Tajvid na niyamo

rþûkfLke ðøko LkkutÄ

íkßðeËLkk rLkÞ{kuLkk {køkuo rLkÄkorhík ÷ûÞ MkwÄe Ãknkut[ku.

Mktf÷Lk {nk hkþuË

yLkw¢{rýfk «MíkkðLkk ........................................................................................................... 1 íkßðeË.............................................................................................................. 5 íkßðeË þe¾ðkLkk VkÞËk ......................................................................................... 5 LkqLk yLku {e{ {wþÆkËLkk rLkÞ{ku .................................................................................. 6 y÷-fÕf÷n ....................................................................................................... 7 ¼khu yLku n÷fk yûkhku ........................................................................................... 8 yÕ÷knLkk økkihððtíkk Lkk{{kt ‘÷k{’ ...........................................................................10 ‘hu’ yûkh ¼khu yÚkðk n÷fk nkuðkLkk rLkÞ{ku .................................................................12 LkqLk MkkrfLkk yLku íkLðeLkLkk rLkÞ{ku .............................................................................13 EÍTnkh nÕfe ....................................................................................................14 EfT÷kçk...........................................................................................................15 EËTøkk{ ...........................................................................................................16 EÏVk nfefe .....................................................................................................18 LkqLk MkkrfLk yLku íkLðeLkLkk rLkÞ{ku Ëþkoðíkku [kxo .............................................................. 20 Ëhuf rLkÞ{Lkku Wå[kh fuðe heíku fhðku ? .......................................................................21 ‘{e{’ MkkrfLkLkk rLkÞ{ku .........................................................................................24 EÏVk þVðe...................................................................................................... 24 EËTøkk{ {wík{kÚku÷eLk ............................................................................................25 EÍTnkh þVðe ...................................................................................................25 ‘{e{’ MkkrfLkLkk rLkÞ{ku Ëþkoðíkku [kxo .........................................................................26 {Æ ................................................................................................................27 {Æ íkçkeE ........................................................................................................28

{Æ çkË÷ ......................................................................................................... 29 {Æ yuðÍ ......................................................................................................... 29 {Æ ykrhÍ r÷Mk MkwfqLk .......................................................................................... 30 {Æ ÷eLk ...........................................................................................................30 {Æ ðkrÍçk {wíkÂMMk÷ ............................................................................................ 31 {Æ òyuÍ {wLVrMk÷ ............................................................................................ 31 {Æ ÷krÍ{ .......................................................................................................32 {Æ ÷krÍ{ fr÷{e {wMk¬÷ .................................................................................... 32 {Æ ÷krÍ{ fr÷{e {w¾^VV.................................................................................... 33 {Æ ÷krÍ{ nhVe {wMk¬÷ ...................................................................................... 33 {Æ ÷krÍ{ nhVe {w¾^VV ..................................................................................... 34 {Æ Ëþkoðíkku [kxo ................................................................................................. 35 þçËkuLkk ytíku yxfðkLke r¢Þk ...................................................................................36 yûkhkuLke økwýð¥kkyku ............................................................................................ 37 rðhkuÄe þçËku MkkÚkuLke fkÞ{e økwýð¥kkyku ...................................................................... 38 y÷-snÙ yLku y÷ nBMk ........................................................................................ 38 rþÆkn yík-íkðMMkwík yLku hÏðkn .............................................................................. 39 EÂMíkVk÷ yLku EÂMík÷k ......................................................................................... 40 EÂLVíkkn yLku Eíçkkf .......................................................................................... 40 y÷ EÍ÷kf yLku y÷ EM{kík ................................................................................ 40 rðhkuÄe þçËku ðøkhLke fkÞ{e økwýð¥kkyku ..................................................................... 41 fÕf÷n ...........................................................................................................41 yMk-MkVeh .......................................................................................................42

y÷-÷eLk ......................................................................................................... 42 y÷-EÂLnhkV ...................................................................................................42 y÷-íkfheh ...................................................................................................... 43 y÷-íkV~þe ...................................................................................................... 43 EÂMíkíkk÷n .......................................................................................................43 Mkt˼o ÃkwMíkfku ..................................................................................................... 44

«MíkkðLkk íkßðeË✶ yux÷u þwt ? : ¼k»kkþk†Lke ár»xyu íkßðeËLkku yÚko ÚkkÞ Au ‘rLkÃkwýíkk, fkçkur÷Þík’ yÚkðk ‘ftEf Mkkhwt fhðwt íku’. ßÞkhu yk þçËLku fwhkLk MkkÚku òuzðk{kt ykðu íkku íkuLkku yÚko ÚkkÞ, ßÞkhu fwhkLk ÃkZíkk nkuEyu íÞkhu fwhkLkLkk «íÞuf yûkhLku íkuLkk n¬ku ykÃkðk yLku økwýÄ{kouLku ÞkuøÞíkk ykÃkðe íku{s swËe swËe ÃkrhÂMÚkríkyku{kt íku yûkhkuLkk su rLkÞ{ku ÷køkw Ãkzíkk nkuÞ íkuLkwt [eðxÃkqðof æÞkLk hk¾ðwt. ykÃkýu Ëhuf yûkhLkk økwýÄ{kou fu su fËe íkuLku AkuzeLku síkk hnuíkk LkÚke íkuLkk ykð~Þf økwýÄ{kouLku [eðxÃkqðof æÞkLk{kt hk¾eLku ykÃkýu yûkhkuLku íku{Lkk n¬ku ykÃkeyu fu su fux÷ef ð¾ík nksh nkuÞ Au yLku y{wf Mk{Þu nksh nkuíkk LkÚke, íku{Lku [fkMkeLku íku{Lku íku{Lkwt {níð ykÃkeyu. fwhkLkLku íkßðeËLkk rLkÞ{ku yLkwMkkh LkkrÍ÷ fhðk{kt ykÔÞwt níkwt. çkeò þçËku{kt fneyu íkku ßÞkhu Vrh~íkk rsçkúE÷(y.)yu {kunt{Ë ÃkÞøkBçkh(Mk.) Mk{ûk E÷kne þçËkuLke rík÷kðík fhe íÞkhu íku{ýu y{wf ÃkæÄríkÚke rík÷kðík fhe níke yLku íku{ýu ÃkÞøkBçkh(Mk.)Lku yu ÃkæÄríkyku Ãký çkíkkðe níke fu su ÃkæÄríkÚke fwhkLkLke rík÷kðík fhðe ÃkhðkLkøkeÃkkºk níke. nðu yu çkkçkík ykÃkýk WÃkh rLk¼oh Au fu ykÃkýu íku rLkÞ{kuLku [fkMkeyu suÚke ykÃkýu yu ÃkæÄríkÚke rík÷kðík fheyu fu su ÃkæÄríkÚke íku LkkrÍ÷ ÚkÞu÷wt níkwt. íkßðeËLkku EríknkMk : ÃkÞøkBçkh(Mk.)Lkk s{kLkk{kt ÷kufkuLku íkßðeËLkku yÇÞkMk fhðkLke sYh Lk níke fkhý fu íkuyku yu «{kýu s ðkík[eík fhíkk níkk fu su heík yíÞkhu íkßðeË íkhefu òýeíke Au íkuÚke íkku yu ð¾íku yk çkkçkík Mðk¼krðf níke. EM÷k{Lkku Vu÷kðku Úkíkkt ßÞkhu yhçk ÷kufkuLkwt rçkLkyhçk ÷kufku MkkÚku n¤ðk {¤ðkLkwt [k÷wt ÚkÞwt íÞkhu fwhkLkLke rík÷kðík{kt ¼q÷ku Ëu¾kðkLkwt [k÷w ÚkÞwt íkuÚke íkku rðîkLkkuyu íkßðeËLkk rLkÞ{kuLke LkkutÄ fhðe Ãkze. yíÞkhu yhçk ÷kufku hku®sËe su yhçke ¼k»kk çkku÷u Au íku ¼k»kk, rþ»x yhçke ¼k»kk fu su{kt fwhkLk LkkrÍ÷ ÚkÞwt níkwt, íku ¼k»kkÚke yux÷e çkÄe çkË÷kE økÞu÷e Au fu yíÞkhu íkku yhçk ÷kufkuyu Ãký íkßðeËLkku yÇÞkMk fhðku Ãkzu Au. íkßðeËLkku nuíkw : fwhkLk yÕ÷knLkwt f÷k{ Au yLku íkuLkku «íÞuf þçËktþ(þçËLkwt ÃkË) yÕ÷kn íkhVÚke Au íkuÚke íkuLke rík÷kðík økt¼ehíkkÃkqðof fhðe òuEyu. MktûkuÃk{kt íkßðeËLkk rð¿kkLkLkku nuíkw Ëhuf {q¤kûkhLkk Mkk[k Wå[khLkwt, fkuE Ãký òíkLke yríkþÞkuÂõík fu WýÃk ðøkh, Ëhuf {q¤kûkhLku ÷køkw Ãkzíkk rLkÞ{ku yLku økwýÄ{kouLkwt Ãkk÷Lk fheLku rík÷kðík fhLkkhLku fwhkLkLke rík÷kðík{kt rLkÃkwý fhðkLkku Au yLku íkuÚke s íkku ykLkk îkhk rík÷kðík fhLkkhku ÃkÞøkBçkh(Mk.)Lke ÃkæÄrík yLkwMkkh rík÷kðík fhe þfu fu suðe rík÷kðík fhðkLke heík ykÃk(Mk.)yu rsçkúE÷ ÃkkMkuÚke «kÃík fhe níke yLku rsçkúE÷u yÕ÷kn(Mkw.ð.ík.) ÃkkMkuÚke rþ»x yhçke çkku÷e{kt su heík «kÃík fhe níke yu heík Lke[u Wíkhe ykðe níke. «íÞuf yhçke {q¤kûkhLkku ÃkkuíkkLkku {¾ús(Wå[khLkwt WËT¼ðMÚkkLk) nkuÞ Au yuf rLkøko{Lk {køko yÚkðk ¼k»kk Wå[khý ®çkËw - nkuÞ Au - {kuZk{ktÚke yÚkðk íkku øk¤k{ktÚke fu su{ktÚke íku{Lkku WËT¼ð ÚkkÞ Au yLku íku{Lke ËhufLke rMkVíkku ¾kMk íku{Lkkt s ÷ûkýku fu økwýÄ{kou nkuÞ Au. Ëhuf yûkhLkk {¾úsLku yLku íkuLke rMkVíkkuLku òýe ÷uðe íku íkßðeËLkku yuf yøkíÞLkku ¼køk Au. fux÷ef ð¾ík íkku çku yûkhkuLkk rLkøko{Lk {køkkou yufçkeòÚke ¾qçk {¤íkk ykðíkk nkuÞ Au su íku{Lku ✶

çkeò þçËku{kt fneyu íkku íkßðeË yux÷u fwhkLk þheVLku þwæÄ Wå[kh MkkÚku ÃkZðkLke f÷k.

