STADSLEVEN krant bij VNG Gemeentetrainee moduul ruimtelijke ordening en stedelijke ontwikkeling editie januari 2012
GEMEENTEN NAAR COMPLEET ANDERE ROL Nieuwe ruimtelijke ordening en stedelijke ontwikkeling organisatie (veiligheidsregio, VNG, bibliotheekwezen). De trainees werken vier dagen in de week en krijgen de vrijdag training in competenties en inhoud.
RUIMTELI JKE ORDENING EN STEDELI JKE ONTWIKKELING Zeven trainees van de lichting 2011-2012 hebben in december en januari het moduul ‘Ruimtelijke ordening en stedelijke ontwikkeling’ gevolgd. Deze krant is het resultaat van de vier dagen van dit blok, dat werd verzorgd door Stipo. Stipo is ontstaan als trainingsspecialisme aan de vakgroep Planologie, Faculteit Ruimtelijke Wetenschappen, Universiteit van Amsterdam, eind jaren ’80 en is in 1995 Gemeenten zijn in een totaal andere rol gekomen voor hun
verzelfstandigd. Naast projectwerk in de stedelijke
ruimtelijke ordening en stedelijke ontwikkeling. Een
ontwikkelingspraktijk in steden door heel Nederland geeft
ontdekkingstocht met de VNG Gemeentetrainee.
Stipo training op inhoud (het wat) en aanpak, strategie en competenties (het hoe).
OVER VNG GEMEENTETR AINEE Het vinden van jonge getalenteerde medewerkers en deze
STAD MAKEN WORDT S TAD ZIJN
vervolgens ook voor uw organisatie behouden is één van de
Het VNG trainee moduul stond stil bij de basis van de
grootste uitdagingen binnen de Nederlandse gemeenten. De
ruimtelijke ordening, maar ging ook in op de nieuwe context.
roep om jonge getalenteerde mensen met een universitaire
In de vier decennia na de oorlog is er vier keer zoveel
of hbo-opleiding binnen te halen en te houden wordt steeds
gebouwd als in alle eeuwen daarvoor. Het accent is in de
luider. Daarom zijn de Vereniging Nederlandse Gemeenten
afgelopen tien jaar echter steeds meer verschoven naar het
(VNG) en Eigeman ID in 2010 de VNG GemeenteTrainee
geven van impulsen aan bestaande stedelijke structuren. Dat
gestart. De trainees voeren in twee jaar vier projecten uit. Elk
leidt tot een nieuwe definitie van het vak stedelijke
half jaar werken ze bij een andere gemeente of gelieerde
ontwikkeling:
-1-
* Parallelle schaalniveaus. Van lokaal via regionaal naar
2.
bovenregionale opgaven, tegen de achtergrond van een
beschikken over grote sociale vaardigheden. Ze winnen
De nieuwe ontwikkelaars zijn extern gericht en
internationale context.
vertrouwen en enthousiasmeren, smeden coalities en laten
* Het bestaande aanpassen. Stedelijke ontwikkeling begeeft
belangen samenvallen.
zich meer en meer binnen het bestaande, en moet vanuit de
3.
kwaliteiten van dat bestaande bouwen (ziel, publiek domein).
Ze krijgen grensverleggende oplossingen voor elkaar. Ze
* Interdisciplinariteit. Van ‘fysiek first’ naar interdisciplinari-
mobiliseren nieuwe ideeën en organiseren kruisbestuiving.
teit: economie, cultuur, ruimte en samenleving zijn niet meer
Ze inspireren en vernieuwen.
gevolgtijdelijk maar dienen zich tegelijkertijd aan.
4.
* Netwerkgericht ontwikkelen. Van het samenwerken met
ondernemerschap en durf. Ze combineren doen en denken,
enkele stakeholders naar een explosie van het aantal te
spelen snel in op kansen, forceren doorbraken, laten zich niet
betrekken gebruikers, eigenaren en investeerders; van
door regels smoren en boeken resultaten.
overheid naar tussenheid, dragende investeringsnetwerken,
5.
met coproductie, comakership en coalities.
strategisch vermogen. Ze beschikken over de vaardigheid om
* Katalyseren. Van maakbaarheid naar katalyseren. Dit
alles, werkelijk elke stap, vanuit één strategie te benaderen,
betekent een omslag van eindbeeldplanning naar
ook in langdurige processen.
De nieuwe ontwikkelaars zijn creatief en innovatief.
De nieuwe ontwikkelaars beschikken over
De nieuwe ontwikkelaars hebben een groot
spontaniteit, chaos en orde, trial and error, tijdelijkheid , organische ontwikkeling, ontwikkelend beheren. * Kwalitatief ontwikkelen. Van kwantitatieve naar kwalitatieve groei. Stedelijke ontwikkeling moet omschakelen naar kansengestuurd, specifieker, meer op uniciteit en eigenheid. Van Stad Maken naar Stad Zijn.
OPBOUW MODUUL Het moduul is zodanig opgebouwd dat de trainees inzicht krijgen in de belangrijke essenties van het nieuwe vak en de rol van gemeenten daarin. Dat gebeurt steeds op locatie, om ook de concrete praktijk te laten zien: Dag 1
Introductie in de ruimtelijke ordeningstraditie van
1890 – 1995, tegen het decor van Amsterdam. Marijke Storm leidde ons langs scharnierpunten in het ruimtelijke ordeningsstelsel. Dag 2
Nieuwe stedelijke ontwikkeling, megapolisering
en omslag naar ‘stad zijn’, bij het centrumproject Lage Zijde in Alphen aan den Rijn, waar we werden ontvangen door projectleider Wybe Theijse. Dag 3
Sociaal-fysieke stedelijke ontwikkeling en
Stadsantropologie, met een praktijkoefening in de
DE GEMEENTE ALS ‘TUSSENHEID’
binnenstad van Rotterdam, begeleid door Ester Heiman.
De gemeente is niet meer de partij die boven de andere
Dag 4
staat, maar is een netwerkpartner, een platform voor het
bij VINEX-wijk Vathorst in Amersfoort, waar we werden
leggen van nieuwe verbindingen met inwoners, partners en
ontvangen door directeur ontwikkelingsbedrijf Giel van der
anderen: van ‘overheid’ naar ‘tussenheid’. Deze omslag doet
Vliest en manager I-Centrum Trudy de Mooy.
De vaardigheden strategie en ondernemerschap,
een beroep op andere competenties dan in het verleden: 1.
Wie alleen een baan heeft, zal niet snel complexe
Aan de hand van deze ervaringen hebben de trainees deze
processen naar aansprekende resultaten leiden. Nieuwe
krant geschreven. Veel leesplezier in uw tocht door de
ontwikkelaars zijn behept met maatschappelijke passie en
nieuwe ruimtelijke ordening en stedelijke ontwikkeling.
visie.
