Quatuor Ysa每e
10|11
28.01.2011 Kwartet 3/5
Praktisch 20u15 start concert | concertzaal 21u00 pauze 22u00 vermoedelijk einde concert De trams en bussen van De Lijn in Gent rijden sinds 31 juli 2010 na 22u volgens een nieuwe dienstregeling: de laatste tram richting St.Pietersstation (lijn 1) vertrekt op weekdagen om 22u43 aan Ibis Hotel (halte Savaanstraat) en de laatste tram naar het Zuid (lijn 21-22) kan u nemen in de Zonnestraat om 23u28.
Kwartet 2010|2011 Belcea Quartet, Angelika Kirchschlager & Simon Lepper ma 27 september 2010
1/5
Quatuor Terpsycordes & Jürg Dähler do 9 december 2011
2/5
Quatuor Ysaÿe vr 28 januari 2011
3/5
Pavel Haas Quartet van Beethoven, Prokofjev, Dvořák di 1 maart 2011
4/5
Meta4 Dutilleux, Haydn, Von Zemlinsky wo 30 maart 2011
5/5
Programma C. Debussy (1862-1918) Strijkkwartet in g, opus 10 (25’) Animé et très décidé Assez vif et bien rythmé Andantino, doucement expressif Très modéré G. Fauré (1845-1924) Strijkkwartet in e, opus 121 (22’) Allegro moderato Andante Finale: Allegro PAUZE R. Schumann (1810-1856) Strijkkwartet in A, opus 41 nr. 3 (32’) Andante espressivo – Allegro molto moderato Assai agitato Adagio molto Finale: Allegro molto vivace
Biografie Quatuor Ysaÿe Guillaume Sutre, viool Luc-Marie Aguera, viool Miguel Da Silva, altviool Yovan Markovich, cello Verenigd in bewondering voor de beroemde Belgische violist en componist Eugène Ysaÿe (1858-1931), stampten vier piepjonge Parijse conservatoriumstudenten in 1984 een kwartet uit de grond. Van de oorspronkelijke leden hield tot op vandaag alleen altviolist Miguel Da Silva stand. In de loop der jaren verwierf het Quatuor Ysaÿe naam en faam met zijn verbluffend expressieve samenspel en rijkdom aan klankschakeringen. Als geen ander drukten de vier heren hun stempel op de Franse kwartetliteratuur, met hun opnames van de strijkkwartetten van Ravel en Debussy als blijvende bakens. Naast vele concerten over de hele wereld, verschijnen regelmatig nieuw opnames van het kwartet bij Ysaÿe Records. Deze worden steeds opgemerkt en met onderscheidingen beloond van onder andere Diapason en Le Monde de la Musique. Bovenop het klassieke repertoire dragen bovendien tal van hedendaagse componisten werken aan hen op. Bovenop het klassieke repertoire dragen bovendien tal van hedendaagse componisten werken aan hen op. Sinds 1993 geven ze hun jarenlange ervaring in kwartetspel door aan een jongere generatie in een daarvoor speciaal opgerichte klas aan het Conservatoire Supérieur de Paris.
Violisten Guillaume Sutre en LucMarie Aguera spelen respectievelijk op een Gregorio Antoniazzi (Colle, 1738) en een Jean-Baptiste Guadignini (Parma, 1770). Miguel Da Silva bespeelt een altviool van Lorenzo Storioni uit 1790 (Cremona) en de cellist ten slotte bezit een Petrus Guarnerius, gemaakt in Venetië in 1739. www.ysayerecords.com www.kwadratuur.be
28.01.2011 | Quatuor Ysaÿe
Hoe een Duits genre langzaam door Franse grootmeesters omarmd werd | Door Bart Cypers & Hildegart Maertens
Het strijkkwartet is eerder een Duitse dan een Franse uitvinding: van Joseph Haydn wordt vaak gezegd dat hij aan de basis van het genre ligt, en in het Franse repertoire staan maar weinig werken tegenover de grote kwartetten van Mozart, Beethoven en Schubert. Het duurde tot aan het eind van de negentiende eeuw vooraleer Franse meesters dit kamermuziekgenre bij uitstek van naderbij bekeken. Maar zelfs dan zijn de strijkkwartetten van Claude Debussy, Gabriel Fauré of Maurice Ravel alleenstaande composities en eerder uitzonderingen binnen hun oeuvre. De titel van Debussy’s strijkkwartet ‘Quatuor à cordes no.1’ uit 1893 suggereert dat het niet om een eenmalige beoefening van het genre gaat.