(1)

yufçkeò{kt Mkh¤íkkÚke ¼u¤ðe Ëuíkk nkuÞ Au. íkuÚke s íkku òu fkuE {kýMk Ëhuf {q¤kûkhLkkt ÷ûkýku òýíkku Lk nkuÞ íÞkhu fwhkLkLke rík÷kðík fhíke ð¾íku íku {kýMk þçËkuLkk yÚko çkË÷e Lkk¾þu yuðku (Mkíkík) ¼Þ hÌkk fhíkku nkuÞ Au. íkßðeËLkk rLkÞ{kuLkwt Ãkk÷Lk fwhkLkLke rík÷kðík fhLkkhLku rík÷kðík{kt Úkíke ¼q÷ku fhðkÚke hkufu Au. íkßðeË MkkÚku rík÷kðík fhðkLkk rLkÞ{ku : rnshe MkLkLke Lkð{e MkËeLkk fwhkLk yLku nËeMkLkk {nkLk rðîkLk {kunt{Ë rçkLk y÷ - sÍkhe íksðeËLkk rLkÞ{kuLke rðøkíkku ykÃkíkkt ÃkkuíkkLkk «ÏÞkík fkÔÞ{kt fnu Au : ‘yLku íkßðeËLkku y{÷ fhðku íku yuf yíÞtík sYhe rððkËkMÃkË {wÆku Au. fwhkLk ÃkZíke ð¾íku su {kýMk íkßðeËLku yÃkLkkðíkku LkÚke íku økwLkuøkkh Au.’ íkuÚke s íkku íku{ýu íkuLku yuf Vhs økýe Au yLku íkuLkku íÞkøk fhðkLku yuf økwLkku økÛÞku Au. ð¤e {kuxk ¼køkLkk rðîkLkku yu çkkçkík WÃkh Mkn{ík Au fu fwhkLkLkk íkßðeËLkk rLkÞ{ku WÃkh y{÷ fhðku íku yuðk Ëhuf {wMk÷{kLkLke WÃkh ÔÞÂõíkøkík Vhs (VÍuo yiLk) Au fu suýu yk¾k fwhkLkLku yÚkðk íkku íkuLkk y{wf ¼køkLku {kutZu fÞkou nkuÞ yÚkðk íkuLkwt ðkt[Lk fÞwO nkuÞ. ykLkwt fkhý yu Au fu fwhkLk þheV íkßðeËLkk rLkÞ{kuLkk y{÷ Mkrník LkkrÍ÷ ÚkÞwt níkwt yLku ÃkÞøkBçkh(Mk.)yu yuðe s heíku rsçkúE÷Lku VheÚke ÃkZe çkíkkÔÞwt níkwt. ð¤e ÃkÞøkBçkh(Mk.)Lkk yMnkçkku Ãký yuðe s heíku (fwhkLkLke) rík÷kðík fhíkk níkk íkuÚke s íkku yk çkkçkík Ãkwhðkh ÚkÞu÷e MkwLLkík (økýkÞ) Au. íkßðeËLke yrLkðkÞoíkk : íkßðeË yrLkðkÞo Au yuðwt Ëþkoððk ykr÷{ku su Mkkrçkíkeyku ÷kÔÞk Au íku çkkçkíku yÕ÷kn fwhkLk{kt Vh{kðu Au :

WÃkhkuõík ykÞíkLkku ¼kðkÚko yk {wsçk Au : ‘yLku fwhkLkLke íkíkeo÷kLke (çkw÷tË, {]Ëw yLku Mkwhe÷e) ÃkæÄríkÚke rík÷kðík fh.’ (Mkqhyu {wÍÍB{e÷, ykÞík-4) y÷e EçLku yçkeíkkr÷çk(hnu.y.)yu yk ykÞíkLke íkVMkeh{kt Vh{kÔÞwt Au : ‘yík-íkíkeo÷ yu yûkhkuLke íkßðeË Au yLku fE søÞkyu (Mkk[e heíku) yxfðwt íkuLke òýfkhe Au.’ (EçLku y÷-LkÍkheLke rfíkkçk yLk-LkMkú - h09:1) ð¤e Mkk[e heíku rík÷kðík fhðkLkk su n¬ku Au yu heíku s rík÷kðík fhðe fu suðe heíku íku LkkrÍ÷ ÚkÞu÷ Au. íkßðeËLke yrLkðkÞoíkk Ëþkoðíke ½ýe nËeMkku Ãký Au. WB{u Mk÷{kLku ÃkÞøkBçkh(Mk.)Lke rík÷kðík rð»ku ÃkqAðk{kt ykÔÞwt yLku íku{ýu íku rík÷kðíkLkwt ‘MÃk»xíkkÃkqðofLke yufu yuf yûkhLke rðþu»kíkkðk¤e’ (rík÷kðík) yuðwt ðýoLk fÞwO. (ríkh{eS) MkEË rçkLk {LMkqh ÃkkuíkkLke MkLkLk{kt fnu Au fu yuf {kýMk yçËwÕ÷kn rçkLk {MkqË Mk{ûk fwhkLkLke rík÷kðík fhíkku níkku yLku íkuýu yk {wsçk rík÷kðík fhe ‘ELLk{Mk MkËkfkíkw r÷÷ Vwfhk-E ð÷ {MkkfeLk’ íkuÚke EçLku {MkqËu fÌkwt, ‘ykðe heíku yÕ÷knLkk ÃkÞøkBçkh(Mk.)yu {khe Mk{ûk rík÷kðík fhe Lk níke.’ íkuÚke Ãku÷k {kýMku ÃkqAâwt, yÞ yçkk yÂçËh hnu{kLk ! ykÃk(Mk.)yu ík{khe ykøk¤ fuðe heíku rík÷kðík fhe níke ? íkuÚke íku{ýu fÌkwt, r÷÷ Vwfhk....E ð÷ {MkkfeLk íku{ýu Vwfhk þçË ÷tçkkÔÞku níkku yLku ÷tçkkðu÷k ¼køk({wËqË)Lkk swËk swËk ÷tçkkýkuLkwt ¿kkLk Ãký íkßðeËLkk rLkÞ{ku{ktÚke Au. EçLku y÷-sÍkhe(hnu.)yu fÌkwt, su fkuE E÷kne þçËkuLku Mkk[k yhçke Wå[khý MkkÚku ðkt[ðk þÂõík{kLk nkuÞ Ãkhtíkw òu íku EhkËkÃkqðof yhçkLke {kVf ½{tz{kt, SË{kt yLku ykí{Mktíkku»k ¾kíkh yÚkðk íkku íku fkuE rðîkLk ÃkkMku fu su íkuLkk Wå[khLku MkwÄkhu, íkuLke ÃkkMku sðk {kxu ¾qçk yr¼{kLke nkuÞ Au yLku yþwæÄ Wå[kh fhu íkku íkuLkwt rLk:þtfÃkýu yÄ:ÃkíkLk ÚkkÞ Au, íku økwLkkn yk[hu Au yLku íku y«{krýf Au. yÕ÷knLkk ÃkÞøkBçkh(Mk.)yu Vh{kÔÞwt Au, ‘Ä{o yu yÕ÷kn «íÞuLke, íkuLke rfíkkçk «íÞuLke, íkuLkk hMkq÷ «íÞuLke yLku {wÂM÷{ ykøkuðkLkku «íÞuLke íku{s Mkk{kLÞ sLkíkk «íÞuLke E{kLkËkhe Au.’ (2)

ßÞkhu fkuE {kýMk yûkhLku Mkk[e heíku Wå[khðk þÂõík{kLk nkuÞ yLku íkuLku EhkËkÃkqðof çkË÷e Lkk¾u íkku íku çkkçkík fkuELkkÞ {kxu ÃkhðkLkøkeÃkkºk LkÚke. yk çkkçkík yuðk «fkhLke ¼q÷ Au fu su økwLkku Au. òu fkuE {kýMkLku yûkhkuLkku Mkk[ku Wå[kh fkZðkLkwt {w~fu÷ ÷køkíkwt nkuÞ - yuðk ÷kufku fu su{Lke ¼k»kk{kt fux÷kf yhçke {q¤kûkhku suðk fu , yLku yÂMíkíð Ähkðíkk Lk nkuÞ - íkku íku{ýu Mkk[wt Wå[khý þe¾ðkLkku «ÞíLk fhðku s òuEyu Ãkhtíkw òu íkuyku íkuLkk WÃkh «¼wíð «kÃík fhðk yMk{Úko nkuÞ íkku ÃkAe íku{Lkk {kxu {kV Au. Ãkhtíkw íku{Lkk á»xktíkLku çkeòykuyu yLkwMkhðwt Lk òuEyu yLku Mk¾ík{kt Mk¾ík {ÚkLk fhðk {kxu íku{Lku rLk{tºký yÃkkðwt òuEyu yLku íku{Lkk Wå[khkuLku MkwÄkhðk òuEyu yLku fkuEyu Ãký íÞkt MkwÄe s{kyíkLke Lk{kÍ ÃkZkððkLke ykøkuðkLke Lk ÷uðe òuEyu ßÞkt MkwÄe íku ÃkkuíkkLke {kVf çkeòykuLke ykøkuðkLke fhe hÌkku Lk nkuÞ fu su Mkkhe heíku Wå[khý fhe þfíkku s Lk nkuÞ. íkßðeË{kt ¼q÷ku : fwhkLkLke rík÷kðík fhíke ð¾íku {kýMk su «fkhLke ¼q÷ku fhíkku nkuÞ Au íkuðe ¼q÷kuLku rðîkLkkuyu çku rð¼køkku{kt ðnU[e ËeÄe Au : (1) MÃk»x («økx) ¼q÷ku yLku (h) y«økx (AqÃke) ¼q÷ku «økx ¼q÷kuLku íkku Ëhufu Ëqh fhe Ëuðe s òuEyu yLku íku{Lku Ëqh fhe Ëuðk {kxu {kýMku íkßðeËLkk rLkÞ{ku òýðk s òuEyu. òu fkuE {kýMk «økx ¼q÷ku fhe çkuMku Au íkku íkuLku økwLkku økýðk{kt ykðu Au yLku EçLku íki{eÞkyu íkku su ÃkkuíkkLke Lk{kÍ{kt «økx ¼q÷ku fhíkku nkuÞ íkuLke ÃkkA¤ Lk{kÍ ÃkZðkLke EÕ{Lkk rðãkÚkeo {kxu (yux÷u fu su íkßðeË òýu Au íkuLkk {kxu) yk çkkçkík yrLkåALkeÞ Ãký økýe Au. íku{Lkk {kxu y«økx (AqÃke) ¼q÷kuLke çkkçkík{kt [wfkËku Úkkuzku n¤ðku Au yLku yk «fkhLke ¼q÷ku yk[hLkkh ÔÞÂõíkLke rík÷kðíkLke MktÃkqýoíkk{kt WýÃk {kLkðk{kt ykðu Au íku{ Aíkkt ykðk {kýMkLke ÃkkA¤ Lk{kÍ ÃkZðe ËwhMík Au. fwhkLkLke rík÷kðík {Äwh Mðhu fhðkLke çkkçkík : ÃkÞøkBçkh(Mk.) nt{uþkt fwhkLkLke rík÷kðík Äe{k, {kÃkMkhLkk, íkk÷çkæÄ Mðh{kt fhíkk níkk suðe heíku fu yÕ÷knu ykÃkLku Mkq[Lkk ykÃke níke, ¾qçk Wíkkð¤Úke Lknª, Ãkhtíkw ykÃk MkqhkLke rík÷kðík yuðk Äe{k yLku íkk÷çkæÄ ÷Þ{kt fhíkk níkk fu þõÞ ÷køku íkuLkk fhíkkt íku ðÄkhu ÷tçkkýÃkqðofLke nkuÞ. ({wÂM÷{, {ðk¥kk). ykÃk Ëhuf ykÞíkLkk ytíku yxfíkk. (yçkw ËkWË) ykÃk ÷kufkuLku MkwtËh yðks{kt, ykLktËËkÞf {Äwh ftXu rík÷kðík fhðkLkku nwf{ ykÃkíkk níkk. ykÃk fnuíkk, ‘ík{khk Mðh {kÄwÞoÚke fwhkLkLku MkwtËh çkLkkðku. (fu{fu MkwtËh yðks fwhkLkLke MkwtËhíkk{kt ðÄkhku fhu Au) (çkw¾khe) yLku ykÃku Vh{kÔÞwt, su {kýMk fwhkLkLku íkuLkk hku[f (ykLktËËkÞf) Mðh{kt ÃkZíkku LkÚke íku y{khk{ktÚke LkÚke. (yçkw ËkWË) Ëw¼koøÞu çkÄk s ÷kufku fwhkLkLku ÃkkuíkkLkk MðhLku çkËÕÞk ðøkh, fkuE {Lkku¼kð ðøkh ðkt[íkk ykÃkýLku òuðk {¤u Au. ykÃkýu þõÞ nkuÞ yuðk {Lkku¼kðLke MkkÚku fwhkLkLke rík÷kðík fhðkLkk «ÞíLkku fhðk òuEyu. ík{u fËe fkuE yuðk (Ãkuþ) E{k{Lke ÃkkA¤ Lk{kÍ ÃkZe Au ¾he fu su {Lkku¼kð MkkÚku ÃkZíkku nkuÞ ? Mkkhwt. ÃkÞøkBçkh(Mk.)yu Vh{kÔÞwt Au, ßÞkhu ík{u yuðk {kýMkLke rík÷kðík Mkkt¼¤íkk nku Aku fu ¾hu¾h ÷kufkuLke ytËh fwhkLkLke rík÷kðík fhðk{kt íkuLkku yðks MkkiÚke Mkkhku nkuÞ íkku íkuLkk rðþu ík{u yuðwt {kLkku Aku fu íku yÕ÷knÚke zhu Au.’ (Ëkhe{e, íkçkhkLke) yLku yuf ð¾ík ßÞkhu ÃkÞøkBçkh(Mk.)yu yçkw {qMkk y÷ yþyheLku rík÷kðíkLke MkwtËhíkk {kxu þkçkkþe ykÃke íkku yçkw {qMkkyu fÌkwt, òu {Lku ¾çkh nkuík fu ykÃk ynª nksh níkk íkku {U {khk MðhLku ík{khk {kxu ðÄkhu ykLktËËkÞf yLku (3)

