Handelsbeurs Magazine #10: De mysteriën van de nacht

De mysteriën ‘Night time is the right time’: Ray Charles had het misschien eerder over amoureuze escapades, maar wel meer artiesten zijn echte nachtraven.

Tussen valavond en het ochtendgloren zoeken ze hun heil. Naar aanleiding van De Kortste Nacht klappen enkele nachtbrakers uit de biecht.

© Juliane Noll

van de nacht / Charlotte Huyghe

In de nacht van 25 juni spelen de 18 muzikanten van het project Vvolk het ochtend­ licht tegemoet. Ze behoren tot het muziekplatform Granvat, dat onder de naam Book Of Air aan de slag gaat met klank en het vervagen van tijd. Ze dui­ kelen in rijkelijk uitgesponnen momenten van collectieve improvisatie, met composities van drummer Stijn en gitarist Bert Cools. Deze twee broers hebben het begrepen op de geneugten van de nacht. Al hebben ze over de exacte tijds­ spanne andere voorkeuren.

‘De diepe nacht heeft iets zachts en geeft veel rust’, zegt Stijn.

‘In dit deel van de dag ontbre­ ken er een heleboel externe prikkels, wat de concentratie bevordert.’ De nacht als roes dus, waarin een slapende stad en het donker stimuleren wat muzikan­ ten overal ter wereld het liefst doen: intens muziek beluisteren.

‘Maar ook om te componeren.

Voor Vvolk wierp de nacht zijn vruchten al af.’

Broer Bert verkiest het och­ tendgloren. ‘Ik ben veel met Indiase muziek bezig. In die cultuur is het al eeuwen nor­ maal om diep in de nacht muziek te spelen of om rond 5 uur ’s ochtends te beginnen oefenen. Alle zintuigen veran­ deren subtiel en reageren anders. Je luistert beter.’

Dat de duisternis de creatieve sappen doet stromen, hadden ze in de Westerse annalen ook begrepen. Voor klassieke com­ ponisten in de 19de eeuw was het niet ongewoon om na vier uur slaap opnieuw achter de schrijftafel te kruipen.

Maar is het al goud dat blinkt in het zwart van de nacht? In het vaktijdschrift Medical Problems of Performing Arts betrekken onderzoekers Pilz en Grant de grote Mozart bij de zaak. Zij brengen zijn voorkeur

voor nachtwerk zelfs in verband met zijn doods­oorzaak. Volgens hen zou Mozart gestorven zijn door een gebrek aan zonlicht.

Een tekort aan vitamine D gaf infectieziekten als tuberculose en longontstekingen vrij spel.

Lijkt vergezocht? Mozart stierf wel degelijk in december, de donkerste maand van het jaar.

Lovers of the night

Een gevaar voor het gestel of niet, de mystiek van de nacht blijft haar aantrekkingskracht uitoefenen. Het creatieproces lijkt er voor velen onlosmake­ lijk mee verbonden. Een rond­ vraag onder muzikanten kon dat alleen maar bevestigen, van een standaard nachtritme van drie uren slaap bij pianist Seppe Gebruers tot een haast lyrische lofzang van saxofonist Nathan Daems. ‘De maan heeft al veel artiesten begroet, ze schenkt hen haar rust en con­ centratie’, zegt Daems. ‘De tijd vliegt ’s nachts. Honger, dorst en vermoeidheid verliezen hun dicterende grip op geest en lichaam.’

De nacht weekt duidelijk wat los. Vaak gaat het om de juiste cocktail van rust en alertheid.

Een soort van naar binnen gekeerde levensvreugde die de creativiteit de vrije loop laat. Je zou voor minder je slaap laten.

Maar niet iedereen is kunste­ naar. En dat verstoorde bio­ ritme kan al eens tegenvallen.

Om die mysteriën dan toch te ervaren, die voortglijdende uren te voelen kloppen, kies je best een strategisch moment.

Een moment waarop al eeuwen­ lang vrienden samenkomen om een vuur te laten ontbran­ den. Waar de poorten naar wie weet welke andere werelden wagenwijd openstaan. De mid­ zomernacht, ook wel de nacht van de zonnewende en, jawel, de kortste nacht van het jaar.

De Kortste Nacht Onze heidense voorouders hielden er fijne gebruiken op na. Elk jaar tijdens de zomerzonnewende kwamen ze samen voor een uitbundig feest. Tijd om terug te keren naar de basis en die traditie nieuw leven in te blazen. Door te vertragen.

Met pure muziek, long drinks en goed gezelschap. Beleef al de uren van de kortste nacht in de Handelsbeurs, van zonsondergang tot aan het ochtendgloren.

Het eerste deel van de avond verkent Nathan Wouters alle diepe registers van de contra­ bas in de foyer. Tot de nacht valt, waarna de concertzaal tot leven komt. Book of Air neemt het podium in en bege­ leidt een trance of wiegt net zoet in slaap. Alles kan. De bar serveert en intieme zit­ hoeken geven ruimte om neer te ploffen. Eigen slaapmat­ jes en comfortabele kleren zijn een must. En dan komt de zon op. Lange tafels met eerlijke kost staan klaar om samen te ontbijten, een nieuwe dag lonkt. z a 25.0 6.1 6 – zo 26.0 6.1 6

De Kortste Nacht: Book of Air (22u tot 06u) met o.a. Stijn Cools, Bert Cools, Ruben Machtelinckx, Niels Van Heertum en Erik Bogaerts.

Book of Air Book of Air is een losvaste bende muzikanten met roots in jazz en klassiek. Binnen het project Vvolk gaan ze aan de slag met de parameters klank en tijd. Want wat gebeurt er precies wanneer de tijd zich uitrekt? Komt klank dan microscopisch helder te staan? Vragen die Book of Air de nacht rond onderzoekt met gelaagde com­ posities en collectieve impro­ visatie. En dat zal ook de luisteraar niet onberoerd laten. Zoals ze zelf zeggen: ‘Het is verbazend hoe geïm­ proviseerde muziek zo’n tijd­ loze, kalmerende ervaring kan teweegbrengen. Die tijdeloos­ heid beïnvloedt je. Na een concert van Vvolk wandel je weg in een ander lichaam.’

13