-2-
MIJLPALEN STEDELIJKE ONTWIKKELING IN AMSTERDAM Maak een stedelijke ontwikkelingsreis van een eeuw in één
maatschappelijke en economische invloeden, denk
dag. Dit kan in Amsterdam!
bijvoorbeeld aan de veranderende rol van de gemeente,
Verschillende mijlpalen van de Nederlandse stedelijke
financiële hoogte- en dieptepunten, de opkomst van andere
ontwikkeling zijn te zien in Amsterdam. Begin je route bij het
actoren, bevolkingsgroei en emancipatie. De journalisten van
Frederiksplein en eindig op het Java-eiland. Ontdek de
dit artikel hebben voor u de hoogtepunten van deze
verschillende stijlen met de daarachterliggende
ontdekkingsreis al op een rijtje gezet
Rond 1900. Links: Overvol en onhygiënisch. Door de industrialisatie trokken mensen massaal naar de stad. Rechts: De bouw van Huidekoperstraat Amsterdam 1860.
Links: 1901-1940. De komst van de woningwet in 1901. Woningcorporaties ontstonden en er werden sociale woningen gebouwd zoals de nieuwe Pijp in 1920. Rechts: 1940-1960 Wederopbouw en volkshuisvesting. De nieuwbouw van Slotervaart in 1956.
Links: 1960-1980 Groei en Suburbanisatie. De bouw van Almere. Rechts: 1980-2011 Stedelijke vernieuwing en creatieve steden. De bouw van het Java eiland in de jaren ’90.
-3-
STAD VAN DE TOEKOMST: HOE KOMEN WE ER?
Duurzaamheid is door de jaren heen een containerbegrip
wederopbouw van de steden. Gedurende de 40 jaar na de
geworden. Alles wat te maken heeft met maatschappelijk
Tweede Wereldoorlog zijn onder andere galerijflats,
verantwoord leven, milieu, ecologie en toekomstgericht
rijenwoningen en VINEX-woningen gebouwd: allemaal huizen
denken wordt tegenwoordig onder duurzaamheid
zonder eigen muren. Wat hierbij vergeten werd, is dat gebied
geschaard. Maar wat houdt de term duurzaamheid precies
complex is en dat tijden veranderen. Sterke openbare ruimte
in? En wat betekent dit voor de stedelijke ontwikkeling in
staat veranderingen op gebruikersniveau toe. Een mooi
Nederland?
voorbeeld hiervan is de grachtengordel in Amsterdam. Qua structuur hoeft er niets te veranderen, maar op het niveau
DUURZAAMHEID
van huizen en panden kunnen wel veranderingen
De volgende definitie van duurzaamheid is geformuleerd
doorgevoerd worden. Ook wel ‘organisch structuralisme’
door de World Commission on environment and
genoemd.
Development van de Verenigde Naties in het rapport “Our
Met simpele ideeën kom je er niet in ruimtelijke
Common future”: “Duurzame ontwikkeling is de ontwikkeling
ontwikkeling. Ook gevoel en beleving spelen een rol en de
die aansluit op de behoeften van het heden zonder het
stad is hiermee een complex orgaan. Niet alleen moet je
vermogen van de toekomstige generaties om in hun eigen
aanvaarden dat ruimte complex is, ook het proces van
behoeften te voorzien in gevaar te brengen” Het gaat dus niet
herontwikkelen is, met alle spelers in het veld, zowel
alleen om het heden, maar ook om de toekomst. Iets moet
bewoners als ontwikkelaars, allen met eigen ideeën,
‘langdurige kwaliteit’ hebben. Maar hoe zijn we daartoe
complex. De wereld van de ruimtelijke ordening is rationeel,
gekomen? Wanneer heeft iets een langdurige kwaliteit?
bewoners zijn dit niet altijd. De focus in gebiedsontwikkeling moet dus liggen op
DE WEG NAAR ACCEPTA TIE VAN COMPLEXITEIT EN TI JD
langdurige kwaliteit. Maar wat is langdurige kwaliteit
Langdurige kwaliteit gaat samen met de acceptatie van
gedacht aan het gebruik van duurzame materialen. Bij nader
complexiteit en tijd. Na de Tweede Wereldoorlog kwam er
inzien lijkt langdurige kwaliteit van een plek of gebouw veel
veel modernistische architectuur. Simpele ideeën stonden in
te maken te hebben met het gebruik van deze ruimte door
de ruimtelijke ontwikkeling aan de basis van de
de tijd heen.
eigenlijk? In eerste instantie wordt bij duurzaamheid vooral
-4-
Hiermee gaat het idee leven dat de geplande wereld van de ruimtelijke ordening en de “geleefde wereld” van bewoners en bezoekers van een plek moeten samenkomen om iets goeds te maken. Maar hoe kunnen we deze samenbrengen?
VISIE: DE ADEMENDE STAD, DE PUBLIEKE STAD, DE BEZIELDE STAD Drie kernkwaliteiten die als belangrijk worden geacht voor een duurzame stad zijn: de ademende stad, de publieke stad en de bezielde stad. Maar wat houden deze begrippen in? En waar vind je ze terug?
De bezielde stad Een stad moet ook een ziel hebben. Mensen moeten ervan houden, zich aan de stad willen binden en erin blijven investeren. Een goed voorbeeld zijn de kubuswoningen waarin het Helmondse theater ’t Speelhuis was gevestigd. Deze kubussen waren door Piet Blom ontworpen, maar tot groot afschuw van de burgers gingen ze in vlammen op. Een De ademende stad
groot deel van de Helmondse bevolking wil hoe dan ook dat
Een ademende stad kan worden gezien als een stad die
de kubussen herbouwd worden. Ze geven zo’n
flexibiliteit mogelijk maakt door de dag, de week, het jaar en
karakteristieke beleving aan het centrum van Helmond dat
zelfs een decennia of langer. Zoals de grachtengordel in
burgers er van houden.
Amsterdam of San Francisco.
DENK AAN DE BURGER VAN DE TOEKOMST
De publieke stad
Om ook de burgers van de toekomst de kans op een leefbare
De openbare ruimte is een belangrijk domein in het geheel.
stad zo groot mogelijk te maken is sturing op deze
Het is de drager, de ruggengraat van kwaliteit en interactie.
kernwaarden nodig. Dus denk met deze kernwaarden in het achterhoofd goed na als u bijvoorbeeld deelneemt aan een klankbordgroep over de gebiedsontwikkeling van uw eigen buurt.
JAARHOROSCOOP WATERMAN 21 JAN – 19 FEB 2012 WAT BRENGT 2012 U EN EN HET PROJECT LAGE ZI JDE IN ALPHEN AAN DEN RIJN? PARTNERSCHAP De kans op een nieuw begin in project Lage Zijde is groot in 2012. Ook al werkt u al lang samen met uw huidige partners, nu is de tijd gekomen om spijkers met koppen te slaan. Andere tijden brengen weer mogelijkheden met zich mee en de Raad ziet deze mogelijkheden ook. Dit is het moment om met passie overleg te blijven voeren met de Raad over Lage Zijde. Verheugt u zich hierop!
BEROEP Nu kunnen de vruchten worden geplukt van het proces van overleg van de laatste jaren. Opeens loopt alles op rolletjes.
-5-
U zult dit jaar kunnen genieten van alle mooie plannen die u
slechtere tijden: er zullen vast nog een aantal kinken in de
eerder heeft voorbereid en die zich als zaadjes zullen
kabels ontstaan.
ontpoppen. Als u deze zaadjes water blijft geven zullen deze zich zeker ontwikkelen tot mooie “Stadshart-bloemen”!