WŠ{Mk¼h çkLkkÔÞku nkuík.’ (çkw¾khe, {wÂM÷{) íkku [k÷ku ykÃkýu yu çkkçkík ÞkË hk¾eyu fu fwhkLk yÕ÷knLkwt f÷k{ Au. íkuLke ytËh ykÃkýLku ytík:fhýÃkqðofLkkt çkkuÄð[Lkku, [uíkðýeyku, ¾wþ¾çkheyku, çkkuÄfÚkkyku, ¼qíkfk¤Lke ðkíkku, nwf{ku yLku {LkkE nwf{ku òuðk {¤u Au. ykÞíkku ykÃkýLku rð[kh fhðk, ®[íkLk fhðk, hzðk, zhðk, ykþk hk¾ðk, «u{ fhðk, rMksËk{kt Íqfe sðk «uhu Au. íkku ÃkAe yk çkÄe ykÞíkkuLke rík÷kðík ykÃkýu {Lkku¼kð ËþkoÔÞk ðøkh fuðe heíku fhe þfeyu ? ßÞkhu ykÃkýu fwhkLkLke fkuE ykÞíkLke rík÷kðík fheyu íÞkhu ykÃkýu yuðe fÕÃkLkk fhðe òuEyu fu ykÃkýu yk ykÞíkLke ÃkkA¤ hnu÷k MktÃkqýo MktËuþLke yLkw¼qrík fhðkLkku yLku yLÞ MkwÄe Ãknkut[kzðkLkku «ÞíLk fhe hÌkk Aeyu. fËk[ ykÃkýk{ktLkk fux÷kf ÷kufku ykí{rðïkMk Ähkðíkk LkÚke nkuíkk. nwt {kLkwt Awt fu yk ykí{rðïkMkLkku y¼kð ytþík: íkku íksTðeËLkk rLkÞ{kuLku Mkk[e heíku Lk òýðkLku ÷eÄu WíÃkLLk ÚkkÞ Au yLku yuðk zhLku ÷eÄu WíÃkLLk ÚkkÞ Au fu ykÃkýu ¼q÷ fhe çkuMkeþwt yLku ytþík: íkku ykÃkýu su rík÷kðík fhe hÌkk nkuEyu Aeyu íkuLkk ¼kðkÚkoLku Lk Mk{sðkÚke WíÃkLLk ÚkkÞ Au. íkuÚke [k÷ku ykÃkýu íkßðeË þe¾eLku yLku yhçke þe¾ðk íkhV fkÞoþe÷ hneLku yk çkLLku yðhkuÄkuLku Ëqh fhðk Mk¾ík {nuLkík fheyu. íkßðeË þe¾ðk{kt {ËËYÃk Mkkð[uíke {kxuLkkt Ãkøk÷kt : ✽ Mkki «Úk{ íkku ík{khu fwhkLkLkku yuðku rþûkf (WMíkkË) þkuÄe fkZðku òuEyu fu suýu ík{khe rík÷kðíkLku Mkkt¼¤ðk {kxu yLku íkuLku MkwÄkhðk {kxu íkßðeËLkku yÇÞkMk fhu÷ku nkuÞ. íkßðeË {kºk rfíkkçkku îkhk þe¾e þfkÞ Lknª fkhý fu ík{khk {kuZkLkwt íku{s æðrLk(Mkqh)Lkku ykhkun yðhkun yøkíÞLkwt Au yLku yk çkkçkík {kºk fkuE rþûkf s MkwÄkhe þfu Au ð¤e ík{u rLkÞ{kuLku Mkk[e heíku yÃkLkkðku Aku íkuLkwt Ãký æÞkLk hk¾ku. fwhkLkLke rík÷kðík fhðe yuf yuðwt rð¿kkLk Au fu su {kºk rfíkkçkku îkhk Lknª, Ãkhtíkw ÃkÞøkBçkh(Mk.)Lkk MkeÄk rMk÷rMk÷k îkhk ÃkuZe Ëh ÃkuZe rþûkfku îkhk ðkhMkk{kt Wíkhíkwt ykÔÞwt Au. ✽ íkßðeËLkk rLkÞ{ku Ähkðíke rfíkkçkLku yLkwMkhku yLku Ëhuf rLkÞ{Lku Úkkuzku Úkkuzku y{÷{kt {qfeLku ík{khk rþûkfLke {ËË ðzu ykøk¤ ÄÃkeLku þe¾íkk òyku. (Wå[kh Ëþkoðíkk) [kxoTMk (Lkfþkyku)Lku yLkwMkhðkÚke ð¤e ík{u ELþkyÕ÷kn ðÄkhu Mkkhe heíku Mk{S þfþku yLku rLkÞ{kuLku ÞkË fhe þfþku. ✽ fwhkLkLke rík÷kðík fhLkkhkykuLke (æðrLk {wrÿík) xuÃMkLku Mkkt¼¤ku fu su{kt MÃk»xÃkýu (yk çkkçkík ík{Lku www.reciter.org Ãkh òuðk {¤þu) {æÞ{ yÚkðk íkku Äe{e økríkyu rík÷kðík Úkíke nkuÞ yLku íkßðeËLkk swËk swËk rLkÞ{kuLku yÃkLkkðkíkk nkuÞ íkuLkk íkhV æÞkLk furLÿík fhku. ík{u su rLkÞ{ku þe¾e ÷eÄk nkuÞ íku{Lku yÃkLkkððkLkku (ÔÞðnkh{kt {qfðkLkku) «ÞíLk fhíke ð¾íku xuÃkLkk yðksLke ÃkkA¤ ÃkkA¤ ík{u Ãký ÃkwLkYå[kh fhíkk òyku. íku{Lkk MkqhLke íku{s hkøkLke Lkf÷ fhíkk òyku yLku ÃkAe suLke íkuyku rík÷kðík fhíkk nkuÞ íkuLkku yÚko çkË÷kíkku nkuÞ íÞkhu íku{kt fuðku VuhVkh ÚkkÞ Au yu çkkçkík Ãký swyku. ✽ su MkqhkykuLku ík{u {kutZu fhe ËeÄk nkuÞ íkku íku{kt ík{u þe¾u÷k rLkÞ{kuLku yÃkLkkðku yLku Mkk[e heíku rík÷kðík fhðkLkk fkuE Ãký «ÞíLkLku Ãkzíkku Lk {qfku. Mkqhkyku íkhV VheÚke Lksh fheLku ík{khu íku MkqhkykuLke VuhíkÃkkMkýe fhðe Ãkzþu. ✽ {nkðhku yLku ÃkwLkhkðíkoLk ELþkyÕ÷kn ík{khk fkÞoLku ¾k{ehrník çkLkkðþu. íkßðeËLkwt fkiþÕÞ (ykðzík) «kÃík fhðk ytøku EçLku y÷ - sÍkhe ÃkkuíkkLkk fkÔÞ{kt fnu Au íku{ : ‘íkuLke (íkßðeË þe¾ðkLke) yLku íkuLku íkfo fhðkLke ðå[u fkuE yz[ý LkÚke rMkðkÞ yu yz[ýLkk fu ÔÞÂõíkyu íkuLkk îkhk ÃkkuíkkLkk {kuZkLke fMkhík fhðe s òuEyu.’ yÕ÷kn íkuLke rfíkkçkLku íkuLkku nf yËk fhðk{kt ykÃký çkÄkLku {ËË fhu fu ßÞkhu ykÃkýu íkuLke rík÷kðík fheyu yLku íkuLke rík÷kðík fhðkLkk fkÞoLku çkeS fkuE Ãký ðMíkw fhíkkt ykÃkýe S¼Lku ðÄkhu r«Þ çkLkkðu, yk{eLk. -{nk yu{. hkþuË (4)

íkßðeË íkßðeËLkku ¼k»kkfeÞ ár»xyu (linguistic) yÚko ÚkkÞ fkuE çkkçkíkLku MkwtËh çkLkkððe. íkßðeËLkku Ãkkrh¼kr»kf (technical) yÚko ÚkkÞ Ëhuf yûkhLku íkuLkk ðýoLk yLku íkuLke {q¤ WíÃkr¥k (origination) MkkÚku nf ykÃkðku. íkßðeË þe¾ðkLkk VkÞËk : íkßðeË þe¾ðkLkk VkÞËk Lke[uLke nËeMkku{kt «rík®çkrçkík fhðk{kt ykÔÞk Au : ✦ fwhkLkLke rík÷kðík fhLkkhk ÷kufku W{Ëk yLku yk¿kk®fík Vrh~íkkykuLke MktøkkÚku nþu. ‘ykEþk(hÍe.) sýkðu Au fu ÃkÞøkBçkh(Mk.)yu Vh{kÔÞwt, rLk:MktËun yu fu su fwhkLkLke MkwtËhíkkÃkqðof, {]ËwíkkÃkqðof yLku [kufMkkEÃkqðof rík÷kðík fhu Au, íku W{Ëk yLku yk¿kk®fík Vrh~íkkykuLke MktøkkÚku nþu yLku su fkuE íkuLke ykÞíkkuLke {w~fu÷eÃkqðof, íkkuíkzkíkkt yLku y[fkíkkt y[fkíkkt rík÷kðík fhu Au íkuLkku íkuLku çk{ýku çkË÷ku {¤þu.’ (y÷ çkw¾khe yLku {wÂM÷{) ✦ ík{u Mkðkou¥k{ ÷kufku{ktÚke nþku.

