Routetest Brandenburg
Hollandse sporen in Havelland Tekst en foto’s: Harry van Dooren
Nederlandse ambachtslieden bouwden in opdracht van prinses Louise de geliefde Hollandse wijk in Potsdam en slot Oranienburg. Er is in deze regio even buiten Berlijn zelfs een gehucht dat Neu Holland heet. Op de ďŹ ets langs een stukje vaderlandse geschiedenis.
32 | Reisgids | mei/juni 2012
Fietsen in Havelland
D
e rivier de Havel loopt in een grillige W ten westen van Berlijn. Vanaf de bron in het Müritz Nationalpark tot aan Havelberg, waar de rivier samenvloeit met de Elbe, vormt de Havel een ketting van kleine en grote meren (Seen) waarop het goed watersporten is. De rivier houdt zich niet precies aan de grenzen van de regio Havelland, zoals ook de beschreven fietsroutes die weleens overschrijden. Langs de westelijke en noordelijke loop van de Havel kun je eindeloos door bos en akkerland toeren zonder iemand tegen te komen. Die rust en ruimte ontbreken in het lint van agglomeraties in het middendeel, maar druk is het eigenlijk alleen waar de rivier de Berlijnse voorsteden raakt.
Fietsen op z’n Duits Duitsland neemt fietsen serieus, maar op dit punt is het oosten wel wat rommeliger dan het westen. Zo worden binnen de bebouwde kom fietsers en voetgangers vaak op dezelfde stoep gedwongen en heb je dus bij elke kruising een af- (boink) en oprit (boink). Maar dat ongemak valt in het niet bij de vele kasseienwegen die de oude binnensteden rijk zijn en die fiets en leden slopen. Buiten de bebouwde kom zijn de meeste fietspaden verhard en soms van asfalt. De onverharde paden zijn relatief goed van kwaliteit. De bewegwijzering van de langeafstandsroutes is redelijk, die van lokale rondjes matig. De Havel Radweg is met zijn 333 kilometer de perfecte kennismaking met deze regio. De oostelijke tak valt gro-
tendeels samen met de langeafstandsroute tussen Berlijn en Kopenhagen. In het westen trekken we regelmatig op met de 1111 kilometer lange Tour Brandenburg, het visitekaartje van de deelstaat waartoe het Havelland behoort. Dit jaar is de Havellandroute op de fiets- en wandelbeurs uitgeroepen tot dé fietsroute van 2012. Van de hier beschreven routes hoort daar een deel van route een bij en heel route vier.
Zeven meren Ons eerste rondje start en eindigt op de kasseien bij de Steintor-turm in Brandenburg aan de Havel. De Altstadt, Neustadt en het Dom Insel vormen drie door de Havel doorsneden stadscentra met fraaie kerken en de aan de OostDuitse tijd herinnerende kasseienstraten (sfeervol, maar lawaaiig). De ‘7 Seen tour’ voert achtereenvolgens langs de Breitling-, Mösersche, Heiliger, Großer Wend-, Plauer- en Quensee. Om aan meer nummer zeven te komen, moeten we in Kirchmöser even van de route af om de Großer Wusterwitzer See aan te doen. Aan de zuidoever van de Breitlingsee kronkelt de route door bosrijk heuvelland met diverse doorkijkjes op het water. Intieme strandjes te kust en te keur. Kirchmöser wordt gedomineerd door spoorweghistorie en industrie. De kleurige arbeiderswijken met hun bijzondere architectuur zijn een omweg waard. Aan de noordrand van het uit rode bakstenen opgetrokken industrieterrein is het informatiecentrum een must voor treinfanaten. Over de brug voert een paadje langs de
dijk naar Schloss Plauen, waar in stijl kan worden overnacht.
De eerste vliegenier Hoewel het Havelland zo goed als vlak is, werd op een van de schaarse heuveltoppen vlieggeschiedenis geschreven. Vanaf de Gollenberg (100 m) in het nietige dorpje Stölln, was Otto Lilienthal de eerste mens die vloog. Op ‘het oudste vliegveld ter wereld’ staat een Iljoesjin IL62 die hier ooit met kunst en vliegwerk aan de grond is gezet. Het vliegtuig doet nu dienst als museum en
De vele kasseienwegen in de steden slopen fiets en leden trouwlocatie. Het nieuwe Otto Lilienthal Zentrum midden in het dorp doet de vliegenier meer recht dan de wat kermisachtige Iljoesjin. Stölln ligt ongeveer halverwege de Wassersuppe-route als die wordt gestart in Hohenauen. De westelijke lus via de Gülper See brengt je bij een kolonie gevederde vliegers: kraanvogels. Voor de fietsers met spirit is een rondje Hohenauer See een leuk toetje. Het vredige Semlin is een heerlijke halteplaats aan het meer. Tussen Oranienburg en Potsdam fietsen we onder de rook van Berlijn. Oranienburg bloeide op dankzij de komst van de Nederlandse prinses Louise Henriette van Oranje Nassau die, niet geheel uit vrije wil, trouwde
Topselectie Havelland Vanafprijzen voor twee personen inclusief ontbijt tenzij anders aangegeven. Achter de prijs staat in sommige gevallen een B gevolgd door een cijfer. Dat is de waardering van gasten die boekten via www.booking.com. Kies voor de vermelde telefoonnummers 00 49. BRANDENBURG 1. Pension Birnbaum Degelijk, gedateerd, goedkoop. Vijf minuten wandelen van het centrum.
