Club Barok
/ Stefan Grondelaers
Muziek onder vrienden
Kamermuziek en jazz? De uitgelaten sfeer van de 18de-eeuwse muzieksalons en de groezelige jazzkroegen uit het interbellum komen verrassend veel overeen. Onder de noemer Club Barok grijpt de Handelsbeurs terug naar een vergeten maar beproeft recept van vrijheid, gelijkheid en broederschap. In de eerste helft van de 18de eeuw was er van een openbaar concertleven nog geen sprake. Kamermuziek was automatisch huismuziek. En componisten schreven ofwel voor de kerk, of voor melomane aristocraten die vaak zelf een instrument bespeelden. Daarbij hing er bij het componeren veel af van de smaak en het talent van de broodheer. Zo had prins Niko laus Esterházys een voorliefde voor de barytone, een soort bas gamba. Door hem heeft Haydn er maar liefst 126 trio’s voor geschreven. En ook de honderden fluitsonates en – concerti van Johann Joachim Quantz en CPE Bach zijn geen toeval: Frederik de Grote was er gek op. De ‘kamer’ waarin die kamermuziek gespeeld werd, kon vele gedaanten aannemen. Claudio Monteverdi’s Mariavespers waren bijvoorbeeld “geschikt voor kerken maar ook prinselijke appartementen”. Ook de bezetting varieerde er op los, afhankelijk van de locatie en het aantal beschikbare musici. Deze flexibele aanpak neemt op partituren soms wat absurde proporties aan. Zoals op de tweede editie van Telemanns Parijse kwartetten, a.k.a. ‘Zes kwartetten of trio’s voor twee fluiten of violen en twee cello’s of fagotten, waarvan de tweede helemaal kan weggelaten worden, of vervangen door een klavecimbel’.
‘Een rock ’n roll perspectief op barokke kamer muziek’ Doorheen die diversiteit liep wel een duidelijke rode draad: het thema van gelijkheid, vriend schap en intimiteit tussen de uitvoerders. In 1909 noemde Richard Walthew kamermuziek niet voor niets ‘the music of friends’. Eerder suggereerde Goethe al dat ‘een goed strijkkwartet net als het luisteren naar een stimulerend gesprek tussen vier intelligente mensen [is]’. Niet alleen omdat gevat converseren belangrijk was, ook doordat kamermuziek misschien wel één van de weinige ‘omgangsvormen’ was die onevenwichten in rang en geslacht kon omzeilen. Met Club Barok voert de Handelsbeurs je terug naar de huiskamers van de 17de en 18de eeuw. Geen muisstille zaal met keurige rijen zitplaatsen, maar een gezellig salon
Jean Rondeau
met tafeltjes, omgeven door kaarslicht. En met muzikanten die één voor één die fraternité hoog in het vaandel dragen. Het Ensemble Masques is hiervan een mooi voorbeeld: stichtende leden Olivier Fortin en Sophie Gent stammen allebei uit de entourage van de bekende klavecinist Skip Sempé. ‘Ik hou niet van dirigeren’, beweert deze steevast, ‘ik speel met vrienden die ik vanaf het klavecimbel kan inspireren.’ Sempés concerten zijn merveilles van intensiteit en intimiteit, maar ze werken slechts zolang zijn kamermuzikale aanpak van gelijkheid en broederlijkheid werkt. Daar heeft Ensemble Masques alvast geen moeite mee. Ook Jean Rondeau is een voor de hand liggende invitee.
De jonge Fransman won op z’n 21ste het Musica Antiqua-concours in Brugge, en verovert sindsdien de Europese podia. Zijn ensemble Nevermind, opgericht met generatie genoten van het Parijse conser vatorium, biedt een ongebruike lijk rock ’n roll perspectief op barokke kamermuziek. Niet omwille van hun excentrieke kapsels of informele outfits, maar van de alerte interactie en de risico’s die ze dankzij die intuïtieve verstandhouding kunnen nemen. Met die attitude hoeft het niet te verwonderen dat Rondeau een minstens even opwindend jazzmusicus is, met een uitstekend eigen ensemble. Barok en jazz, ze delen wel degelijk een zelfde voedingsbodem. De intieme barokconcerten van de 18de eeuw doen dan ook denken aan de jazzclubs van midden vorige eeuw. In New Orleans speelde men jazz vanuit een gemeenschapsgevoel: op begrafenissen, picknicks en dansavonden. In de latere clubs bleef de afstand tussen jazzmusici en hun publiek minimaal. Actieve participatie en appreciatie kwamen natuurlijk en werden zelfs aangemoedigd. In de klassiek nam de afstand tussen uitvoerder en publiek sinds de 19de eeuw toe. Uiteindelijk werd de concertbezoeker een passieve genieter, een stel oren dat nauwelijks mag bewegen of uiting mag geven aan zijn appreciatie. Met Club Barok wil de Handelsbeurs terug naar de barokke hofsfeer. De concertzaal wordt een huiskamer; een laboratorium waarin klassieke muzikanten fouten mogen maken. Bijgevolg kunnen ze ook meer risico’s nemen. Klaar voor het applaus?
In de reeks Club Barok w o 2 1.1 0.15
Ensemble Nevermind d o 2 6.11.15
AKA Moon ft. Fabien Fiorini d o 0 4.0 2.1 6
Ensemble Masques w o 1 3.0 4.1 6
Hélène Schmitt, Raffaella Milanesi & Ensemble Luceram