‘WM{kLk(hÍe.)yu fÌkwt Au fu ÃkÞøkBçkh(Mk.)yu Vh{kÔÞwt, ík{khk{ktÚke MkkiÚke W¥k{ ÷kufku yu Au fu suyku fwhkLk þe¾u Au yLku çkeòykuLku þe¾ðkzu Au. (y÷ çkw¾khe) ✦ fwhkLk{kt ík{u su rík÷kðík fhku íkuLkk «íÞuf yûkhLkku ËMk økýku Mkðkçk Au. ‘su fkuE yÕ÷knLke rfíkkçk{ktÚke yuf yûkh ðkt[u Au íkuLku íkuLkku Mkðkçk ykÃkðk{kt ykðþu yLku íku MkðkçkLku ËMk økýku fhðk{kt ykðþu. nwt yu{ LkÚke fnuíkku fu yr÷V, ÷k{, {e{ yuf yûkh Au Ãkhtíkw nwt íkku yu{ fnwt Awt fu yr÷V yuf yûkh Au, ÷k{ yuf yûkh Au yLku {e{ yuf yûkh Au.’ (ríkrh{S sýkðu Au fu yk Mknen Au.) ✦ fwhkLk ík{Lku sLLkík íkhV Ëkuhe sþu. ‘fwhkLk yuf {æÞMÚke Au, íkuLku Úkkuzef {æÞMÚke fhðkLke ÃkhðkLkøke yÃkkE Au yLku íkuLku Mkk[e Ãký {kLkðk{kt ykðu Au. su fkuE íkuLku (fwhkLkLku) ÃkkuíkkLke MkL{w¾ {qfu Au, íkuLku íku sLLkík íkhV Ëkuhe sþu, su fkuE íkuLku ÃkkuíkkLke (ÃkeX) ÃkkA¤ {qfu Au, íkuLku íku snLLk{Lke ykøk íkhV nktfe sþu.’ (yík íkçkhkLke{ktÚke {¤u÷e yuf «{ký¼qík nËeMk, yçËwÕ÷kn EçLku {Mkq’ËLkk «{kýÚke)

(5)

LkqLk yLku {e{ çkuðzk Wå[khðkLkk rLkÞ{ku

✦ Wå[kh fhðkLke heík : òu ‘{e{’ yLku ‘LkqLk’Lkku çkuðzku Wå[kh fhðk{kt ykðu (yux÷u fu íkuLkk WÃkh ‘þÆk’ Lke rLkþkLke ykðu÷e nkuÞ) íkku ðkt[Lkkhu íkuLku økwLLkk (Lkkf{ktÚke Lkef¤íkk) yðksLkk çku (yuf{ku) íkuLkk WÃkh fhðk s òuEyu.

LkkutÄ : þçËLkk ytíku LkqLk yÚkðk {e{ çkuðzkíkku nkuÞ íkuðk þçË WÃkh òu ðkt[Lkkh yxfu íkku {e{ yÚkðk LkqLk çkuðzkíkku nkuÞ íkuLkk {kxu økwLLkk Ãký yÃkLkkððku s òuEyu.

✦ WËknhýku :

(6)

y÷ fÕf÷n

✦ fÕf÷nLkku yÚko : fÕf÷n yux÷u Äúwòhe. fkuE yûkhLkk Wå[khLkk ytíku WËT¼ðíkk MkqhLke íku Äúwòhe Au. íkuLku MkkrfLk (MkwfqLk r[öðk¤ku yûkh) yLku {wíknŠhf (n÷Lk[÷Lkðk¤k yûkh)Lke ðå[uLke ÃkrhÂMÚkrík íkhefu Ëþkoðe þfkÞ.

LkkutÄ : fÕf÷nLkku Wå[kh {kºk íÞkhu s ÚkkÞ Au fu ßÞkhu yûkh MkkrfLk (fkt íkku yûkh WÃkh) MkwfqLkLkwt r[ö nkuÞ yÚkðk íkku Úkku¼ðkLku fkhýu MkwfqLkLkku rLkËuo»k fhkÞ Au.

✦ fÕf÷nLkk yûkhku : íku{Lku

yÚkðk

þçËku{kt yufºk fhkÞu÷k Au.

✦ WËknhýku :

MkkiÚke {sçkqík

{sçkqík

(7)

Lkçk¤ku

¼khu yLku n÷fk yûkhku

¼khuÃkýk yLku n÷fkÃkýkLku æÞkLk{kt hk¾eLku Ãkkzu÷ yhçke yûkhkuLkk «fkhku

fk{[÷kW ¼khu yLku n÷fk

¼khu yûkhku

n÷fk yûkhku

(8) yûkh

yLkwMkhíkk yûkhku

y÷eV {Æ

EÏVk nfefe {kxu økwLLkk

yÕ÷knLkk økkihððtíkk Lkk{{kt ykðu÷ ÷k{

Ãkus 1h WÃkh ykðu÷ [kxo swyku.

çkkfe ðÄu÷k yûkhku

òu ykøk¤ ykðu÷ku yûkh ¼khu nkuÞ

òu ykøk¤ ykðu÷ku yûkh n÷fku nkuÞ

yr÷V {ÆLkku Wå[kh ¼khu Úkðku òuEyu.

yr÷V {ÆLkku Wå[kh n÷fku Úkðku òuEyu.

òu ÃkkA¤ ykðíkku yûkh ¼khu nkuÞ

òu ÃkkA¤ ykðíkku yûkh n÷fku nkuÞ

økwLLkk ¼khu nkuðku òuEyu.

økwLLkk n÷fku nkuðku òuEyu.

swyku [kxo Ãkus-10

1. ¼khu yûkhku

:-

íku{Lku Lke[uLkk þçË Mk{qn{kt yufºk fhðk{kt ykðu÷k Au. yÚkðk ✦ ¼khu yûkh Wå[khðkLke heík : ¼khu yûkh ‘EÂMík÷k’2 ‘Ÿ[ku ðÄðk’Lkku økwý Ähkðíkku nkuÞ Au. fkhý fu íku{Lkku Wå[kh fhíke ð¾íku S¼Lkku yuf ¼køk ({kuxk ¼køku íkku ÃkkA÷ku ¼køk) íkk¤ðk MkwÄe Ÿ[ku ÚkE yûkhLkk æðrLkLku ¼khu çkLkkðu Au.

h. n÷fk yûkhku

:-

¼khu yûkhku, fk{[÷kW ¼khu yLku n÷fk yûkhku rMkðkÞLkk çkkfeLkk çkÄk yûkhku ✦ n÷fk yûkhku Wå[khðkLke heík : n÷fk yûkhkuLku EÂMíkVk÷3 ‘Lke[ku ÃkkzðkLkku’Lkku økwý nkuÞ Au. S¼Lku Lke[u íkhV hk¾eLku ßÞkhu n÷fk yûkhkuLkku Wå[kh fhkÞ íÞkhu

3. yr÷V {Æ y÷eV {ÆLkku økwý ¼khu fu n÷fku nkuðkLke çkkçkík yr÷V {ÆLke ykøk¤ ykðu÷k yûkh WÃkh rLk¼oh Au. òu yr÷V {ÆLke ykøk¤ ykðu÷ku yûkh n÷fku nkuík íkku íkuÚke yr÷V {Æu íku {wsçk n÷fku æðrLk ÷uðku òuEyu yLku òu yr÷V {ÆLke ykøk¤ ykðu÷ku yûkh ¼khu nkuík, yr÷V {Æ íku {wsçk ¼khu yðks ÷u Au.

4. EÏVk nfefe {kxu økwLLkk swyku Ãkus - h3 LkqLk MkkrfLkk yLku íkLðeLkLkk rLkÞ{ku{ktÚke

2

EÂMík÷k rð»ku ðÄw rðøkík {kxu Ãkus-40 WÃkh swyku.

3

EÂMíkVk÷ rð»ku ðÄw rðøkík {kxu Ãkus-40 WÃkh swyku.

(9)

Ãk. yÕ÷knLkk økkihððtíkk Lkk{Lkk ‘÷k{’ {kxuLkk rLkÞ{ku yk yuf fk{[÷kW økwýÄ{kou{ktÚke Au. (1) òu yÕ÷kn þçËLke ykøk¤ yÚkðk yÕ÷knw{Lke ykøk¤ Vínk yÚkðk ÄB{k ykðu÷ nkuÞ íkku ÃkAe yÕ÷kn{kt ykðu÷ ‘÷k{’ ¼khu ÚkE sþu. ✦ WËknhýku :

(h) òu yÕ÷kn þçËLke ykøk¤ fMkúk ykðu÷ nkuÞ íkku ÃkAe yÕ÷kn{kt yÚkðk yÕ÷knw{{kt ‘÷k{’ n÷fku çkLkþu.

✦ WËknhýku :

(3) òu ðkt[Lkkh yÕ÷knLkk Lkk{ MkkÚku ðkt[ðkLke þYykík fhu íkku ÃkAe yÕ÷kn{kt yÚkðk yÕ÷knw{{kt ÷k{ ¼khu çkLkþu.

(10)

yÕ÷knLkk økkihððtíkk Lkk{{kt ÷k{

òu yÕ÷knLkk Lkk{ ykøk¤Lkku

òu ðkt[Lkkh yÕ÷knLkk

òu yÕ÷knLkk Lkk{ Ãknu÷ktLkku

yûkh Vínk yÚkðk ÄB{k

Lkk{Úke ðkt[ðkLke þYykík

yûkh fMkúk Ähkðíkku

Ähkðíkku nkuÞ íkku

fhu íkku

nkuÞ íkku

yÕ÷kn{kt ÷k{ ¼khu

yÕ÷kn{kt ÷k{ n÷fku

nkuðku òuEyu.

nkuðku òuEyu.

(11)

4. ‘hu’

¼khu

yÚkðk n÷fku ‘hu’

nkuðkLkku rLkÞ{

WÃkh ykðu÷ nhkfk WÃkh ykÄkh hk¾u Au.

n÷fku

¼khu Ãknu÷ktLkk yûkh íkhV Lksh fhku

nBÍíkw÷ ðMM÷

‘Þ’

yûkh

yÚkðk yÚkðk

¼khu

n÷fku

n÷fku

¼khu rMkðkÞ fu

¼khu fkhý fu Lke[uLkku yûkh (yus þçË{kt) ¼khu Au.

yÚkðk

¼khu

n÷fku yøkkWLkk yûkh WÃkh ykðu÷ nhkfk íkhV swyku.

¼khu

n÷fku

yÃkðkËYÃk çkkçkíkku suðe fu

rMkðkÞ fu

¼khu

(12)

yÚkðk

n÷fku

MkkrfLk LkqLk yLku íkLðeLkLkk rLkÞ{ku

✦ LkqLk MkkrfLkk : yuðku nhkfk ðøkhLkku LkqLk yÚkðk íkku íkuLkk WÃkh MkwfqLk r[öðk¤ku nkuÞ Au. LkqLk MkkrfLkk

✦ íkLðeLk : yu ¾hu¾h íkku yuf LkqLk MkkrfLkk s Au fu su Lkk{kuLkk ytíku ykðu Au. íkuLkku Wå[kh ÚkkÞ Au Ãkhtíkw LkqLk MkkrfLkkLke {kVf ÷¾kíkku LkÚke. íkLðeLk

LkkutÄ : íkLðeLk {kºk Lkk{Lkk ytíku ykðu Au (rMkðkÞ fu çku r¢ÞkÃkËku {kxu) ßÞkhu LkqLk MkkrfLkk þçË{kt øk{u íÞkt (ðå[u yÚkðk ytíku) ykðu Au. LkqLk MkkrfLkk yLku íkLðeLkLkk rLkÞ{ku4 ✦ EÍTnkh nÕfe ✦ EËTøkk{ ✦ EfT÷kçk ✦ EÏVk’ nfefe 4

rLkÞ{ þkuÄðk þÂõík{kLk çkLkðk {kxu {nuhçkkLke fheLku Ãkus - h0 WÃkh ykðu÷ [kxoLkku Mkt˼o swyku yLku fwhkLkLke rík÷kðík fhíke ð¾íku íkuLku yÃkLkkðku.