Bij mooi weer ontbijten op het binnenhof. 338 15 27 50, www.pension-zum-birnbaum. de, €50. DALLGOW 2. Pension Sperlingshof Fietspension aan de rand van de Döberitzer Heide tussen Potsdam en Oranienburg. De rustieke kamers zijn vrij klein, het sanitair is basic, maar het personeel zeer vriendelijk. 33 22 25 60, www.pension-sperlingshof.de, €64.
LEEGEBRUCH 3. Gasthof Palmenhof Prima pension in een wat zoutloos dorp even buiten Oranienburg. Ruime kamers met basic uitrusting, sommige met terras. Grote tuin zonder palmen… 17 27 05 75 79, www.gasthof-pensionpalmenhof.de, vanaf €55. PLAUE 4. Schloss Plaue Mooi gelegen aan de Plauer See. Eenvoudige, comfortabele appartementen in de
Reisgids | mei/juni 2012 | 33
Reizen & prijzen Vliegen Easyjet: Schiphol–Berlijn Schönefeld (1,5 uur), retour vanaf €60 met koffer. KLM: Schiphol–Berlijn Tegel, vanaf €100. Trein vliegveld–Potsdam in 1 uur. Auto Utrecht-Potsdam 600 km. Trein Amsterdam-Potsdam (via Berlijn Hbf) in 7 uur. Retour €78-226, fiets €20, reservering €9. www.treinreiswinkel.nl. Reisaanbod Eigen-Wijze Reizen, Trektocht Brandenburg en Mecklenburg, vanaf acht dagen, vanaf €890, www.eigenwijzereizen.nl. Fietsverhuur Potsdam: bij www.potsdam-per-pedales.de van €11 (drie versnellingen) tot €20 (elektrisch) per dag. Bij www.cityrad-rebhan.de €11 per dag. Reisinformatie Boeken en kaarten zijn in Nederland slecht verkrijgbaar en €2-3 duurder dan ter plekke. Geschikt is de Duitstalige ADAC Reiseführer Brandenburg (2009, 144 pag., €6,50), de ‘plus’-versie (€10) bevat een kaart. ADFC Radtourenkarte 08 Havelland, Magdeburger Borde, 1:150.000, €7. Radwanderkarte Havelland-Potsdam (Publicpress), 1:100.000, €5. Fahrradkarte Havelland (Grünes Hertz), 1:75.000, €6. De fietsgids BVA Havel-Radweg, 1:75.000, €8, past goed in de stuurtas. De Bikeline Havel-Radweg, 1:75.000, €13, is daarvoor te fors. Handige websites: www.vakantie-in-brandenburg.nl, www.havelland-tourismus.de. Eten & drinken Gemiddelde prijzen in €. Kop koffie 2,25, taart 3,50, frisdrank (0,3 l) 2,80, bier (0,25 l) 2,50, wijn (0,2 l) 3, lunch 10, diner 15.
ETEN & drinken
met de Brandenburgse keurvorst Frederik Willem van Hohenzollern. Met ondersteuning van Nederlandse vakmensen gaf ze de landbouw en economie een stevige impuls. Het door haar opgerichte slot in Hollands-classicistische stijl is het gezicht van de stad.
Potsdam is voor altijd met de koude oorlog verbonden Sachsenhausen, het oudste concentratiekamp van nazi-Duitsland, ligt in het noordoosten van Oranienburg. Hier vonden in de Tweede Wereldoorlog naar schatting 100.000 mensen de dood. Het Gedenkstätte en museum herinneren aan de massamoord. Wie meer van de (koude) oorlog wil weten kan in plaats van de Havel Radweg voor de nieuwe Mauerweg kiezen die de voormalige muur rond West-Berlijn volgt.
Tussen oost en west Prijs voor een hoofdgerecht tenzij anders vermeld. KIRCHMÖSER 1. Fisherufer Aan het water; lunchkaart met veel lokale vis, €10-15. STÖLLN 2. Gasthof Zum 1ste Flieger Kleine, goedkope Duitse kaart, €10. RHINOW 3. Unter die zwei Linden Eenvoudig en goedkoop, prima terras, €10. BRANDENBURG 4. Am Humboldthain Verfijnd restaurant met sfeervol interieur. Reserveren aanbevolen, €17-€20. www.am-humboldthain.de. 5. La Mare Niet ver van de Steintor-turm, buiten het centrum. Italiaans op zijn Duits: grote porties en zeer betaalbaar, €10-15. BIRKENWERDER 6. Gasthaus am Boddensee Chique blokhut met een enorm terras aan het meer vlakbij het mooie Briesetal. Elegante Duitse keuken, €17,50-30, www.boddensee.com. POTSDAM 7. Café Heider ‘De woonkamer van de stad’ aan een lommerrijk pleintje bij de Nauener Tor, €10-€20, www.cafeheider.de.
In Spandau, halverwege Oranienburg en Potsdam, zit je opeens even in de grootsteedse drukte. Dat is wennen na de immense leegte van het Havelland. Tussen Spandau en Potsdam wordt de rust enigszins hersteld als de route door groene villadorpen voert. Neem om in Potsdam te komen de leuke boottocht over de Wannsee. Potsdam is door de Glienicke Brücke, in de DDR-tijd de verbinding met West-Berlijn, voor altijd verbonden met de koude oorlog. Hier vond de spionnenuitruil plaats
Topselectie Vervolg gerestaureerde bijgebouwen in het slotpark. Met fijn terras. 33 81 28 53 60, www.schlossplaue.de, €75. POTSDAM 5. Mercure Potsdam City Zakenhotel, maar wel met een fantastisch uitzicht over Potsdam. Comfort passend bij de categorie en scherpe aanbiedingen. Restaurant Oscar heeft prima gerechten. 331 27 22, www.mercure.com, vanaf €59, exclusief ontbijt, B: 8.
34 | Reisgids | mei/juni 2012
SEMLIN 6. Guthans Landhaus Heerlijk rustig aan een doodlopende straat naar de Hohenauer See. Eenvoudige, maar comfortabele kamers. Prettige ontvangst. Goedkoop dineren kan in het verderop gelegen Gasthaus. (Zie foto links) 338 55 44 20, www.guthans-landhaus.de, vanaf €60. Voor vragen en/of opmerkingen: redrg@consumentenbond.nl
Fietsen in Havelland
De Glienicke Brücke vormde in de DDR-tijd de verbinding met WestBerlijn
tussen Oost en West. Niet ver van de brug zorgde de Potsdam-conferentie in 1945 voor het officiële einde van de Tweede Wereldoorlog, maar onbedoeld ook voor ’t begin van de koude oorlog.
De geur van Pruisen Met zijn vele paleizen, schitterende parken en rijke historie is Potsdam een waar openluchtmuseum waar je de geur van Pruisen nog kunt opsnuiven. Ter ere van het 300-jarige jubileum van
koning Frederik Willem (de Soldatenkoning) dat dit jaar wordt gevierd, zijn de meeste bouwputten die het centrum het afgelopen decennium ontsierden verdwenen en is veel van wat in de oorlog is verwoest – of in de DDR-tijd werd verwaarloosd – in ere hersteld. De Pruisische koningen verzamelden bouwstijlen als souvenirs en lieten uit alle delen van Europa vaklieden overkomen. De meest in het oog springende resultaten zijn de Russische ‘tuinhui-
zen’, het imposante Holländische Viertel (inclusief klokgevels en luiken) dat een flink deel van het stadshart beslaat en natuurlijk het slotpark Sanssouci met zijn pronkpaleizen. Potsdam is ook een fijne winkelstad en het is goed toeven op een van de vele terrassen in de Hollandse wijk. We sluiten af in ‘de huiskamer van de stad’ het historische café Heider bij de Nauener Tor, waar studenten voorbij fietsen en de notabelen een krant lezen. ●
TEST Fietsroutes ten westen van Berlijn 7 Seen tour
Wassersuppe Tour
Lengte Attracties onderweg
35 km intieme strandjes langs zuidoever Breitling See; Kirchmöser; Schloss Plaue; Industriemuseum Brandenburg
52/61 km vlieggeschiedenis bij Stölln; kraanvogels bij Gülper See
65 km Slot Oranienburg; kamp Sachsenhausen; Briesetal; Altstadt Spandau; Wannsee
18/25 km Slot Cecilienhof, Belvedere, Alexandrowka, Krongut Bornstedt, slot Sanssouci, parken, monumenten, winkels
Landschap
bossen, meren, akkerland, dorpen voornamelijk over fietspaden, deels onverhard, druk in Brandenburg
akkerland, met wat stroken bos, meren en rivier grotendeels rustige asfaltwegen en/of fietspaden, kleine stukken onverhard
stad, bos, meren, parken
stad, parken, monumenten, water asfalt, kasseien, bospad
lichtglooiend bij Stölln
lichtglooiend bij Potsdam
redelijk, geen routebordjes
goed, volg bordjes Havel Radweg of Mauerweg * nvt ***
Soort weg
Klimmen/dalen
lichtheuvelend bij Breitlingsee Bewegwijzering redelijk/goed, volg bordjes ‘7 Seen tour’ Zwaarte * t/m ***** * Kaart http://bit.ly/7seen Waardering * t/m ***** ***
* http://bit.ly/suppe2 ***
Oranienburg -Potsdam
meest verharde fietspaden, stukken door stad en langs grotere wegen
Rondje Potsdam
zo goed als vlak (Pfingsberg uitgezonderd) geen * http://bit.ly/potzdam4 ****
Reisgids | mei/juni 2012 | 35