Θεωρίες Μάθησης Θάλεια Χατζηγιάννογλου Σχολική Σύμβουλος ΠΕ06
Στόχοι του σεμιναρίου • Να γνωρίζετε τα βασικά σημεία των σημαντικότερων θεωρητικών προσεγγίσεων για το φαινόμενο της μάθησης. • Να κατανοείτε την έννοια της μάθησης και να αντιλαμβάνεστε τις επιπτώσεις της κάθε θεωρητικής προσέγγισης στην πρακτική της εκπαίδευσης. • Να αξιοποιείτε τις θεωρίες αυτές για να βελτιστοποιήσετε την πρακτική σας ως εκπαιδευτικοί.
Ερωτήματα • • • •
Τι είναι μάθηση; Τι πιστεύετε για τη μάθηση; Τι κάνει τη μάθηση αποτελεσματική; Συγκρίνετε τη μάθηση στο σχολείο με τη μάθηση στη ζωή.
Τι είναι μάθηση; • Αλλαγή συμπεριφοράς προς το καλύτερο ή το χειρότερο. • Αλλαγή που συντελείται μέσα από την άσκηση και την εμπειρία. • Ικανότητα προσαρμογής σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον. • Απόκτηση γνώσης. Κριτήρια μάθησης • Η μάθηση εμπεριέχει την αλλαγή • Η μάθηση «αντέχει» στο χρόνο • Η μάθηση αποτελεί προϊόν εμπειρίας
Τι χαρακτηρίζει την ανθρώπινη μάθηση; • • • • • • • • •
Αμοιβαιότητα (reciprocity). Κοινωνικός χαρακτήρας της μάθησης. Αφηρημένη σκέψη Αποθήκευση πληροφορίας εκτός σώματος Μεταγνώση (think about thinking) Σκέψη για τα συναισθήματα Απεικόνιση σκέψεων και συναισθημάτων Ηθική (Robert Coles, 1997. Δεν αρκεί τα παιδιά να ξέρουν το σωστό και το λάθος. Πρέπει να ενεργούν με το σωστό τρόπο) Αναζήτηση προβλημάτων Μάθηση μέσω εμπειρίας
Η μάθηση σήμερα (Kaser & Halbert, 2009) Από μαθητές (students)
Σε ανθρώπους που μαθαίνουν (Learners)
• Εξάρτηση από τον εκπαιδευτικό
• Μεγαλύτερη αυτονομία και εργασία σε ομάδες
• Η μάθηση παρουσιάζεται ως εργασία (work, tasks)
• Ξεκάθαροι στόχοι και μαθησιακοί σκοποί. • Μάθηση σε βάθος
• Αποφυγή πρόκλησης
• Αποδοχή πρόκλησης
• Εξωτερικά κίνητρα και αμοιβές για την επίδοση
• Εσωτερικά κίνητρα
• Κείμενα, έντυπο υλικό, παραδοσιακές πηγές από τον εκπαιδευτικό
• Οι μαθητές έχουν πρόσβαση σε ποικιλία πηγών και αναπτύσσουν τεχνικές προσδιορισμού έγκυρων πηγών
4 βασικές θεωρίες μάθησης
Βασικές θεωρίες μάθησης (Συμπεριφορισμός) • Η μάθηση είναι αλλαγή συμπεριφοράς. • Ο μαθητής είναι κενό χαρτί. • Οι αμοιβές οδηγούν στην επιθυμητή συμπεριφορά. • Η μάθηση δεδομένων (facts) και βασικών δεξιοτήτων προηγείται της κατανόησης. • Για τη διδασκαλία μιας σύνθετης έννοιας απαιτείται ο «τεμαχισμός» της σε επιμέρους έννοιες, διδασκαλία και αξιολόγηση (testing) αυτών των μερών ξεχωριστά.
Βασικές θεωρίες μάθησης (Κοντρουκτιβισμός) • Εστιάζει στη διαδικασία της σκέψης και στη γνωστική λειτουργία (ποια γνωστικά μοντέλα χρησιμοποιούν οι μαθητές, όταν αντιδρούν σε νέα προβλήματα;) • Η μάθηση εμπεριέχει την ανάλυση και το μετασχηματισμό της νέας πληροφορίας. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί, βάσει των όσων ο μαθητής γνωρίζει και καταλαβαίνει. • Ο μαθητής πρέπει να αναστοχαστεί πάνω στη μάθηση και να προσδιορίζει από μόνος του το αν κατανοεί. Αυτό απαιτεί αυτορρύθμιση και αυτογνωσία (selfregulation and self-awareness) • Η μάθηση είναι κοινωνική- αλληλεπίδραση εκπαιδευτικού-μαθητή ή μεταξύ συνομηλίκων (Lev Vygotsky).