Een tweede kwartet werd inderdaad gepland als onderdeel van een nooit volledig afgewerkte reeks van zes kamermuziekwerken voor wisselende bezetting. Maar Debussy raakte voor nummer 2 niet verder dan wat schetsen voor hij stierf in 1918 (hij was amper 55 jaar). Stilistisch kan je het kwartet omschrijven als een ‘vroege Debussy’. Het is pas in zijn latere, grote werken dat Debussy ten volle de stijl gaat ontwikkelen die zo bepalend is geweest voor de vernieuwing in de muziek van de 20ste eeuw. Zijn vroege strijkkwartet brengt echter in de eerste plaats hommage aan de muziek van César Franck, leraar aan het Parijse conservatorium en éminence grise van de Franse muziekwereld. Net zoals bij
Franck zijn doorwrochte akkoorden en snel opeenvolgende harmoniewendingen hier troef. Debussy gebruikt ook één enkel kernmotief om de vier delen van het strijkkwartet coherentie te verlenen. De openingsmelodie van het eerste deel is typerend Frans en negentiende-eeuws en had net zo goed uit de pen van Fauré of zelfs die van Massenet kunnen vloeien. De arabesken in de melodie daarentegen of de kwikzilverige begeleiding, met haar zenuwachtige, snelle noten in de middenstemmen zijn hoogsteigen kenmerken net als Debussy’s voorliefde voor modale harmonieën die noch opgewektmajeur, noch triestig-mineur klinken. Luister ook naar de hartverlichtend quasi exotische pizzicato’s uit het scherzo. Hier evoceert de componist de klankenwereld die hij kort daarna zou introduceren. Andere invloeden in dit kwartet komen van etnische muziek uit Indonesië (die Debussy voor het eerst op de wereldtentoonstelling van 1889 in Parijs had gehoord) of van het milde oriëntalisme van Russische componisten als Borodin en Rimski-Korsakov. Dit oriëntalisme deed het erg goed in de Franse hoofdstad rond de eeuwwisseling, daar zouden de befaamde ‘Ballets Russes’ enkele jaren later overtuigend bewijs van leveren. Als het maar niet Duits klonk, want tegenover het romantische pathos van componisten als Richard Wagner nam Debussy zijn leven lang een heel ambigue houding aan. Oriëntalismen en vooral invloeden uit de muziek van het Verre Oosten zouden later nog een grote rol gaan spelen in zijn werk. Leuke wetenswaardigheid is dat
Debussy’s kwartet gecreëerd werd door het Quatuor Ysaÿe – het originele Ysaÿe kwartet welteverstaan, met de Luikse violist en trompetist Eugène Ysaÿe aan de eerste viool. Waar Debussy’s kwartet diens grote werken voorafgaat, komt het Strijkkwartet opus 121 van Gabriel Fauré helemaal aan het einde van zijn loopbaan, meer bepaald in 1924, zijn overlijdensjaar. Deze zorgzaam geconstrueerde muziek, luchtig en op het gewichtloze af, staat ver verwijderd van de avant-garde uit het interbellum. Hier dus geen Stravinski-achtig barbarisme, geen knipoog naar de toehoorders zoals bij Poulenc of wrange samenklanken als bij Honegger maar eerlijk gevonden melodieën, evenwichtig maar nooit vergezocht samenspel en mooie akkoorden. Enorm rijk aan melodische ideeën, in zijn voortvloeiende idioom, bewaart Fauré de harmonische eenheid binnen de drie delen. Aspecten die het werk misschien minder uitgevoerd maken zijn de complexe harmonische progressie en contrapuntische werking, maar nooit verliest het werk zijn ontroerende natuurlijkheid. In 1923 schrijft Fauré aan zijn vrouw: “Ik ben aan een kwartet begonnen voor strijkers, zonder piano. […] dit is een genre dat in het bijzonder bekend is geraakt door Beethoven, een genre waar iedereen na Beethoven doodsbang van is!”. Op achtenzeventigjarige leeftijd moet de muziek van Beethoven moet hem overigens na aan het hart hebben gelegen: Fauré is immers, net als Beethoven, doof geworden aan het eind van zijn leven.
