeenkomsten, waarbij iedereen behalve de jongste kinderen aanwezig zijn. Hoewel ze nu allen verenigd zijn in hun afwijzing van de olie-industrie, is dit niet altijd zo geweest. In het verleden verraadden sommige stamleden en een ex-president hun stam. Zij lieten zich omkopen. Sommige stammen hebben zichzelf laten uitkopen en zijn zelfs gaan werken voor de oliebedrijven. Stamleden worden vaak aangevallen.

Oude vrienden zijn vijanden geworden en familierelaties zijn verbroken. José: ´Er is altijd wel iemand die me ergens van beschuldigd – dat ik ouderwets en tegen vooruitgang ben, een leugenaar, terrorist en etnocentrist. Het gaat maar door. Het pijnlijkst vind ik dat sommige van degenen die dat zeggen ooit vrienden van me waren.’

Lagro Agrio Het verzet van de Sarayaku is deels gemotiveerd door wat er elders in Ecuador is gebeurd. Na dertig jaar olie-exploitatie in het noorden van de Oriente is naar schatting 18,5 miljard ton giftig afval in de jungle bij Lagro Agrio en Coca gedumpt. Het aantal kankerpatiënten in de regio ligt drie keer hoger dan het landelijk gemiddelde. Leukemie bij kinderen en miskramen komen veelvuldig voor. Een hele stam, de Tetete, is volledig van de aardbodem verdwenen en het grootste gedeelte van de drinkwaterbronnen is zwaar vervuild. Artsen en milieu-activisten wijzen voor de oorzaak naar de ruim 750 onafgesloten olieputten die een gebied van een ooit maagdelijke schoonheid hebben verminkt.

Dertigduizend mensen, van wie de meesten in het regenwoud wonen, zijn betrokken bij een historisch proces tegen de oliemultinational die Ecuador in 1992, na 28 jaar van olie-exploitatie, heeft verlaten.

Als de zaak voor de aanklagers succesvol eindigt, zal dat resulteren in de grootste schadevergoeding in een milieuzaak aller tijden.

Rita Maldonado begrijpt en bewondert de vasthoudendheid van de Sarayaku. Haar familie woonde net buiten Lago Agrio en heeft negentien jaar lang water gedronken uit een vervuilde put. Ze weet dat ze zichzelf vergiftigen. ´Maar wat kunnen ze doen?´ vraagt ze. ´Ze zijn arm, ze kunnen niet verhuizen. En zelfs als ze dat doen, de hele omgeving is vervuild.´ Haar hele familie, haar kleindochter Mirai van achttien maanden incluis, lijdt onder acute en terugkerende huidproblemen. Rita zelf heeft last van hoofdpijn, ademhalingsproblemen en lethargie. ´Iedereen in de regio kent mensen die zijn gestorven aan kanker. We leggen allemaal de schuld bij Texaco,´ zegt Rita.

Terug in Sarayaku nipt José Gualinga van zijn chicha terwijl de zon ondergaat in het regenwoud, zijn thuis en dat van zijn stamgenoten. ´Soms denk ik wel eens aan opgeven. Maar dat zullen we nooit doen. Wij verdedigen onze rechten. Ik kom van de grond van de Sarayaku en we staan niet toe dat het onrecht opnieuw zegeviert. Ooit krijgen we gerechtigheid.´

43

Bijlage 2:

Speech over de werkwijze

bron: visie en missie Theatre Embassy Theatre Embassy is een Nederlandse organisatie die zich in de afgelopen tien jaren wereldwijd heft ingezet om duurzame ontwikkeling en in de wereld teweeg te brengen, waarbij we onze aandacht richten op Culturele ontwikkeling en uitdrukkingsvormen van de mens. Hiervoor gebruiken we theater als ons instrument, theater is een universele taal , biedt een open podium dat toegankelijk is voor een breed publiek In onze creatieve ontmoetingen en samenwerking is gelijkwaardigheid het uitgangspunt.

In het proces van samen creëren staan diversiteit en wederkerigheid centraal. Theatre Embassy werkt met partnerorganisaties in Afrika, Latijns Amerika en Azië met als doel het versterken van de culturele infrastructuur en de opbouw van een mondiaal cultureel netwerk. Daarbij maken we gebruik van de kracht van UITWISSELING. Daarbij worden kennis en ervaring uitgewisseld en vastgelegd, en realiseren we projecten waar makers voorheen alleen maar van durfden te dromen.

