Frank Braley & Eric Le Sage
11|12
27.03.2012 Piano 5/5
Praktisch 20u15 start concert | concertzaal 20u55 pauze 22u00 vermoedelijk einde concert
Piano 2011 | 2012 Abdel-Rahman El Bacha di 11 oktober 2011
1/5
Tae-Hyung Kim do 8 december 2011
2/5
Alexandre Tharaud di 31 januari 2012
3/5
Elisso Wirssaladze vr 17 februari 2012
4/5
Frank Braley & Eric Le Sage di 27 maart 2012
5/5
Met de steun van
Pralines voor de artiesten worden geschonken door Patisserie & Chocolaterie Joost Arijs. www.joostarijs.be
Programma R. SCHUMAN (1810-1856) Bilder aus Osten, zes impromptus voor piano vierhandig, opus 66 Lebhaft Nicht schnell und sehr gesangvoll zu spielen Im Volkston Nicht Schnell Lebhaft Reuig andächtig
J. BRAHMS (1833-1897) Variaties op een thema van Schumann voor piano vierhandig, opus 23 W.A. MOZART (1756-1791) Sonate voor twee piano’s KV 448 Allegro con spirito Andante Molto Allegro
PAUZE F. SCHUBERT (1797-1828) Rondo in A voor piano vierhandig D 951, ‘Grand Rondeau’ J. BRAHMS Variaties op een thema van Haydn voor twee piano’s, opus 56b Thema ‘Chorale St. Antoni’: Andante Variatie I Andante con moto Var. II Vivace Var. III Con moto Var. IV Andante Var. V Poco presto Var. VI Vivace Var. VII Grazioso Var. VIII Poco presto Finale: Andante
23.03.2012 | Frank Braley & Eric Le Sage
Brieven van pianoduo’s Door Floris Bernard Op 17 januari 1778 schrijft W.A. Mozart uit Mannheim aan zijn vader: Na het eten liet hij (de componist H. Vogler) twee klavieren van hem brengen die goed samenklonken. Daarbij liet hij ook zijn saaie sonates brengen, die al in druk zijn. Ik moest ze spelen, en hij begeleidde mij op het andere klavier. Samen piano spelen, vierhandig op één piano of met twee piano’s, was een geliefde vorm van musiceren binnen de besloten muren van een huis. Muziekliefhebbers, componisten en virtuozen nodigden elkaar uit bij hen thuis om op deze manier elkaars composities en elkaars muzikaal spel te ontdekken. Hierbij was het vaak geen probleem om aan een tweede klavier te geraken; getuige daarvan Mozarts brief. Häusliche Musikpflege, of ‘domestieke muziek’, zijn termen die tegenwoordig eerder bedenkelijk klinken. Hoewel het niet ontkend kan worden dat veel muziek voor twee pianopartijen bedoeld is voor intieme kringen, betekent dit geenszins dat componisten minder aandacht besteedden aan deze werken.
Wolfgang en Josepha Josepha Auernhammer was één van de eerste leerlingen van Mozart in Wenen.
In het jaar 1781 kreeg ze vrijwel dagelijks les van hem. Het onvermijdelijke gebeurde: de jonge Josepha werd verliefd op haar charmante leraar. Mozart zag zich verplicht enige brieven naar haar vader te sturen waarin hij duidelijk maakte dat hij niet zou ingaan op de avances. Josepha was niet bepaald een schoonheid, en Mozart schroomt zich niet om in zijn private brieven te grossieren in oneerbiedige vergelijkingen. Maar hun muzikale samenwerking bleef overeind. Mozart gaf hoog op over haar pianistieke kwaliteiten, en droeg zelfs een serie sonates voor klavier en viool aan haar op. Voor een huisconcert bij de Auernhammers op 23 november 1781 voorzag hij iets speciaals: de sonate voor twee piano’s KV 448. Josepha kreeg de eerste partij, wat veel zegt over Mozarts vertrouwen in haar kunde aan de piano. Haar leermeester begeleidde haar op de andere piano. Vader Auernhammer kon tevreden horen hoe zijn dochter onder de hoede van haar leraar vorderingen had gemaakt.