GEZONDHEID Met volle vaart vooruit – dat is uw devies. U bent topfit en in opperbeste stemming. Met de bouw van de nieuwe publieke voorzieningen in Alphen aan den Rijn bent u opgebloeid, evenals uw medestadsgenoten. Dit kan ook niet anders met zo’n mooi nieuw cultuurgebouw en het nieuwe en opgeknapte winkelgebied. Een levend Stadshart brengt gezonde Alphenaren! Tank nu zo veel mogelijk energie voor
VNG BOTST MET MINISTER OVER NIEUW WETSVOORSTEL gemeenten, omdat zij door de nieuwe wet de aandacht moeten verleggen. De gemeenten en met name grote steden moeten volgens de minister meer tijd gaan besteden aan het leven in de stad, aan het verbeteren van de openbare ruimte en aan het investeren in de cohesie. Dit gaat ten koste van de grote projecten op het vlak van de gebiedsontwikkeling, waar de gemeenten jarenlang veel geld aan verdiend hebben. De gemeenten eisen nu een substantiële financiële tegemoetkoming van de minister, in ruil voor het uitvoeren van het nieuwe beleid. De gemeenten beargumenteren dat zij door de toename aan taken die vanuit het Rijk worden overgeheveld momenteel geen prioriteit kunnen geven aan de nieuwe werkwijze. Het wetsvoorstel vergt een nieuwe manier van werken, waarvoor Vereniging van Nederlands Gemeenten (VNG) is hard in
vooral de kleine gemeenten de juiste expertise niet in huis
botsing gekomen met de Minister van Binnenlandse Zaken
hebben.
en Koninkrijk Relaties. Aanleiding is het wetsvoorstel dat gemeenten verbiedt zich op grote schaal bezig te houden
Daarnaast beschikken veel gemeenten over dure bouwgrond,
met gebiedsontwikkeling en infrastructurele projecten.
klaar voor ontwikkeling maar zonder geldschieters. Door het nieuwe wetsvoorstel zullen gemeenten verlies lijden op
Het wetsvoorstel van de minister bevat een grote
zowel het braakliggende terrein als de noodzakelijke
verandering in het denken over de ruimtelijke ontwikkeling in
investeringen in de ontwikkeling van de stad.
Nederland. De wijziging is met name gericht op vervanging van het oude adagium ‘stad maken’ met het nieuwe adagium
De VNG blijft in gesprek met de minister om minder
‘stad zijn’. Deze verandering heeft grote consequenties voor
vergaande maatregelen te bepleiten.
-6-
-- ADVERTENTIE --
HET GROENE PARADIJS. DICHTERBIJ DAN U DENKT! Een avontuurlijke vakantie of juist heerlijk ontspannen tot
en de ruimte om te doen en laten wat u wilt. Vergeet het
rust komen. Dorpen in Oost-Groningen, de Achterhoek,
werk: uw iPhone of Blackberry heeft toch geen bereik.
Zuid-Limburg en Zeeland maken het mogelijk. Misschien onverwacht, maar het groene paradijs kwam pas Het leeggelopen platteland van Nederland biedt vele
de afgelopen 15 jaar tot volle wasdom, onder meer doordat
mogelijkheden voor een heerlijk ontspannen vakantie of juist
Nederland in rap tempo is verstedelijkt. De economische
een prachtige ontdekkingstocht. Ga op zoek naar de laatste
focus in Nederland is verlegd van agrarische en industriĂŤle
bewoners tijdens de speciaal georganiseerde jeepsafari’s of
activiteiten naar het leveren van diensten. Daardoor vertrok
wandel in de volledig verlaten vlaktes. U komt misschien wel
de bevolking in deze gebieden massaal naar betere oorden.
helemaal niemand tegen. Een ongekende ervaring en een ideale ontsnapping uit de drukke stad. Op minder dan twee
De dorpen in het groene paradijs zijn op zoek gegaan naar
uur rijden, zonder files.
een nieuwe economie en een nieuwe invulling van de ruimte die zij hebben. Het resultaat wordt gevormd door de
Ook voor de eigen vakantiewoning biedt het Nederlandse
prachtige toeristische voorzieningen voor de stadsbewoner
platteland veel mogelijkheden. Voor een klein bedrag koopt
die op zoek is naar rust of avontuur.
u een woning van een oud-bewoner van Ooststellingwerf of
Laad de batterij even helemaal op. In het groene paradijs
Berkelland, die na een jarenlang gevecht tegen de bierkaai
worden dromen werkelijkheid.
vertrokken is. Natuurlijk, u moet thuis alvast de boodschappen doen, maar in ruil daarvoor krijgt u weidse vergezichten
Deze campagne is een gezamenlijk initiatief van de provincies Groningen, Limburg, Drenthe, Gelderland en Zeeland.
-7-
VACATURE PROJECTLEIDER OMSCHRIJVING
gehouden moeten worden. De hedendaagse veelheid aan belang speelt een grote rol, maar als projectleider moet je ook in staat zijn te schakelen naar de behoeften van de bewoners en bezoekers van de toekomst. Wil je werken in
Het centrum van X wordt herontwikkeld. De laatste decennia
een uitdagende omgeving met veel afwisseling, dan is
bleef het centrum in omvang en voorzieningenniveau sterk
gemeente X geschikt voor jou!
achter bij de snelle ontwikkeling van de stad. Bovendien valt het in twee delen uiteen, de Nieuwe en de Oude Zijde. Nu de
FUNCTIE OMSCHRIJVING
Oude Zijde van het Stadshart klaar is, verlegt de gemeente
Als projectleider neem je de rol van aanjager en inspirator op
haar energie naar de Nieuwe Zijde. Doel is om beide
je. Je hebt een groot verantwoordelijkheidsgevoel. Je
stadsdelen te herontwikkelen tot één Stadshart, om de
initieert en organiseert de samenwerking tussen partijen.
bewoner of bezoeker op zoveel mogelijk vlakken van dienst
Bovendien verwachten wij dat je vakkennis koppelt aan een
te zijn. Wonen, shoppen, ontspannen en werken in een
open blik op de maatschappij en die samen met vele partners
comfortabele, groene omgeving, waarin veiligheid en
interactief en slagvaardig aan de toekomst werken. Omdat je
bereikbaarheid belangrijke aspecten zijn. Om dit te bereiken
opereert in een complexe omgeving die continue in
zijn wij op zoek naar de projectleider van de toekomst!
ontwikkeling is, zijn de volgende competenties een pre:
BEDRIJFSCULTUUR
- Vakmanschap en passie
Gemeente X opereert niet boven, maar tussen de partijen.
