Programmaboekje Nadar 10032012

Nadar: ‘Free Samples [click here]’ 11|12

10.03.2012 Muziek in context 4/5

Praktisch 19u15 toonmoment workshop sampling | foyer 20u15 start concert | concertzaal 21u00 pauze 21u55 vermoedelijk einde concert

Muziek in context 2011 | 2012 Ictus & Masters vr 25 november 2011

1/5

Ictus: ‘The Wayward’ do 19 januari 2012

2/5

Het Collectief: ‘Ives, Antheil & Korngold’ do 1 maart 2012

3/5

Nadar: ‘Free samples [click here]’ za 10 maart 2012

4/5

Bl!ndman[drums]: ‘Full Ride’ za 24 maart 2012

5/5

Programma A. SCHUBERT Superimpose III - Infinite Jest (2010)

FILM M. ARNOLD Alone. Life Wastes Andy Hardy (1998)

B. LANG Differenz/Wiederholung 1 (1998)

PAUZE | FILM IN DE FOYER

FILM J. KREIDLER Product Placement (2008)

S. PRINS Piano Hero #1 (2011)

FILM N. PROVOST Long Live the New Flesh (2009)

J. SANCHEZ-CHIONG Used future (2009) Muzikanten Katrien Gaelens (fluit), Dries Tack (klarinet), Bertel Schollaert (saxofoon), Thomas Moore (trombone), Yves Goemaere (percussie), Toon Callier (elektrische gitaar), Elisa Medinilla (piano, midi keyboard), Pieter Matthynssens (cello), Jorge Sรกnchez-Chiong (turntables), Wannes Gonnissen (elektronica), Marieke Berendsen (scenografie)

10.03.2012 | Nadar: ‘Free Samples [click here]’

De kwadratuur van de sample

Een gesprek met Stefan Prins, componist en co-leider van het Nadar Ensemble Door Wannes Gyselinck

Waarom koos het Nadar disciplinariteit en multimedialiteit een Ensemble voor een concert met sam- surplus opleveren, bij uitstek in de klaspling als uitgangspunt? sieke concertsituatie. Toen we een vroege Stefan Prins: “Meer en meer zien we hoe componisten, muzikanten en filmmakers naar sampling teruggrijpen, en dat heeft alles te maken met het huidige digitale tijdsgewricht. Je zou het internet kunnen zien als een gigantische sample bank.

Alles is voor handen. Je hoeft als kunstenaar je materiaal niet meer per se zelf te maken, je kan het even goed gewoon van het net plukken. Samplen dus.”

Jullie hebben een programma samengesteld met zowel muziek als film. Een bewuste keuze voor multi-medialiteit?

Prins: “Ensemble Nadar is genoemd naar Nadar, het pseudoniem van GaspardFélix Tournachon, uitvinder van de befaamde nadarhekkens, maar daarnaast ook fotograaf, spion, karikaturist, en zo veel meer. Hij organiseerde ook salons waarin hij allerhande kunstenaars, filosofen en wetenschappers samenbracht.

Vooral dat laatste strookt met wat we willen doen. We geloven sterk dat multi-

film van Nicolas Provost zagen, wisten we meteen: met hem moeten we eens samenwerken. In de film ‘Long Live the New Flesh’ samplede Provost fragmenten uit B-horrormovies, en onderwierp die aan een digitaal degeneratieproces, zoals je dat ook soms hebt bij slecht gestreamde filmpjes op het internet. Hij doet er dus nog een schepje esthetische horror bovenop.

Een andere beeldsampler is Martin Arnold. In zijn film ‘Life Wastes Andy Hardy’ neemt hij een oude zwart-wit Hollywoodfilm als uitgangspunt. Een liefdevolle scène waarin een zoon zijn moeder kust, heeft hij uitgelengd door korte cellen te loopen, waardoor de teder bedoelde gebaren iets mechanisch krijgen, en de film daardoor bijna griezeliger wordt dan de horrorbeelden van Provost. Hij gebruikt sampling dus om de stereotiepe, zeemzoeterige representatie van menselijke verhoudingen in Hollywoodfilms te deconstrueren.”

Provost is een grote fan van zijn bronmateriaal. Sampling is voor hem een liefdesverklaring. Arnold gebruikt sampling dan weer om een esthetica af te wijzen. Loopt die tweedeling ook doorheen jullie programma?

Prins: “Zo zwart-wit is het niet. Al kan je zeggen dat Jorge Sanchez-Chiong en Alexander Schubert eerder de traditie omhelzen dan ze afwijzen. Ze gebruiken het principe van sampling om het bestaande medium te verrijken, bijna als verlengstuk van de natuurlijke akoestiek. Schubert put uit de traditie van free-jazz en hardcore, maar plaatst de samples in een andere context. Zijn muziek onderzoekt de gespannen verhouding tussen vrijheid en conventionalisering, die typisch is aan free jazz. Jorge Sanchez-Chiong werkt dan weer met stijlcitaten uit de techno, die hij combineert met een klassiek-instrumentaal ensemble terwijl hij zelf de turntables hanteert. Bij componist Johannes Kreidler staat de deconstructie meer centraal. In ‘Product Placement’, de documentaire die we tonen tijdens de pauze, lanceert hij een administratieve splinterbom gericht tegen de Duitse auteursvereniging.