(13)

«Úk{ : EÍTnkh nÕfe ✦ EÍTnkhLkku yÚko ÚkkÞ : MÃk»x/«økx ✦ EÍTnkh yûkhku : ftXâ (øk¤k{ktÚke Lkef¤íkk) yûkhku ✦ Wå[khýLke heík : òu fkuE LkqLk MkkrfLk yÚkðk íkku fkuE íkLðeLkLke ÃkkA¤ (WÃkhkuõík Ëþkoðu÷) øk¤kLkk A yûkhku{ktÚke yufkË ykðu÷ku nkuÞ íkku LkqLk MkkrfLkLkku yÚkðk íkku íkLðeLkLkku Wå[kh økwLLkk ðøkh MÃk»xÃkýu íkuLkk MktçktrÄík WËTøk{ MkwÄe ÚkkÞ Au. ✦

LkqLk MkkrfLkLkkt WËknhýku :

✦

íkLðeLkLkkt WËknhýku :

LkkutÄ : òu íkLðeLkLke ÃkkA¤ nBÍíkw÷ ðM÷ MkkÚkuLkk LkqLkLkku fhu íkuðe yÃkuûkk h¾kÞ Au.

ykðu÷ nkuÞ íkku ðkt[Lkkh íkLðeLk{kt LkqLkLkku Wå[kh fMkúk

WËknhý :

(14)

çkeòu : EfT÷kçk

✦ EfT÷kçkLkku yÚko : Q÷xVuh ✦ EfT÷kçk yûkhku : (çku) ✦ Wå[khýLke heík : òu fkuE LkqLk MkkrfLkLke yÚkðk íkLðeLkLke ÃkkA¤ ykðíkku nkuÞ íkku íkuLku nkuXku ðå[u y÷øk ÃkkzeLku MktíkkÞu÷k {e{{kt ÃkrhðŠíkík fhe Ëuðk{kt ykðu Au yLku ðkt[Lkkhu çku yuf{ku (beats) {kxu íkuLku økwLLkk çkLkkððku òuEyu. ✦ LkqLk MkkrfLkLkkt WËknhýku :

✦ íkLðeLkLkkt WËknhýku :

(15)

ºkeòu : EËTøkk{ ✦ EËTøkk{Lkku yÚko : r{©ý fhðwt yÚkðk yuf ðMíkwLku çkeS{kt W{uhðe. íku MkkrfLk yûkhLku íkuLke ÃkkA¤ ykðíkk {wíknŠhf yûkh{kt r{r©ík fhe Ëuðwt fu W{uhðwt íku (EËTøkk{) Au. suÚke íku çkLLku yuf {wþÆkË yûkh çkLke òÞ. ✦ EËTøkk{ yûkhku : EËTøkk{Lkk A yûkhku Au su{Lku

{kt yufºk fhðk{kt ykðu÷ Au.

LkkutÄ : LkqLk MkkrfLk yÚkðk íkLðeLk yLku EËTøkk{ yûkhkuyu çku y÷øk y÷øk þçËku{kt hnuðwt Ãkzu Au Lkrníkh ðkt[Lkkh EËTøkk{ fhu íkuðe Äkhýk LkÚke nkuíke. yk çkkçkík{kt íku EÍTnkh {wí÷f çkLke sþu yLku yk çkkçkík fwhkLk{kt {kºk Lke[uLkk [kh þçËku{kt s WÃk÷çÄ ÚkE þfu Au :

EËTøkk{Lkk «fkhku : 1- økwLLkk MkkÚkuLkku EËTøkk{ : - økwLLkk MkkÚkuLkk EËTøkk{ {kxuLkk þçËku :òu LkqLk MkkrfLk yÚkðk íkku íkLðeLkLke ÃkkA¤ WÃkhLkk [kh yûkhku{ktÚke fkuE ykðíkk nkuÞ íkku ðkt[Lkkhu çku yuf{ku MkkÚku EËTøkk{ çkLkkððwt òuEyuu.

- Wå[khLke heík : LkqLkLku yÚkðk íkLðeLkLku fqËe òyku yLku Lke[uLkk yûkhku MkkÚku çku yuf{ku {kxu økwLLkkLkku Wå[kh fhku.

- LkqLk MkkrfLk WÃkhLkkt WËknhýku :

(16)

íkLðeLkLkkt WËknhýku

h- økwLLkk ðøkhLkku EËTøkk{ : - økwLLkk ðøkh EËTøkk{ {kxuLkk yûkhku :òu LkqLk MkkrfLk yÚkðk íkku íkLðeLkLke ÃkkA¤ yk çku yûkhku{ktÚke fkuE Ãký yûkh ykðu íkku EËTøkk{ çkLkkðíke ð¾íku økwLLkk Úkíkku LkÚke.

- Wå[khLke heík : LkqLk yÚkðk íkLðeLkLku fqËe òyku yLku økwLLkk ðøkh - LkqLk MkkrfLkLkkt WËknhýku :

- íkLðeLkLkkt WËknhýku :

(17)

(÷k{) yÚkðk

(hu)Lkku Wå[kh fhku.

[kuÚkku : EÏVk nfefe ✦ EÏVkLkku yÚko : EÏVkLkku yÚko ÚkkÞ Mktíkkzðwt. íku LkqLk MkkrfLk yÚkðk íkLðeLkLkku Wå[kh Au, yuðe heíku fu suÚke æðrLk EËTøkk{ yLku EÍTnkhLke ðå[uLkku nkuÞ. ✦ EÏVkLkk yûkhku : õÍTnkh, EfT÷kçk yÚkðk EËTøkk{ yûkhku rMkðkÞLkku fkuE Ãký yûkh ✦ Wå[khýLke heík : EÍTnkh, EfT÷kçk yÚkðk EËTøkk{ yûkhku rMkðkÞLkk fkuE Ãký yûkhLke ÃkkA¤ LkqLk MkkrfLk yÚkðk íkLðeLk ykðu íkku ðkt[Lkkhu LkqLk MkkrfLkLku yÚkðk íkLðeLkLku Mktíkkze Ëuðku. ðkt[Lkkh çku yuf{ku {kxu økwLLkk çkLkkðu íku Ãký sYhe Au. ✦ EÏVk {kxu økwLLkk 1-¼khu økwLLkk h-n÷fku økwLLkk

«Úk{ : ¼khu økwLLkk òu LkqLk MkkrfLk yÚkðk íkLðeLkLke ÃkkA¤ Lke[uLkk{ktÚke fkuE Ãký ¼khu yûkhku økwLLkkLkku æðrLk Ãký ¼khu Úkðku òuEyu. ✦ LkqLk MkkrfLkLkkt WËknhýku :

✦ íkLðeLkLkkt WËknhýku :

(18)

ykðu íkku

çkeòu : n÷fku økwLLkk òu LkqLk MkkrfLk yÚkðk íkku íkLðeLkLke ÃkkA¤ fkuE n÷fku yûkh ykðíkku nkuÞ íkku økwLLkkLkku æðrLk n÷fku nkuðku òuEyu.

✦ LkqLk MkkrfLkLkkt WËknhýku :

✦ íkLðeLkLkkt WËknhýku :

(19)

LkqLk MkkrfLk yLku íkLðeLkLkk rLkÞ{kuLkku [kxo

Lke[uLkk yûkh íkhV Lksh fhku.

Ef÷kçk

EÍTnkh nÕfe

LkqLk MktíkkÞu÷k {e{{kt VuhðkE òÞ Au + çku nkuXku ðå[u swËkE + økwLLkk

økwLLkk ðøkh MÃk»x LkqLkLkku Wå[kh fhku. òu Lke[uLkku yûkh {ktLkk yûkhku{ktLkku nkuÞ íkku

òu Lke[uLkku yûkh çkeòu fkuE Ãký yûkh nkuÞ íkku

(20)

EËTøkk{ EÏVk nfefe òu yûkh fu

nkuÞ íkku

òu yûkh

økwLLkk ðøkhLkku EËTøkk{

{ktLkk yûkhku{ktÚke fkuE nkuÞ íkku

økwLLkk MkkÚkuLkku EËTøkk{

LkqLk yÚkðk íkLðeLkLku fqËe òyku yLku çku LkqLk yÚkðk íkLðeLkLku fqËe òyku yLku økwLLkk yuf{ku {kxu Lke[uLkk yûkhLku økwLLkk MkkÚku Wå[khku. ðøkh fu Lkku Wå[kh fhku.

LkqLk yÚkðk íkLðeLkLkku Wå[kh økwLLkk MkkÚku çku yuf{ku {kxu Mktíkkzu÷k LkqLk{kt çkË÷e Lkk¾ku. çku yf{ku {kxu økwLLkk

òu yûkh fkuE ¼khu yûkhku{ktÚke yuf nkuÞ

yÃkðkËYÃk çkkçkíkku MkõíkLkwt r[ö MkõíkLkk r[öLke nkshe LkqLkLku EËTøkk{ ðøkh MÃk»x heíku Wå[khíkku çkLkkðþu.

rMkðkÞ fu òu íkLðeLkLke ÃkkA¤ nBÍíkw÷ ðM÷ ykðíkwt nkuÞ

òu yûkh fkuE n÷fk yûkhku{ktÚke yuf nkuÞ

fMkúk Mkrník LkqLkLke {kVf íkLðeLk WÃkh LkqLkLkku Wå[kh fhku.

(çkkfeLkk yûkhku)

yk heíku ÷¾kÞ Au :

n÷fku økwLLkk

yk heíku Wå[kh ÚkkÞ Au :

EÍnkh {wí÷f òu LkqLk MkkrfLkknLke ÃkkA¤ yu s þçË{kt fkuE yuf EËTøkk{ ykðu÷ku nkuÞ íkku MÃk»x LkqLkLkku WÃkÞkuøk fhku.

¼khu økwLLkk

Ëhuf rLkÞ{Lkku fuðe heíku Wå[kh fhðku ?

EÍnkh nÕfe ✦ LkqLk MkkrfLk {kxu

yk heíku Wå[khkÞ Au

yk heíku ÷¾kÞ Au

yk heíku Wå[khkÞ Au

yk heíku ÷¾kÞ Au

✦ íkLðeLk {kxu

økwLLkk MkkÚkuLkku EËTøkk{ ✦ LkqLk MkkrfLk {kxu 1.

Lku fqËe òyku.

h. íÞkh ÃkAe ykðíkk yûkh WÃkh fkÕÃkrLkf þÆk {qfku + ÃkAeLkk yûkhLku Lkkf{ktÚke Lkef¤íkku Mðh (çku yuf{ku) ✦ íkLðeLk {kxu

íÞkh ÃkAeLkk yûkh WÃkh

{qfku + íÞkh ÃkAeLkk

yûkh MkkÚku Lkkf{ktÚke Lkef¤íkku yðks (çku yuf{ku)

(21)

økwLLkk ðøkhLkku EËTøkk{ ✦ LkqLk MkkrfLk {kxu LkqLkLku fqËe òyku. ✦ íkLðeLk {kxu çkË÷e Lkk¾ku

yk heíku Wå[khkÞ Au.

yk heíku ÷¾kÞ Au.

EÏVk nfefe ✦ LkqLk MkkrfLk {kxu Lku

MktíkkÞu÷k

{kt Lkkf{ktÚke

Lkef¤íkk yðks MkkÚku çkË÷ku. (çku yuf{ku)

yk heíku Wå[khkÞ Au.

yk heíku ÷¾kÞ Au.

n÷fku økwLLkk

¼khu økwLLkk

✦ íkLðeLk {kxu çkË÷e Lkk¾ku.

MktíkkÞu÷k

Lku Lkkf{ktÚke Lkef¤íkk yðks MkkÚku (çku yuf{ku)

çkË÷e Lkk¾ku.