- Verbindende capaciteiten
Dit vraagt binnen de organisatie om ‘nieuw werken': niet
- Affiniteit met ambtelijk en bestuurlijk spel
meer achter het bureau regelen en ordenen, maar midden in
- Krachtige persoonlijkheid
de maatschappij staan en visies en samen met anderen visies
- Zelfstandig en vooruitziend
en initiatieven durven te ontplooien. Stedelijke ontwikkeling
- Hoog abstractieniveau
is een complex werkveld en continue in ontwikkeling. Deze constante ontwikkeling wordt ook verwacht van onze
Voor meer informatie neem contact op:
werknemers om te blijven opereren in een steeds
projectleidervandetoekomst@gemeenteX.nl
complexere omgeving, waarin altijd oog voor de toekomst
BETONDORP, WAAR JOHAN CRUIJFF ZIJN JEUGD HEEFT DOORGEBRACHT, DAAR WIL IK OOK WONEN! JA!
NEE!
“Het is in het begin van de jaren ’20 gebouwd, een perfecte
“De drukte van de Albert Cuypmarkt, de straten die het
uitvalsbasis voor mij en mijn dochter. Het heeft de sfeer van
slotenpatroon volgen, geliefd onder medestudenten, de mix
een ‘dorp’ maar je woont wel in Amsterdam.”
tussen oud en nieuwbouw past veel beter in mijn straatje!”
8
WOORDZOEKER s
v
k
s
p
g
l
o
b
a
l
i
s
e
r
i
n
g
s
p
g
e
s
t
i
p
o
u
o
b
p
k
a
p
w
o
k
a
u
l
c
r
l
r
j
i
k
s
t
e
d
e
n
b
o
u
w
r
b
i
b
z
a
u
p
v
l
k
e
r
k
a
d
l
n
d
n
d
u
n
o
u
e
c
o
e
m
j
n
l
l
s
e
k
i
e
e
e
r
t
r
i
d
t
h
s
n
i
d
a
c
c
r
l
n
s
r
n
b
e
g
l
e
u
l
t
g
w
u
g
b
i
s
e
g
t
o
c
a
n
z
i
t
u
e
i
e
o
v
e
r
v
a
l
b
e
t
i
n
v
e
n
s
r
l
n
b
n
e
a
i
v
l
m
o
r
c
t
i
n
p
g
d
p
i
g
o
i
g
p
n
b
i
v
u
k
a
y
s
o
r
v
n
l
m
w
o
n
e
o
k
e
n
c
w
e
w
t
a
o
o
e
a
a
a
e
r
g
b
r
r
p
n
h
v
a
u
r
t
r
d
s
l
n
n
t
t
w
r
g
l
d
a
k
e
r
o
u
i
t
n
t
i
s
b
t
e
e
e
a
o
a
e
a
r
m
b
u
e
a
o
i
e
a
a
g
g
t
w
n
p
q
u
l
e
a
n
b
s
p
t
n
a
m
e
h
o
u
e
i
b
b
s
f
n
q
e
r
k
n
e
g
v
s
r
b
l
p
r
s
w
p
h
f
i
v
k
e
h
e
b
w
a
n
f
c
f
o
b
c
e
x
o
i
g
b
o
p
g
t
w
i
j
k
g
e
d
a
c
h
t
e
f
k
i
m
r
p
l
o
s
t
e
d
e
l
i
j
k
e
s
d
e
v
n
o
t
a
p
l
g
e
z
o
n
d
h
e
i
d
s
w
e
t
g
l
s
d
c
s
Grachtengordel - Organisch - Vestingwet - Woningwet - Gezondheidswet Woningbouwvereniging - Stedenbouw - Structuurplan - Nota - Berlage Verzuiling - Wijkgedachte - Strokenbouw - Verval - Globalisering Suburbanisatie - Stipo - Kalff - Slotenpatroon - CIAM - Betondorp - Pijp Dapperbuurt - De Sterke Arm - Linnaeushof - KNSM - Java-eiland - Plinten Leliman - Geboortegolf - Garden city - Brink - Actoren
-9-
PINOKKIO
“ DE WONINGWET EERSTE SOCIALE WET VAN NEDERLAND “ Mooimakerij, fabeltjes, halve waarheden, Pinokkio prikt ze
ongezonde woningen onmogelijk te maken en de bouw van
door. Reacties en suggesties naar: pinokkio@vngtrainee.nl.
goede woningen te bevorderen.
WAT IS DE BEWERING?
Niet waar/ Deels waar/ Waar
‘De woningwet is de eerste sociale wet van Nederland.’
WIE ZEGT DAT? In deze woningwet werden enerzijds de vrijheid van
Prof. dr. W. Oning tot Wet.
speculatieve bouwers aan banden gelegd, anderzijds
WAAR ZEGT HI J DA T?
mogelijkheden geschapen voor sociale woningbouw. De wet
In het nieuwsbericht van afgelopen donderdag met
bevatte drie hoofdpunten van regelgeving: • het verplicht stellen van een bouwverordening;
daarboven de kop: ‘Woningwet nog steeds een
• mogelijkheid tot stadsontwikkeling, het vaststellen van
overheidsbemoeienis’. Prof. dr. W. Oning tot Wet is van
uitbreidingsplannen (sinds 1965 ondergebracht in een aparte
mening dat de overheid nog steeds te veel bemoeid met de
wet Ruimtelijke Ordening);
volkshuisvesting in Nederland. Met ‘nog steeds’ doelt hij op
• financiële steun in de zin van rijksvoorschotten en jaarlijkse
de Woningwet uit 1901. Daarnaast neemt hij in hetzelfde
bijdragen.
bericht stelling over de woningwet: ‘De woningwet is de eerste sociale wet van Nederland is op gebied van
WAT IS WAAR?
volkshuisvesting’.
De woningwet uit 1901 is inderdaad de eerste sociale wet op het gebied van volkshuisvesting. Maar niet de eerste sociale
HOE ZAT DAT OOK ALWEER?
wet in Nederland. De eerste sociale wet in Nederland werd in
Aan het eind van de negentiende eeuw veranderde de rol
1874 ingevoerd. Deze wet staat beter bekend als "Het
van de centrale overheid. Het welzijn van de burgers werd
Kinderwetje van Van Houten". Deze wet had betrekking op
een zorg voor de overheid die via regelgeving misstanden
kinderarbeid; het werken van kinderen onder de twaalf jaar
ging bestrijden. Een sociale wet werd ingevoerd: de
werd verboden (uitgezonderd het werken in huishouding en
Woningwet.
in de landbouw).
De Woningwet is een Nederlandse wet, ingevoerd in 1901 door het kabinet-Pierson. De wet stond op 22 juni 1901 in
EINDOORDEEL
het Staatsblad, maar trad pas in werking op 1 augustus 1902.
De bewering is deels waar. De woningwet uit 1901 is de
Het doel van de Woningwet was om bewoning van slechte en
eerste sociale wet op het gebied van volkshuisvesting, maar is niet de eerste sociale wet van Nederland.
- 10 -
RECEPT VOOR EEN SUCCESVOLLE ONDERNEMER RECEPT VOOR EEN SUCCESVOLLE ONDERNEMER
met 1 liter effectgericht werken en 1 eetlepel
Bereidingstijd: 30-40 jaar
uitvoeringskracht. Roer vervolgens de basis met de inhoud
Keuken: Nederlandse keuken
uit de blender en stop het geheel in een deegvorm.
toekomstgericht denken. Gooi daarbij 1 liter
Smaak: hard en overzichtelijk Soort gerecht: hoofdgerecht
Bereid ondertussen het deeg voor; doe de argumentatie, communicatie, relationele, luister, team en conflictkrachten
INGREDIËNTEN VOOR 1 S UCCES VOLLE ONDERNEMER
met elkaar in een kom met daarbij een snufje
1 dosis intelligentie
ingrediënten in de juiste verhoudingen toegevoegd worden.
1 dosis gezond verstand
Doe het deeg bovenop de inhoud in de deegvorm en stop het
500 gram goede ideeën
in de oven en wacht geduldig tot het gaar is. Strooi de humor
1 eetlepel toekomstgericht denken
erover en klaar is de ondernemer!
eigenzinnigheid. Het is hierbij belangrijk dat de verschillende
1 liter effectgericht werken 100 gram argumentatiekracht
SERVEERTIPS
1 liter communicatiekracht
Zorg ervoor dat de ondernemer schoon geserveerd wordt.
1 eetlepel relationele kracht
Stop de ondernemer altijd in een net degelijk pak en voeg
2 theelepels luisterkracht
nooit alcohol toe!
1 el teamkracht 1 theelepel conflictkracht 1 liter uitvoeringskracht 100 gram financieel goed onderlegd 1 snufje eigenzinnigheid 1 kleine dosis humor
BEREIDINGSWIJZE Bak in de pan op hoog vuur 1 dosis intelligentie en 1 dosis gezond verstand, dit is je basis, zorg ervoor dat de structuur goed is. Meng vervolgens in de blender de 500 gram ideeën
STUDIE STADSANTROPOLOGIE
Maar wil jij graag een studie kiezen waarin:
Open dag 30 februari 2012
- je de kans krijgt om je bezig te houden met onderwerpen en mensen bij jou in de buurt en over de hele wereld?
Dacht jij bij culturele antropologie hieraan?
- je je kunt bezighouden met “global” en “local” thema’s? - je niet alleen een nieuwe manier van kijken en werken leert, maar ook een nieuwe manier van zijn? - je je bezighoudt met mensen en al hun verschillende perspectieven samenbrengt en verbindt? - je leert wat het verschil is tussen ‘emic’ en ‘etic’? - je thuiskomt met de mooiste anekdotes, citaten en observaties? - je je elke dag opnieuw zult verbazen en verwonderen? Kortom, wil jij “de nieuwe professional” worden? Dan is deze studie iets voor jou! Kom naar de open dag van het Fictief Fonds ter bevordering van de Stadsantropologie!
- 11 -
HOE JIJ JOUW STAD MEER KWALITEIT KUNT GEVEN! Wil jij in een stad wonen met een langdurig hoge kwaliteit?
toe lokt en deze in de val laat lopen. Hij heeft naarmate de
Dit is een open deur intrappen en vrijwel iedereen zal hier
jaren voorbij gingen geleerd wat werkt en wat niet. De vraag
bevestigend op antwoorden. Maar wat is een stad met een
is: hoe?
‘langdurig hoge kwaliteit’? Voor iedereen bestaat dit uit andere aspecten. Wellicht zijn er toch een aantal kernwaarden die bewezen hebben bij te dragen aan de duurzaamheid van een stad. Deze kernwaarden zal ik je niet simpel voorleggen. Ik ga je vertellen hoe je er toe kan komen en hoe jij bij kan dragen aan het bouwen van een stad, misschien wel je eigen stad, die kwaliteit uitstraalt en waar mensen over een eeuw nog van zeggen: ‘dit is kwaliteit’.
MEER DAN EEN EENVOUDIG LEERPROCES Hoe bereik je de kernwaarden van een duurzame stad? Ook dit is een cyclisch proces dat zich blijft herhalen. Een leerproces dat bestaat uit meer dan simpele tactieken, routinematigheden en de fout in de omgeving zoeken: enkelloops leren. Voor het bereiken van de complexe ambitie
AMBITIE EN KERNWAARDEN. WA T?
‘een duurzame stad’ is dubbelloops leren nodig. Dus niet
Je staat daar, helemaal alleen met je ambitie. Je wilt
enkel de handelingen herstellen maar ook de achterliggende
bijdragen aan het doel: de duurzame stad ofwel een stad met
ideeën en te reflecteren wat jij zelf had kunnen doen.
langdurige kwaliteit. Maar dan is het natuurlijk wel handig
Enkelloops leren kan vergeleken worden met een
om te weten wat precies verstaan wordt onder
thermostaat: als het te warm wordt, zorgt die ervoor dat de
‘duurzaamheid’. Hier achter komen is een langdurig proces
verwarming wat lager staat. Als een individu dubbelloops
dat bestaat uit het lezen van vele theorieën, dialogen en
leert, gaat hij eerst zijn onbewuste structuren onderzoeken
discussies voeren met vakgenoten, het bezoeken van
en veranderen, om pas daarna over te gaan tot hernieuwde
casussen, en dit alles dan weer reflecteren op oude en
actie, met bijbehorende nieuwe consequenties. Als we het
nieuwe theorieën. Naarmate je dit cyclische proces blijft
voorbeeld van de thermostaat toepassen bij dubbelloops
herhalen verscherp je de definitie van ‘duurzaamheid’. Er
leren, betekent dat dat de thermostaat zich afvraagt waarom
ontstaan kernwaarden. Maar met enkel kernwaarden maak
hij is ingesteld op twintig graden of waarom hij
je een stad niet duurzaam. Schrik niet als ik je vertel dat er
geprogrammeerd is zoals hij geprogrammeerd is.
eigenlijk nog niets is bereikt. Je staat pas aan het begin!
Maar ook nu je weet hoe je er kunt komen heb je nog steeds
DUIFMENEER ZEGT: HOE?
niets bereikt! Invloed heb je nodig!
Wellicht dat je hem kent. Populair geworden onder de leden
LEREN JE INVLOED TE VERGROTEN
van Geenstijl en de kijkers van Pownews: de duifmeneer. De
Je invloed kun je allereerst vergroten door zelf een plaats te
duifmeneer is een jongen van een jaar of twintig met als
kiezen. “Kies positie. Anders krijg je er één toegewezen.”
hobby het vangen van duiven. Om de duiven naar zich toe te
Maar dan kom je er misschien wel achter dat alle invloedrijke
lokken klimt hij iedere dag op het dak van zijn huis en
posities al bezet zijn. Niet is echter nog verloren. Invloed
schreeuwt de woorden: Hoe? Hoe? Hoe? Duiven herkennen
bestaat niet enkel uit formele macht, de positie waarop je zit.
dit en voelen zich aangetrokken tot het geluid. Het komt
Ook van belang is de kracht van ideeën, argumentatie,
regelmatig voor dat hij met deze strategie een duif naar zich
- 12 -
communicatie, luisteren, relaties, het team, conflicten en
regelgeving op te rekken. Tuurlijk is er ook draagvlak nodig,
uitvoering. Kies dus je positie waar jij denkt dat je de meeste
maar beland niet in de angst om daadkracht te tonen en
kracht bezit en benut dit. Als je hiertoe al bent gekomen dan
hierop te worden afgerekend. Zoals Daan Quakernaat zegt:
ben je een eind op weg om je ambitie tot een mooie
“Ga kathedralen bouwen”. Angst en gebrek aan passie
werkelijkheid te laten worden. Toch ontbreekt er nog iets.
blokkeren de innovatie en groei de hiervoor nodig is. Laat je afrekenen en zorgt dat de ruimte die vrijkomt benut wordt om mooie dingen te maken. Kathedralen zijn ook niet gebouwd door enkel regels op te volgens, procedures na te leven en draagvlak te creëren. En een kathedraal is uiteindelijk wel een gebouw dat langdurige kwaliteit bezit.