Hij diende een ‘compositie’ in van 33 seconden, bestaande uit 70000 samples uit auteursrechtelijk beschermde werken waarvoor hij netjes alle formulieren invulde om zo het systeem te ontwrichten.

Hij stamt als ‘Aktionskunstler’ dan ook uit een Duitse marxistische muziektraditie, die op haar beurt de traditie onder vuur neemt.”

En in welke traditie plaats jij jezelf?

Prins: “Ik schep er nog altijd een groot

genoegen in met klank te boetseren en muziek te maken die ik structureel en klankmatig interessant vind. Maar ik wil met wat ik doe ook iets zeggen over de wereld, of beter, mechanismen bloot te leggen die ons wereldbeeld bepalen.

‘Piano Hero’ speelt bijvoorbeeld met de vervlechting van virtualiteit en realiteit, en onderzoekt hoe die vervlechting ons perspectief verandert en onze observatie beïnvloedt. Maar het gaat even goed over de muzikale praktijk, over technische en technologische virtuositeit. Pianist Elisa Medinilla triggert met haar fysieke handelingen geluids- én beeldsamples die overeenkomen met 36 handelingen op het frame van een piano. De handelingen die je op het scherm ziet, stroken met wat je hoort, maar vallen niet samen met wat de uitvoerder fysiek doet.”

Een live-concert over sampling beweegt zich onvermijdelijk binnen het spanningsveld tussen gecapteerde klank en live-beleving van muziek. Waarom zouden we nog naar concerten gaan?

Prins: “Die spanning tussen live muzikanten en mechanisch of elektronische toestellen vind ik juist interessant. Muziek is meer dan bits en bytes op het net. Glenn Gould, een van mijn muzikale helden, verklaarde de concertzaal dood vanuit zijn geloof in de moderne opnametechnieken.

Op dat punt vergiste hij zich. Ik zie de concertzaal niet gauw verdwijnen. In de popmuziek zie je precies de omgekeerde tendens. Zoveel is nu virtueel, dat mensen graag de moeite nemen om de live-ervaring te kunnen meemaken. Dat geldt in het bijzonder voor hedendaagse klassieke muziek. Bij traditionele klassieke zijn we

goed vertrouwd met de vertaling van fysieke handelingen naar muziek. Bij hedendaagse muziek is het visuele element vaak belangrijker en moet je het vaak met eigen ogen zien om te weten hoe de klank geproduceerd wordt. De live-ervaring van hedendaagse muziek zorgt sowieso voor een andere, misschien intensere beleving van de manier waarop klank in tijd en ruimte gestructureerd is.”

Je hebt lang gewerkt met algoritmes om je muzikale materiaal te structureren. Waarom?

Prins: “Ik ben begonnen als ‘analoge’ klassieke componist, met pen en papier dus. Tijdens mijn studies sonologie in Den Haag kwam ik in contact met software die structuren kan uitwerken van een complexiteit die voor mij letterlijk onvoorstelbaar was. Nu gebruik ik die algoritmes weer minder, al heeft het m’n denken over structuur fundamenteel veranderd. Het opende me de ogen voor een alternatieve rijkdom aan structuren die beredeneerd onvoorspelbaarheid zijn.”

Is voorspelbaarheid voor jou het grote taboe?

Prins: “Zeven jaar geleden zou ik hierop ja gezegd hebben. Nu tracht ik in elk stuk de juiste balans te vinden tussen voorspelbaarheid en onvoorspelbaarheid.

Zonder enig houvast wordt ook de monotonie van onvoorspelbaarheid op den duur, welja, voorspelbaar.”

tussen muziek en film binnen ons programma. Lang schreef het na het zien van ‘Life Wastes Andy Hardy’, de film van Martin Arnold. In deze compositie heerst op microniveau grote voorspelbaarheid.

Maar in de manier waarop hij de korte herhalingsmodules aaneenlast sluipen variaties. Door menselijke uitvoerders, die per definitie niet perfect zijn, herhalingen te laten spelen, lokt hij minuscule afwijkingen uit, en ook dat leidt tot onvoorspelbaarheid. Zo beïnvloedt hij heel slim de manier waarop je luistert: je let niet op de herhaling, wel op de afwijkingen.”

Wat heeft Lang’s compositie nog met sampling te maken?

Prins: “Lang putte zijn materiaal uit een improvisatie samen met een turntablist. Daaruit knipte hij korte stukken die hij uitschreef en arrangeerde. Hij samplet dus een turntablist die zelf al samples gebruikt. Sampling in het kwadraat dus.