MktíkkÞu÷k

Lku Lkkf{ktÚke Lkef¤íkk yðks MkkÚku (çku yuf{ku)

çkË÷e Lkk¾ku.

MktíkkÞu÷k

Lku Lkkf{ktÚke Lkef¤íkk yðks MkkÚku (çku yuf{ku)

(22)

n÷fku økwLLkk

¼khu økwLLkk

EfT÷kçk ✦ LkqLk MkkrfLk {kxu Lku

MktíkkÞu÷k

{kt LkkfLkk yðks MkkÚku Vuhðku (çku yuf{ku)

yk heíku Wå[khkÞ Au.

yk heíku ÷¾kÞ Au.

✦ íkLðeLk {kxu yk heíku çkË÷ku.

MktíkkÞu÷k

yk heíku çkË÷ku.

MktíkkÞu÷k

Lku LkkfLkk yðks MkkÚku (çku «nkhku)

yk heíku çkË÷ku.

MktíkkÞu÷k

Lku LkkfLkk yðks MkkÚku (çku «nkhku)

Lku LkkfLkk yðks MkkÚku (çku «nkhku)

yk heíku Wå[khkÞ Au.

(23)

yk heíku ÷¾kÞ Au.

{e{ MkkrfLkkLkk rLkÞ{ku

✦ {e{ MkkrfLkk fkuE nhkfk ðøkhLkku {e{

nkuÞ Au yÚkðk MkwfqLk r[ö MkkÚkuLkku {e{

✦ {e{ MkkrfLkLkk rLkÞ{ku 5 1-EÏVk þVðe h-EËTøkk{ {wíkk{kÚku÷kELk Mkøkeh 3-EÍTnkh þVðe

«Úk{ : EÏVk þVðe ✦ EVfkLkku yÚko : EVfkLkku yÚko ÚkkÞ MktíkkE sðwt. íkuÚke çkLLku nkuXkuLku MktÃkqýo MktMkøko{kt ÷kÔÞk ðøkh {e{Lkk WËT¼ðLku MktíkkzðkLke r¢Þk Au. ✦ EÏVk þVðeLkk yûkhku : (çku) ✦ Wå[khý fhðkLke heík : òu {e{ MkkrfLkLke ÃkkA¤ ykðíkku nkuÞ íkku {e{ yu heíku çkku÷kÞ fu çkLLku nkuXku MktÃkqýo MktMkøko{kt Lk ykðu. ykLke çkkçkík{kt çku «nkhku MkwÄe økwLLkk fhðk{kt ykðu Au. ✦ WËknhýku :

5

rLkÞ{ þkuÄe fkZðk {kxu {nuhçkkLke fheLku Ãkus-31 WÃkh ykðu÷k [kxoLkku Mkt˼o swyku yLku fwhkLkLke rík÷kðík fhíke ð¾íku íkuLku y{÷{kt {qfku.

(24)

çkeòu : EËTøkk{ {wík{kÚku÷eLk Mkøkeh EËTøkk{Lkku yÚko : EËTøkk{Lkku yÚko ÚkkÞ ‘¼u¤ðe Ëuðwt’ yÚkðk çkeò{kt fkuE ðMíkw W{uhðe. MkkrfLk yûkh ÃkAe ykðíkk {wíknŠhf yûkh {e{{kt ¼u¤ðe ËuðkLke fu W{uhLke r¢Þk Au.

{e{Lku íkuLkk

✦ EËTøkk{ {wík{kÚku÷eLk MkøkehLkk yûkhku ✦ Wå[khý fhðkLke heík : òu {e{

MkkrfLkLke ÃkkA¤ fkuE çkeòu {e{ ykðu íkku çkeòu {e{ økwLLkk MkkÚku çku «nkhku Mkrník Wå[khkÞ Au.

✦ WËknhýku :

ºkeòu : EÍnkh þVðe ✦ EÍnkh þVðeLkku yÚko ÚkkÞ : MÃk»x yÚkðk «økx {e{ ✦ EÍnkhu þVðeLkk yûkhku :

yLku

rMkðkÞLkk çkÄk s yûkhku

✦ Wå[khý fhðkLke heík : òu {e{ MkkrfLkknLke ÃkkA¤ yLku fheLku MÃk»xÃkýu Wå[kh Úkðku òuEyu.

rMkðkÞLkku fkuE Ãký yûkh ykðu÷ku nkuÞ íkku çkLLku nkuXkuLkku MktÃkqýo MktÃkfo

✦ WËknhýku :

5

ßÞkhu {e{Lke ÃkkA¤

yÚkðk

ykðu íkku EÍnkh ðÄkhu {sçkqík nkuðku òuEyu yLku íkuLku EÍnkh þVðe yþÆ fnuðkÞ Au.

(25)

{e{ MkkrfLkkLkk rLkÞ{ku Ëþkoðíkku [kxo

Lke[uLkk yûkhku íkhV Lksh fhku.

EÍTnkh þVðe økwLLkk ðøkh MÃk»x {e{Lkku Wå[kh fhku.

(26)

òu ÃkkA¤ ykðíkku yûkh nkuÞ íkku

EÏVk þVðe

òu ÃkkA¤ ykðíkku yûkh nkuÞ íkku

EÆøkk{ {wík{kÚke÷eLk Mkøkeh

MktíkkÞu÷k {e{Lkku Wå[kh fhku + çkLLku nkuXku ðå[u swËkE + økwLLkk

çkeò {e{Lkku Wå[kh fhku + økwLLkk

{Æ

✦ {ÆLkku yÚko : {ÆLkku yÚko ÚkkÞ ÷ktçkku (Wå[kh). ÃkhtÃkhkøkík heíku fËk[ íkuLke ÔÞkÏÞk ykðe nkuE þfu fu {Æðk¤k yûkhku fux÷ef ÃkrhÂMÚkríkyku{kt ÷ktçkk çkLkkððk / ÷tçkkððk. ✦ Wå[khýLke heík : {ÆLku çku Úke A yuf{ku MkwÄe íkuLkk «fkh WÃkh ykÄkh hk¾eLku ÷ktçkku fhe þfkÞ. suLkk WÃkh {Æ ykðíkku nkuÞ íkuðk yûkhku

÷eLk yûkhku 1) Þu MkkrfLkLke ykøk¤ ykðíkku Vínk MkkÚkuLkku yûkh WËknhý

nwYV {ÆeÞkn 1) yr÷V MkkrfLkkn Vínk

Lke ykøk¤ ykðíkku

WËknhý h) ðkð MkkrfLkLke ykøk¤ ykðíkku Vínk MkkÚkuLkku yûkh WËknhý

h) ðkð MkkrfLkkn

Lke ykøk¤ ykðíkku

ÄB{k WËknhý 3) Þu MkkrfLk fMkúk WËknhý

(27)

Lke ykøk¤ ykðíkku

{ËLkk «fkhku ✦ {Ë íkçkeE ✦ {Ë y÷ - çkË÷ ✦ {Ë y÷ yuðÍ ✦ {Ë ykrhÍ r÷MMkwfqLk ✦ {Ë y÷ - ÷eLk ✦ {Ë ðkrsçk {w¥krMk÷ ✦ {Ë òyuÍ {wLVrMk÷ ✦ {Ë ÷krÍ{

{Æ íkçkeE

{Æ íkçkeELkku yÚko ÚkkÞ fwËhíke {Æ. fwËhíke {Æ {kºk {Æðk¤k yûkhku yÚkðk yÚkðk Au (nwÁV {ÆuÞk ) suLke ÃkkA¤ nBÍk fu MkkrfLk yûkh ykðíkku LkÚke. fwËhíke {ÆLku çku yuf{ku MkwÄe ÷tçkkððk{kt ykðu Au.

WËknhý :

(28)

{ktÚke yuf yûkh

{Æ y÷ - çkË÷

{Æ y÷-çkË÷Lke {kºk yuðe s ÔÞkÏÞk ykÃke þfkÞ fu (Ëhuf nBÍkLke ykøk¤ ykðíkku yuf {Æðk¤ku yûkh) {Æ y÷-çkË÷Lke ÃkkA¤ òu fkuE MkkrfLk yûkh yÚkðk íkku nBÍk Lk ykðíkku nkuÞ íkku íkuLku {kºk çku yuf{ku MkwÄe ÷tçkkððk{kt ykðu Au. WËknhý :

{Æ y÷ ‘yuðÍ yuðÍLkku yÚko ÚkkÞ çkË÷ku / ð¤íkh. {Ë yuðÍ þçËLkk ytíku ykðu÷ íkLðeLk VínkLke yË÷kçkË÷e Au ßÞkhu fu yr÷V {Æ MkkÚku íkuLku ¼ªsðíkku nkuÞ. {Æ yuðÍLku çku yuf{ku MkwÄe ÷tçkkðkÞ Au. WËknhý :

7

rMkðkÞ íkk {çkwoíkk

{kxu ðk[fu íkk {çkwoíkk ykðu íÞkhu yxfðwt òuEyu yLku MkwfqLk MkkÚku ‘nu’

(29)

suðku Wå[kh fkZðku òuEyu.

{Æ ykrhÍ r÷MMkwfqLk

{Æ ykrhÍ r÷MMkwfqLkLkku yÚko ÚkkÞ ‘yxfðk {kxuLkku fk{[÷kW {Æ’. fkuE {Æ íkçkeELke ÃkkA¤ òu þçËLku ytíku fkuE yûkh ykðu fu suLku fk{[÷kW MkkrfLk çkLkkððk{kt ykðu÷ nkuÞ, fkhý fu ðkt[Lkkhu þçËLkk ytíku yxfðkLkwt nkuÞ Au, íÞkhu ðkt[Lkkhu {Æ íkçkeELku {Æ yrhÍ r÷MMkwfqLk çkLkðk {kxu ÷tçkkððku òuEyu. {Æu yrhÍ r÷MMkwfqLkLku çku, [kh fu A yuf{ ÷tçkkðe þfkÞ.

Mkh¤íkk ¾kíkh, ykÃkýu íkuLku [kh yuf{ku MkwÄe ÷tçkkðeþwt.

LkkutÄ : yk {Ë Võík íÞkhu s yÂMíkíð Ähkðu Au fu ßÞkhu ðkt[Lkkh íku þçË WÃkh yxfe òÞ. òu ðkt[Lkkh íkuLkk WÃkh yxfu Lknª íkku íkuLku {Ë íkçkeE íkhefu økýðku òuEyu. WËknhý :

{Ë y÷ - ÷eLk

÷eLkLkku yÚko ÚkkÞ Mkh¤ (Mknu÷ku) ÷eLk yûkhku ðkð yÚkðk Þu MkkrfLkLkk Ãknu÷kt yuf Vínk MkkÚkuLkk yuf yûkh MkkÚku ykðu Au. yk {Æ õÞkhu fhðku ? òu ÷eLk yûkhku{ktÚke yufLke ÃkkA¤ þçËLkk ytíku fkuE yûkh ykðu fu su yxfðkLku ÷eÄu 8 MkkrfLk ÚkÞu÷ku nkuÞ íkku ðkt[Lkkhu ÷eLk yûkhLku ÷tçkkððku òuEyu. ðkt[Lkkh çku, [kh yÚkðk A yuf{ku MkwÄe ÷tçkkððkLkwt ÃkMktË fhe þfu Au. WËknhý :

8

òu ðk[f Lknª yxfu íkku fkuE {Ë Lknª ðÃkhkÞ.

(30)

{Æ ðkrsçk {w¥krMk÷ ðkrsçk yux÷u VhrsÞkík yLku {w¥krMk÷ yux÷u òuzkÞu÷ku òu fkuE {Ëðk¤ku yûkh ( yÚkðk yÚkðk ðkt[Lkkhu íkuLku 4-Ãk yuf{ MkwÄe ÷tçkkððku.