Als afsluiter van dit programma met Franse muziek speelt het Quatuor Ysaÿe een van de hoogtepunten van de Duitse kwartetmuziek: Schumanns derde strijkkwartet opus 41 nummer 3. Hier zijn we bij volbloed romantische muziek aanbeland, zoals het mooie trage deel van het kwartet overduidelijk bewijst. Dat de keuze net op Schumann valt is overigens niet zo vreemd, gezien het kwartet van het opus 41 enige jaren geleden een terecht bekroonde opname maakte. Na zich in eerste instantie op pianomuziek en liederen met pianobegeleiding toe te leggen, werpt Schumann zich in het begin van de jaren 1840 op het schrijven van zuiver instrumentale muziek. Al snel volgt een reeks kamermuziekcomposities waaronder niet enkel de kwartetten opus 41 maar ook het bekende pianokwintet opus 44 en het pianokwartet opus 47. De componist waagt zich, met de hete adem van Beethoven in de nek, slechts aan één opusnummer voor deze formatie. Het opus 41 vormt een coherent geheel van drie kwartetten, waarvan het derde het meest volmaakte en bekende is. Er spreekt duidelijk symfonische ambitie uit de grootse opzet van Schumanns strijkkwartetten – niet voor niets werd ze nadien ook gearrangeerd voor piano 4-handig en voor strijkorkest. Net zoals in zoveel symfonische muziek, begint ook het derde strijkkwartet opus 41 (opgedragen aan zijn vriend Felix Mendelssohn-Bartholdy) met een korte, langzame introductie, die als het ware het doek opent voor een zachtjes twijfelende hoofdmelodie. Dit ‘Andante Espressivo’ zet meteen de toon met zijn prachtige romantische expressie in een
sterk contrapuntisch idioom. Zoals in wel meer werken van Schumann wordt de volgorde van de middendelen omgewisseld, zodat het scherzo al direct na het openingsdeel volgt. Schumanns typerende afwisseling van strijdvaardige heroïek en beangstiging blijven steeds goed herkenbaar. De rust keert terug in het zangerige langzame derde deel, het bloemooie ‘Adagio Molto’, een ‘lied zonder woorden’ voor vier strijkers. In de finale steekt een onweerstaanbare melodie de kop op, waarbij tegelijk het meesterschap van de componist in het componeren voor strijkkwartet in ongebreidelde vorm tot expressie komt.
Gabriel Fauré
Binnenkort in de Handelsbeurs Pavel Haas Quartet van Beethoven, Prokofjev, Dvořák wo 01.03.2011
Masterclasses 2011
Programmaboekjes online
Om studenten de kans te geven samen te werken met internationaal vermaarde musici, organiseert de Handelsbeurs masterclasses. Zij brengen jonge muzikanten en toehoorders dichter dan ooit bij de intieme geheimen van de muziekpraktijk op het hoogste niveau. Masterclasses 2011: Leden van het Pavel Haas Quartet (zo 27/02) en Yossif Ivanov (wo 06/04). Gratis toegankelijk voor het publiek.
Wilt u graag vooraf meer weten over de uitvoerder(s) en over de gespeelde werken van een klassiek concert? Dat kan, want de programmaboekjes zijn vanaf dit seizoen een week voor elk concert te downloaden op de website van de Handelsbeurs.
Tekst Bart Cypers & Hildegart Maertens | Foto Pavel Haas Quartet © Genthology | Coördinatie Claire Denoyette | Opmaak Jasper Persoons | V.U.: Michael Joostens © Handelsbeurs Concertzaal, Kouter 29, 9000 Gent