Door de samples opnieuw ‘analoog’ te maken moet hij technieken die eigen zijn aan turntablism herschrijven naar een instrumentaal ensemble. Die overdracht zorgt voor spannende muziek. Maar ‘Differenz/ Wiederholung’ gaat meer dan over muziek alleen. Niet voor niets verwijst zijn titel naar het gelijknamige werk van Gilles Deleuze. Lang schrijft verklankte filosofie, zou je kunnen zeggen.”

Waarom vind je dat extra-muzikale, ook in je eigen werk, zo belangrijk?

Wat vind je dan van de composiPrins: “Ik heb als componist lang tie van Bernard Lang, die herhaling geworsteld met mijn plaats in de maatjuist als uitgangspunt neemt? schappij. Ik zat in mijn kamer muziek te Prins: “Lang gebruikt herhaling op een sluwe manier. Zijn compositie ‘Differenz/ Wiederholung 1’ is het scharnierstuk

schrijven, en vond dat fantastisch. Toch vroeg ik me af of ik niet beter iets maatschappelijk relevant moest gaan doen, in

plaats van mezelf intellectueel te bevredigen aan mijn schrijftafel. Dat gevoel van onbehagen is verdwenen toen ik met technologie aan de slag ging. Dat bleek voor mij de sleutel om naar het maatschappelijke terug te koppelen: onder invloed van die technologie verandert onze samenleving van dag tot dag, veranderingen waar ik overigens niet altijd even vrolijk van wordt.”

Een cynicus zou zeggen dat die maatschappelijke dimensie een laagje vernis is om je eigen artis-

tieke positie maatschappelijk te legitimeren.

Prins: “Ik ervaar in elk geval dat het maatschappelijke steevast mijn vertrekpunt vormt, en dat ik blijf zoeken naar een link met de ‘echte wereld’. Die cynicus kan dat dus zeggen, maar dan geloof ik dat hij niet goed naar mijn muziek heeft geluisterd en gekeken.”

Wannes Gyselinck is doctor in de klassieke talen en publiceert over jazz, klassieke muziek en theater.

Biografie Nadar werd in 2006 opgericht door een aantal jonge muzikanten met een gemeenschappelijke passie voor hedendaagse muziek. De keuze voor de naam Nadar komt voort uit de multidisciplinaire en avontuurlijke geest die het ensemble met de echte Nadar, een pseudoniem voor Gaspard-Félix Tournachon (1820-1910), wil delen. Deze was niet alleen een bekende fotograaf en ballonvaarder, maar tevens karikaturist, spion, kunstcriticus. Hij organiseerde regelmatig salons waarop hij onder meer kunstenaars, denkers, schrijvers en wetenschappers samenbracht.

Nadar Ensemble wil kwalitatief hoogstaande concerten brengen en legt zich toe op het verdedigen van het oeuvre en de creatie van nieuwe werken van de jongste generatie Belgische en internationale componisten. Aansluitend probeert het ensemble mee een alternatief of aanvul-

ling te zoeken voor de gangbare concertvorm, om zo de dialoog tussen partituur, uitvoerder en publiek uit te diepen en te vergroten.Nadar was reeds te gast bij verschillende concertzalen en festivals in binnen- en buitenland, zoals Ars Musica, De Nieuwe Reeks, Muziekcentrum De Bijloke Gent, Concertgebouw Brugge, Harvest Festival Denemarken, de Internationale Ferienkurse für Neue Musik Darmstadt, Festival Musica Strasbourg en TRANSIT festival, deSingel Antwerpen, Tzlil Meudcan Festival Tel Aviv, Blurred Edges Hamburg. Dit jaar verzorgt Nadar concerten voor de Handelsbeurs, de Internationale Ferienkurse für Neue Musik Darmstadt en de Donaueschinger Musiktage. www.nadarensemble.be

Binnenkort in de Handelsbeurs: Bl!ndman [Drums] J. Wolfe, D. Lang, R. Cendo, M. Nas za 24.03.2012

Uw mening Wat vond je van dit concert? Geef je appreciatie op www.handelsbeurs.be, www. facebook.com/handelsbeurs of tweet naar @Handelsbeurs.

Programmaboekjes De programmaboekjes van de klassieke concerten zijn steeds een week voor het concert beschikbaar op www.handelsbeurs.be/klassiek

Das musikalische Opfer 13.03.2012 In 1747 schreef Bach één van zijn laatste meesterwerken, Das musikalische Opfer. Niemand beter om dit magnum opus te serveren dan de crème de la crème uit de wereld van de barokmuziek: violisten Christine Busch en Daniel Sepec, traverso-speler Michael Schmidt-Casdorff, cellist Patrick Sepec en klaveciniste Christine Schornsheim.

Tekst Wannes Gyselinck | Foto Bl!ndman © Brecht Beuselinck | Coördinatie Handelsbeurs Concertzaal | V.U.: Michael Joostens © Handelsbeurs Concertzaal, Kouter 29, 9000 Gent