)Lke ÃkkA¤ nBÍk ( ) fu su yu s þçË{kt nksh nkuÞ íkku

WËknhý :

{Ë òyuÍ {wLVrMk÷

òyuÍLkku yÚko ÚkkÞ ÃkhðkLkøke yÃkkÞu÷, {wLVrMk÷Lkku yÚko ÚkkÞ Aqxkt Ãkkzu÷. òu {Ëðk¤ku yûkh ( yÚkðk yÚkðk ) þçËLkk ytíku nksh nkuÞ yLku íkuLke ÃkkA¤ nBÍk ( ) ykðu÷ nkuÞ fu su íÞkh ÃkAeLkk þçËLke þYykík{kt nksh nkuÞ íkku ðkt[Lkkh {Ëðk¤k yûkhLku 4-Ãk yuf{ MkwÄe ÷tçkkðu íku yÃkurûkík Au fu su {Ë òEÍ {wLVrMk÷ nkuÞ Au.

WËknhý :

9

òu ðkt[Lkkh þçËLkk ytíku

ykLkk suðwt {ËLkwt r[ö ykðu÷ nkuÞ íkuðk þçË WÃkh yxfu íkku íku {ÆLku {Æ íkçkeE (çku yuf{ku) {kLkðk{kt ykðþu.

(31)

{Æ ÷krÍ{

{Æ ÷krÍ{Lkk «fkhku

{Æ ÷krÍ{ fr÷{e

{Æ ÷krÍ{ nhVe

{wþ¬÷

{w¾^VV

{wþ¬÷

{w¾^VV

A yuf{ku

A yuf{ku

A yuf{ku

A yuf{ku

1 - {Ë ÷krÍ{ fr÷{e {wþ¬÷ òu fkuE {Ëðk¤k yûkhLke ÃkkA¤ fkuE {wþÆË yûkh ykðu÷ku nkuÞ íkku ðkt[Lkkh {Æðk¤k yûkhLku ÷tçkkðu íku sYhe Au. íkuLku A yuf{ku {kxu ÷tçkkððku òuEyu.

WËknhý :

(32)

h - {Æ ÷krÍ{ fr÷{e {w¾^VV òu {Ëðk¤k yûkhLke ÃkkA¤ fkuE MkkrfLk yûkh ykðu÷ku nkuÞ fu su yu s þçË{kt nksh nkuÞ íkku ðkt[Lkkhu {Æðk¤k yûkhLku ÷tçkkððkLke sYh Ãkzu Au. íkuLku Ãký A yuf{ku fhíkkt ykuAku ÷tçkkððku.

WËknhý : ykðku rfMMkku fwhkLk{kt {kºk yk yuf s Au.

3 - {Æ ÷krÍ{ nhVe {wþ¬÷ òu {Ëðk¤k yûkhLke ÃkkA¤ fkuE {wþÆkË yûkh ykðu÷ku nkuÞ íkku ðkt[Lkkhu {Ëðk¤k yûkhLku ÷tçkkððku sYhe Au. yk {Æ A yuf{ku {kxu ÷tçkkððku s òuEyu.

WËknhýku : yk heíku Wå[khkÞ

yk heíku ÷¾kÞ

A yuf{ku

A yuf{ku

A yuf{ku

(33)

h - {Æ ÷krÍ{ nhVe {w¾^VV òu fkuE {Æðk¤k yûkhLke ÃkkA¤ fkuE MkkrfLk yûkh ykðíkku nkuÞ íku çkLLku yuf s þçË{kt nksh nkuÞ íkku ðkt[Lkkhu {Æ ðk¤k yûkhLku ÷tçkkððku sYhe Au. yk {ÆLku A yuf{ku {kxu ÷tçkkððku s òuEyu. WËknhýku : yk heíku Wå[khkÞ

yk heíku ÷¾kÞ

A yuf{ku

A yuf{ku

A yuf{ku

A yuf{ku

10

yk yûkhku{kt ykðu÷ {Æ, {Æ íkçkeE Au fu suLku {kºk çku yuf{ku Au.

(34)

{Æ Ëþkoðíkku [kxo

òu íku yr÷V {Æ nkuÞ íkku

{ÆLku ykLke nksheLke sYh nkuÞ Au.

{Æðk¤k yûkhku yÚkðk

(35)

suLkwt Ãkrhýk{ íkLðeLk Vínk WÃkh yÚkðk yxfðkÚke nBÍk ykðu Au íkku fkuE MkkrfLk rMkðkÞ fu yûkh rMkðkÞLkku íkk fkuE Ãký yûkh {çkqoíkk WÃkh ÃkkA¤ ykðu÷ íkLðeLk nkuÞ nkuÞ

{Æ yuðÍ

{Æ íkçkeE

÷eLk yûkhku

yÚkðk

yÚkðk

Þu yÚkðk ðkð MkkrfLkknLke ykøk¤ Vínk

ykøk¤ nBÍk ykðu÷ nkuÞ

suLke ÃkkA¤ ykðu

suLke ÃkkA¤ nBÍk ykðu

Úkku¼ðkLku ÷eÄu suLke ÃkkA¤

{wþÆkË yûkh

MkkrfLk yûkh

MkkrfLk yûkh yu s

íÞkh ÃkAeLkk

hkufkýLku ÷eÄu

ykðu {Æ ÷krÍ{ fr÷{e {wþ¬÷

{Æ {Æ ÷krÍ{ ÷krÍ{ nhVe nhVe {wþ¬÷ {wþ^VV

{Æ ÷krÍ{ fr÷{e {wþ^VV

þçË{kt

fkuE MkkrfLk þçË ykðu {Æ ðkrsçk {w¥krMk÷

{Æ y÷ çkË÷

suLke ÃkkA¤

þçË{kt

{Æ òEÍ {wLVrMk÷

{Æ ykrhÍ r÷MMkwfqLk

÷eLk {Æ

A yf{ku çku yf{ku 4-Ãk yuf{ku

h, 4 yÚkðk 6 yuf{ku

þçËkuLkk ytíku yxfðkLke r¢Þk

(36)

AuÕ÷k yûkh WÃkh Vínk{kt çkË÷kE òÞ Au + yr÷V {Ë

ytíku íkk ‘{çkqoíkk’ ykðíkk nkuÞ íkuðk þçËku

MkkrfLkkn{kt çkË÷kÞ Au ¼÷uLku íkk’{çkqoík WÃkh fkuE Ãký nhkfk ykðu÷ nkuÞ

íkLðeLk Vínk rMkðkÞLkk ytíku fkuE nhkfk ykðíkk nkuÞ íkuðk þçËku

ytíku {wþÆkË yûkhku ykðíkk nkuÞ íkuðk þçËku òu {e{ LkqLk fu f÷k÷k rMkðkÞLkku fkuE yûkh nkuÞ íkku

AuÕ÷k yûkh WÃkh MkwfqLk{kt çkË÷kÞ Au. MkwfqLkLke MkkÚku çkLLku yuf Mkh¾k þçËku WÃkh ðkt[LkkhLkk yðks{kt Úkkuzk ykt[fk (Lkçkú) MkkÚku yxfu Au.

11

yk heíku ðkt[Lkkhu fwhkLkLke rík÷kðík fhíke ð¾íku yxfðwt òuEyu.

òu yûkh {e{ yÚkðk LkqLk {wþÆkË nkuÞ

nhkfk MkkÚku yxfíkwt LkÚke yLku çku yuf{ {kxu økwLLkk çkLkkðu Au. MkwfqLk MkkÚku

ytíku MkkrfLk yûkhku yÚkðk {Æðk¤ku yûkh ykðíkku nkuÞ íkuðk þçËku ( yÚkðk òu fÕf÷k yûkh nkuÞ íkku yÚkðk )

{sçkqík fÕf÷k MkkÚku yxfu Au.

fkuE VuhVkh Lknª

ytíku íkLðeLk Vínk ykðíkk nkuÞ yuðk þçËku

‘n’ MkkÚku yxfu Au. fÕf÷k MkkÚku yxfu Au.

þçËLkk ytíku yuf ðÄkhkLkwt {ÆLkwt r[ö. yk ðÄkhkLkk {ÆLke WÃkuûkk fheLku ðkt[Lkkhku íÞkt yxfu Au yLku çku yuf{ku {kxu Mkk{kLÞ {Æ çkLkkðu Au.

yûkhkuLke økwýð¥kkyku

rðhkuÄe þçËku ðøkhLke fkÞ{e økwýð¥kkyku

rðhkuÄe þçËku MkkÚkuLke fkÞ{e økwýð¥kkyku

(37)

y÷ snÙ

y÷ nBMk

1. fÕf÷k yík-íkðkMMkwík

2. yMMkVeh yrþÆkn

yho¾kðk

5. yík-ík¢eh

íkÂMík÷k

EÂMíkVk÷

6. yík-íkV~þe 7. EÂMíkíkk÷n

EÂLVíkk

Eíçkkf

yÍ÷kf

EM{ík

3. y÷-÷eLk 4. y÷-ELkrnhkV

«Úk{ : rðhkuÄe þçËku MkkÚkuLke fkÞ{e økwýð¥kkyku

ÔÞkÏÞkykuLkk «fkhku

snÙ

nBMk ✶ þkÂçËf yÚko ÚkkÞ ðuþÃk÷xku, Mktíkkzðwt.

✶ þkÂçËf yÚko ÚkkÞ MÃk»x/Ëu¾kíkwt nkuðwt

✶ Ãkkrh¼kr»kf heíku íkuLkku yÚko ßÞkhu fkuE þçËLke

✶ Ãkkrh¼kr»kf heíku íkuLkku yÚko ÚkkÞ ïkMkLku íkkuze

{q¤¼qík Lkçk¤kELku fkhýu, íkuLkk {¾ús WÃkh

Lkk¾ðkLke r¢Þk ßÞkhu fkuE þçËLke {q¤¼qík

íkuLkk ykÄkh{kt Lkçk¤kE ÃkuËk fhíkkt ïkMk [k÷w

þÂõíkLku ÷eÄu íkuLkku Wå[kh fhíkkt, íkuLkk {¾ús WÃkh

hk¾ðku yuðku ÚkkÞ Au.

{kuxk ¼køku ykÄkh hk¾ðkLkwt fkhý çkLkkðíkkt. ✶ çkkfeLkk yûkhku{kt yk økwýð¥kk nkuÞ Au.

✶ Lke[uLkk yûkhku yk økwýð¥kk Ähkðu Au.

(38)

rþÆkn

hÏðkn ✶ þkÂçËf heíku yÚko ÚkkÞ Lkh{kþ ✶ Ãkkrh¼kr»kf heíku yÚko ÚkkÞ yûkhLkk {¾ús

yík-íkðMMkwík ✶ þkÂçËf heíku yÚko ÚkkÞ {æÞ{íkk/Lkh{kþ

✶ þkÂçËf heíku yÚko ÚkkÞ {sçkqíkkE ✶ Ãkkrh¼kr»kf heíku yÚko ÚkkÞ yðksLkwt

(39)

WÃkh, íkuLkk ykÄkh{kt Lkçk¤kE ÃkuËk fheLku

✶ Ãkkrh¼kr»kf heíku íkuLkku yÚko ÚkkÞ {sçkqíkkE

íkqxe sðwt fu ßÞkhu yûkhLkku Wå[kh

yLku Lkh{kþLke ðå[uLkwt suÚke yk þçËLkku

fhðk{kt ykðíkku nkuÞ fu su {nËytþu

yûkhLkku Wå[kh fhíke ð¾íku æðrLkLkwt [k÷w

Wå[kh fhíkkt yðks ytþík: [k÷w hnu yLku

íkuLkk {¾ús WÃkh ykÄkh hk¾eLku

ytþík: íkqxe òÞ.