KOM VAN JE STOEL Nu je dit allemaal gelezen hebt is de tijd aangebroken om echte actie te nemen en je eigen ‘kathedraal’ te bouwen.
EN DAN NU TIJD VOOR DAADKRACHT
Kom van je stoel en maak je ambitie waar. Ga naar buiten,
Ambtenaren die altijd maar praten over ‘draagvlak’. Iedereen
bezoek een kathedraal om te kijken wat je nodig hebt. En als
moet het er mee eens zijn, zo min mogelijk weerstand met
je dan naar boven staart, naar de toren, en je ziet een groep
als resultaat een halfbakken compromis. Dat is niet wat je nu
duiven zitten, vraag jezelf dan af: hoe?
wilt. Jouw kernwaarden, waar je zo van overtuigd bent, die leiden tot een duurzame stad, die bestaan niet uit compromissen. Daadkracht is nodig. Gebruik hiervoor je invloed en probeer barrières, zoals procedures en
EÉN MINUUTJE MET DE STADSANTROPOLOOG
“EEN MANIER VAN KIJKEN, WERKEN EN ZIJN!” Stedelijke ontwikkeling houdt niet op wanneer de
De stadsantropoloog gaat op pad om dit te achterhalen. Hij
stedenbouwers, planontwikkelaars en architecten zijn
of zij verbindt de details, die kleine veelzeggende details, met
vertrokken. Aansluiting zoeken bij de bewoners en de
de grote bewegingen, probeert de taal van de bewoner te
lokale cultuur is wat van groot belang is. Hoe richten zij hun
spreken maar deze ook te vertalen naar de planner of de
alledaagse leven in? Hoe willen zij hun wijk beleven? Wat
beleidsmedewerker. Hoe kan die brug geslagen worden
zijn daarvoor de randvoorwaarden? Een interview.
tussen de geplande en de geleefde stad? In dit speelveld is
- 13 -
de stadsantropoloog de schakel tussen de realiteiten. Hoe
beleving en het uiteindelijke gebruik van een wijk, gebouw of
verbindt diegene die schakels? We spreken met een
openbare ruimte. Het biedt inzicht in de wereld van de
vooraanstaand stadsantropoloog.
burger. Het is een manier om te investeren in de relatie met de bewoners. Zij blijven er immers wonen nadat bijvoorbeeld
“Het alledaagse bijzonder maken & het bijzondere alledaags”
de ontwikkelaar is vertrokken. Daarnaast biedt het mooie verhalen, verrassende quotes en een persoonlijk gesprek. “
HOE BEN JI J HET SPIL IN HET WEB? “Als stadsantropoloog ben ik de schakel tussen realiteiten. Ik bevind me in een speelveld van verschillende meningen, visies en belevingswerelden. Wanneer ik de opdracht krijg, ga ik uit van het perspectief van professionals die het plan hebben ontworpen. Deze uitgangspunten vormen mijn leidraad. Ik ga op zoek naar mensen die mij andere de opdracht gebruik ik verschillende methodieken. Onder
HOE ER VAAR JE HET OP BINNEN TE DRINGEN IN HET PERSOONLI JKE LEVEN VAN MENS EN?
andere routes, routines, relaties en rituelen (7 R-model)
“Ik kan dat alleen maar omschrijven als het volgende. Je stapt
kunnen inzicht geven in de wijze waarop er in een wijk wordt
over een drempel maar daarna krijg je veel energie van dit
geleefd. En maken dat mensen zich ergens al dan niet op hun
werk. Je hebt er lef en een grote dosis nieuwsgierigheid voor
plek voelen. Door middel van straatinterviews of
nodig!”
informatie kunnen geven. Ik duik de wijk in. Afhankelijk van
groepsdiscussies met niet alleen de ‘usual suspects’ maar ook gegevens, bijzondere uitspraken en waardevolle informatie.
WELKE KWALITEI TEN ZIJN NOG MEER VAN BELANG VOOR EEN STADSANTROPOLOOG?
Participerende observatie geeft je de mogelijkheid om je
“Voor het mobiliseren van ervaringen en het vertalen van de
eens aan te sluiten bij de buurtvereniging of andere plekken
verschillende belevingswerelden zijn een open blik,
die zowel een goed beeld geven van de inwoners als van de
strategisch vermogen, timing en het stellen van de juiste
visie die bewoners hebben op de wijk. Als stadsantropoloog
vragen van groot belang. Vergeet ook vooral niet door te
ga ik ook op zoek naar ‘stille getuigen’. Een plaatselijke Albert
vragen! Probeer door de woorden heen te prikken. Wat
Heijn of een achtertuin geeft veel prijs van de leefstijl. De
bedoelt de inwoner nu echt?“
de andere bewoners in de wijk, kom je tot interessante
verworven kennis en inzicht in de wijk vertaal ik weer naar de
WELK MOMENT IN JE CARRIÈRE IS JE HET MEEST BIJGEBLEVEN?
professionals.”
“De voorgaande opdracht betrof het Schouwburgplein van de gemeente Rotterdam. De participanten die ik sprak op het
6 x R-model 1. Roots 2. Routes 3. Routines 4. Rituelen 5. Relaties 6. Reputatie
plein kenden woorden als ‘waardeloos’ en ‘kaal’ toe aan het plein. Een oudere dame zei: ‘om nou te zeggen dat het de schoonheidsprijs van Rotterdam verdient… nou NEE!’ Andere voorbijgangers gaven aan het een doorgang is voor de ondergrondse parkeerplaatsen, de bioscoop en de winkelstraten. Het plein wordt gebruikt voor allerlei looproutes. Voor kinderen is het zelfs een waar speelparadijs. Voor de ontwikkelaars lijkt dit een ‘mislukt’ project te zijn, maar als stadsantropoloog zie je dat het plein veel wordt gebruikt. Alleen misschien niet op de manier die de planners
WAT ZIJN DE RESULTATEN?
hadden bedacht...”
“Deze manier van aanpak biedt nieuwe inzichten en meer duurzame plannen die rekening houden met de alledaagse
- 14 -
De route door Vathorst
SPORT IN DE NIEUWE STAD: HARDLOPEN DOOR VATHORST Vathorst kent, in lijn met de gedachten van de ontwerpers
STARTPUNT: DE KAMERS
van de stedenbouwkundige bureaus West 8 en Kuiper
De route gaat van start bij de Kamers. Dit is het culturele hart
Compagnons, een sterke afwisseling tussen stedelijk en
van Vathorst, dat volledig subsidieloos van de grond is
landelijk gebied. In de wijk komen zowel het landelijk leven
gekomen. De Kamers zijn populair bij zowel bedrijven als
als de stedelijke drukte terug. Dat maakt de wijk interessant
organisaties met een culturele achtergrond. Daarnaast is er
voor hardlopers
een hapje en een drankje beschikbaar. De Kamers is het ideale startpunt (of eindpunt, zo u wilt) van de route.
Er is een sterke variatie in de omgeving en de meeste wegen en straten zijn ook nog eens autoluw aangelegd. Aan onze oproep aan bewoners om hun favoriete hardlooproute aan te leveren, is dan ook veel gehoor gegeven. Wij kozen een route met de highlights van de wijk en vanuit de gedachte dat de drukke tweeverdiener uit Vathorst vooral in zijn eigen wijk genoeg lichamelijke beweging moet kunnen krijgen.
DEEL 1 VAN DE ROUTE: S TEDELIJK VATHORST Na de start neemt u de afslag richting de Genspolder, om daarna de ringweg over te steken richting de Vollenhovekade. U nadert nu het stedelijk gedeelte van Vathorst, dat is geĂŤnt op de grote steden en veel water bevat. Via de Vollenhovekade en de Spakenburgkade passeert u onder meer de Muidenkade (foto links). De
- 15 -
Muidenkade symboliseert het idee achter dit deel van Vathorst. Stads, met veel water.
BONUSRONDE: LANGS OUDE CALVEENSEWEG Een van de manieren om het oude landelijke gebied rondom Amersfoort goed op te nemen in de wijk Vathorst, is het
DEEL 2 R OUTE: R UIMTELIJK VA THORST
bouwen van de wijk rondom de klassieke boerderijen die in
Na het stadse deel van Vathorst, volgt een stuk hardlopen.
het gebied stonden. Ondermeer op de Calveenseweg treft u
Geen zorgen, er is veel te zien. U bent zo’n anderhalve
zo’n boerderij. Het gebied rondom de verschillende ‘Bergen’
kilometer onderweg richting de Wezeperberg. Dit is een deel
in het noorden van Vathorst, geeft duidelijk het idee van de
van Vathorst dat veel mensen nog niet goed kennen.
ontwerpers van de wijk weer: de oude boerderijen moeten
Ruimtelijk, weids en met een prachtige karakteristieke
passen in het ontwerp van de nieuwe wijk.
natuurlijke inslag. Vanaf hier kunt u beslissen terug te lopen naar de Kamers voor dat welverdiende biertje of dat u gaat
VATHORST KOMT TOT LEVEN
voor de bonusronde.
Vathorst is natuurlijk een relatief nieuwe wijk, voor een groot deel op de tekentafel ontstaan. Voor een dergelijk nieuwe wijk is het van groot belang dat het gaat leven. De bewoners van de wijk spelen daar een belangrijke rol. Gezien het succes van de Kamers en de bereidwilligheid van de bewoners om te sporten, dichten wij het hardlopen langs de gevarieerde delen van de wijk Vathorst grote kansen toe.
KORT NIEUWS VA THORST DINGT MEE NAAR PPS AWARD
komen. Verwacht wordt dat de PPS, naar Vathorsts voorbeeld, de manier van samenwerking voor de toekomst
De nieuwbouwwijk Vathorst is nog steeds in strijd om het
wordt.
beste voorbeeldproject van Nederland te worden.
RESTAURANT DE ‘STADS KAMER’ WINT EERSTE MICHELIN -STER
De award is een prijs voor de beste Publiek Private Samenwerking (PPS) die een voorbeeldfunctie vervult als gezamenlijke oplossing door publieke en private partijen in de complexe bouwopgaven waar Nederland voor staat. In
Restaurant de Stadskamer is al jaren een begrip in Vathorst
één van de Nederlands meest succesvolle constructies wordt
en heeft vandaag eeuwige roem verworven door het
nauw samengewerkt tussen de gemeente, een aantal
behalen van haar eerste Michelin-ster.
projectontwikkelaars en woningcorporatie Alliantie. Nieuwe partijen staan in de rij om zich aan te sluiten.
Hoewel het restaurant in eerste instantie financieel
Hoewel de gemeente op zoek was naar partners voor de
bijgestaan werd door het ontwikkelingsbedrijf Vathorst,
grondontwikkeling en risicospreiding hebben zij inmiddels
heeft zij haar eigen bestaansrecht weten te garanderen door
aangetoond dat hier mooie initiatieven uit voort kunnen
deze prestigieuze prijs in de wacht te slepen.
- 16 -
Het eerste sterrenrestaurant in de omgeving hoopt veel nieuwe gasten en bewoners naar de wijk te trekken en het ontwikkelingsbedrijf op haar beurt te ondersteunen bij de realisatie van hun droom.
BEWONERSPOLL: WELKOMSTTASJE VATHORST HOPELOOS OUDERWETS? Sinds de eerste woning werd opgeleverd in juli 2002 worden alle nieuwe bewoners van Vathorst verwelkomd door bewoners van de gelukkigste wijk van Nederland en besteedbaar in onder andere onze lokale winkels. Past deze welkomsttas nog onze digitale samenleving of hopeloos ouderwets?
-- ADVERTENTIE --
MEGA STUNTS VATHORST
WOON IN DE WOLKEN! € 1.550 > € 749
VRIJS TAANDE VILLA! € 1.800 > € 1.595
Diverse prachtige 3-kamer appartementen met uniek uitzicht
Een prachtige gemeubileerde villa met unieke architectuur in
en veel lichtinval. De drie unieke torens behoren tot de
Vathorst! Door de hoge ramen heeft u een heerlijk lichte
hoogste in Amersfoort met 16 verdiepingen. Alle
woning met een ruime leefruimte en zelfs de mogelijkheid de
appartementen zijn voorzien van luxe badkamers en
berging als kamer of praktijkruimte in te richten. De
sfeervolle keukens. De appartementen zijn gelegen in de
vrijstaande woning beschikt over 2 parkeerplaatsen en een
prachtige nieuwbouwwijk Vathorst waar veel architectuur te
royale tuin waardoor er altijd een plekje is in de schaduw of
vinden en waar het landschap op veel plaatsen is behouden.
het zonnetje. Vathorst is een opkomende wijk met alle benodigde voorzieningen en dichtbij uitvalswegen.