Op deze manier kunnen we kennis, ervaring en culuur uitwisselen en sociaal maatschappelijke issues visualizeren en bespreekbaar maken. Ook zijn we op deze mnaier in staat om cultureel erfgoed te behouden en de partnerorganisaties steeds professioneler te maken zodat ze onafhankelijk kunnen worden en blijven…en tevens ook van hen leren.

Momenteel zijn we bezig een methode te ontwikkelen om deze doelen te bereiken. Deze methode heet Creacion Collectiva.

Binnen deze methode werken op een gelijkwaardige basis van keer en wederkeer om ideeen, gegevens, meningen en inspiratie te verzamelen en uit te wisselen, waarbij we het proces een hogere prioriteit geven dan het eindresultaat. Binnen dit proces werken we op publieke locaties, zodat we ook het publiek kunnen betrekken om van hen te leren. Het experiment staat open voor iedereen , wij selecteren ons publiek niet…op publieke locaties krijgen we te maken met “ het volk” .

Voor mij is theater, waarmee ik ook audiovisuele kunst bedoel, de enige universele taal die kan worden verstaan door ALLE mensen; jong. Oud, intellectueel, analfabetisch, inheemse mensen maar ook politieke personen…

Alle uitwisselingen worden uiteindelijk vertaald in artistieke en diverse kunstvormen, en door het consistentie van uitwisseling blijft het proces in beweging, blijft de voorstelling ontwikkelen en groeien…net als het leven zelf…net as de werled zou moeten zijn.

Creacion Collectiva werkt op basis van uitwisseling met de cultuur, de mensen en de omgeving. Op deze wijze kunnen we eenheid creeren binnen een steeds breder draagvlak en zijn we in staat mensen te verenigen in hun hoop, dromen en ideeën en krijgen zij nieuwe perspectieven aangeboden om naar de wereld te kijken. Dit draagt bij aan welzijn en levensgeluk.

44

Bijlage 3 De Landkaart bron: De Grote Atlas van de Belevingswereld; Jean Klare en Louise van Swaaij)

In deze atlas worden kaarten uiteengezet als in een gewone atlas, echter met het verschil dat de menselijke ervaring en perceptie in kaart wordt gebracht en deze belevingswereld voorop zet. Deze Atlas brengt de wereld van het dagelijkse bestaan in kaart, is uniek, maar heeft toch wortels in het verleden. Nog voordat Columbus Amerika ontdekte, waren er al verhalen over streken en gebieden waar het geluk voor het oprapen lag, deze verhalen fungeren als een spiegel van de menselijke perceptie en verlangens.

Overigens is deze opdracht ook naar voren gekomen bij een van de lezingen van Juan Garcia. Hij reflecteert kort gezegd wat er in de inheemse dorpen gaande is ten opzichte van de Palmacultura.

Hierin omschrijft hij La Cartografia Social, een map die hij gebruikt als instrument om deze processen in gemeenschappen weer te geven. “ Hoe denk je dat je land eruit heeft gezien?” Hoe zie je je land nu?”

En “ Hoe denk je dat je land eruit zal zien in de toekomst? Hoewel de resultaten die door zowel kinderen als volwassenen zijn aangedragen zijn ronduit triest zijn, geven ze op visuele wijze een indruk door hun ogen. Zeker binnen een interculturele samenwerking leidt deze visualisatie tot een completer en universeler begrip van mensen die daar ver vanaf staan.

45

Bijlage 4

De Ketting van beweging

☺ Elke deelnemer krijgt de individuele opdracht een bewegingsassociatie te maken op het thema. Deze (ene) beweging wordt schoon gemaakt en gearticuleerd tot deze helder is. ☺ Deze bewegingen worden in een bepaalde (volg)orde gerangschikt en overgedragen, zodat de gehele groep alle bewegingen kent en kan uitvoeren. Binnen dit werk is het belangrijk dat de maker van de beweging ziet wat hij/zij bedoelt en blijft daar met precisie aan werken. ☺ De ketting is nu kompleet. Artistiek leider neemt regie betreft timing, ruimtegebruik en muzikaliteit en geeft dit werk weer uit handen bij een van de deelnemers. ☺ Deze deelnemer wordt verantwoordelijk gesteld om de kwaliteit te bewaken en vast te houden…eventueel verder uit te werken. ☺ Het stokje wordt weer doorgegeven en zo ontwikkelt een beweging scène door middel van uitwisseling en overdracht op de speelvloer.