Ãkrhý{íkku nkuÞ.

hnuðwt. ✶ rþÆkn yLku íkðMMkwík rMkðkÞLkk çkeò çkÄk

✶ yk ftE íkuLke ÃkkuíkkLke y÷øk økwýð¥kk LkÚke

✶ Lke[uLkk yûkhku{kt yk økwýð¥kk nkuÞ

s yûkhku{kt yk økwýð¥kk Au. Ãkhtíkw rþÆkn yLku hÏðkn yk çkLLkuLke ðå[u ykðu Au. ✶ Lke[uLkk yûkhku{kt yk økwýð¥kk òuðk {¤u Au:

Au.

EÂMík÷k ✶ þkÂçËf heíku yÚko ÚkkÞ Ÿ[u [Zkððwt. ✶ Ãkkrh¼kr»kf heíku íkuLkku yÚko ÚkkÞ Au þçËLkku Wå[kh fhíke ð¾íku S¼Lkk ÃkkA¤Lkk ¼køkLku {kuZkLkk íkk¤ðk íkhV Ÿ[u [Zkððe íku. ✶ su yûkhku{kt yk økwýð¥kk Au íku yk yûkhku Au :

EÂMíkVk÷ ✶ þkÂçËf heíku yÚko ÚkkÞ Lke[u fhðwt yÚkðk Ãkkze Ëuðwt. ✶ Ãkkrh¼kr»kf heíku íkuLkku yÚko ÚkkÞ Au þçËLkku Wå[kh fhíke ð¾íku S¼Lku {kuZkLkk íkk¤ðkÚke Lke[u hk¾ðe. ✶ EÂMík÷k WÃkhkt í kLkk çkÄk s yûkhku { kt EÂMíkVk÷Lke økwýð¥kk nkuÞ Au.

Eíçkkf ✶ þkÂçËf heíku yÚko ÚkkÞ [kuxkzðwt / òuzðwt. ✶ Ãkkrh¼kr»kf heíku íkuLkku yÚko ÚkkÞ Au þçËLkku Wå[kh fhíke ð¾íku S¼Lku {kuZkLkk íkk¤ðk MkkÚku [kutxkzðe íku. ✶ Lke[uLkk yûkhku yk økwýð¥kk Ähkðu Au.

EÂLVíkkn ✶ þkÂçËf heíku yÚko ÚkkÞ y÷øk fhðwt íku. ✶ Ãkkrh¼kr»kf heíku íkuLkku yÚko ÚkkÞ Au þçËLkku Wå[kh fhíke ð¾íku S¼Lku {kuZkLkk íkk¤ðkÚke y÷øk hk¾ðe íku. ✶ Eíçkkf rMkðkÞLkk çkÄk s yûkhku EÂLVíkknLke økwýð¥kk Ähkðu Au.

✶ LkkutÄ : yk yûkhku{kt Ãký EÂMík÷k nkuÞ Au.

EÍ÷kf ✶ þkÂçËf heíku yÚko ÚkkÞ ðkýeLkku yM¾r÷ík «ðkn. ✶ Ãkkrh¼kr»kf heíku íkuLkku yÚko ÚkkÞ ¾qçk s Mkh¤íkkÚke yLku S¼Lke çkLLku çkkswyku yLku nkuXku{ktÚke Lkef¤íkk yûkhkuLkwt ¼k»kk Wå[khý òýu fu íku çknkhLke çkkswyu Mkhfíkwt nkuÞ. ✶ Lke[uLkk yûkhku yk økwýð¥kk Ähkðu Au.

(40)

EM{kík ✶ þkÂçËf heíku yÚko ÚkkÞ fkÞo fhíkkt Úkt¼e sðwt. ✶ Ãkkrh¼kr»kf heíku íkuLkku yÚko ÚkkÞ Au þçËkuLkk {¾ús{ktÚke ¾qçk s íkkfkík, ÂMÚkhíkkÚke þçËkuLkwt Úkíkwt ¼k»kk Wå[khý fu suLkk ðøkh yûkhLkwt ¼k»kk Wå[khý Lk ÚkkÞ. ✶ çkeò çkÄk yûkhku yk økwýð¥kk Ähkðu Au.

çkeS : rðhkuÄe þçËku ðøkhLke fkÞ{e økwýð¥kkyku

ÔÞkÏÞkyku yLku «fkhku 1. fÕf÷n ✶ þkÂçËf heíku íkuLkku yÚko ÚkkÞ Ãkz½ku Ãkkzðku / «ríkÄku»k fhðku. ✶ Ãkkrh¼kr»kf heíku yk yuf fkÞ{e økwýð¥kk Au fu su Ãkz½kðk¤ku yðks WíÃkLLk fhu Au yÚkðk íkku {¾ús{kt Úkkuzef Äúwòhe WíÃkLLk fhu Au. Lke[uLkk Ãkkt[ yûkhku{kt yk økwýð¥kk òuðk {¤u Au.

Wå[khLke íkkfkíkLku yLkw÷ûkeLku fÕf÷kLke ºký {kºkkyku Au. ✶ MkkiÚke {sçkqík : fÕf÷kLkk {wþÆkË yûkh WÃkh ßÞkhu yxfðk{kt ykðu íÞkhu. ✶ {sçkqík : ßÞkhu fÕf÷kLkk MkkrfLk yûkh WÃkh yxfðk{kt ykðu íÞkhu. ✶ rLkçko¤ : fÕf÷kLkku MkkrfLk yûkh ßÞkhu þçËLke {æÞ{kt ykðu÷ku nkuÞ íÞkhu.

(41)

h. yMk-MkVeh ✶ þkÂçËf heíku yÚko ÚkkÞ rMkMkkuxe. ✶ Ãkkrh¼kr»kf heíku, þçËkuLku Wå[khíke ð¾íku Lkef¤íkk rMkMkkuxe suðk yðksLke Mðk¼krðf ½xLkk Au. ✶ Lke[uLkk yûkhku yk økwýð¥kk Ähkðu Au.

3. y÷-÷eLk ✶ þkÂçËf heíku íkuLkku yÚko ÚkkÞ Au Lkh{kþ/{]Ëwíkk. ✶ Ãkkrh¼kr»kf heíku íkuLkku yÚko ÚkkÞ Au þçËLkk {¾ús{ktÚke þçË{kt hnu÷e fwËhíke Mkh¤íkk yLku Lkh{kþ MkrníkLkwt ¼k»kk Wå[khý. ✶ Lke[uLkk yûkhku{kt yk økwýð¥kk nkuÞ Au. ✶ ðkð MkkrfLkk ✶ ÞkÞ MkkrfLkkn

Lke ykøk¤ ykðu÷ Vínk MkrníkLkku yûkh Lke ykøk¤ ykðu÷k Vínk MkrníkLkku yûkh

4. y÷ - EÂLnhkV ✶ þkÂçËf heíku íkuLkku yÚko ÚkkÞ Au ykzwt Vtxkðwt. ✶ Ãkkrh¼kr»kf heíku ‘÷k{’Lkku yLku ‘÷k{’ íkhVLkku Wå[kh fhíke ð¾íku ßÞkhu ‘hu’Lkk ‘h’ {¾ús íkhV S¼Lke Mnus VtxkðkLke r¢Þk Au. ✶ yk økwýÄ{o {kºk Lke[uLkk yûkhku{kt òuðk {¤u Au.

(42)

5. yík-íkfheh ✶ þkÂçËf heíku íkuLkku yÚko ÚkkÞ Au ÃkwLkhkðíkoLk. ✶ Ãkkrh¼kr»kf heíku íkuLkku yÚko ÚkkÞ Au yuðk yûkhLkku Wå[kh fhíke ð¾íku fu su yuf fhíkkt ðÄkhu ð¾ík Wå[khkíkk yûkh{kt Ãkrhý{u Au íÞkhu S¼Lkwt ftÃkLk ÚkðkLke r¢Þk. ✶ yk yðks {kºk

(hu){kt òuðk {¤u Au.

LkkutÄ : çkeS yMk{kLk økwýð¥kkykuLke su{ yk yûkhLkku Wå[kh fhíke ð¾íku ykÃkýu yk økwýð¥kkÚke Ëqh hnuðwt òuEyu.

6. yík - íkV~þe ✶ þkÂçËf heíku íkuLkku yÚko ÚkkÞ Au yksw çkksw rðMíkhðwt. ✶ Ãkkrh¼kr»kf heíku þçËLku Wå[khíke ð¾íku {kuZk{kt yûkhLkk yðksLkwt ykswçkksw rðMíkkh Ãkk{ðwt íku Au. ✶ yk økwýÄ{o {kºk ‘þeLk’{kt s òuðk {¤u Au.

7. EÂMíkíkk÷n ✶ þkÂçËf heíku íkuLkku yÚko ÷tçkkððkLke r¢Þk ÚkkÞ Au. ✶ Ãkkrh¼kr»kf heíku íku Au íkuLkk Mk{økú {¾ús{kt yðksLku ÷tçkkððkLke r¢Þk - íkuLke þYykíkÚke ÷ELku ytík MkwÄe (1.Ãk Úke 1.7Ãk yuf{) ✶ yk {kºk yûkh {kxuLkk MkwfqLkLkk yÚkðk þÆknLkk MÚkkLk{kt s òuðk {¤u Au.

(43)

Mkt˼o ÃkwMíkfku 1. fwhykLk þheV h. yçËw÷ðkrnË n{eË ‘økúuzuz MxuÃMk ELk fwhkLk hezªøk’ {wÂM÷{ yußÞwfuþLk yuLz ÷exhhe MkŠðMkeÍ r{Þk{e, yuVyu÷. h001.

3. nMMkkLk rçkLk Mk÷e{, http://saaid.net/book/open.php?cat=2&book=98, 1994 4. nkYLk ykh. çkfkE, ‘÷uxTMk çÞwxeVkÞ yðh huMkexuþLk’ ºkeS ykð]r¥k, VuEÚk Ãkç÷efuþLk.

rhÔÞwz çkkÞ Ëk÷eÞk {uze

(44)

yk ÃkwMíkf... yk ÃkwMíkf fwhkLkLke rík÷kðík yu heíku fhðkLkwt þe¾ðu Au fu su heíku íku yuðk ÷kufku {kxu LkkrÍ÷ ÚkÞwt níkwt fu suyku yhçke {q¤ ÷¾kýLku fuðe heíku ðkt[ðwt íku òýu Au. yk ÃkwMíkf íkßðeËLkk MkkiÚke Mkh¤ rLkÞ{ku{ktÚke Äe{u Äe{u ykøk¤ ðÄu Au fu su{Lkku y{÷ yuðk LkkLkk Mkqhku Ãkh fhe þfkÞ fu su{Lku {kuxk ¼køkLkk ÷kufku òýíkk nkuÞ Au, Lk{kÍ Ëhr{ÞkLk rík÷kðík fhíkk nkuÞ Au. rþûkf xwfzu xwfzu yk rLkÞ{kuLku þe¾ðe þfu Au yLku Mkqhyu yLLkkMkÚke þY fheLku Ëhuf Mkqhk WÃkh íkuLkku yk heíku y{÷ fhe þfu Au íÞkt MkwÄe fu ßÞkt MkwÄe þe¾Lkkh ÔÞÂõíkyku fwhykLk ÃkZíke ð¾íku çkÄk s rLkÞ{kuLku nMíkøkík fhe Lk ÷u. yÕ÷kn ykÃkýLku yuðwt þe¾ðu fu su ykÃkýLku VkÞËku fhkðu yLku su ftE íkuýu þe¾ÔÞwt Au íkuLkkÚke ykÃkýLku VkÞËku Ãknkut[kzu.

-{nk yu{. hkrþË