Handelsbeurs Magazine #10: Over de grenzen heen

‘Ik besef dat mijn muziek redelijk complex is, maar ik wens niets meer dan dat ze mensen raakt.’

Jörg Widmann © Marco Borggreve

Overal ter wereld wordt de muziek van Jörg Widmann uit­ gevoerd door de meest virtuoze muzikanten.

Hem zelf klarinet zien spelen, is nog een heel ander paar mouwen.

Muziekjournalist Tom Eelen ging met hem in gesprek.

Een virtuoos op klarinet én aan de schrijftafel Jörg Widmann is een multitalent. In de eerste plaats staat de 42-jarige Duitser wereldwijd bekend als geliefde componist.

Zijn output reikt van opera over fascine­ rende orkestwerken tot kamermuziek.

Daarnaast treedt deze bevlogen docent en spreker ook zelf op met zijn klarinet.

In de Handelsbeurs toont hij verschillende facetten van zijn kunnen. Met zijn eigen Fantasie brengt hij een solowerk voor kla­ rinet. Daarna volgen samen met altvioliste Tabea Zimmermann en pianist Dénes Várjon werken van György Kurtág, Wolfgang Ama­ deus Mozart en Robert Schumann.

‘Als componist kijk je anders naar de muziek die je uitvoert’, zo zegt Widmann.

‘Bij het componeren voel ik als blazer goed wat de grenzen van de adem zijn en waar de technische mogelijkheden van de blaas­ instrumenten liggen. Een componist moet die grenzen goed kennen. Omdat het zo fan­ tastisch is die vervolgens te overschrijden.’

Op het hoogste niveau componeren én vir­ tuoos uitvoeren, het is niet aan iedereen gegeven. Zeker niet door Widmanns schijn­ baar moeiteloze afwisseling van klassieke en hedendaagse klankwerelden. ‘Hier haal je een gevoelig punt aan. Vroeger ging dat een stuk gemakkelijker dan nu. Ik kon bij­ voorbeeld het klarinetconcerto van Mozart vertolken en daarna op mijn hotelkamer nog verder werken aan een eigen composi­

Over de grenzen heen / Tom Eelen

tie. Nu heb ik het een stuk moeilijker om dat knopje om te draaien. Daarom probeer ik de optredens te scheiden van de perio­ des waarin ik wil componeren.’ ‘Dat lukt niet altijd. Maar ik zou geen van beiden kunnen opgeven. De nadelen die ik voel wanneer ik tijdens het schrijven op een podium moet gaan staan, wegen niet op tegen de voordelen. Het is heerlijk om beide werelden te mogen verkennen.’

Composities ontstaan bij Widmann vaak vanuit improvisatie aan de piano. ‘Dat pro­ ces kan dagen duren. Maar van zodra ik begin te noteren, raak ik het klavier niet meer aan.’ Opvallend is dat hij steevast met potlood, gom en muziekpapier werkt. ‘Mijn muziek is heel modern, maar het schrijf­ proces is ouderwets. Tot vijf jaar geleden had ik zelfs geen computer. Ondertussen gebruik ik er een om mijn handschrift in te scannen en naar de uitgever door te sturen.

Ik schrijf trouwens ook mijn brieven met de hand. Ik wil met gom kunnen ingrijpen in potloodschetsen. Aan de manier van doorhalen zie je ook in de schetsen van Beethoven bijvoorbeeld hoe gedecideerd hij er soms iets uitgooide.’

Maar hij is niet tegen technologie.

‘Integen­deel, ik vind elektronische klan­ ken en klankmanipulatie met computers best wel fascinerend. Ik speelde al vaak Dialogue de l’ombre double van Pierre Boulez voor klarinet solo met live electronica. Die uitbreiding van het klankenspectrum inspi­ reert me als componist. Ik wil uitzoeken hoe ik die nieuwe elektronische klankwereld met bepaalde speeltechnieken kan verta­ len naar bestaande akoestische instru­ menten of naar de menselijke stem.’

Widmann behoort tot het kransje van componisten van wie overal ter wereld werk wordt uitgevoerd. En die relatie met het publiek is hem dierbaar. ‘Iemand kwam eens met tranen in de ogen naar me toe na

Jörg Widmann © Marco Borggreve

een uitvoering en zei: “Ik weet niet of het goed was, maar het heeft me wel geraakt.”

Ik besef dat mijn muziek redelijk complex is, maar ik wens inderdaad niets meer dan dat ze mensen raakt. Ik denk daarbij vaak aan wat Beethoven bij een van zijn meest complexe werken, de Missa Solemnis, schreef: Von Herzen, möge es wieder zu herzen gehen.’ d o 1 0.0 3.1 6

Tabea Zimmermann (altviool), Jörg Widmann (klarinet) & Denés Várjon (piano) Mozart, Schumann, Kurtág, Widmann