46

Bijlage 5

Inventarisatie van alle ideeĂŤn.

Ik kijk uit over een oerwoud, verschillende rookpluimpjes kringelen omhoog, worden zwart.

Ik zie tekeningen, gemaakt door de kinderen uit de dorpen. Ze tekenen zichzelf zonder ogen, zonder mond Ik zie Jama Quae , die op het punt staat een reis te maken om kennis en wijsheid te verzamelen, die hij kan delen met zijn gemeenschap.

Ik zie een vlieger met verschillende ruimten ,grenzen en spelregels. De ruimten veranderen continue, het dak is een echte vlieger die opgelaten kan worden.

Ik zie kleine kijkdoosjes waar mensen individueel in kunnen kijken. Wat ze zien zijn de actualiteiten van hier en nu, maar ook die vaan het grensgebied.

Ik zie papieren decors waarop we kunnen projecteren.

Ik zie een monument, een kunstwerk, een totem paal of een museumstuk, gebouwd van materialen van deze tijd.

Ik zie een schatkist die begraven wordt.

Ik zie mensen en dieren die muteren

47

Ik zie gedeelde verhalen, liederen, (liefdes)brieven, kettingen van gegevens, bewegingen of voorwerpen.

Ik zie 1 tekening die zich ontwikkeld gedurende onze reis, of 1 lied dat gezamenlijk gezongen wordt.

(Playing for Change).

Ik voel de behoefte aan kleur, een glimlach, een bloem, gebouwen die transformeren in bomen, bloemen.

Vouwspelen, grote objecten uit gevouwen materialen.

Voertuigen en andere objecten van gebruikte stoffen (stropdassen) Ik zie een raam met tralies Ik hoor muziek gespeeld op gebruiksvoorwerpen ipv instrumenten.

Ik hoor vogelgeluiden, stadsgeluiden, sirenes.

Ik zie palmbomen die radars worden, die draaien Ik zie vrije zones van leven en vrede (“ Campos de Paz y Vida‌Campos de Humor y Vida? ) Ik zie San Biritute. Ik zie dat dit monument weer wordt teruggezet op de plaats waar ze thuishoort. Zie youtube: San Biritute volvio Sacachun http://www.youtube.com/watc h?v=zRbb4ekYx9M

San Biritute

Ik zie bulldozers, tractoren, pijpleidingen.

Ik zie een houten wand van takken transformeren in een wand van buizen en pijpen.

Ik zie en hoor een windorgel van bamboe Ik zie schaduwspelen

48

Ik zie een prachtige choreografie Ik zie een touw waar mensen aan hangen, ze zingen een lied…totdat ze niet meer kunnen vasthouden en vallen Ik zie een brug, midden op de brug staat een huisje dat gemaakt is van twee verschillende materialen (natuurlijk en onnatuurlijk) , in dat huisje een tweeledige soldaat met twee gezichten.

Ik zie de grondwet (2009) die de natuur dezelfde rechten geeft als mensen.

Ik zie de president op de w.c. zitten die zijn kont afveegt met deze grondwet.

Imaginario s, ik wil ze de wereld uit helpen…of positiveren.

Ik zie kaarten met figuren erop getekend. Eroverheen een ander figuur getekend met caramel of chocola…als je de bovenste laag eerste experiment, w.c.’a als flyers

w.c.’s als flyers, eerste experiment (Douglas Alonzo) eraf likt wordt een ander figuur

zichtbaar.

Ik wil een boom planten…ik wist niet dat de Amazone door mensenhanden is gebouwd.

Ik zie ja-knikkers en nee-knikkers reageren op radioberichten Ik zie Cartagrafia Social. Visie of hoop voor de toekomst, een nieuw paradijs Ik zie een huwelijk, een bruid op zoek naar een bruidegom. Assepoester vertaald in een nieuw hedendaags sprookje.

Ik zie markten waar alleen maar bier wordt verkocht Een placebo, als je die slikt wordt je een paar uren innerlijk gelukkig.Ik hoor slaapliedjes op bestelling, voor in de dorpen waar we heengaan, die letterlijk aan het slaapkamerraam van de kinderen worden gezongen.

Spelende kinderen in een dorp (Foto uit lezing )

Ik zie rivieren van olie, een enorme zwarte wolk in de vorm van het monster dat altijd aanwezig is.

49

Ik zie een volk dat Nasiengafas heet.

Ik zie een grote interactieve puzzel Ik zie ouderwetse waslijnen met brieven, wensen, verhalen, vragen. Deze waslijnen kunnen verschoven worden.