Franz en Domenico In het wonderlijke jaar 1828, het laatste jaar van zijn leven, schreef Schubert het ene meesterwerk na het andere. Daaronder bevinden zich ook werken voor pianoduo en vierhandig piano. De vraag naar zulke composities was groot. Een muziekuitgever uit die tijd vroeg bij-
voorbeeld eens aan Schubert om een pianoduet te componeren, en meer bepaald “een tamelijk briljant werk dat niet te lang is, zoals bijvoorbeeld een polonaise, of een rondo, met introductie, of zoiets, of een fantasie, ....”. De muziekmarkt had duidelijk behoefte aan stukken geschikt voor liefhebbers die in huiselijke kring samen op het klavier wilden musiceren. Met dit Rondo in la groot D951 wou Schubert tegemoet komen aan deze wensen. Als klap op de vuurpijl droeg hij het werk op aan Domenico Artaria, telg uit het beroemde Weense geslacht van muziekuitgevers. Het duet werd voor het eerst uitgevoerd op een feestje georganiseerd door Domenico. Eén maand na Schuberts dood gaf hij het uit onder naam Grand Rondeau, een titel die is blijven hangen.
Robert en Clara Ik denk dikwijls aan u, niet zoals een broer aan zijn zus, of een vriend aan een vriendin; nee eerder als een pelgrim aan een ver altaarbeeld; tijdens uw afwezigheid was ik in Arabië, om alle sprookjes te vertellen die u graag zou kunnen horen: zes nieuwe verhalen met dubbelgangers, 101 charades, acht vrolijke raadsels en ten slotte: heerlijk huiveringwekkende verhalen over rovers, en over de geest in de fles… In de tijd van deze brief was Clara slechts twaalf jaar. De bewonderende toon is een verre voorafspiegeling van de hartstochtelijke liefde die Robert voelde voor deze bijzondere vrouw. Hun liefde werd lange tijd gefnuikt door Clara’s vader, die Schumann maar een nietsnut vond. Toen ze uiteindelijk getrouwd waren, bracht
Clara acht kinderen groot terwijl ze ondertussen als pianovirtuoze gevierd werd over heel Europa. Lange tijd was ze veel bekender dan haar echtgenoot, die worstelde met een muzikale carrière die maar niet van de grond kwam. Het was een koppel dat communiceerde met muziek. Dit schrijft Robert in 1838 aan Clara: Ik weet niet wie mij kan beletten om evenveel te schrijven als jij aan mij. Het liefste zou ik het met muziek doen, want dat is onze vriendin, die alles het beste uitdrukt wat omgaat in ons binnenste. Daarom ook heb ik zo ontzettend veel voor jou gecomponeerd... Andere brieven vertellen hoeveel elkeen wel niet aan de piano heeft gespeeld, denkend aan de ander. Een quatre mains van op afstand, tussen twee mensen die verbonden waren door de muziek. Schumanns fascinatie voor sprookjes en het mysterieuze oosten blijkt al uit de eerdere brief aan Clara uit 1832. Vele van zijn composities hebben titels die exotisch of sprookjesachtig aandoen, zoals bijvoorbeeld ‘Von fremden Ländern und Menschen’ en ‘Märchenbilder’. In de Bilder aus Osten uit 1848 borduurt Schumann verder op dit geliefde thema. In het voorwoord op dit werk geeft Schumann aan dat het geïnspireerd is op de lectuur van de Maqami van de Arabische dichter al-Hariri. Deze verhalen gaan over de legendarische figuur Abou Saïd, een soort Arabische Tijl Uilenspiegel. De associaties met de verhalen zijn echter heel los: deze zes impromptus zijn in geen geval programmamuziek, hoewel er hier en daar oriëntaalse motieven te horen zijn. Het laatste deel heeft de
vreemde titel reuig, andächtig (berouwvol, devoot), een soort ironische omkering van hoe Schumanns stormachtige leven er in werkelijkheid uitzag...