COLUMN OVER GOED ONDERNEMERSCHA P
DE BENGELTJES EN DE ENGELTJES U kent ze wel, die mensen die altijd net de andere kant op
de gang alweer een nieuw plan te bedenken. Nee, de
lopen. Je kon ze al herkennen in de kleuterklas, van die
lievelingetjes van de juf waren zij niet, dát waren de engeltjes
kinderen die altijd een eigen plan trokken en voor de wil van
die altijd stil zaten en stil waren. Verder dan een ‘nee juf’ of
de juf meestal geen oog hadden. Ze waren vooral bezig met
‘ja juf’ kwamen zij ook niet. Zij namen geen enkel initiatief en
hun omgeving en hoe ze daar invloed op uit konden oefenen.
wachtten rustig af wat er op hun pad kwam. Ze waren
Dat resulteerde dikwijls in tranen bij de een of de ander en
trouwens wél goed in het verklikken. Ondergetekende heeft
een wanhopig vloekende juf. De schuldige stond daarna op
dit meermalen aan den lijve ondervonden. De kleine
17
vechtpartij die daarna ontstond was overigens het enige
van binnen gezien. Ik moet eerlijk zeggen, het zag er vanaf
contact tussen de bengeltjes en de engeltjes.
het grasveld best mooi uit. Wonder boven wonder kwam ik toch op de universiteit terecht, tot grote opluchting van mijn
“Een leider is iemand die jou (en zichzelf) leidt naar een plek waarvan je nog niet wist dat die bestond.”
ouders. Ik raakte bevlogen door meerdere inspirerende personen en startte mijn eerste bedrijf. En inmiddels ben ik voor de 5e keer uitgeroepen tot ondernemer van het jaar en is mij gevraagd wat te schrijven over de eigenschappen van een goede ondernemer. Ik zal er twee verklappen. Ik vind het heel belangrijk dat men zelf in staat is om de ideale omstandigheden voor zijn onderneming te creëren. En goed leiderschap natuurlijk, het kunnen balanceren tussen draagvlak en daadkracht. “Een leider is iemand die jou (en zichzelf) leidt naar een plek waarvan je nog niet wist dat die bestond.”
Ja, u had het al door, ik ben dus een van die mensen die altijd net de andere kant oploopt. Het schoolse systeem was dan
Hah, als mijn juf van toen me nu eens zou zien! Wat zegt u?
ook niet aan mij besteed. Elke vorm van zelf denken en
U wilt nog wel weten wat er van die engeltjes geworden is?
initiatief nemen werd onmiddellijk de kop ingedrukt. Op de
Ik moet eerlijk zeggen, ze doen braaf wat ik ze opdraag.
basisschool vermaakte ik mij op de gang veelal met het bestuderen van het gebouw en zijn mensen. Tijdens mijn
Uw Dik Trom
middelbare schooltijd heb ik het gebouw eigenlijk niet veel
DE VIJF SUCCESFACTOREN De website www.hoemaakikeenstrategie.nl is een
Daarna vindt er een ronde plaats, waarin de lijst van
doorslaand succes. Wat zijn de vijf succesfactoren van het
streefbeelden worden aangevuld (indien nodig). De volgende
maken voor een strategie?
ronde is het uitkiezen van één streefbeeld Let erop dat er geen compromissen worden gesloten, maar probeer de
ERKEN DE R ELEVANTIE VAN EEN STRATEGIE
belangen te matchen tot één streefbeeld.
Strategie kan gezien worden als de weg naar een stip op de horizon. Wat wil je bereiken op een langere termijn is één
FORMULEER DE KERNWAARDEN
van de beginvragen die je jezelf moet stellen. Maak dit
De kernwaarden zijn van belang om de kwaliteit en
expliciet, verbind voortdurend de korte en lange termijnen
duurzaamheid van het project te waarborgen. Formuleer drie
en grijp de gebeurtenissen aan om weer dichter bij jouw
kernwaarden, zodat deze goed te onthouden zijn en dat
strategie te komen (geef richting).
iedereen op één lijn zit. Daarnaast helpen kernwaarden het
Om een strategie te formuleren, moet er nagedacht worden
dagelijks handelen.
over een streefbeeld, de kernwaarden, de wat & hoe vraag
Om de kernwaarden te formuleren moeten succesverhalen
en de randvoorwaarden.
en achterliggende factoren naar voren komen. Door middel van 1-op-1 gesprekken en een associatiespel kunnen
WERK VANUIT EEN STREEFBEELD
kernwaarden geselecteerd worden.
De stip op de horizon is jouw streefbeeld (toekomst). Als dit duidelijk is, starten we met dat streefbeeld (punt B) en
GEBRUIK DE STI PO DRIEHOEK
denken we per stapje terug naar nu (punt A). Op deze manier
De Stipo driehoek is een tool om de strategie verder uit te
wordt duidelijk wat er nog gerealiseerd moet worden.
werken. De driehoek bestaat uit de inhoud (wat-vraag),
Houd een streefbeeldsessie met collega’s. Laat ieder persoon
aanpak (hoe-vraag) en de structuur (randvoorwaarden). Vaak
de drie allerbelangrijkste streefbeelden opschrijven en houd
wordt gekozen om alleen de structuur aan te pakken, maar
daarna een ronde waarin iedereen een streefbeeld in de
dit is geen duurzame oplossing (korte termijn). Met als
groep brengt. Dit gebeurt zonder discussie, maar in een vorm
gevolg dat de aanpak (hoe-vraag) vermeden wordt, omdat
van een dialoog (oftewel doorvragen naar een reden).
het een langdurige aanpak is. Alle drie de hoeken moeten
18
‘gepakt’ worden om voor een duurzame oplossing te komen.
Bij de aanpak (hoe-vraag) wordt nagedacht over de
Gebruik de driehoek met de klok mee: inhoud, aanpak
werkwijze en attitude. Bijvoorbeeld het doorvoeren van een
structuur.
cultuurverandering (gedragsvraag) bij een reorganisatie is een onderdeel van de aanpak (lange termijn). Expliceren van de randvoorwaarden De structuur, zowel intern als extern van een organisatie, en de middelen zijn belangrijke randvoorwaarden voor het doorvoeren van een strategie. Probeer die randvoorwaarden te creëren, zodat de wat & hoe vraag zo goed mogelijk beantwoord en uitgevoerd kunnen worden.
LEER VAN ELKAAR Plan om de zoveel weken een moment in om ‘boven de
Denk na over de wat & hoe vraag
projecten’ uit te stijgen. Probeer vooral nadruk te leggen op
Bij de inhoud (wat-vraag) wordt nagedacht over de
de hoe-vragen: wat is er in een project goed gegaan en wat
problematiek, oplossingen en visie. Mochten verschillende
helemaal fout? Leer van elkaar en gebruik de informatie voor
personen aan tafel het niet met elkaar eens worden, probeer
jouw (volgende) projecten.
het ‘probleem’ dan om te draaien: hoe kunnen we het idee
Deze sessies moeten bewust worden ingezet, want anders
zo wenden dat het ook in het voordeel van de tegenpartij is.
gebeurt het niet. Laat elke sessie door een andere collega voorbereiden.
Colofon TRAINEES
VNG GEMEENTETRAINEE
Siri Brouwer
Jeroen van Dijk, VNG
Michelle van Gampelaere
Jean Eigeman, Eigeman ID
Rob Geven Magda Jablonski
MET DANK AAN
Jeannette de Ridder
Wybe Theijse, projectleider Lage Zijde Alphen aan den Rijn
Anne Toeters
Giel van der Vliest, directeur ontwikkelingsbedrijf Vathorst
Bastiaan Vos
Trudy de Mooy, manager I-Centrum Vathorst
TRAINERS VAN DIT MODUUL , S TIPO
MEER WETEN?
Hans Karssenberg
www.vnggemeentetrainee.nl
Marijke Storm
www.stipo.nl
Ester Heiman
- 19 -