Ik hoor een inheems lied Ik zie een gezicht dat gemaakt is van etenswaren, laten opeten..laten verdwijnen‌laten uitsterven Ik zie een rij mensen die met hun hoofd tegen de muur aan staan.

Ik hoor een klankspel van woorden, geluiden en echo’s Ik zie een jaguar , de bewaker van de Amazone Ik zie een symbool dat staat voor dood en contrast

Groepsfoto bij meer van olie (Douglas Alonzo)

50

Bijlage 6

Fuerzas Armadas Revolucionarias de Colombia (FARC)

Operationele gebieden: Voornamelijk Colombia. De FARC is ook actief de grensgebieden van Venezuela, Ecuador, Peru en Panama.

Classificatie en ideologie: • Marxistisch-leninistisch terrorisme, deels geïnspireerd door de Argentijnse “guerrillo” Ernesto Che Guevara (1928-1967).

• “Narcoterrorisme” (Amerikaanse benaming). • De denkbeelden van de Venezolaanse vrijheidsstrijder Simón Bolívar (1783-1830), oftewel het ‘bolivarisme’. Deze ideologie beoogt meer samenwerking tussen de Zuid-Amerikaanse socialistische landen in de regio.

Doelen: Het vestigen van een marxistische staat in Colombia. Op de website van de FARC staat dat de groep “de grote economische, sociale, politieke, etnische en culturele verschillen in Colombia wil overwinnen”.

Korte geschiedenis: De FARC werd in 1964 opgericht door Pedro Antonio Marín, alias Manuel Marulanda Vélez, en de in 1990 overleden Luis Morantes, alias Jacobo Arenas. De organisatie kwam voort uit de boerenzelfverdedigingsgroepen die al vanaf de jaren veertig actief waren in Colombia, ten tijde van la Violencia, in de strijd tegen de conservatieve Colombiaanse regering. De FARC ging als militaire vleugel dienen van de Colombian Communist Party (CCP). Vanaf de oprichting van de marxistisch-leninistische

51

FARC was het doel van de organisatie duidelijk geformuleerd: de omverwerping van de Colombiaanse liberaal-conservatieve regering en het vestigen van een marxistische staat. Ook werden grootgrondbezitters in Colombia doelwit van ontvoeringen en afpersingen. Vanuit het onherbergzame platteland in het zuidoosten van Colombia werden vanaf eind jaren zestig guerrilla- en terroristische acties (moorden, ontvoeringen en bomaanslagen) uitgevoerd op overheidsdoelen en burgers. Ook in de Colombiaanse steden werden strijders, zogeheten milicianos, ingezet om hinderlagen te leggen.

Tijdens de Koude Oorlog kreeg de FARC financiĂŤle steun vanuit de Sovjet-Unie. Vanaf de jaren tachtig werd de drugshandel zeer belangrijk voor de inkomsten van de FARC. De gewelddadige doelen van de organisatie bleven echter veelal hetzelfde. De Colombiaanse regering onder leiding van Alvaro Uribe voerde in de periode 20022010 een repressief beleid tegenover zowel de linkse als rechtse terroristische groeperingen in Colombia. Na het aantreden van Uribe kwam er een einde aan de onderhandelingen tussen de FARC en de Colombiaanse regering. De harde aanpak van Uribe werd door een groot deel van de Colombianen geapprecieerd en even was er sprake van een referendum dat zijn herverkiezing voor een derde termijn mogelijk moest maken. Dit werd echter door het Colombiaanse Constitutioneel Hof verboden.

In februari 2008 protesteerden honderdduizenden burgers tegen de ontvoeringpraktijken van de FARC door deel te nemen aan de grootste massabetoging ooit in Colombia. In maart 2008 kwamen drie van de zeven hoogste FARC-leiders om het leven, waarna er een interne machtsstrijd leek te zijn ontstaan.

Eind 2009 maakten de ELN en de FARC via een gezamenlijke verklaring op de website Anncol bekend dat ze gingen samenwerken in hun strijd tegen de regering. In augustus 2010 werd een nieuwe Colombiaanse president, Juan Manuel Santos (oud-minister van Defensie), geĂŻnaugureerd. Eend maand na de inauguratie voerden de ELN en de FARC gezamenlijk een serie aanslagen uit, volgens waarnemers om aan de nieuwe regering te laten zien dat zij nog altijd een dreiging vormen.

52