Johannes en Robert In 1854 werd Robert Schumann, die altijd al een labiele mentale gezondheid had, opgenomen in een krankzinnigengesticht. Het was een moeilijke tijd voor Clara. Maar er was een jonge talentvolle componist die helemaal toegewijd was aan de familie. Dit schrijft ze aan haar kinderen over deze moeilijke tijd: Jullie kenden jullie vader niet, jullie waren te jong om echt diep verdriet te voelen en dus konden jullie mij in die tijd niet veel troost bieden. Toen kwam Johannes Brahms. Jullie vader hield van hem en respecteerde hem zoals bijna niemand anders. Hij kwam als een echte vriend, en deelde in al mijn leed. Hij bemoedigde mijn hart, dat dreigde te breken; hij maakte mij blij en deed me weer stralen. Kortom, hij was een vriend in de echte zin van het woord. Johannes Brahms betekende veel voor het koppel Schumann en omgekeerd. Robert erkende onmiddellijk de talenten van de jonge componist en trad op als zijn mentor. Ook na zijn dood bleef de muziek van Schumann een richtsnoer voor Brahms. Ook Clara gaf zijn carrière een aanzienlijke duw in de rug, door als bekende pianiste veel werken van hem in haar programma’s op te nemen. Clara bleef ook in latere decennia advies geven aan Brahms, en het staat vast dat ze bij veel
van zijn werken een aanmoedigende of corrigerende rol heeft gespeeld. Zoals Clara’s brief duidelijk maakt, was Brahms bovendien zowat kind aan huis. Hun diepgaande relatie is altijd voer voor speculatie geweest. Aan hun gehechtheid aan elkaar, tot in hun laatste levensjaren, kan in elk geval niet getwijfeld worden. Robert Schumann was gedurende die hele tijd de spil waarrond hun relatie draaide, al werd hij zelf steeds meer afwezig in deze wereld. In één van zijn laatste heldere momenten in het krankzinnigengesticht kreeg Schumann een muzikale ingeving, die hij naar eigen zeggen ontving van de engelen van Schubert en Mendelssohn. Onder vrienden stond het bekend als het Geister-Thema. Het gold als de laatste muzikale gedachte van Schumann. Brahms voltooide met deze Variaties op een thema van Schumann een opdracht waar de aftakelende componist zelf niet meer toe in staat was: een reeks variaties componeren op deze innige melodie. Anders dan de Variaties op een thema van Händel, die ongeveer in dezelfde tijd (1861) zijn ontstaan, waren deze variaties niet bedoeld voor publicatie. Eerder zijn ze een persoonlijk eerbetoon aan Schumann, en een muzikaal geschenk voor de familie. Het werk is opgedragen aan Julie, de derde dochter van Robert en Clara. Het laatste deel klinkt als een dodenmars, en het hele werk ademt de sfeer van een ‘Tombeau de Schumann’. Brahms zegt hier vaarwel aan zijn gewaardeerde leermeester en vriend. Floris Bernard is assistent aan de Universiteit Gent, waar hij onderzoek doet naar Byzantijnse poëzie.
Biografie De Franse pianist Eric Le Sage (1964) behaalde reeds op 17-jarige leeftijd zijn meestergraad piano aan het Parijse conservatorium. Daarna specialiseerde hij zich verder bij Maria Curcio in Londen. Eric Le Sage wordt beschouwd als één van de meest getrouwe en originele vertegenwoordigers van de Franse pianoschool. Zijn repertoire bevat dan ook in de eerste plaats Franse muziek, maar ook romantische componisten zijn er sterk vertegenwoordigd. Vooral zijn interpretaties van Schumann genieten internationale faam. Le Sage nam bij Alpha alle pianowerken en kamermuziek van Schumann op. Ook zijn opname van het integrale piano-oeuvre van Francis Poulenc wordt als een referentie beschouwd.
Frank Braley (1968) begon op zijn vierde met pianolessen. In 1986 besloot hij om zich volledig aan de muziek te wijden en gaf zijn studie wetenschappen op. Op 22-jarige leeftijd nam hij voor het eerst deel aan een internationale wedstrijd - de Koningin Elisabethwedstrijd - en won er de eerste prijs. Sindsdien wordt hij als solist uitgenodigd om met de grootste orkesten en dirigenten op te treden. Hij vormt een duo met Renaud Capuçon en geeft verder kamermuziekrecitals aan de zijde van o.m. Paul Meyer, Emmanuel Pahud, Gautier Capuçon en Gérard Caussé. Braley nam solowerken op van Richard Strauss, Schubert, Beethoven en Gershwin, en kamermuziek van Ravel en Schubert. Op zijn laatste opname is hij samen met Nicolas Angelich te horen in Hongaarse Dansen van Brahms.
Binnenkort in de Handelsbeurs: Fauré Quartett J. Brahms, G. Fauré vr 30.03.2012
Uw mening
Concertfoto’s
Wat vond je van dit concert? Geef je appreciatie op www.handelsbeurs.be, www. facebook.com/handelsbeurs of tweet naar @Handelsbeurs.
Op de meeste klassieke concerten is onze huisfotografe aanwezig. Zij heeft aandacht voor wat er op maar ook voor wat het naast het podium en in de backstage ruimtes gebeurt. Het resultaat zijn vaak verrassende en ontroerende foto’s die een paar dagen na het concert op handelsbeurs.be worden gepubliceerd. Fotografe Evy Ottermans maakte dit seizoen onder meer fotoreportages van het Arditti Quartet, Tabea Zimmermann, Sol Gabetta en ‘Ictus & Masters’ en is ook vanavond van de partij.
Programmaboekjes De programmaboekjes van de klassieke concerten zijn steeds een week voor het concert beschikbaar op www.handelsbeurs.be/klassiek
Tekst Floris Bernard | Foto Fauré Quartett © Evy Ottermans | Coördinatie Handelsbeurs Concertzaal | V.U.: Michael Joostens © Handelsbeurs Concertzaal, Kouter 29, 9000 Gent