β. Η μάχη των Θερμοπυλών "Το μαύρο σύννεφο τούς βρήκε του θανάτου δεν θα πεθάνουν, αν και πέθαναν, αφού η αρετή δοξάζοντας τους επάνω θα τους ανεβάζει από του Άδη τα παλάτια." (Σιμωνίδης)
Οι χερσαίες δυνάμεις (δηλ. ο στρατός ξηράς) των Περσών έφτασαν στην περιοχή των Θερμοπυλών τις τελευταίες μέρες του Ιουλίου του 480 π.Χ.. Ο Ξέρξης δεν διέταξε αμέσως επίθεση, αλλά άφησε να περάσουν τέσσερις μέρες, πιστεύοντας ότι οι Έλληνες, μπροστά στη θέα του στρατού του, θα το έβαζαν στα πόδια .Παράλληλα ήθελε να μαζέψει πληροφορίες για το μέρος και τις αντίπαλες δυνάμεις. Για το λόγο αυτό έστειλε έναν ιππέα κατάσκοπο στο ελληνικό στρατόπεδο. Όμως, επειδή το ελληνικό στρατόπεδο βρισκόταν πίσω από το τείχος που είχαν χτίσει οι Φωκείς στις Θερμοπύλες (πρόκειται για το φωκικό τείχος), δεν είχε καλή ορατότητα και μπορούσε να διακρίνει μόνο τους Σπαρτιάτες, που είχαν στρατοπεδεύσει σ' εκείνο το σημείο και όχι τους υπόλοιπους Έλληνες, οι οποίοι βρίσκονταν πιο μακριά.
εικόνα .Άγαλμα πολεμιστή
εικόνα .Πέρσης πεζός
Με αυτά που είδε ο ιππέας απόρησε, καθώς έβλεπε άλλους Σπαρτιάτες να γυμνάζονται και άλλους να χτενίζουν και να περιποιούνται τα μακριά μαλλιά τους. Όταν λοιπόν τα ανέφερε στον Ξέρξη, εκείνος κάλεσε τον εξόριστο Σπαρτιάτη βασιλιά Δημάρατο, ο οποίος τον συνόδευε, για να
1
του εξηγήσει αυτή τη παράξενη συμπεριφορά των Σπαρτιατών. Ο Δημάρατος του είπε: "Οι άνδρες αυτοί ήλθαν εδώ να μας πολεμήσουν ώστε να μη περάσουμε και γι' αυτό το σκοπό ετοιμάζονται. Αυτό είναι το έθιμο τους: Όταν πρόκειται να διακινδυνεύσουν τη ζωή τους, τότε περιποιούνται τα μαλλιά τους."(...) (Ηροδότου, Ιστορίαι). Όλα αυτά ο Ξέρξης τα θεώρησε γελοιότητες και αναρωτιόταν πώς ήταν δυνατόν τόσοι λίγοι να πολεμήσουν την στρατιά του. Πριν από τη γενική επίθεση, ο Ξέρξης έστειλε με κύρηκες (δηλ. Πρέσβεις-αγγελειοφόρους) στον Λεωνίδα επιστολή με την οποία ζητούσε από τον Λεωνίδα να πάει με το μέρος του και θα τον έκανε βασιλιά της Ελλάδας. Έλεγε ακόμα ότι σε όσους Έλληνες παραδίνονταν, ο "Μεγάλος Βασιλιάς" θα τους έδινε να κατοικήσουν μία μεγαλύτερη χώρα. Ο Λεωνίδας όμως του έδωσε μία απάντηση αντάξια του ήθους και της φιλοπατρίας ενός Σπαρτιάτη: "Αν ήξερες τι είναι καλό στη ζωή δεν θα ζητούσες πράγματα που δεν σου ανήκουν. Για μένα είναι προτιμότερο να πεθάνω για την Ελλάδα, παρά να γίνω μονάρχης στους ομοφύλους μου". (Πλούταρχου, Λακωνικά αποφθέγματα) Για τη χώρα που υποσχόταν ότι θα έδινε στους Έλληνες ο Ξέρξης, ο Λεωνίδας απάντησε σύμφωνα με τον ιστορικό Διόδωρο τον Σικελιώτη: "Οι Έλληνες έμαθαν από τους πατέρες τους να αποκτούν εδάφη όχι με τη δειλία αλλά με την ανδρεία". (Διοδ.ΙΑ'5.5) Τέλος, όταν ο Ξέρξης απαίτησε από τον Λεωνίδα να του στείλει τα όπλα ("Πέμψον τα όπλα".)ο Λεωνίδας απάντησε με το περίφημο "Μολών λαβέ" (που σημαίνει: "Έλα να τα πάρεις").Η φράση αυτή 'έμεινε στην Ιστορία ως μία από τις ενδοξότερες φράσεις που ειπώθηκαν ποτέ.
2
εικόνα .Χάλκινη Ασπίδα
εικόνα .Χάρτης της Ευρύτερης περιοχής
εικόνα Χάρτης της πορείας του Ξέρξη κατά τα έτη 480-479 π.Χ.
Την πέμπτη μέρα από την άφιξη του στις Θερμοπύλες, ο Ξέρξης εξαπέλυσε μια τρομερή επίθεση. Μάλιστα έδωσε διαταγή να συλληφθούν όλοι οι Έλληνες ζωντανοί και να οδηγηθούν μπροστά του. Τόσο πολύ είχε υποτιμήσει τους Έλληνες. Μια σκληρή μάχη ακολούθησε. O Ξέρξης βλέποντας αδυναμία των στρατιωτών του να σπάσουν την ελληνική παράταξη έστελνε συνεχώς νέες δυνάμεις, οι οποίες αναγκάζονταν να πατούν πάνω στα πτώματα άλλων Περσών, λόγω της στενότητας του χώρου. Μετά από λίγη ώρα οι Πέρσες άρχισαν να υποχωρούν αφήνοντας πίσω τους εκατοντάδες νεκρούς και τραυματίες. Έξαλλος ο Ξέρξης έδωσε εντολή να επιτεθούν, "οι Αθάνατοι". Οι Αθάνατοι ήταν ένα σώμα 10.000 ανδρών το οποίο ονομάζονταν έτσι επειδή είχε την ικανότητα να αναπληρώνει πολύ γρήγορα τα κενά στις γραμμές του για να παραμένει ο αριθμός των ανδρών, που αποτελούσαν τους «Αθάνατους», σταθερός (10.000 άνδρες). Οι Αθάνατοι θεωρούνταν το πιο αντρειωμένο σώμα και το πιο ικανό σ' όλη τη περσική αυτοκρατορία. Ο 3
Ξέρξης πίστευε ότι ένας Αθάνατος μπορούσε να πολεμάει με τρεις Έλληνες ταυτόχρονα. Τελικά όμως ούτε αυτοί κατάφεραν τίποτα, εκτός από το να σφαγιασθούν κατά εκατοντάδες. Ο Ξέρξης αναπήδησε τρεις φορές από το θρόνο του ανησυχώντας για τον στρατό του .Οι Έλληνες είχαν κάποιες απώλειες, ιδίως οι Σπαρτιάτες αλλά λίγες. Έτσι τους Πέρσες τους βρήκε η νύχτα χωρίς να έχουν κατορθώσει τίποτα. Τα Ξημερώματα της επόμενης μέρας, οι Πέρσες επιτέθηκαν με περισσότερη μανία και πείσμα. Η μάχη ήταν πιο σκληρή αλλά πάλι δεν κατάφεραν τίποτα. Ο Ξέρξης βρισκόταν σε αμηχανία καθώς έβλεπε τους άνδρες του να σφαγιάζονται χωρίς να έχει προκύψει κάποιο αποτέλεσμα. Το απόγευμα της ίδιας μέρας παρουσιάστηκε στον Ξέρξη ένας ντόπιος, ο Εφιάλτης ο Ευρυδήμου (δηλ. ο Εφιάλτης, γιος του Ευρύδημου) και του μίλησε για την Ανοπαία ατραπό (ένα στενό δρομάκι που οδηγούσε πίσω από τις θέσεις των Ελλήνων). Γεμάτος χαρά ο Ξέρξης ανέθεσε σε ένα απόσπασμα 20.000 ανδρών να ξεκινήσει μόλις άρχιζε να νυχτώνει. Οι Φωκείς που είχαν αναλάβει τη φύλαξη του περάσματος ξαφνιάστηκαν όταν αντιλήφθηκαν τους Πέρσες να πλησιάζουν. Οι Πέρσες με βέλη ανάγκασαν τους Φωκείς να ανοίξουν το δρόμο. Έτσι οι Πέρσες συνέχισαν τη πορεία τους.
εικόνα .Ευρήματα από αιχμές βελών στις Θερμοπύλες.
εικόνα .επίθεση ιππέα σε πεζούς. (λεπτομέρεια από χρυσό σκυθικό χτένι του 4 ου αι. π.Χ.)
Αργά το βράδυ οι Έλληνες μαθαίνουν ότι οι Πέρσες είχαν ξεκινήσει για να τους περικυκλώσουν. Οι περισσότεροι σύμμαχοι ήθελαν να φύγουν 4
και ο Λεωνίδας συμφώνησε αφού δεν μπορούσε να κάνει τίποτε περισσότερο για να τους κρατήσει. Όμως για τον ίδιο τον Λεωνίδα τους 300 Σπαρτιάτες του και τους 1000 Λάκωνες οπλίτες η φυγή από το πεδίο της μάχης ήταν αδιανόητη. Μαζί με τον Λεωνίδα παρέμειναν και οι 700 Θεσπιείς του Δημόφιλου οι οποίοι αρνήθηκαν να φύγουν.
εικόνα .Το μνημείο των 700 Θεσπιέων πεσόντων στις Θερμοπύλες
Σκοπός, τώρα, του αγώνα αυτών που παρέμειναν στις Θερμοπύλες δεν ήταν πλέον η υπεράσπιση του περάσματος αλλά να καθυστερήσουν όσο μπορούσαν τους Πέρσες. Και αυτό, για να μη προλάβει το περσικό ιππικό τους Έλληνες που υποχωρούσαν και τους αποδεκατίσει. Ένας άλλος στόχος ήταν να προκαλέσουν όσο το δυνατό περισσότερες απώλειες στους Πέρσες, γιατί όσο λιγότεροι απέμεναν τόσο το καλύτερο για τους Έλληνες που θα τους αντιμετώπιζαν στη συνέχεια. Τα ξημερώματα της τρίτης μέρας ο Ξέρξης έκανε θυσίες και ετοιμάστηκε να κάνει επίθεση. Οι Έλληνες προγευμάτισαν (δηλ. πήραν το πρωινό τους) και αφού άφησαν λίγους οπλίτες για να φυλάνε το φωκικό τείχος παρατάχθηκαν για μάχη. Όμως αυτή τη φορά δεν αρκέστηκαν στην άμυνα στα στενά αλλά προχώρησαν στο ανοικτό πεδίο για να συναντήσουν τον εχθρό "ως άνδρες που βάδιζαν προς τον θάνατο". Δεν αρκέστηκαν στην απόκρουση των επιθέσεων αλλά επιτέθηκαν και οι ίδιοι με ορμή.
5
εικόνα .Έφοδος οπλιτών (παράσταση από αγγείο)
Σε κάποια στιγμή σκοτώνεται ο Λεωνίδας. Η μάχη τώρα μεταφέρθηκε γύρω από το νεκρό σώμα του. Οι Πέρσες προσπαθούσαν να το πάρουν, όμως οι Σπαρτιάτες δεν τους άφησαν και το πήραν τελικά αυτοί. Δύο αδέλφια του Ξέρξη σκοτώθηκαν στην προσπάθεια αυτή των Περσών. Τα πράγματα άλλαξαν όταν οι εναπομείναντες Έλληνες πληροφορήθηκαν ότι οι 20.000 που είχε στείλει ο Ξέρξης για να τους κυκλώσει πλησίαζαν. Τότε υποχώρησαν σε ένα μικρό λόφο και εκεί περίμεναν να αντισταθούν για τελευταία φορά. Οι Πέρσες αφού τους κύκλωσαν τους σκότωσαν όλους πετώντας ακόντια και βέλη.
εικόνα .Έλληνες και Πέρσες στην τελική φάση της μάχης των Θερμοπυλών (καλλιτεχνική αναπαράσταση)
6
Μετά τη μάχη ο Ξέρξης ζήτησε να βρουν το σώμα του Λεωνίδα να το αποκεφαλίσουν και να μπήξουν το κεφάλι του σ' ένα παλούκι. Τόσο πολύ είχε θυμώσει ο Ξέρξης με τον Λεωνίδα.
εικόνα .Άγαλμα του Λεωνίδα στις Θερμοπύλες
7