• •
•
•
Βασικές θεωρίες μάθησης (Ο κύκλος της μάθησης) Μια μαθησιακή διεργασία ξεκινά όταν ένα άτομο βιώνει μια εμπειρία. Το επόμενο βήμα είναι η κατανόηση των επιδράσεων στο συγκεκριμένο πλαίσιο που βιώθηκε η εμπειρία καθώς και η αναγωγή τους σε άλλα πλαίσια ή καταστάσεις. Στο τρίτο βήμα το βασικό στοιχείο είναι η διαμόρφωση κανόνων που περιγράφουν τη γενική αρχή στην οποία υπάγεται η συγκεκριμένη δράση. Το τελευταίο βήμα, σύμφωνα με τον Kolb, είναι η εφαρμογή, δηλαδή η νέα δράση σε νέες καταστάσεις.
Η πλαισιοθετημένη μάθηση (situated learning) Wenger and Lave (1991)
• Σύμφωνα με το πρότυπο της πλαισιοθετημένης μάθησης, η διεργασία της μάθησης περιλαμβάνει τη συμμετοχή σε κοινότητες μάθησης, οι οποίες ονομάζονται «κοινότητες πρακτικής» (communities of practice) (Lave & Wenger, 1991. Smith, 2003). • Mάθηση είναι η δημιουργία νοήματος μέσα από την κοινωνική αλληλεπίδραση, δηλαδή η ερμηνεία της εμπειρίας μέσα σε πραγματικές καταστάσεις και βιώματα.
Η εξίσωση 80/20
Νευροεπιστήμες (νευρώνες)
• Νευρώνες (βασικές κυτταρικές λειτουργίες: σύνθεση πρωτεϊνών και παραγωγή ενέργειας)
• 100δισ., διαφορετικά μεγέθη και σχήματα • Μεταφέρουν μηνύματα, μέσω ηλεκτροχημικών διεργασιών. • Δενδρίτες: Μεταφέρουν τα ηλεκτρικά σήματα στο κέντρο του κυττάρου. • Άξονες: Απομακρύνουν την πληροφορία από το σώμα του κυττάρου.
Το πείραμα key/case Το άτομο συγκεντρώνει την προσοχή του στη διαχωριστική γραμμή στο κέντρο της οθόνης. Στην αριστερή πλευρά προβάλλονται τα γράμματα K-E-Y που αναβοσβήνουν ανά κλάσμα δευτερολέπτου. Στη δεξιά τα γράμματα C-A-S-E που αναβοσβήνουν όμοια. Όταν ρωτηθεί το άτομο τι είδε απαντά case (το αναγνώρισε γράμμα προς γράμμα). Όταν του ζητήθηκε να επιλέξει με το αριστερό χέρι ένα από τα αντικείμενα κάτω από το τραπέζι επέλεξε το κλειδί. Άρα η δεξιά πλευρά δεν αρθρώνει με το λόγο αυτά που βλέπει. Επεξεργάζεται τις πληροφορίες ολιστικά (όλες μαζί, ταυτόχρονα), αντί να κατακερματίζει τις πληροφορίες.
Λειτουργίες των ημισφαιρίων Αριστερό
Δεξιό
Αίσθηση του χρόνου
Αντίληψη του παρόντος
Γλώσσα
Αναγνώριση μοτίβων
Ομιλία
Συνθετικό
Λογικό
Ολιστικό
Αναλυτικό
Εικαστικές τέχνες
Ακολουθιακό Διαδικασίες σχετικές με μαθηματικά και γραμματική
Μουσική
Επεξεργασία συναισθημάτων Μαθαίνει με υποσυνείδητο τρόπο
Πείτε το χρώμα και όχι τη λέξη
Μνήμη XCN NPH DFB ICI ANC AAX
Μνήμη X CNN PHD FBI CIA NCAA X
Από τη μνήμη εργασίας στη μακρόχρονη μνήμη
• • • • • •
Ακολουθώ συγκεκριμένο σχέδιο Κάνω συνδέσεις Αναπτύσσω προσωπικό ενδιαφέρον Συνδέω με προηγούμενη εμπειρία Εμπλέκομαι συναισθηματικά Κάνω εξάσκηση
Στυλ μάθησης • Οπτικός (visual) τύπος • Ακουστικός (auditory) τύπος • Κιναισθητικός (kinesthetic) τύπος Έρευνα Bricheno & Younger, 2004 (Μ. Βρετανία)
• 40% των μαθητών είναι κιναισθητικοί, 35% οπτικοί και 25% ακουστικοί • Η διατήρηση της μάθησης είναι υψηλότερη στους κιναισθητικούς και χαμηλότερη στους ακουστικούς • Οι μαθητές δείχνουν και τα τρία στυλ μάθησης αλλά ένα είναι το κυρίαρχο. Χάνουν το ενδιαφέρον και δε συγκεντρώνονται στα «αδύναμα» στυλ μάθησης.
Ο κόσμος της μάθησης • 10-11 χρονών • Ώρες στο σχολείο • Ώρες στο σπίτι • Ώρες στον εικονικό κόσμο (Baroness Susan Greenfield, 2010)
Ο κόσμος της μάθησης • 10-11 χρονών • Ώρες (το χρόνο) στο σχολείο Ώρες στο σπίτι 1.277 • Ώρες στον εικονικό κόσμο (Baroness Susan Greenfield, 2010) Έρευνα στην Οξφόρδη, Αγγλία
900
1.934
Αλλά δεν έχω τους πόρους….
Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας