Namaak is big business

nep of echt?

Namaak is big business Alle populaire producten worden nagemaakt. Van dure designertassen tot waspoeder. Bij die eerste willen we nog weleens bewust voor goedkope imitatie kiezen, maar dat scheermesjes en lippenstift vals én gevaarlijk kunnen zijn, weet niet iedereen.

Tekst Harry van Dooren

»

WAAKHOND Voor de meest actuele meldingen van namaak en oplichting biedt de Amerikaanse site www.thecounterfeitreport. com het toegankelijkste overzicht.

Van een kleine 500 artikelen verdeeld over uiteenlopende productcategorieën is vastgelegd via welke kanalen ze worden aangeboden en hoe je de namaakartikelen van echt kunt onderscheiden.

68

CONSUMENTENGIDS MAART 2014

Eind vorig jaar werden leden van een Nederlandse bende veroordeeld tot drie jaar gevangenisstraf voor de handel in namaakartikelen van onder andere Nike, Gaastra, Björn Borg en Dolce & Gabbana. In anderhalf jaar tijd haalden ze via Marktplaats en eBay een omzet van €4,3 miljoen.

Volgens de OESO (Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling) wordt er jaarlijks voor zo’n €150 miljard aan namaakartikelen verhandeld.

Merkhouders zouden hierdoor zo’n 5 tot 8% verlies lijden. De vraag is natuurlijk hoeveel kopers van een nep Louis Vuitton-tas ooit bereid of in staat zijn het origineel te kopen. Maar de officiële verkopers van gebruiksartikelen, zoals opzettandenborstels en scheermesjes, hebben wel last van deze concurrentie.

Toch doen de Nederlandse politie en vooral de douane nog te weinig aan het onderscheppen en vervolgen van illegale handel, meent Björn Grootswagers van

de stichting SNB REACT die namens 190 fabrikanten wereldwijd verdachte verkooppunten en aanbieders onderzoekt.

Vorig jaar werd zelfs de boetedreiging voor reizigers met meer dan drie nagemaakte artikelen in de koffer geschrapt.

Merkenrecht Waar namaak en vervalsing in het dagelijks taalgebruik synoniemen lijken, ligt dat juridisch gevoeliger. Betrapte vervalsers komen voor de strafrechter (denk aan valsemunters), namaak wordt in eerste instantie door de civiele rechter beoordeeld. Daarbij moet worden aangetoond dat de vermeende namaak een inbreuk vormt op het merkenrecht. Voor een exacte kopie lijkt dat duidelijk, maar ook lookalikes en producten waaraan bewust details zijn veranderd (een iets ander logo of een opzettelijke schrijffout in de merknaam) kunnen de consument in de luren leggen. Zelfs de autohandelaar die zich BMW-specialist noemt, maar niet door de fabrikant is gecontracteerd, kan worden beschuldigd van inbreuk.

CONSUMENTENBOND.NL

Parodieën op bekende logo’s zijn een ander verhaal. De copulerende poppetjes van Hoppa, die duidelijk zijn ontleend aan de rug aan rug zittende figuurtjes van Kappa, of het T-shirt uit de koffieshop, waarbij het Adidas-logo is veranderd in een cannabisblad, zal een rechter niet zo snel als inbreuk bestempelen.

Horloges, sportkleding, zonnebrillen, gsm(accessoires) en schoenen staan in de top-5 van meest nagemaakte én gekochte artikelen. Maar daar blijft het niet bij. Grootswagers: ‘Van alle populaire merkartikelen zijn binnen een paar weken imitaties op de markt.’

Van winkelstraat naar web

VERBODEN Het is verboden nepartikelen in te voeren in Nederland, maar de douane maakt een uitzondering voor een beperkte hoeveelheid (doorgaans maximaal drie stuks van een artikelsoort) die je als reiziger in je bagage mag meenemen. Bestel je dezelfde hoeveelheden v eelheden via internet, dan kan de douane deze wel in beslag nemen.

Wie meer meeneemt dan toegestaan, riskeert dit ook. Een boete krijg je pas als er meer dan 50 identieke producten in de koffer zitten.

CONSUMENTENBOND.NL

Braderieën, markten, euroshops (winkels waar alles €1 of €2 kost), pop-upstores en outlets zijn vanouds plekken waar veel namaakartikelen worden aangeboden. Maar ook bekende grootwinkelbedrijven zijn weleens beschuldigd van nepperij. Grootswagers: ‘Zelfs daar happen inkopers weleens te gretig toe zonder de herkomstpapieren tot op de laatste letter te controleren.’ In het algemeen kun je merkartikelen die door niet-geautoriseerde verkopers

Checklist INTERNET • Té lage prijs. Als het te mooi is om waar te zijn, is dat vaak ook zo. Overigens zal de slimme verkoper een prijs kiezen die wel lager is, maar niet ongeloofwaardig.

• De website. Kan er professioneel uitzien, maar ‘over ons’, ‘FAQ’s’ en ‘contact’pagina’s zijn vaag, incompleet of ontbreken. Zoek ook naar informatie over ‘privacy’ en ‘retourbeleid’.

• Digitale schandpaal. Om erachter te komen of de verkoper/site slecht bekendstaat, kun je zoeken met de naam en woorden als ‘oplichting’ en ‘oplichter’. Als het om internationale merken en aanbieders gaat, is ‘scam’ een goede zoekterm.

Sommige merken geven op de eigen site informatie over hoe je vervalsingen en dubieuze aanbieders kunt herkennen.

• Let op producten met kleuren of specificaties die het echte merk niet aanbiedt.

• Wees op je hoede bij ‘refurbished’ artikelen die de fabrikant niet zelf aanbiedt.

Deze producten zijn door klanten teruggestuurd en – als het goed is – nagekeken en waar nodig hersteld. Het komt regelmatig voor dat accessoires bij refurbished artikelen niet origineel zijn.

• Aanprijzingen als ‘100% original’ en ‘authentic’ zijn vaak een indicatie van het tegendeel.

• Onder de knop ‘veilig handelen’ op Marktplaats staan tips om kaf en koren te scheiden.

• Zie ook: www.consuwijzer. nl/thema/namaakproducten

CONSUMENTENGIDS MAART 2014

69

Teleurstelling We vroegen een dertigtal consumenten naar hun ervaringen met nagemaakte artikelen. Meestal kopen de ondervraagden vrij bewust een product waarvan ze weten dat het niet origineel is. Accessoires voor de iPhone of andere gadgets zijn populair, vooral omdat de merkvariant ‘te duur’ is. Van spotgoedkope kleding, tassen, zonnebrillen en horloges met een merklogo die op vakantie worden gekocht, verwacht niemand dat hij ‘het echie’ heeft gescoord. Meestal zijn de kopers tevreden over hun aanschaf. Maar niet altijd.

Merijn Batist (foto) kocht online Gillette-scheermesjes voor een habbekrats, maar na één keer scheren wist hij genoeg; dit waren niet de echte mesjes. Nader beschouwd ontbrak het merkje en was de tekst op de site zo geformuleerd dat van keihard bedrog geen sprake was: ‘Mesjes voor Gillette…’ was de aanbieding.

Maar de mesjes op de foto hadden de kleuren van het origineel en vermeldden ‘Mach3’.

worden aangeboden maar beter met enige argwaan beschouwen. Dus als de fietsenmaker ‘merkkoekepannen’ gaat verkopen, is voorzichtigheid geboden. Daar staat tegenover dat merkfabrikanten er niet voor terugdeinzen om parallelimport van eigen waar in zo’n kwaad daglicht te stellen (‘Daar geven we geen garantie op’) dat de indruk ontstaat dat het om vervalsingen gaat.

Tegenwoordig speelt de namaakhandel zich grotendeels online af, met eBay en Chinese webwarenhuizen in de hoofdrol.

De combinatie van wereldwijd bereik en relatieve anonimiteit maakt internet de ideale etalage. Daarbij wordt handig gebruikgemaakt van online marketing via social media. En wie een tikfout maakt in de merknaam komt algauw op een site waar imitaties van dat merk worden aangeboden. Veelal worden echte fabrikantenfoto’s gebruikt en kom je er pas bij ontvangst achter dat je bent genept.

Een zoekopdracht met merknaam van een populair product en woorden als ‘goedkoop’, ‘budget’, ‘aanbieding’ of de Engelse varianten daarvan leiden vaak naar piratensites. Voeg de zoekwoorden

‘sinterklaas’ of ‘kerst’ toe en de kans dat je bij een dubieuze webwinkel uitkomt, stijgt 50% volgens MarkMonitor, een belangenorganisatie van merkhouders.

Strafbaar Dat bekende merken niet blij zijn met partijen die meeliften op hun succes en tegen minimale kosten maximale winst halen, is begrijpelijk. Een consument is in principe niet strafbaar als hij een namaakproduct koopt, maar er zijn legio redenen om namaakspullen links te laten liggen. Het kenmerk van de schimmige wereld waarin de namaakproductie

‘Daar geven we geen garantie op’ zich afspeelt, is wetteloosheid. Grondstoffen kunnen van bedenkelijke kwaliteit zijn, veiligheid is geen issue en arbeidsomstandigheden zijn vaak om te huilen. De verkoop van namaakartikelen is dan ook strafbaar.

Veiligheidseisen Terecht merkt de criticus op dat ook gerenommeerde merken regelmatig in opspraak zijn omdat ze produceren in landen waar arbeiders weinig tot geen rechten hebben, slecht worden betaald en de arbeidsomstandigheden niet aan de westerse normen hoeven te voldoen.

De internationale schijnwerpers zorgen er wel voor dat fabrikanten – al was het

70

CONSUMENTENGIDS MAART 2014

CONSUMENTENBOND.NL

maar uit angst voor imagoschade – reageren op negatieve publiciteit. Het grootste verschil is veiligheid. Wie zijn producten op de Europese markt wil slijten, moet aan een lange lijst van veiligheidsen gezondheidseisen voldoen.

Tekortkomingen Zijn namaakproducten dan per definitie slecht? Nee. Er zijn klonen die op het oog en in functie niet van echt zijn te onderscheiden. Sommige zijn bijna even goed.

Kleine gebreken worden gecompenseerd door de lagere prijs. Maar veel vaker hebben namaakgoederen serieuze te-

kortkomingen die zelfs tot levensgevaarlijke situaties kunnen leiden. Zeker als er elektriciteit aan te pas komt: zo kunnen gadgets met slechte batterijen of bedrading te heet worden en kortsluiting en brand veroorzaken.

In verzorgingsproducten en cosmetica zijn kankerverwekkende stoffen aangetroffen, en ook ziekmakende bacterieaantallen, waarschijnlijk te wijten aan weinig hygiënische productieomstandigheden en gebrekkige conserveringstechnieken. Mogelijke gevolgen: uitslag, acne, psoriasis en ooginfecties. In parfums werden urinesporen en kankerverwekkende DEHP’s aangetroffen. Geen controle op grondstoffen, samenstelling en afwerking betekent een grotere kans op ongezonde en onveilige producten.

Voor garantie hoef je bij de verkopers niet aan te kloppen. En de mindere kwaliteit kan het aanvankelijke prijsvoordeel tenietdoen. Ook kunnen op internet bestelde en betaalde producten die de douane als namaak beschouwt in beslag genomen worden.

BEDROGEN, WAT NU? Wie ongewild een namaakproduct heeft gekocht, moet zich zo snel mogelijk na ontdekking bij de verkoper melden. Die heeft twee opties: alsnog het echte product leveren of het aankoopbedrag teruggeven. In juridische termen: de koop ontbinden op grond van misleiding. Bij internetaankopen buiten de EU is het moeilijk enig recht af te dwingen, maar via de grote sites als eBay en Amazon geven veel verkopers geld terug, omdat een negatieve review dodelijk is voor de handel. Bij een onlineaankoop betaald met PayPal of creditcard kun je het geld terugclaimen onder vermelding van ‘betwiste transactie wegens vervalsing’.

Amazon onderneemt vaak snel actie. Marktplaats en eBay beschouwen het doorgaans als een zaak tussen klant en verkoper. Op eBay zijn wel veel gebruikers die schrijven over vervalsingen en oproepen om je geld terug te eisen en via je PayPal-account binnen 45 dagen melding te maken van een ‘not as described’ item.

CONSUMENTENBOND.NL

Checklist WINKELSTRAAT • Bekijk de verpakkingen en producten kritisch. Vaak zitten er (on)bewuste spelfouten in de naam of aanduiding of ontbreken woorden.

Ook de kleur en belettering kunnen afwijken.

• Logo’s van keuringsinstanties als TNO, TüV en UL zien er net even anders uit of staan op de verkeerde plek.

• Vaak is de afwerking van de namaakproducten minder goed.

• Het artikel in de marktkraam kan echt zijn, maar wat bij aanschaf uit de doos onder de kraam wordt gehaald niet.

• De aanduiding ‘Limited edition’ kan een aanwijzing voor nep zijn.

• Geur, kleur en textuur van verzorgingsproducten kunnen afwijken.

• Let op bij ‘restpartijen’ met het prijsplakkertje van de ‘oorspronkelijke’ winkel erop om het echt te laten lijken.

Een prijskaartje is zeer eenvoudig na te maken.

CONSUMENTENGIDS MAART 2014

71